Başlı wiggler

IV. ULUSAL PARÇACIK HIZLANDIRICILARI
ve DEDEKTÖRLERİ YAZOKULU
HIZLANDIRICIYA DAYALI IŞINIM KAYNAKLARI - II
SİNKROTRON IŞINIMI (SI)
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
Ankara Üniversitesi
Fi ik Mühendisliği
Fizik
Müh di liği Bölümü
Bölü ü
İÇİNDEKİLER
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Işınım Kaynağı Nesilleri
Sinkrotron Işınımı
ş
(SI)
( ) Nedir?
Depolama Halkası Nedir?
Ana Teknik Donanımları Nelerdir?
Sinkrotronun Yapısı ve Fiziği
Sinkrotron Işınımının Fiziği
Sinkrotron Işınımının Kullanım Alanları
Sinkrorton Işınımı için Örnek Laboratuar
THM Sinkrotron Işınımı Projesi
Serbest Elektron Lazeri (SEL)
(
)
SEL’in Fiziği ve Çalışma Prensibi
Dünyadaki SEL Laboratuarları
Kurulması Planlanan Türk Hızlandırıcı Merkezi SEL Tesisi
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
2
Işınım Kaynaklarının Nesilleri
•
Birinci nesil: Eğici (bending)
magnetlerden elde edilen parazitik
modda ışınımdır.
• İkinci
İki i nesil:
il SI üretmek
ü
k amacıyla
l
tasarlanmış, salındırıcı (undulatör) ve
zigzaglayıcı (wiggler) kullanılmıştır.
( ε > 100 mm mrad )
• Üçüncü nesil: Halka boyunca bulunan
düz kısımlara salındırıcı ve zigzaglayıcı
g
düşük
ş emittanslı elektron
magnetlerden
demetleri geçirilerek elde edilen ışınım
neslidir.
( 20 mm mrad < ε < 100 mm mrad )
• Dördüncü nesil: Bu ışınımlar, nm
mertebesinde dalgaboylu, yüksek akı,
parlaklık ve güç değerlerine sahip
ışınımlardır ( ε < 20 mm mrad )
ışınımlardır.
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
3
Sinkrotron Işınımı Nedir ?
Doğrusal veya dairesel olarak ivmeli harekete
zorlanan yüklü parçacıklar elektromagnetik ışıma
yaparlar. Bu gerçekten hareketle ilk kez 1947
yılında, sinkrotronda ivmelendirilen (hızlandırılan)
elektron
l k
d
demetinden
i d
ışınım
ü il i i
üretilmiştir.
Sinkrotronda elde edilen bu ışınıma ışınıma
sinkrotron ışınımı denmiştir.
denmiştir
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
4
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
5
SI’nın
SI
nın Foton Enerjisi ve Dalgaboyu Aralığı
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
6
SI’nın Avantajları
j
ve Özellikleri
•
•
•
•
foton
smrad
sm
ad 2GeV 2 A%
%100
00BG
G
Çok yüksek foton akısı
)
foton
34
Yüksek parlaklık (~10 smrad mm %0,1bg)
y
dalgaboyu
g
y
Ayarlanabilir
Uzak kızılötesinden (FIR), sert X-Işınlarına
kadar geniş bir bölgede sürekli spektrum
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
(~1017
2
2-5 Eylül 2008, Bodrum
2
7
Depolama Halkası Nedir ?
Depolama halkası, zaman içinde
sabit magnetik
g
alanın kullanıldığı
ğ
sinkrotron benzeri bir halkadır. Ön
hızlandırıcıda hızlandırılan demet,
enjeksiyon bölgesinden sabit
yarıçaplı halkaya sokulur. Demet
yörüngede defalarca dolanarak
hızlandırıcı RF alanından geçer ve
istenilen enerjiye ulaştığında demet
ş
alınır. Ç
Çarpıştırıcı
pş
halkanın dışına
olarak ya da sabit enerjide halka
içinde tutularak depolama halkası
olarak kullanılır
kullanılır.
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
8
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
9
Depolama halkalarında magnetik alanlar zamana göre sabittir
ve parçacık demetleri devamlı döner.
döner Elektron sinkrotronlarına
benzer şekilde, elektron depolama halkalarında da sinkrotron
ışınımı ulaşabilecek enerjiye bir limit koyar.
Günümüz teknolojisiyle süper iletken mikrodalga boşlukları
((RF kaviteler)) kullanılarak depolama
p
halkalarında birkaçç yyüz
GeV enerji elde edilebilir.
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
10
H land r c larda K
Hızlandırıcılarda
Kullanılan
llan lan Magnet Çeşitleri
Depolama halkası ve sinkrotrondaki parçacıklar
halkanın içinde dönerken, farklı magnet yapılarının
içinden geçerler:
‰ Eğici (Bending) Magnet
‰ Odaklayıcı (Focusing) Magnet
‰ Zigzaglayıcı (Wiggler) Magnet
‰ Salındırıcı (Undulator) Magnet
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
11
1. Eğici (bending) Magnetler
Parçacıklar bu magnetlerin içinden geçtiği zaman,
yollarından birkaç derece saparlar.
1
ρ
(m −1 ) = C ρ
B(T )
cp(GeV )
C ρ = [c ]e = 0.299792
www.technicoil.com/magnet.html
GeV
mT
M k 2006
Marks,
Magnetik katılık;
B.ρ [Tm] = p/e
B.ρ [Tm] = 3,3356p [GeV/c]
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
12
2. Odaklayıcı (quadrupole) Magnetler
www.technicoil.com/magnet.html
Bx = −
∂V
= gy
∂x
∂V
By = −
= gx
∂y
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
1/ f = k lq
1 2
x. y = ± R
2
2-5 Eylül 2008, Bodrum
g (T / m)
k (m ) = C ρ
cp(GeV )
−2
13
Kuadropolün Adı
Odaklama Düzlemi
Odaklayıcı kuadropol
Yatay
Dağıtıcı
ğ
kuadropol
p
Dikeyy
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
Demetteki Etki
Demetin yatay ebatını
azaltır fakat dikey
azaltır,
ebatını arttırır.
Demetin dikey ebatını
azaltır, fakat yyatayy
ebatını arttırır.
14
3. Zigzaglayıcı (wiggler) Magnetler
Zigzaglayıcı magnetler için kuvvet parametresi K;
K = 0.934 B (Tesla )λ p (cm)
formülüyle verilir. Burada B, kutuplar arasında
oluşan magnetik alan ve λp salındırıcı
periyodudur K>1 yani Θw>1/γ .
periyodudur.
Marks 2006
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
15
4. Salındırıcı (undulator) Magnetler
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
16
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
17
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
18
Sinkrotronun Yapısı ve Fiziği
(
r
r
r
q r
F = q E + [c ] v × B
c
)
Elektrik alan ile hızlandırma sağlanırken manyetik alan ile
dairesel yörüngeler oluşturulur.
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
19
Dairesel hareketin yarıçapı uygulanan manyetik alanın
şiddeti ile orantılıdır. Yani dairesel hızlandırıcıların
yörünge yarıçaplarını belirleyen etken manyetik alan
şiddetidir.
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
20
γmv
r
2
(
q r r
rˆ = [c ] v × B
c
)
⇒
1 qB
q
=
= sabit
bi
r cp
Burada q p
parçacığın
ç ğ yükü,
y
, v hızı,, m kütlesi,,
p momentumu, B uygulanan manyetik alan,
r sinkrotron halkasının yarıçapıdır.
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
21
r = R= sabit
Yörünge yarıçapı sabit olduğunda daha yüksek enerjilere
ulaşılabilir.
Bunun için tasarım şartı;
1 qB
=
= sabit
R cp
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
22
Sinkrotronda bir paketçiğin halkada dolanım süresi ;
2πR 2πγmc
τ=
=
v
ZeB
Parçacığın momentumu arttıkça parçacıkları aynı yörüngede
tutmak için eğici magnetlerin şiddeti buna eş değer olarak
arttırılır.
arttırılır
Bu durum manyetik alanın parçacığın momentumu ile
orantılı olarak artırıldığı zaman sağlanır
sağlanır.
R = sabit => B ~ p (t)
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
23
Dolanım frekansı parçacığın hızına bağlı olarak;
f rev
ZecB
=
β (t ) → β (t )
2πcp
f rf = hf rev
Demetin hızlandırılabilmesi için, rf frekansı dolanım
f k
frekansının
ttam katı
k t tutulmalıdır
t t l l d bö
böylece
l
eşzamanlılık
llk
koşulu sağlanır. h orantı katsayısı harmonik sayı olarak
adlandırılır.
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
24
Hafif parçacıklar için;
Hafif parçacıklar kısa sürede
rölativistik hızlara ulaşırlar ve
ışık hızına yakın sabit hızlarla
dolanımlarına
do
a
a a de
devam
a ede
ederler.
e
v = sabit
β = sabit => f rf => sabit
Ağır parçacıklar için;
Enerjinin
j
artmasından
dolayı, bu artışla birlikte
ağır parçacıklarında hızları
artacaktır.
artacaktır
v = değişken
β = β (t) => f rf ~ v(t)
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
25
Bir sinkrotronda ulaşılabilecek maksimum enerji
sinkrotron yarıçapı ve uygulanan maksimum manyetik
alan ile belirlenir. Maksimum enerji;
(
)
2
cpmax = Ekin
E
+
2
mc
= Cp B[ kG] r [ m]
k
kin
k
⎡ GeV ⎤
C p = [c ] e = 0.02997926 ⎢
⎥
⎢⎣ kG m ⎥⎦
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
26
Parametrelerinin karşılaştırılması
Çalışma
Prensibi
Enerji
γ
Hız
v
Yörünge
r
Alan
B
Frekans
frf
Akı
Siklotron
1
değişke
n
v
~v
sabit
sabit
sürekli*
Sinkro
siklotron
değişke
ğş
n
değişke
ğş
n
~p
p
B(r)
()
~B(r)/γ(t)
( ) γ( )
atmalı
İsokron
siklotron
değişke
n
değişke
n
r=f(p)
B(r , φ)
sabit
sürekli
Proton / iyon
sinkrotronu
değişke
n
değişke
n
r
~p(t)
~v(t)
atmalı
Elektron
sinkrotronu
değişke
n
sabit
r
~p(t)
sabit
atmalı
* radyo frekansında module edilmiş sürekli demet
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
27
Sinkrotron Işınımının
ş
Fiziği
ğ
Enine ivmelendirilmiş yüklü bir parçacık için ışınım gücü:
2 rc 2 ⎛ dp⊥ ⎞
γ ⎜
P⊥ =
⎟
3 mc ⎝ dt
d ⎠
2
Pratik birimler cinsinden:
⎡ 4π ⎤ 2rc 2 c 2 2
2 2
=
B
E
C
B
E
P⊥ = Pγ = ⎢ ⎥
B
2
⎣ μ 0 ⎦ 3(mc )
⎡ 4π ⎤ 2rc 2 c
W
1
−8
CB = ⎢ ⎥
= 6.0779 ×10
= 379.35 2
2
2
2
T GeV
T GeVs
⎣ μ 0 ⎦ 3(mc )
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
28
Si k t
Sinkrotron
ışınımı gücü
ü ü;
cCγ E 4
Pγ =
2π ρ 2
Elektronlar için Sand’in ışınım sabiti ;
4π rc
m
−14 msW
−5
= 1.41733×10
= 8.8460 ×10
Cγ =
2 3
4
3 (mc )
GeV
GeV 3
Protonlar için ışınım gücü gerçekte elektronunki ile
karşılaştırıldığında kütle oranlarının dördüncü kuvveti ile
ters orantılı olarak azalır. (Pelektron~10^13 Pproton)
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
29
Parçacığın dairesel bir hızlandırıcıda tur başına kaybettiği
enerjiyi ışınım gücünün hızlandırıcı boyunca integralini
alarak bulabiliriz.
2
ds
2 3 4
U 0 = ∫ Pγ dt = rc mc β γ ∫ 2
3
ρ
Dairesel hızlandırıcıda tur başına kaybedilen enerji :
E 4 (GeV 4 )
U 0,iso (GeV
G V ) = Cγ
ρ ( m)
Ortalama ışınım gücü:
Ps ( MW )
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
iso
E 4 (GeV )
= 0.088463
I ( A)
ρ (m
( m)
2-5 Eylül 2008, Bodrum
30
Sinkrotron ışınımının kritik foton frekansı:
1
3 γ3
ωc ≈
≈ c
(1 / 2)δt 2 ρ
Kritik foton enerjisi:
ε c = hωc
ε c = Cc
E3
ρ
3hc
Cc =
2(mc 2 ) 3
Elektronlar
e o a için
ç :
E 3 (GeV 3 )
ε c (keV ) = 2.2183
= 0.66503E 2 (GeV 2 ) B(T )
ρ ( m)
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
31
Dalga
g boyu
y ççıkan ışınımın
ş
enerjisiyle
j y ilişkilidir:
ş
−7
1,2399.10
λ[cm] =
ε c [keV
[keV ]
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
32
Δω / ω
frekans aralığında, birim katı açı başına foton akısı:
d N& ph
2
dθdψ
= CΩ E I
2
Δω
ω
K 2 2 / 3 (ξ ) F (ξ , θ )
3α
foton
16
CΩ =
= 1.3255 × 10
2
2 2
4π e(mc )
smrad 2GeV 2 A%100 BG
Burada
ψ
sapma düzlemi içindeki,
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
θ
sapma düzlemine normal olan açıdır.
2-5 Eylül 2008, Bodrum
33
Foton akısının
θ
üzerinden integrali alınırsa,
dN& ph
4α I Δω ⎛ ω ⎞
S ⎜⎜ ⎟⎟
=
γ
dψ
9 e ω ⎝ ωc ⎠
α
ince yapı sabitidir.
⎛ω⎞
S ⎜⎜ ⎟⎟
⎝ ωc ⎠
fonksiyonu ;
⎛ω⎞ 9 3 ω
S ⎜⎜ ⎟⎟ =
⎝ ωc ⎠ 8π ωc
∞
K
∫
ω ω
/
5/3
( x ) dx
c
şekilde tanımlanır.
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
34
Sinkrotron ışınımı spektrumunun evrensel fonksiyonu.
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
35
Parlaklık (Brightness) B :
B=
N& ph
4π σ xσ x′σ yσ y′
2
dω
ω
B = foton sayısı / dΩ · S · (dω/ ω)
dΩ
: Birim
Bi i katı
k t açı,
dω / ω : Birim band genişliği,
S
: Birim kaynak alanı.
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
36
Dünyada SI Merkezleri
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
37
Sinkrotron Işınımının Kullanım Alanları
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
38
HASYLAB DORIS III Örnek Laboratuarı
E
Enerji
ji (GeV)
(G V)
4 45
4.45
Demet Akımı (mA)
140
Ç
Çevre
((m))
289 193
289.193
Harmonik Sayısı
482
D l
Dolanım
F
Frekansı
k
(MH
(MHz))
1 036
1.036
Yatay Yayınım (nm rad)
410
Dik Y
Dikey
Yayınım (nm
(
rad)
d)
12
Enerji Yayılımı (%)
0.11
P k t ik Uzunluğu
Paketçik
U
l ğ (mm)
(
)
19 5
19.5
Tur Başına Enerji kaybı (MeV)
3.466
DORIS (DESY) Halkası için temel parametreler
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
39
HASYLAB DORIS III için Örnek Bending Magnet Parametreleri:
Bending magnetlerin
eğrilik yarıçapı
ar çap :
12.1849 m
Bending magnetlerin
Magnetik alanı:
1.2182 T
Bending
B
di magnetler
tl
için kritik foton
enerjisi:
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
16.04 keV
40
HASYLAB DORIS III için Örnek Salındırıcı ve Zigzaglayıcı Magnet Parametreleri:
HARWI-II
HARWI
II Wiggler (Sert X
X-Işını)
Işını)
Magnet Tipi
W2
Hibrit Tipi
Max. Manyetik
y
Alan (T)
( )
1.98
Max. K-Parametresi
20.3
Toplam Işıma Güçü (kW)
29
K itik E
Kritik
Enerjisi
ji i (k
(keV)
V)
26 7
26.7
Undulatör (X
(X-Işını)
Işını)
BW1
Magnet Tipi
Hibrit
Max. Manyetik Alan (T)
0.8
Max. K-Parametresi
2.25
Toplam Işıma Güçü (kW)
4.9
Kritik Enerjisi (keV)
10 8
10.8
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
41
DORIS III ve PETRA II ‘nin Foton Akısı
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
42
SR ile HASYLAB’ da Yapılan Deneyler:
„Hamburg
Uni. "X-Işını Yüzey Kırınımı"
(R. L. Johnson)
„Hamburg Uni
Uni. "Atom
Atom Spektroskopisi
Spektroskopisi“
(B. Sonntag)
„Hamburg Uni. "VUV Parlaklık Spektroskopisi."
(G Zimmerer)
(G.
Zi
)
„“Demet Fiziği" (T. Möller, now at TU Berlin)
„HASYLAB “Kohorent X-Işınlarıyla
ş
y Saçılma"
ç
(G. Grübel)
„Hamburg Uni. “Makromoleküler Kristallografi "
((C. Betzel))
„Max-Planck Grupları Hamburg
“Moleküler Biyoloji Yapıları”
„.....
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
43
THM Sinkrotron Işınımı Projesi
• Türk Hızlandırıcı Grubu tarafından önerilmiş, Charm
fabrikası 1 GeV
GeV’lik
lik linactan gelen elektronlar ile 33.56
56
GeV’lik depolama halkasından gelen pozitronları
çarpıştırmayı ön görmektedir.
• Charm fabrikası depolama halkası çarpıştırıcı
parametreleri
t l i dikkate
dikk t alınarak
l
k ttasarım yapılmış.
l
Halkanın üçüncü nesil sinkrotron ışınımı kaynağı olarak
da kullanılması hedeflenmiştir.
ş
• Işınım
ş
kaynağı
y ğ olarak kullanılabilecek salındırıcı ve
zigzaglayıcı magnetler için ön çalışma yapılmıştır.
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
44
THM Sinkrotron Işınımı Projesi
Pozitron demeti Parametreleri
Enerji (GeV)
3.56
Iortalama (mA)
400
Emittans (nm rad)
8
Betax / Betay (m)
2.5 / 2.5
Dx / Dy
0.22
Işınım Kaynağı Parametreleri
Işınım Kaynağı
Zigzaglayıcı 1
Salındırıcı 1
Salındırıcı 2
Periyot Uzunluğu (cm)
10
8
4
Periyot Sayısı
35
45
75
0.42
0.16
0.32
4
1.2
1.2
Magnetik Alan (T)
K Değeri
Prof. Dr. Ömer
2-5 Eylül 2008, Bodrum
Zigzaglayıcı
2YAVAŞ
için K = 8 ve Zigzaglayıcı
3 için K=12
45
E1.pik(eV)
E3.pik (eV)
Parlaklık1.pik
Akı1.pik
Toplam Güç
(kW)
Salındırıcı 1
836
2525
2,6.1018
8.1014
0,29
Salındırıcı 2
1679
5029
5,5.1018
1,4.1015
0,96
Foton/s/%1 BW
Hesaplanan Işınım Parametreleri
Ec (eV)
Zigzaglayıcı 1
Zigzaglayıcı 2
Zigzaglayıcı 3
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
3489
5816
10469
2-5 Eylül 2008, Bodrum
Toplam Güç
(kW)
2,0
5,5
18,0
46
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
47
Depolama Halkasında;
• 3.56 GeV’lik Halkanın
çevresi 264m’dir.
• 32 adet eğici magnet,
• 96 adet dağıtıcı ve
odaklayıcı kuadrupol,
• 4
4.4
4 metrelik 14 adet
magnetsiz bölge
• Çarpışma bölgesi için
bırakılan iki bölgenin
uzunluğu ise 17 metre
olarak belirlenmiştir.
belirlenmiştir
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
48
• Sinkrotron Işınımı Uzak kızılötesinden (FIR), sert
X Işınlarına kadar geniş bir bölgede sürekli
X-Işınlarına
spektrum sağlar.
• Sinkrotron Işınımı
Iş n m ile yüksek
üksek akı
ak ve
e parlaklığın
parlakl ğ n
yanı sıra iyi bir kutuplanma elde etmek
mümkündür.
• Sinkrotron Işınımı malzeme fiziğinden biyolojiye
bir çok kullanım alanı içermektedir.
• TAC SR Projesi, hayata geçirildikten sonra
bölgesel projelerin (SESAME, CANDLE) yanında
Ar Ge çalışmaları için iyi bir potansiyel
Ar-Ge
oluşturacaktır.
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
49
Kaynaklar
y
•
•
Applied Physics Technologies, 2006. Web sitesi. www.A-P-TECH.com.
Bilderback, D. H. Elleuame, P. and Weckert, E. 2005. Review of third
and next generation synchrotron light sources. J. Phys. B, 38, 773.
• Ciocci,
C
F. Dattoli, G
G. Torre, A.and Renieri, A. 2000. Insertion devices ffor
synchrotron radiation and free electron laser. World Scientific, 400p,
Singapore.
• Çiftçi, A. K., Sultansoy, S., Yavaş, Ö., Yılmaz, M. 2000. TAC proposal
for fundamental
f ndamental and applied research
research. Proc
Proc. 1st E
Euroasia
roasia Conf
Conf. on
Nuclear Science and its Applications, 1090-1096.
• Çiftçi, A. K. 2001. Türk Hızladırıcı Kompleksi Önerisi. I. Ulusal Parçacık
Hızlandırıcıları ve Uygulamaları Kongresi (UPHUK I),
http://www taek gov tr/uphuk1
http://www.taek.gov.tr/uphuk1
• Einstein, A. 1905. On a heutirtic viewpoint concerning the production
and transformation of light. Ann. Phys., 17, 132-148.
• Einstein, A. 1905. On the electromagnetics of moving bodies. Ann.
Phys 17,
Phys.,
17 891
891-921.
921
• Elias, L. R. Fairbank, W. M. Madey, J. M. J. Schwettman, H. A. and
Smith, T. I. 1976. Observation of stimulated emission of radiation by
relativistic electrons in a spacially periodic transfer magnetic field. PRL,
36 717
36,
717.
• Karslı, Ö. 2006 “Hızlandırıcılara Dayalı Kızıl Ötesi Serbest Elektron
Optimizasyonu”
Lisans Tezi.
Prof.Lazeri
Dr. Ömer(IR-FEL)
YAVAŞ
2-5 Eylül Yüksek
2008, Bodrum
50
Kaynaklar
y
•
Kondratenko, A. M. and Saldin, E. L. 1980. Generation of coherent
radiation by a relativistic electron beam in an ondulator. Part. Acc., 10,
207.
• Lee,
Lee S
S. Y
Y. 1994
1994. Accelerator Physics
Physics. World Scientific
Scientific, 480p
480p,
Singapore.
• Madey, J. M. J. 1971. Stimulated emission of bremsstrahlung in a
periodic magnetic field. J. Appl. Phys., 42,1906.
Mete Ö
Ö., Karslı,
Karslı Ö.
Ö Yavaş,
Yavaş Ö
Ö. 2006.
2006 An optimization study for an FEL
• Mete,
oscillator as
•
TAC test facility. European Particle Accelerator Conference
2006 (EPAC 06).
• Mete,
Mete Ö.
Ö 2006 “Hızlandırıcılara
Hızlandırıcılara Dayalı Işınım Kaynaklarının Fiziksel
Karakteristikleri”
•
Yüksek Lisans Tezi
• Nergiz, Z. 2004. TAC phi fabrikasının pozitron depolama halkası. II.
Ulusal Parçacık Hızlandırıcıları ve Uygulamaları Kongresi (UPHUK II)
II),
http://www.taek.gov.tr/uphuk2
• Palmer, R. B. 1972. Interaction of relativistic particles and free
electromagnetic waves in the presence of a static helical magnet. J.
Appl. Phys., 43, 3014
3014-3023.
3023.
• Robinson, K. W. 1985. Ultra short wave generation. NIMA, 239, 111.
•Prof.Wiedemann,
radiation.
Dr. Ömer YAVAŞH. 2003. Synchrotron
2-5 Eylül 2008,
Bodrum Springer, 269, Germany. 51
Kaynaklar
y
•
•
•
•
•
•
•
•
Wilson, E. 2001. An introduction to particle accelerators. Oxford
University Press, 249, New York.
Wille,, K. and Mcfaal,, J.1996. The physics
p y
of particle
p
accelerators. 310p,
p,
Germany.
Winick, H. 1995. Synchrotron radiation sources. World Scientific, 493p,
USA.
Wu Chao,, A. and Tigner,
g , M. 2002. Handbook of accelerator physics
p y
and engineering. World Scientific, 654p, USA.
Yavaş, Ö. Çiftçi, A. K. Yılmaz, M. Recepoğlu, E. ve Sultansoy, S. 2000.
“Parçacık hızlandırıcıları: Türkiye’de neler yapılmalı” DPT1997K120420 No’lu Proje Sonuç Raporu, http://bilge.science.ankara.edu.tr
Yavaş, Ö. 2001. Turkic Accelerator Centre (TAC) Proposal. 1st
Helenic-Turkish International Physics Conf., 131.
Yavaş, Ö., 2004. Türk Hızlandırıcı Kompleksi Projesi. II. Ulusal
Parçacık Hızlandırıcıları ve Uygulamaları Kongresi (UPHUK II),
htt //
http://www.taek.gov.tr/uphuk2
t k
t / h k2
Yavaş, Ö. 2006. Sinkrotron ışınımı ve serbest elektron lazeri üretimi ve
kullanımı için genel tasarım. Türk Hızlandırıcı Merkezi Projesi İçerik
Tasarımı DPT2003K-1201906
No’lu Proje Sonuç Raporu, s131,
Ankara (http://thm.ankara.edu.tr/)
Ankara.
(htt //th
k
d t /)
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ
2-5 Eylül 2008, Bodrum
52
Teşekkürler…
http://thm.ankara.edu.tr
[email protected]