amatör futbolcularda müsabaka dönem nde yapılan 7 haftalık futbol

amatör futbolcularda müsabaka dönem nde yapılan 7 haftalık futbol

Dursun GÜLER
Amatör Futbolcularda Müsabaka Döneminde Yapılan 7 Haftalık Futbol…
AMATÖR FUTBOLCULARDA MÜSABAKA DÖNEMİNDE YAPILAN 7 HAFTALIK FUTBOL
ANTRENMANLARININ BAZI FİZİKSEL VE FİZYOLOJİK PARAMETRELERE ETKİSİ
Dursun GÜLER
*
ÖZET
Bu çalışmanın amacı, müsabaka döneminde yapılan 7 haftalık futbol antrenmanlarının
bazı fiziksel ve fizyolojik parametrelere etkisinin araştırılmasıdır.
Araştırmaya, Burdur Bölgesi I. Süper Amatör Futbol Liginde yarışmalara katılan Burdur
Özel İdaresi Köy Hizmetleri Gençlik Spor Kulübü futbolcularından yaş ortalaması 21,2 ±1,7 yıl
olan toplam 9 sağlıklı sporcu gönüllü katıldı. Sporculara; vücut ağırlığı, boy uzunluğu, Vücut yağ
düzeyi, esneklik, kas kuvveti ve dayanıklılığı, sürat, anaerobik güç, aerobik dayanıklılığı
belirleyebilecek ölçüm yöntemleri uygulandı. Verilerin analizinde ise, yapılan müsabaka
antrenmanları öncesi ve sonrası tüm değişkenlere ait ortalamalar arasında fark olup olmadığı,
nanparametrik test olan Wilcoxon Eşleştirilmiş İki Örnek Testiyle belirlendi.
Futbolcuların müsabaka dönemi antrenmanları öncesi ve sonrası, sırasıyla, vücut
ağırlığı ortalamaları 69,7 ±7,5 kg ve 69,5 ±7,2 kg; VKİ ortalamaları 22,0 ±1,9 ve 21,9 ±1,8;
esneklik ortalamaları 30,9 ±5,5 cm ve 30,2 ±5,7 cm; mekik çekme ortalamaları 51,4 ±5,3 ve
53,4 ±5,6; barfikste kol çekme ortalamaları 7,9 ±3,1 ve 9,7 ±2,1; dikey sıçrama ortalamaları 56,4
±4,6 cm ve 56,4 ±7,4 cm; anaerobik güç ortalamaları 115,9 ±14,0 kg-m/sn ve 115,8 ±15,6 kgm/sn; 30 m sürat koşusu ortalamaları 4,39 ±0,1 sn ve 4,35 ±0,1 sn; dayanıklılık koşusu
ortalamaları ise 9,52 ±0,6 dk ve 9,34 ±0,3 dk olarak belirlendi. Tüm parametrelerin birinci ve
ikinci ölçümleri arasında istatistiki açıdan anlamlı bir fark (P > 0,05) görülmedi.
Sonuçta, müsabaka döneminde yapılan 7 haftalık futbol antrenmanlarının, futbolcuların
vücut ağırlığı, vücut yağ düzeyi, kas kuvveti ve dayanıklılığı, esnekliği, anaerobik gücü ve
aerobik dayanıklılığına etkisi olmamıştır.
Anahtar Sözcükler: Futbol, Müsabaka Dönemi, Fiziksel ve Fizyolojik Parametreler.
ABSTRACT
The aim of this study is to investigate the influence of a 7-week football training during
the competitions on some physical and physiologic parameters.
The participants are 9 healthy volunteer sportsmen, whose mean age is 21,2 ± 1,7 and
who are footballers in Burdur Özel İdaresi and Köy Hizmetleri Sports Clubs which compete in
st
Burdur Region 1 Amateur Football League. Measurement methods that are used to identify
body weight, height, body fat level, flexibility, muscle strength and muscle endurance, speed,
anaerobic strength, aerobic endureance were applied to the sportsmen. Data were analyzed to
find out whether there is a difference between the means obtained by pre and post training
tests, calculating the results via nonparametric Wilcoxon Paired Two-Sample Test.
The pre and post training means were measured as, respectively, body weight means
69,7 ±7,5 kg and 69,5 ±7,2 kg; VKİ means 22,0 ±1,9 and 21,9 ±1,8; flexibility means 30,9 ±5,5
cm and 30,2 ±5,7 cm; sit up (flexed leg) means 51,4 ±5,3 and 53,4 ±5,6; means of pull up 7,9
±3,1 and 9,7 ±2,1; vertical jumping means 56,4 ±4,6 cm and 56,4 ±7,4 cm; anaerobic power
means 115,9 ±14,0 kg-m/sn and 115,8 ±15,6 kg-m/sn; 30 meters speed running means 4,39
±0,1 sec. and 4,35 ±0,1 sec. and endurance running means 9,52 ±0,6 min. and 9,34 ±0,3 min.
No significant differences are observed between the pre and post measurements in all of the
parameters (P > 0,05).
As a rusult, it is observed that a 7-week football training during the competitions has had
no effect on the body weight, body fat level, muscle strength and endurance, flexibility
anaerobic strength and aerobic endurance of the footballers.
Keywords: Football, Competition Period, Physical and Physiological parameters.
*
Yrd.Doç. Dr. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Beden Eğitimi ve Spor Bölümü
BURDUR
44
Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi
Amatör Futbolcularda Müsabaka Döneminde Yapılan 7 Haftalık Futbol…
Dursun GÜLER
1. GİRİŞ
Müsabaka evresi, biyomotor yetilerin ve psikolojik etmenlerin spor dalının özelliklerine
yönelik geliştirilmesi, teknik özelliklerin ve taktik davranışların pekiştirilerek yerleştirilmesi, genel
fiziksel hazırlığın korunması, sporcuların kuramsal bilgi düzeylerinin geliştirilmesi ve deneyim
kazandırılması amacını güden bir antrenman periyodudur ve fiziksel hazırlık bu dönemde
sporcunun verimliliğinin dayandığı temel olarak görülmektedir (Bompa 2001). Bu dönemde
antrenmanlar kondisyonel amaçtan çok teknik ve taktik çalışmalardan oluşur, ancak, kodisyonel
düzeydeki düşüşlere dikkat edilmelidir (Taşkıran 2000).
Futbol, aerobik ve anaerobik eforların dönüşümlü olarak kullanıldığı kuvvet, sürat,
esneklik, çeviklik, gerek kardiyovasküler gerekse kassal dayanıklılık ve koordinatif yetenekler
gibi motorik becerilerin performansa birlikte etki ettiği yüksek derecede bir spor dalıdır (Eniseler
1994, Polat 1996). Ayrıca antrenman, dolayısıyla futbol antrenmanı planlı bir şekilde vücut
performans yeterliliğinin gelişimine yönelik tüm önlemleri kapsar (Özkara 1994).
Futbol oyununda çeşitli psikolojik, zihinsel, fizyolojik, teknik ve taktik özelliklerin
gelişiminin yanında, motorik özelliklerin gelişimine de ihtiyaç duyulur (Eniseler ve Ark. 1996).
Sürat, kuvvet, çeviklik, esneklik, kassal ve kardiyovasküler-kardiyorespiratuvar dayanıklılık,
denge ve koordinasyon gibi motorik özelliklerin performansı etkilediği futbol dalında,
antrenmanların spesifik olduğu kadar bilimsel temellere de dayandırılması esas olmalıdır
(Topkaya ve Tekin 1996).
Fiziksel kondisyon, teknik ve taktik performans, futbol gibi takım sporlarındaki
performans ölçümü için çok önemli değişkenlerdir. Bu nedenle futbol oyununun çok kompleks
bir oyun olmasından, bu önemli değişkenleri araştırmak çok zordur (Rosch 2000). Futbolcular,
futbolun fizyolojik gereksinimlerinin üstesinden gelmek için bir kaç fitnes bileşenlerinin
karşısında yetenekli olabilirler ve alandaki fitnes testlerinin kullanımı amatör ve elit (profesyonel)
düzeydeki futbol oyuncularının, performansı için, yeteneklerinin incelenmesinde yardımcı olur
(Svensson and Drust 2005).
Bu çalışmanın amacı, müsabaka döneminde yapılan 7 haftalık yoğun futbol
antrenmanlarının bazı fiziksel ve fizyolojik parametrelere etkisinin araştırılmasıdır.
2. MATERYAL ve YÖNTEM
2.1. Denekler
Araştırmaya, Burdur Bölgesi I. Süper Amatör Futbol Liginde yarışmalara katılan Burdur
Özel İdaresi Köy Hizmetleri Gençlik Spor Kulübü futbolcularından yaş ortalaması 21,2 ±1,7 olan
toplam 9 sağlıklı sporcu gönüllü katıldı. Antrenmanlara 15-20 sporcu katılmasına karşın
ölçümlere (özellikle ikinci ölçüm) 9 kişi katıldı.
Verilerin Toplanması
Araştırmada kullanılan veriler aşağıda yazılı olan ölçüm yöntemi ve testler kullanılarak
sağlandı:
2.2.1. Boy Uzunluğu ve Vücut Ağırlığı Ölçümü
Sporcuların vücut ağırlığı ölçümleri, hassaslık derecesi 0,01 kg olan ağırlık ölçerle, boy
ölçümleri ise hassaslık derecesi 0,01 m olan boy ölçerle yapıldı (Bostancı ve Ark. 2004).
Vücut yağ düzeyinin belirlenmesinde VKİ (Vücut Kitle İndeksi) kullanıldı ve Futbolculara
2
yönelik VKİ değerleri, “VKİ = Vücut Ağırlığı (kg) / Boy Uzunluğu (m) ” formülü ile hesaplandı.
2.2.2. Esneklik Ölçümü
Futbolcuların esneklik ölçümleri otur-eriş testiyle yapıldı ve test için otur-eriş sehpası
kullanıldı (Tamer 2000). Ölçümden önce çocuklara ölçümün nasıl yapılacağı öğretildi. Test iki
defa tekrar edildi ve yüksek olan ölçüm sonucu bilgi formuna kayıt edildi.
2.2.3. Kas Kuvveti ve Dayanıklılığı Ölçümleri
Sporculara kuvvet ve kuvvette devamlılığın ölçülmesi amacıyla 1 dk süreyle bükülü
bacak mekik çekme (Johnson and Nelson 1974, Morrow et al. 2000) ile bir barda (yaklaşık 2,5
Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi
45
Dursun GÜLER
Amatör Futbolcularda Müsabaka Döneminde Yapılan 7 Haftalık Futbol…
cm. çapında) dinlenmeksizin çekilebildiği kadar barfikste kol çekme testi uygulandı (Bağırgan
1990, Johnson and Nelson 1974) ve testlerin nasıl yapılacağı çocuklara testten önce öğretildi.
Ayrıca havada kalma süresine göre sıçrama yüksekliğini ölçebilen Bosco testi ile dikey
sıçrama ölçümü de yapıldı (Tamer 2000). Sporculara testten önce bilgi verildi, iki ölçüm yapıldı
ve en yüksek değer bilgi formuna işlendi.
Maksimal Anaerobik Gücün hesaplanmasında Lewis formülü kullanıldı:
P = √4,9 x Vücut Ağırlığı (kg) x √Sıçrama Yüksekliği (m) = kg-m/sn (Tamer 2000).
2.2.4. Sürat ölçümü
Süratin belirlenmesinde 30 m sürat testi uygulandı (Eniseler ve Ark. 1996, Bostancı ve
Ark. 2004). Test, 30 m’lik bir mesafe belirlenerek başlangıç çizgisinden sporcuların alçak
çıkışlarıyla yapıldı ve casio marka kronometre ile ölçüm alındı. İki ölçüm yapıldı ve en iyi sonuç
bilgi formuna kayıt edildi.
2.2.5. Aerobik Dayanıklılık Ölçümü
Futbolcuların aerobik dayanıklılıkları 1,5 mil (2400 m.) koş-yürü testi ile değerlendirildi
ve testten önce çocuklara gerekli bilgiler verildi (Zorba 2001). Casio marka kronometre ile ölçüm
alındı.
Ölçüm ve test sıralaması vücut ağırlığı ölçümü, boy uzunluğu ölçümü, otur-eriş testi,
dikey sıçrama testi, mekik testi, barfiks testi, 30 m sürat testi ve 1,5 mil (2400 m) koş-yürü testi
şeklinde uygulandı.
Sporculara Sağlanan İmkanlar ve Antrenman Planı
Çalışmalar süresince futbolculara sağlanan imkanlar ve müsabaka periyodunun birinci
devresinde uygulanan antrenman programı ayrıntılı olarak aşağıda açıklandı:
2.3.1. Sporculara Sağlanan İmkanlar
Sporcuların tümü üniversite öğrencisiydi ve antrenmanlarda düzenli yaşam ve
beslenme programı yapılmadı. Yalnızca sözlü olarak “dengeli beslenmenize ve yaşamınıza
dikkat edin” gibi telkinlerde bulunuldu. Ayrıca çalışmaların dört haftalık süresi Ramazan Ayına
denk geldi ve ölçüme katılan sporcuların çoğunluğu oruçluydu. Kulüpten sporculara yeterli
şekilde maddi (ayni ve nakdi) ve manevi destek sağlanmadı. Bazı maçlardan sonra futbolculara
bir öğün yemek verildi. Kulüp yönetiminden futbolcuların motivasyonunun sağlanmasına yönelik
davranışlar gösterilmedi. Hazırlık antrenmanları ve kamp da düzenlenmedi. Sporcular
üzerindeki gözlemler dengeli beslenme ve düzenli yaşam alışkanlığının olmadığını gösterdi.
2.3.2. Antrenman Planı
Takıma hazırlık dönemi antrenmanları yaptırılmadı. Çalışmaya müsabaka döneminden
7-10 gün önce başlandı ve bu süre içerisinde ilk ölçümler yapıldı. Çalışmalar çift devreli Süper
Amatör Futbol Liginin ilk yarısında uygulandı ve ilk yarının sonunda ikinci ölçümler yapıldı. Bu
süre içerisinde futbolcular haftada ortalama 5 antrenman olmak üzere toplam 30-35 antrenman
ve 7 maç yaptılar. Günlük antrenmanlar ortalama 90-100 dk arasındaydı.
Futbolculara aşağıda belirtilen antrenman içeriği uygulandı:
- Her hafta Salı ve Perşembe günleri çabuk kuvvet antrenmanı uygulandı. Her çabuk
kuvvet
çalışmalarına 1000 m koşu ve açma-germe çalışmalarıyla başlandı. Tüm hareket uygulamaları
maksimal kuvvetin % 50-55’i yoğunluğunda ve patlayıcı olarak 15 sn süreli ve 2 seri halinde
yaptırıldı.
Antrenman içeriğinde: Ağırlıklarla olmak üzere, yarım squat, bacaklar bükülü yerdeki
ağırlığı kaldırma (deadlift), benç-pres (bank üzerinde sırt üstü yatar pozisyonda), bükülü bacak
mekik çekme, sırt üstü yatar pozisyonda bacaklarla öne makas hareketleri; kendi ağırlıklarıyla
yerinde koşu, eller ensede diz üstünde öne-geriye eğilip doğrulma (kalça eklemi ekstansiyonda)
ve yaklaşık 60 cm yüksekliğindeki kasaya çift ayak sıçrayıp tek ayak üzerinde kasaya basma ve
yere çift ayak düşme (her sıçramada kasaya farklı ayak basar) hareketleri uygulandı.
- Diğer günlerde ise futbol oyununa yönelik teknik-taktik, sürat ve koordinasyon
çalışmaları yaptırıldı. Tüm çalışmalarda toplar kullanıldı ve her çalışmanın başında topsuz ve
toplu ısınma, son 20-30 dk’sında maç yaptırıldı.
46
Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi
Amatör Futbolcularda Müsabaka Döneminde Yapılan 7 Haftalık Futbol…
Dursun GÜLER
2.4. Verilerin Analizi
Çalışmada değerlendirilen tüm değişkenlerin Ortalama ve Standart Sapmaları alındı;
müsabaka döneminde yapılan müsabaka antrenmanları öncesi ve sonrası tüm değişkenlere ait
ortalamalar arasında fark olup olmadığı, nanparametrik test olan Wilcoxon Eşleştirilmiş İki
Örnek Testiyle belirlendi.
3. BULGULAR
Çalışmaya ait tüm bulgular Tablo 1 ve Tablo 2’de verildi:
Tablo 1. Sporcuların Yaş ve Boy Uzunluğu Ortalamaları
Değişkenler
n
X ±Sd
Minimum
Yaş (yıl)
9
21,2 ±1,7
19
Boy
Uzunluğu 9
1,78 ±0,0
1,74
(m)
Maksimum
25
1,85
Tablo 1’de görüldüğü gibi, sporcuların yaş ve boy uzunluğu vücut ağırlığı ortalamaları,
sırasıyla, 21,2 ±1,7 yıl ve 1,78 ±0,0 m olarak tespit edildi.
Tablo 2. Sporcuların Müsabaka Dönemi Antrenmanları Öncesi ve Sonrası Motorik
Parametreleri ve Wilcoxon Testi Sonuçları
Değişkenler
Vücut Ağırlığı
VKİ (Vücut Kitle İndeksi)
Esneklik (cm)
Mekik Çekme (Tekrar Sayısı)
Barfikste Kol Çekme (Tekrar
Sayısı)
Dikey Sıçrama (cm)
Maksimal Anaerobik Güç (kg-m/sn)
30 m Sürat Koşusu (sn)
Aerobik Dayanıklılık Koşusu (dk)
N
9
9
8
9
7
7
7
7
8
Antrenman
Öncesi (X ±Sd)
69,7 ±7,5
22,0 ±1,9
30,9 ±5,5
51,4 ±5,3
7,9 ±3,1
56,4 ±4,6
115,9 ±14,0
4,39 ±0,1
9,52 ±0,6
Antrenman
Sonrası (X ±Sd)
69,5 ±7,2
21,9 ±1,8
30,2 ±5,7
53,4 ±5,6
9,7 ±2,1
56,4 ±7,4
115,8 ±15,6
4,35 ±0,1
9,34 ±0,3
Z
0,42
0,42
0,94
1,38
1,77
0,17
0,34
0,85
1,44
P
0,68
0,68
0,35
0,17
0,08
0,87
0,74
0,40
0,15
*P < 0,05
Futbolcuların müsabaka dönemi antrenmanları öncesi ve sonrası, sırasıyla, vücut
ağırlığı ortalamaları 69,7 ±7,5 ve 69,5 ±7,2; VKİ ortalamaları 22,0 ±1,9 ve 21,9 ±1,8; esneklik
ortalamaları 30,9 ±5,5 cm ve 30,2 ±5,7 cm; mekik çekme ortalamaları 51,4 ±5,3 ve 53,4 ±5,6;
barfikste kol çekme ortalamaları 7,9 ±3,1 ve 9,7 ±2,1; dikey sıçrama ortalamaları 56,4 ±4,6 cm
ve 56,4 ±7,4 cm; anaerobik güç ortalamaları 115,9 ±14,0 kg-m/sn ve 115,8 ±15,6 kg-m/sn; 30 m
sürat koşusu ortalamaları 4,39 ±0,1 sn ve 4,35 ±0,1 sn; dayanıklılık koşusu ortalamaları ise 9,52
±0,6 dk ve 9,34 ±0,3 dk olarak belirlendi. Tüm parametrelerin birinci ve ikinci ölçümleri arasında
istatistiki açıdan anlamlı bir fark (P > 0,05) görülmedi (Tablo 2).
4. TARTIŞMA VE SONUÇ
Futbol takımlarının farklı özelliklerinin değerlendirildiği, sınırlı sayıda olsa da, ulusal ve
uluslar arası değişik çalışmalar bulunmasına (Açıkada ve Ark 1996, Açıkada ve Ark. 1998, Berg
et al. 1985, Bostancı ve Ark. 2004, D’Hooghe 2000, Dupont et al. 2004, Eniseler 1994, Eniseler
1995, Eniseler ve Ark. 1996, Günay ve Ark. 1995, Kartal ve Günay 1994, McMillan et al. 2005,
Müniroğlu ve Ark. 1999, Özkara 1994, Özkara 1995, Özkara 1999, Polat 1996, Rosch et al.
2000, Svensson and Drust 2005, Topkaya ve Tekin 1996, Wisloff et al. 1998) karşın, özellikle
müsabaka dönemi antrenmanlarının etkilerine yönelik çalışmalara ne ulusal ne de uluslararası
çalışmalarda rastlanılamamıştır. Dolayısıyla bu çalışmada tartışma ve değerlendirme,
değişkenlere ilişkin bilimsel temellere dayandırılarak yapılmaya çalışılacaktır.
Spor branşlarında düzenli ve yüklenme şiddeti bilimsel temellere dayanan çalışmalar ile
kas kuvveti ve dayanıklılığı, sürati ve esnekliği arttırılmakta, vücut kompozisyonu da
düzenlenmektedir. Ayrıca kuvvetten yoksun bir kas sistemiyle optimal bir sürat
oluşturulamazken, aerobik dayanıklılığın da spor disiplinleri içerisinde önemi inkar edilemez
Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi
47
Dursun GÜLER
Amatör Futbolcularda Müsabaka Döneminde Yapılan 7 Haftalık Futbol…
(Kartal ve Günay 1994). Dolayısıyla yapılan tüm antrenmanların sporcularda fiziksel ve fizyolojik
yetenekleri arttırabileceği düşünülmektedir.
Sporcuların ideal vücut ağırlığının belirlenmesinde en uygun yöntem vücut yağ oranının
belirlenmesidir. Ancak vücut yağ oranının belirlenemediği durumlarda ideal ağırlığın
saptanmasında ve vücut yağ düzeyinin tahmininde VKİ (Vücut Kitle İndeksi) en pratik
yöntemlerden bir tanesidir. Vücut ağırlığını oluşturan en önemli etkenlerden bir tanesi de
vücuttaki yağ dokusudur. Çok fazla vücut ağırlığı veya vücut yağ dokusu fiziksel performansı
olumsuz etkileyen önemli parametrelerdendir ve vücut yağ düzeyi düşük olanların yüksek
olanlara oranla daha yüksek performans gösterdikleri çalışma sonuçlarıyla bildirilmektedir
(Ersoy 2004). Yedi haftalık müsabaka dönemi antrenmanlarının etkisinin araştırıldığı bu
çalışmada vücut ağırlığı ve VKİ’nde bir değişikliğe sebep olmadığı, Vücut ağırlığı ve VKİ!nin, adı
geçen sıraya göre, birinci ölçüm (69,7 kg ve 22,0) ve ikinci ölçüm (69,5 kg ve 21,9) sonuçlarının
benzer (P > 0,05) olduğu gözlenmiştir. Ancak her iki parametrenin ölçüm sonuçlarının sağlık ve
sporcu performansına uygun olduğu söylenebilir (Ersoy 2004, Kaplan ve Ünlü 1999, Müniroğlu
ve Ark. 1999)
Futbolda pek çok teknik hareketlerin gerçekleştirilmesinde esneklik önemli avantajlar
sağlamaktadır. Sürat ve çabukluğu yüksek düzeydeki takımlara ancak sürati, çabukluğu,
kuvveti, esnekliği ve fiziksel yapısı gelişmiş futbolcular ile karşı konulabilmektedir (Kuvvetli ve
Müniroğlu 1998). Dolayısıyla futbolda esnekliğin geliştirilmesi kuvvet, sürat, koordinasyon gibi
motor becerilerin gelişimine katkıda bulunduğu gibi sakatlanmaları da önleyici etkilerde bulunur
(Bompa 2001). Esnekliğin gelişmesine bağlı yararların etkinliğine rağmen, yapılan müsabaka
antrenmanları çalışmaya katılan sporcuların esneklik ortalamalarına (birinci ölçüm: 30,9 cm,
ikinci ölçüm: 30,2 cm) anlamlı bir etki (P > 0,05) göstermemiştir. Aslında her müsabaka ve
antrenmanlarda esneklik çalışmaklarına yer verilmişti, ancak, her ölçümde fiziksel ısınmaya yer
verilmesine rağmen, birinci ölçümlerin Ekim ayında ikincisinin Aralık ayında yapılmasının, hava
sıcaklığına bağlı etkisi olabilir. Bununla birlikte, haftada üç defa futbol oyununun esneklik
değerlerinde değişiklik yapmadığının tespit edildiği (Berg et al. 1985) göz önüne alındığında,
sonucun normal olduğu düşünülebilir.
Kuvvet temel bir özelliktir ve güç performansını etkiler (Sevim 1995, Wisloff et al. 1998).
Ayrıca ekstremitelerdeki yüksek düzeylerdeki maksimal kuvvet tendon ve ligamentlerin
devingenliği ve kuvveti ile kasların enine kesit alanlarını arttırarak futboldaki yaralanmaları
önleyebilir (Gür 1998, Wisloff et al. 1998). Futbolda çeşitli özelliklerin gelişimine ve başarıya
etkisi olan kas kuvveti ve dayanıklılığının geliştirilmesi son derece önemlidir. Ancak, bu çalışma
sonucu beklenen gelişmeyi gösterememiş; müsabaka antrenmanlarının mekik çekme (ön test:
51,4 adet, son test: 53,4) barfikste kol çekme (ön test: 7,9 adet, son test: 9,7 adet) ve dikey
sıçrama (ön test: 56,4 cm, son test: 56,4 cm) değerlerine anlamlı etki (P > 0,05) etmediği
gözlenmiştir. Ortaya çıkan bu sonucun başka sebeplerden mi, yoksa kuvvette iyi bir artış için
yapılacak antrenmanların en az sekiz hafta süreyle, haftada üç gün ve % 60-90 şiddetinde
uygulanması gerektiğinden mi (Kartal ve Günay 1994, Sevim 1995) olduğu sorusu akla
gelmektedir. Çünkü bu çalışmada antrenmanlar yedi hafta süreyle, haftada iki gün olarak
uygulanmıştır.
Elit düzey futbolcular 90 dk’lık bir oyun boyunca, anaerobik eşiğe kapalı orta yoğunlukta
10 km civarında koşarlar. Bu dayanıklılık konteksi içerisinde birçok patlayıcı aktiviteler gereklidir;
sıçrama, tekmeleme, tutma-çekme, yön değiştirme, hızlı koşu, hız değiştirme ve savunma
baskısına karşı topun kontrol ve dengesini sürdürmek için güçlü kas kasılmalarını sürdürmek
buna dahildir (Wisloff et al. 1998). Müsabaka döneminde yapılan antrenmanının etkisinin
araştırıldığı bu çalışmada ise aerobik dayanıklılık koşusu ön (9:52 dk) ve son (9:34 dk) test
değerlerinde anlamlı bir gelişim (P > 0,05) tespit edilememiştir. Oysa gelişmiş maxVO2, topla
bağlantılı olarak oluşturulan sürat miktarı ve kat edilen mesafeye göre futbol performansını
arttırabileceği; oksijen kullanımında, interval koşular kullanılarak büyük gelişme
gösterilebileceği; benzer fizyolojik gelişmenin, antrenmanlarda futbol topu kullanılarak elde
edilebileceği; ayrıca, düzenli futbol antrenmanı ile birlikte özel olarak dizayn edilmiş bir dribling
parkurunda futbol topuyla yapılan yüksek yoğunluklu 4 dk interval bir dribling çalışmasının futbol
oyuncularında max VO2’yi arttırmak için etkili olabileceği ve bunun kuvvet ile sıçrama yeteneği
ve sürat performansı üzerinde engelleyici olmadığı bildirilmiştir (McMillan et al. 2005). Bununla
birlikte haftada üç defa futbol oyununun kardiyorespiratuvar fitnes değerlerinde değişiklik
48
Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi
Amatör Futbolcularda Müsabaka Döneminde Yapılan 7 Haftalık Futbol…
Dursun GÜLER
yapmadığı da tespit edilmiştir (Berg et al. 1985). Yukarıdaki araştırma sonucunun bu çalışmayla
paralellik göstermekte olduğu, ancak, diğer literatür bilgileriyle göstermemekte olduğu göze
çarpmaktadır.
Futbola özgü sprintin geliştirilmesinde, futbol oyununun kendisine yönelik uyaranları
kullanılarak, bu uyaranlara karşı tepki zamanının kısaltılmaya çalışılması, en az fiziksel
yeterliliğin geliştirilmesi kadar önemlidir (Eniseler 1995). Sprint özelliği yüksek olan oyuncuların,
futbol maçlarında rakibi durdurma, topa sahip olmaya erişme, topu koruma ve gole gitme gibi
becerilerde önemli ve etkili bir role sahip oldukları bilinmektedir. Yine futbolda sonucu etkileyen
birçok durumun yüksek derecedeki bir sprint anında veya sonrasında çıktığı da belirtilmektedir
(Eniseler ve Ark. 1996, Müniroğlu ve Ark. 1999). Futbolda önemli bir yeri olmasına karşın,
futbolcuların sürat değerlerinde ilk (4:39 sn) ve son (4:35 sn) ölçümleri arasında bir fark (P >
0,05) bulunamamıştır. Bunda ölçümlerin, imkansızlıktan dolayı, kronometre ile
gerçekleştirilmesinin büyük oranda etkisi olabilir. Daha güvenilir şekilde fotosel kullanılarak
ölçüm yapılabilseydi sonuç değişebilir miydi bilinmiyor.
Futbolda ani hızlanmalar, yön değiştirmeler, ani duruşlar, kafa toplarına çıkışlar,
kalecilerin birçok hareketleri, ayak vuruşları gibi hareketler anaerobik enerji süreçleri ile ilgilidir
(Polat 1996). Kas grupları veya ilgili kaslardaki kasılma güç yeteneği arttırılarak, süratlilik, yön
değiştirme, hız artımı gibi futbola özgü becerilerde sürat ve hızlanma (ivme) geliştirilebilir
(Wisloff et al. 1998). Ancak bu çalışmada, müsabaka döneminin birinci yarısında yapılan
antrenmanların, anaerobik sürçleri yansıtan becerilerden sürat (ön test: 4:39 sn, son test: 4:35
sn) dikey sıçrama (ön test: 56,4 cm, son test: 56,4 cm) ve anaerobik güç (ön test: 115,9 kgm/sn, son test: 115,8 kg-m/sn) değerlerine istatistiksel anlamda etkisi gözlenmemiştir (P > 0,05).
Dolayısıyla ortaya çıkan tüm sonuçlar literatür bilgileriyle pek paralellik göstermemektedir.
Futbol oyununda, oyunun devamı sırasında motorik ve teknik hareketlerdeki kalitenin
yükseltilmesinde ve birçok spontan durumda fiziksel özelliklerin önemli katkıları bulunmaktadır.
Buna karşılık fiziksel özellikler organizmanın uyum yeteneği ve verimlilik derecesine göre
değişmekte olup; bu özellikler özde var olup, öğrenilmez, ancak geliştirilebilirler (Müniroğlu ve
Ark. 1999). Duppont et al. (2004) da sezon periyodu boyunca yapılan yüksek yoğunluktaki
interval antrenmanlarla fiziksel kalitenin arttırılabileceğini bildirmişlerdir. Bu çalışmada
müsabaka döneminde yapılan antrenmanların fiziksel ve fizyolojik özellikleri geliştirmediği (P >
0,05, Tablo 2) görülmüş, bunun da antrenman planlamasının ayrıntılı bir şekilde yapılmadığı ve
futbol sporu koşullarına uygun olmadığından kaynaklanabileceği düşünülmüştür. Çünkü, doğru
antrenman planlaması, yüklenme-dinlenme ilişkisi, sporcunun beslenmesi ve sağlığı sporda
performansı etkileyen önemli faktörlerdendir (İşleğen 1994). Müsabaka dönemi sporcu
açısından stresin en yoğun görüldüğü bir dönemdir. Sporcuların müsabaka ve antrenmanlarda
ortaya koyabileceği performans antrenman, motivasyon, teknik-taktik hazırlık gibi faktörlerin
yanında yeterli ve dengeli beslenmelerine de bağlıdır (Yaman 2000). Performansın yüksek
olması yalnızca beslenmeye bağlı olmamakla birlikte futbol, yüksek şiddetli, hem kuvveti hem
de dayanıklılığı gerektiren kesintili bir aktivite olduğu için hazırlanacak olan dengeli beslenme
programının uzun bir zaman dilimini kapsaması zorunludur (D’Hooghe 2000, Günay ve Ark.
1995). Bu sonuçlar ve literatür bilgilerinden hareketle, antrenmanlarda düzenli yaşam ve
beslenme programı yapılmaması, çalışmaların dört haftalık süresinin Ramazan Ayına denk
gelmesi ve ölçüme katılan sporcuların çoğunluğu oruçlu olması, kulüpten sporculara yeterli
şekilde maddi ve manevi destek sağlanmaması, kulüp yönetiminden futbolcuların
motivasyonuna yönelik girişimlerin olmaması gibi durumlar, antrenmanların etkisini olumsuz
olarak etkilemiş olabilir.
Bununla birlikte, antrenman verimliliği sporcunun, dolayısıyla da futbolcunun psikolojik
yapısıyla doğrudan ilişkili olup; motivasyonun sağlanması ve gerekli performansın
kazanılmasında sporcunun kişilik yapısı, inancı ve kararlılığı, ilgi ve isteği, algılama düzeyi,
grup dinamiği gibi özellikler de son derece önemlidir (İşleğen 1994, Özkara 1994). Yine
müsabaka döneminde yoğun bir yüklenmeye sporcunun uyumu, yüklenme, dinlenme ve
rejenerasyon ilişkisine, antrenman azaltımı düşüncesinin futbolcu ve futbolun taleplerine uygun
olmasına, beslenme ve yaşam biçimi gibi faktörlerin planlanmasına bağlıdır (Polat 1996).
Diğer taraftan, müsabaka sezonu öncesi sağlıklı bir hazırlık döneminin olmadığı amatör
futbol çalışmalarındaki sporcuların kazanılmış özelliklerinin üst seviyelere ulaşmamış olması,
geriye dönüşü kolaylaştıran bir etken olmaktadır (Topkaya ve Tekin 1996). Özkara (1999),
Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi
49
Dursun GÜLER
Amatör Futbolcularda Müsabaka Döneminde Yapılan 7 Haftalık Futbol…
Futbolda Antrenman Planlaması ve Hazırlık Dönemi isimli çalışmasında, futbol bir takım sporu
olduğundan, sayıları bazen 30’u bulan bir takımı antrene etmek ve yeni bir sezona hazırlamak
pek kolay değildir. Bu nedenle bir takımın başarılı olması için spor bilimlerindeki gelişmeler de
dikkate alınarak futbola özgü çalışmalarla iyi bir hazırlık dönemi geçirilmesinin çok önemli
olduğunu bildirmiştir. Doğrusu sezon içerisinde yapılan antrenmanlar ve hazırlık dönemi
antrenmanlarının etkisinin incelenmesine yönelik çalışmalarda, vücut ağırlığı, nabız, kan
basıncı, anaerobik güç, aerobik güç, sürat, aerobik dayanıklılık, vücut yağ yüzdesi, bir kısım
parametrelerde gelişmeler kayıt edilmiştir (Açıkada ve Ark. 1996, Akova ve Ark. 1998, Bostancı
ve Ark. 2004, Duppont et al. 2004, Kartal ve Günay 1994, McMillan et al. 2005). Bu sonuçlarda
gösteriyor ki, antrenmanlar en ince ayrıntısına kadar planlanmalı; hazırlık, müsabaka ve geçiş
periyoduyla birlikte bir bütün olarak ele alınıp, gereğine uygun şekilde aksatılmadan
gerçekleştirilmeli ve değerlendirilmelidir.
Çalışmada ulaşılan tüm bulgulardan hareketle, müsabaka döneminde yapılan 7 haftalık
futbol antrenmanlarının, futbolcuların vücut ağırlığı, vücut yağ düzeyi, kas kuvveti ve
dayanıklılığı, esnekliği, anaerobik gücü ve aerobik dayanıklılığına etkisinin olmadığı sonucuna
varılmıştır.
KAYNAKÇA
Açıkada, C., Özkara, A., Hazır, T., Aşçı, A., Turnagöl, H., Tınazcı, C. ve Ergen, E. (1996). “Bir
Futbol Takımında Sezon Öncesi Hazırlık Antrenmanlarının Bir Kısım Kuvvet ve
Dayanıklılık Özellikleri Üzerine Etkisi”, Spor Bilimleri Dergisi, 7 (1), 24-32.
Açıkada, C., Hazır, T., Aşçı, A., Turnagöl, H. ve Özkara, A. (1998). “Bir İkinci Lig Futbol
Takımının Sezon Öncesi Hazırlık Döneminde Fiziksel ve Fizyolojik Profili”, Spor
Bilimleri Dergisi, 9 (1), 3-14.
Akova, B., Gür, H., Akkurt, S., Pündük, Z. ve Küçükoğlu, S. (1998). “Elit Profesyonel
Futbolcuların Bazı Fiziksel Özelliklerinin Sezon Öncesi ve Sonrası Görünümü”,
Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2, 4-8.
Bağırgan, T. (1990). Hentbolde Antrenman, Ankara: Bağırgan Yayımevi.
Berg, K.E., LaVoie, J.C. and Latin, R.W. (1985). “Physiological Training Effects of Playing Youth
Soccer”, Med Sci Sports Exerc. Dec;17 (6), 656-660.
Bompa, T.O. (2001). Antrenman Kuramı ve Yöntemi, Çev: İ. keskin ve A.B. Tuner, Ankara:
Bağırgan Yayımevi.
Bostancı, Ö., Taşmektepligil, Y. ve Ayyıldız, M. (2004). “Amatör Futbolcularda Hazırlık
Periyodunun Fiziksel ve Fizyolojik Parametrelere Etkileri”, Gazi Beden Eğitimi ve
Spor Bilimleri Dergisi, IX (2), 43-58.
D’Hooghe, M. (2000). Futbol ve Beslenme, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1, 24-30.
Dupont, G., Akakpo, K. and Berthoin, S. (2004). “The Effect of İn-Season, High-İntensity İnterval
Training in Soccer Players”, J Strength Cond. Res. Aug;18 (3), 584-589.
Eniseler, N. (1994). “Futbolu Etkileyen Fizyolojik Faktörler”, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi,
1, 10-12.
Eniseler, N. (1995). “Futbolda Süratin Görünümü”, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1, 3-5.
Eniseler, N., Çamlıyer, H. ve Göde, O. (1996). “Çeşitli Lig Seviyelerine ve Bu Liglerde Futbol
Oynayan Oyuncuların Oynadıkları Mevkilere Göre 30 m Mesafe İçindeki Sprint
Derecelerinin Karşılaştırılması”, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2, 3-8.
Ersoy, G. (2004). Egzersiz ve Spor Yapanlar İçin Beslenme (Sorular ve Cevapları ile
Açıklamalı Sözlük), Geliştirilmiş 3. Baskı, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Günay, M., Cicioğlu, İ., Çimen, O. ve Erol, A.E. (1995). “Futbolda Yüksek Performans Açısından
Beslenmenin Önemi”, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3, 29-31.
Gür, H. (1998). “Futbolcuların Kas Kuvveti Özellikleri: Başarıdaki Yeri ve Önemi”, Futbol Bilim
ve Teknoloji Dergisi, 1, 10-18.
İşleğen, Ç. (1994). “Sporda Toparlanma ve Etkileyen Faktörler”, Futbol Bilim ve Teknoloji
Dergisi, 1, 16-18.
Johnson, B.L., Nelson, J.K. (1974). Practical Measurements for Evaluation in Physical
Education, Second Edition, USA: Burgess Publishing Company.
Kartal, R. ve Günay, M. (1994). “Sezon Öncesi Yapılan Hazırlık Antrenmanlarının Futbolcuların
Bazı Fizyolojik Parametrelerine Etkisi”, Spor Bilimleri Dergisi, 5 (3), 24-31.
50
Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi
Amatör Futbolcularda Müsabaka Döneminde Yapılan 7 Haftalık Futbol…
Dursun GÜLER
Kaplan, T. ve Ünlü, E. (1999). “Amatör Futbolcularda Anaerobik Güç Tespitine Yönelik Bir Norm
Çalışması”, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1, 25-28.
Kuvvetli, B. ve Müniroğlu, S. (1998). “Üç Farklı Ligde Mücadele Eden Profesyonel Futbol
Takımlarının 14-16 Yaş Grubu Futbolcularının Sürat, Kuvvet ve Esneklik Özelliklerinin
İncelenmesi”, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3, 27-32.
McMillan, K., Helgerud, J., Macdonald R. and Hoff, J. (2005). “Physiological Adaptations to
Soccer Specific Endurance Training in Professional Youth Soccer Players”, Br. J.
Sports Med., 39, 273-277,
Morrow, J.R., Jackson, A.W., Dısch, J.G., Mood, D.P. (2000). Measurement and Evaluation in
Human Performance, Second Edition, Usa: Human Kinetics.
Müniroğlu, S., Atıl, M., Erongun, D. ve Marancı, B. (1999). “Futbol Takımlarının Fiziksel
Özelliklerinin Başarılı Olmalarına Etkilerinin İncelenmesi”, Futbol Bilim ve Teknoloji
Dergisi, 2, 21-25.
Özkara, A. (1994). “Antrenman Bilimi ve Futbol”, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1, 5-9.
Özkara, A. (1995). “Antrenman Bilimi ve Futbol (II)”, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1, 1011.
Özkara, A. (1999). “Futbolda Antrenman Planlaması ve Hazırlık Dönemi”, Futbol Bilim ve
Teknoloji Dergisi, 1, 6-10.
Polat, C. (1996). “Futbol Fizyolojisi ve Antrenman”, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1, 1218.
Rosch, D., Hodgson, R., Peterson, T.L., Graf-Baumann, T., Junge, A., Chomiak, J. and Dvorak,
J. (2000). “Assessment and Evaluation of Football Performance”, Am J Sports
Med.,28 (5 Suppl), 29-39.
Sevim, Y. (1995). Antrenman Bilgisi, Ankara: Gazi Büro Kitabevi.
Svensson, M. and Drust, B. (2005). “Testing Soccer Players”, J Sports Sci. Jun;23 (6), 601618.
Tamer, K. (2000). Sporda Fiziksel-Fizyolojik Performansın Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi,
Geliştirilmiş 2. Baskı, Ankara; Bağırgan Yayımevi.
Taşkıran, Y. (2000). “Spor Oyunlarında Antrenman Planlamaları”, Futbol Bilim ve Teknoloji
Dergisi, 1, 4-11.
Topkaya, İ. ve Tekin, T.A. (1996). “Amatör Futbol Takımı Antrenmanlarının Antrenman İlkeleri
Açısından Gözlenmesi (TFF Amatör Çalıştırıcı Kursları Üzerine Bir Ön Araştırma)”,
Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3, 24-26.
Wisloff, U., Helgerud, J. and Hoff, J. (1998). “Strength And Endurance Of Elite Soccer Players”,
Med Sci Sports Exerc. Mar; 30 (3), 462-467.
Yaman, F. (2000). “Müsabaka Dönemi Spor Beslenmesi”, Atletizm Bilim ve Teknoloji Dergisi,
39 (3), 11-18.
Zorba, E. (2001). Fiziksel Uygunluk, Muğla: Gazi Kitabevi.
Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi
51