Kyoto-Protokolunun-Hukuki-Surecleri-Prof

Kyoto Protokolü’nün Hukuki
Süreçleri ve Uygulanması
LIFE 2005 – Türkiye’de İklim Değişikliği Politikalarıın Tanıtılması
Kyoto Protokolü Üst Düzey Bilgilenme ve Tartışma Toplantısı
18 Nisan 2007, Ankara
Prof. Massimiliano Montini - Siena Üniversitesi (İtalya)
University of Siena
1
BMİDÇS
• Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve
Sözleşmesi (BMİDÇS) (www.unfccc.int)
• UNCED - Rio Zirvesi’nin çıktısı (1992)
• Taraf Ülkeler: 188 Devlet + Avrupa Birliği
• 2. Maddede tanımlanan atmosferde sera gazı
birikimlerinin sabitlenmesi nihai hedefi ve 3.
ve 4.1. maddelerde belirlenen bazı hukuki
ilkelerle, uluslararası iklim rejimini tanımlar
University of Siena
2
BMİDÇS: Hukuki İlkeler
• Eşitlik
• Ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar
• Gelişmekte olan ülkelerin gereksinimlerinin ve
özel koşullarının tanınması
• Önceden önlem alma yaklaşımı
• Sürdürülebilir kalkınma ve büyümenin
desteklenmesi
University of Siena
3
BMİDÇS: Taraf Ülkeler
• Ek-I Tarafları:
– Sanayileşmiş ülkeler: 1992 itibarı ile OECD
üyeleri + piyasa ekonomisine geçiş ülkeleri (EIT)
+ AB + Türkiye ve Beyaz Rusya
• Ek-II Tarafları:
– EIT ülkeleri hariç Ek-I Tarafları (OECD)
• Ek-I Dışı Taraflar:
– Ek-I’de Listelenmeyen Taraflar: en az gelişmiş
ülkeler, en hassas ülkeler, petrol ihraç eden
ülkeler gibi gelişmekte olan ülkeler
University of Siena
4
BMİDÇS Ek-I Tarafları
Australia
Austria
Belgium
Belarus
Bulgaria
Canada
Croatia
Czech Republic
Denmark
Estonia
Finland
France
Germany
Great Bretain
Greece
Ireland
Island
Italy
Japan
Latvia
Liechtenstein
Lithuania
Luxembourg
Monaco
Norway
Netherlands
New Zealand
Poland
Portugal
Romania
Russian Fed.
Slovakia
Slovenia
Spain
Sweden
Switzerland
Turkey
Ukraine
Hungary
USA
University of Siena
5
BMİDÇS: Tüm Taraflar için
ortak yükümlülükler (Mad. 4.1)
• Sera gazı salımları envanterinin düzenli olarak
hazırlanması
• Aşağıdaki alanlarda önlemlerin alınması:
• İklim değişikliği ile savaşım
• İklim değişikliğine uyum
• Teknoloji transferi
• Biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir
yönetimi
• Uyum, araştırma ve eğitim alanlarında işbirliği
• Bilginin iletimi (ulusal bildirim) (Mad. 12)
University of Siena
6
BMİDÇS: Taraflar için
farklılaştırılmış yükümlülükler
•
•
•
Ek-I Tarafları (sanayileşmiş ülkeler):
– Salımları “ayrı ayrı ya da ortak” olarak 2000 yılı itibarı ile
1990 yılı düzeyine çekilmesne yönelik gönüllü
yükümlülükler (Mad.4.2)
– Politika ve önlemler ve bilginin uygun şekilde kabul
edilmesi
Ek-II Tarafları:
– Gelişmekte olan ülkelere savaşım ve uyum alanlarında
teknik ve mali yardım (Mad.4.3,4,5)
Ek-I Dışı Taraflar (gelişmekte olan ülkeler):
– Bilgi (ulusal envanter ve bildirimler)
– Bazı ülkeler için özel konum (Mad.4.6-10)
University of Siena
7
BMİDÇS: kurumsal çerçeve(I)
• Taraflar Konferansı (COP)
– BMİDÇS’ye taraf tüm ülkelerden oluşur;
– BMİDÇS’nin en üst düzey karar organı;
– BMİDÇS’nin uygulanmasının düzenli olarak
değerlendirilmesi;
– BMİDÇS’nin uygulanmasının desteklenmesi için gerekli
kararların alınması.
• Sekretarya (Bonn, Almanya)
– Müzakereler ve kurumlara kurumsal destek ve teknik
uzmanlık desteği;
– Sözleşmenin uygulanmasına yönelik bilginin akışının
kolaylaştırılması.
University of Siena
8
BMİDÇS: kurumsal çerçeve (II)
• BMİDÇS, COP’a öneriler hazırlayacak 2
yardımcı organ tanımlamaktadır:
– Bilimsle ve Teknolojik Danışma Yardımcı
Organı (SBSTA);
– Yürütme Yardımcı Organı (SBI).
University of Siena
9
Türkiye – BMİDÇS Konumu
•
•
•
•
Katılma Tarihi: 24 Şubat 2004
Yürürlüğe Giriş Tarihi: 24 Mayıs 2004
Ulusal Odak Noktası: Çevre ve Orman Bakanlığı
Türkiye: Ek-I Tarafı (özel koşullar, Türkiye’yi
diğer Ek-I Taraflarından farklı konuma koyan)
(Dec. 26/CP.7)
• Türkiye: Ek-B Dışı Taraf
University of Siena
10
Kyoto Protokolü (KP)
• BMİDÇS’nin sera gazı salımlarının azaltılmasına
yönelik hukuki açıdan bağlayıcı aracı
• İlk Yükümlülük dönemi : 2008-2012
• Temel yıl: 1990 Sera Gazı salımları
• Hedefler:
– Sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması
– Ek-I Tarafları için Saysısallaştırılmış Salım Sınırlama ve
Azaltma Yükümlülüklerinin (QELRC) tutturulması
– Ek-I Tarafları için ulusal ölçekte ek politika ve önlemlerin
uygulanması ve geliştirilmesi
University of Siena
11
KP: Taraflar ve Yükümlülükler
• Ek-I Ülkeleri sera gazı salım sınırlama ve azaltma
yükümlülükleri (QELRC)
• Ek-I ülkeleri “ayrı ayrı ya da ortak” olarak sera gazı
salımlarının 2008-2012 yılları arasında tahsislenmiş
miktarı geçmemesi
• İlk yükümlülük döneminde (2008-2012) Ek-I Dışı
ülkeler için herhangi bir yükümlülük yok
• 2005 Şubat ayında yürürlüğe girdi ve AB dahil şu anda
168 ülke Taraf
• Katılmayan Ek-I Ülkeleri: Avustralya ve ABD +
Hırvatistan + Türkiye
University of Siena
12
KP: Ek-A
Sera Gazları
Sektörler/Kaynak
Kategorileri
CO2
Enerji
CH4
Endüstriyel işlemler
N2O
Çözücüler
HFCs
Tarım
PFCs
Atık
SF6
University of Siena
13
KP: Ek-B
• BMİDÇS Ek-I Listesindeki ülkelerin (Türkiye ve
Beyaz Rusya hariç) 2008-2012 döneminde hukuki
açıdan bağlayıcılığı olan yükümlülükler (KP Mad. 3.1)
• Bağlayıcılığı olan ve farklılaştırılmış azaltım
yükümlülükleri (azaltmadan sabitlemeye kadar
değişen hedefler) :
–
–
–
–
–
–
AB15
ABD
Kanada
Japonya
Rusya
Avustralya
University of Siena
-8%
-7%
-6%
-6%
+0%
+8%
14
KP Ek-B Tarafları
Australia
Austria
Belgium
Belarus
Bulgaria
Canada
(Croatia)
Czech Republic
Denmark
Estonia
Finland
France
Germany
Great Bretain
Greece
Ireland
Island
Italy
Japan
Latvia
Liechtenstein
Lithuania
Luxembourg
Monaco
Norway
Netherlands
New Zealand
Poland
Portugal
Romania
Russian Fed.
Slovakia
Slovenia
Spain
Sweden
Switzerland
Turkey
Ukraine
Hungary
USA
University of Siena
15
KP: AB Balonu
•
•
•
•
Yükümlülüklerin ortak yerine getirilmesi (KP Mad.4)
AB Yük Paylaşım Anlaşması (1998)
2008-2012 için Yükümlülük: -8%
Ortak anlaşma, paylaşılmış sorumluluk (Uluslararası
ve AB düzeyinde), farklılaştırılmış hedefler
• Sera gazı azaltımı: ör: Almanya ve Danimarka (21%), İngiltere (-12,5%), İtalya (-6,5%).
• Sera Gazı Sabitleme: Fransa ve Finlandiya (0%).
• Sera Gazı Arttırımı: ör. İrlanda (+13%), İspanya
(+15%), Yunanistan (+25%), Portekiz (+27%).
University of Siena
16
Türkiye – KP Durumu (I)
• Türkiye ve Beyaz Rusya; Sözleşme’nin Ek-I Listesinde yer
almalarına rağmen, Protokol kabul edildiğinde
Sözleşme’ye taraf olmadıkları için Protokol’ün Ek-B
Listesinde yer almıyorlar.
• Türkiye’nin karbon salımları, ülkenin enerji tüketimiyle
paralel şekilde arttı. 1990 yılından 2004 yılına,
Türkiye’nin karbon salımları 170 milyon tondan 297
milyon tona çıktı.
• Beyaz Rusya Kyoto Protokolü’ne katıldı, ardından EkB’de -%8 hedefiyle yer almayı müzakere etti.
(COP/MOP-2).
• Türkiye henüz Kyoto Protokolü’ne katılmadı.
University of Siena
17
Türkiye – KP Durumu (II)
• Türkiye’nin Kyoto Protokolü’ne katılması, otomatik
olarak Ek-B listesine katılması ve 2008-2012 yılları
arasında yasal olarak bağlayıcılığı olan bir sera gazı salım
azaltım hedefi alması anlamına gelmez.
• Katılımın ardından, Türkiye resmen 2012 sonrası
müzakerelerine katılabilir.
• Türkiye, G.Kore ve Meksika’nın da yer aldığı ileri
gelişmekte olan ülkeler arasında lider olmaya çalışabilir.
University of Siena
18
KP: Esneklik Düzenekleri (I)
• Salımların azaltılmasında, esneklik
düzenekleriyle maliyet etken çözümler :
– Ortak Yürütme (JI)
– Temiz Kalkınma Düzeneği (CDM)
– Uluslararası Salım Ticareti (IET)
• Esneklik düzenekleri, Ek-I ülkelerinin
bağlayıcı azaltım yükümlülüklerinin
karşılanması için ortaya çıkan maliyetlerin
azaltılmasını kolaylaştırılmasını hedefler.
• Ulusal eylemlere katkı olarak kurgulanmalıdır.
University of Siena
19
KP: Esneklik düzenekleri (II)
• Esneklik düzeneklerinin kullanılması bazı
nedenlerle kısıtlanabilir :
– Teknik gerekçeler (Katılım koşulları);
– Hukuki gerekçeler (Ek-B’de yer almamak):
¾ Beyaz Rusya deneyimi: COP/MOP2’de kabul
edilen Ek-B’deki değişikliklerin yürürlüğe
girebilmesi için KP Taraflarının ¾’ü tarafından
onanması gerekir. (Henüz tamamlanmadı) (KP
Mad. 20.3).
University of Siena
20
KP: Uyarlık Rejimi
• COP/MOP-1’de kabul edilen Uyarlık Rejimi aşağıdaki
konulara odaklanmaktadır; :
– Ek-B Bağlayıcı hedefleriyle uyarlık
– İzleme ve Raporlama yükümlülüklerine uyarlık
– Esneklik düzeneklerine katılım koşulları
• Uyumu sağlamayı ya da yaptırımlara karar vermeyi
hedefleyen Uyarlık Komitesi iki birimden oluşmaktadır :
– Kolaylaştırma Birimi: tüm Taraflara KP uygulaması
konusunda yardımcı olma görevi vardır;
– Yaptırım Birimi: yarı hukuki bir yapı olarak uyarlığın
ihlal edilmesi halinde bağlayıcılığı olan kararlar alabilir.
(ör: esneklik düzeneklerine katılımın engellenmesi).
University of Siena
21
Kyoto Protokolü’nün Sınırları
• ABD kapsam dışıdır.
• Ek-I dışında kalan gelişmekte olan ülkelere
büyük ekonomiler için bile herhangi bir salım
sınırlama yükümlülüğü getirmemektedir.
• Kapsamı sınırlıdır. (Uluslararası havacılık ve
depo yakıtları gibi kaynaklardan oluşan salımlar
kapsam dışıdır)
• Uyum sürecini uygun şekilde dikkate almaz.
University of Siena
22
Kyoto Protokolü’nün Sonrası
• ABD ve diğer büyük gelişmekte olan ülkeler (Ör:
Çin ve Hindistan) olmadan etkili bir araç
geliştirilmesi mümkün değil.
• Temiz ve yenilikçi teknolojilerin transferinin
desteklenmesi için etkili finansal düzeneklere
gereksinim vardır.
• Özel sektörün sürece katılması için etkili
düzeneklerin gerekliliği (Ör. GE, BP, Toyota
gibi firma girişimlerinden alınabilecek dersler)
University of Siena
23
2012 Sonrası Süreci
• Süreç COP/MOP-1’de başladı ve COP/MOP2’de devam etti.
• Halen 3 ana paralel süreçten bahsedilmektedir. :
– Gelecekteki Yükümlülükler için AWG (KP Mad.
3(9))
– KP Gözden Geçirilmesi (KP Mad. 9)
– Diyalog (BMİDÇS, KP değil)
University of Siena
24
Gelecekteki Yükümlülükler için
AWG
• Gelecekteki Yükümlülükler için AWG (KP Mad.
3(9))
– COP/MOP-1 kapsamında Ek-I Ülkelerinin Ek
Yükümlülükleri için Geçici Çalışma Grubu (AWG)
oluşturuldu.
– COP/MOP-2, AWG süreci için aşağıdaki konuları kapsayan
bir çalışma programı kabul etti :
• (a) Ek-I Ülkelerinin savaşım potansiyelleri ve salım azaltma
hedeflerinin seçenekleri
• (b) Savaşım hedeflerine ulaşmak için olası araçların analizi
• (c) Ek-I Ülkelerinin ek yükümlülükleri
– AWG 2007 çalışmalarında (a) başlığındaki konulara eğilecek.
University of Siena
25
KP Gözden Geçirmesi (KP Mad. 9)
• KP Gözden Geçirmesi (KP Mad. 9):
– COP/MOP-2’de başladı
– Henüz somut bir çıktı yok ancak gelecekte gündeme
gelebilecek konular tartışıldı (ör. uyum)
– Bir sonraki gözden geçirme COP/MOP 4 (2008)’de
yapılacak ve AWG sürecinin sonuçlarına göre
şekillenecek
– Ek-I Dışı ve Ek-B Dışı ülkeler için önemli bir süreç
University of Siena
26
Diyalog (BMİDÇS)
• 2012 sonrası için BMDİSÇ kapsamındaki Diyalog
• Sözleşme çerçevesi dahilinde, gelecekteki müzakere, taahhüt,
süreç, çerçeve veya yükümlülüklerde, önyargı olmaksızın, iklim
değişikliğine yönelik deneyim paylaşımı ve uzun vadeli işbirliği
eylemleri için,
• Konu başlıkları
–
–
–
–
Kalkınma hedeflerine sürdürülebilir şekilde ilerlemek
Adaptasyon konusunda program oluşturmak
Teknolojinin tüm potansiyelinden faydalanmak
Piyasa temelli tüm fırsatlarından faydalanmak
2007 yılı Mayıs ayında gerçekleştirilecek 3. toplantıda teknoloji ve uyum
süreçleri ele alınacak.
University of Siena
27
2012-Sonrası Müzakerelerinin Temel
Elemanları (I)
2012-Sonrası çerçevesi:
• Büyük ekonomileri sürece katılmalı
• Farklı ulusal koşullar ve stratejilere esneklik
tanıyabilmeli
• İklim ve kalkınmayı birleştirebilmeli
• Yakın dönem eylemlerle uzun dönem hedefleri
birleştirebilmeli
• Uyum gereksinimlerini göz önünde bulundurmalı
• Adil olmalı
Kaynak: Pew Center (Washington- USA)
University of Siena
28
2012-Sonrası Müzakerelerinin
Temel Elemanları (II)
2012-Sonrası Rejimi aşağıdaki sorulara yanıt verebilmeli :
•
•
•
•
•
•
•
Kimler yükümlülük almalı?
Hangisi daha uygun; küresel mi, bölgesel mi?
Azaltımlar mutlak değer mi yoksa yoğunluk değeri olarak mı
belirlenmeli?
Özel politikalar ve önlemler üzerine geliştirilen niteliksel
yükümlülükler de dahil edilmeli mi?
Yükümlülüklerin hukuksal çerçevesi ne olmalı?
Yeni yükümlülük döneminin süresi ne kadar olmalı?
Gelişmekte olan ülkelere hangi türde ve düzeyde destek
sağlanabilir?
Kaynak: IISD (Winnipeg - Canada)
University of Siena
29
Türkiye için Seçenekler ve Tehditler
• Kyoto Protokolü’nün mevcut ve gelecekteki
sürecinde Türkiye’nin karşılaşabileceği seçenek ve
tehditler dikkatlice değerlendirilmeli. Bu
değerlendirmelerde aşağıdaki çerçevelerde ele
alınmalı:
– Kurumsal
– Hukuki
– Siyasi
– Teknik
University of Siena
30
Kyoto Protokolü’nün Hukuki
Süreçleri ve Uygulanması
LIFE 2005 – Türkiye’de İklim Değişikliği Politikalarıın Tanıtılması
Kyoto Protokolü Üst Düzey Bilgilenme ve Tartışma Toplantısı
18 Nisan 2007, Ankara
Prof. Massimiliano Montini - Siena Üniversitesi (İtalya)
University of Siena
31