1 Kavramlar Arası Anlamsal İlişkilerin Türkçe Sözlük Tanımları

Transkript

Yazıcı E., Amasyalı M. F., Kavramlar Arası Anlamsal İlişkilerin Türçe Sözlük Tanımları Kullanılarak Otomatik Olarak Çıkartılması,
EMO Bilimsel Dergi, Cilt 1, Sayı 1, Syf 1-13, Haziran 2011
Kavramlar Aras
Arası Anlamsal İlişkilerin Türkçe Sözlük Tanımları
Kavramlar
Tanmlar Kullanılarak
Kullanlarak
Otomatik Olarak Çıkartılması
Çkartlmas
Automatic
Extraction
of Semantic
Relationships
using Using
Turkish
Dictionary
Automatic
Extraction
of Semantic
Relationships
Turkish
Definitions
Dictionary
Definitions
1
Emre
Amasyal11
Emre Yazc
Yazıcı1 , M. Fatih Amasyalı
1
1
Elektrik
Elektronik
BilgisayarMühendisliği
Mühendisliği
Bölümü
Elektrik
ElektronikFakültesi,
Fakültesi, Bilgisayar
Bölümü
Yldz
Üniversitesi
YıldızTeknik
Teknik Üniversitesi
[email protected], [email protected]
[email protected], [email protected]
Özet
Bilgisayarlarn doğal dil işleme alanndaki rolleri son yllarda
oldukça önem kazanmştr. Otomatik özet çkarm, makine
çevirisi, doğal dilde arama ve soru cevaplama gibi çalşma
alanlar; otomatik metin analizi ve yapay zeka uygulamalarn
destekleyici anlamsal ilişki veritabanlar oluşturma
gerekliliğini doğurmuştur. Bu tür bir veritabannn
oluşturulmas zor ve zaman alc bir süreç olduğundan, böyle
bir veritabann elle oluşturmak arzu edilen bir iş olmayabilir.
Bu belgede, Türkçe için iki farkl sözlük kullanlarak
kavramlar arasndaki anlamsal ilişkileri bulmaya yönelik
farkl otomatik yöntemler sunulmaktadr.
Anahtar kelimeler: Doğal Dil İşleme, Örüntü Eşleme,
Anlamsal Ağ, Bilgi Çkarm
Abstract
In the recent years, the role of computers in the field of
natural language processing has increased so much. Work
areas such as automatic summarization, machine translation,
natural language search and question answering have
brought the need for semantic relation databases to support
automatic text analysis and artificial intelligence applications.
Since the development process is hard and time consuming,
developing such databases manually may not be desirable. In
this paper, we present different automatic methods to extract
semantic relationships between concepts using two Turkish
dictionaries.
Keywords: Natural Language Processing, Pattern Matching,
Semantic Web, Information Extraction
destekli çeviri sistemlerinin eş sesli sözcüklerin varlğndan
kaynaklanan hatal çevirilerinin en aza indirgenerek bu
sistemlerin başarmlarnn arttrlmas gibi konularda da
kavramlar arasndaki anlamsal ilişkilerden faydalanlabilir. Bu
amaca yönelik bir veritabann çkarlmasnda üzerinde
çalşlan dile ait sözlükten yola çkmak, sözlüklerin dile ait
sözcük hazinesinin önemli bir ksmn barndrmas nedeniyle
iyi bir başlangç olacaktr.
Kapsam Türkçe ile snrlandrlan bu çalşmada Türk Dil
Kurumu (TDK) tarafndan hazrlanan Büyük Türkçe Sözlük
[2] ile bir Wikimedia projesi olan Vikisözlük’ten [3]
faydalanlmştr. Vikisözlük’te yer alan Türkiye Türkçesi
dşndaki maddeler değerlendirilmeye alnmamş olup
Vikisözlük’teki Büyük Türkçe Sözlük kaynakl sözcük
tanmlar sadece kategoriye dayal anlamsal ilişki çkarmnda
değerlendirilmeye alnmştr. Çalşma kapsamnda kullanlan
her bir sözlük ve barndrdklar sözcük saylar Tablo 1’de
gösterilmiştir.
Tablo 1: Kullanlan sözlükler ve barndrdklar sözcük
saylar
Sözlük
TDK Büyük Türkçe Sözlük
Vikisözlük
Kavram Says
98107
160049
Çalşma dahilinde sözlük verilerinden çkarlmas hedeflenen
anlamsal ilişkiler seçilirken, sözlükte yer alan kavramlara
ilişkin şu sorulara cevaplar bulabilmek hedeflenmiştir:
1. Giriş

Bu çalşmann amac, sözcüklerin sözlükteki tanmlarndan
yola çkarak bilgisayarl sistemlerin kullanmna uygun
anlamsal bilgi çkarmnn sağlanmasdr. Sözlükler,
barndrdklar her bir kavram hakknda nitelikli anlamsal bilgi
içermesine rağmen bu bilginin organizasyonu bilgisayar
uygulamalar tarafndan kullanma elverişli değildir [1]. Bir
dilde bulunan sözcükler arasndaki anlamsal ilişkilerin
çkarlmasyla oluşturulan anlamsal bir veritaban, bilgisayar
uygulamalarnn gündelik yaşam ilgilendiren konularda daha
etkin rol oynamalarn sağlayacaktr. Bundan başka, bilgisayar







Bu kavramla anlamdaş olan diğer kavramlar
nelerdir?
Bu kavramla karşt anlaml olan diğer kavramlar
nelerdir?
Bu kavram hangi bütünün bir parçasdr?
Bu kavram hangi alt ve üst kavramlara sahiptir?
Bu kavram hangi madde veya bileşenlerden
yaplmştr?
Bu kavram ne amaçla kullanlmaktadr?
Bu kavram neye benzemektedir?
Bu kavram nerelerde bulunabilmektedir?
1
EMO Bilimsel Dergi, Cilt 1, Sayı 1, Haziran 2011


Eylem, hangi hedefe ulaşmak için yaplmaktadr?
Bu kavram ne ya da kim tarafndan
oluşturulmuştur?
Bu sorular yardmyla çkartlan her bir ilişki türü ve bunlarla
ilgili eşleşme kurallar Bölüm 3.1 altnda incelenmiştir. İlişki
türleri seçilirken literatürde var olan ilişkilerin yannda metin
işlemede faydal olabileceği düşünülen farkl ilişki türlerine de
yer verilmiştir. Söz konusu ilişkilerin yaplacak çalşmalarda
ne şekilde kullanlabileceğine dair örnekler de yine Bölüm 3.1
altnda yer almaktadr.
2. Önceki Çalşmalar
Bilgisayarl sistemlerin kullanmna yönelik anlamsal
veritaban oluşturma konusunda farkl ve benzer yaklaşmlar
benimseyen birçok çalşma yaplmştr. Yaklaşmlardan ilki
veritabanlarnn insanlarca elle oluşturulmasdr ki bunun en
iyi bilinen örneği George A. Miller tarafndan oluşturulmaya
başlanmş WordNet projesidir [4]. İsim, fiil, sfat ve zarf türü
sözcük ya da sözcük gruplarna ilişkin eş anlam kümeleri
(synset) ve bu kümeler aras baz anlamsal ilişkileri barndran
WordNet, bu belgenin kaleme alndğ tarihteki son sürümü
olan 3.0 sürümünde 117.659 eş anlam kümesi içinde organize
edilen 155.287 farkl sözcük barndrmaktadr. WordNet’e ait
veri tabanna http://wordnetweb.princeton.edu/perl/webwn
adresinden erişilebilir. WordNet’in az sayda uzman kişi
tarafndan elle oluşturulmas nedeniyle bu büyüklüğe erişmesi
10 yldan fazla zaman almştr. Ayn yaklaşm (veritabann
az sayda kişi ile oluşturmak) benimseyen bir başka proje ise
Cyc [5]’tr. Lenat tarafndan 1990 ylnda oluşturulmaya
başlanmştr. Günümüzde ticari bir kuruluş haline gelen
Cyc’n içerisinde yüz binlerce kavramn milyonlarca
ilişkisinin olduğu söylenmektedir. Geliştirme sürecinde veri
tabannn bir ksm halka açlmş, web kullanclarnn da veri
tabanna katkda bulunmalar amaçlanmştr. Sistemin veri
tabanna http://www.cycfoundation.org/concepts adresinden
erişilebilir. OpenMind [6] projesi ise yeni bir yaklaşm
sergilemiştir. OpenMind veritaban, az sayda uzman kişi
yerine çok fazla sayda uzman olmayan insann Internet
üzerinden
katlmyla
oluşturulmuştur.
OpenMind
veritabanna katlmclar bilgileri basit cümle formunda
girmektedir. Bu basit yaklaşm sayesinde 1 yl içinde
veritabannda 1 milyona yakn cümle biriktirilmiştir. Bu
büyük veritaban tahmin edilebileceği üzere oldukça fazla
gürültü ve tekrar içermektedir. Bu soruna odaklanan
araştrmaclar basit şablonlar kullanarak OpenMind projesinde
toplanan cümlelerden otomatik olarak oluşturulmuş yaklaşk
200 bin kavram içeren bir anlamsal ağ (ConceptNet [7])
oluşturmuşlardr. Kavramlar aras ilişkiler ve bu ilişkilerin
işlenmemiş OpenMind veri tabanndaki frekanslarndan elde
edilen güvenilirlik ölçümleri ConceptNet veri tabannda yer
almaktadr.
Veritabanna
http://web.media.mit.edu/~hugo/conceptnet/
adresinden
erişilebilmektedir.
Konuyla ilgili çalşmalar son zamanlarda ülkemizde de
yaygnlk kazanmştr. Balkanet projesi dahilinde geliştirilen
otomatik Türkçe WordNet oluşturma çalşmas [8] sonucunda
11.628 eş küme ve bunlar aras 17.550 ilişki içeren bir
anlamsal veritaban oluşturulmuştur. Orijinal WordNet’le
karşlaştrldğnda veritabannn oldukça küçük olduğu
görülmektedir ancak veritabanndaki bilgilerin güvenilirliği
2
TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası
oldukça yüksektir. Literatürde, sözlük tanmlarn kaynak
olarak kullanan ve bu açdan burada sunulan çalşmaya benzer
olan iki çalşma daha mevcuttur. İlkinde [9] WordNet’teki
ilişkilerin büyük bir ksmn oluşturan alt kavram – üst kavram
(is a) ilişkisine sahip kavram ikililerinin kelimelerin aldklar
eklere
baklarak
otomatik
olarak
bulunmas
gerçekleştirilmiştir. Diğerinde [10] ise alt kavram – üst
kavram ve eşanlam ilişkileri otomatik olarak çkartlmştr.
Burada sunulan çalşmann, mevcut çalşmalardan iki temel
fark bulunmaktadr. İlki, diğerlerine göre çok daha fazla türde
anlamsal ilişkinin çkartlmas ve bu sayede daha kapsaml bir
anlamsal veritaban elde edilmesidir. İkincisi ise kaynak
olarak iki farkl sözlük üzerinde çalşlmş olmasdr.
3. Yöntem
Bu çalşmada kavramlar aras ilişkilerin belirlenmesinde
sözcüğün sözlükte yer alan tanmnn yannda gerekli olduğu
durumlarda sözcüğün ve sözcüğün ilişkili olduğu kavramn
sözcük türü bilgisinden de faydalanlmştr. Bu açdan
bakldğnda sözlükte yer alan terimlerin söz dizimsel ve
biçim bilimsel analizinin yannda anlam bilimsel analizi de
yaplmaktadr. İlişki aranan sözcüğün sözcük türü bilgisi
kullanlmakta olan sözlüklerde yer alrken, olas ilişkili
sözcüğün sözcük türü bilgisi Zemberek [11] uygulamas
kullanlarak edinilmektedir.
İlişki aranan sözcüğün sözcük türü bilgisinin kullanlmakta
olan sözlükte araştrlmas yerine Zemberek kullanlarak elde
edilmesinin nedeni, sözcük tanmnda yer alan olas ilişkili
sözcüklerin çoğunlukla yaln halde bulunmayşdr.
Sözlüklerde bulunan sözcükler ise çoğunlukla çekim eki
almamş yaln halleriyle yer almaktadr. Zemberek, verilen bir
sözcüğü yaln halde olmasa bile eklerinden arndrarak türünü
tespit edebilmektedir. Ayrca sözcüğün sözlük tanmnda yer
alan ve ilişkili sözcük olarak tespit edilen her sözcük sözlükte
yer almamaktadr, dolaysyla bu gibi sözcüklerin tür bilgisine
sözlük tarafndan sağlanan veri yardmyla ulaşmak mümkün
değildir. Zemberek, sözlükte tanmlar yer alan sözcüklerden
sayca daha fazla sözcüğün türünü tespit edebilmektedir.
Sözlükte yer alan kavramlar arasndaki anlamsal ilişkilerin
araştrlmasnda sözcüğün türü ve sözlük tanmnn yannda
sözlükte bulunduğu kategori ve yüzey biçimi bilgilerinden de
faydalanlabilmektedir [10]. Bölüm 3.1 altnda sözcüğün türü
ve sözlük tanmndan faydalanlan kurallar yardmyla ilişki
çkarm yöntemi incelenirken, sözcüğün sözlükteki
kategorisinden faydalanlarak alt kavram – üst kavram
ilişkilerinin araştrlmas konusuna Bölüm 3.2 altnda
değinilmiştir.
3.1. Kurallar Yardmyla Anlamsal İlişki Çkartm
Sözlük verisi kullanlarak çkartlmas hedeflenen anlamsal
ilişki türleri ile bu ilişkilerin saptanmasnda kullanlan
kurallar, örnekleriyle birlikte bu bölümün devamnda
incelenecektir. Çkarlan kurallar, geliştirilen bir uygulama
yardmyla çalşma kapsamnda kullanlan sözlükler üzerinde
uygulanmş olup her bir sözlükteki eşleşme says Tablo 2 ile
Tablo 21 arasnda yer alan tablolar üzerinde örnekleriyle
birlikte gösterilmiştir. Kurallarn farkl sözlükler üzerinde
farkl başarlar elde etmesinin altnda, sözlüklerde yer alan
verinin nitelik ve standart bakmndan farkl özelliklere sahip
olmas yatmaktadr. Bu konuya Bölüm 4 altnda çalşmann
sonuçlarnda ayrca değinilecektir.
Bilgisayarla doğal dil işlemede pek çok farkl yöntem ve
teknik kullanlmaktadr. Biçimsel diller ve özdevinirler
kuram (automata theory) üzerine inşa edilen düzenli ifadeler
(regular expressions) de bu amaçla kullanlan tekniklerden
biridir [12]. Birden fazla benzer kalb tek bir kuralda
toplayabilmek ve uygulamada esnekliği sağlamak amacyla bu
çalşmada düzenli ifadelerden faydalanlmştr.
Düzenli ifadelerin yazm biçimi dilden dile az da olsa farkllk
gösterebilmektedir, bu belgede yer verilen kurallarn
tamamnda Perl Uyumlu Düzenli İfadeler (PCRE - Perlcompatible Regular Expressions) [13] kullanlmştr. Ayrca
kullanlan düzenli ifade kalplarnn tamam büyük küçük harf
ayrmna duyarszdr.
Çkarlan kurallar her bir sözcüğün sözlükteki tanmna
uygulanmadan önce sözcük tanm, [10]’da da başvurulduğu
üzere ayrc olarak virgül karakteri kullanlarak parçalara
bölünmüş ve her bir parçann başnda ya da sonunda
bulunabilecek beyaz boşluklar temizlenmiştir. Kuraln
uygulandğ bu parçalar bundan böyle “sözcük tanm parças”
olarak anlacaktr.
Sözcük türü ve ilişkili sözcük türü bilgileri kurallarn eşleşme
doğruluklarn arttrmak amacyla ve tek başna düzenli ifade
kuralyla yaplan bir ilişki tespitinin yeterli güvenilirlikte
olmadğ durumlarda kullanlmştr. Tablo 2 ile Tablo 21
arasnda yer alan tablolar üzerindeki “Sözcük türü” ve “İlişkili
sözcük türü” alanlarnda sfat, isim, isim fiil gibi sözcük
türlerinin varlğ; incelenmekte olan sözcüğün veya aranan
ilişkili sözcüğün türüne kst getirmekte, ksda uyulmamas
durumunda çok sayda hatal sonuç alnabileceğine işaret
etmektedir. Örneğin Tablo 12’de karşt anlamllk ilişkisinin
tespitine yönelik önerilen kuralda sözcük türünün sfat, ilişkili
sözcük türünün ise isim ya da sfat olmas istenmektedir.
Sözlük verisinde “Zambiya” sözcüğünün tanmnda yer alan
sözcük tanm parçalarndan birisi şudur: “denize kys
olmayan ülke”. Tablo 12’deki kuraln sözcük türü kstlar
olmakszn bu sözcük tanm parçasna uygulanmas
“Zambiya” ile “ky” ya da “kys” sözcüğünün zt anlaml
olarak tespit edilmesine neden olacaktr ki bu da istenmeyen
hatal bir durumdur. Sözcük türünü sfat, ilişkili sözcük türünü
ise isim ya da sfat olarak kstlamak ayn sebepten
kaynaklanabilecek
hatalar
büyük
ölçüde
ortadan
kaldrmaktadr.
Öte yandan sözcük türünün veya ilişkili sözcük türünün
“Tümü” olarak belirtilmesi ilgili kuraln çok sayda farkl
sözcük türü üzerinde uygulanabileceğini ya da kurala bir
sözcük türü kst getirmenin eşleşme üzerinde yeterli bir
olumlu etki sağlamayacağn ifade etmektedir. Örneğin Tablo
15’te yer alan yaplmş olma ilişkisinin saptanmasna yönelik
önerilen kuralda -den veya -dan ile biten bir sözcüğün
ardndan “yaplan” veya “yaplmş” sözcüklerinin gelmesi
gerektiği belirtilmiştir. Bu düzenli ifade kuralyla
saptanabilecek ilişkilerin tamamna yaknnda sözcük türü ve
ilişkili sözcük türü isim olmasna rağmen bu bilgi kural için
bir kst olarak gösterilmemiştir. Zira sözcük türü ve ilişkili
sözcük türü için isim türünü kst olarak göstermenin kuraln
başarmna katks oldukça azdr. Öte yandan yeterli katky
sağlyor olmakszn böyle bir kst kurala getirmenin baz
olumsuz etkileri vardr. Bunlarn en önemlisi, sözcük
türlerinin kesin bir doğrulukla saptanamayşndan ötürü doğru
olarak tespit edilen bir ilişkinin, kuraln sözcük türü kst
sağlanamamasndan dolay sonuca dahil edilmeyişidir. Yazm
ayn olduğu halde türü farkl olan sözcüklerin varlğ bu
durum üzerindeki olumsuz etkiyi daha da arttrmaktadr.
3.1.1.
Alt Kavram – Üst Kavram İlişkisi
Alt kavram – üst kavram ilişkisi bir varlğn hangi üst varlk
kümesine ait olduğu bilgisini içerir. Bu ilişkinin
saptanmasnda varlğn sözlük anlamnn yannda sözlükteki
kategorisinden de faydalanlabilir.
İncelenen sözcük tanm parças “tümü” sözcüğü ile
sonlanyorsa “tümü” sözcüğünden önce gelen sözcüğün yaln
hali incelenen sözcüğün üst kavram olarak alnabilir.
Tablo 2: Alt kavram – üst kavram ilişkisi - Kural 1
Düzenli ifade
Sözcük türü
İlişkili
sözcük türü
Örnek
Eşleşme
says
(?P<w>[^ ]+?)((larn|lerin)[^ ]*)? tümü$
İsim
İsim
Sakal: Baz hayvanlarda çene altnda
bulunan kllarn tümü
Sözcük
Sakal
İlişkili
Kl
sözcük
İlişki türü
Alt kavram – üst
kavram
TDK Sözlük
124
Vikisözlük
68
İncelenen sözcük tanm parças içerisinde “bir çeşit” ya da
“bir tür” sözcük öbeklerinden sonra isim türü bir sözcük
geliyorsa bu sözcük incelenen sözcüğün üst kavram olarak
alnabilir.
Düzenli ifade
Sözcük türü
İlişkili
sözcük türü
Örnek
Eşleşme
says
bir (çeşit|tür) (?P<w>[^ ]+)$
İsim
İsim
Barbunya: Taneleri yuvarlak, oval veya
yass, krmz benekli, bir tür fasulye
Sözcük
Barbunya
İlişkili
Fasulye
sözcük
İlişki türü
Alt kavram – üst
kavram
TDK Sözlük
473
Vikisözlük
268
İncelenen sözcük tanm parças “işi” sözcüğü ile sonlanyorsa
incelenen sözcüğün üst kavram “iş” olarak alnabilir.
3
in Tablo
yönelik
özcüğün
gelmesi
kuralyla
türü ve
ural için
e ilişkili
n kuraln
i katky
Eşleşme
says
TDK Sözlük
Vikisözlük
473
268
says
Vikisözlük
399
İncelenen sözcük tanm parças “işi” sözcüğü ile sonlanyorsa
incelenen sözcüğün üst kavram “iş” olarak alnabilir.
İncelenen sözcük tanm parças “kimse” sözcüğü ile
sonlanyorsa incelenen sözcüğün üst kavram “kişi” olarak
alnabilir.
Düzenli
ifade
Düzenli ifade
ifade
Düzenli
Sözcük
türü
Düzenli
ifade
Sözcük
türü
Düzenli
ifade
Sözcük
türü
Düzenli
ifade
Sözcük
türü
İlişkili
İlişkili
Sözcük
türü
İlişkili
Düzenli
ifade
Düzenli
ifade
Sözcük
türü
sözcük
İlişkili
sözcük
türü
İlişkili
sözcük
türü
Sözcük
türü
Sözcük
türü
sözcük
türü
İlişkili
Örnek
Örnek türü
sözcük
Örnek
İlişkili
sözcük
türü
İlişkili
Örnek
Örnek
Düzenli
ifade
sözcük türü
türü
sözcük
Örnek
Sözcük
türü
Örnek
Örnek
İlişkili
sözcük türü
Örnek
(?P<w>iş)i$
(?P<w>iş)i$
(?P<w>iş)i$
Tümü
(?P<w>iş)i$
Tümü
(?P<w>iş)i$
Tümü
(?P<w>iş)i$
Tümü
Tümü
Tümü
Tümü
Tümü
(?P<w>iş)i$
(?P<w>iş)i$
Tümü
Tümü
Tümü
Tümü
Ağartma:
Kuyumculukta
gümüşü
Ağartma:
Kuyumculukta gümüşü
gümüşü
Ağartma:
Kuyumculukta
Tümü
Tümü
Ağartma:
Kuyumculukta
gümüşü
temizleme
işi
temizlemeKuyumculukta
işi
Ağartma:
gümüşü
(?P<w>iş)i$
temizleme
işi
temizleme
işi
Ağartma:
Kuyumculukta
Sözcük
Ağartma
Sözcük
Ağartmagümüşü
temizleme
işi
Tümü
Sözcük
Ağartma
Ağartma: Kuyumculukta
Kuyumculukta
gümüşü
temizleme
işi
Ağartma:
gümüşü
Sözcük
Ağartma
İlişkili
İş
İlişkili
İş
Sözcük
Ağartma
Tümü
İlişkili
İş
temizleme
işi
temizleme
işi
Sözcük
Ağartma
İlişkili
İş
sözcük
sözcük
İlişkili
İş
sözcük
Sözcük
Ağartma
Sözcük
Ağartma
sözcük
İlişkili
İş
İlişki
türü
Alt
kavram
–– üst
İlişki
türü
Alt
kavram
üst
sözcük
Ağartma:
Kuyumculukta
gümüşü
İlişki
türü
Alt
–
üst
İlişkili
İş kavram
sözcük
İlişkilitürü
İş
İlişki
Alt
kavram
–
üst
kavram
kavram
İlişki
türü
Alt
kavram
–
üst
temizleme
işi
kavram
sözcük
sözcük
kavram
İlişki
türü
Alt
kavram – üst
Eşleşme
TDK
Sözlük
5633
Eşleşme
TDK
Sözlük
5633
kavram
Sözcük
Ağartma
Eşleşme
TDK
5633
İlişki Sözlük
türü
Alt kavram
kavram –– üst
üst
kavram
İlişki
türü
Alt
Eşleşme
TDK
Sözlük
5633
says
Vikisözlük
1119
Eşleşme
TDK
Sözlük
5633
says
İlişkiliSözlük
İş
Vikisözlük
1119
kavram
kavram
says
Eşleşme
TDK
5633
Vikisözlük
1119
says
Vikisözlük
1119
sözcük
Eşleşme
TDK Sözlük
Sözlük
5633
says
Eşleşme
TDK
5633
Vikisözlük
1119
İlişki
türü
Alt kavram
– üst
says sözcük tanm
Vikisözlük
1119
İncelenen
parças
“bilimi”
ile sonlanyorsa
sonlanyorsa
bu
says
Vikisözlük
1119
İncelenen
sözcük
tanm
parças
“bilimi”
ile
bu
İncelenen
sözcük
tanm
parças
“bilimi”
ile
sonlanyorsa
kavram
sözcüğün üst
üst
kavram
“bilim”
olarak
belirlenir.
İncelenen
sözcük
tanm
parças
“bilimi”
ile sonlanyorsa bu
bu
sözcüğün
kavram
“bilim”
olarak
belirlenir.
sözcüğün
kavram
“bilim”
olarak
belirlenir.
İncelenen
sözcük
tanm
parças
“bilimi”
ile sonlanyorsa bu
Eşleşmeüst
TDK
Sözlük
5633
sözcüğün
üst
kavram
“bilim”
olarak
belirlenir.
İncelenen
sözcük
tanm
parças
“bilimi”
ile sonlanyorsa
sonlanyorsa bu
bu
sözcüğün
üst
kavram
“bilim”
olarak
belirlenir.
İncelenen
sözcük
tanm
parças
“bilimi”
ile
saysTablo
Vikisözlük
1119
5: Alt
Alt kavram
kavram –– üst
üst
kavram
ilişkisi
Kural 44
Tablo
kavram
ilişkisi
--- Kural
sözcüğün
üst5:
kavram
“bilim”
olarak
belirlenir.
sözcüğün
üst
kavram
“bilim”
olarak
belirlenir.
Tablo
5:
Alt
kavram
–
üst
kavram
ilişkisi
Kural
4
Tablo
5: Alt kavram
– üst kavram ilişkisi - Kural 4
Düzenli
ifade
(?P<w>bilim)i$
Düzenli
ifade
(?P<w>bilim)i$
İncelenen
sözcük
tanm
“bilimi”
ile sonlanyorsa
Tablo
5: Alt
Alt kavram
kavramparças
üst kavram
kavram
ilişkisi
Kural 44 bu
Düzenli
ifade
(?P<w>bilim)i$
Tablo
5:
–– üst
ilişkisi
-- Kural
Düzenli
ifade
(?P<w>bilim)i$
Sözcük türü
türü
İsim“bilim”
Sözcük
İsim
sözcüğün
üst kavram
olarak belirlenir.
Düzenli
ifade
(?P<w>bilim)i$
Sözcük
türü
İsim
Sözcük
İsim
İlişkili türü
İsim
İlişkili
İsim
Düzenli
ifade
(?P<w>bilim)i$
Düzenli
ifade
(?P<w>bilim)i$
Sözcük
türü
İlişkili
İsim
İlişkili
İsim
sözcük
türü
sözcük
türü
Tablo
kavram
Sözcük
türü5: Alt İsim
İsim – üst kavram ilişkisi - Kural 4
Sözcük
türü
sözcük
türü
İlişkili
sözcük
türü
Semiyoloji:
Gösterge bilimi
bilimi
Örnek
Semiyoloji:
Gösterge
Örnek
İlişkili türü
İsim
sözcük
İlişkili
İsim
Semiyoloji:
Gösterge
bilimi
Örnek
Semiyoloji:
Gösterge
bilimi
Örnek
Sözcük
Semiyoloji
Sözcük
Semiyoloji
Düzenli
ifade
(?P<w>bilim)i$
sözcük türü
türü
sözcük
Semiyoloji: Gösterge
bilimi
Örnek
Sözcük
Semiyoloji
Sözcük
Semiyoloji
İlişkili
Bilim
İlişkili
Bilim
Sözcük
İsim
Örnek türü
Semiyoloji:
Gösterge
bilimi
Semiyoloji:
Gösterge
bilimi
Örnek
Sözcük
Semiyoloji
İlişkili
Bilim
İlişkili
Bilim
sözcük
sözcük
İsim
İlişkili
Sözcük
Semiyoloji
Sözcük
Semiyoloji
sözcük
İlişkili
Bilim
sözcük
İlişki türü
türü
Alt kavram
kavram –– üst
üst
İlişki
Alt
sözcük türü
İlişkili
Bilim
sözcük
İlişkili
Bilim
İlişki
türü
Alt
kavram
–
İlişki
türü Gösterge
Alt
kavram
– üst
üst
kavram
kavram
Semiyoloji:
bilimi
Örnek
sözcük
sözcüktürü
kavram
İlişki
Alt
kavram – üst
kavram
Eşleşme
TDK
Sözlük
130
Eşleşme
TDK
130
Sözcük
Semiyoloji
İlişki Sözlük
türü
Alt
kavram –– üst
üst
kavram
İlişki
türü
Alt
kavram
Eşleşme
TDK
Sözlük
130
Eşleşme
TDK
Sözlük
130
says
Vikisözlük
48
says
Vikisözlük
48
İlişkiliSözlük
Bilim
kavram
kavram
says
Eşleşme
TDK
130
Vikisözlük
48
says
Vikisözlük
48
sözcük
Eşleşme
TDK
Sözlük
130
says
Eşleşme
TDK
Sözlük
130
Vikisözlük
48
İlişki
türü
Alt kavram
üst
says
Vikisözlük
48
says
Vikisözlük
48
İncelenen sözcük
sözcük tanm parças
parças
“yer” –sözcüğü
sözcüğü
ile
İncelenen
“yer”
ile
İncelenen
sözcük tanm
tanm
parças
“yer”
ile
kavram
İncelenen
tanm
parças
“yer” sözcüğü
sözcüğü
ile
sonlanyorsasözcük
incelenen
sözcüğün
üst
kavram
“yer” olarak
olarak
sonlanyorsa
incelenen
sözcüğün
üst
kavram
“yer”
sonlanyorsa
incelenen
sözcüğün
üst
kavram
“yer”
olarak
İncelenen
sözcük
tanm
parças
“yer”
sözcüğü
ile
Eşleşme
TDK sözcüğün
Sözlük
130kavram “yer” olarak
sonlanyorsa
incelenen
üst
alnabilir.
alnabilir.
İncelenen
sözcük
tanm
parças
“yer” sözcüğü
sözcüğü
ile
alnabilir.
sonlanyorsa
incelenen
sözcüğün
üst
“yer” olarak
İncelenen
sözcük
tanm
parças
“yer”
ile
says
Vikisözlük
48 kavram
alnabilir.
sonlanyorsa incelenen
incelenen sözcüğün
sözcüğün üst
üst kavram
kavram “yer”
“yer” olarak
olarak
alnabilir.
sonlanyorsa
Tablo 6:
6: Alt
Alt kavram
kavram –– üst
üst kavram
kavram ilişkisi
ilişkisi -- Kural
Kural 55
Tablo
alnabilir.
alnabilir.
Tablo
Tablo 6:
6: Alt
Alt kavram
kavram –
– üst
üst kavram
kavram ilişkisi
ilişkisi -- Kural
Kural 5
5
İncelenen
sözcük
tanm
“yer” - Kural
sözcüğü
ile
Tablo 6:
Alt kavram
– üstparças
kavram ilişkisi
5
Düzenli
ifade
(?P<w>yer)$
Düzenli
ifade
(?P<w>yer)$
Düzenli
ifade
(?P<w>yer)$
sonlanyorsa
sözcüğün
üst kavram
“yer”55olarak
Düzenli
ifade
(?P<w>yer)$
Tablo
6:incelenen
Alt kavram
kavram
üst kavram
kavram
ilişkisi -- Kural
Kural
Tablo
6:
Alt
–– üst
ilişkisi
Düzenli
ifade
(?P<w>yer)$
Sözcük
türü
İsim
Sözcük
İsim
Sözcük türü
türü
İsim
alnabilir.
Düzenli
ifade
(?P<w>yer)$
Sözcük
türü
İsim
Sözcük
türü
İsim
İlişkili
İsim
İlişkili
İsim
İlişkili
İsim
Düzenli
ifade
(?P<w>yer)$
Düzenli
ifade
(?P<w>yer)$
Sözcük
türü
İsim
İlişkili
İlişkili
İsim
sözcük
türü
sözcük
türü
sözcük
türü
Tablo
6: Alt İsim
kavram
Sözcük
türü
Sözcük
türü
sözcük
türü
İlişkili
sözcük
türü
Arpalk:
Arpa
konulan
yer
Örnek
Arpalk:
Arpa
Örnek
Arpalk:
Arpa konulan
konulan yer
yer
Örnek
sözcük
türü
İlişkili
İsim
İlişkili
İsim
Arpalk:
Arpa
yer
Örnek
Arpalk:
Arpa konulan
konulan
yer
Örnek
Sözcük
Arpalk
Sözcük
Arpalk
Düzenli
ifade
(?P<w>yer)$
Sözcük
Arpalk
sözcük
sözcük türü
türü
Arpalk:
Arpa
konulan
yer
Örnek
Sözcük
Arpalk
Sözcük
Arpalk
İlişkili
Yer
İlişkili
Yer
Sözcük türü
İsim
İlişkili
Yer yer
Arpalk:
Örnek
Arpalk: Arpa
Arpa konulan
konulan
yer
Örnek
Sözcük
Arpalk
İlişkili
Yer
İlişkili
Yer
sözcük
sözcük
İlişkili
İsim
sözcük
Sözcük
Arpalk
sözcük
İlişkili
Yer
Sözcük
Arpalk
sözcük
İlişki
Alt
İlişki
türü
Alt
kavram
üst
sözcük türü
İlişki
türü
Alt
kavram ––– üst
üst
sözcük
İlişkili
Yer
İlişki
türü
Alt
kavram
İlişkilitürü
Yerkavram
İlişki
türü
Alt
kavram –
– üst
üst
kavram
kavram
Örnek
Arpalk:
yer – üst
kavram
sözcük
kavram
İlişki
türüArpa konulan
Alt
kavram
sözcük
kavram
Eşleşme
TDK
Sözlük
979
Eşleşme
TDK
Sözlük
979
Sözcük
Arpalk
Eşleşme
TDK
Sözlük
979
kavram
İlişki
türü
Alt
Eşleşme
TDK
979
İlişki Sözlük
türü
Alt kavram
kavram –– üst
üst
Eşleşme
TDK
Sözlük
979
says
says
Vikisözlük
399
Vikisözlük
399
İlişkili
Yer
says
kavram
says
Eşleşme
TDK
Sözlük
979
Vikisözlük
399
kavram
Vikisözlük
399
says
Vikisözlük
399
sözcük
says
Eşleşme
TDK
979
Vikisözlük
399
Eşleşme
TDK Sözlük
Sözlük
979
İlişki
türü parças
Alt“kimse”
kavram –sözcüğü
üst
says
Vikisözlük
399
says
Vikisözlük
399
İncelenen
sözcük
tanm
İncelenen
sözcük
tanm
parças
“kimse”
ile
İncelenen
“kimse”
sözcüğü
ile
İncelenen sözcük
sözcük tanm
tanm parças
parçaskavram
“kimse” sözcüğü
sözcüğü ile
ile
İncelenen
sözcük
tanm
parças
“kimse”
sözcüğü
ile
sonlanyorsa
incelenen
sözcüğün
üst
kavram
“kişi”
olarak
sonlanyorsa
incelenen
sözcüğün
üst
kavram
“kişi”
olarak
sonlanyorsa
incelenen
sözcüğün
üst
kavram
“kişi”
olarak
İncelenen
sözcük
tanm
parças
“kimse”
sözcüğü
ile
sonlanyorsa
incelenen
sözcüğün
üst
kavram
“kişi”
olarak
Eşleşme
TDK sözcüğün
Sözlük üst
979kavram “kişi” olarak
sonlanyorsa
incelenen
alnabilir.
alnabilir.
alnabilir.
sonlanyorsa
incelenen
sözcüğün
üst
kavram “kişi”
olarak
İncelenen
sözcük
tanm
parças
“kimse”
sözcüğü
ile
alnabilir.
İncelenen
sözcük
tanm
parças
“kimse”
sözcüğü
ile
says
alnabilir.
Vikisözlük
399
alnabilir.
sonlanyorsa
sonlanyorsa incelenen
sözcüğün üst
üst kavram
kavram “kişi”
“kişi” olarak
olarak
Tablo
7:
Alt
kavram
– üst
kavram
ilişkisi
- Kural
6
Tablo
7:
Alt
kavram
üst
kavram
ilişkisi
Kural
alnabilir.
Tablo
alnabilir.
Tablo 7:
7: Alt
Alt kavram
kavram –––– üst
üst kavram
kavram ilişkisi
ilişkisi ---- Kural
Kural 6666
Tablo
7:
Alt
kavram
üst
kavram
ilişkisi
Kural
Tablo sözcük
7: Alt kavram
kavram“kimse”
ilişkisi - Kural
6
İncelenen
tanm– üst
parças
sözcüğü
ile
Düzenli
ifade
kimse$
Düzenli
ifade
kimse$ – üst kavram ilişkisi - Kural 6
Düzenli
ifade
kimse$
Tablo
7:
Alt
kavram
sonlanyorsa
incelenen
sözcüğün
üst
kavram
“kişi”
olarak
Düzenli
ifade
kimse$
Tablo
7:
Alt
kavram
–
üst
kavram
ilişkisi
Kural
6
Düzenli
ifade
kimse$
Sözcük
İsim
Sözcük türü
türü
İsim
Düzenli
ifade
kimse$
Sözcük
İsim
alnabilir.
Sözcük türü
türü
İsim
Sözcük
türü
İsim
İlişkili
Tümü
İlişkili
Tümü
Düzenli
ifade
kimse$
Sözcük
türü
İsim
İlişkili
Tümü
Düzenli
ifade
kimse$
İlişkili
Tümü
İlişkili
Tümü
Sözcük
türü
İsim
İlişkili
Tablo
kavram
Sözcük
türü7: Alt Tümü
İlişkili
Tümü
İlişkili
Tümü
Düzenli ifade
kimse$
Sözcük türü
İsim
4İlişkili
Tümü
sözcük
türü
Düzenli
ifade
sözcük türü
türü
sözcük
Örnek
sözcük
türü
Sözcük
türü
Örnek
sözcük
türü
Örnek
sözcük türü
Örnek
İlişkili
Örnek
sözcük türü
türü
sözcük
Örnek
Örnek
Örnek
kimse$
Aşç:
Yemek pişirip
pişirip satan
satan kimse
kimse
İsim
Aşç: Yemek
Yemek
Aşç:
pişirip
satan
kimse
Aşç:
Yemek
pişirip
satan
kimse
Tümü
Sözcük
Aşç
Sözcük
Aşç
Aşç:
Yemek pişirip
satan kimse
Sözcük
Aşç
Aşç:
satan kimse
Sözcük
Aşç
İlişkiliYemek pişirip
Kişi
İlişkili
Kişi
Sözcük
Aşç
İlişkili
Kişi
Aşç:
Yemek
pişirip
satan kimse
kimse
Aşç:
Yemek
pişirip
satan
Sözcük
Aşç
İlişkili
Kişi
sözcük
sözcük
İlişkili
Kişi
sözcük
Sözcük
Aşç
Sözcük
Aşç
sözcük
İlişkili
Kişi
İlişki
türü
Alt
kavram
üst
İlişki
türü
Alt
kavram ––
– üst
üst
sözcük
sözcük türü
İlişki
Alt
kavram
İlişkilitürü
Kişi
sözcük
İlişkili
Kişi
İlişki
türü
Alt
kavram
–
üst
kavram
kavram
İlişki
türü
Alt satan
kavram
– üst
Aşç:
Yemek pişirip
kimse
Örnek
kavram
sözcük
sözcük
kavram
İlişki
türü
Alt
kavram – üst
Eşleşme
TDK
Sözlük
3535
Eşleşme
TDK
Sözlük
3535
kavram
Sözcük
Aşç
Eşleşme
TDK
Sözlük
3535
İlişki
türü
Alt kavram
kavram –– üst
üst
kavram
İlişki
türü
Alt
Eşleşme
TDK
Sözlük
3535
says
Vikisözlük
1405
says
Vikisözlük
1405
Eşleşme
TDK
3535
İlişkiliSözlük
Kişi
says
Vikisözlük
1405
kavram
kavram
says
Eşleşme
TDK
Sözlük
3535
Vikisözlük
1405
says
Vikisözlük
1405
sözcükSözlük
Eşleşme
TDK
3535
says
Eşleşme
TDK
Sözlük
3535
Vikisözlük
1405
İlişki
türü
Alt kavram
– üst
says
İncelenen
sözcük
tanm
içerisinde
“bir
isim türü”
türü”
ya
da
“bir
Vikisözlük
1405
İncelenen
sözcük tanm
tanm
içerisinde “bir
“bir
isim
ya da
da “bir
“bir
says sözcük
Vikisözlük
1405
İncelenen
içerisinde
isim
türü”
ya
kavram
İncelenen
sözcük
tanm
içerisinde
“bir
isim
türü”
ya
da
“bir
isim
çeşidi”
şeklinde
bir
yap
mevcutsa
“isim”
sözcüğü
isim
çeşidi”
şeklinde
bir
yap
mevcutsa
“isim”
sözcüğü
İncelenen
sözcük
tanm
içerisinde
“bir
isim
türü”
ya
da
“bir
isim
çeşidi”
şeklinde
bir
yap
mevcutsa
“isim”
sözcüğü
isim
çeşidi”
şeklinde
yap
mevcutsa
“isim”
İncelenen
sözcük
tanm
içerisinde
“bir
türü”
yasözcüğü
da “bir
Eşleşme
TDK bir
Sözlük
3535isim
incelenmekte
olan
sözcüğün
üst kavram
kavram
olarak
alnabilir.
isim
çeşidi”
şeklinde
bir
yap
mevcutsa
“isim”
incelenmekte
olan
sözcüğün
üst
olarak
alnabilir.
İncelenen
sözcük
tanm
içerisinde
“bir
isim türü”
türü”
yasözcüğü
da “bir
“bir
incelenmekte
olan
sözcüğün
üst
kavram
olarak
alnabilir.
isim
çeşidi”
şeklinde
bir
yap
mevcutsa
“isim”
sözcüğü
İncelenen
sözcük
tanm
içerisinde
“bir
isim
ya
da
says
Vikisözlük
1405
incelenmekte
sözcüğün
kavram
olarak“isim”
alnabilir.
isim çeşidi”
çeşidi” olan
şeklinde
bir üst
yap
mevcutsa
sözcüğü
incelenmekte
olan
sözcüğün
üst
kavram
olarak
alnabilir.
isim
şeklinde
bir
yap
mevcutsa
“isim”
sözcüğü
Tablo 8:
8:olan
Alt kavram
kavram
– üst
üst
kavram
ilişkisi
Kural 77
Tablo
Alt
–
Kural
incelenmekte
sözcüğün
üst kavram
kavramilişkisi
olarak---alnabilir.
alnabilir.
incelenmekte
olan
sözcüğün
kavram
olarak
Tablo
8:
Alt
kavram
–
üst
kavram
ilişkisi
Kural
7
Tablo
8:
Alt
kavram
–
üst
kavram
ilişkisi
Kural
İncelenen
sözcük
içerisinde
“birilişkisi
isim türü”
ya 7
Tablo
8: Alt tanm
kavram
– üst kavram
- Kural
7da “bir
Düzenli
ifade
bir
(?P<w>[^
]+?)
(türü|çeşidi)$
Düzenli
ifade
bir
(?P<w>[^
]+?)
(türü|çeşidi)$
isim
çeşidi”
bir–– üst
yap
mevcutsa
Tablo
8: şeklinde
Alt kavram
kavram
üst
kavram
ilişkisi“isim”
- Kural
Kuralsözcüğü
Düzenli
ifade
bir
(?P<w>[^
]+?)
(türü|çeşidi)$
Tablo
8:
Alt
kavram
ilişkisi
77
Düzenli
ifadeolan bir
(?P<w>[^
]+?) (türü|çeşidi)$
Sözcük türü
türü
İsim
Sözcük
İsim
incelenmekte
sözcüğün
üst kavram
olarak alnabilir.
Düzenli
ifade
bir
(?P<w>[^
]+?) (türü|çeşidi)$
Sözcük
türü
İsim
Sözcük
türü
İsim
İlişkili
İsim(?P<w>[^ ]+?) (türü|çeşidi)$
İlişkili
İsim
Düzenlitürü
ifade
bir
Düzenli
ifade
bir
(?P<w>[^ ]+?) (türü|çeşidi)$
Sözcük
İlişkili
İsim
sözcük
türü
İlişkili
İsim
sözcük
türü
Tablo
kavram
Sözcük
türü8: Alt İsim
Sözcük
türü
sözcük
türü
İlişkili
sözcük
türü
Örnek
Hortum:
Hava veya
veya suyun
suyun hzla
hzla dönüp
dönüp
Hortum:
Hava
Örnek
İlişkili türü
İsim
sözcük
İlişkili
İsim
Örnek
Hortum:
Hava
veya
suyun
dönüp
Örnek
Hortum:
Hava]+?)
veya
suyun hzla
hzlaoluşan,
dönüp
sütun
biçiminde
yükselmesiyle
oluşan,
sütun
biçiminde
yükselmesiyle
Düzenli
ifade
bir
(?P<w>[^
(türü|çeşidi)$
sözcük
türü
sözcük türü
sütun
biçiminde
yükselmesiyle
Hortum:
Hava
veya
suyun hzlaoluşan,
dönüp
Örnek
sütun
biçiminde
yükselmesiyle
oluşan,
alan dar
dar
bir siklon
siklon
çeşidi
alan
bir
çeşidi
Sözcük
İsim
Örnek türü
Hortum:
Hava
veya
suyun hzla
hzlaoluşan,
dönüp
alan
dar
bir
siklon
çeşidi
sütun
biçiminde
yükselmesiyle
Örnek
Hortum:
Hava
veya
suyun
dönüp
alan
dar bir siklonHortum
çeşidi
Sözcük
Hortum
Sözcük
İlişkili
İsim
sütundar
biçiminde
yükselmesiyle
oluşan,
alan
bir siklon
çeşidi
sütun
biçiminde
yükselmesiyle
oluşan,
Sözcük
Hortum
Sözcük
Hortum
İlişkili
Siklon
İlişkili
Siklon
sözcük türü
alan dar
dar bir
bir siklon
siklon
çeşidi
alan
çeşidi
Sözcük
Hortum
İlişkili
Siklon
İlişkili
Siklon
sözcük
sözcük
Örnek
Hortum:
Hava
veya
suyun hzla dönüp
Sözcük
Hortum
Sözcük
Hortum
sözcük
İlişkili
Siklon
sözcük
İlişki
türü
Alt
kavram –– üst
üst
İlişki
Alt
kavram
sütun
biçiminde yükselmesiyle
oluşan,
İlişkilitürü
Siklon
sözcük
İlişkili
Siklon
İlişki
türü
Alt
kavram
İlişki
türü
Alt
kavram –
– üst
üst
kavram
kavram
alan
dar
bir
siklon
çeşidi
sözcük
sözcüktürü
kavram
İlişki
Alt
kavram – üst
kavram
Eşleşme
TDK
Sözlük
233
Eşleşme
TDK
233
Sözcük
Hortum
İlişki Sözlük
türü
Alt kavram
kavram –– üst
üst
kavram
İlişki
türü
Alt
Eşleşme
TDK
Sözlük
233
Eşleşme
TDK
233
says
Vikisözlük
1000
says
Vikisözlük
1000
İlişkiliSözlük
Siklon
kavram
kavram
says
Eşleşme
TDK
Sözlük
233
Vikisözlük
1000
says
Vikisözlük
1000
sözcük
Eşleşme
TDK Sözlük
Sözlük
233
says
Eşleşme
TDK
233
Vikisözlük
1000
Sözcük
tanmnda
yer
alan
“-giller”
ekiyle
biten
sözcükler,
Sözcük
tanmnda
yer
alan
“-giller”
ekiyle
biten
sözcükler,
İlişki
türü “-giller”1000
Alt
kavram
– üst
says tanmnda Vikisözlük
Vikisözlük
1000
says
Sözcük
yer
alan
ekiyle
biten
Sözcük
tanmnda
yerda
“-giller”
ekiylesnflandrmadaki
biten sözcükler,
sözcükler,
genellikle
hayvan ya
ya
daalan
bitkilerin
bilimsel
snflandrmadaki
genellikle
hayvan
bitkilerin
bilimsel
kavram
genellikle
hayvan
ya
bitkilerin
bilimsel
Sözcük
tanmnda
yerda
“-giller”
ekiylesnflandrmadaki
biten sözcükler,
genellikle
hayvan göstermekte
ya
daalan
bitkilerin
ailesini
(familya)
göstermekte
olupbilimsel
bu eki
eki snflandrmadaki
alan sözcüklerin
sözcüklerin
ailesini
(familya)
olup
bu
alan
Eşleşme
TDK
Sözlük
233
Sözcük
tanmnda
yerdaalan
alan
“-giller”
ekiyle
bitensözcüklerin
sözcükler,
ailesini
(familya)
göstermekte
olup
bu
eki
alan
genellikle
hayvan
ya
bitkilerin
bilimsel
Sözcük
tanmnda
yer
“-giller”
ekiyle
biten
sözcükler,
ailesini
(familya)
göstermekte
olup
bu
eki
alan
sözcüklerin
varlğ,
incelenen
sözcük
ile
bu
eki
alan
sözcük
arasnda
bir alt
alt
varlğ,
incelenen
sözcük
ile
bu
eki
alan
sözcük
arasnda
bir
says incelenen
Vikisözlük
1000
genellikle
hayvansözcük
ya
da ile
bitkilerin
bilimsel
varlğ,
bu
eki
alan
arasnda
bir
ailesini
(familya)
göstermekte
olup
busözcük
eki snflandrmadaki
alan
sözcüklerin
genellikle
hayvan
ya
da
bitkilerin
bilimsel
varlğ,
incelenen
sözcük
ile
bu
eki
alan
sözcük
arasnda
bir alt
alt
kavram –– üst
üst kavram
kavram ilişkisi
ilişkisi olduğuna
olduğuna işaret
işaret eder.
eder.
kavram
ailesini –(familya)
(familya)
göstermekte
olup
bu
ekieder.
alan
sözcüklerin
kavram
ilişkisi
olduğuna
işaret
varlğ,
sözcük
ile bu
eki
alan
sözcük
arasnda
bir alt
ailesini
göstermekte
olup
bu
eki
alan
sözcüklerin
kavram incelenen
– üst
üst kavram
kavram
ilişkisi
olduğuna
işaret
eder.
Sözcük
yer
alan
“-giller”
ekiyle
biten
sözcükler,
varlğ, incelenen
incelenen
sözcük
ile bu
bu
eki alan
alanişaret
sözcük
arasnda
bir alt
alt
kavram
–tanmnda
üst kavram
ilişkisi
olduğuna
eder.
varlğ,
sözcük
ile
eki
sözcük
arasnda
bir
Tablo
9:kavram
Alt kavram
kavram
– üst
üst
kavram
ilişkisi
Kural 88
Tablo
9:
Alt
–
kavram
ilişkisi
--- Kural
genellikle
hayvan
yailişkisi
da bitkilerin
bilimsel
kavram
üst
ilişkisi
olduğuna
işaret
eder.
kavram
–– üst
kavram
olduğuna
işaret
eder.
Tablo
9:
Alt
kavram
–
üst
kavram
ilişkisi
Kural
8
ailesini
(familya)
göstermekte
olup builişkisi
eki alan
sözcüklerin
Tablo
9: Alt kavram
– üst kavram
- Kural
8
Düzenli
ifade
(?P<w>[^
]+?)giller(den|
familyasndan|
Düzenli
ifade
(?P<w>[^
]+?)giller(den|
familyasndan|
Düzenli
ifade
(?P<w>[^
]+?)giller(den|
familyasndan|
varlğ,
incelenen
sözcük
ile
bu
eki
alan
sözcük
arasnda
Düzenli
ifade
(?P<w>[^
]+?)giller(den|
familyasndan|
Tablo
9:
Alt
kavram
–
üst
kavram
ilişkisi
Kural
Tablo
9:
Alt
kavram
–
üst
kavram
ilişkisi
Kural
88bir alt
Düzenli ifade
(?P<w>[^
]+?)giller(den|
familyasndan|
ailesinden)
ailesinden)
ailesinden)
kavram
üst kavram
ilişkisi
olduğuna
işaret
eder.
ailesinden)
Düzenli– ifade
(?P<w>[^
]+?)giller(den|
familyasndan|
ailesinden)
Sözcük
türü
İsim
Sözcük
İsim
Sözcük
türü
İsim
ailesinden)
Düzenli
ifade
(?P<w>[^
]+?)giller(den|
Düzenlitürü
ifade
(?P<w>[^
]+?)giller(den| familyasndan|
familyasndan|
Sözcük
türü
İsim
Sözcük
türü
İsim
İlişkili
Tümü
İlişkili
Tümü
İlişkili
Tümü – üst kavram ilişkisi - Kural 8
ailesinden)
Tablo
kavram
Sözcük
türü9: Alt ailesinden)
İsim
İlişkili
Tümü
İlişkili
Tümü
sözcük
türü
sözcük
sözcük türü
türü
Sözcük
İsim
Sözcük
türü
İsim
sözcük
türü
İlişkili
Tümü
sözcük
türü
Örnek
orman,
dağ
ve
Puhu:
Baykuşgillerden,
Örnek
orman,
dağ
Puhu:
Düzenli
ifade
(?P<w>[^
]+?)giller(den|
familyasndan|
Örnek türü
Puhu:
Baykuşgillerden,
orman,
dağ ve
ve
sözcük
İlişkili
Tümü
İlişkili
Tümü Baykuşgillerden,
Örnek
Puhu:
Baykuşgillerden,
orman,
ve
Örnek
Puhu:
Baykuşgillerden,
orman, dağ
dağ
ve
kayalklarda
yaşayan,
uzunluğu
65
cm,
kayalklarda
yaşayan,
uzunluğu
65
cm,
ailesinden)
kayalklarda
yaşayan, uzunluğu
uzunluğu
65 cm,
cm,
sözcük
kayalklarda
yaşayan,
65
sözcük türü
türü
Örnek
orman,
dağ
ve
Puhu:
Baykuşgillerden,
kayalklarda
yaşayan, bir
uzunluğu
65 cm,
srt
kahverengi
kuş
srt
koyu
kahverengi
kuş
türü
Sözcük
İsim
srt koyu
koyu
kahverengi
bir
kuş türü
türü
srt
koyu
kahverengi
bir
kuş
kayalklarda
yaşayan, bir
uzunluğu
65 cm,
Örnek
Puhu:
Baykuşgillerden,
orman,
dağ
ve
Örnek türü
Puhu:
Baykuşgillerden,
orman,
dağ
ve
srt
koyu
kahverengi
bir
kuş türü
türü
Sözcük
Puhu
Sözcük
Puhu
İlişkili
Tümü
Sözcük
Puhubir
srt
koyu kahverengi
kuş türü65
kayalklarda
yaşayan,
uzunluğu
Sözcük
Puhu
kayalklarda
yaşayan,
uzunluğu
65 cm,
cm,
Sözcük
Puhu
İlişkili
Baykuş
İlişkili
Baykuş
sözcük türü
srt
bir
İlişkili
Baykuş
Sözcük
Puhu
srt koyu
koyu kahverengi
kahverengi
bir kuş
kuş türü
türü
İlişkili
Baykuş
İlişkili
Baykuş
sözcük
sözcük
Örnek
Puhu:
Baykuşgillerden,
orman, dağ ve
sözcük
Sözcük
Puhu
sözcük
İlişkili
Baykuş
Sözcük
Puhu
sözcük
İlişki
türü
Alt
kavram
––
İlişki
türü
Alt
kavram
üst
kayalklarda
uzunluğu
65 cm,
sözcük
İlişkili
Baykuş
İlişki
türü yaşayan,
Alt
kavram
– üst
üst
İlişki
Alt
kavram
İlişkilitürü
Baykuş
İlişki
türü
Alt
kavram –
– üst
üst
kavram
kavram
srt koyu
bir kuş –türü
sözcük
kavram
kavram
İlişki
türü kahverengi
Alt
kavram
üst
sözcük
kavram
Eşleşme
TDK
Sözlük
833
Eşleşme
TDK
Sözlük
833
Sözcük
Puhu
kavram
İlişki
türü
Alt
Eşleşme
TDK
833
Eşleşme
TDK
Sözlük
833
İlişki Sözlük
türü
Alt kavram
kavram –– üst
üst
Eşleşme
TDK
Sözlük
833
says
Vikisözlük
1475
says
Vikisözlük
1475
İlişkili
Baykuş
kavram
says
Eşleşme
TDK
Sözlük
833
says
Vikisözlük
1475
kavram
Vikisözlük
1475
says
Vikisözlük
1475
sözcük
says
Eşleşme
TDK
833
Vikisözlük
1475
Eşleşme
TDK Sözlük
Sözlük
833
Alt
kavram
–
üst
kavram
ilişkisi
WordNet
ve
WordNet’ten
Alt
kavram
–
üst
kavram
ilişkisi
WordNet
ve
WordNet’ten
İlişki
türü
Alt kavram
üst
says
Vikisözlük
1475
Alt
kavram
–
üst
kavram
ilişkisi
WordNet
ve
says
Alt
kavram
–
üst
kavram
ilişkisi
WordNet
ve –WordNet’ten
WordNet’ten
Vikisözlük
1475
Alt
kavramoluşturulan
– üst kavram
ilişkisi
WordNet
ve
WordNet’ten
dallanarak
diğer
projelerde
yer
verilen
ilişkiler
dallanarak
oluşturulan
diğer
projelerde
yer
verilen
ilişkiler
kavram
dallanarak
oluşturulan
diğer
projelerde
yer
verilen
ilişkiler
Alt
kavram
–
üst
kavram
ilişkisi
WordNet
ve
WordNet’ten
dallanarak
oluşturulan
diğer
projelerde
yer
verilen
ilişkiler
dallanarak
oluşturulan
diğer tespiti
projelerde
yer
verilen
ilişkiler
arasndadr.
Bu
ilişki
türünün
başta
metin
snflandrma
arasndadr.
Bu
ilişki
türünün
tespiti
başta
metin
snflandrma
Eşleşme
TDK
Sözlük
833
arasndadr.
Bu
ilişki
türünün
tespiti
başta
metin
snflandrma
dallanarak
oluşturulan
diğer
projelerde
yer
verilen
ilişkiler
Alt
kavram
–
üst
kavram
ilişkisi
WordNet
ve
WordNet’ten
arasndadr.
Bu
ilişki
türünün
tespiti
başta
metin
snflandrma
Alt
kavram
–
üst
kavram
ilişkisi
WordNet
ve
WordNet’ten
arasndadr.
Bu makine
ilişki türünün
tespiti
başta
metin
snflandrma
olmak
çevirisi
ve
makine
öğrenmesi
gibi
olmak
üzere
çevirisi
ve 1475
makine
öğrenmesi
gibi
says üzere
olmak
üzere
makine
çevirisi
ve
makine
öğrenmesi
gibi
arasndadr.
Bumakine
ilişki
türünün
tespiti
metin
snflandrma
dallanarak
oluşturulan
diğer
projelerde
yer
verilen
ilişkiler
Vikisözlük
olmak
üzere
makine
çevirisi
ve başta
makine
öğrenmesi
gibi
dallanarak
oluşturulan
diğer
projelerde
yer
verilen
ilişkiler
olmak
üzere
makine
çevirisi
ve
makine
öğrenmesi
gibi
çalşma
alanlarnda
kolaylk
sağlayacaktr.
1998
ylnda
çalşma
alanlarnda
kolaylk
sağlayacaktr.
1998
ylnda
çalşma
alanlarnda
kolaylk
sağlayacaktr.
1998
ylnda
olmak
üzere
makine
çevirisi
ve
makine
öğrenmesi
gibi
arasndadr.
Bu
ilişki
türünün
tespiti
başta
metin
snflandrma
çalşma
alanlarnda
kolaylk
sağlayacaktr.
1998
ylnda
arasndadr.
Bu
ilişki
türünün
tespiti
başta
metin
snflandrma
çalşma
alanlarnda
kolaylk
sağlayacaktr.
1998
ylnda
makine
öğrenmesi
üzerine
yaplan
deneysel
bir
çalşma
[14],
makine
öğrenmesi
üzerine
yaplan
deneysel
bir
çalşma
[14],
makine
öğrenmesi
yaplan
deneysel
çalşma
[14],
çalşma
alanlarnda
kolaylk
sağlayacaktr.
1998
ylnda
olmak
üzere
çevirisi
ve
makine
öğrenmesi
gibi
Alt
kavram
– makine
üst üzerine
kavram
ilişkisi
ve
WordNet’ten
olmak
üzere
makine
çevirisi
veWordNet
makine bir
öğrenmesi
gibi
makine
öğrenmesi
üzerine
yaplan
deneysel
bir
çalşma
[14],
makine
öğrenmesi
üzerine
yaplan
deneysel
bir
çalşma
[14],
makine
öğrenmesi
üzerine
yaplan
deneysel
bir
çalşma
[14],
çalşma
alanlarnda
kolaylk
sağlayacaktr.
1998
ylnda
dallanarak
oluşturulan
diğer
projelerde
yer
verilen
ilişkiler
çalşma alanlarnda kolaylk sağlayacaktr. 1998 ylnda
makine
üzerine
yaplan
bir
arasndadr.
Bu ilişki
türünün
tespitideneysel
başta metin
snflandrma
makine öğrenmesi
öğrenmesi
üzerine
yaplan
deneysel
bir çalşma
çalşma [14],
[14],
olmak üzere makine çevirisi ve makine öğrenmesi gibi
çalşma alanlarnda kolaylk sağlayacaktr. 1998 ylnda
makine öğrenmesi üzerine yaplan deneysel bir çalşma [14],
Eşleşm
says
Alt kavr
dallanara
arasnda
olmak ü
çalşma
makine
sadece alt kavram – üst kavram ilişkisinden faydalanlarak
metin snflandrma işlemine örnek olarak gösterilebilir.
sadece alt kavram – üst kavram ilişkisinden faydalanlarak
metin
işlemine
örnek olarak gösterilebilir.
3.1.2. snflandrma
Eş Anlamllk
İlişkisi
Eş
anlamllk
ya da –anlamdaşlk
bir dilde
bulunan ve
sadece
altEşkavram
üst
kavramilişkisi
ilişkisinden
faydalanlarak
3.1.2.
Anlamllk
İlişkisi
birbiriyle
ayn ya daişlemine
çok yakn
anlama
farkl sözcükler
metin
snflandrma
örnek
olarakgelen
gösterilebilir.
Eş
anlamllk
ya datanmlar.
anlamdaşlk
ilişkisi bir
dilde bulunan
ve
arasndaki
ilişkiyi
Eş anlaml
sözcükler,
sözcüğün
birbiriyle
ayn
ya dasklkla
çokİlişkisi
yakn
anlama
gelen farklbirbirinden
sözcükler
3.1.2.
Eş
Anlamllk
sözlük tanmnda
virgül
karakteriyle
arasndaki
ilişkiyi tanmlar.
Eş anlaml
sözcükler,
sözcüğün
ayrlmş vaziyette
bulunur. Virgül
karakteri,
sözcük
tanm
Eş
anlamllk
ya da sklkla
anlamdaşlk
ilişkisi
bir dilde bulunan
ve
sözlük
tanmnda
virgül
karakteriyle
birbirinden
parçalarn birbirinden ayran karakter olduğundan, incelenen
birbiriyle
ayn
ya
da
çok
yakn
anlama
gelen
farkl
sözcükler
ayrlmş tanm
vaziyetteparçasnn
bulunur. Virgül
karakteri,
sözcük
tanm
sözcük
tek bir
sözcükten
oluşmas,
arasndaki
ilişkiyi
tanmlar.
Eş
anlamlolduğundan,
sözcükler, incelenen
sözcüğün
parçalarn sözcük
birbirinden
ayran
karakter
incelenen
ile bu
sözcük
arasnda bir eş anlamllk
sklkla virgül
birbirinden
sözcük
tanm parçasnn
tek birkarakteriyle
sözcükten
oluşmas,
ilişkisi
olabileceği
sonucunu doğurur.
Tablo
10’da görülen
ve
ayrlmş vaziyette
bulunur.
Virgülarasnda
karakteri,
sözcük
tanm
incelenen
sözcük
ile
bu
sözcük
bir
eş
Balkanet projesi dahilinde otomatik Türkçe anlamllk
WordNet
parçalarn
birbirinden
ayran
karakter
olduğundan,
incelenen
ilişkisi olabileceği
sonucunu
doğurur. Tablo
10’da[8],
görülen
ve
oluşturma
çalşmasnda
da kullanlan
bu kural
sözcük
sözcük tanm
parçasnn
tekotomatik
bir sözcükten
oluşmas,
Balkanet
projesi
dahilinde
Türkçe
WordNet
tanmndaki her virgülle ayrlan sözcüğün incelenen sözcüğün
incelenen sözcük
ile budasözcük
arasnda
bir eş[8],
anlamllk
oluşturma
kullanlan
bu kural
eş anlamlsçalşmasnda
olmamas nedeniyle
çok sayda
hatal çktsözcük
(false
ilişkisi
olabileceği
sonucunu
doğurur.
Tablo
10’da görülen
ve
tanmndaki
her
virgülle
ayrlan
sözcüğün
incelenen
sözcüğün
positive) üretmeye elverişlidir. Tabloda yer alan örneklerin
Balkanet
projesi
dahilinde
otomatik
Türkçe
WordNet
eş
nedeniyleçalşmas
çok sayda
hatal çktürettiği
(false
ilkianlamls
kuraln olmamas
beklenen biçimde
durumunda
oluşturma
çalşmasnda
da kullanlan buyer
kural
sözcük
positive)
üretmeye
elverişlidir.
alan[8],
örneklerin
çktlar gösterirken,
ikinci örnekTabloda
söz konusu nedenden
ötürü
tanmndaki
her
virgüllebiçimde
ayrlan çalşmas
sözcüğün durumunda
ilki
kuraln
beklenen
ürettiği
kuraln
ürettiği
hatal çktlar
göstermektedir.
Birinci örnekte
eş
anlamls olmamasikinci
nedeniyle
sayda
çkt (false
çktlar
örnek çok
sözistenen
konusuhatal
nedenden
yer alan gösterirken,
ilişkili sözcükler verilmek
anlama
göreötürü
ac
positive)
üretmeye
elverişlidir.
Tabloda yer alan
örneklerin
kuraln
ürettiği
hatal
çktlar
göstermektedir.
Birinci
sözcüğü yerine kullanlabilirken ikinci örnekte yer alanörnekte
ilişkili
ilki
kuraln
beklenen
biçimde
çalşmas
durumunda
ürettiği
yer
alan
ilişkili
sözcükler
verilmek
istenen
anlama
göre
ac
sözcükler
ağlamak
eyleminin
nedenleri
ya da
etkenleri
olup
çktlar
gösterirken,
ikinci
örnek
söz
konusu
nedenden
ötürü
sözcüğü
kullanlabilirken
ikinci örnekte
yer alan ilişkili
ağlamak yerine
eyleminin
anlamdaş sözcükler
değildir.
kuraln ürettiği
hatal
çktlar göstermektedir.
örnekte
sözcükler
ağlamak
eyleminin
nedenleri ya daBirinci
etkenleri
olup
yer
alan
ilişkili
sözcükler
verilmek
istenen
anlama
göre
ac
ağlamak eyleminin
anlamdaş
sözcükler
değildir.
Tablokullanlabilirken
10: Eş anlamllk
ilişkisi
- Kural
sözcüğü yerine
ikinci
örnekte
yer1alan ilişkili
sözcükler ağlamak
eyleminin
nedenleri ya da etkenleri olup
Tablo 10:
Eş anlamllk
Düzenli ifade
^(?P<w>[^
]+)$ ilişkisi - Kural 1
ağlamak eyleminin anlamdaş sözcükler değildir.
Sözcük türü
Tümü
Düzenli ifade
^(?P<w>[^
]+)$
İlişkili
Tümü
Tablo
10:
Eş anlamllk ilişkisi - Kural 1
Sözcük
türü
Tümü
sözcük türü
İlişkili
Tümü
Örnek
Ac: Krc, ]+)$
üzücü, incitici, dokunakl,
Düzenlitürü
ifade
^(?P<w>[^
sözcük
korkunç
Sözcük
türü
Tümü
Örnek
Ac:
Krc, üzücü,Ac
incitici, dokunakl,
Sözcük
İlişkili
Tümü
korkunç
İlişkili
Krc
sözcük türü
Sözcük
Ac
sözcük
Örnek
Ac:
Krc,
üzücü,
incitici, dokunakl,
İlişkili
Krc
İlişkili
Üzücü
korkunç
sözcük
sözcük
Sözcük
Ac
İlişkili
Üzücü
İlişkili
İncitici
İlişkili
Krc
sözcük
sözcük
sözcük
İlişkili
İncitici
İlişkili
Dokunakl
İlişkili
Üzücü
sözcük
sözcük
sözcük
İlişkili
Dokunakl
İlişkili
Korkunç
İlişkili
İncitici
sözcük
sözcük
sözcük
İlişkili
Korkunç
İlişki
Eş anlamllk
İlişkilitürü
Dokunakl
sözcük
Örnek
Ağlamak: Üzüntü, ac, sevinç, pişmanlk,
sözcük
İlişki
türüvb.'nin etkisiyle
Eş anlamllk
aldanma
gözyaş
İlişkili
Korkunç
Örnek
Ağlamak:
Üzüntü,
ac, sevinç, pişmanlk,
dökmek
sözcük vb.'nin etkisiyle gözyaş
aldanma
Sözcük
Ağlamak
İlişki
türü
Eş anlamllk
dökmek
İlişkili
Üzüntü
Örnek
Ağlamak:
Üzüntü,
ac, sevinç, pişmanlk,
Sözcük
Ağlamak
sözcük vb.'nin etkisiyle gözyaş
aldanma
İlişkili
Üzüntü
İlişkili
Ac
dökmek
sözcük
sözcük
Sözcük
Ağlamak
İlişkili
Ac
İlişkili
Sevinç
İlişkili
Üzüntü
sözcük
sözcük
sözcük
İlişkili
Sevinç
İlişkili
Pişmanlk
İlişkili
Ac
sözcük
sözcük
sözcük
İlişkili
Pişmanlk
İlişki
Eş anlamllk
İlişkilitürü
Sevinç
sözcük
Eşleşme
TDK
Sözlük
46926
sözcüktürü
İlişki
Eş anlamllk
says
Vikisözlük
28593
İlişkili
Pişmanlk
Eşleşme
TDK
Sözlük
46926
sözcük
says
Vikisözlük
28593
İlişki türü
Eş anlamllk
Eşleşme
TDK Sözlük
46926
says
Vikisözlük
28593
Sözcük tanmnda yer alan, sözlükteki diğer kavramlara
referanslar, çoğunlukla bu kavramn daha yaygn kullanlan
Sözcük
tanmnda yer olup
alan, kavramlar
sözlükteki arasndaki
diğer kavramlara
şekline yönlendirmeler
bir eş
referanslar,
çoğunlukla
bu
kavramn
daha
yaygn kullanlan
anlamllk ilişkisine işaret eder.
şekline yönlendirmeler olup kavramlar arasndaki bir eş
Sözcük
yer alan,
diğer kavramlara
anlamllktanmnda
ilişkisine
eder. sözlükteki
11:işaret
Eş anlamllk
ilişkisi
referanslar,Tablo
çoğunlukla
bu kavramn
daha- Kural
yaygn2 kullanlan
şekline yönlendirmeler
olup kavramlar
arasndaki
bir eş
Tablo 11:
Eş (?P<w>.+)
anlamllk
ilişkisi - Kural
2
Düzenli ifade
^bk.
anlamllk ilişkisine işaret eder.
Sözcük türü
Tümü
Düzenli ifade
^bk. (?P<w>.+)
İlişkili
Tümü
Tablo 11:
Eş anlamllk ilişkisi - Kural 2
Sözcük
türü
Tümü
sözcük türü
İlişkili
Tümü
Örnek
Tümsekli:
bk. dşbükey
Düzenlitürü
ifade
^bk. (?P<w>.+)
sözcük
Sözcük
Tümsekli
Sözcük
Tümü
Tümsekli: bk. dşbükey
Örnek türü
İlişkili
Dşbükey
İlişkili
Tümü
Sözcük
Tümsekli
sözcük
sözcük türü
İlişkili
Dşbükey
İlişki türü bk. dşbükey
Eş anlamllk
Tümsekli:
Örnek
sözcükSözlük
Eşleşme
TDK
1846
Sözcük
Tümsekli
İlişki
türü
Eş anlamllk
says
Vikisözlük
64
İlişkili
Dşbükey
Eşleşme
TDK Sözlük
1846
sözcük
says11’de görülen
Vikisözlük
64
Tablo
kuraln
eşleşme saysnn
İlişki
türü Vikisözlük’teki
Eş anlamllk
TDK
Sözlük
ile
karşlaştrldğnda
düşük olmas,
Eşleşme
TDK
Sözlük
1846 eşleşme
Tablo
11’de görülen
kuraln
Vikisözlük’teki
saysnn
Vikisözlük’ün
çevrimiçi
olmas
nedeniyle
çoğunlukla
“bk.”
says
Vikisözlük
64
TDK Sözlük
ile kullanmak
karşlaştrldğnda
düşük referans
olmas,
şeklinde
referanslar
yerine doğrudan
Vikisözlük’ün
çevrimiçi olmas
nedeniyle çoğunlukla “bk.”
sözcüğe köprü içermesinden
kaynaklanmaktadr.
Tablo 11’de
görülen kuraln
Vikisözlük’teki
eşleşme saysnn
şeklinde
referanslar
kullanmak
yerine doğrudan
referans
TDK
Sözlük
ile karşlaştrldğnda
düşük olmas,
sözcüğe
köprü
içermesinden
Eş anlamllk ilişkisi doğal dil işleme çalşmalarnda skça
Vikisözlük’ün çevrimiçi olmas nedeniyle çoğunlukla “bk.”
faydalanlan bir ilişki türüdür. Otomatik çeviri ve
şeklinde
referanslar
kullanmak
yerine çalşmalarnda
doğrudan referans
Eş
anlamllk
ilişkisi
doğal
dilbaşarmn
işleme
skça
snflandrmann
dşnda
sistem
arttrmak amacyla
sözcüğe
köprü içermesinden
faydalanlan
bir
ilişki
türüdür.
Otomatik
çeviri
ve
başvurulan sorgu genişletme (Query Expansion) işleminde
dşnda
sistem
başarmn
arttrmak
amacyla
sözcükler arasndaki eş anlamllk ilişkisinin tespiti özel bir
Eş
anlamllk
ilişkisi
doğal dil(Query
işlemeExpansion)
çalşmalarnda
skça
başvurulan
sorgu
genişletme
işleminde
önem arz etmektedir
[15]. Ayrca
WordNet projesinde
yer
faydalanlan
bir ilişki
türüdür.ilişkisinin
Otomatik
çeviri
ve
sözcükler
arasndaki
eş
anlamllk
tespiti
özel
bir
alan ilişkiler de eş anlam kümeleri (synset) olarak
dşnda
sistem
başarmn
arttrmak
amacyla
önem
arz etmektedir
[15]. Ayrca
WordNet
projesinde
yer
isimlendirilen
mantksal
kümelerin
etrafnda
organize
başvurulan
sorgu genişletme (Query Expansion) işleminde
alan
ilişkiler
edilmiştir
[4]. de eş anlam kümeleri (synset) olarak
sözcükler
arasndaki
eş anlamllk
ilişkisinin
tespiti organize
özel bir
isimlendirilen
mantksal
kümelerin
etrafnda
önem
arz
etmektedir
[15].
Ayrca
WordNet
projesinde
yer
edilmiştir Karşt
[4]. Anlamllk İlişkisi
3.1.3.
alan ilişkiler de eş anlam kümeleri (synset) olarak
Sözcüğün
sözlükmantksal
tanmndaİlişkisi
yer
alan isimetrafnda
ya da sfatorganize
türü bir
isimlendirilen
kümelerin
3.1.3.
Karşt
Anlamllk
sözcükten
sonra gelen “olmayan” anahtar sözcüğü araclğyla
edilmiştir [4].
Sözcüğün
sözlükilişkisi
tanmnda
yer alan isim ya da sfat türü bir
karşt anlamllk
saptanabilir.
sözcükten
sonra Anlamllk
gelen “olmayan”
3.1.3.
Karşt
İlişkisianahtar sözcüğü araclğyla
karşt anlamllk12:
ilişkisi
saptanabilir.
Karşt
anlamllk
- Kural
1 türü bir
SözcüğünTablo
yer alanilişkisi
isim ya
da sfat
sözcüktenTablo
sonra gelen
“olmayan”
anahtar
Karşt
anlamllk
ilişkisisözcüğü
- Kuralaraclğyla
1
Düzenli ifade 12: (?P<w>[^
]+ olmayan)
karşt anlamllk ilişkisi saptanabilir.
Sözcük türü
Sfat
Düzenli ifade
(?P<w>[^
olmayan)
İlişkili
İsim
ya da ]+
sfat
Tablo
12:
Karşt anlamllk ilişkisi - Kural 1
Sözcük
türü
Sfat
sözcük türü
İlişkili
İsim ya da sfat
Denetimsiz:
Örnek
Düzenlitürü
ifade
(?P<w>[^ ]+Denetlenmiş
olmayan) olmayan
sözcük
Sözcük
Denetimsiz
Sözcük
türü
Sfat
Denetimsiz: Denetlenmiş
olmayan
Örnek
İlişkili
Denetlenmiş
İlişkili
İsim
ya da sfat Denetimsiz
Sözcük
sözcük
sözcük türü
İlişkilitürü
Denetlenmiş
İlişki
Karşt anlamllk
Örnek
Denetimsiz:
olmayan
sözcükSözlükDenetlenmiş
Eşleşme
TDK
698
Sözcük
Denetimsiz
İlişki türü
says
Vikisözlük
69
İlişkili
Denetlenmiş
Eşleşme
TDK Sözlük
698
says tanmndasözcük
Vikisözlük
69 sözcüğünün varlğ
Sözcük
yer türü
alan “karşt”
İlişki
incelenen
sözcük
ile
“karşt”
sözcüğünden
önce gelen sözcük
Eşleşme
TDK
Sözlük
698
Sözcük bir
tanmnda
yer alanilişkisi
“karşt”
sözcüğünün
arasnda
karşt
anlamllk
olduğuna
işaret eder.varlğ
says sözcük ile
Vikisözlük
69
incelenen
“karşt” sözcüğünden
önce gelen sözcük
arasnda bir
karşt
ilişkisi olduğuna
işaret 2eder.
Tablo
13:anlamllk
Karşt
anlamllk
ilişkisi
- Kural
Sözcük tanmnda
yer alan
“karşt”
sözcüğünün
varlğ
incelenenTablo
sözcük
ile
“karşt”
sözcüğünden
önce
gelen
sözcük
13: Karşt anlamllk ilişkisi - Kural 2
arasnda bir karşt anlamllk ilişkisi olduğuna işaret eder.
Tablo 13: Karşt anlamllk ilişkisi - Kural 2
5
Eşleşme
says
TDK Sözlük
Vikisözlük
698
69
Sözcük tanmnda yer alan “karşt” sözcüğünün varlğ
incelenen sözcük ile “karşt” sözcüğünden önce gelen sözcük
arasnda bir karşt anlamllk ilişkisi olduğuna işaret eder.
ilişkisi - Kural 2
Düzenli Tablo
ifade 13:(?P<w>[^
]+ karşt)
Düzenlitürü
ifade
(?P<w>[^ ]+ karşt)
Sözcük
Sfat
Düzenli ifade
(?P<w>[^ ]+ karşt)
Sözcük
türü
Sfat
İlişkili
İsim
sfat
Düzenli
ifade
(?P<w>[^
karşt)
Sözcük türü
Sfat ya da ]+
İlişkili
İsim
ya da sfat
sözcük
Sözcük
türü
Sfat
İlişkili türü
İsim ya da sfat
sözcük
türü
Örnek
Alçak:
İlişkili
İsim yaYerden
da sfatuzaklğ az olan, yüksek
sözcük türü
Örnek
Alçak:
Yerden uzaklğ az olan, yüksek
karşt
sözcük
türü
Örnek
Alçak: Yerden uzaklğ az olan, yüksek
karşt
Sözcük
Alçak az olan, yüksek
Örnek
Alçak: Yerden uzaklğ
karşt
Sözcük
Alçak
İlişkili
Yüksek
karşt
Sözcük
Alçak
İlişkili
Yüksek
sözcük
Sözcük
Alçak
İlişkili
Yüksek
sözcük
İlişki türü
İlişkili
Yüksek
sözcük
İlişki Sözlük
türü
Eşleşme
TDK
100
sözcük
İlişki türü
Eşleşme
TDK
Sözlük
100
says
Vikisözlük
34
İlişki Sözlük
türü
Eşleşme
TDK
100
says
Vikisözlük
34
Eşleşme
TDK
Sözlük
100
says
Vikisözlük
34
Karşt
eş anlamllk34ilişkisiyle birlikte metin
saysanlamllk ilişkisi
Vikisözlük
Karşt
anlamllk
ilişkisi
eş anlamllk
ilişkisiyle
birlikte metin
snflama
ve makine
çevirisi
gibi Yapay
Zeka uygulamalarnn
Karşt
anlamllk
ilişkisi
eş anlamllk
ilişkisiyle
birlikte metin
snflama
ve
makine
çevirisi
gibi
Yapay
Zeka
uygulamalarnn
yannda
belge
erişim
sistemlerindeki
arama
hatalarn
aza
Karşt
anlamllk
ilişkisi
eş anlamllk
ilişkisiyle
birlikteen
metin
snflama
ve makine
çevirisi
gibi Yapay
Zeka uygulamalarnn
yannda
belge
erişimçevirisi
sistemlerindeki
arama
hatalarn
en aza
indirgemek
amacyla
da gibi
kullanlabilir.
Zekadaki
snflama
ve makine
Yapay
ZekaYapay
uygulamalarnn
yannda belge
erişim sistemlerindeki
arama
hatalarn
en aza
indirgemek
da
kullanlabilir.
Yapay
Zekadaki
çerçeve
probleminin
alt türü
olarakarama
nitelendirilen
anlamsal
yannda
belgeamacyla
erişimbir
sistemlerindeki
hatalarn
en aza
indirgemek
amacyla
da
kullanlabilir.
Yapay
Zekadaki
çerçeve
probleminin
bir da
altçözümünde
türü
olarak nitelendirilen
anlamsal
karştlk
probleminin
de
karşt
anlaml
indirgemek
amacyla
kullanlabilir.
Yapay
Zekadaki
çerçeve probleminin bir alt türü olarak nitelendirilen anlamsal
karştlk
probleminin
de karşt anlamsal
anlaml
sözcüklerden
faydalanlabilmektedir
[16].
çerçeve
probleminin
bir altçözümünde
türü olarak
nitelendirilen
karştlk
probleminin
çözümünde
de karşt anlaml
sözcüklerden
[16].
karştlk
probleminin
çözümünde[16].de karşt anlaml
sözcüklerden
sözcüklerden
[16].
3.1.4.
Parça
- Bütün İlişkisi
3.1.4.
Parça - Bütün İlişkisi
3.1.4. – bütün
Parça -ilişkisi
Bütün İlişkisi
Parça
bir varlğn bütününün hangi parça
3.1.4.
Parça
Bütün
İlişkisi
Parça
–
bütün
ilişkisi
bir varlğn
bütününün
hangi
parça
varlklardan
oluştuğu
bilgisini
barndrr.
Parça
– bütün
Parça – bütün ilişkisi bir varlğn
bütününün
hangi
parça
varlklardan
oluştuğu
bilgisini
barndrr.
Parça
–
bütün
ilişkisinin
literatürde
farkl
tanm
ve
yorumlar
mevcuttur.
Parça
– bütün
ilişkisi bilgisini
bir varlğn
bütününün
hangi
parça
varlklardan
oluştuğu
barndrr.
Parça
– bütün
ilişkisinin
tanm
ve Cruse’nin
yorumlar
mevcuttur.
Burada
ad literatürde
geçen
parçafarkl
–bilgisini
bütün
ilişkisi
genişletilmiş
varlklardan
oluştuğu
barndrr.
Parça
– bütün
ilişkisinin
literatürde
farkl
tanm
ve yorumlar
mevcuttur.
Burada
ad literatürde
geçen
parça
––bütün
ilişkisi
tanm [17]
uyarnca
üye
bütün
ilişkisini
de içinegenişletilmiş
almaktadr.
ilişkisinin
farkl
tanm
ve Cruse’nin
yorumlar
mevcuttur.
Burada
ad geçen
parça
– bütün
ilişkisi
Cruse’nin
genişletilmiş
tanm [17]
uyarnca
üye––bütün
bütün ilişkisini
de içinegenişletilmiş
almaktadr.
Burada
ad geçen
parça
Cruse’nin
tanm [17]
uyarnca
üye – bütünilişkisi
ilişkisini
de içine almaktadr.
İsmin ayrlma
hal ekini
barndran
türü bir
tanm
[17] uyarnca
üye (-den,
– bütün-dan)
ilişkisini
de içineisim
almaktadr.
İsmin
ayrlma
hal ekini
-dan) ve
barndran
isim türü
bir
sözcükten
sonra
gelen (-den,
“oluşan”
“oluşmuş”
anahtar
İsmin
ayrlma
hal ekini
(-den,
-dan) barndran
isim türü
bir
sözcükten
sonra
gelen
“oluşan”
ve
“oluşmuş”
anahtar
sözcükleri
bu
ilişkinin
saptanmasnda
kullanlabilir.
Ayn
İsmin
ayrlma
hal ekini
-dan) ve
barndran
isim türü
bir
sözcükten
sonra
gelen (-den,
“oluşan”
“oluşmuş”
anahtar
sözcükleri
bu
ilişkinin
saptanmasnda
kullanlabilir.
Ayn
tanm
içerisinde
birgelen
varlğ
oluşturan ve
birden
fazla varlk
“ve”
sözcükten
sonra
“oluşan”
“oluşmuş”
anahtar
sözcükleri
bu
ilişkinin
saptanmasnda
kullanlabilir.
Ayn
tanm
bir varlğ
oluşturan
birden
fazla varlk
“ve”
ya
da içerisinde
“veya”
bağlaçlaryla
birbirinden
ayrlmş
vaziyette
sözcükleri
bu ilişkinin
saptanmasnda
kullanlabilir.
Ayn
tanm
içerisinde
bir varlğ
oluşturan
birden
fazla varlk
“ve”
ya
da
“veya”
bağlaçlaryla
birbirinden
ayrlmş
vaziyette
bulunabilir.
tanm
bir varlğ oluşturan
birdenayrlmş
fazla varlk
“ve”
ya
da içerisinde
“veya” bağlaçlaryla
birbirinden
vaziyette
bulunabilir.
ya
da “veya” bağlaçlaryla birbirinden ayrlmş vaziyette
bulunabilir.
bulunabilir. Tablo 14: Parça – bütün ilişkisi kural
Tablo 14: Parça – bütün ilişkisi kural
Tablo 14: Parça – bütün ilişkisi kural
Düzenli ifade
^(([^Parça
]+)(lar|ler)?(den|dan|tan|ten)
Tablo 14:
– bütün ilişkisi kural
Düzenli ifade
^(([^
(ve|veya)
)?([^
Düzenli ifade
^(([^
(ve|veya)
)?([^
]+?)(lar|ler)?(den|dan|tan|ten)
Düzenli ifade
^(([^
(ve|veya) )?([^
(oluşan|oluşmuş)
(ve|veya)
)?([^
(oluşan|oluşmuş)
Sözcük türü
İsim
(oluşan|oluşmuş)
Sözcük
türü
İsim
İlişkili
İsim
(oluşan|oluşmuş)
Sözcük türü
İsim
İlişkili
İsim
sözcük türü
Sözcük
türü
İlişkili
İsim
sözcük
türü
Örnek
Bölük:
İlişkili
İsim Takmlardan oluşan, üçü veya
sözcük türü
Örnek
Bölük:
Takmlardan
oluşan,
üçü veya
dördü bir
tabur oluşturan
ve öbür
sözcük
türü
Örnek
Bölük:
Takmlardan
oluşan,
üçü veya
dördü
bir
tabur
ve öbür
birliklerin
temelioluşturan
saylan
birlik
Örnek
Bölük:
Takmlardan
oluşan,
üçü veya
dördü
bir
tabur
oluşturan
ve öbür
birliklerin
temelioluşturan
saylan
Sözcük
Bölük birlik
dördü
bir tabur
ve öbür
birliklerin
temeli saylan
birlik
Sözcük
Bölük
İlişkili
Takm
birliklerin
temeli
saylan
Sözcük
Bölük birlik
İlişkili
Takm
sözcük
Sözcük
Bölük
İlişkili
Takm
sözcük
İlişki
Parça - bütün
İlişkili
Takm
sözcüktürü
İlişki
türü
Parça - bütün
Eşleşme
TDK
33
sözcük
İlişki Sözlük
türü
Parça - bütün
Eşleşme
TDK
Sözlük
33
says
Vikisözlük
10
İlişki
türü
Parça - bütün
Eşleşme
TDK Sözlük
33
says
Vikisözlük
10
Eşleşme
TDK
Sözlük
33
says
Vikisözlük
10
says
Vikisözlük
10
Literatürde meronimi olarak da bilinen parça – bütün ilişkisi,
Literatürde
meronimibirolarak
da bilinen
parça
ilişkisi,
yaplan anlamsal
aramann
daha
sğ–– bütün
bir sorguyla
Literatürde
meronimi olarak
da bilinen
parça
bütün
ilişkisi,
yaplan
anlamsal
bir
aramann
daha
sğ
bir
sorguyla
gerçeklenmesinde
yardmc
olabilir.
“A,
B’yi
içerir
mi?”
ya da
Literatürde
meronimibirolarak
da bilinen
parça
ilişkisi,
yaplan anlamsal
aramann
daha
sğ– bütün
bir sorguyla
gerçeklenmesinde
yardmc
olabilir. sorulara
“A,
B’yisğ
içerir
mi?”
ya da
“A
nelerden
oluşur?”
gibi
ontolojik
cevaplar
bulmaya
yaplan
anlamsal
bir
aramann
daha
bir
sorguyla
gerçeklenmesinde yardmc olabilir. “A, B’yi içerir mi?” ya da
“A
nelerden
oluşur?”
gibiilişkisi;
ontolojik
sorulara
cevaplar
bulmaya
yarayan
parça
– bütün
otomatik
soru
cevaplama
ve
gerçeklenmesinde
yardmc
olabilir.
“A, B’yi
içerir
mi?”
ya da
“A nelerden
oluşur?”
gibi ontolojik
sorulara
cevaplar
bulmaya
yarayan
parça
–
bütün
ilişkisi;
otomatik
soru
cevaplama
ve
bilgi
çkarm
sistemlerinde
de
kullanlabilir.
“A
nelerden
oluşur?”
gibiilişkisi;
ontolojik
sorularasoru
cevaplar
bulmaya
yarayan
parça
– bütün
otomatik
cevaplama
ve
bilgi
çkarm
de kullanlabilir.
yarayan
parçasistemlerinde
– bütün ilişkisi;
otomatik soru cevaplama ve
bilgi çkarm
sistemlerinde
de kullanlabilir.
bilgi çkarm sistemlerinde de kullanlabilir.
3.1.5.
Yaplmş Olma İlişkisi
3.1.5.
Yaplmş Olma İlişkisi
3.1.5.
Yaplmş
Olma İlişkisi
Yaplmş
olma ilişkisi
bir varlğn hangi varlk ya da
3.1.5.
Yaplmş
Olma
İlişkisi
Yaplmş
olma
ilişkisi
bir varlğn
da
varlklardan
yapldğ
bilgisini
içerir. Buhangi
ilişki varlk
parça –ya
bütün
Yaplmş olma ilişkisi bir varlğn
hangi
varlk
ya
da
varlklardan
yapldğ
bilgisini
içerir.
Buhangi
ilişki
parçaöğelerden
– bütün
ilişkisinin
özel
bir
hali
olup
bir bütünün
hangi
Yaplmş
ilişkisi
bir varlğn
varlk
da
varlklardanolma
yapldğ
bilgisini
içerir.
Bu ilişki
parça –ya
bütün
ilişkisinin
özel
bir hali
olupyaiçerir.
bir bütünün
hangi
öğelerden
oluştuğunun
yannda
öğenin
öğelerin
belli
bir
varlklardan
yapldğ
bilgisini
Bu ilişki
parça
– işleme
bütün
ilişkisinin özel
bir hali
olup birdabütünün
hangi
öğelerden
oluştuğunun
yannda
öğenin
da öğelerin
belli
işleme
tabi
tutularak
bütünü
oluşturduğu
bilgisinehangi
de bir
gönderme
ilişkisinin
özel
bir hali
olupya
öğelerden
oluştuğunun
yannda
öğenin
yabirdabütünün
öğelerin
belli
bir
işleme
tabi
tutularak bütünüöğenin
oluşturduğu
bilgisinebelli
de gönderme
yapar.
oluştuğunun
ya da öğelerin
işleme
tabi tutularakyannda
bütünü oluşturduğu
bilgisine de bir
gönderme
yapar.
tabi
yapar.tutularak bütünü oluşturduğu bilgisine de gönderme
İsmin
yapar. ayrlma hal ekini (-den, -dan) barndran isim türü bir
İsmin ayrlma
hal ekini
-dan) ve
barndran
isim türü
bir
sözcükten
sonra
gelen (-den,
“yaplan”
“yaplmş”
anahtar
İsmin ayrlma
hal ekini
(-den,
-dan) barndran
isim türü
bir
sözcükten
sonra
gelen
“yaplan”
ve
“yaplmş”
anahtar
sözcükleri
bu
ilişkinin
saptanmasnda
kullanlabilir.
Ayn
İsmin
ayrlma
hal ekini
-dan) ve
barndran
isim türü
bir
sözcükten
sonra
gelen (-den,
“yaplan”
“yaplmş”
anahtar
sözcükleri
bu ilişkinin
saptanmasnda
kullanlabilir.
Ayn
tanm
içerisinde
bir
varlğn
yaplmş
birdenanahtar
fazla
sözcükten
sonra
gelen
“yaplan”
ve olduğu
“yaplmş”
sözcükleri
bu ilişkinin
saptanmasnda
kullanlabilir.
Ayn
tanm
içerisinde
varlğn
yaplmş olduğu
birden
fazla
varlk
“ve”
ya ilişkinin
dabir
bağlaçlaryla
birbirinden
ayrlmş
sözcükleri
bu
saptanmasnda
kullanlabilir.
Ayn
tanm
içerisinde
bir“veya”
varlğn
birden
fazla
varlk
“ve”
ya
da
“veya”
bağlaçlaryla
birbirinden
ayrlmş
vaziyette
bulunabilir.
tanm “ve”
içerisinde
varlğn
birden
fazla
varlk
ya dabir“veya”
bağlaçlaryla
birbirinden
ayrlmş
vaziyette
bulunabilir.
varlk “ve”
ya da “veya” bağlaçlaryla birbirinden ayrlmş
vaziyette
bulunabilir.
Tablo 15: Yaplmş olma ilişkisi kural
vaziyette bulunabilir.
Düzenli Tablo^(([^
15: Yaplmş
olma ilişkisi kural (ve|veya)
Düzenli
^(([^
]+)(lar|ler)?(den|dan|tan|ten) (ve|veya)
ifade
)?([^ \\.]+?)(lar|ler)?(den|dan|tan|ten)
Düzenli
^(([^
ifade
)?([^
\\.]+?)(lar|ler)?(den|dan|tan|ten)
(yaplan|yaplmş)
Düzenli
^(([^
ifade
)?([^
\\.]+?)(lar|ler)?(den|dan|tan|ten)
Sözcük
ifade türü Tümü
)?([^ \\.]+?)(lar|ler)?(den|dan|tan|ten)
Sözcük
Tümü
İlişkili türü
Tümü
Sözcük
türü Tümü
İlişkili
Tümü
sözcük
türü
Sözcük
türü
Tümü
İlişkili
sözcük
Halat:
Örnek
İlişkili türü
Tümü Kenevirden yaplmş çok kaln ip
sözcük
türü
Halat:
yaplmş
kaln ip
Örnek
SözcükKenevirden
Halat çok
sözcük türü
Halat:
Kenevirden yaplmş
çok kaln ip
Örnek
Sözcük
Halat çok kaln ip
İlişkili
sözcük
Kenevir
Örnek
Halat:
Kenevirden
yaplmş
Sözcük
Halat
İlişkili
sözcük
Kenevir
İlişki
türü
Yaplmş
olma
Sözcük
Halat
İlişkili
sözcük
Kenevir
İlişki
Yaplmş
olma ip
Katma:
Kldan veyaKenevir
yünden yaplmş
Örnek
İlişkilitürü
sözcük
İlişki
türü
Yaplmş
olma
Katma:
Kldan veyaKatma
Örnek
Sözcük
İlişki türü
olma ip
Katma:
Kldan veyaYaplmş
ip
Örnek
Sözcük
Katma
İlişkili
sözcük
Kl
Örnek
Katma:
Kldan
veya
yünden
yaplmş
ip
Sözcük
Katma
İlişkili
sözcük
Kl
İlişkili
sözcük
Yün
Sözcük
Katma
İlişkili sözcük
Kl
İlişkili
sözcük
Yün
İlişki türü
Yaplmş olma
Kl
İlişkili
sözcük
Yün
İlişki
türü
Yaplmş olma
Eşleşme
TDK
163
İlişkiliSözlük
sözcük
Yün
türü
Yaplmş olma
İlişki
Eşleşme
TDK
Sözlük
163
says
Vikisözlük
57
İlişki
türü
Yaplmş olma
Eşleşme
TDK
Sözlük
163
says
Vikisözlük
57
Eşleşme
TDK
Sözlük
163
says
Vikisözlük
57
says
Vikisözlük
57
ConceptNet [7], yaplmş olma (madeOf) ilişkisini burada
ConceptNet
yaplmş
olmailişkisinden
(madeOf) ilişkisini burada
olduğu
gibi [7],
parça
– bütün
olarak
ConceptNet
[7],
yaplmş
olma (madeOf) bağmsz
ilişkisini burada
olduğu
gibi
parça
–
bütün
ilişkisinden
olarak
tanmlamaktadr.
Uygulamada
– bütünbağmsz
ilişkisiyle
ayn
ConceptNet
yaplmş
olmaparça
(madeOf)
ilişkisini
burada
olduğu
gibi [7],
parça
– bütün
ilişkisinden
bağmsz
olarak
Uygulamada
bütünbağmsz
ilişkisiyle
ayn
amaca yönelik
faydalanlabilecek
bu–– ilişki
dahaolarak
fazla
olduğu
gibi parça
– bütün parça
ilişkisinden
Uygulamada
parça
bütüntürü
ilişkisiyle
ayn
amaca
yönelik
bu– ilişki
daha fazla
bilgiyi
yüksek
bir kesinlikte
barndrmas
nedeniyle
ayr
Uygulamada
parça
bütüntürü
ilişkisiyle
ayn
amaca daha
yönelik
bu ilişki
türü
daha fazla
bilgiyi
daha
yüksek
bir kesinlikte barndrmas
nedeniyle
ayr
olarak
amaca
yönelik
bu ilişki türü
daha fazla
bilgiyi değerlendirilmiştir.
daha
yüksek
bir kesinlikte barndrmas
nedeniyle
ayr
olarak
değerlendirilmiştir.
bilgiyi
daha yüksek bir kesinlikte barndrmas nedeniyle ayr
olarak değerlendirilmiştir.
olarak değerlendirilmiştir.
3.1.6.
Yapan – Yaplan İlişkisi
3.1.6.
3.1.6.
Yapan –bir
Yaplan
İlişkisi
Bu ilişki, yaplan
eylemin
kimin tarafndan yapldğ ya da
3.1.6.
Yapan
–
Yaplan
İlişkisi
Bu
ilişki,
yaplan
bir
eylemin
kimin
tarafndan
yapldğ
ya da
bir
varlğn
veyabir soyut
kavramn
kimin
tarafndan
Bu ilişki,
yaplan
eyleminbirkimin
tarafndan
yapldğ
ya da
bir
varlğn
veya
soyut
bir
kavramn
kimin
tarafndan
oluşturulduğu
bilgisini
içerir.
Sözcüğün
sözlük
tanmnda
Bu
yaplan
eyleminbirkimin
tarafndan
yapldğ
yayer
da
bir ilişki,
varlğn
veyabir soyut
kavramn
kimin
tarafndan
oluşturulduğu
bilgisini
içerir.
sözlük
tanmnda
yer
alan
“tarafndan”
anahtar
sözcüğü
bu ilişkinin
saptanmasnda
bir
varlğn
veya
soyut
birSözcüğün
kavramn
kimin
tarafndan
oluşturulduğu
bilgisini
içerir.
Sözcüğün
sözlük
tanmnda
yer
alan
“tarafndan”
anahtar
sözcüğü
bu ilişkinin
kullanlabilir.
oluşturulduğu
bilgisini
içerir.
Sözcüğün
sözlük saptanmasnda
tanmnda yer
alan
“tarafndan”
anahtar
sözcüğü
bu ilişkinin
saptanmasnda
kullanlabilir.
alan
“tarafndan” anahtar sözcüğü bu ilişkinin saptanmasnda
kullanlabilir.
Tablo 16: Yapan – yaplan ilişkisi kural
kullanlabilir.
Düzenli ifade
(?P<w>[^
Tablo 16:
Yapan –]+)(lerce|larca|
yaplan ilişkisitarafndan)
kural
Düzenli ifade
(?P<w>[^ ]+)(lerce|larca| tarafndan)
(yaplan|oluşturulan)
Düzenli ifade
Sözcük
Tümü
Düzenlitürü
ifade
Sözcük
türü
Tümü
İlişkili
Tümü
Sözcük türü
Tümü
İlişkili
Tümü
sözcük
Sözcük
türü
Tümü
İlişkili türü
sözcük
türü
Örnek
Ekspertiz raporu: Eksperler tarafndan
İlişkili
Tümü
sözcük türü
Örnek
Ekspertiz
raporu: sonunda
Eksperler tarafndan
yaplan
inceleme
sözcük
türü
Örnek
Ekspertiz
raporu: Eksperlerhazrlanan
tarafndan
yaplan
inceleme
rapor
Örnek
Ekspertiz
raporu: sonunda
Eksperlerhazrlanan
tarafndan
yaplan inceleme
sonunda
hazrlanan
rapor
Sözcük
Ekspertizhazrlanan
raporu
yaplan
rapor inceleme sonunda
Sözcük
Ekspertiz raporu
rapor
Sözcük
Ekspertiz raporu
Sözcük
Ekspertiz raporu
6
ya
ilişkisi,
sorguyla
?” ya da
bulmaya
lama ve
3.1.6.
Bulunma ilişkisi, bir varlğn nerede bulunduğu konusunda
Bu ilişki, yaplan bir eylemin kimin tarafndan yapldğ ya da
bilgi verir. İsmin bulunma hal ekini (-de, -da) barndran isim
bir Yazıcı
varlğn
veya
soyut
bir
kavramn
kimin
tarafndan
E., Amasyalı M. F., Kavramlar Arası Anlamsal İlişkilerin Türçe Sözlük Tanımları Kullanılarak Otomatik Olarak Çıkartılması,
türü bir sözcükten sonra gelen “bulunan” anahtar sözcüğü,
oluşturulduğu bilgisini içerir. Sözcüğün sözlük tanmnda yer
bulunma ilişkisinin sözcük anlamndan tespit edilebilmesinde
alan “tarafndan” anahtar sözcüğü bu ilişkinin saptanmasnda
kullanlabilir.
kullanlabilir.
Tablo 18: Bulunma ilişkisi kural
Düzenli ifade
Sözcük türü
Tümü
İlişkili
Eksper
İlişkili
Eksper
İlişkili
Tümü
sözcük
sözcük
sözcük türü
İlişki türü
Yapan – yaplan
İlişki
türü raporu: Yapan
– yaplan
Örnek
Ekspertiz
Eksperler
tarafndan
Eşleşme
TDK Sözlük
5
yaplan
inceleme 5sonunda hazrlanan
Eşleşme
TDK
Sözlük
says
Vikisözlük
3Eksper
İlişkili
rapor
says
Vikisözlük
3
sözcük
Sözcük
Ekspertiz raporu
İlişkili
Eksper
İlişki
Yapan
– yaplanadyla yer
İlişkili
Eksper
sözcüktürü
Yapan – yaplan ilişkisi
ConceptNet’te
CreatedBy
Yapan
– yaplan ilişkisi
ConceptNet’te
CreatedBy adyla yer
Eşleşme
TDK
5
sözcükSözlük
İlişki
türü
Yapan – yaplan
almaktadr.
almaktadr.
says
Vikisözlük
3
İlişki Sözlük
türü
Yapan – yaplan
Eşleşme
TDK
5
Eşleşme
TDK
Sözlük
5
says
Vikisözlük
3
3.1.7.
Araç - Amaç İlişkisi
says – yaplan
3.1.7.
Araç - Amaç
İlişkisi
Vikisözlük
3 CreatedBy adyla yer
Yapan
ilişkisi
ConceptNet’te
Araç
– amaç ilişkisi bir varlğn hangi amaçla kullanldğ
almaktadr.
Araç
ilişkisi birConceptNet’te
varlğn hangi amaçla kullanldğ
Yapan– –amaç
yaplan
adyla yer
bilgisini
içerir. ilişkisi
Sözlük tanmnda CreatedBy
bulunan “için”
ve
bilgisini
içerir. ilişkisi
SözlükConceptNet’te
tanmnda CreatedBy
bulunan “için”
ve
Yapan – yaplan
adyla yer
almaktadr.
“amacyla” sözcükleri bu ilişkinin tespit edilmesinde anahtar
“amacyla”
sözcükleri
bu ilişkinin tespit edilmesinde anahtar
almaktadr.
3.1.7.
Araç
Amaç
İlişkisi
sözcük olarak kullanlabilir. Amaç rolünü üstlenen sözcüğün
sözcük olarak kullanlabilir. Amaç rolünü üstlenen sözcüğün
çoğunlukla
isim
fiil bir
olmas
bu hangi
ilişkinin
saptanmasnda
3.1.7.
Araç
- Amaç
Araç – amaç
ilişkisi
varlğn
amaçla
kullanldğ
çoğunlukla
isim
fiil İlişkisi
olmas
bu ilişkinin
saptanmasnda
3.1.7.
Araç
- Amaç
İlişkisi
kullanlan
bir
başka
veridir.
Ayn
tanm içerisinde
bir
varlğn
bilgisini
içerir.
Sözlük
tanmnda
bulunan
“için”
ve
kullanlan
bir başka
veridir.
Ayn tanm
içerisinde
bir
varlğn
Araç
–
amaç
ilişkisi
bir
varlğn
hangi
amaçla
kullanldğ
birden
fazla sözcükleri
kullanm amac
“ve” ya
da “veya”
bağlaçlaryla
“amacyla”
bu
ilişkinin
tespit
edilmesinde
anahtar
Araç –fazla
amaç
ilişkisi
bir varlğn
hangi
amaçlabağlaçlaryla
kullanldğ
birden
kullanm
amac
“ve” ya
da bulunan
“veya”
bilgisini
içerir.
Sözlük
“için” ve
birbirinden
ayrlmş
vaziyettetanmnda
bulunabilir.
sözcük
kullanlabilir.
Amaç
rolünü
üstlenen“için”
sözcüğün
bilgisiniolarak
içerir.
Sözlük
tanmnda
bulunan
ve
birbirinden
ayrlmş
vaziyette
bulunabilir.
“amacyla”
sözcükleri
bu ilişkinin
tespit
edilmesinde
anahtar
çoğunlukla
isim
fiil
olmas
bu
ilişkinin
saptanmasnda
“amacyla”
sözcükleri
bu ilişkinin
anahtar
sözcük
olarak
kullanlabilir.
Amaç tespit
rolünüedilmesinde
üstlenen sözcüğün
17:
Araç –Ayn
amaç
ilişkisi
kural
kullanlan
birTablo
başka
veridir.
içerisinde
birsözcüğün
varlğn
sözcük
olarak
kullanlabilir.
rolünü
üstlenen
Tablo
17:
Araç
–Amaç
amaç
ilişkisi
kural
çoğunlukla
isim
fiil
olmas
butanm
ilişkinin
saptanmasnda
birden
fazla
kullanm
amac
“ve”
ya
da
“veya”
bağlaçlaryla
çoğunlukla
isim
fiil
olmas
butanm
ilişkinin
saptanmasnda
kullanlan
bir
başka
veridir.
Ayn
içerisinde
bir
varlğn
Düzenli ifade
(([^
]+(mek|mak|me|ma))
(ve|veya) )?([^
birbirinden
ayrlmş
vaziyette
bulunabilir.
Düzenli
ifade
]+(mek|mak|me|ma))
(ve|veya)
kullanlan
bir
başka(([^
veridir.
Ayn
tanm
içerisinde
bir )?([^
varlğn
birden
fazla
kullanm
amac
“ve”
ya
da
“veya”
bağlaçlaryla
]+(mek|mak|me|ma)) (için|amacyla)
birden fazlaayrlmş
kullanm
amac “ve”
ya da(için|amacyla)
“veya” bağlaçlaryla
]+(mek|mak|me|ma))
birbirinden
vaziyette
bulunabilir.
Tablo yaplan
17:
Araç – bulunabilir.
amaç ilişkisi kural
birbirinden ayrlmş
vaziyette
yaplan
Sözcük türü
Tümü
Sözcük türüTablo Tümü
17: Araç – amaç ilişkisi kural
Düzenli ifade
(([^
]+(mek|mak|me|ma))
(ve|veya) )?([^
İlişkili
fiil – amaç ilişkisi kural
Tablo İsim
17: Araç
İlişkili
İsim
fiil
]+(mek|mak|me|ma))
(için|amacyla)
sözcük
türü
Düzenlitürü
ifade
(([^ ]+(mek|mak|me|ma)) (ve|veya) )?([^
sözcük
yaplan
Örnek
Anma:
Ölmüş bir insan
hatrlamak
için
Düzenli ifade
(([^
]+(mek|mak|me|ma))
(ve|veya) )?([^
]+(mek|mak|me|ma))
(için|amacyla)
Örnek
Anma:
Ölmüş bir insan
hatrlamak
için
Sözcük türü
Tümü
yaplan
tören
]+(mek|mak|me|ma))
(için|amacyla)
yaplan tören
İlişkili
İsim
fiil
Sözcük
Anma
yaplan
Sözcük türü
Tümü
Sözcük
Anma
sözcük
İlişkili
Hatrlamak
Sözcük türü
türü
Tümü
İlişkili
İsim
fiil
İlişkili
Hatrlamak
Örnek
Anma:
Ölmüş
bir
insan hatrlamak için
sözcük
İlişkili
İsim
fiil
sözcük türü
sözcük
yaplan
tören
İlişki
türü
Araç
sözcük
türü
Örnek
Anma:türü
Ölmüş bir Araç
insan-- amaç
hatrlamak için
İlişki
amaç
Sözcük
Anma
Rampa:
Özellikle
istasyonlarda,
Örnek
Anma:
Ölmüş
bir
insan hatrlamak için
yaplan
tören
Rampa: Özellikle istasyonlarda,
Örnek
İlişkili
Hatrlamak
vagonlara
eşya yüklemek
veya
yaplan tören
Sözcük
Anma
vagonlara
eşya yüklemek
veya
sözcük
boşaltmak
için
yaplan,
ambarn
önünde
Sözcük
Anma
İlişkili
Hatrlamak
boşaltmak
için yaplan,
ambarn önünde
İlişki
türü
Araç - amaç
bulunan
set
İlişkili
Hatrlamak
sözcük
bulunan set
Rampa:
ÖzellikleRampa
istasyonlarda,
Örnek
Sözcük
sözcüktürü
İlişki
Araç
- amaç
Sözcük
Rampa
vagonlara
eşya
yüklemek
veya
İlişkili
Yüklemek
İlişki
türü
Araç
- amaç
Örnek
Rampa: ÖzellikleYüklemek
istasyonlarda,
İlişkili
boşaltmak
için
yaplan,
ambarn
sözcük
Rampa: Özellikle
istasyonlarda,
Örnek
vagonlara
eşya yüklemek
veya önünde
sözcük
bulunan
set
İlişkili
Boşaltmak
vagonlara
eşya
yüklemek
veya önünde
boşaltmak için yaplan,
ambarn
İlişkili
Boşaltmak
Sözcük
Rampaambarn önünde
sözcük
boşaltmak
için
yaplan,
bulunan
set
sözcük
İlişkili
Yüklemek
İlişki
türüset
Araç
- amaç
bulunan
Sözcük
Rampa
İlişki
türü
Araç
- amaç
sözcük
Eşleşme
TDK
Sözlük
137
Sözcük
Rampa
İlişkiliSözlük
Yüklemek
Eşleşme
TDK
137
İlişkili
Boşaltmak
says
İlişkili
Yüklemek
Vikisözlük
60
sözcük
says
Vikisözlük
60
sözcük
sözcük
İlişkili
Boşaltmak
İlişki
Araç - amaç
İlişkilitürü
Boşaltmak
sözcük
Eşleşme
TDK
137
sözcükSözlük
İlişki
türü
Araç - amaç
3.1.8.
Bulunma Vikisözlük
İlişkisi
says
60
3.1.8.
İlişkisiSözlük
İlişki
türü
Araç - amaç
EşleşmeBulunma TDK
137
Bulunma
bir
varlğn
konusunda
Eşleşme ilişkisi,
TDK
Sözlük nerede
137bulunduğu
says
Vikisözlük
60
Bulunma
ilişkisi, bir
varlğn
nerede
bulunduğu konusunda
bilgi
verir. İsmin bulunma
hal ekini 60
(-de, -da) barndran isim
says
Vikisözlük
bilgi verir. İsmin bulunma hal ekini (-de, -da) barndran isim
türü
sözcükten
sonra gelen “bulunan” anahtar sözcüğü,
3.1.8.bir
Bulunma İlişkisi
türü
bir sözcükten
sonra gelen “bulunan” anahtar sözcüğü,
bulunma ilişkisinin sözcük anlamndan tespit edilebilmesinde
bulunma
ilişkisinin
sözcük
anlamndan
tespit edilebilmesinde
3.1.8.
Bulunma
İlişkisi
Bulunma
ilişkisi,
bir
varlğn
nerede bulunduğu
konusunda
kullanlabilir.
kullanlabilir.
3.1.8.
Bulunma
İlişkisi
bilgi
verir.
İsmin
bulunma
hal
ekini
(-de,
-da)
barndran
isim
Bulunma ilişkisi, bir varlğn nerede bulunduğu konusunda
türü bir
sözcükten
gelen
“bulunan”
anahtar
sözcüğü,
Tablo
18:
Bulunma
ilişkisi
kural
Bulunma
ilişkisi,
birsonra
varlğn
nerede
bulunduğu
konusunda
bilgi
verir.
İsmin
bulunma
hal
ekini
(-de,
-da)
barndran
isim
Tablosözcük
18: Bulunma
ilişkisitespit
kuraledilebilmesinde
bulunma
ilişkisinin
anlamndan
bilgi
verir.
İsmin bulunma
hal
ekini
(-de, -da)
barndran
isim
türü bir
sözcükten
sonra gelen
“bulunan”
anahtar
sözcüğü,
kullanlabilir.
Düzenli
ifade
^(?P<w>[^
]+?)(ler|lar)?(de|da|te|ta)
türü
bir sözcükten
sonra gelen
“bulunan”
sözcüğü,
bulunma
ilişkisinin
sözcük
anlamndan
tespitanahtar
edilebilmesinde
Düzenli
ifade
^(?P<w>[^
bulunma ilişkisininbulunan
sözcük anlamndan tespit edilebilmesinde
kullanlabilir.
bulunan
18: Bulunma ilişkisi kural
Sözcük türü Tablo
İsim
kullanlabilir.
Sözcük türü
İsim
Tablo 18: Bulunma ilişkisi kural
Düzenli ifadeTablo
^(?P<w>[^
18: Bulunma
ilişkisi kural
bulunan
Düzenli ifade
^(?P<w>[^ ]+?)(ler|lar)?(de|da|te|ta)
Sözcük
İsim
Düzenlitürü
ifade
bulunan
bulunan
Sözcük türü
İsim
Sözcük türü
İsim
Düzenli ifade
Sözcük türü
İlişkili
İlişkili
sözcük türü
sözcük türü
Örnek
Örnek
bulunan
İsim
İsim
İsim
Granül: Stoplâzmada bulunan küçük
Granül: Stoplâzmada bulunan küçük
tanecikler
tanecikler
Sözcük
Granül
İlişkili
İsim
Sözcük
Granül
İlişkili
Stoplâzma
sözcük
türü
İlişkili
Stoplâzma
İlişkili
İsim
sözcük
Örnek
Granül:
Stoplâzmada bulunan küçük
İlişkili
İsim
sözcük
sözcük türü
İlişki
türü
Bulunma
tanecikler
sözcük türü
İlişki
türü
Bulunma
Örnek
Granül:
Stoplâzmada
bulunan küçük
Derbent:
Snrlarda
bulunan
küçük
kale
Örnek
Sözcük
Granül
Granül: Stoplâzmada
bulunan
küçük
Örnek
Derbent:
Snrlarda
bulunan
küçük
kale
tanecikler
Sözcük
Derbent
İlişkili
Stoplâzma
tanecikler
Sözcük
Derbent
Granül
İlişkili
Snr
sözcük
Sözcük
Granül
İlişkili
Snr
Stoplâzma
sözcük
İlişki
türü
Bulunma
İlişkili
Stoplâzma
sözcük
İlişki
türüSnrlarda
Bulunma
Derbent:
bulunan küçük kale
Örnek
sözcük
İlişki
türü
Bulunma
Eşleşme
TDK
Sözlük
79
Sözcük
Derbent
İlişki Sözlük
türüSnrlarda
Bulunma
Derbent:
Örnek
Eşleşme
TDK
79
says
Vikisözlük
53
İlişkili
Snr
Derbent:
Örnek
says
Sözcük Snrlarda
Derbent
Vikisözlük
53
sözcük
Sözcük
Derbent
İlişkili
Snr
İlişki
türü
Bulunma
İlişkili
SnrWordNet’te parça –
sözcük
Burada bahsi geçen
bulunma ilişkisi
Burada
bulunma
ilişkisi
WordNet’te parça –
Eşleşmebahsi geçen
TDK
Sözlük
79
sözcük
İlişki
türü
Bulunma
bütün ilişkisi dahilinde
değerlendirilmektedir.
ConceptNet ise
bütün
ilişkisi dahilinde
ConceptNet ise
says
Vikisözlük
53
İlişki
türü
Bulunma
Eşleşme ilişkisineTDK
Sözlük ad79altnda parça – bütün
bulunma
LocationOf
bulunma
ilişkisine
LocationOf
ad
altnda
parça
– bütün
Eşleşme bağmsz
TDKolarak
Sözlükyer vermiştir.
79
says
Vikisözlük
53
ilişkisinden
Bu ilişki 3.1.4
ilişkisinden
bağmsz
olarak
yer
vermiştir.
Bu
ilişki
3.1.4
says incelenen
Vikisözlük
53 WordNet’te
altnda
parça
– bütün ilişkisine
göre daha zayf
olup–
Burada
bahsi geçen
ilişkisi
parça
altnda
incelenen
parçabulunma
– bütün ilişkisine
göre daha zayf
olup
bir
varlğa
ilişkin
“Nerede
bulunur?” sorusuna ConceptNet
cevap bilgisini
bütün
ilişkisi
dahilinde
bir
varlğa
ilişkin
“Nerede
bulunur?”
sorusuna
cevap bilgisini
Burada
bahsi
geçen
bulunma
ilişkisi
WordNet’te
parçaise–
taşr.
bulunma
ilişkisine
ad altnda
parça
–parça
bütün
Burada
bahsi
geçenLocationOf
bulunma
ilişkisi
WordNet’te
taşr.
bütün ilişkisi
dahilinde
ConceptNet
ise–
ilişkisinden
bağmsz
olarak
yerad
vermiştir.
ilişki
3.1.4
bütün
ilişkisi
dahilinde
ConceptNet
ise
bulunma
ilişkisine
LocationOf
altnda Bu
parça
– bütün
altnda
incelenen
parça
– bütünyer
ilişkisine
göre Bu
daha
zayf
olup
bulunma
ilişkisine
LocationOf
ad
altnda
parça
– bütün
3.1.9.
Kullanlma
İlişkisi
ilişkisinden
bağmsz
olarak
vermiştir.
ilişki
3.1.4
3.1.9.
Kullanlma
İlişkisibulunur?” sorusuna cevap bilgisini
bir
varlğa
ilişkin
“Nerede
ilişkisinden
bağmsz
olarak
vermiştir.
altnda
incelenen
parça
– bütünyer
ilişkisine
göre Bu
dahailişki
zayf 3.1.4
olup
Kullanlma
ilişkisi
bir
varlğn
hangi göre
amaçla
kullanldğ
taşr.
altnda
incelenen
parça
bütün
ilişkisine
daha
zayf
olup
Kullanlma
ilişkisi
bir– varlğn
hangi
amaçla
kullanldğ
bir
varlğa
ilişkin
“Nerede
bulunur?”
sorusuna
cevap
bilgisini
konusunda
bilgi verir.
Sözcüğün
sözlük
tanmnda
alan
bir
varlğa ilişkin
“Nerede
bulunur?”
sorusuna
cevap yer
bilgisini
konusunda
bilgi verir.
Sözcüğün
sözlük
tanmnda
yer
alan
taşr.
sözcük
öbekleri
bu
“için
kullanlan”
ve
“amacyla
kullanlan”
taşr. kullanlan”
“için
ve “amacyla
3.1.9.
Kullanlma
İlişkisi kullanlan” sözcük öbekleri bu
ilişkinin saptanmasnda kullanlabilir. Bu ilişkinin araç – amaç
ilişkinin
kullanlabilir. Bu ilişkinin araç – amaç
3.1.9. saptanmasnda
Kullanlma
İlişkisi
ilişkisindekinden
fark,
araç
– amaç
ilişkisinde
oluş söz
Kullanlma
ilişkisi
bir
varlğn
hangi
amaçla bir
kullanldğ
ilişkisindekinden
fark,
araç
– amaç
ilişkisinde
bir
oluş söz
3.1.9.
Kullanlma
İlişkisi
konusuyken
bu ilişkide
bir amaç uğruna
başka bir varlktan
konusunda
bilgi
verir.
Sözcüğün
sözlük
tanmnda
yer alan
Kullanlma ilişkisi
bir bir
varlğn
hangi amaçla
kullanldğ
konusuyken
bu ilişkide
amaç uğruna
başka bir
varlktan
faydalanma
söz ve
konusudur.
Araç
– amaç
ilişkisindekine
sözcük
öbekleri
bu
“için
kullanlan”
“amacyla
kullanlan”
Kullanlma
ilişkisi
bir
varlğn
hangi
amaçla
kullanldğ
konusunda bilgi
Sözcüğün
tanmnda
yer alan
faydalanma
söz verir.
konusudur.
Araçsözlük
– amaç
ilişkisindekine
benzer
biçimde
ilişkide
de faydalanlan
varlğn
ilişkinin
saptanmasnda
kullanlabilir.
Bu ilişkinin
araç
– tanm
amaç
konusunda
bilgi bu
verir.
Sözcüğün
sözlük
tanmnda
yer
alan
“için
kullanlan”
ve
“amacyla
sözcük
öbekleri
bu
benzer
biçimde
bu
ilişkide
dekullanlan”
faydalanlan
varlğn
tanm
içerisinde
çoğunlukla
isim
olarak
yerilişkinin
almas
bu
ilişkinin
ilişkisindekinden
fark,
araçfiil– kullanlan”
amaç ilişkisinde
oluş
söz
“için
kullanlan”
ve
“amacyla
sözcükbir
öbekleri
bu
ilişkinin
saptanmasnda
kullanlabilir.
araç
– amaç
içerisinde
çoğunlukla
isim
fiil olarak Bu
yer almas
bu
ilişkinin
tespitinde
kullanlan
bir kullanlabilir.
veridir.
konusuyken
bu ilişkide
bir amaç
uğruna
başka bir
ilişkinin
saptanmasnda
Bu
ilişkinin
araçvarlktan
– amaç
ilişkisindekinden
fark,
araç
– amaç
ilişkisinde
bir
oluş
söz
tespitinde
kullanlan
bir veridir.
faydalanma bu
sözilişkide
konusudur.
–ilişkisinde
amaç
ilişkisindekinden
fark,
araç
– Araç
amaç
oluş söz
konusuyken
bir amaç
uğruna
başkailişkisindekine
bir varlktan
benzer
biçimde
bu
ilişkide
de
faydalanlan
tanm
Tablo
19:
Kullanlma
ilişkisi
Kural
1bir varlktan
konusuyken
bu
ilişkide
bir
amaç
uğruna
başkavarlğn
faydalanma Tablo
söz 19:
konusudur.
Araç
– amaç
ilişkisindekine
Kullanlma
ilişkisi
- Kural
1
içerisinde
çoğunlukla
isim
fiil
olarak
yer
almas
bu
ilişkinin
faydalanma
söz bu
konusudur.
– amaç varlğn
ilişkisindekine
benzer
biçimde
ilişkide deAraç
faydalanlan
tanm
Düzenlibiçimde
ifade
]+?(mek|mak|me|ma))
tespitinde
kullanlan
bir
veridir.
benzer
bu(?P<w>[^
ilişkide
deolarak
faydalanlan
varlğn
tanm
içerisinde
çoğunlukla
isim
fiil
yer almas
bu ilişkinin
Düzenli ifade
(?P<w>[^
]+?(mek|mak|me|ma))
(için|amacyla)
kullanlan
içerisinde kullanlan
çoğunlukla
fiil olarak
yer almas bu ilişkinin
tespitinde
birisim
veridir.
(için|amacyla)
kullanlan
Tablo 19:
Kullanlma
Sözcük türü
İsim
tespitinde
kullanlan
bir
veridir. ilişkisi - Kural 1
Sözcük türü
İsim
İlişkili
İsim
fiil
Tablo 19:
Kullanlma
ilişkisi - Kural 1
İlişkili
İsim
fiil ]+?(mek|mak|me|ma))
Düzenlitürü
ifade
(?P<w>[^
sözcük
Kullanlma
ilişkisi - Kural 1
sözcük türüTablo 19:
(için|amacyla)
kullanlan
Örnek
Çkş:
Bir yerden
çkmak için kullanlan
Düzenli ifade
(?P<w>[^
]+?(mek|mak|me|ma))
Örnek
Çkş:
Bir
yerden
Sözcük
türü
İsim
yer
Düzenli ifade
(?P<w>[^
]+?(mek|mak|me|ma))
(için|amacyla)
kullanlan
yer
İlişkili türü
İsim
fiil
(için|amacyla)
kullanlan
Sözcük
Çkş
Sözcük
İsim
Sözcük
Çkş
sözcük
Sözcük türü
türü
İsim fiil
İlişkili
Çkmak
İlişkili
İsim
İlişkili
Çkmak
Örnek
Çkş:
Bir
yerden
sözcük
İlişkili türü
İsim fiil
sözcük
sözcük
yer
sözcük
türü
İlişki
türü
Kullanlma
Örnek
Çkş:türü
Bir yerden Kullanlma
İlişki
Sözcük
Çkş:
yerden Çkş
çkmak
için
kullanlan
Örnek
Sprey:
Püskürtme
amacyla
kullanlan
yer Bir
Örnek
Sprey:
Püskürtme
amacyla kullanlan
İlişkili
Çkmak
yer
araç
Sözcük
Çkş
araç
sözcük
Çkş
Sözcük
Sprey
İlişkili
Çkmak
Sözcük
Sprey
İlişki türü
Kullanlma
Çkmak
İlişkili
Püskürtme
sözcük
İlişkili
Püskürtme
Örnek
Sprey:
Püskürtme
sözcük
İlişki türü
Kullanlma
sözcük
araç
İlişki
türü
Kullanlma
Örnek
Sprey:türü
PüskürtmeKullanlma
İlişki
Sözcük
Sprey
Örnek
Sprey:Sözlük
Püskürtme367
Eşleşme
TDK
araç
Eşleşme
TDK
367
İlişkili
Püskürtme
araç Sözlük
says
Vikisözlük
233
Sözcük
Sprey
says
Vikisözlük
233
sözcük
Sözcük
Sprey
İlişkili
Püskürtme
İlişki
türü
Kullanlma
İlişkili
Püskürtme
sözcük
İsmin
yönelme halTDK
ekini
(-e,
-a)
barndran isim türü bir
Eşleşme
Sözlük
367
sözcük
türü(-e, -a) Kullanlma
İsmin yönelme halİlişki
ekini
says
Vikisözlük
233
İlişki
türü
Kullanlma
Eşleşme
TDK Sözlük
367
Eşleşme
TDK Sözlük
367
says
Vikisözlük
233
7
says
Vikisözlük
İsmin yönelme hal ekini (-e, -a) 233
İsmin yönelme hal ekini (-e, -a) barndran isim türü bir
Örnek
Eşleşm
says
İsmin y
mesinde
)
İlişkili
Püskürtme
sözcük
İlişki türü
Kullanlma
Eşleşme
TDK Sözlük
EMO
Bilimsel Dergi,
Cilt 1, Sayı367
1, Haziran 2011
says
Vikisözlük
233
İsmin
yönelme
ekini (-e,
-a) barndran
türü bir
sözcükten
sonrahal gelen
“yarayan”
sözcüğü,isimkullanlma
ilişkisinin saptanmasnda
başka kuraldr.
sözcükten
sonra gelenfaydalanlan
“yarayan” birsözcüğü,
kullanlma
ilişkisinin saptanmasnda faydalanlan bir başka kuraldr.
Tablo 20: Kullanlma ilişkisi - Kural 2
Tablo 20: Kullanlma ilişkisi - Kural 2
Düzenli ifade
(?P<w>[^ ]+?(me|ma))(ye|ya) yarayan
Sözcük
Tümü
Düzenlitürü
ifade
(?P<w>[^
]+?(me|ma))(ye|ya) yarayan
İlişkili türü
Sözcük
Tümü
sözcük türü
İlişkili
Tümü
Örnek türü
Kimlik: Herhangi bir nesneyi
sözcük
belirlemeye
yarayan
Örnek
Kimlik:
Herhangi
birözelliklerin
nesneyi bütünü
Sözcük
Kimlik
belirlemeye
yarayan
özelliklerin bütünü
İlişkili
Belirleme
Sözcük
Kimlik
sözcük
İlişkili
Belirleme
İlişki türü
Kullanlma
sözcük
Eşleşme
TDK Sözlük
639
İlişki
türü
Kullanlma
says
Vikisözlük
304
Eşleşme
TDK
Sözlük
639
says
Vikisözlük
304
Kullanlma ilişkisi ConceptNet’in yer verdiği ilişkiler
arasndadr. ilişkisi ConceptNet’in yer verdiği ilişkiler
Kullanlma
arasndadr.
3.1.10. Benzerlik İlişkisi
3.1.10. Benzerlik İlişkisi
Benzerlik ilişkisi bir varlğn başka hangi varlklara benzediği
konusundailişkisi
bilgi verir.
Buradaki
benzerlikten
kast çoğunlukla
Benzerlik
bir varlğn
başka
hangi varlklara
benzediği
biçimsel benzerliktir.
konusunda
bilgi verir. Buradaki benzerlikten kast çoğunlukla
biçimsel benzerliktir.
sözcükten
sonra gelen
“benzeyen”
sözcüğü,
İsmin
yönelme
hal ekini
(-e, -a)anahtar
barndran
isim benzerlik
türü bir
ilişkisinin çkarlmasnda
kullanlabilir.
sözcükten
sonra gelen “benzeyen”
anahtar sözcüğü, benzerlik
ilişkisinin çkarlmasnda kullanlabilir.
Tablo 21: Benzerlik ilişkisi kural
Tablo 21: Benzerlik ilişkisi kural
Düzenli ifade
(?P<w>[^ ]+?)y?(a|e) benzeyen
Sözcük
İsim
Düzenlitürü
ifade
(?P<w>[^ ]+?)y?(a|e) benzeyen
İlişkili türü
Tümü
Sözcük
İsim
sözcük türü
İlişkili
Tümü
Halka: Su gibi svlarn içine kat bir
Örnek türü
sözcük
nesnenin
oluşan,
Örnek
Halka:
Sudüşmesiyle
gibi svlarn
içine gittikçe
kat bir
büyüyerekdüşmesiyle
açlan çembere
benzeyen
nesnenin
oluşan,
gittikçe
biçim
büyüyerek
açlan çembere benzeyen
Sözcük
Halka
biçim
İlişkili
Çember
Sözcük
Halka
sözcük
İlişkili
Çember
İlişki türü
Benzerlik
sözcük
Eşleşme
TDK
185
İlişki Sözlük
türü
Benzerlik
says
Vikisözlük
123
Eşleşme
TDK Sözlük
185
says
Vikisözlük
123
Benzerlik ilişkisinin ilk akla gelen kullanm alan kavram
snflandrma
ve kümelemedir.
Herhangi
bir amaca
Benzerlik
ilişkisinin
ilk akla gelen
kullanm
alan yönelik
kavram
snflama
ya ve
da kümelemedir.
kümeleme yaparken
fiziksel
snflandrma
Herhangi aralarnda
bir amaca yönelik
benzerlik bulunan
varlklar yaparken
ayn kümeye
ya da fiziksel
snfa
snflama
ya da kümeleme
aralarnda
yerleştirmek
çoğunlukla
istenilen
durumdur.
bir
benzerlik bulunan
varlklar
aynbirkümeye
ya Böyle
da snfa
durum arzu edildiğinde
olarak burada
geçen
yerleştirmek
çoğunluklabenzerlik
istenilenölçütü
bir durumdur.
Böyle
bir
benzerlik
ilişkisine benzerlik
başvurulabilir.
Benzerlik
durum arzu edildiğinde
ölçütü olarak
burada ilişkisi
geçen
WordNet’te de
yer almakla
birlikte WordNet’teki
tanmilişkisi
daha
benzerlik
ilişkisine
başvurulabilir.
Benzerlik
ziyade
anlamsal
benzerlik
WordNet’te
de yer
almaklaüzerinedir.
birlikte WordNet’teki tanm daha
ziyade anlamsal benzerlik üzerinedir.
8
3.2. Sözlük Kategorisine Dayal Anlamsal İlişki Çkartm
3.2. Sözlük Kategorisine Dayal Anlamsal İlişki Çkartm
Sözcüğün sözlük tanm ve türü dşnda sözcüğün kategori
bilgisi
de osözlük
sözcüğe
ait altvekavram
– üst kavram
ilişkilerinin
Sözcüğün
tanm
türü dşnda
sözcüğün
kategori
çkartmnda
kullanlabilir.
Türk Dil– üst
Kurumu’na
ait Türkçe
bilgisi
de o sözcüğe
ait alt kavram
kavram ilişkilerinin
sözlükte
yer alan
kategorilerTürk
“zooloji”,
“botanik” ait
ve Türkçe
“tarih”
çkartmnda
kullanlabilir.
Dil Kurumu’na
gibi sözcüğün
terim
olarak kullanldğ
alan (context)
ifade
sözlükte
yer alan
kategoriler
“zooloji”, “botanik”
ve “tarih”
ederken;
Vikisözlük’te
bu tür
bir bölümlendirmenin
yannda
gibi
sözcüğün
terim olarak
kullanldğ
alan (context)
ifade
“kuş”,
ve “organ”
sözcüğün doğrudan
üst
ederken;“balk”
Vikisözlük’te
bu tür gibi
bir bölümlendirmenin
yannda
kavramn
ifade veeden
kategorilerin
yer almas
yeni üst
“kuş”,
“balk”
“organ”
gibi sözcüğün
doğrudan
kavramlarnifade
çkartlabilmesine
olanak yer
sağlamaktadr.
kavramn
eden kategorilerin
almas yeniTablo
üst
22’de
Vikisözlük’te
yer alan olanak
bu veriden
faydalanlarak
kavramlarn
çkartlabilmesine
sağlamaktadr.
Tablo
çkartlan
üst kavramlar
Tablodaki
verilere
22’de
Vikisözlük’te
yer görülmektedir.
alan bu veriden
faydalanlarak
sadece 10 üst
ve kavramlar
daha fazlagörülmektedir.
sözcük içerenTablodaki
kategorilerverilere
dahil
çkartlan
edilmiştir.
sadece
10 ve daha fazla sözcük içeren kategoriler dahil
edilmiştir.
Tablo 22: Vikisözlük’teki kategorilerden faydalanlarak
çkartlan üst
kavramlar faydalanlarak
Tablo 22: Vikisözlük’teki
kategorilerden
çkartlan üst kavramlar
Üst Kavram
Adet
köy Kavram
17831
Üst
Adet
belediye
2687
köy
17831
belde
1932
belediye
2687
kuş
1290
belde
1932
ilçe
880
kuş
1290
ülke
361
ilçe
880
memeli
187
ülke
361
yemek
149
memeli
187
renk
119
yemek
149
balk
110
renk
119
ağaç
84
balk
110
il
81
ağaç
84
organ
il
81
hastalk
58
organ
81
silah
56
hastalk
58
meyve
55
silah
56
böcek
54
meyve
55
içecek
52
böcek
54
frtna
47
içecek
52
akrabalk
42
frtna
47
sebze
37
akrabalk
42
çiçek
36
sebze
37
şehir
33
çiçek
36
ada
33
şehir
siyasi parti
31
ada
33
element
30
siyasi
parti
31
deniz
27
element
30
oyun
26
deniz
27
ölçü birimi
24
oyun
26
baharat
23
ölçü
birimi
24
mahalle
21
baharat
23
bilim dal
18
mahalle
21
sürüngen
14
bilim
dal
18
dağ
12
sürüngen
14
semt
10
dağ
12
makam
10
semt
Toplam
26630
makam
10
Toplam
26630
Tabloda üst kavram olarak yer verilen kavramlardan bazlar
diğerlerinden
farkl olarak
olarak yer
alt verilen
kavramkavramlardan
olarak özel isimleri
Tabloda
üst kavram
bazlar
barndrmaktadr.
Köy,
ilçe, alt
belde
ve mahalle
diğerlerinden
farkl
olarak
kavram
olarak gibi
özel yerleşim
isimleri
barndrmaktadr. Köy, ilçe, belde ve mahalle gibi yerleşim
birimi türleri; ada, deniz ve dağ gibi coğrafi oluşumlar ile
siyasi parti üst kavram türleri alt kavram olarak özel isimleri
barndrmaktadr.
Kategorilerden faydalanlarak alt kavram – üst kavram ilişkisi
çkartma işlemi sadece Vikisözlük üzerinde uygulanmş olup
TDK sözlüğünde sözcüğün kullanm alan dşnda bir
kategori ayrmnn mevcut olmamasndan ötürü TDK sözlüğü
üzerinde böyle bir çalşma yaplmamştr.
Örneğin empati sözcüğü için empati kurmak sözcük öbeği
sözcük birlikteliği olarak gösterilirken beyaz sözcüğü için
beyaz perde sözcük birlikteliği olarak gösterilen sözcük
öbekleri arasndadr. Sözcük birliktelikleri birer anlamsal
ilişki olmamakla birlikte başta anlam belirsizliklerinden
(Word Sense Disambiguation) kaynaklanan sorunlar
istatistiksel yöntemler kullanarak en aza indirgemek olmak
üzere
doğal
dil
işleme
uygulamalarnda
sözcük
birlikteliklerinden yararlanlmas mümkündür.
4. Sonuçlar ve Tartşma
3.3. Sözlük Tarafndan Sağlanan Anlamsal İlişkiler
Vikisözlük, sözcük tanm ve sözcük türü gibi pek çok faydal
bilginin yannda bu belgenin konusu olan kavramlar aras
anlamsal ilişkilere de yer vermektedir. Vikisözlük’te yer alan
girdilerin çözümlenmesi (parsing) srasnda edinilen
kavramlar aras anlamsal ilişkilere ait veri Tablo 23’te
gösterilmiştir.
Tablo 23: Vikisözlük’te yer alan kavramlar aras anlamsal
ilişkiler
İlişki Türü
Eş anlamllk
Bilimsel ad
Sözcük birliktelikleri
Alt kavram
Yan kavram
Üst kavram
Benzer sözcük
Toplam
Adet
7271
1885
1868
1306
1165
1025
259
120
14899
Vikisözlük, sözlük verisini ilişkisel yapda saklamyor
olmasndan ötürü ilişkiler aras simetriklik ve geçişlilik gibi
özelliklerden faydalanamamaktadr. Bunun bir sonucu olarak
alt kavram – üst kavram ilişkisinde olduğu gibi bir varlğn
hangi varlğn alt kavram olduğu bilinirken, üst kavram
olarak bilinen varlğa ilişkin sözlük verisinde bu varlğn
hangi varlk ya da varlklarn üst kavram olduğu bilgisinin
yer almadğ durumlar olabilmektedir. Tablo 23’te verilen
ilişki türü saylar sözlükte doğrudan bulunan ilişki saylardr.
Anlamsal ilişki türleri arasndaki geçişlilik ve yansma
özelliklerinden faydalanlarak ilişki saylarn arttrmak
mümkündür. Yazarlar, bu işlemin uygulama ihtiyacna göre
çalşma annda yaplabilir olduğu kanaatini taşdklarndan
elde edilen ilişkileri bu işleme tabi tutmamştr.
Vikisözlük, literatürde yaygn kullanlan anlamsal ilişkilerin
yannda “Bilimsel ad”, “Yan kavram” ve “Sözcük
birliktelikleri” olmak üzere üç farkl ilişki türüne de yer
vermektedir. “Bilimsel ad”, çoğunlukla canl varlklar için
var olup canlnn bilimsel snflandrmadaki adn
içermektedir. Örneklemek gerekirse Vikisözlük’te Kedi
sözcüğünün bilimsel adna bakldğnda Felis catus ve Felis
domesticus olduğu görülmektedir. Yan kavram ise Vikisözlük
tarafndan şu şekilde tanmlanmaktadr: “Sözcüklerin anlamsal
snflandrlmasnda yan kavram (yani ayn düzeyde yer alan
kavramlar) olarak görülen sözcükler burada yer alr.” [18].
Otomobil sözcüğünün yan kavramlarna örnek olarak kamyon,
TIR ve traktör sözcükleri gösterilmiştir. Sözcük birliktelikleri
ise Türkçede istatistiksel olarak anlaml bir şekilde birlikte
görülme sklklar yüksek olan sözcükleri ifade etmektedir.
Bu çalşmada iki farkl sözlük kullanlarak bilgisayar
uygulamalarnn kullanmna yönelik anlamsal ilişki
çkarmyla ilgili farkl otomatik yöntemler ve bu yöntemlerin
uygulamalar ele alnmştr. Her bir yöntemin uygulanmas
sonucu çkartlan anlamsal ilişki türü ve saylar ilgili
yöntemin incelendiği bölüm altnda verilmiştir. Çalşma
kapsamnda çkartlan toplam ilişki saylar ise Tablo 24’te
görülmektedir. Tabloda yer alan “Toplam” sütunu iki
sözlükten çkartlan ilişkilerin birleşiminin saysn
göstermekte olup tekrarl ilişkilerin says bu sütundaki veriye
dahil edilmemiştir. Tablodaki veriler Bölüm 3.1 altnda
incelenen ve bu belgede esas olarak üzerinde durulan kurala
dayal ilişki çkarm sonucu elde edilen verilerdir. Tablo
22’de ve Tablo 23’te yer alan diğer yöntemlere ait veriler bu
tablodaki verilere dahil edilmemiştir, dahil edilmeyen bu
verilerle birlikte toplam çkartlan ilişki says 127.203 adettir.
Bu
ilişkileri
barndran
veritabanna
http://www.kemik.yildiz.edu.tr/data/File/TDK_viki.rar
adresinden erişilebilir.
Tablo 24: Çalşma kapsamnda, kurala dayal ilişki çkartm
yöntemiyle çkartlan anlamsal ilişki saylar
İlişki Türü
Alt – üst kavram
Eş anlamllk
Yaplmş olma
Parça - bütün
Yapan – yaplan
Araç - amaç
Bulunma
Kullanlma
Benzerlik
Toplam
İlişki Says
TDK Sözlük Vikisözlük Toplam
11754
6354
16405
47196
28185
66531
109
106
190
160
56
199
32
10
38
229
241
422
135
57
166
79
53
123
1000
530
1331
184
123
269
60878
35715
85674
Çkartlan ilişkilerin doğruluğu, kullanlan yönteme göre
farkllk göstermektedir. Sözlük tarafndan sağlanan anlamsal
ilişkiler
insan
eliyle
girildiğinden
bu
ilişkilerin
güvenilirliklerinin bir hayli yüksek olduğu kabul edilmektedir.
Sözlükteki kategori verisinin de insan eliyle girilmiş olmas
nedeniyle benzer bir çkarm sözcüğün sözlükteki kategorisine
dayanlarak çkartlan anlamsal ilişkiler için de yaplabilir.
Kurala dayal çkartlan anlamsal ilişkilerin güvenilirliği ise
sözlük verisinin niteliği ve uygulanan kuraln niteliğine göre
değişiklik göstermektedir. Burada geçen sözlük verisinin
niteliğinden kast sözlük verisinin bilgisayarlarca otomatik
olarak işlenmeye elverişli olup olmadğdr.
9
Sözlük verisinin niteliğinin başlca ölçütünün sözlüğün
yazmnda belli ortak standartlarn izlenip izlenmemesi olduğu
söylenebilir. Bölüm 3.1 altnda sunulan kurallara ilişkin
eşleşme saylar incelendiğinde TDK sözlüğünün toplamda
Vikisözlük’ten daha az sayda kavram barndrmasna rağmen
pek çok kural için Vikisözlük’ten sayca daha fazla eşleşme
yaptğ görülür. TDK sözlüğünün belli bir kurul tarafndan
hazrlandğ, Vikisözlük’ün ise imece yöntemiyle hazrlandğ
[3] verileri dikkate alnrsa, sözlük yazmnda belli
standartlara uyulmasnn sözlük verisinin niteliğini olumlu
yönde etkilediği yargsnn yanlş olmadğ sonucuna ulaşlr.
Uygulanan kurallarn niteliği çkartlan ilişkilerin doğruluğuna
etki eden bir başka unsurdur. Kurallarn kapsadğ eşleşme
says arttkça eşleşme sonuçlarndaki doğruluğun azaldğ
gözlemlenmiştir. Kurallarn gerçeklenmesinde kullanlan
düzenli ifadeler, çkartlan ilişki says ve niteliği arasnda bir
denge kuracak sklkta seçilmiştir. Tablo 10’da verilen ve
[10]’da da önerilen eş anlamllk ilişkisi çkarma kural bu
duruma istisnadr. Daha önce de değinildiği üzere bu kural,
sözcüğün sözlük tanmnda yer alan virgülle ayrlmş her
sözcüğü bu sözcüğün eş anlamls olarak kabul etmektedir;
oysa söz konusu sözcüğün eş anlamls olmadğ halde sözcük
tanmnda virgülle ayrlmş ve yalnz başna bulunan çok
sayda sözcük olabilmektedir. Sözcüğün sözlük tanmnn
yannda sözcüğün ve ilişkili sözcüğün türü verileri de gerek
görüldüğü durumlarda elde edilen anlamsal ilişkilerin
doğruluğunu arttrc unsurlar olarak kullanlmştr.
Elde edilen verilerin doğruluklarn kontrol etmek için tüm
veri kümesinin indirgenmiş alt kümeleri üzerinde eğiticili
uygulanan bir yöntemin yannda Türkçe WordNet’te yer alan
eş kümeler aras ilişkiler ile çkartlan ilişkilerin otomatik
olarak karşlaştrlmas da yaplmştr.
Veri kümesinin büyüklüğü göz önüne alndğnda veri
kümesinin tamam üzerinde elle doğruluk kontrolü yapmann
oldukça zahmetli bir işlem olduğu görülmektedir. Bu sebeple
tüm veri kümesinin doğruluğunun kontrol edilmesi yerine her
ilişki türü için veri kümesinden bir alt küme seçilmiş ve
ilişkiler elle doğru ve yanlş olarak işaretlenmişlerdir. Tablo
25’te bu işlemin sonuçlar görülmektedir. Bu sonuçlara
baklarak yaplan otomatik bilgi çkarm işleminin doğruluk
oran hakknda tam olmasa da genel bir yargya varlabilir.
Tablo 25: Çalşma kapsamnda, kurala dayal ilişki çkartm
yöntemiyle çkartlan anlamsal ilişki saylar
İlişki Türü
Alt – üst kavram
Eş anlamllk
Yaplmş olma
Parça – bütün
Yapan – yaplan
Araç – amaç
Bulunma
Kullanlma
Benzerlik
10
Toplam
İlişki Says
16405
66531
190
199
38
422
166
123
1331
269
İncelenen
Doğruluk
İlişki
Oran
Says
246
0,94
206
0,88
49
0,94
61
0,48
20
0,55
128
0,36
113
0,55
47
0,34
92
0,73
96
0,54
Tablo 25 incelendiğinde, genelde çok sayda ilişkinin
bulunduğu ilişki türlerindeki başar orannn daha yüksek
olduğu görülmektedir. Örneğin incelenen 246 alt kavram – üst
kavram ilişkisinin %94’ü, 206 eş anlamllk ilişkisinin ise
%88’i doğru ilişkilerdir.
Her ne kadar elle yaplan doğruluk kontrolü güvenilirlik
bakmndan tatmin edici olsa da kapsam bakmndan yeterli
görülmeyebilir. Bundan dolay çkartlan ilişkilerin doğru
olduğu bilinen bir anlamsal ilişki kümesiyle değişik ölçütler
kullanlarak otomatik olarak karşlaştrlmas, ilişkilerin
güvenilirliği hakknda okuyucuya daha fazla fikir vermesi
bakmndan faydal olabilir. Türkçedeki bütün anlamsal
ilişkileri barndran eksiksiz ya da en azndan kapsaml bir
anlamsal ilişki veritaban olmasa da, Türkçe WordNet,
barndrdğ ilişki says ve niteliği göz önünde
bulundurulduğunda karşlaştrma amacyla kullanlabilecek
diğer kaynaklar arasnda avantajl saylabilir.
Çkartlan ilişkileri Türkçe WordNet’te yer alan ilişkilerle
karşlaştrmadan önce veri kümeleri arasndaki yapsal ve
anlamsal farklardan kaynaklanabilecek hatalar en aza
indirgemek için veri kümelerini baz ön işlemlere tabi tutmak
ihtiyac duyulmuştur.
Bahsi geçen yapsal farkllk, Türkçe WordNet’te yer alan
ilişkiler ile otomatik çkartlan ilişkilerin farkl biçimlerde
temsil ediliyor olmasdr. 2. Bölüm altnda değinildiği üzere
WordNet’te anlamsal ilişkiler eş anlam kümeleri arasndadr.
Başka bir deyişle anlamsal ilişkiler (eş küme A, ilişki türü, eş
küme B) üçlüleriyle temsil edilmektedir. Eş kümeler ise
aralarnda eş anlamllk ilişkisi bulunan sözcüklerden
oluşmaktadr. Bu çalşmaya konu olan anlamsal ilişkiler ise
WordNet’ten farkl olarak (sözcük A, ilişki türü, sözcük B)
üçlüleriyle temsil edilmektedir. Bu farkllğ ortadan
kaldrmak için Türkçe WordNet’te yer alan ilişkiler açlarak
çkartlan ilişkilerle ayn biçimde temsil edilir duruma
getirilmiştir.
Türkçe WordNet ile çkartlan ilişkiler arasndaki anlamsal
farkllk ise ilişki türlerindeki farkllk ya da ilişkilerin
tanmlarndaki yorumsal farkllklardan kaynaklanmaktadr.
Örneğin ConceptNet anlamsal veritaban bu çalşmada konu
olan yaplmş olma ilişkisine yer verirken bu ilişki türü
WordNet’te yer almamaktadr. Benzer durum kullanlma
ilişkisi için de geçerlidir. Bulunma ve benzerlik ilişkileri ise
incelendikleri alt başlklarda da değinildiği üzere WordNet’te
benzer isimlendirilen ilişki türlerine göre farkl olarak
tanmlanmaktadr. Bunlarn dşndaki ilişkilerden alt kavram –
üst kavram, eş anlamllk ve karşt anlamllk türleri
haricindekiler; ya çalşma kapsamnda çkartlan ilişki
türlerinde ya da Türkçe WordNet’te karşlk bulduklar ilişki
türlerinde saysal olarak söz konusu üç ilişki türüne göre
oldukça azdr. Tüm bu nedenlerin yannda literatürdeki yaygn
kullanmlar da göz önünde bulundurularak karşlaştrmada
sadece bu üç ilişki türüne yer verilmiştir.
Çkartlan ilişkiler ile Türkçe WordNet arasnda yaplacak bir
karşlaştrmann isabetli sonuç vermesinin önünde olabilecek
engeller bunlarla da snrl değildir. WordNet ile yaplacak bir
karşlaştrmann doğruluğunun önünde olabilecek bir başka
engel de çkartlan ilişkilerin barndrdklar dolayl bilgiden
kaynaklanabilecektir. Çalşma kapsamnda uygulanan diğer
yöntemlerde olduğu gibi Tablo 25’te sonuçlar verilen kurala
dayal ilişki çkartm yönteminde de sadece doğrudan elde
edilen anlamsal ilişkiler sonuç verisine yanstlmştr.
Anlamsal ilişki türlerinin tanmlar gereği simetriklik ve
geçişlilik gibi özelliklerinden faydalanlarak gerçekte sonuç
verisinde sakl olan anlamsal ilişkilere dair daha fazla bilgi
çkarlabilir. Örneğin eş anlamllk ve karşt anlamllk simetri
özelliğine sahip birer ilişki türüyken alt kavram – üst kavram
ilişki türü eş anlaml sözcük kümeleri üzerinde geçişlilik
özelliğine sahiptir [19]. WordNet, yapsal organizasyonunun
doğas gereği ilişki türlerinin bu özelliklerinden
faydalanmaktadr.
Yaplacak
bir
karşlaştrmal
değerlendirmenin doğru sonuç verebilmesi bakmndan
otomatik çkartlan ilişkiler için de bu özelliklerden
faydalanlmas yerinde olacaktr.
Türkçe WordNet’te yer alan ilişkilerin (sözcük A, ilişki türü,
sözcük B) biçimine dönüştürülmesi ve ilişki türlerinin
özelliklerinden faydalanlarak dolayl ilişkilerin açğa
çkarlmas ön işlemleri sonrasnda seçilen üç ilişki türü için
ilişki kümelerinde yer alan ilişki saylar Tablo 26’da
verilmiştir. Tablonun birinci sütununda otomatik çkartlan
ilişki (OÇİ) saylar, ikinci sütununda Türkçe WordNet’te
(TWN) yer alan ilişki saylar, son sütunda ise her iki kümede
de ortak olarak yer alan ilişki saylar görülmektedir.
Tablo 26: Uygulanan ön işlemler sonrasnda Türkçe
WordNet’te yer alan ve otomatik çkartlan ilişkilerin güncel
saylar
İlişki Türü
Alt – üst kavram
Eş anlamllk
Toplam
İlişki Saylar
OÇİ
411718
772621
15592
1199931
TWN
21917
14230
3035
39182
Ortak
248
3094
40
3382
Tablodan anlaşlacağ üzere karşlaştrma için referans alnan
veri kümesi (Türkçe WordNet) ile “hesaplanan” ya da
“öngörülen” değer olarak işleme alnacak otomatik çkartlan
ilişkiler kümesi boyut itibariyle birbirinden oldukça farkldr.
Dahas, hem Türkçe WordNet hem de otomatik olarak
çkartlan ilişkiler kümesi Türkçedeki tüm sözcükler
arasndaki tüm anlamsal ilişkileri barndran uzayn büyüklüğü
göz önünde bulundurulduğunda oldukça az sayda ilişki
içermektedir. Bunun doğal bir sonucu olarak WordNet’te yer
aldğ halde otomatik ilişki çkartma işleminde kullanlan
sözlüklerde yer almayan çok sayda sözcük olduğu gibi,
kaynak sözlüklerde yer aldğ halde WordNet’te yer almayan
çok sayda sözcük de mevcuttur. Bu nedenle doğruluk,
isabetlilik ve geri getirim gibi ölçütler kullanarak anlamsal
ilişkileri barndran veri kümelerini değerlendirirken sadece
her iki kümede de ortak olarak yer alan sözcükler arasndaki
anlamsal ilişkileri değerlendirmeye almak yerinde olacaktr.
Değerlendirmede referans alnacak veri kümesi olan Türkçe
WordNet’te 15.590, değerlendirmeye tabi tutulacak otomatik
çkartlan ilişki kümesinde ise 57.918 adet farkl sözcük
olduğu görülmüştür. Her iki kümede ortak olarak bulunan
sözcüklerin says ise 6.037 olarak tespit edilmiştir. Tablo
27’de, sadece bahsi geçen ortak sözcükler arasndaki anlamsal
ilişkilerin kümeler baznda says ile bu kümelerde ortak
olarak yer alan anlamsal ilişkilerin says verilmiştir.
Tablo 27: Karşlaştrmaya hazr anlamsal ilişki kümelerindeki
ortak sözcükler arasndaki ilişki saylar
İlişki Türü
Alt – üst kavram
Eş anlamllk
Toplam
OÇİ
10505
22869
769
34143
TWN
9713
7494
1817
19024
Ortak
248
3094
40
3382
Her iki ilişki kümesinde ortak olarak yer alan sözcükler
arasndaki ilişkiler üzerinden değerlendirme yapmak, bu
ayrm gözetmeksizin yaplan bir değerlendirmeye göre daha
anlaml olsa da bütünüyle sağlkl saylmaz. Değerlendirmede
referans olarak alnan Türkçe WordNet alt kümesinin
barndrdğ bütün sözcüklerin aralarnda bulunabilecek bütün
anlamsal ilişkilerin Türkçe WordNet’te yer aldğndan söz
etmek mümkün değildir. Örneğin “beceri” ve “hüner”
sözcüklerinin her ikisi de karşlaştrlan her iki sözcük
kümesinde ortak olarak bulunmasna rağmen, otomatik
çkartlan ilişkiler arasnda (beceri, eş anlamllk, hüner)
anlamsal ilişkisi yer alrken Türkçe WordNet gerçekte var
olan [2, 3] bu ilişkiye yer vermemiştir. Aralarnda anlamsal
ilişki olduğu bilinen iki sözcük için ilişki türünün doğru
belirlenip belirlenmediğine dair yaplacak bir değerlendirme,
bu gibi durumlardan kaynaklanabilecek yanlglar ortadan
kaldracaktr. Bu amaçla karşlaştrmaya konu olan (sözcük A,
ilişki türü, sözcük B) biçimindeki ilişkilerden, (sözcük A,
sözcük B) ikililerinin her iki kümede de ortak olanlar tespit
edilmiş ve elde edilen yeni ilişki saylar Tablo 28’de
verilmiştir.
Tablo 28: Ortak sözcük ikilileri için anlamsal ilişki saylar
İlişki Türü
Alt – üst kavram
Eş anlamllk
Toplam
OÇİ
292
3342
48
3682
TWN
796
3136
56
3988
Ortak
248
3094
40
3382
Tablo 28’de yer alan veriye göre otomatik çkartlan ilişkiler
(OÇİ) kümesindeki 3.682 ilişkide bulunan (sözcük A, sözcük
B) biçimindeki sözcük ikilisi ayn zamanda Türkçe
WordNet’te (TWN) de yer almaktadr. Benzer biçimde
TWN’de yer alan anlamsal ilişkilerin 3.988 adetinde yer alan
sözcük ikilileri OÇİ’de de ortak olarak yer almaktadr. Ortak
sözcük ikililerini barndran anlamsal ilişki saylar arasndaki
bu farkn nedeni TWN’nin ayn sözcük ikilileri arasnda yer
alabilecek birden fazla anlamsal ilişkiye izin vermesidir.
Seçilen bu ortak sözcük ikilileri arasnda yaplan
karşlaştrmada ilişki türü de ortak olan ikililerin says ise
3.382 olarak tespit edilmiştir. Bu say ayn zamanda iki
kümenin (OÇİ ve TWN) bütününde ortak olarak yer alan
(sözcük A, ilişki türü, sözcük B) üçlülerinin saysdr.
Türkçe WordNet’te yer alan ilişkiler (TWN) altn
standardnda kabul edilip referans alnarak otomatik çkartlan
ilişkiler (OÇİ) değerlendirilecek olursa, Tablo 28’de verilen
ortak sözcük ikilileri arasndaki ilişkilere dair karşklk
matrisi (confusion matrix) Tablo 29’daki gibi olur.
11
Tablo 29: Türkçe WordNet’te yer alan ilişkiler referans
alnarak oluşturulan karşklk matrisi
Doğru İlişki Alt – üst kavram
(TWN)
Eş anlamllk
Toplam (OÇİ)
248
42
2
292
234
3094
14
3342
Toplam (TWN)
Eş anlamllk
Alt – üst kavram
Öngörülen İlişki
(OÇİ)
0 482
8 3144
56
40
48
Tablo 29’da sunulan karşklk matrisi oluşturulurken belli bir
sözcük ikilisi arasnda yalnzca bir tür ilişki bulunabileceği
varsaylmştr. Oysa karşlaştrmada referans olarak alnan
TWN ilişki kümesinde ayn sözcük ikilisi arasnda birden
fazla ilişki yer alabilmektedir. Bu durumun karşklk
matrisine yansyan en önemli sonucu Tablo 29’daki doğru
ilişkilerin toplamn gösteren sütun ile Tablo 28’deki TWN
sütununun uyuşmamasdr. Eş anlamllk ve karşt anlamllk
ilişki türleri için belirgin olmasa da alt – üst kavram ilişki türü
için belirgin bir saysal fark olduğu göze çarpmaktadr. Bu
durumun özünde yatan neden, TWN ilişki kümesinde eş
anlamllk ve alt – üst kavram ilişki türleri arasnda sk bir
ayrma gidilmemiş olmasdr. Ortak sözcük ikilileri arasndaki
ilişki saylarnn gösterildiği Tablo 28’de 796 olarak verilen
TWN kümesindeki alt – üst kavram ilişkilerinin 340 tanesi
TWN tarafndan ayn zamanda eş anlamllk ilişkisi olarak da
gösterilmiştir.
TWN ilişki kümesinde kimi ilişkiler arasnda sk bir ayrma
gidilmemiş olmasnn Tablo 29’daki karşklk matrisi
üzerindeki bir başka yanltc sonucu da referans kümede
(TWN) alt – üst kavram ilişkisi olarak gösterildiği halde OÇİ
kümesini oluşturan modelce eş anlamllk ilişkisi olarak
öngörülen ilişki saylarndaki fazlalktr. Öngörülen model
tarafndan doğru snflandrlan alt – üst kavram türündeki
ilişkilerin says 248 iken referans kümede alt – üst kavram
olarak belirtildiği halde model tarafndan eş anlamllk olarak
snflandrlan ilişkilerin says 234’tür. Durumun böyle
olmasnn altnda yatan temel nedenler yine karşklk matrisi
oluşturulurken referans kümede bir sözcük ikilisi arasnda tek
bir ilişki türü olabileceği varsaym ile alt – üst kavram ve eş
anlamllk ilişki türleri arasnda referans küme tarafndan sk
bir ayrma gidilmemiş olmasdr. Öngörülen ilişki kümesinde
anlam ayrmlarnn (disambiguation) dikkate alnmayş bu
duruma katkda bulunsa da saylan nedenlerin dşnda TWN
kümesinin önemli bir ksmnn İngilizce dilinden çeviri olmas
[8] ve insan hatas gibi unsurlarn da bu durum üzerinde etkili
olduğu düşünülmektedir. Örneğin değerlendirmede kullanlan
TWN veritabannda {besin, gda} eş kümesi tekrarl olarak yer
almakta olup eş kümelerden birinin diğerinin üst kavram
olduğu bilgisine yer verilmiştir. Bu durum, {besin, eş
anlamllk, gda} ve {gda, eş anlamllk, besin} üçlüleriyle
temsil edilen ilişkilerin referans kümede tekrarl olarak yer
almasndan başka gerçekte var olmayan ilişkilerin de referans
kümede yer almasna neden olmuştur. Alt kavram – üst
12
kavram ilişki türü δ ile ifade edilmek üzere {besin, δ, gda},
{besin, δ, besin}, {gda, δ, gda} ve {gda, δ, besin} üçlüleriyle
temsil edilen ilişkiler söz konusu örnek eş küme için bu hatal
ilişkilere örnektir.
Sözlük verisinden faydalanlarak tamamen otomatik
yöntemlerle belli ilişki türleri için anlamsal bilginin
çkarlabilir olduğunu göstermek, bu çalşmann hedeflenen
sonuçlar arasndadr. Çalşma sonuçlar farkl açlardan
değerlendirilmiş ve Türkçe WordNet ilişki kümesiyle
mukayese edilmiştir. Çalşmann başlca eksik yan, kurallar
yardmyla
anlamsal
ilişki
çkarmnda
sözcük
birlikteliklerinin ve anlam ayrmlarnn dikkate alnmayşdr.
Farkl sözlükler için farkl kurallar çkarma gerekliliği de bu
yöntemin uygulanmasn zorlaştran bir dezavantaj olarak
saylabilir.
Gelecekte hedeflenen çalşmalar arasnda, kurallar yardmyla
anlamsal ilişki çkarmnda sözcük birlikteliklerinin ve anlam
ayrmlarn dikkate alnmas ile çkartlan anlamsal ilişkilerin
say ve güvenilirliklerinin arttrlmasna yönelik çalşmalar
saylabilir.
Yaplan çalşma temelde şu anda sürdürülen Türkçe Hayat
Bilgisi Veritaban oluşturulmas projesinin [20] destekleyici
parçalarndan birisidir. Bu çalşmada elde edilen ilişkiler ve
güvenilirlik saylar Hayat Bilgisi veri tabannn
güncellenmesinde kullanlacaktr. Hayat Bilgisi veri tabannn
arayüzüne http://www.kemikoyun.yildiz.edu.tr/commonsense/
adresinden erişilebilir.
Kaynaklar
[1] Chodorow, M. S. ve Byrd, R. J., "Extracting Semantic
Hierarchies from a Large On-line Dictionary",
Proceedings of the 23rd Annual Meeting of the
Association for Computational Linguistics, 1984, 299304.
[2] http://www.tdkterim.gov.tr/bts/
[3] http://tr.wiktionary.org/
[4] Miller, G. A., Beckwith, R., Fellbaum, C., Gross, D. ve
Miller, K., "Introduction to WordNet: An On-line Lexical
Database", 1993.
[5] Lenat, D. B., "Cyc: A Large-Scale Investment in
Knowledge Infrastructure", The Communications of the
ACM, 38(11):33-38, 1995.
[6] Singh P., Lin, T., Mueller, E. T., Lim, G., Perkins T. ve
Zhu, W. L., "Open Mind Common Sense: Knowledge
acquisition from the general public", Proceedings of the
First International Conference on Ontologies,
Databases, and Applications of Semantics for Large
Scale Information Systems, Irvine, CA, 2002.
[7] Liu, H. ve Singh, P., "ConceptNet: A Practical
Commonsense Reasoning Toolkit", BT Technology
Journal, (22), Kluwer Academic Publishers, 2004.
[8] Bilgin O., Çetinoğlu Ö. ve Oflazer K., "Building a
Wordnet for Turkish", Romanian Journal of Information
Science and Technology, cilt 7, 1-2, 2004.
[9] Amasyal M. F., "Türkçe Wordnet'in Otomatik Olarak
Oluşturulmas", SIU 2005, 2005.
[10] Güngör, O. ve Güngör, T., "Türkce için Bilgisayarla
İşlenebilir Sözlük Kullanarak Kavramlar Arasndaki
İlişkilerin Belirlenmesi", Akademik Bilişim Konferans,
2007.
[11] https://zemberek.dev.java.net/
[12] Roche, E. ve Schabes Y., “Finite-State Language
Processing”, The MIT Press, Cambridge, 1997.
[13] http://www.pcre.org/pcre.txt
[14] Scott, S. ve Matwin, S., "Text Classification using
WordNet Hypernyms", Workshop on Usage of WordNet
in Natural Language Processing Systems, Canada, 1998.
[15] Navigli, R. ve Velardi, P., "An analysis of ontologybased query expansion strategies", Proceedings of the
[15] Navigli, R. ve Velardi, P., "An analysis of ontologybased query expansion strategies", Proceedings of the
İlişkilerin Belirlenmesi", Akademik Bilişim Konferans,
14th European Conference on Machine Learning, 2003.
2007.
[16] Fong, S., "Semantic Opposition and WordNet", Journal
[11] https://zemberek.dev.java.net/
of Logic, Language and Information, 13:159–171, 2004.
[12] Roche, E. ve Schabes Y., “Finite-State Language
[17] Croft, W. ve Cruse, D. A., "Cognitive linguistics",
Processing”, The MIT Press, Cambridge, 1997.
Cambridge University Press, Cambridge, 2004.
[18] http://tr.wiktionary.org/wiki/Yardm:Madde_şablonu
[19] Miller, G. A., "WordNet: A Lexical Database for
English", Communications of ACM(11), cilt 38, 39-41,
1995.
[15] Navigli, R. ve Velardi, P., "An analysis of ontology[20] Amasyal, M. F., İnak, B. ve Ersen, M. Z., "Türkçe Hayat
based query expansion strategies", Proceedings of the
Bilgisi Veri Tabannn Oluşturulmas", Akademik Bilişim
14th European Conference on Machine Learning, 2003.
Konferans, 2010.
[16] Fong, S., "Semantic Opposition and WordNet", Journal
of Logic, Language and Information, 13:159–171, 2004.
[17] Croft, W. ve Cruse, D. A., "Cognitive linguistics",
Cambridge University Press, Cambridge, 2004.
[18] http://tr.wiktionary.org/wiki/Yardm:Madde_şablonu
[19] Miller, G. A., "WordNet: A Lexical Database for
English", Communications of ACM(11), cilt 38, 39-41,
1995.
[20] Amasyal, M. F., İnak, B. ve Ersen, M. Z., "Türkçe Hayat
Bilgisi Veri Tabannn Oluşturulmas", Akademik Bilişim
Konferans, 2010.
13

1 Kavramlar Arası Anlamsal İlişkilerin Türkçe Sözlük Tanımları

Transkript

Benzer belgeler

redhouse quız box • synonyms

PE Körkasa Bandı

Tam Metin

REDHOUSE QUIZ BOX • ANTONYMS İlk seti büyük ilgi gören Quiz

Untitled - Redhouse

ButylSeal (TDS)

Effects of Web-Based Spaced Repetition on Vocabulary