Hipertansiyon - Hacettepe Üniversitesi Halk Sağlığı Enstitüsü

Günümüzün En Çok Öldüren Hastalığı
HİPERTANSİYON
Prof. Dr. Mustafa ARICI
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi
İç Hastalıkları Anabilim Dalı Nefroloji Bilim Dalı
ve Halk Sağlığı Enstitüsü Öğretim Üyesi
Bilim Akademisi Üyesi
1
Hipertansiyon, en çok
ölüme neden olan risk
faktörü müdür?
Dünyanın tansiyonu....
Global Burden of Disease Study 2010 (GBD 2010)
www.thelancet.com Vol 380 December 15/22/29, 2012
Kürsel Hastalık Yükü Çalışması 2010
(GBD 2010)
•
•
•
•
50 ülke
302 enstitü
486 bilim adamı
2010 analizinde
– 235 ölüm nedeni
– 67 risk faktörü
• 2010 yılında
– 52.8 milyon ölüm
www.thelancet.com Vol 380 December 15/22/29, 2012
www.thelancet.com Vol 380 December 15/22/29, 2012
Hipertansiyon: WHO-2008
• Dünyada, kardiyovasküler nedenlerle her yıl
yaklaşık 17 milyon kişi ölmektedir.
• Hipertansiyon komplikasyonları, bu
ölümlerden 9.4 milyonunun nedenidir.
• Kalp hastalığına bağlı ölümlerin % 45’i
• İnmeye bağlı ölümlerin % 51’i
Yüksek kan basıncına bağlıdır !!!!
Hipertansiyon, Türkiye’de en önemli
ölüm nedenidir
• Hipertansiyona atfedilen yani
hipertansiyonun kontrol altına
alınması ile önlenen ölüm sayıları
– İskemik kalp hastalıklarında 50.717
– Serebrovasküler hastalıklarda 39.731
– Hipertansif kalp hastalıklarında ise 11.503’tür.
• Toplam önlenen ölüm sayısı 108.468
olup, tüm ölümlerin % 25.2’sini
oluşturmaktadır.
T.C. Sağlık Bakanlığı, Türkiye Hastalık Yükü Çalışması, 2004
Türkiye, 2004
Su ve sanitasyon
Alkol
Az sebze & meyve
tüketimi
Yetersiz Fiziksel
Aktivite
Yüksek Kolesterol
1.8
4.3
3.9
4.3
5.2
Sigara İçme
Yüksek BMI (>30)
Yüksek Kan Basıncı
8.6
7.3
8.6
T.C. Sağlık Bakanlığı, Türkiye Hastalık Yükü Çalışması, 2004
2
Hipertansiyon,
Dünyada ve Türkiye’de
en sık görülen kronik
hastalık nedeni midir?
Dünya’da
Hipertansiyon
A global brief on hypertension. World Health Day, 2013. WHO
Türkiye’de Hipertansiyon
Türkiye’de Hipertansiyon
2003’ten 2012’ye
Altun B, Arıcı M, et al. Journal of Hypertension. 23(10):1817-1823, 2005
PatenT 2, www.turkhipertansiyon.org , 2012
Yaş Gruplarında
Hipertansiyon Prevalansı
Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği
2012
Cinsiyet ve Yaş Gruplarında
Hipertansiyon Prevalansı
Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği
2012
Türkiye’de Hipertansiyon
2003’ten 2012’ye
Altun B, Arıcı M, et al. Journal of Hypertension. 23(10):1817-1823, 2005
PatenT 2, www.turkhipertansiyon.org , 2012
3
Kan basıncı,
tansiyon,
hipertansiyon nedir?
Kan Basıncı veya Tansiyon
• Kan basıncı :
–Büyük tansiyon
(sistolik kan
basıncı)
–Küçük tansiyon
(diyastolik kan
basıncı)
Sistolik ve Diyastolik Kan Basıncı
Sistolik ve Diyastolik Kan Basıncı
Sistolik ve Diyastolik Kan Basıncı
4
Normal kan basıncı
nedir?
Hipertansiyon nedir ?
Normal Kan Basıncı
• Vücuttaki bütün hücre ve dokuların
yani saç telinden ayak tırnağına
kadar her yerin
– yeterince kan ve oksijen almasını
sağlayacak kadar yüksek,
– bu dokulara ise zarar vermeyecek
kadar düşük olmalıdır.
Normal Kan Basıncı
• Vücuttaki bütün hücre ve dokuların
yani saç telinden ayak tırnağına
kadar her yerin
<
120/80
– yeterince kan ve oksijen almasını
sağlayacak kadar yüksek,
– bu dokulara ise zarar vermeyecek
kadar düşük olmalıdır.
Hipertansiyon ya da Yüksek
Tansiyon Nedir?
“Hipertansiyonun başladığı nokta,
kan basıncını düşürmenin
yararlarının düşürmemenin
yararlarından fazla olmaya
başladığı noktadır.”
Rose, 1981
Hipertansiyon ya da Yüksek
Tansiyon Nedir?
“Hipertansiyonun başladığı nokta,
kan basıncını düşürmenin
yararlarının düşürmemenin
yararlarından fazla olmaya
başladığı noktadır.”
> 140/90
Rose, 1981
Hipertansiyon Nedir ?
Kategori
Sistolik
Diyastolik
Optimal
<120
ve
<80
Normal
120-129
ve/veya
80-84
Yüksek Normal
130-139
ve/veya
85-89
Evre 1 HT
Evre 2 HT
Evre 3 HT
İzole sistolik HT
140-159
160-179
 180
 140
ve/veya
90-99
100-109
 110
< 90
ve/veya
ve/veya
ve
2007 ESH-ESC Guidelines. J Hypertens, 2007; 25:1105-1187.
Hipertansiyon Nedir ?
Kategori
Sistolik
< 120/80
Diyastolik
Optimal
<120
ve
<80
Normal
120-129
ve/veya
80-84
Yüksek Normal
130-139
ve/veya
85-89
Evre 1 HT
Evre 2 HT
Evre 3 HT
İzole sistolik HT
140-159
160-179
 180
 140
ve/veya
90-99
100-109
 110
< 90
ve/veya
> 140/90
ve/veya
ve
2007 ESH-ESC Guidelines. J Hypertens, 2007; 25:1105-1187.
Kan Basıncı ve Damar Duvarı
Kan Basıncı Değeriniz Yükseldikçe Riskiniz Artmaktadır
Kan Basıncı
Düzeyi
Kalp Hastalığı ve Felç Riski
5
Hipertansiyonun
belirtileri nelerdir?
Hipertansiyonun
Belirtileri Nelerdir ?
Yoktur !!!!
Hipertansiyonun Belirtileri
• Başağrısı ?
• Burun kanaması ?
• Subkonjuntival kanama ?
• Yüze ateş basması ?
• Başdönmesi ?
Tansiyon Ölçümü
18 yaş üzerindeki
herkes, 1-5 yılda bir
kez tansiyonunu
ölçtürmelidir.
6
Hipertansiyon nasıl
teşhis edilir?
HT Teşhisi: Doktor Ölçümü
Hipertansiyon
tanısı en az 2
vizitte ve her
vizitte en az 2
ölçüm
yapılarak
konulmalıdır.
HT Teşhisi: Ev Ölçümü
Hipertansiyon
tanısını teyit etmek
için, en az 3-4,
tercihan 7 gün,
sabah ve akşam, 5
dakika istirahat
sonrası, 1-2 dakika
ara ile ölçülen 2
değerin ortalaması
alınır.
HT Teşhisi: Ambulatuar Ölçüm
Hipertansiyon
tanısını teyit
etmek,
hipertansiyon tipini
anlamak için, 24
saat süre ile,
otomatik bir
cihazla 15-30-60
dakikada bir ölçüm
yapılır
Hipertansiyon Nasıl Teşhis Edilir ?
• Sağlık kuruluşlarında yapılan
ölçümlerde tansiyonun ≥140/90
mmHg’dan büyük olması, veya
• Ev, iş yeri vb. ortamında yapılan
ölçümlerde tansiyonun ≥135/85
mmHg’dan büyük olması
hipertansiyon anlamına gelir.
7
Hipertansiyonun
Sebebi Nedir ?
Doktorlar,
çoğunlukla
tansiyonun
nedeninin
belli
olmadığını
söylerler !!!
Hipertansiyon
Primer
veya
Esansiyel
Hipertansiyon
Sekonder
1.
2.
3.
4.
5.
Böbrek Hastalıkları
Böbrek Damar Hastalıkları
Hormonal Hastalıklar
Kalp damar hastalıkları
İlaçlar
Hipertansiyon
Primer
veya
Esansiyel
Hipertansiyon
%95
Sekonder
1.
2.
3.
4.
5.
Böbrek Hastalıkları
Böbrek Damar Hastalıkları
Hormonal Hastalıklar
Kalp damar hastalıkları
İlaçlar
%5
Primer
Hipertansiyon,
Sebebi Bilinmeyen
Bir Durum Değildir !
Hipertansiyon Nedir?
“Primer hipertansiyon,
böbreklerin tuz atma
hususunda gösterdiği
isteksizliğin (unwillingness to
excrete salt) sonucudur.”
Borst JGG, 1963
Hipertansiyon
Neden Bu Kadar
Yaygın
Görülüyor ?
Genlerimiz
Yaşam
Stilimiz
Genlerimiz mi
Değişti ?
Paleolitik Çağ
Paleolitik Çağ
20. Yüzyıl
Genlerimiz
Yaşam
Stilimiz
Paleolitik Çağ
20. Yüzyıl
Paleolitik Çağ
Paleolitik Çağ
Yirminci Yüzyıl
Tarım Toplumu
• Çiğ et
• Ot, sebze
• Meyve
• Tahıl
• Nişasta
• Tuz
• Zayıf
• Sağlam
• Sağlıklı
•
•
•
•
•
•
Kısa boy
Kısa ömür
Yüksek çocuk ölümü
Rikets
Osteoporoz
Vitamin eksikliği
• Sigara
• Hazır gıda
• Hareketsizlik
•
•
•
•
•
•
•
Şişmanlık
Hipertansiyon
Metabolik sendrom
Tip 2 diyabet
Serebrovasküler olay
Atheroskleroz
Kanser
Yıllar
2000
1970
1955
1952
1948
1946
1944
1940
1930
1920
1918
1915
1910
1895
1880
1870
1860
1846
1830
1815
Kişi başına yıllık şeker tüketimi (kg)
Beslenme & Sağlık
70
60
50
40
30
20
10
0
Cordain L, 2003
Hipertansiyon-Küresel Tehlike ?
Hipertansiyon-Küresel Tehlike ?
2000 yılında Dünya Nüfusunun
% 26.9’u
(972 milyon insan)
2025 yılında Dünya Nüfusunun
% 29.2’u
(1 milyar 56 milyon insan)
Artış Hızı:
% 60
Hipertansiyon-Küresel Tehlike ?
Her 1 dakikada
(972 milyon insan)
45 Dünya
kişide
2025 yılında
Nüfusunun
% 29.2’u
hipertansiyon
(1 milyar 56 milyon insan)
Artış Hızı:
olacaktır
!!!
% 60
2000 yılında Dünya Nüfusunun
% 26.9’u
Kimler
Hipertansiyon
için Risk
Altındadır?
Hipertansiyon için Risk Faktörleri
•
•
•
•
•
•
•
•
Aile Hikayesi
Yaşlanmak
Aşırı kilolu veya şişman olmak
Fizik aktivite azlığı
Aşırı tuz kullanmak
Kötü beslenmek
Aşırı alkol kullanmak
Stres
8
Hipertansiyonu olan
bir hastayı nasıl
inceleriz ?
Hipertansif hastaların hepsinde global
kardiyovasküler riski değerlendirin
Hipertansif hastaların %91’inde en az 1 ek kalp ve damr
hastalığı risk faktörü vardır
 Risk faktörleri =  Global KV risk
Rantala A, et al. J Intern Med 1999;245;163-74. Wannamethee S, et al. J Hum Hypertens 1998;12;735-41
2014
Hipertansif hastalarda ...
Abdominal obesite,
Sağlıksız beslenme ve tuz tüketimi
Fiziksel aktivite durumu
Sigara kullanımı
Lipid düzeyleri
Şeker düzeyleri
Böbrek fonksiyonları ve idrar tetkiki
 Kalbin durumu
mutlaka değerlendirilir ve gerekirse tedavi edilir !
9
Hipertansif hastayı
neden tedavi
ederiz ?
İsmail N. D.
•
•
•
•
•
•
53 yaşında (Doğum Tarihi: 1956)
Evli, 2 çocuklu, Ankara’da yaşıyor
32 yaşında yüksek tansiyon teşhisi alıyor
Hiç şikayeti olmadığı için önemsemiyor
İlaçlarını hemen hemen hiç kullanmıyor
20 yaşından 42 yaşına kadar günde 1-1.5
paket sigara içiyor. 10 yıl önce bırakmış.
İsmail N. D.
• Eylül 2009 tarihinde belediye otobüsündeyken
kendini fena hissediyor. O sırada oruçlu.
Otobüsten ilk durakta inip “biraz yürüyüm,
açılırım” diye düşünüyor. Giderek daha kötü
hissediyor. Başının içinde bir şeylerin koptuğunu
hissediyor. Çok şiddetli başağrısı oluyor.
• Eşine benim birşeyim var diye telefon ediyor.
Taksiye binip Hacettepe Acil’e gideceğim diyor.
Taksi ile acile geliyor. Taksiden inerken yere
düşüyor. Sonrasını hatırlamıyor.
İsmail N. D.
Hipertansiyon Neden Tehlikelidir ?
Beyin
Göz
Kalp
Böbrek
Atardamarlar
Hipertansiyonu Niye Tedavi Edelim ?
• Serebrovasküler riski azaltmak
– TIA ve iskemik inme
– Intrakraniyel kanama
– Demans
• Kardiyak riski azaltmak
– Koroner arter hastalığı
– Sol ventrikül hipertorfisi ve kalp yetmezliği
• Vasküler riski azaltmak
– Periferik vasküler hastalık
– Anevrizma ve diseksiyon
• Böbrekte riski azaltmak
– Böbrek hastalığının gelişimi ve ilerlemesi
10
Hipertansif hastayı
nasıl tedavi
ederiz ?
Yaşam Stili & Hipertansiyon
• İdeal kilo
• Az tuz
• Bol sebze ve meyve, az
yağlı süt ve süt ürünleri
• Ölçülü alkol tüketimi
• Fizik aktivite
• Sigaranın bırakılması
• Stres yönetimi
Kilo ver
Sigarayı bırak
Egzersiz yap
Tuzu azalt
Türkiye’de Sigara
Türkiye’de Şişmanlık
Toplamda
fazla kilolu olanlar %34,6
fazla kilolu ve şişman olanlar %64,9
çok şişman olanların oranı %2,9
olarak bulunmuştur.
Türk Hipertansiyon İnsidans
Çalışması-2007
Fizik Aktivite
84.9
9.7
ta
at
/h
3
>3
sa
sa
p
ya
n
üz
e
D
D
üz
e
n
li,
li,
<
sı
ra
ra
A
at
/h
af
af
ta
m
ru
ıy
o
ru
m
ıy
o
p
ya
iç
H
N=3712
3.6
1.8
m
Yüzde (%)
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği, 2008
Türkiye’de Tuz Tüketimi Çalışması
SALTurk2
Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği
2012
Tuz Alımı
24 saatlik idrar Na+
Cinsiyet
Sayı
Ortalama
SD
Tüm grup
657
251,97
92,2
Erkek
308
267,37
94,23
Kadın
349
238,37
88,23
Cinsiyet
Sayı
Ortalama
SD
Tüm grup
657
14,82
5,42
Erkek
308
15,72
5,54
Kadın
349
14,02
5,19
(mEq/gün)
24 saatlik NaCl Alımı
(gr/gün)
Diyetteki Tuz Kaynakları
Diyetle Alınan Tuzun
Besin Türlerine Göre Dağılımı
Yemek Tuzu
Besin Türü
Kahvaltılıklar (Peynir-Zeytin)
Turşu
Et-Tavuk-Balık ve Et Ürünleri
Kuruyemişler
Bisküvi ve Krakerler
Diğer Besinler
Dağılım* (İşlenmiş %)
%58 (98)
%17 (100)
%12 (36)
%5 (70)
%2 (100)
%6 (0)
2%
2%
* Pişerken, sofrada eklenen ve ekmek ile alınan tuz
hariç
5%
5%
6%
6%
Kahvaltılıklar (Peynir-Zeytin vb.)
Kahvaltılıklar (Peynir-Zeytin vb.)
Turşu vb.
Turşu vb.
12%
12%
Et-Tavuk-Balık ve Et Ürünleri
Et-Tavuk-Balık ve Et Ürünleri
58%
17%
17%
58%
Kuruyemişler
Kuruyemişler
Bisküvi ve Krakerler
Bisküvi ve Krakerler
Diğer besinler
Diğer besinler
Hipertansiyonu Olan Erişkinlerde
Yaşam Tarzı Tedavileri : Özet
Girişim
Hedef
Sodyum eklenmiş
gıdaları azaltmak
< 2300 mg /gün
Kilo kaybı
BMI <25 kg/m2
Alkol kısıtlaması
< 2 içki/gün
Fizik aktivite
30-60 dak 4-7 gün/hafta
Diyet alışkanlığı
DASH diyeti
Sigaranın bırakılması
Sigarasız ortamın sağlanması
Bel çevresi
Erkeklerde <102 cm
Kadınlarda <88 cm
Antihipertansif İlaçlar
ACE Inhibitörleri veya Anjiyotensin Reseptör Blokerleri
Beta Blokerler
Calsiyum kanal blokerleri
Diüretikler
Zayıflayalım…
Mutlaka sigarayı bırakalım…
Spor yapalım…
ve gerektiğinde…
doktora gitmekten ve ilaç kullanmaktan
korkmayalım….
“Hipertansiyonun, kanser ve AIDS’in yol
açtığı ölümlerin toplamından daha çok
ölüme yol açtığı genellikle unutulur.
Çünkü hipertansiyon renkli bir
hastalık değildir; tedavisi de kanser
tedavisi gibi heyecan yaratmaz ”
Page IH, Mod Med, 1988
Sonuç olarak hipertansiyon...
• Erişkinlerde en sık rastlanan kronik
hastalıktır
• Erişkinlerde kalp-damar
hastalıkları ve felcin en önemli
nedenidir
• Türkiye’de ve dünyada en önemli
ölüm nedenidir.
Sonuç olarak hipertansiyon...
• Teşhisi çok kolaydır.
• Tedavisi kolaydır.
• Farkında olma oranı azdır.
• Hastalığa verilen önem azdır.
İlginiz için teşekkür
ederim.....