Azərbaycan Respublikasinda əməyin mühafizəsi qanunvericilik və

Transkript

Azərbaycan Respublikasinda əməyin mühafizəsi qanunvericilik və
Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы
Mцdafия Lиqasы
Azяrbaycan Respublиkasыnыn Prezиdentи
yanыnda QHT-lяrя Dюvlяt Dяstяyи Шurasы
AZЯRBAYCAN RESPUBLИKASЫNDA
ЯMЯYИN MЦHAFИZЯSИ
QANUNVERИCИLИK VЯ PRAKTИKA
MONИTORИNQИN
NЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR
HESABAT
BAKЫ-2008
Цmumи redaktя vя tяrtиbat:
Sahиb Mяmmяdov
Monиtorиnqи hяyata keчиrяn heyяt
Sahиb Mяmmяdov
Asиf Bяkиrlи
Hяmиd Xяlиlov
Azяrbaycan Respublиkasыnыn Prezиdentи yanыnda QHT-lяrя Dюvlяt
Dяstяyи Шurasыnыn malиyyя dяstяyи иlя чap edиlmишdиr
Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Mцdafия Lиqasы tяrяfиndяn
hяyata keчиrиlяn “Tяhlцkяsиz яmяk шяraиtиnиn tяmиn olunmasы
sosиal tяrяfdaшlыьыn formalaшmasыnda яn mцhцm vяzиfя kиmи” adlы
layиhя чяrчиvяsиndя hazыrlanaraq чap olunmuшdur.
Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы Mцdafия Lиqasы
Цnvan: Bakы ш. AZ 1014, Rяsul Rza kцч.87, m.9
Tel: (99 412) 495 85 54;
E-maиl: clrpl@bakиnter.net; [email protected]
www.clrpl.org
ИSBN- 978-9952-25-112-8
© VЯHML
2
MЦNDЯRИCAT
XЦLASЯ ............................................................................................ 4
AZЯRBAYCAN RESPUBLИKASЫNDA ЯMЯYИN MЦHAFИZЯSИNИN QANUNVERИCИLИK ЯSASLARЫ.............................................. 6
Azяrbaycan Respublиkasыnыn Яmяk Mяcяllяsи vя dиgяr normatиv
hцquqи aktlarda яmяyиn mцhafиzяsи normalarы vя qaydalarы............... 7
Яmяyиn mцhafиzяsи nоrmalarы, qaydalarы vя prиnsиplяrи ...................... 8
Яmяyиn mцhafиzяsиnиn hцquqи, tяшkиlatы-teхnиkи vя malиyyя tяmиnatы ....10
Ишчиnиn яmяyиn mцhafиzяsи hцququnun hяyata keчиrиlmяsи цчцn
tяmиnatlarы .........................................................................................22
Яmяyиn mцhafиzяsи nоrmalarыna vя qaydalarыna яmяl оlunmasыna
nяzarяt vя ишяgюtцrяnlяrиn mяsulиyyяtи.............................................23
Texnиkи tяhlцkяsиzlиk haqqыnda Azяrbaycan Respublиkasиnиn qanunu.. 28
Иstehsalatda baш verяn bяdbяxt hadиsяlяr vя peшя xяstяlиklяrи nяtиcяsиndя ишчиlяrиn saьлamlыьыna vurulan zяrяриn vя bu sяbябlяrdяn hяlak
olaнlarыn aиlя цzvlяrиnя юdяnclяrиn verиlmяsи иlя baьlы olan normatиv
sяnяdlяr .............................................................................................29
TИKИNTИ SEKTORUNDA ЯMЯYИN MЦHAFИZЯSИ VЯ TЯHLЦKЯSИZLИK TEXNИKASЫ QAYDALARЫNЫN POZULMASЫ NЯTИCЯSИNDЯ ИSTEHSALATDA BЯDBЯXT HADИSЯLЯRИN BAШ
VERMЯSИNЯ ШЯRAИT YARADAN ЯSAS SЯBЯBLЯR .................33
ИSTEHSALAT ZЯDЯLЯNMЯSИ VЯ PEШЯ XЯSTЯLИKLЯRИ NЯTИCЯSИNDЯ ZЯRЯRЧЯKЯNLЯRИN KЯMИYYЯT GЮSTЯRИCЫLЯRИ.. 38
EKSPERTLЯRLЯ STRUKTURLAШMAMЫШ ИNTERVЦLЯR ........40
MONИTORИNQИN NЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR YEKUN RЯY VЯ TЮVSИYYЯLЯR........................................................................................43
3
XЦLASЯ
Hяyata keчиrиlяn monиtorинqиn яsas mяqsяdи юlkяnиn яmяk
sferasыnda яmяyиn mцhafиzяsи
normalarыnыn vя qaydalarыnыn,
habelя bu norma vя qaydalarыn
tяtbиqи praktиkasыnыn real vяzиyyяtиnи юyrяnmяk, monиtorиnq nяtиcяsиndя qanunverиcиlиkdя mюvcud olan boшluqlarыn vя praktиkada olan qцsurlarыn aradan qaldыrыlmasы цчцn tюvsиyyяlяr hazыrlayыb mцvafиq dюvlяt qurumlarыna
tяqdиm etmяk olmuшdur.
Bu baxыmdan иlk nюvbяdя юlkяdя яmяyиn mцhafиzяsи иlя baьlы
mюvcud яsas normalar analиz edиlmиш, bu normalarыn юlkя Konstиtusиyasыna vя юlkяnиn tяrяfdar чыxdыьы mцvafиq beynяlxalq normalara nя dяrяcяdя uyьun olmasы
mцяyyяnlяшdиrиlmишdиr.
Son иllяrdя rяsmи statиstиkaya
gюrя иstehsalatda яn чox bяdbяxt
hadиsяlяr tиkиntи sektorunda baш
verиr. Bяdbяxt hadиsяlяr nяtиcяsиndя юlяn иnsanlarыn sayыna gюrя
dя tиkиntи sektoru yцksяk gюstяrиcиlяrя malиkdиr. Eynи zamanda tиkиntи sektorunda baш verяn bяdbяxt hadиsяlяrиn dя яksяrиyyяt
hиssяsи yaшayыш vя qeyrи yaшayыш
sahяlяrиnиn tиkиntиsи, tяmиrи vя
rekonstruksиyasы zаmanы baш verиr. Bunu nяzяrя alaraq monиtoриnq zamanы tиkиntи sektorunun
mяhz bu sferasы (yaшayыш vя qeyrи
yaшayыш sahяlяrиnиn tиkиntиsи, tяmиrи
vя rekonstruksиyasы) яsas dиqqяt
mяrkяzиndя saxlanыlmышdыr.
Monиtorиnq яsasяn hцndцr
mяrtяbяlи yaшayыш vя ya qeyrиyaшayыш sahяlяrиnиn tиkиldиyи sahяlяrdя hяyata keчиrиlmишdиr. Bцtюvlцkdя 30 tиkиntи sahяsи monиtorиnqя cяlb edиlmишdиr. Monиtorиnq
nяtиcяsиndя bu sahяlяrdя яmяyиn
mцhafиzяsи vя texnиkи tяhlцkяsиzlиk qaydalarыna яmяl olunma vяzиyyяtи mцxtяlиf monиtorиnq alяtlяrи tяtbиq edиlmяklя mцшahиdя
edиlmиш vя яldя edиlяn qяnaяtlяr
яsasыnda yekun rяy hazыrlanmышdыr. Hesabatda bu иstиqamяt ayrыca яhяtя olunmuш vя tиkиntи
sektorunda bяdbяxt hadиsяlяrиn
baш vermяsи vя bunun nяtиcяsиndя
ишчиlяrиn peшя яmяk qabиlиyyяtиnи
uzun mцddяtя vя ya dаиmи иtиrmяsи vя ya bu sяbябdяn ишчиnиn
hяlak olmasыnыn sяbябlяrи gюstя4
rиlmишdиr. Uyьunsuzluqlarыn aradan qaldыrыlmasы иlя baьlы tяklиflяr
иrяlи sцrцlmцшdцr.
Hesabatda hяmчиnиn иstehsalatda baш verяn bяdbяxt hadиsяlяr
vя peшя xяstяlиklяrи zamanы zяrяrя mяruz qalanlara daиr statиstиka analиz edиlmишdиr. Analиz
yalnыz rяsmи statиstиkanы яhatя
etmишdиr. Statиstиkanыn analиzи
gюstяrmишdиr kи, bu gюstяrиcиlяr
real vяzиyyяtи яks etdиrmиr. Иstehsalatda baш verяn bяdbяxt hadиsяlяrиn яksяrиyyяtи gиzlяdиlиr vя
nяtиcяdя bu hadиsяlяr statиstиkada
яks olunmur. Eynи zamanda rяsmи statиstиka onu gюstяrmишdиr kи,
юlkяnиn яmяk sferasыnda яmяyиn
mцhafиzяsиnиn tяmиn olunmasы иlя
baьlы bиr sыra tяdbиrlяrиn, o cцmlяdяn qanunverиcиlиyиn tяkmиllяшdиrиlmяsи, иnzиbatи vя maddи mяsulиyyяtиn artыrыlmasы cиddи effekt
vermяmишdиr.
Яmяyиn mцhafиzяsи normalarыnыn vя qaydalarыnыn pozulmasыnыn
sяbябlяrи baшqa bиr monиtorинq
alяtи tяtbиq edиlmяklя dя araшdыrыlmышdыr. Яmяk sferasыnda, xцsusяn
dя яmяyиn mцhafиzяsи иlя baьlы
sahяdя tяcrцbяsи olan ekspertlяrlя
strukturlaшmamыш иntervцlяr tяшkиl
olunmuшdur. Ekspertlяrlя hяyata
keчиrиlяn иntervцlяr dя яvvяlkи
monиtorинq alяtlяrиnиn tяtbиqи
vasиtяsи иlя яldя edиlяn nяtиcяlяrи
tяsдиq etmишdиr.
Hesabatыn sonunda yekun rяy
vя tюvsиyyяlяr яks olunmuшdur.
Tюvsиyyяlяr hяm qanunverиcиlиyиn, hяm dя mюvcud praktиkanыn
tяkmиllяшdиrиlmяsи иlя baьlыdыr. Bu
tюvsиyyяlяr hяm norma yaradan
dюvlяt orqanlarыna, hяm hяmkarlar иttиfaqlarыna, hям vяtяndaш
cяmиyyяtи strukturlarыna цnvanlanmышdыr.
5
AZЯRBAYCAN RESPUBLЫKASЫNDA ЯMЯYЫN
MЦHAFЫZЯSЫNЫN QANUNVERЫCЫLЫK ЯSASLARЫ
sыnda “Sяnayedя vя tиcarяtdя яmяyиn tяftиши haqqыnda Konvensиya”,
“Kяnd tяsяrrцfatыnda яmяyиn tяftиши
haqqыnda
Konvensиya”,
“Rяngsazlыq ишlяrиndя qurьuшunlu
boyaq haqqыnda Konvensиya”, Иstehsal Mцhиtи (Havanыn чиrklяnmяsи, sяs vя tиtrяmя) haqqыnda
Konvensиya”, “Иstehsal Mцhиtи
(Havanыn чиrklяnmяsи, sяs vя tиtrяmя) haqqыnda tюvsиyyя”, “Tиcarяtdя vя иdarяlяrdя gиgийенa
haqqыnda Konvensиya”, “Tиcarяtdя vя иdarяlяrdя gиgийena haqqыnda tюvsиyyя”, “Dokerlяrиn bяdbяxt
hadиsяlяrdяn mцhafиzяsи haqqыnda
Konvensиya”, “Bяdbяxt hadиsяlяrиn qarшыsыnыn (dяnиzчиlяr) haqqыnda Konvensиya”, “Dяnиzчиlяr arasыnda bяdbяxt hadиsяlяrиn qarшыsыnыn alыnmasы haqqыnda tюvsиyyя”,
“Dokerlяrиn bяdbяxt hadиsяlяrdяn
mцhafиzяsи haqqыnda tювsиyyя” vя
s. vardыr.
Azяrbaycan Respublиkasыnыn
tяrяfdar чыxdыьы Иqtиsadи Sosиal vя
Mяdяnи Hцquqlara daиr Beynяlxalq Paktыn 7-cи maddяsиnя gюrя:
Azяrbaycan
Respublиkasы
Konstиtusиyasыnыn 35-cи maddяsиnиn 6-cы bяndиnя яsasяn «hяr kяsиn tяhlцkяsиz vя saьlam шяraиtdя
ишlяmяk» hцququ vardыr.
Яmяyиn mцhafиzяsи normalarы
vя qaydalarы Azяrbaycan Respublиkasыnыn Яmяk Mяcяllяsи, dиgяr
qanunverиcиlиk aktlarы, sяlahиyyяtlяrи чяrчиvяsиndя mцvafиq иcra
hakиmиyyяtи orqanlarыnыn qяbul
etdиyи normatиv hцquqи aktlarla,
hяmчиnиn Azяrbaycan Respublиkasыnыn tяrяfdar чыxdыьы mцvafиq
beynяlxalq mцqavиlяlяrlя mцяyyяn
edиlиr.
Bu vя ya dиgяr шяkиldя яmяyиn
mцhafиzяsиnя daиr beynяlxalq standartlarы mцяyyяn edяn bиr sыra
dюvlяtlяrarasы mцqavиlяlяr Azяrbaycan Respublиkasы tяrяfиndяn
ratиfиkasиya edиlmишdиr. Bu mцqavиlяlяr ичяrиsиndя иlk nюvbяdя Иqtиsadи, sosиal vя mяdяnи hцquqlara daиr
Beynяlxаlq Paktы gюstяrmяk olar.
Bundan яlavя Azяrbaycan Respublиkasы Beynяlxalq Яmяk Tяшkиlatыnыn Яmяyиn mцhafиzяsиnя
daиr bиr sыra konvensиya vя tюvsиyyяlяrиnи ratиfиkasиya etmиш vя tяrяfdar чыxmышdыr. Bunlarыn sыra-
Bu Paktda ишtиrak edяn dюvlяtlяr
hяr bиr иnsanыn яdalяtlи vя яlverишlи
6
яmяk шяraиtи hцququnu tanыyыr. Bu
hцquqa, o cцmlяdяn, aшaьыdakыlar
daхиldиr:
a) Bцtцn zяhmяtkeшlяrя mиnиmum
aшaьыdakыlarы tяmиn edяn haqq;
и) Heч bиr fяrq qoyulmadan eynи
dяyяrя malиk яmяk цчцn яdalяtlи
яmяk haqqы vя bяrabяr юdяnиш; hяm dя
qadыnlara eynи яmяyя gюrя bяrabяr
haqq юdяmяklя, kишиlяrиn иstиfadя
etdиklяrиndяn pиs olmayan яmяk шяraиtи tяmиn edиlmяlиdиr;
ии) Bu paktыn qяrarlarыna mцvafиq
olaraq onlarыn юzlяrи vя aиlяlяrи цчцn
qяnaяtbяхш gцzяran;
b) Tяhlцkяsиzlиk vя gиgиyena tяlяblяrиnя cavab verяn иш шяraиtи;
c) Mцvafиq olaraq daha yцksяk
vяzиfяlяrя иrяlи чяkиlmяk цчцn hamыya
yalnыz иш staжы vя ихtиsas sяvиyyяsи яsasыnda eynи шяraиt yaradыlmasы;
d) Иstиrahяt, asudя vaхt vя иш vaхtыnыn aьlabatan шяkиldя mяhdudlaшdыrыlmasы vя юdяnишlи vaхtaшыrы mяzunиyyяt,
elяcя dя bayram gцnlяrи цчцn haqq.
Azяrbaycan Respublиkasыnыn Яmяk Mяcяllяsи vя dиgяr normatиv
hцquqи aktlarda яmяyиn mцhafиzяsи normalarы vя qaydalarы
Azяrbaycan Respublиkasыnыn
mцvafиq hakиmиyyяt оrqanlarыnыn,
fиzиkи vя hцquqи шяхslяrиn tяsиs
etdиklяrи mцlkиyyяt vя tяшkиlatи hцquqи fоrmasыndan asыlы оlmayaraq Respublиkanыn яrazиsиndя yerlяшяn bцtцn mцяssиsяlяrdя, иdarяlяrdя, tяшkиlatlarda, elяcя dя mцяssиsя yaradыlmadan ишчиlяrlя яmяk
mцqavиlяsи baьlanmыш иш yerlяrиndя, hяmчиnиn оnun hцdudlarыndan
kяnarda fяalиyyяt gюstяrяn Azяrbaycan Respublиkasыnыn sяfиrlиklяrиndя, Kоnsulluqlarыnda, beynяlхalq sularda Azяrbaycan Respublиkasыnыn bayraьы altыnda цzяn gяmиlяrdя, шelf qurьularыnda, о cцmlяdяn ишяgюtцrяnиn хammalыndan
(materиalыndan), иstehsal vasиtяlяrиndяn иstиfadя etmяklя яmяk
funksиyasыnы юz evиndя yerиnя yetи-
rяn ишчиlяrя dя шamиl edиlяn 1 fevral
1999-cu иldя Azяrbaycan Respublиkasыnыn Prezиdentи tяrяfиndяn иmzalanmыш 618-1Q nюmrяlи Qanuna
яsasяn Azяrbaycan Respublиkasыnыn
Яmяk Mяcяllяsи 1 иyul 1999-cu иldя
qцvvяyя mиnmишdиr.
Azяrbaycan Respublиkasыnыn
Kоnstиtusиyasыnda яksиnи tapmыш
vя Azяrbaycan dюvlяtиnиn яsas
qayьыlarыndan bиrи оlan - «hяr kяsиn tяhlцkяsиz vя saьlam шяraиtdя
ишlяmяsи» vя bu иstиqamяtdя fяalиyyяt gюstяrmяsи цчцn mцvafиq
sяlahиyyяtlяr, vяzиfяlяr, tяmиnatlar vя gюstяrишlяr Azяrbaycan
Respublиkasыnыn Яmяk Mяcяllяsиnиn «Яmяyиn Mцhafиzяsи» bюlmяsиndя (ЫX) яksиnи tapmышdыr.
«Яmяyиn Mцhafиzяsи» bюlmяsи 4
fяsиldяn иbarяtdиr:
7
Respublиkasыnыn dюvlяt mцstяqиllиyи
elan edиlяnяdяk qцvvяdя оlmuш,
sоnradan lяьv edиlmяmиш vя Azяrbaycan Respublиkasыnыn Kоnstиtusиyasыna zиdd оlmayan aktlar Azяrbaycan Respublиkasыnda hцquqи
qцvvяsиnи saхlayыr.
Яmяyиn Mцhafиzяsи bюlmяsиnиn оtuz цчцncц fяslиnиn 207-cи
maddяsиnиn 3-cц bяndиnя яsasяn:
«Яmяyиn mцhafиzяsи цzrя nоrmatиv-hцquqи aktlarыn tяlяblяrи, яmяyиn mцhafиzяsи nоrmalarы, standartlarы, qaydalarы яmяk mцnasиbяtlяrиnиn tяrяflяrи vя dиgяr fиzиkи
vя hцquqи шяхslяr цчцn mяcburиdиr».
Яmяyиn mцhafиzяsи dedиkdя
hяr zaman ишlяdиlяn vя bиr-bиrи иlя
baьlы цч яsas mяfhumla - mцяssиsя,
ишяgюtцrяn vя ишчи anlayышlarыna hяr
zaman rast gяlиnиr.
Mцяssиsя - mцlkиyyяt vя tяшkиlatи-hцquqи fоrmasыndan asыlы
оlmayaraq Azяrbaycan Respublиkasы qanunverиcиlиyиnя mцvafиq
оlaraq yaradыlan vя fяalиyyяt gюstяrяn, ишчиlяr tяrяfиndяn haqqы
юdяnиlmяklя peшяsи, sяnяtи, ихtиsasы цzrя яmяk mцqavиlяsи иlя
mцяyyяnlяшdиrиlmиш ишlяrиn (хиdmяtlяrиn) yerиnя yetиrиldиyи, яsas
mяqsяdи mяhsul иstehsal etmяklя
(хиdmяtlяr gюstяrmяklя) mяnfяяt
яldя edяn hцquqи шяхs statusuna malиk mцstяqиl tяsяrrцfat subyektиdиr.
Ишяgюtцrяn - tяшkиlatи - hцquqи
fоrmasыndan asыlы
оlmayaraq
mцяssиsяlяrdя ишчиlяrlя fяrdи яmяk
mцqavиlяsиnи baьlamaq, оna хиtam vermяk, yaхud оnun шяrtlяrиnи dяyишdиrmяk hцququna malиk
mцlkиyyяtчи vя ya оnun mцvяkkиl
Яmяyиn mцhafиzяsи nоrmalarы,
qaydalarы vя prиnsиplяrи
Adыndan gюrцndцyц kиmи bu
fяsиldя яmяyиn mцhafиzяsи nоrmalarыndan, qaydalarыndan, prиnsиplяrиndяn vя яmяyиn mцhafиzяsи mяsяlяlяrиnиn hяllиndя иctиmaи bиrlиklяrиn ишtиrakыndan bяhs edиlиr.
Яmяyиn mцhafиzяsи nоrmalarы
vя qaydalarы dedиkdя, Azяrbaycan
Respublиkasыnыn Яmяk Mяcяllяsи
иlя, sяlahиyyяtlяrи чяrчиvяsиndя
Azяrbaycan Respublиkasы Nazиrlяr
Kabиnetи vя Яmяk vя Яhalиnиn Sоsиal Mцdafияsи Nazиrlиyи vя dиgяr
sяlahиyyяtlи orqanlar tяrяfиndяn
qяbul vя tяsdиq edиляn nоrmatиv
hцquqи aktlarla, habelя Azяrbaycan Respublиkasыnыn qошulduьu vя
ya tяrяfdar чыхdыьы beynяlхalq
mцqavиlяlяrlя mцяyyяn edиlяn
nоrmatиvlяr vя standartlar baшa
dцшцlцr.
22 nоyabr 1998-cи иldя Beynяlхalq (regиоnal)vя dюvlяtlяrarasы
standartlarыn, nоrmalarыn, qaydalarыn vя tюvsиyyяlяrиn Azяrbaycan Respublиkasы яrazиsиndя tanыnmasы vя
tяtbиq edиlmяsи Qaydalarы Azяrbaycan Respublиkasы Prezиdentиnиn
Fяrmanы иlя tяsdиq edиlmишdиr.
30 dekabr 1999-cu иldя «Nоrmatиv hцquqи aktlar haqqыnda»
Azяrbaycan Respublиkasы Qanununun tяtbиq edиlmяsи barяdя Azяrbaycan Respublиkasы Prezиdentиnиn
Fяrmanы иmzalanmышdыr.
«Nоrmatиv hцquqи aktlar
haqqыnda» Azяrbaycan Respublиkasы Qanununun 8-cи maddяsиndя
gюstяrиlmишdиr kи, Azяrbaycan
8
etdиyи mцяssиsя rяhbяrи, sяlahиyyяtlи оrqanы, elяcя dя qanunverиcиlиklя qadaьan оlunmayan sahиbkarlыq fяalиyyяtи иlя mяшьul оlan fиzиkи шяхsdиr.
Ишчи - fяrdи яmяk mцqavиlяsи
иlя mцvafиq sяnяt, peшя, ихtиsas цzrя mцlkиyyяt vя tяшkиlatи - hцquqи
fоrmasыndan
asыlы
оlmayaraq
mцяssиsяlяrdя haqqы юdяnиlmяklя
чalышan fиzиkи шяхslяrdиr.
Яmяyиn mцhafиzяsиnя aиd qanunverиcиlиkdя nяzяrdя tutulmuш
bцtцn tяlяblяr nяzяrя alыnaraq
dюvlяt hakиmиyyяtи оrqanlarы,
mцlkиyyяtчиlяr, ишяgюtцrяnlяr vя
ишчиlяr tяrяfиndяn яmяyиn mцhafиzяsиnиn tяmиn оlunmasы «Яmяyиn
Mцhafиzяsи» bюlmяsиnиn
оtuz
цчцncц fяslиnиn 209-cu maddяsиndя gюstяrиlmиш aшaьыdakы яsas
prиnsиplяrя uyьun оlaraq hяyata
keчиrиlиr:
• dюvlяt hakиmиyyяtи оrqanlarыnыn, mцlkиyyяtчиlяrиn, ишяgюtцrяnlяrиn vя ишчиlяrиn яmяk шяraиtиnиn vя
яmяyиn mцhafиzяsиnиn yaхшыlaшdыrыlmasыna, иstehsal qяzalarыnыn,
хяsarяtlяrиnиn, zяdяlяrиnиn vя peшя
хяstяlиklяrиnиn qarшыsыnыn alыnmasыna yюnяldиlmиш fяalиyyяt bиrlиyи;
• ишчиnиn hяyatыnыn vя saьlamlыьыnыn mцяssиsяnиn иstehsal fяalиyyяtиnиn nяtиcяlяrиndяn цstцn tutulmasы;
• яmяyиn mцhafиzяsи sahяsиndя
fяalиyyяtиn иqtиsadи vя sоsиal sиyasяtиn dиgяr иstиqamяtlяrи иlя,
habelя яtraf mцhиtиn mцhafиzяsи
sahяsиndя fяalиyyяtlя яlaqяlяndиrиlmяsи;
• mцlkиyyяt vя tяшkиlatи-hцquqи
fоrmasыnda asыlы оlmayaraq, bцtцn
mцяssиsяlяr цчцn яmяyиn mцhafиzяsи sahяsиndя vahиd tяlяblяrиn
mцяyyяn edиlmяsи;
• яmяyиn mцhafиzяsи tяlяblяrиnиn bцtцn mцяssиsяlяrdя yerиnя
yetиrиlmяsиnя mцstяqиl vя sяmяrяlи
nяzarяtиn hяyata keчиrиlmяsи;
• яmяyиn mцhafиzяsи sahяsиndя
цmumbяшяrи elmи-teхnиkи tяrяqqиdяn, qabaqcыl tяcrцbяdяn genиш иstиfadя edяn, habelя tяhlцkяsиzlиk
teхnиkasыnыn vя teхnоlоgиyanыn sяmяrяlи mцhafиzя vasиtяlяrиnи hazыrlayan vя tяtbиq edяn ишяgюtцrяnlяrиn mцvafиq qaydada vя vasиtяlяrlя
hяvяslяndиrиlmяsи;
• mцяssиsяlяrdя яmяyиn yцksяk mцhafиzяsи шяraиtи yaradыlmasыna yюnяldиlmиш vergи sиyasяtиnиn aparыlmasы;
• яmяyиn mцhafиzяsиnиn malиyyяlяшdиrиlmяsиndя dюvlяtиn ишtиrakы;
• яmяyиn mцhafиzяsи nоrmalarыnыn mцntяzяm оlaraq tяkmиllяшdиrиlmяsи;
• ишчиlяrиn хцsusи geyиm vя
ayaqqabы, dиgяr fяrdи mцhafиzя
vasиtяlяrи иlя, mцalиcя-prоfиlaktиk
yemяklя vя dиgяr vasиtяlяrlя
pulsuz tяmиn edиlmяsи;
• tяhsиl mцяssиsяlяrиndя яmяyиn mцhafиzяsи цzrя mцtяхяssиslяrиn hazыrlanmasы;
• иstehsalatda baш vermиш hяr
bиr bяdbяхt hadиsяnиn hюkmяn tяhqиq edиlmяsи, uчоta alыnmasы, tяhlиl
edиlmяsи vя bunun яsasыnda иstehsalat хяsarяtlяrиnиn, zяdяlяrиnиn vя
peшя хяstяlиklяrиnиn vяzиyyяtи
barяdя ишчиlяrя dцrцst mяlumatlarыn verиlmяsи;
• иstehsalatda bяdbяхt hadиsяlяrdяn zяrяrчяkmиш vя ya peшя хяs9
nяzarяtиn hяyata keчиrиlmяsиnя
ehtиyac vardыr.
Deyиlяnlяrlя yanaшы tяhsиl mцяssиsяlяrиndя яmяyиn mцhafиzяsи
цzrя mцtяхяssиslяrиn hazыrlanmasы
иши dя zamanыn tяlяblяrиnя cavab
vermиr.
Eynи zamanda bu fяslиn 210cu maddяsиndя яmяyиn mцhafиzяsи mяsяlяlяrиnиn daha etиbarlы,
hяrtяrяflи vя оbyektиv hяll edиlmяsи, hяmчиnиn dюvlяt hakиmиyyяtи оrqanlarыna, habelя ишяgюtцrяnlяrя kюmяklиk gюstяrиlmяsи
цчцn яmяyиn mцhafиzяsиnиn tяmиn
edиlmяsиnя aиd nоrmatиv-hцquqи
aktlarы qяbul edяrkяn mцvafиq иctиmaи bиrlиklяrиn tяklиflяrиn vя
tюvsиyyяlяrиnиn nяzяrя alыnmasы
mяqsяdяuyьundur.
Иctиmaи bиrlиklяr yaradыlarkяn
иctиmaи bиrlиklяr haqqыnda qanunverиcиlиyя mцvafиq оlaraq fяalиyyяt gюstяrmяlиdиr.
Ишяgюtцrяnlяr, ишчиlяr, habelя
ayrы-ayrы шяхslяr tяrяfиndяn yaradыlmыш иctиmaи bиrlиklяrиn tяklиf vя
tюvsиyyяlяrи dюvlяt hakиmиyyяtи
оrqanlarы vя ишяgюtцrяnlяr tяrяfиndяn nяzяrя alыnmalы, elяcя dя оnlarla sых яmяkdaшlыq edиlmяlиdиr.
tяlиklяrиnя tutulmuш ишчиlяrиn mяnafelяrиnиn sоsиal, maddи vя mяnяvи
mцdafияsи;
• hяmkarlar иttиfaqlarыnыn, mцяssиsяlяrиn vя ayrы-ayrы fиzиkи,
hцquqи шяхslяrиn яmяyиn mцhafиzяsиnи tяmиn etmяyя yюnяldиlmиш fяalиyyяtиnя hяrtяrяflи yardыm оlunmasы;
• яmяyиn mцhafиzяsи sahяsиndя
beynяlхalq яmяkdaшlыq mцnasиbяtlяrиnиn genишlяndиrиlmяsи.
Yuхarыda qeyd оlunan prиnsиplяrdя gюstяrиldиyи kиmи яmяyиn
mцhafиzяsи nоrmalarыnыn mцntяzяm оlaraq tяkmиllяшdиrиlmяsи
Respublиka иqtиsadиyyatыnыn bцtцn sahяlяrиndя tяhlцkяsиzlиyиn
tяmиn edиlmяsиnя vя bu sahяdя
иnkишafa sяbяb оlardы. Lakиn яmяyиn mцhafиzяsи цzrя qцvvяdя оlan
sahя qaydalarыnыn vя nоrmalarыnыn mцntяzяm оlaraq tяkmиllяшdиrиlmяmяsи, eynи zamanda bиr sыra
nоrmatиv hцquqи sяnяdlяrиn vaхtыnda ишlяnиlmяmяsи nяtиcяsиndя
prоblemlяr yaranыr.
Azяrbaycan Respublиkasыnыn
dюvlяt mцstяqиllиyи elan edиlяnяdяk
qцvvяdя оlmuш, sоnradan lяьv
edиlmяmиш vя Azяrbaycan Respublиkasыnыn Kоnstиtusиyasыna zиdd
оlmayan aktlarыn Azяrbaycan
Respublиkasыnda hцquqи qцvvяsиnи
saхladыьы qanunи оlsa da bu sяnяdlяrиn dя mцvafиq оrqanlar tяrяfиndяn dюvlяt dиlиndя ишlяnиlиb mцlkиyyяt vя tяшkиlatи-hцquqи fоrmasыndan asыlы оlmayaraq, bцtцn
mцяssиsяlяr цчцn яmяyиn mцhafиzяsи sahяsиndя vahиd tяlяblяrиn
mцяyyяn edиlmяsиnя vя иcrasыna
Яmяyиn mцhafиzяsиnиn hцquqи,
tяшkиlatы-teхnиkи vя malиyyя
tяmиnatы
Яmяk Mяcяllяsиndя verиlmиш
nоrma vя qaydalar яsasяn daha
цmumи хarakter daшыyыr.
Яmяk Mяcяllяsиnиn Яmяyиn
Mцhafиzяsи bюlmяsиnиn оtuz dюrdцncц fяsиlиnиn 211-cи maddяsиnиn
1-cи bяndиndя gюstяrиldиyи kиmи
Яmяyиn Mцhafиzяsи qaydalarыnыn
10
hяr yerdя eynи cцr yerиnя yetиrиlmяsиnи, Яmяk Mяcяllяsи иlя mцяyyяn
edиlmиш hallarda яmяk шяraиtиnиn
хцsusиyyяtlяrиnиn, яlavя mяzunиyyяt hцququnun vя dиgяr nоrmalarыn tяtbиqиnи tяmиn etmяk mяqsяdи иlя mцvafиq иcra hakиmиyyяtи
оrqanы оlan Azяrbaycan Respublиkasы Nazиrlяr Kabиnetи tяrяfиndяn
Respublиka цzrя vahиd, яhatяlи
sиyahыlarы vя оnlarыn tяtbиqи qaydalarы tяsdиq edиlиr.
Azяrbaycan
Respublиkasы
Nazиrlяr Kabиnetиnиn 20 fevral
2002-cи иl tarихlи, 30 nюmrяlи qяrarы
иlя «Ышlяrи yerиn altыnda gюrцlяn
yeraltы иstehsalatlarыn, шaхtalarыn,
tunellяrиn, qurьularыn vя dиgяr иш
yerlяrиnиn» Sиyahыsы tяsdиq edиlmишdиr. Bu Sиyahыda yeraltы daь-mяdяn ишlяrи, yeraltы цsulla cиvя fиlиzlяrиnиn чыхarыlmasы, kиmya sahяsи
цzrя yeraltы daь-mяdяn ишlяrи,
mяrgцmцш tяrkиblи fиlиzlяr чыхarыlan sahя, duzlu mяhlullar чыхarыlan mяdяn sahяlяrи, daь-mяdяn
шaхtasыnыn aчыlmasы, azbest hasиlatы yeraltы daь-mяdяn ишlяrи, daьmяdяn ишlяrиnиn aчыlmasы, metrоpоlиtenlяrиn, tunellяrиn vя dиgяr
yeraltы tиkиlиlяrиn (qurьularыn) иnшasы vя yenиdяn qurulmasы, mяnzиl-kоmmunal tяsяrrцfatы, dяmиr
yоlu nяqlиyyatы vя metrоpоlиten
иш, tяmиr vя хиdmяt sahяlяrиnиn
mцvafиq sиyahыlarы яksиnи tapmышdыr.
Azяrbaycan
Respublиkasы
Nazиrlяr Kabиnetиnиn 3 yanvar
2000-cи иl tarихlи, 1 saylы qяrarы иlя
«Ышчиnиn sяhhяtиnя, saьlamlыьыna
mяnfи tяsиr gюstяrяn amиllяr оlan
aьыr, zяrяrlи vя tяhlцkяlи яmяk
шяraиtlи иш yerlяrиndя, habelя яhalи-
nиn saьlamlыьыnыn mцhafиzяsи mяqsяdи иlя yeyиntи sяnayesи, иctиmaи
иaшя, sяhиyyя, tиcarяt vя bu qяbиldяn оlan dиgяr иш yerlяrиndя яmяk
mцqavиlяsи baьlanыlarkяn ишчиlяrиn
saьlamlыьы haqqыnda tиbbи arayыш
tяlяb оlunan peшяlяrиn (vяzиfяlяrиn), иш yerlяrиnиn» Sиyahыsы tяsdиq
edиlmишdиr.
Qadыnlarыn, yaшы 18-dяn az
оlan ишчиlяrиn яmяyиndяn иstиfadя
оlunmasы qadaьan edиlяn иstehsalatlarыn vя иш yerlяrиnиn sиyahыlarы
tяrtиb vя tяsdиq edиlmишdиr. Belя
kи, Azяrbaycan Respublиkasы Nazиrlяr Kabиnetиnиn 20 оktyabr
tarихlи, 1999-cu иl tarихlи, 170
nюmrяlи qяrarы иlя «Qadыn яmяyиnиn tяtbиqи qadaьan оlunan, яmяk
шяraиtи zяrяrlи vя aьыr оlan иstehsalatlarыn, peшяlяrиn (vяzиfяlяrиn),
habelя yeraltы ишlяrиn» Sиyahыsы tяsdиq edиlmишdиr. Eynи zamanda
Azяrbaycan Respublиkasы Nazиrlяr Kabиnetиnиn 24 mart tarихlи,
2000-cи иl tarихlи, 58 nюmrяlи
qяrarы иlя «Yaшы 18-dяn az оlan ишчиlяrиn яmяyиnиn tяtbиqи qadaьan
оlunan яmяk шяraиtи zяrяrlи vя aьыr
оlan иstehsalatlarыn, peшяlяrиn (vяzиfяlяrиn)habelя yeraltы ишlяrиn»
Sиyahыsы tяsdиq edиlmишdиr.
Иnsan оrqanиzmиnя tяsиr edяn
meteоrоlоjи шяraиt, atmоsfer tяzyиqи, sяs-kцy, tиtrяyиш, tоzlar, qыcыqlandыrыcы kиmyяvи maddяlяr, elektrоmaqnиt vя elektrиk sahяsи, sяmяrяsиz ишыqlandыrma, bяdяnиn
qeyrи-adи vяzиyyяtи vя s. иstehsalat
zяrяrи sayыlыr.
Иstehsalat zяrяrlяrиnиn nоrmadan artыq tяsиrи ишчиlяrdя peшя хяstяlиklяrиnиn яmяlя gяlmяsиnя sяbяb оlur.
11
verиlmишdиr. Яmrdя «Peшя хяstяlиklяrиnиn qarшыsыnыn alыnmasы mяqsяdи иlя ишя daхиl оlarkяn tиbbи
mцayиnя vя dюvrи tиbbи mцayиnяdяn keчиrиlmяsи mцtlяq оlan ишlяrdя mюvcud zяrяrlи maddяlяr vя
яlverишsиz amиllяrиn, tиbbи mцayиnяlяrdя ишtиrak edяn ихtиsaslы hяkиmlяrиn, яmяk prоsesиndя mцяyyяn etиоlоjи amиllяr цzrя lazыmи
labоratоr vя funksиоnal-dиaqnоstиk
mцayиnяlяrиn, tяhlцkяlи, zяrяrlи,
яlverишsиz иstehsalat amиllяrи иlя
яlaqяdar ишя buraхыlmayan tиbbи
яks gюstяrишlяrиn Sиyahыsы», «Хяstяlяnmя, bяdbяхt hadиsя hallarыnыn
qarшыsыnыn alыnmasы, яmяk tяhlцkяsиzlиyи, яhalиnиn saьlamlыьыnыn
tяmиn оlunmasы, иnfeksиоn
vя
parazиtar хяstяlиklяrиn yayыlmasыna yоl verиlmяmяsи mяqsяdи иlя
ишя daхиl оlarkяn tиbbи mцayиnя
vя dюvrи tиbbи mцayиnяdяn keчиlmяsи mцtlяq оlan ишlяrиn, tиbbи
mцayиnяlяrdя ишtиrak edяn ихtиsaslы
hяkиmlяrиn, ишиn nюvцnя gюrя
lazыmи labоratоr vя funksиоnaldиaqnоstиk mцayиnяlяrиn vя hяmиn ишlяrя buraхыlmaya tиbbи яks
gюstяrишlяrиn Sиyahыsы» hяmчиnиn
bиr sыra tяlиmatlar юz
яksиnи
tapmышdыr.
Peшя хяstяlиklяrиnиn sиyahыsы,
peшя хяstяlиklяrи dиaqnоzunun qоyulmasыnda, оnun yerиnя yetиrиlяn
иш vя ya sяnяtlя яlaqяlяndиrиlmяsиndя, яmяk qabиlиyyяtи ekspertиzasы, tиbbи vя яmяk reabиlиtasиyasы
mяsяlяlяrиnиn hяllиndя, elяcя dя
mцяssиsя vя tяшkиlatlar tяrяfиndяn
fяhlя vя quluqчularыn sяhhяtlяrиnиn pоzulmasыna gюrя оnlara dяyяn maddи zяrяrиn юdяnиlmяsи иши-
Tоrpaq vя qaya ишlяrиndя, yeraltы qazmada, elektrиk qaynaьы vя
hиdrоиzоlyasиya ишlяrиndя, sement
vя betоnla яlaqяdar ишlяrdя иstehsalat tоzlarы яmяlя gяlиr kи, bu da
pnevmоkоnnоz, sиlиkоz vя asbetоz
хяstяlиklяrиnя sяbяb оla bиlяr.
Vиbratоrlarla betоn qarышыьы vя
dяmиr-betоn
kоnstruksиyalarыn
hazыrlanmasы zamanы, betоn qarышыьы иlя ишlяyяn zaman яmяlя gяlяn tиtrяyишdяn ишчиlяr tиtrяyиш
хяstяlиyиnя tutulurlar.
Qaynaq bиrlяшmяlяrиnиn keyfиyyяtиnя qamma-defektоskоpиya
иlя nяzarяt etdиkdя, mцхtяlиf иоnlaшdыrma mяnbяlяrи иlя яlaqяdar
ишlяrdя иnsan оrqanиzmи шцa хяstяlиyиnя tutula bиlяr vя s.
Bиr иш nюvц цчцn хarakterиk оlan
peшя хяstяlиyи dиgяr иш nюvц цчцn
peшя хяstяlиyи sayыlmaya bиlяr.
Azяrbaycan Respublиkasы Nazиrlяr Kabиnetиnиn 14 yanvar
2002-cи иl tarихlи 7 nюmrяlи Qяrarы
иlя «Ышчиnиn peшя хяstяlиyиnя
tutulmaьы ehtиmalы yцksяk оlan иш
yerlяrиnиn» Sиyahыsы tяsdиq edиlmишdиr.
Оnu da qeyd etmяk lazыmdыr kи,
baш vermиш vя ya baш verя bиlяcяk
peшя хяstяlиklяrиnиn vaхtыnda qarшыsыnыn alыnmasыnda ишчиlяrиn ишя qяbul
edиlяrkяn vя ишlяyяnlяrиn dюvrи tиbbи
mцayиnяdяn keчmяlяrиnиn dцzgцn
tяшkиl edиlmяsиnиn vя bu ишиn keyfиyyяtlя aparыlmasыnыn bюyцk tяsиrи
vardыr.
Bununla яlaqяdar оlaraq,
Azяrbaycan Respublиkasы Sяhиyyя Nazиrlиyи tяrяfиndяn «Tиbbи
prоfиlaktиk mцayиnяlяrиn tяkmиllяшdиrиlmяsи haqqыnda» 23 yanvar
1998-cи иl tarихlи 13 nюmrяlи яmr
12
nиn hяll оlunmasыnda иstиfadя оlunan яsas sяnяddиr.
Peшя хяstяlиyи цzrя яlиllиk qrupunun vя яmяk qabиlиyyяtиnи иtиrmя faиzиnиn tяyиn оlunmasы hцququ Tиbbи Sоsиal Ekspert Kоmиssиyasы (TSEK) verиlиr.
Peшя хяstяlиklяrиnиn tяyиn оlunmasы, peшя хяstяlиklяrиnиn sиyahыsы
vя tяlиmatыn dцzgцn tяtbиq оlunmasы цzяrиndя nяzarяt Sяhиyyя
Nazиrlиyиnя vя V.Y.Aхundоv adыna
Mиllи ET Tиbbи Prоfиlaktиka Иnstиtutu nяzdиndя yaradыlmыш mяrkяzи
ekspert kоmиssиyasыna hяvalя оlunur. «Yоlхucu хяstяlиklяrиn иmmunоprоfиlaktиkasы haqqыnda» Azяrbaycan Respublиkasы Qanununun
tяtbиq edиlmяsи barяdя Azяrbaycan
Respublиkasы Prezиdentиnиn 2000-cи
иl 17 иyun tarихlи 353 nюmrяlи Fяrmanыnыn иcrasыnы tяmиn etmяk mяqsяdи иlя Azяrbaycan Respublиkasыnыn
Nazиrlяr Kabиnetиnиn 2001-cи иl 2
иyun tarихlи, 110 nюmrяlи Qяrarы иlя
«Prоfиlaktиk peyvяndlяrиn mяcburи
aparыlmasы tяlяb оlunan ишlяrиn»
Sиyahыsы tяsdиq edиlmишdиr.
Yuхarыda sadalanan sиyahыlar
kцtlяvи tиrajlarla nяшr etdиrиlmяlи
vя иqtиsadиyyatыn bцtцn sahяlяrи
цzrя ишяgюtцrяnlяrиn, hяmkarlar
иttиfaqlarы tяшkиlatlarыnыn иstиfadяsиnя verиlmяlиdиr. Ышяgюtцrяnlяr
bцtцn иmkanlarы vя mяqbul цsullarы иlя ишчиlяrиn hяmиn sиyahыlarla
иstяnиlяn vaхt tanыш оlmasы vя иstиfadяsи цчцn zяrurи tяdbиrlяr gюrmяyя bоrcludurlar.
Яmяk Mяcяllяsиnиn 212-cи
maddяsиnя gюrя Azяrbaycan Respublиkasыnыn Яmяk vя Яhalиnиn
Sоsиal Mцdafияsи Nazиrlиyи tяrяfиndяn яmяyиn mцhafиzяsи sahяsиndя
vahиd dюvlяt sиyasяtи hazыrlanыr vя
hяyata keчиrиlиr, яmяk шяraиtиnи
yaхшыlaшdыrmaq vя яmяyиn mцhafиzяsиnи tяmиn etmяk sahяsиndя
Azяrbaycan Respublиkasыnыn nazиrlиklяrиnиn, dюvlяt kоmиtяlяrиnиn,
dюvlяt kоnsernlяrиnиn, шиrkяtlяrиnиn, иdarяlяrиnиn, ишяgюtцrяnlяrиn
vяzиfяlяrи mцяyyяnlяшdиrиlиr, saьlam vя tяhlцkяsиz яmяk шяraиtиnи
tяmиn etmяk sahяsиndя оnlarыn
fяalиyyяtи яlaqяlяndиrиlиr vя оna
nяzarяt edиlиr.
Azяrbaycan Respublиkasыnыn
Яmяk vя Яhalиnиn Sоsиal Mцdafияsи Nazиrlиyи tяrяfиndяn яmяk
шяraиtиnиn vя яmяyиn mцhafиzяsиnиn yaхшыlaшdыrыlmasыna daиr prоqramlar tяsdиq edиlяrkяn, hяmkarlar иttиfaqlarы vя ишяgюtцrяnlяrиn
nцmayяndяlи оrqanlarы иlя mяslяhяtlяшmяklя tяsdиq edиlиr, hяmчиnиn оnlarыn yerиnя yetиrиlmяsиnи
tяшkиl vя tяmиn edиr.
Azяrbaycan Respublиkasыnыn
nazиrlиklяrи, dюvlяt kоmиtяlяrи, dюvlяt kоnsernlяrи, шиrkяtlяrи, иdarяlяrи
vя dюvlяt kоnsernlяrи, шиrkяtlяrи,
assоsasиyalarы vя mцяssиsяlяrиn bиrlиklяrи юz sяlahиyyяtlяrи daхиlиndя
hяmkarlar иttиfaqlarы tяшkиlatlarыnыn,
ишяgюtцrяnlяrиn nцmayяndяlи оrqanlarыnыn ишtиrakы иlя яmяyиn
mцhafиzяsи sahяsиndя dюvlяt sиyasяtиnиn mцvafиq иш yerlяrиndя hяyata
keчиrиlmяsиnиn яsas иstиqamяtlяrиnи
mцяyyяn edиr vя bu barяdя nяzяrdя tutulan tяdbиrlяrи hяyata keчиrиrlяr (ЯM, maddя 213).
Яmяyиn mцhafиzяsи цzrя sahя
standartlarыnыn, nоrmalarыnыn, qaydalarыnыn, nоrmatиv-hцquqи aktlarыnыnыn hazыrlanmasы vя mцяyyяn оlunmuш qaydada tяsdиq edиlmяsи,
13
mцяssиsяlяrиn rяhbяr ишчиlяrиnиn,
mцtяхяssиslяrиnиn яmяyиn mцhafиzяsи nоrmalarы vя qaydalarы цzrя tяlиmиnиn keчиrиlmяsи vя оnlarыn bиlиklяrиnиn yохlanыlmasы, elяcя dя mцяssиsяlяrdя яmяyиn mцhafиzяsи qayda
vя nоrmalarыnыn yerиnя yetиrиlmяsиnя nяzarяtиn hяyata keчиrиlmяsи юz
sяlahиyyяtlяrи daхиlиndя mцvafиq
иcra hakиmиyyяtи tяrяfиndяn hяyata
keчиrиlиr.
Bяlяdиyyя оrqanlarы da sяlahиyyяtlяrи daхиlиndя яmяyиn mцhafиzяsи sahяsиndя dюvlяt sиyasяtиnиn tabelиklяrиndя оlan яrazиdя
hяyata keчиrиlmяsи sяlahиyyяtиnя
malиkdиrlяr.
Яmяyиn mцhafиzяsи цzrя sahяlяrarasы yerlи яhяmиyyяtlи prоqramlarыn hazыrlanmasы vя оnlarыn
yerиnя yetиrиlmяsи, regиоnal prоblemlяrиn hяllи vя яmяyиn mцhafиzяsиnиn tяmиn edиlmяsиndя mцlkиyyяtчиlяrя yardыm gюstяrиlmяsи цчцn
оnlarыn pay ишtиrakы vя dиgяr vяsaиtи
hesabыna яmяyиn mцhafиzяsи цчцn
qanunverиcиlиklя mцяyyяn edиlmиш
qaydada mяqsяdlи fоndlarыn yaradыlmasы vя bu fоndlarыn vяsaиtlяrиnиn tяyиnatы цzrя хяrclяnmяsиnи tяmиn etmяk dя Яmяk Mяcяllяsиnиn
Яmяyиn Mцhafиzяsи bюlmяsиnиn
оtuz dюrdцncц fяsиlиnиn 214-cи
maddяsиnя gюrя bяlяdиyyя оrqanlarыnыn sяlahиyyяtиndяdиr.
Яmяyиn mцhafиzяsи sahяsиndя
mцяssиsяlяrиn mцlkиyyяtчиlяrиnиn
vя ишяgюtцrяnlяrиnиn цzяrиnя bиr
sыra vяzиfяlяr dцшцr. Belя kи, оnlar
tabeчиlиklяrиndя оlan bцtцn ишчиlяrиn иш yerlяrиndя яmяyиn mцhafиzяsи
цzrя standartlarыn, nоrmalarыn vя
qaydalarыn yerиnя yetиrиlmяsиnя bиlavasиtя cavabdehlиk daшыyыrlar.
Яmяyиn Mцhafиzяsи bюlmяsиnиn оtuz dюrdцncц fяsиlиnиn 215-cи
maddяsиndя qeyd edиldиyи kиmи,
bиlavasиtя иш yerlяrиnиn saьlam sanиtarиya-gиgиyena шяraиtиnиn vя
яmяyиn mцhafиzяsиnиn qцvvяdя
оlan nоrmatиvlяrя uyьunlaшdыrыlmasыnы, ишчиlяrя lazыmи sanиtarиyamяишяt vя mцalиcя-prоfиlaktиk
хиdmяtиnиn tяшkиlиnи, яmяk шяraиtи
zяrяrlи, aьыr оlan vя yeraltы ишlяrdя
чalышan ишчиlяrя pulsuz mцalиcяvи
prоfиlaktиkи yemяklяr, sцd vя оna
bяrabяr tutulan dиgяr mяhsullarыn
verиlmяsиnи tяmиn etmяk цчцn
mцяssиsяlяrиn mцlkиyyяtчиlяrи vя
ишяgюtцrяnlяrи tяrяfиndяn lazыmи
tяdbиrlяr hяyata keчиrиlmяlиdиr.
Bunun цчцn Яmяk Mяcяllяsиnиn
Яmяyиn Mцhafиzяsи bюlmяsиnиn
dоqquzuncu fяsиlиnиn 64-cц maddяsиnиn 2-cи bяndиndя gюstяrиldиyи
kиmи: «Ышяgюtцrяn mцvafиq иш yerlяrиndя яmяyиn mцhafиzяsи tяdbиrlяrиnиn tяmиn оlunmasыnы vя ya иstehsal
sanиtarиyasыnыn, gиgиyenasыnыn vяzиyyяtиnи mцяyyяn etmяk vя yaхшыlaшdыrmaq mяqsяdи иlя, habelя яmяk
mяhsuldarlыьыnыn vя ишиn sяmяrяlиlиyиnиn artыrыlmasы, яmяyиn tяшkиlиndя
яn mцtяrяqqи цsullarыn, о cцmlяdяn
yenи teхnиkanыn vя teхnоlоgиyanыn
tяtbиqи zamanы иш yerlяrиnиn
attestasиyasы keчиrиlmяlиdиr». Eynи
zamanda Яmяk Mяcяllяsиnиn
Яmяyиn Mцhafиzяsи bюlmяsиnиn
оtuz dюrdцncц fяsиlиnиn 222-cи
maddяsиnиn 5-cи bяndиndя dя иш
yerlяrиnиn яmяyиn mцhafиzяsи nоrmalarыna vя qaydalarыna uyьunluьu цzrя vaхtaшыrы attestasиya aparыlmasыna mцяssиsяlяrиn mцlkиyyяtчиlяrи vя ишяgюtцrяnlяrи cavabdehlиk daшыyыrlar.
14
Иш yerlяrиnиn attestasиyasы
hяmkarlar иttиfaqlarы tяшkиlatlarыnыn ишtиrakы иlя aparыlmalы vя gюstяrиcиlяr barяdя яmяk kоllektиvиnя mяlumat verиlmяlиdиr.
Azяrbaycan Respublиkasы Nazиrlяr Kabиnetиnиn 06. 03. 2000- cи иl
tarихlи 38 nюmrяlи Qяrarы иlя «Иш
yerlяrиnиn attestasиyas» Qaydalarы
tяsdиq edиlmишdиr.
Иш yerlяrиnиn attestasиyasы цzrя
Qaydalar mцlkиyyяt vя tяшkиlatи
hцquqи fоrmasыndan asыlы оlmayaraq Respublиka яrazиsиndя yerlяшяn
bцtцn mцяssиsя vя tяшkиlatlar (bundan sоnra - mцяssиsя) цчцn яsasdыr
vя mцяssиsяlяrdя оlan bцtцn иш
yerlяrи attestasиyadan keчиrиlmяlиdиr. Attestasиyanыn keчиrиlmяsи
mцddяtиnи 5 иldя bиr dяfяdяn az
оlmayaraq mцяssиsя юzц mцяyyяn
edиr.
Иш yerlяrиnиn attestasиyasы яmяyиn хarakterиnиn vя шяraиtиnиn dяyишmяsи, yenи teхnиka vя teхnоlоgиyanыn tяtbиqи, яmяlиyyat prоseslяrиnиn dяyишdиrиlmяsи, kоllektиv
mцhafиzя vasиtяlяrиnиn yenиdяn
qurulmasы, eynи zamanda Dюvlяt
Яmяk Mцfяttишlиyиnиn яmяk шяraиtи цzrя иш yerlяrиnиn attestasиyasыnы keчиrdиyи zaman aшkar оlunmuш pоzuntularыn aradan qaldыrыlmasы mяqsяdи иlя hяyata keчиrиlиr.
Иш yerlяrиnиn attestasиyasыnы
yalnыz lazыmи teхnиkи vяsaиtlяr vя
nоrmatиv-sоrьu bazasыna malиk
оlan labоratоrиyalar hяyata keчиrя bиlяr.
Belя labоratоrиyalar mцяssиsяlяrиn юzlяrиndя оla bиlяr vя yaхud
tяhlцkяlи vя zяrяrlи иstehsal amиllяrиnиn parametrlяrиnиn юlчцlmяsиnи,
яmяk prоseslяrиnиn aьыrlыq vя gяrgиnlиk юlчцlяrиn aparыlmasы hцququna malиk оlan dиgяr labоratоrиyalar cяlb edиlя bиlяrlяr.
Ыш yerlяrиnиn attestasиyasы mцяssиsя rяhbяrи tяrяfиndяn verиlmиш
яmr яsasыnda yaradыlmыш attestasиya kоmиssиyasы tяrяfиndяn hяyata
keчиrиlиr.
Mцяssиsяnиn attestasиya kоmиssиyasыnыn tяrkиbиnя hяmkarlar иttиfaqы tяшkиlatыnыn nцmayяndяlяrи,
яmяyиn mцhafиzяsи хиdmяtlяrиnиn
vя яmяyиn tяшkиlи цzrя peшяkar mцtяхяssиslяr daхиl edиlиrlяr.
Яmrdя attestasиya kоmиssиyasыnыn sяdrи vя attestasиya prоsesиnиn sяnяdlяшdиrиlmя ишlяrиnя cavabdeh оlan шяхs tяyиn edиlиr.
Яmяk шяraиtи цzrя иш yerlяrиnиn
attestasиyasы zamanы иш yerиndя
mюvcud оlan bцtцn tяhlцkяlи vя zяrяrlи иstehsalat amиllяrи, яmяyиn
aьыrlыьы vя gяrgиnlиyи qиymяtlяndиrиlиr.
Юlчцlяr aparыlarkяn nоrmatиv
sяnяdlяrdя юlчц metоdlarы gюstяrиlяn vя meteоrоlоjи cяhяtdяn
attestasиyadan, hяmчиnиn mцяyyяn оlunmuш vaхtda qrafиk цzrя
dюvlяt yохlamasыndan keчmиш юlчц
vasиtяlяrиndяn иstиfadя edиlmяlиdиr.
Bцtцn иш yerlяrи (ишlяrиn хцsusиyyяtlяrи vя яmяk шяraиtиnиn охшarlыьы цzrя qrup иш yerlяrи) цzrя иш
yerиnиn attestasиya хяrиtяsи tяrtиb
edиlиr.
Яmяk шяraиtи цzrя иш yerlяrиnиn
attestasиya kоmиssиyasыnыn ишиnиn
yekunu prоtоkоlla rяsmиlяшdиrиlmяlиdиr. Яmяk шяraиtи цzrя иш
yerlяrиnиn attestasиya paspоrtu,
bюlmяlяrdя яmяk шяraиtи цzrя
attestasиyanыn vя иш yerlяrиnиn sиy15
hяmчиnиn хцsusи temperatur шяraиtиndя aparыlan vя ya чиrklяnmя
иlя baьlы ишlяrdя чalышan ишчиlяrя
mцяyyяn edиlmиш nоrmalara mцvafиq pulsuz хцsusи geyиm, хцsusи
ayaqqabы vя dиgяr fяrdи mцhafиzя
vasиtяlяrи, yuyucu vя dezиnfeksиyaedиcи maddяlяrиn verиlmяsи mяsulиyyяtи ишяgюtцrяnlяrиn цzяrиnя
dцшцr. Bununla baьlы Яmяk vя
Яhalиnиn Sоsиal Mцdafияsи Nazиrlиyиnиn 29 dekabr 1999-cu иl tarихlи
167 nюmrяlи Qяrarы иlя «Ышчиlяrиn
хцsusи geyиm, хцsusи ayaqqabы vя
dиgяr fяrdи mцhafиzя vasиtяlяrи
(FMV) иlя tяmиn edиlmя qaydalarы haqqыnda» Tяlиmat tяsdиq edиlmишdиr kи, bu Tяlиmatdakы nоrmalara uyьun verиlяn fяrdи mцhafиzя vasиtяlяrи mцlkиyyяt fоrmasыndan vя tяsяrrцfat fяalиyyяtиndяn asыlы оlmayaraq Azяrbaycan Respublиkasыnыn яrazиsиndя yerlяшяn bцtцn mцяssиsяlяr
цчцn mцtlяq mиnиmumdur.
«Ышчиlяrиn хцsusи geyиm, хцsusи
ayaqqabы vя dиgяr fяrdи mцhafиzя
vasиtяlяrи иlя tяmиn edиlmя qaydalarы
haqqыnda» Tяlиmatda bцtцn FMVnиn sиfarишlяrиnиn rяsmиlяшdиrиlmя
qaydalarы, оnlarыn qяbul оlunmasы
vя saхlanыlmasы, verиlmяsи, ишlяnиlmяsи, qulluq edиlmяsи, hяmчиnиn
оnlardan иstиfadя qaydalarы иlя яlaqяdar baшqa mяsяlяlяr юz яksиnи
tapmышdыr.
Ышчиlяrиn яmяyиn mцhafиzяsи
nоrmalarы vя qaydalarы цzrя tяhsиlиnиn, tяlиmatlandыrыlmasыnыn, bиlиklяrиnиn yохlanmasыnыn tяшkиl
edиlmяsиnи vя яmяyиn mцhafиzяsиnиn tяblиьиnиnиn hяyata keчиrиlmяsиnи tяmиn etmяk mцяssиsя rяhbяrиnиn яsas vяzиfяlяrиndяn bиrиdиr.
ahыsы, attestasиya nяtиcяlяrиnиn
tоplu sиyahыsы, mцяssиsяdя яmяk
шяraиtиnиn yaхшыlaшdыrыlmasы vя
saьlamlaшdыrыlmasы цzrя tяdbиrlяr
planы tяrtиb edиlmиш sяnяdlяr tоplusuna daхиldиr.
Яmяk шяraиtи цzrя иш yerlяrиnиn
attestasиyasыnыn nяtиcяlяrи haqqыnda mяlumat mцяssиsяnиn bцtцn ишчиlяrиnя чatdыrыlmalыdыr.
Hяmчиnиn hяmиn sяnяdlяr cиddи
hesabat materиallarы оlduьundan
qоrunmalы vя 45 иl mцddяtиndя
saхlanыlmalыdыr.
Mцlkиyyяt fоrmasыndan vя tяsяrrцfat fяalиyyяtиndяn asыlы оlmayaraq Azяrbaycan Respublиkasыnыn яrazиsиndя yerlяшяn bцtцn
mцяssиsяlяr цчцn yerиnя yetиrиlmяsи mяcburи оlan «Яmяk шяraиtи
zяrяrlи оlan ишlяrdя чalышan ишчиlяrя pulsuz sцd vя dиgяr keyfиyyяtlи yeyиntи mяhsullarы verиlmяsи
qaydasы haqqыnda» Яsasnamя tяrtиb edиlmишdиr. Bu Яsasnamяdя
Kиmyяvи Maddяlяrиn Sиyahыsы da
юz яksиnи tapmышdыr. Bu sиyahыdan иш zоnasыnыn havasыnda kиmyяvи maddяlяrиn mиqdarы Azяrbaycan Respublиkasы Sяhиyyя
Nazиrlиyиnиn tяsdиq etdиyи Sanиtarиya
nоrmalarыnda
nяzяrdя
tutulan sоn hяddяn artыq оlduqda иstиfadя оlunur.
Яmяyиn Mцhafиzяsи bюlmяsиnиn оtuz dюrdцncц fяsиlиnиn 215-cи
maddяsиndя ишчиlяrя mцяyyяn
edиlmиш mцddяtlяrdя vя tяlяb оlunan чeшиdlяrdя pulsuz хцsusи
geyиm, хцsusи ayaqqabы vя dиgяr
fяrdи mцhafиzя vasиtяlяrиnиn verиlmяsи, 222-cи maddяsиnиn 4-cц
maddяsиndя яmяk шяraиtи zяrяrlи
vя tяhlцkяlи оlan иstehsalatlarda,
16
Bununla baьlы Azяrbaycan Respublиkasыnыn Яmяk Mяcяllяsиnиn
215-219-cu maddяlяrиnиn hяyata
keчиrиlmяsи mяqsяdи иlя Azяrbaycan Respublиkasы Яdlиyyя Nazиrlиyиndя nоrmatиv-hцquqи akt
kиmи qeydиyyata alыnaraq Яmяk
vя Яhalиnиn Sоsиal Mцdafияsи
Nazиrlиyиnиn 26 avqust 1999-cu иl
tarихlи 19-3 nюmrяlи Kоllegиya
Qяrarы иlя «Mцяssиsяdя ишчиlяrиn
яmяyиnиn mцhafиzяsи цzrя tяlиmи vя
bиlиklяrиn yохlanыlmasы haqqыnda
nцmunяvи Яsasnamя» tяsdиq edиlmишdиr.
Bцtцn ишчиlяrиn яmяyиn mцhafиzяsи nоrmalarы vя qaydalarы цzrя
tяhsиlиnиn, tяlиmatlandыrыlmasыnыn,
bиlиklяrиnиn yохlanmasыnыn tяшkиl
edиlmяsи vя tяlиmиn keчиrиlmяsи
Azяrbaycan Respublиkasы Яmяk
vя Яhalиnиn Sоsиal Mцdafияsи
Nazиrlиyиnиn tяsdиq etdиyи Nцmunяvи prоqram яsasыnda hяyata keчиrиlmяlиdиr.
Azяrbaycan Respublиkasы Яdlиyyя Nazиrlиyиndя nоrmatиv - hцquqи akt kиmи qeydиyyata alыnaraq
Azяrbaycan Respublиkasы Яmяk vя
Яhalиnиn Sоsиal Mцdafияsи Nazиrlиyиnиn 24 dekabr 1999-cц иl tarихlи
25-3 nюmrяlи Kоlleqиya Qяrarы иlя
«Mцяssиsяdя ишчиlяrиn яmяyиn mцhafиzяsи цzrя tяlиm vя bиlиklяrиn yохlanыlmasы цчцn suallarыn tяхmиnи
Sиyahыsы» tяsdиq edиlmишdиr.
Яmяk Mяcяllяsиnиn 216-cы
maddяsиndя яmяyиn mцhafиzяsи
цzrя ишчиlяrиn цzяrиnя dцшяn vяzиfяlяr dя gюstяrиlmишdиr. Bu vяzиfяlяr aшaьыdakыlardыr:
• əməyin mühafizəsi üzrə müvafiq nоrmativ aktlarda nəzərdə
tutulmuş əməyin təhlükəsizliyi, gi-
giyenası və yanğına qarşı mühafizə tələblərini öyrənmək, mənimsəmək və оnlara əməl etmək;
• əmək funksiyasını özünü və
başqa işçiləri təhlükəyə məruz qоymayacağı tədqirdə icra etmək, şəхsi
buraхılışı оlmadan qurğularda,
dəzgahlarda, partlayış və həyat
üçün təhlükəli digər mənbələrdə iş
görmək;
• verilmiş хüsusi geyimdə və
ayaqqabıda işləmək, teхnоlоji prоsesdə, əməyin mühafizəsi üzrə nоrmalarda, qaydalarda və təlimatlarda nəzərdə tutulmuş fərdi və kоllektiv mühafizə vasitələrindən istifadə etmək;
• əməyin mühafizəsi qaydalarının bütün pоzuntuları haqqında,
həmçinin baş vermiş qəzalar və
bədbəхt hadisələr haqqında işəgötürənin nümayəndələrinə dərhal məlumat vermək;
• müntəzəm оlaraq əməyin
mühafizəsi nоrmaları və qaydaları
barədə biliklərini artırmaq;
• əməyin mühafizəsi məsələləri
ilə əlaqədar işəgötürənin, iş yeri
üzrə rəhbərinin, mütəхəssislərin
tapşırıqlarına,
məsləhətlərinə,
tövsiyyələrinə əməl etmək.
Оnu da nяzяrя almaq lazыmdыr kи, zяrяrчяkяnиn qяsdи nяtиcяsиndя яmяlя gяlmиш zяrяrdяn
baшqa, zяrяrчяkяnиn gцnahыnыn
dяrяcяsиndяn asыlы оlmayaraq dяyяn zяrяrиn яvяzи юdяnиlиr.
Яmяk Mяcяllяsиnиn 227-cи
maddяsиnя gюrя ишчиlяrиn яmяyиn
mцhafиzяsи шяraиtи haqqыnda mяlumat almaq hцququ vardыr. Belя kи,
ишчиlяrиn иш yerlяrиndя яmяyиn
mцhafиzяsи шяraиtи, hяmиn шяraиtя
17
uyьun оlaraq оnlara mцяyyяn edиlmиш nоrmalarla verиlmяlи оlan fяrdи
mцhafиzя vasиtяlяrи, gцzяшtlяr vя
tяmиnatlar haqqыnda mяlumat иstяmяk tяlяbи ишяgюtцrяnlяr tяrяfиndяn mцtlяq yerиnя yetиrиlmяlиdиr.
Bundan baшqa Яmяk Mяcяllяsиnиn
230-cu maddяsиndя ишчиlяrя чох bюyцk hцquq vя иmtиyazlar verиlиr.
Belя kи, яgяr ишчиyя tяhlцkяsиz иш
шяraиtи yaradыlmazsa, hяmчиnиn
оnun saьlamlыьы vя ya hяyatы цчцn
tяhlцkя оlarsa ишчи heч bиr mяsulиyyяt daшыmadan иши иcra etmяkdяn
иmtиna
vя mцяyyяn оlunmuш
qaydada tяkbaшыna tяtиl edя bиlяr.
Яmяk Mяcяllяsиnиn 238-cи
maddяsиnя gюrя saьlam vя tяhlцkяsиz яmяyиn mцhafиzяsи шяraиtиnиn tяmиn edиlmяsиnя gюrя ишяgюtцrяnlяrиn mяsulиyyяtи nяzяrdя
tutulmuшdur. Belя kи, «ишчиlяrиn иш
yerlяrиndя saьlam vя tяhlцkяsиz
яmяyиn mцhafиzяsи шяraиtи tяmиn
edиlmяdиkdя vя kоllektиv mцqavиlяlяrdя nяzяrdя tutulan tяdbиrlяr
yerиnя yetиrlmяdиkdя, qanunverиcиlиkdя nяzяrdя tutulmuш hallarda vя
qaydada ишяgюtцrяn иnzиbatи vя
cиnayяt mяsulиyyяtиnя cяlb edиlиr».
Azяrbaycan Respublиkasыnыn
Яmяk Mяcяllяsиnя 2-cи яlavяyя,
yяnи «Ыlиn Sоyuq Vaхtыnda Aчыq
Havada vя ya Ыsиdиlmяyяn Юrtцlц
Bиnalarda, Habelя Ыstи Havalarda
Ышиn Dayandыrыlmasы vя Ышчиlяrя
Fasиlяlяrиn Verиlmяsи Шяrtlяrи»nя
cиddи яmяl оlunmalыdыr.
Ыstяr ишяgюtцrяnlяr, иstяrsя dя
ишчиlяr юz цzяrlяrиnя dцшяn vяzиfяlяrиn иcrasыnы tяmиn etmяlиdиrlяr.
Bununla baьlы Azяrbaycan
Respublиkasыnыn Cиnayяt Mяcяl-
lяsиndя mцvafиq maddяlяr nяzяrdя
tutulmuшdur.
Hal-hazыrda qцvvяdя оlan
Azяrbaycan Respublиkasыnыn Cиnayяt
Mяcяllяsиnиn
162.1-cи
maddяsиnя gюrя: «Teхnиkи tяhlцkяsиzlиk vя ya яmяk mцhafиzяsиnиn
baшqa qaydalarыna rиayяt edиlmяsи
vяzиfяsи hяvalя edиlmиш шяхs tяrяfиndяn bu qaydalarыn pоzulmasы
nяtиcяsиndя ehtиyatsыzlыqdan иnsan
saьlamlыьыna aьыr vя ya az aьыr zяrяr vurularsa - шяrtи malиyyя
vahиdи mяblяьиnиn yцz mиslиndяn
beш yцz mиslиnяdяk mиqdarda cяrиmя vя ya иkи иlяdяk mцddяtdя иslah ишlяrи иlя vя ya altы ayadяk
mцddяtdя azadlыqdan mяhrum
etmя иlя cяzalandыrыlыr», hяmчиnиn
162.2-cи maddяsиnя gюrя: «Eynи
яmяllяr ehtиyatsыzlыqdan иnsan юlцmцnя sяbяb оlduqda - цч иldяn beш
иlяdяk mцddяtdя mцяyyяn vяzиfя
tutma vя ya mцяyyяn fяalиyyяtlя
mяшьul оlma hцququndan mяhrum
edиlmяklя vя ya edиlmяmяklя beш
иlяdяk mцddяtя azadlыqdan mяhrum etmя иlя cяzalandыrыlыr».
Azяrbaycan Respublиkasыnыn
Cиnayяt Mяcяllяsиnиn 131.1-cи
maddяsиnя gюrя: «Ehtиyatsыzlыqdan saьlamlыьa az aьыr zяrяr
vurma - шяrtи malиyyя vahиdи mяblяьиnиn цч yцz mиslиnяdяk mиqdarda cяrиmя vя ya bиr иlяdяk mцddяtdя иslah ишlяrи vя ya altы ayadяk
mцddяtя azadlыqdan mяhrum etmя
иlя
cяzalandыrыlыr»,
hяmчиnиn
131.2-cи
maddяsиnя
gюrя:
«Ehtиyatsыzlыqdan saьlamlыьa az
aьыr zяrяr vurma - шяrtи malиyyя
vahиdи mяblяьиnиn beш yцz mиslиnяdяk mиqdarda cяrиmя vя ya иkи иlяdяk mцddяtdя иslah ишlяrи vя ya иkи
18
иstehsalat prоseslяrиndя яmяk шяraиtиnиn mцхtяlиflиyи иstehsalat zяdяlяnmяlяrиnиn цmumи sяbяblяrиnи
kоnkret шяkиldя иfadя etmяk mцmkцn оlmadыьы цчцn цmumи cяhяtlяrиnя gюrя zяdяlяnmяnиn vя peшя
хяstяlиklяrиnиn sяbяblяrиnи
цч
яsas qrupa ayыrыrlar:
иlяdяk mцddяtdя azadlыьыn mяhdudlaшdыrыlmasы vя ya altы ayadяk
mцddяtя azadlыqdan mяhrum etmя
иlя cяzalandыrыlыr».
Azяrbaycan Respublиkasыnыn
Cиnayяt Mяcяllяsиnиn 314.1-cи
maddяsиnя gюrя: «Sяhlяnkarlыq,
yяnи vяzиfяlи шяхsиn ишя vиcdansыz vя
ya laqeyd mцnasиbяtи nяtиcяsиndя юz
хиdmяtи vяzиfяsиnи yerиnя yetиrmяmяsи vя ya lazыmи qaydada yerиnя
yetиrmяmяsи vяtяndaшlarыn vя ya
tяшkиlatlarыn hцquqlarыna vя qanunи
mяnafelяrиnя vя ya dюvlяtиn vя ya
cяmиyyяtиn qanunla qоrunan mяnafelяrиnя mцhцm zяrяr vurulmasыna
sяbяb оlduqda - шяrtи malиyyя vahиdи
mяblяьиnиn beш yцz mиslиndяn mиn
mиslиnяdяk mиqdarda cяrиmя vя ya
иkи yцz оtuz saatadяk иctиmaи ишlяr
vя ya иkи иlяdяk mцddяtdя иslah ишlяrи vя ya altы ayadяk mцddяtя
azadlыqdan mяhrum etmя иlя cяzalandыrыlыr»,
hяmчиnиn
314.2-cи
maddяsиnя gюrя: «Eynи яmяllяr
ehtиyatsыzlыqdan zяrяrчяkmиш шяхsиn
юlцmцnя vя ya dиgяr aьыr nяtиcяlяrя
sяbяb оlduqda - beш иlяdяk mцddяtя
azadlыqdan mяhrum etmя иlя cяzalandыrыlыr».
Mцяssиsя яrazиsиndя, yaхud
оndan kяnarda хиdmяtи vяzиfяnиn, yaхud mцяssиsя rяhbяrlиyиnиn gюstяrишиnиn иcrasы zamanы
baш verяn hadиsяlяr иstehsalat zяdяlяnmяsи adlanыr. Aьыr vя zяrяrlи иш шяraиtиndя baш verяn хяstяlиklяr peшя хяstяlиklяrи adlanыr.
Tяhlцkяsиzlиk teхnиkasы, yanьыn
tяhlцkяsиzlиyи, vя иstehsalat sanиtarиyasы tяlиmatlarыnыn, qayda vя nоrmalarыnыn pоzulmasы иш zamanы zяdяlяnmяyя, zяhяrlяnmяyя vя peшя
хяstяlиklяrиnя sяbяb оlur. Mцхtяlиf
Teхnиkи sяbяblяr:
a) teхnоlоjи prоsesиn qeyrи
mцkяmmяllиyи (layиhяnиn dяqиq
оlmamasы, avadanlыq, qurьu vя
meхanиzmlяrиn dцzgцn quraшdыrыlmamasы, prоsesиn dцzgцn aparыlmamasы vя s.);
b) avadanlыq vя meхanиzmlяrиn nasazlыьы;
c) avadanlыьыn иstиsmarы, yaхud tяmиrи zamanы ишlяdиlяn alяt
vя tяrtиbatlarыn nasazlыьы;
ч) чяpяrlяmяlяrиn vя qоruyucu vasиtяlяrиn yохluьu;
d) qurьu vя avadanlыq yerlяшdиrиlmиш sahяnиn darыsqallыьы vя s.
Tяшkиlatи sяbяblяr:
a) яmяyиn qeyrи - dцzgцn tяшkиlи (яmяk rejиmиnиn sяmяrяsиzlиyи, ишиn gяrgиnlиyи vя s.);
b) иш yerиnиn, keчиdlяrиn vя
yоllarыn sяlиqяsиz saхlanmasы;
c) fяhlя vя qulluqчularыn teхnоlоjи prоsesи pиs mяnиmsяmяsи,
tяhlцkяsиzlиk teхnиkasыnыn, yanьыn
tяhlцkяsиzlиyиnиn vя яmяk gиgиyenasыnыn zяиf tяlиm оlunmasы;
ч) teхnоlоjи prоsesиn pоzulmasы, prоsesя zяиf nяzarяt edиlmяsи;
d) ишя uyьun gяlmяyяn alяt vя
tяrtиbatыn tяtbиqи;
e) tяhlцkяsиzlиk teхnиkasыnыn
tяlиmatыna яmяl edиlmяmяsи;
19
я) tяhlцkяlи иш цsullarыnыn tяtbиqи, яmяk иntиzamыnыn pоzulmasы;
f) fяrdи mцhafиzя vasиtяlяrиndяn иstиfadя edиlmяmяsи;
g) fяhlяlяrdяn sиstematиk оlaraq aьыr ишlяrdя vя яlavя vaхtlarda иstиfadя edиlmяsи vя s.
nыn, fиzиkи vя hцquqи шяхslяrиn tяsиs
etdиklяrи mцlkиyyяt vя tяшkиlatиhцquqи fоrmasыndan asыlы оlmayaraq
Respublиkanыn яrazиsиndя yerlяшяn
bцtцn mцяssиsяlяrdя, иdarяlяrdя,
tяшkиlatlarda, elяcя dя mцяssиsя
yaradыlmadan ишчиlяrlя яmяk mцqavиlяsи baьlanmыш иш yerlяrиndя, hяmчиnиn оnun hцdudlarыndan kяnarda
fяalиyyяt gюstяrяn Azяrbaycan Respublиkasыnыn sяfиrlиklяrиndя, kоnsulluqlarыnda, beynяlхalq sularda Azяrbaycan Respublиkasыnыn bayraьы
altыnda цzяn gяmиlяrdя, шelf qurьularыnda vя dиgяr иш yerlяrиndя tяtbиq
edиlиr vя hяmчиnиn ишяgюtцrяnиn хammalыndan (materиalыndan), иstehsal
vasиtяlяrиndяn иstиfadя etmяklя
яmяk funksиyasыnы evиndя yerиnя
yetиrяn ишчиlяrя шamиl edиlиr.
Bu Qaydalar Azяrbaycan Respublиkasыnыn хarиcи dюvlяtlяrlя,
beynяlхalq tяшkиlatlarla baьladыьы
mцqavиlяdя baшqa hal nяzяrdя
tutulmadыqda, mцvafиq хarиcи dюvlяtlяrиn fиzиkи vя hцquqи шяхslяrиn,
beynяlхalq tяшkиlatlarыn, elяcя dя
vяtяndaшlыьы оlmayan шяхslяrиn
Azяrbaycan Respublиkasыnda tяsиs
etdиklяrи vя qanunverиcиlиkdя nяzяrdя tutulmuш qaydada dюvlяt
qeydиyyatыna alыnыb, fяalиyyяt gюstяrяn иш yerlяrиndя heч bиr шяrt
qayulmadan tяtbиq edиlиr.
Bu Qaydalar dюvlяt qulluqчularыna, habelя prоkurоrluq, pоlиs vя
dиgяr hцquq-mцhafиzя оrqanlarыnыn
qulluqчularыna оnlarыn hцquqи statusunu tяnzиmlяyяn nоrmatиv hцquqи
aktlarla mцяyyяn оlunmuш хцsusиyyяtlяr nяzяrя alыnmaqla (яgяr gюstяrиlяn aktlarla hяmиn qulluqчularыn
яmяk, sоsиal vя иqtиsadи hцqцqlarы
bцtцnlцklя яhatя оlunmayыbsa), иs-
Sanиtarиya-gиgиyena sяbяblяrи:
a) qeyrи-nоrmal meteоrоlоjи
шяraиt (havanыn temperaturu,
nяmlиyи, tяzyиqи vя aхыn sцrяtи,
яlverишsиzlиyи), иstиlиk шцalanmasы;
b) hava mцhиtиnиn zяrяrlи оlmasы (zяhяrlи buхar, qaz vя tоzlarla чиrklяnmяsи);
c) qeyrи - sяmяrяlи ишыqlanma;
ч) zяrяrlи шцalanma (radиоaktиv,
rentgen, ultrabяnюvшяyи шцalanma,
elektrиk, maqnиt sahяsи vя s.);
d) sяs-kцy vя tиtrяyиш;
e) sanиtarиya vя gиgиyena qaydalarыnыn pоzulmasы vя s.
Azяrbaycan
Respublиkasы
Яmяk Mяcяllяsиnиn 217-cи maddяsиnя яsasяn Azяrbaycan Respublиkasы яrazиsиndя иstehsalatda baш
verяn bяdbяхt hadиsяlяrиn tяhqиq
edиlmяsиnиn vя uчоta alыnmasыnыn
vahиd qaydasыnы mцяyyяn edяn
«Ыstehsalatda baш verяn bяdbяхt
hadиsяlяrиn tяhqиqи vя uчоta alыnmasы Qaydalarы» hazыrlanmыш vя
Azяrbaycan Respublиkasы Nazиrlяr
Kabиnetиnиn 2000-cи иl 28 fevral
tarихlи 27 saylы Qяrarы иlя tяsdиq
edиlmишdиr. Bu Qaydalarыn tяsиr vя
tяtbиq daиrяsи чох genиш оlub
Respublиkanыn bцtцn sahяlяrиnи
яhatя edиr. Belя kи, bu Qaydalar qanunverиcиlиklя mцяyyяn edиlmиш
qaydada Azяrbaycan Respublиkasыnыn mцvafиq hakиmиyyяt оrqanlarы20
tehsalat tяcrцbяsи keчяn hяrbи qulluqчulara, mяhkяmя hюkmlяrиnиn
иcrasы yerlяrиndя ишlяyяn mяhkumlara, tяbии fяlakяtиn nяtиcяlяrиnиn
aradan qaldыrыlmasыna, habelя hяrbи
vя fюvqяladя vяzиyyяt rejиmиndя ишlяrиn gюrцlmяsиnя cяlb edиlяn шяхslяrя шamиl edиlиr.
Bu Qaydalar hяrbи hиssяdя qulluq edяn hяrbи qulluqчulara, mяhkяmя hakиmlяrиnя, Azяrbaycan Respublиkasы Mиllи Mяclиsиnиn deputatlarыna, bяlяdиyyяlяrя seчиlmиш шяхslяrя, хarиcи юlkяnиn hцquqи шяхsи иlя
hяmиn юlkяdя яmяk mцqavиlяsи
baьlayыb яmяk funksиyasыnы Azяrbaycan Respublиkasыnda fяalиyyяt
gюstяrяn mцяssиsяdя yerиnя yetиrяn
яcnяbиlяrя, elяcя dя pоdrat, tapшыrыq, kоmиsyоn, mцяllиflиk vя baшqa
mцlkи-hцquqи mцqavиlяlяr цzrя ишlяrи yerиnя yetиrяn шяхslяrя шamиl
оlunmur.
Bяdbяхt hadиsяlяr иstehsalatla
яlaqяlи vя яlaqяsиz оlur.
Ыstehsalatda baш verяn bяdbяхt hadиsяlяrиn tяdqиqи aшaьыdakы hallarda aparыlыr:
• яmяk vяzиfяlяrиnи yerиnя
yetиrяrkяn (о cцmlяdяn ezamиyyяt
zamanы), hяmчиnиn mцdrиyyяtиn
tapшыrыьы оlmadan belя mцяssиsяnиn mяnafeyи цчцn hяr hansы fяalиyyяt gюstяrяrkяn;
• mцяssиsяyя mяхsus vя mцяssиsяnиn mцqavиlяsи (sиfarиши) яsasыnda kяnar tяшkиlatlardan verиlmиш
nяqlиyyatlarda ишя gedяrkяn yaхud
ишdяn qayыdarkяn;
• mцяssиsяnиn яrazиsиndя, yaхud baшqa иш yerиndя иш vaхtы mцяyyяn edиlmиш fasиlяlяr dя daхиl оlmaqla, ишчи ишя baшlamazdan яv-
vяlkи vя ya иши qurtarыb mцяssиsяdяn чыхan vaхt яrzиndя;
• keчиrиldиyи yerdяn asыlы оlmayaraq, mцяssиsя tяrяfиndяn иmяclиk
tяdbиrlяrи keчиrиldиyи mцddяtdя;
• ишчи qanunverиcиlиklя nяzяrdя
tutulmuш hallarda vя qaydada dюvlяt vя иctиmaи vяzиfяlяrиn yerиnя yetиrиlmяsиnя cяlb edиldиyи mцddяtdя;
• иstehsal avadanlыqlarы vя оbyektlяrиndя qяza zamanы;
• nюvbя иstиrahяtиndя оlan ишчиlяr (bяlяdчи, refrиjeratоr brиqadasыnыn ишчиsи, nюvbяdя оlan sцrцcц,
dяnиz, чay vя hava nяqlиyyatlarыnыn ekиpaj цzvlяrи, nюvbя ekspedиsиya цsulu иlя ишlяyяnlяr vя baшqalarы) nюvbя (vaхta)qяsяbяsиnиn яrazиsиndя оlduqlarы vaхt;
• ишчиlяr хиdmяt оbyektlяrиnиn
arasыnda hяrяkяt etmяklя (иш vaхtы
иctиmaи nяqlиyyatda yaхud pиyada
gedяrkяn, hяmчиnиn ишяgюtцrяnиn
(оnun vяzиfяlи шяхslяrиnиn) tapшыrыьыnы yerиnя yetиrяrkяn)fяalиyyяt
gюstяrdиklяrи mцddяtdя;
• ишяgюtцrяnиn yazыlы sяrяncamыna яsasяn, яmяk vяzиfяlяrиnи шяхsи
mиnиk maшыnыnda yerиnя yetиrdиyи
vaхt;
• яmяk vяzиfяlяrиnи yerиnя yetиrяrkяn ишчиyя baшqa шяхs tяrяfиndяn bяdяn хяsarяtlяrи yetиrиldиkdя,
yaхud о юldцrцldцkdя;
• яmяk vяzиfяlяrиnи yerиnя yetиrяrkяn иtkиn dцшmяlяr, zяdяlяnmяlяr, peшя хяstяlиklяrи vя zяhяrlяnmяlяr, иstиvurmalar, yanmalar, dоnmalar, suda bоьulmalar, иldыrыm
vurmalar, heyvan vя hяшaratlarla
tяmas nяtиcяsиndя dяymиш zяdяlяnmяlяr, hяmчиnиn tяbии fяlakяtlяr
(zяlzяlяlяr, sцrцшmяlяr, daшqыnlar,
qasыrьalar vя s.)zamanы.
21
yцksяk оlan иstehsalatlar vя иш yerlяrиnиn sиyahыsы иlя aиdиyyatы цzrя ишя
qяbul edиlяn ишчи mцtlяq ишяgюtцrяn
tяrяfиndяn хяbяrdar edиlmяlиdиr.
Ышя qяbul edиlяn ишчи иlя яmяk
mцqavиlяsиnиn mцddяtи hяmиn ишdя
peшя хяstяlиyиnя tutulmaьыn ehtиmal оlunduьu mцddяtи aшmamalыdыr. Belя kи, оnunla mцddяtlи яmяk
mцqavиlяsи baьlanmalы, mцddяt
bиtdиkdяn sоnra ишчи baшqa ишя keчиrиlmяlиdиr. Bu zaman ишчиnиn яvvяlkи оrta яmяk haqqы saхlanыlmalыdыr.
Azяrbaycan
Respuбlиkasы
Яmяk Mяcяllяsиnиn 225-cи maddяsиndя nяzяrdя tuтulmuш sоsиal
sыьоrta ишчиlяrи иstehsalatda bяdbяхt hadиsяlяrdяn vя peшя хяstяlиklяrиndяn sыьоrtalanmaq цчцn иstиfadя оlunan иcbarи sоsиal sыьоrta
fоrmasыdыr. Belя kи, ишяgюtцrяn
hяyat цчцn yцksяk tяhlцkя mяnbяyи оlan, habelя maшыn, meхanиzm, qurьu, elektrиk avadanlыqlarы, partlayыш vя yanьыn tяhlцkяsи
yцksяk оlan иш yerlяrиndя чalышan
ишчиlяrи gяlяcяkdя baш vermя
ehtиmalы yцksяk оlan bяdbяхt
hadиsяdяn sыьоrtalamaьы юz юhdяsиnя gюtцrmяlиdиr. Оna gюrя dя
hяyat цчцn rиsk mюvcud оlan tяhlцkяlи иш yerlяrиndя чalышan ишчиlяr
яmяk
mцqavиlяsи
(kоntrakt)
baьlayarkяn ишяgюtцrяndяn иcbarи
sоsиal sыьоrta оlunmalarыnы tяlяb
etmяlяrи оnlarыn sоsиal mяnafelяrиnя tam uyьundur vя qanuna
zиdd deyиldиr.
Bundan яlavя ишяgюtцrяnlя
яmяk kоllektиvи arasыnda baьlanan kоllektиv mцqavиlяlяrdя иcbarи sоsиal sыьоrtaya cяlb оlunan ишчиlяrиn sиyahыsы vя sыьоrta haqqы
mцяyyяn оluna bиlяr. Sоnra иsя
Ишчиnиn яmяyиn mцhafиzяsи
hцququnun hяyata keчиrиlmяsи
цчцn tяmиnatlar
Иstehsalat qяzasы vя yaхud peшя
хяstяlиyи nяtиcяsиndя saьlamlыьы
pоzulmuш ишчиyя vя ya bu sяbяbdяn
hяlak оlmuш ишчиlяrиn aиlя цzvlяrиnя
tяqsиrkar mцяssиsя tяrяfиndяn ишчиyя dяymиш zиyana gюrя maddи
юdяnиш оlmalыdыr.
Dяymиш zяrяrиn яvяzиnиn zяrяrчяkяnя vя yaхud zяrяrя gюrя
юdяnc almaq hцqцquna malиk оlan
шяхslяrя юdяnиlmяsи цчцn mцvafиq
шяrtlяrdяn bиrи dя ишчиnиn hяmиn
tяшkиlatla яmяk mцnasиbяtlяrиnиn
оlmasыdыr. Belя kи, ишчиlяrиn яmяyиn
mцhafиzяsи hцquqlarыnыn tяmиn
edиlmяsи цчцn ишчи иlя baьlanan
яmяk mцqavиlяsи Яmяk Mяcяllяsиnиn ЫЫЫ bюlmяsиndя mцяyyяn edиlmиш яmяyиn mцhafиzяsи nоrmalarыnыn tяlяblяrиnя uyьun оlmalыdыr vя
ишяgюtцrяn tяrяfиndяn ишчиnиn saьlam vя tяhlцkяsиz яmяk шяraиtиnя
tяmиnat verиlmяsи barяdя юhdяlиyи
gюstяrиlmяlиdиr (ЯM, maddя 224).
Lakиn hal-hazыrda юlkяmиzdя
яmяk mцqavиlяlяrи baьlanmadan
fяalиyyяt gюstяrяn mцяssиsяlяr fяalиyyяt gюstяrиrlяr kи, bunun da bиr
чох оbyektиv vя subyektиv sяbяblяrи vardыr. Ышяgюtцrяnlя mцvafиq
qaydada яmяk mцqavиlяsи baьlanыlmadan fяalиyyяt gюstяrяrkяn
mцяssиsяnиn zяrяrчяkяn qarшыsыnda
maddи mяsulиyyяt mяsяlяsи Azяrbaycan Respublиkasыnыn mцlkи qanunverиcиlиyиnя mцvafиq hяll edиlиr.
Яmяk Mяcяllяsиnиn 211-cи
maddяsиndя qeyd оlunan ишчиlяrиn
peшя хяstяlиyиnя tutulmasы ehtиmalы
22
tarихlи 122 nюmrяlи Fяrmanыnыn иcrasыnы tяmиn etmяk mяqsяdи иlя
Azяrbaycan Respublиkasыnыn Nazиrlяr Kabиnetи tяrяfиndяn qяrara
alыnmыш vя mцvafиq qaydada tяsdиq
edиlmиш sиyahыlarыn adlarы aшaьыda
verиlиr.
tяrяflяrиn иradяsиndяn asыlы оlaraq
иstяnиlяn sыьоrta fяalиyyяtи hяyata
keчиrяn sыьоrta tяшkиlatы иlя sыьоrta
ишtиrakчыlarыnы qane edяn шяrtlяr
daхиlиndя sыьоrta mцгavиlяsи baьlanыla bиlяr.
Yuхarыda qeyd оlunan hallardan яlavя Яmяk Mяcяllяsиnиn 211cи maddяsиndя nяzяrdя tutulan vя
hяyat цчцn yцksяk tяhlцkя mяnbяyи оlan иstehsal vя qeyrи-иstehsal
sahяlяrи цzrя dя чalышan ишчиlяrиn
иcbarи sоsиal sыьоrtasы ишяgюtцrяn tяrяfиndяn mцtlяq hяyata keчиrиlmяlиdиr. Eynи zamanda bu ишчиlяrlя
яmяk mцqavиlяsи baьlanarkяn, ишяgюtцrяnиn hesabыna оnlar hюkmяn
иlkиn tиbbи mцayиnяdяn, sоnralar
иsя vaхtaшыrы иcbarи tиbbи mцayиnяdяn keчиrиlmяlиdиrlяr (Яmяk Mяcяllяsи - maddя 226). Ыcbarи tиbbи
mцayиnяdяn keчmяkdяn bоyun
qaчыran, vя ya hяkиm kоmиssиyalarыnыn tюvsиyyяlяrи yerиnя yetиrmяyяn ишчиlяr barяdя ишяgюtцrяn
Яmяk Mяcяllяsиnиn 62-cи maddяsиnя яsaslanaraq ишdяn kяnar edиlmяyя qяdяr cяza tяdbиrи gюrя bиlяr.
Qeyd оlunan иш yerlяrиnиn, habelя hяmиn иш yerlяrиndя чalышan ишчиlяrиn sиyahыlarыnыn mцяyyяn оlunmasы
vя aчыlышы Azяrbaycan Respublиkasы
Nazиrlяr Kabиnetи tяrяfиndяn qяbul
оlunmuш mцvafиq qяrara uyьun оlaraq tяsdиq edиlиr. Оna gюrя dя
«Azяrbaycan Respublиkasы Яmяk
Mяcяllяsиnиn tяsdиq edиlmяsи, qцvvяyя mиnmяsи vя bununla baьlы
hцquqи tяnzиmlяnmя mяsяlяlяrи
haqqыnda» Azяrbaycan Respublиkasы Qanununun tяtbиq edиlmяsи
barяdя Azяrbaycan Respublиkasы
Prezиdentиnиn 1999-cu иl 15 aprel
Яmяyиn mцhafиzяsи nоrmalarыna
vя qaydalarыna яmяl оlunmasыna
nяzarяt vя ишяgюtцrяnlяrиn
mяsulиyyяtи
Azяrbaycan Respublиkasыnыn
Kоnstиtusиyasы иlя nяzяrdя tutulmuш
яmяk hцquqlarыnыn mцdafияsиnи tяmиn etmяk vя яmяk qanunverиcиlиyиnя яmяl оlunmasыna dюvlяt nяzarяtиnи hяyata keчиrmяk mяqsяdи иlя
Azяrbaycan Respublиkasы Prezиdentиnиn «Azяrbaycan
Respublиkasы
Яmяk vя Яhalиnиn Sоsиal Mцdafияsи
Nazиrlиyи nяzdиndя Dюvlяt Яmяk
Mцfяttишlиyиnиn yaradыlmasы haqqыnda Fяrmanыna (27 yanvar 1997-cи иl
№544)» яsasяn belя bиr оrqan
yaradыlmыш vя Azяrbaycan Respublиkasы Nazиrlяr Kabиnetиnиn Qяrarы
(31 aprel 1997-cи иl)иlя Яsasnamяsи
tяsdиq edиlmишdиr.
Azяrbaycan Respublиkasыnыn
Яmяk Mяcяllяsиnиn 235-cи maddяsиndя qeyd оlunan яmяyиn mцhafиzяsи nоrmalarыnыn, qaydalarыnыn,
habelя яmяyиn mцhafиzяsиnя daиr
nоrmatиv - hцquqи aktlarыn tяlяblяrиnиn yerиnя yetиrиlmяsиnя nяzarяt
dя Dюvlяt Яmяk Mцfяttишlиyи tяrяfиndяn hяyata keчиrиlиr. Bu оrqan
tяrяfиndяn (оnun vяzиfяlи шяхslяrи)
23
vя иstиsmara qяbulu цzrя dюvlяt
kоmиssиyalarыnыn ишиndя, иstehsalatda bяdbяхt hadиsяlяrиn tяhqиqиndя vя dиgяr mяsulиyyяt tяlяb edяn tяdbиrlяrиn hяyata keчиrиlmяsиndя ишtиrak edиrlяr. Qeyd
etdиyиmиz kиmи, иstehsalatda baш
verяn hadиsяlяrиn nяtиcяlяrи zamanы rast gяlиnяn hяr 3 halda
yaradыlan Tяhqиqat Kоmиssиyasыnыn tяrkиbиnя hяmkarlar иttиfaqlarыnыn nцmayяndяlяrи dя kоmиssиya цzvц kиmи daхиl edиlиrlяr. Nяzяrя alsaq kи, хцsusи tяhqиqat
aktы tяrtиb edиlяn zaman kоmиssиyanыn hяr bиr цzvц юz rяyиnи
yazыlы шяkиldя tяqdиm edиr vя akt
kоmиssиyanыn bцtцn цzvlяrи tяrяfиndяn иmzalanыr, оnda zяrяrчяkяnиn taleyиnиn hяmkarlar иttиfaqlarыnыn nцmayяndяlяrиnиn tяшяbbцskarlыьынdan,
prиnsиpиallыьыndan, иqtиsadи vя hцquqи savadыndan, eynи zamanda dиgяr mцsbяt
keyfиyyяtlяrя malиk оlmalarыndan
asыlы оlmasы aydыn gюrцnяr.
Bundan baшqa, vяzиfяlи шяхslяr
tяrяfиndяn яmяyиn mцhafиzяsи tяlяblяrи pоzulduqda, иstehsalatda
baш vermиш bяdbяхt hadиsяlяrи gиzlяtdиkdя hяmkarlar иttиfaqlarы tяqsиrkar шяхslяrиn mяsulиyyяtя cяlb
edиlmяsи цчцn dюvlяt оrqanlarы
qarшыsыnda mяsяlя qaldыra bиlяr.
Eynи zamanda, Яmяk Mяcяllяsиnиn 237-cи maddяsиnnя gюrя: «Ышчиlяrиn saьlamlыьы vя hяyatы цчцn
bиlavasиtя tяhlцkя yarandыqda hяmkarlar иttиfaqlarыnыn hцququ var kи,
яmяyиn mцhafиzяsи цzrя kоnstruksиya чatышmazlыqlarы оlan maшыnlarыn, meхanиzmlяrиn vя dиgяr
mяhsul nюvlяrиnиn иstehsalыnы, иn-
qяbul edиlяn qяrarlar hюkmяn иcra
edиlmяlиdиr. Eynи zamanda qarшы
tяrяf bu qяrarlardan qanunla mцяyyяn edиlmиш qaydada mяhkяmя
оrqanlarыna шиkayяt edя bиlяr.
Яmяyиn mцhafиzяsи nоrmalarыnыn, qaydalarыnыn, habelя яmяyиn
mцhafиzяsиnя daиr nоrmatиv hцquqи aktlarыn tяlяblяrиnиn yerиnя yetиrиlmяsиnя, eynи zamanda яmяk qanunverиcиlиyиnя яmяl edиlmяsиnя
dюvlяt оrqanlarы иlя yanaшы оlaraq
иctиmaи nяzarяtи яmяk kоllektиvlяrиnиn mцvяkkиl etdиklяrи шяхslяr vя
hяmkarlar иttиfaqlarы tяшkиlatlarыnыn
nцmayяndяlяrи hяyata keчиrиrlяr
(Яmяk Mяcяllяsи 236-cы maddя).
Bu шяхslяrиn иш yerlяrиndя яmяyиn
mцhafиzяsи vяzиyyяtиnи maneяsиz
yохlamaq, aшkara чыхarыlmыш pоzuntularыn aradan qaldыrlmasыnы vяzиfяlи
шяхslяrdяn tяlяb etmяk, habelя tяqsиrkar шяхslяrиn mяsulиyyяtя cяlb
edиlmяsи barяdя ишяgюtцrяn qarшыsыnda mяsяlя qaldыrmaq hцququ vardыr vя ишяgюtцrяn оna hяr hяftя оrta
яmяk haqqыnы юdяmяklя иш vaхtыnda
azы иkи saat vaхt ayыrmalыdыr.
Azяrbaycan Respublиkasыnыn
Яmяk Mяcяllяsиnиn 237-cи maddяsиndя gюstяrиlиr kи, яmяyиn mцhafиzяsи цzrя nоrmatиv aktlarыn
hazыrlanmasыnda vя mцяyyяn
edиlmиш qaydada hяmkarlar иttиfaqlarы kоmиtяlяrи иlя razыlaшdыrыlmamыш aktlarыn qцvvяyя mиnmяsиnя qarшы mцvafиq dюvlяt оrqanlarы vasиtяsиlя etиraz edя bиlяrlяr. Bиr sыra dиgяr vяzиfяlяrlя
yanaшы оlaraq hяmkarlar иttиfaqlarыnыn nцmayяndяlяrи иstehsal оbyektlяrиnиn vя vasиtяlяrиnиn sыnaьы
24
qыnda» Яsasnamя tяsdиq оlunmuшdur.
AHЫK-иn Ыcraиyyя Kоmиtяsиnиn 23 may 2001-cи иl tarихlи (Prоtоkоl №23 b. 8. я) qяrarыna 6
№-lи яlavя иlя «Hяmkarlar Ыttиfaqы
Kоmиtяsиnиn Яmяyиn Mцhafиzяsи
Kоmиssиyasы Haqqыnda» Яsasnamя
tяsdиq оlunmuшdur.
AHЫK-иn Иcraиyyя Kоmиtяsиnиn
23 may 2001-cи иl tarихlи (Prоtоkоl
№23 b. 8. я) qяrarыna 7 №-lи яlavя
иlя «Hяmkarlar Иttиfaqы Kоmиtяsиnиn
Яmяyиn Цzrя Иctиmaи Mцvяkkиl
Haqqыnda» Яsasnamя tяsdиq оlunmuшdur.
Azяrbaycan
Respublиkasы
Яmяk Mяcяllяsиnиn 239-cu maddяsиnиn 3-cц hиssяsиnя uyьun оlaraq, «Ыstehsalat qяzasы vя yaхud
peшя хяstяlиyи nяtиcяsиndя saьlamlыьы pоzulmuш ишчиyя vя ya bu sяbяbdяn hяlak оlmuш ишчиlяrиn aиlя цzvlяrиnя
юdяnclяrиn
verиlmяsи
Qaydalarыnыn, шяrtlяrиnиn vя mяblяьиnиn tяsdиq edиlmяsи haqqыnda»
Azяrbaycan Respublиkasы Nazиrlяr Kabиnetиnиn 9 yanvar 2003-cц иl
tarихlи 3№-lи Qяrarы qцvvяyя mиnmишdиr.
Яmяk vяzиfяlяrиnи yerиnя yetиrяrkяn хяsarяt almыш, peшя хяstяlиyиnя tutulmuш ишчиlяrя vя yaхud bu
sяbяblяrdяn hяlak оlmuш ишчиlяrиn
aиlяlяrиnя mцяssиsяlяr, иdarяlяr,
tяшkиlatlar tяrяfиndяn zяrяrиn юdяnиlmяsи haqqыnda yuхarыda adlarы
чяkиlяn sяnяdlяrdя яtraflы vя genиш
mяlumat verиlmишdиr. Bununla yanaшы оlaraq, охucularы maraqlandыracaq bяzи mяsяlяlяr barяdя
mяlumatlarыn verиlmяsиnя чalышacaьыq. Bиldиyиmиz kиmи, иstehsalat
sanlarыn saьlamlыьыna zяrяrlи tяsиr
gюstяrяn materиallarыn, teхnиkи vя
teхnоlоjи vasиtяlяrиn tяtbиqиnи, habelя яmяyиn mцhafиzяsи haqqыnda
qanunverиcиlиyя zиdd оlan ишlяrи vя
ишяgюtцrяn tяrяfиndяn qяbul edиlmиш
qяrarlarыn fяalиyyяtиnиn dayandыrыlmasы barяdя яmяk qanunverиcиlиyиnя яmяl оlunmasыna dюvlяt nяzarяtиnи hяyata keчиrяn оrqan qarшыsыnda mяsяlя qaldыrsыn».
Yuхarыda deyиlяnlяrи nяzяrя
alaraq, hяmkarlar иttиfaqlarыnыn vя
яmяk kоllektиvlяrиnиn mцvяkkиl etdиklяrи шяхslяrиn seчkиlяrи zamanы
ишчиlяr tяrяfиndяn daha cиddи vя
daha aktиv шяkиldя ишtиrak dиlяrяk
юz hцquqlarыnыn mцdafияsиnи bu иши
bacaranlara hяvalя etmяlяrиnиn ишчиlяrя yalnыz mцsbяt tяsиrи оlacaьыnы
yaddan чыхarmamalыdыrlar.
Иctиmaи nяzarяtиn hяyata keчиrиlmяsиnиn nоrmatиv hцquqи sяnяdlяrи
Azяrbaycan Hяmkarlar Ыttиfaqlarы
Kоnfederasиyasыnыn (AHЫK) Ыcraиyyя Kоmиtяsиnиn tяsdиq etdиyи Яsasnamяlяrdяn иbarяtdиr.
AHЫK-иn Иcraиyyя Kоmиtяsиnиn
23 may 2001-cи иl tarихlи (Prоtоkоl
№23 b. 8. я) qяrarыna 3 №-lи яlavя
иlя «Яmяk Qanunverиcиlиyиnя Rиayяt Оlunmasы Цzrя Hяmkarlar Ыttиfaqlarы Tяrяfиndяn Ыctиmaи Nяzarяtиn Tяшkиlи vя Hяyata Keчиrиlmяsи
Haqqыnda» Яsasnamя tяsdиq оlunmuшdur.
AHИK-иn Ыcraиyyя Kоmиtяsиnиn 23 may 2001-cи иl tarихlи (Prоtоkоl №23 b. 8. я) qяrarыna 4
№-lи яlavя иlя «Яmяk Qanunverиcиlиyиnя Rиayяt Оlunmasы Цzrя
Hяmkarlar Ыttиfaqы Kоmиtяsиnиn
Ыctиmaи Nяzarяt Kоmиssиyasы Haq25
saьlamlыьыnыn pоzulmasы иlя baьlы
яlavя чяkdиyи хяrclяr verиlиr.
Belя kи:
• яgяr ишчи яmяk qabиlиyyяtиnи
иtиrmишdиrsя яmяk qabиlиyyяtиnи иtиrmяmишdяn яvvяlkи gцn malиk оlduьu оrta aylыq яmяk haqqыnыn baш
vermиш bяdbяхt hadиsя nяtиcяsиndя
mяhrum оlduьu peшя яmяk qabиlиyyяtиnиn faиzи mиqdarыnda mцяyyяnlяшdиrиlиr;
• яgяr ишчи hяlak olmuшdursa
яmяk qabиlиyyяtиnи иtиrmяmишdяn яvvяl malиk оlduьu оrta aylыг яmяk
haqqыnыnыn 100% mиqdarыnda юdяnиш
mцяyyяn edиlиr vя Azяrbaycan
Respublиkasы Mцlkи Mяcяllяsиnиn
1121-cи maddяsиnя яsasяn mцяyyяn
edиlmиш hяmиn юdяnиши almaq hцququ
оlan шяхslяrя чatdыrыlыr.
Aylыq юdяncиn mяblяьи mцяyyяnlяшdиrиlяrkяn иstиfadя edиlяn
оrтa aylыq яmяk haqqы hesablanarkяn ишчи hяlak оlmamышdan vя ya
яmяk qabиlиyyяtиnи иtиrmяmишdяn
яvvяlkи 12 tяqvиm ayы яrzиndя malиk оlduьu яmяk haqlarыnыn cяmиnиn 12-yя nиsbяtи gюtцrцlцr.
Иstehsalatda яmяk хяsarяtи иlя
яlaqяdar юdяnиlяn zяrяrя gюrя aylыq юdяncиn mиqdarыnыn hesablanmasыnda gюtцrцlяn оrta яmяk
haqqы mцяyyяn edиlяrkяn nяzяrя
alыnan vя alыnmayan юdяnclяrиn
sиyahыsы «Mяzunиyyяt vaхtы цчцn
оrta яmяk haqqыnыn hesablanmasы
zamanы nяzяrя alыnan vя alыnmayan
юdяnclяrиn mцяyyяn edиlmяsи vя
mяzunиyyяt vaхtы цчцn оrta яmяk
haqqыnыn яmsallaшdыrыlmasы qaydasыnыn tяsdиq edиlmяsи barяdя» Azяrbaycan Respublиkasы Nazиrlяr Kabиnetиnиn 1999-cu иl 25 avqust tarихlи,
qяzasы vя yaхud peшя хяstяlиyи nяtиcяsиndя saьlamlыьы pоzulmuш ишчиyя vя ya bu sяbяbdяn hяlak
оlmuш ишчиlяrиn aиlя цzvlяrиnя tяqsиrkar mцяssиsя tяrяfиndяn ишчиyя
dяymиш zиyana gюrя maddи юdяnиш
оlmalыdыr.
Цmumиyyяtlя, yaddan чыхarmaq lazыmdыr kи, dяymиш zяrяrиn
яvяzиnиn zяrяrчяkяnя vя yaхud zяrяrя gюrя юdяnc almaq hцqцquna
malиk оlan шяхslяrя юdяnиlmяsи
цчцn mцvafиq шяrtlяrdяn bиrи dя
ишчиnиn hяmиn tяшkиlatla яmяk
mцnasиbяtlяrиnиn оlmasыdыr. Lakиn
hal-hazыrda юlkяmиzdя bu sahяdя
prоblemlяr mюvcuddur kи, bunun
da bиr чох оbyektиv vя subyektиv
sяbяblяrи vardыr. Lakиn bu baшqa
sюhbяtиn mюvzusu оlduьu цчцn bu
mяsяlяyя genиш yer vermяsяk dя
qeyd etmяlиyиk kи, ишяgюtцrяnlя
mцvafиq qaydada яmяk mцqavиlяsи
baьlanыlmadan fяalиyyяt gюstяrяrkяn mцяssиsяnиn zяrяrчяkяn qarшыsыnda maddи mяsulиyyяt mяsяlяsи
Azяrbaycan Respublиkasыnыn mцlkи
qanunverиcиlиyиnя mцvafиq
hяll
edиlиr.
Qaydalara gюrя: «Zяrяr mцяssиsяnиn gяlиrи hesabыna, bцdcяdяn
malиyyяlяшяn mцяssиsяlяrdя иsя
bцdcя vяsaиtи, yaхud bцdcяdяnkяnar
vяsaиtlяr hesabыna юdяnиlmяlиdиr».
Qeyd оlunan юdяnишиn verиlmяsи
цчцn яsas оlan baшlыca sяnяd tяhqиqat aktы vя оna яlavя оlunan sяnяdlяrdиr kи, bu barяdя dя яvvяllяrdя mяlumat verиlmишdиr. Яmяk
хяsarяtи almыш (яmяk qabиlиyyяtи
zяиflяmиш vя ya hяlak оlmuш) шяхsя
qanunverиcиlиkdя nяzяrdя tutulmuш
qaydada aylыq юdяnclяr, habelя
26
37 saylы Qяrarыnыn 1 saylы яlavяsиnя
uyьun оlaraq mцяyyяn edиlиr .
Qaydalara яsasяn, иstehsalatda яmяk хяsarяtи иlя яlaqяdar
юdяnиlяn zяrяrя gюrя aylыq юdяnclяrиn mиqdarы qanunverиcиlиklя
mцяyyяn оlunmuш qaydada tяqsиrkar mцяssиsяdя ишчиlяrиn mиnиmum яmяk haqqы vя yaхud
tarиf (vяzиfя) maaшlarыnыn kцtlяvи
artыmы zamanы qanunverиcиlиklя
mцяyyяn оlunmuш qaydada tяshиh edиlиr vя юdяnиlиr. Bu halda
aylыq юdяnclяrиnиn mиqdarыnыn
hesablanmasыnda gюtцrцlяn оrta
яmяk haqqы zяrяrчяkяnиn hяmиn
tяqsыrkar mцяssиsяdя ишlяdиyи peшя
(vяzиfя) цzrя tarиf maaшыnыn kцtlяvи
artыmыndan sоnra иkи aylыq faktиkи
оrta яmяk haqqы hesabыndan
mцяyyяn edиlиr vя gюstяrиlяn artыm
gцnцndяn baшlayaraq юdяnиlиr. Hяmиn оrta aylыq яmяk haqqыnыn hesablanmasыnda nяzяrя alыnan vя
nяzяrя alыnmayan юdяnclяrиn sиyahыsы «Оrta яmяk haqqы hesablanarkяn nяzяrя alыnan vя alыnmayan
юdяnclяrиn Sиyahыsы» Azяrbaycan
Respublиkasы Nazиrlяr Kabиnetиnиn
2000-cи иl 15 иyul tarихlи, 126 saylы
Qяrarы иlя tяsdиq edиlmишdиr.
Qanunverиcиlиyя яsasяn, «18
yaшыna чatmamыш zяrяrчяkяnиn
aylыq юdяncиnиn mиqdarы mиnиmum
яmяk haqqыnыn beш mиslиndяn az
оla bиlmяz».
Qaydalara gюrя, яmяk хяsarяtи
иlя яlaqяdar tяqsиrkar mцяssиsя zяrяrчяkяnя Hяkиm Яmяk Ekspert
Kоmиssиyasы tяrяfиndяn mцяyyяn
edиlяn яlavя хяrclяrи (яrzaьыn, dяrmanlarыn яldя edиlmяsи, prоtezlяmя, оnlara хиdmяt etmя, zяrяrчя-
kяnиn хиdmяt оlunduьu yerя vя
gerиyя gedиш хяrcи, bяzи hallarda
оnu mцшayяt edяn шяхs dя nяzяrя
alыnmaqla sanatоrиya - kurоrt mцalиcяsи, хцsusи nяqlиyyat vasиtяsиnиn
яldя оlunmasы vя оnlarыn яsaslы tяmиrи, yanacaьыn яldя edиlmяsи vя
и.a.) юdяnmяlиdиr.
Zяrяr dяymяsиndя tяqsиrkar
оlan mцяssиsяnиn yenиdяn tяшkиl
оlunduьu hallarda zяrяrчяkяnя
hяmиn mцяssиsяnиn hцquqи varиsи
tяrяfиndяn zяrяrиn яvяzи юdяnиlmяlиdиr. Eynи zamanda zяrяr dяymяsиndя tяqsиrkar оlan mцяssиsя lяьv
edиldиyи halda da zяrяrчяkяnя
qanunverиcиlиklя mцяyyяnlяшdиrиlmиш qaydada zяrяrиn яvяzи юdяnиlиr. Deyиlяnlяrlя baьlы tяrяflяr (zяrяrчяkяn vя tяqsиrkar mцяssиsя)
arasыnda yaranan mцbahиsяlяr
Azяrbaycan Respublиkasыnыn qanunverиcиlиyиnя uyьun оlaraq hяll
edиlmяlиdиr.
Яmяk Mяcяllяsиnиn 239-cu
maddяsи иlя mцяyyяn edиlmиш hallarda юdяnclяrиn verиlmяsи qanunverиcиlиklя mцяyyяn edиlmиш qaydada sыьоrta оrqanlarыnda ишяgюtцrяn tяrяfиndяn иcbarи шяхsи sыьоrta оlunmuш
ишчиlяrя шamиl оlunmur. Яmяyиn
mцhafиzяsи qaydalarыnыn pоzulmasы,
habelя яmяk шяraиtиnя gюrя zяrяrчяkmиш hяmиn ишчиlяrя vя оnlarыn
aиlя цzvlяrиnя sыьоrta haqqы mцvafиq
sыьоrta mцqavиlяsиndя nяzяrdя
tutulan qaydada vя mяblяьdя юdяnиlиr.
Qanunverиcиlиkdя иstehsalatda
baш verяn bяdbяxt hadиsя vя ya
peшя xяstяlиyи nяtиcяsиndя ишчиnиn
saьlamlыьыna dяyяn zяrяrиn юdяnиlmяsи цчцn qanunverиcиlиk tяmиnatы27
nыn olmasыna baxmayaraq praktиkada mиnlяrlя иnsan bu vя ya dиgяr
sяbябlяrя gюrя zяrяrиn яvяzиnи ala
bиlmиrlяr. Bunun яsas sяbябlяrи
ичяrиsиndя mцяssисяnиn lяьv edиlmяsи vя ya иstehsal prosesиnиn
dayanmasы, mцяssиsяnиn юdяnиш qabиlиyyяtиnиn olmamasы kиmи sяbябlяr цstцnlцk tяшkиl edиr.
Yaranmыш problemи qиsmяn
aradan qaldыrmaq mяqsяdи иlя
Azяrbaycan Respublиkasы Prezиdentи 2008-cи иl 4 avqust tarиxlи
Fяrmanы иlя “Юzяllяшdиrиlяn vя
иdarяetmяyя verиlяn dюvlяt mцяssиsяlяrиnиn иstehsalat qяzasы vя
yaxud peшя xяstяlиyи nяtиcяsиndя
saьlamlыьы pozulmuш ишчиsиnя vя ya
bu sяbяbdяn hяlak olmuш ишчиsиnиn
aиlя цzvlяrиnя vя hиmayяsиndя olan
dиgяr шяxslяrя aylыq юdяnc цzrя
borclarыnыn tяnzиmlяnmяsи Qaydalarыnы” tяsдиq etmишdиr.
Bununla baьlы aшaьыda daha
genиш mяlumat verиlяcяkdиr.
Texnиkи tяhlцkяsиzlиk haqqыnda Qanun qяbul edиlmишdиr. Qanun mahиyyяt etиbarи иlя tяhlцkя potensиalы
чox olan obyeкtlяrиn anlayышыnы
verиr vя qanuna яlavя olunan sяnяddя bu obyektlяrиn sиyahыsы verиlиr. Bu qanun hяmичиnиn tяhlцkя
potensиallы obyektlяrиnt layиhяlяшdиrиlmяsиnя, tиkиntиsиnя vя иstиsmara
qяbul edиlmяsиnя texnиkи tяhlцkяsиzlиk tяlяblяrиnи mцяyyяn edиr.
Belя obyektlяrиn иstиsmarыna daиr
texnиkи tяhlцkяsиzlиk tяlяblяrиndяn
bиrи dя ишчи heyяtиnя daиrdиr. Tяlяblяrdя gюstяrиlиr kи, belя obyektlяrи
иstиsmar edяn hцquqи vя ya fиzиkи
шяxslяr “tяhlцkя potensиallы obyektlяrdя ишчи heyяtlяrиnи kompleklяшdиrяrkяn onlarыn texnиkи tяhlцkяsиzlиk, vя иxtиsaslaшma tяlяblяrиnя,
habelя qanunla mцяyyяnlяшdиrиlmиш
dиgяr tяlяblяrя uyьunluьunu vя tиbbи
cяhяtdяn yararlыьыnы tяmиn etmяlиdиr”. Lakиn monиtolrиnq чяrчиvяsиndя belя obyektlяrdя apardыьыmыz mцшahиdяlяr vя ишчиlяrlя
aparыlan mцsahиbяlяr onu gюstяrиr
kи, qanunun bu mцddяasыnda gюstяrиlяn tяlяblяrя yan яmяl edиlmиr,
yaxud cиddи surяtdя яmяl edиlmиr.
Nяtиcяdя bu tиplи obyektlяrdя qяza
tяhlцkяsи vя ишчиlяrиn naшыlы ucbatыndan dиgяr tяhlцkя doьuran hadиsяlяrиn baш vermяsи hяmишя labцd
olur. Qanunun tяlяbиnя gюrя tяhlцkя potensиallы obyektlяrdя чalышanlar “иldя bиr dяfяdяn az olmayaraq
az olmamaq шяrtи иlя tиbbи mцayиnяdяn vя attestasиyadan keчmяlиdиr”.
Tяbии kи, qanunun bu tяlяbиnиn
yerиnя yetиrиlmяsиnя gюrя mяsulиyyяt ишяgюtцrяnиn цzяrиnя dцшцr.
Mяhz ишяgюtцrяn ишчиlяrиn attestasи-
Texnиkи tяhlцkяsиzlиk haqqыnda
Azяrbaycan Respublиkasыnыn
qanunu
Tяhlцkя potensиallы obyektlяrиn
tяhlцkяsиz иstиsmarыnыn hцquqи, иqtиsadи vя sosиal яsaslarыnы mцяyyяnlяшdиrmяk, hяmиn obyektlяrи иstиsmar edяn hцquqи vя fиzиkи шяxslяrиn bu obyektlяrdя baш verя bиlяcяk qяzalarыn qarшыsыnы almaьa vя
baш vermиш qяzalarыn nяtиcяlяrиnи
aradan qaldыrmaьa yюnялdяn fяalиyyяtlяrи tяnzиmlяmяk mяqsяdи иlя
28
yadan vaxtlы vaxtыnda keчmяsиnя
gюrя mцvafиq tяdbиrlяr gюrmяlиdиr.
Иnzиbatи Xяtalar Mяcяllяsиnиn 53.2.
maddяsиnя gюrя иш yerlяrиnиn vя ишчиlяrиn attestasиyasыnы keчиrmяmяyя
gюrя ишяgюtцrяnlяr 700 manatdan,
1200 manatadяk cяrиmя oluna bиlяrlяr. Bununla belя monиtorиnq
zamanы hяm tяhlцkя potensиallы
obyektlяrиn bиr чoxunda, hяm dя
bu kateqorиyaya aиd olmayan
mцяssиsяlяrdя иш yerlяrиnиn vя ишчиlяrиn attestasиyasы nяzяrdя tutulmuш mцddяtlяrdя vя nяzяrdя
tutulmuш qaydalarda hяyata keчиrиlmиr. Ишчиlяrиn vaxtaшыrы tиbbи
mцяayиnяdяn keчиrиlmяsиndя dя
cиddи qцsurlar vardыr. Monиtorиnq
nяtиcяsиndя bu qцsurlar яsasяn
aшaьыdakыlardan иbarяt olmuшdur.
• Ишяgюtцrяnlяr ишчиlяrи (bu
яsasяn юzяl sektora aиddи) vaxtlы
vaxtыnda tиbbи mцayиnяyя gюndяrmиr. Hяtta bиr чox bu tиplи mцяssиsяlяrя xиdmяt gюstяrяn konkret
tиbb mцяssиsяsи yoxdur;
• Tиbb mцяssиsяlяrиndя ишчиlяrиn tиbbи mцayиnяsиnя sяthи yanaшыlыr vя bяzи hallarda ишчиlяrlя razыlaшma яsаsыnda onlarыn tиbbи qцsurlarы mцvafиq sяnяddя gюstяrиlmиr.
Qanundа hяmчиnиn tяhlцkя potensиallы obyektlяrdя texnиkи tяhlцkяsиzlиk tяlяblяrиnя rиayяt olunmasыna daxиlи nяzarяt, qяza sяbябlяриnиn texnиkи tяhqиqatы, texnиkи tяhlцkяsиzlиk ekspertиzasыna daиr mцddяalar da яks olunmuшdur. Bцtюvlцkdя qanunun beynяlxalq standartlara uyьun olmasыna baxmayaraq, onun tяtbиqи praktиkasыnda cиddи qцsurlar vardыr.
Иstehsalatda baш verяn bяdbяxt
hadиsяlяr vя peшя xяstяlиklяrи nяtиcяsиndя ишчиlяrиn saьлamlыьыna vurulan zяrяриn vя bu sяbябlяrdяn hяlak
olaнlarыn aиlя цzvlяrиnя юdяnclяrиn
verиlmяsи иlя baьlы olan normatиv sяnяdlяr
Яmяk Mяcяllяsиnиn 239-cu
maddяsиnя gюrя “Иstehsalatda baш
vermиш bяdbяxt hadиsяdя vя ya peшя
xяstяlиyиndя tяqsиrlи (tam vя ya qиsmяn) olan ишяgюtцrяn hяm ишчиyя
xяsarяt yetиrиlmяsи vя ya saьlamlыьыnыn baшqa шяkиldя korlanmasы nяtиcяsиndя dяymиш zяrяrиn, hяm mцalиcя olunmasы цчцn чяkdиyи, hяm dя
ona pensиya, mцavиnяtlяr verиlmяsи
иlя яlaqяdar sosиal sыьorta orqanlarы
tяrяfиndяn чяkиlяn xяrclяrиn elяcя
dя Azяrbaycan Respublиkasыnыn
Mцlkи Mяcяllяsи иlя mцяyyяn edиlmиш dиgяr яlavя xяrclяrиn яvяzиnи
bцtюvlцkdя юdяmяlиdиr”
Mяcяllяnиn 239-cu maddяsиnя
gюrя hяmчиnиn “Ишяgюtцrяnиn tяqsиrи
цzцndяn baш vermиш иstehsalat qяzasы
vя yaxud peшя xяstяlиyи nяtиcяsиndя
saьlamlыьы pozulmuш ишчиlяrя, habelя
bu sяbяbdяn hяlak olmuш ишчиlяrиn aиlя
цzvlяrиnя vя hиmayяsиndя olan dиgяr
шяxslяrя qanunverиcиlиklя mцяyyяn
edиlmиш qaydada dяymиш zяrяrя gюrя
mцvafиq юdяnclяr юdяnиlmяlиdиr”
Mяcяllяnиn bu maddяsиnиn
шяrtlяrиnи tяmиn etmяk mяqsяdи
иlя Nazиrlяр Kabиnetи tяrяfиndяn
Иstehsalat qяzasы vя yaxud peшя
xяstяlиyи nяtиcяsиndя saьlamlыьы
pozulmuш ишчиyя vя ya bu sяbяbdяn hяlak olmuш ишчиnиn aиlя цzvlяrиnя юdяnишlяrиn verиlmяsи qay29
dalarы, шяrtlяrи vя mяblяьи mцяyyяnlяшdиrиlиr. Яvvяlkи praktиkada
belя kateqorиyaya aиd olanlara
hяm bиrdяfяlиk, hяm dя aylыq
юdяnишlяr mцяyyяn olunurdu.
Nazиrlяr Kabиnetиnиn 2003-cц иl
9 yanvar tarиxlи 3 nюmrяlи qяrarы иlя
иstehsalatda baш verяn bяdbяxt
hadиsя vя ya peшя xяstяlиyи nяtиcяsиndя saьlamlыьыnы иtиrяn шяxslяrя vя
ya bu sяbяblяrdяn hяlak olan шяxslяrиn vяrяsяlяrиnя bиrdяfяlиk konpensasиyalarыn vя aylыq konpensasиyalarыn verиlmяsи praktиkasыna son
qoyuldu. Яslиndя yuxarыda gюstяrиlяn sяbяblяrdяn saьlamlыьыna zяrяr
dяymиш vя bu sяbяbdяn peшя-яmяk
qabиlиyyяtи qиsmяn vя ya tam иtиrmиш
шяxsяrя, habelя hяmиn sяbяblяrdяn
hяlak olmuш шяxslяrиn vяrяsяlяrиnя
dяymиш zяrяrи bиr dяfяlиk kompensasиya etmяk daha mяqsяdяuyьundur,
nяиnkи
onun aylыq
konpensasиya шяkиlиndя юdяnиlmяsи.
Belя kи, aylыq kompensasиyalarыn
юdяnиlmяsиnиn davamlы шяkиldя
olmasы heч dя hяmишя mцmkцn
olmur. Burada rиsklяr daha bюyцkdцr. Bяdbяxt hadиsя vя ya peшя xяstяlиyи nяtиcяsиndя ишчиnиn saьlamlыьыna zяrяr vuran mцяssиsя lяьv
olunduqda, mцяssиsяnиn mцlkиyyяtчиsи dяyишdиkdя vя ya mцяssиsя
иlя baьlы hяr hansы hadиsя (mяsяlяn
mцflиs olma) baш verdиkdя saьlamlыьыna zяrяr dяymиш ишчиyя vя ya bu
sяbяlяrdяn hяlak olmuш ишчиnиn vяrяsяlяrиnя kompensasиyalarыn юdяnиши mцmkцn olmur, nяtиcяdя иnsanlarыn tяmиnatsыz qalыr. Hazыrda
юlkяdя mиnlяrlя иnsan bu sяbяlяrdяn aylыq kopensasиyalarыnы ya tam
ala bиlmиr, yaxud bu kopensasиya-
larыn юdяnиши aylarla, bяzяn иsя иllяrlя hяyata keчиrиlmиr. Tяsяdцfи
deyиldиr kи, mюvcud problemиn mиqyasыnы nяzяrя alaraq юlkя Prezиdentи
2008-cи иl 4 avqust tarиxlи Fяrmanы
иlя “Юzяllяшdиrиlяn vя иdarяetmяyя
verиlяn dюvlяt mцяssиsяlяrиnиn иstehsalat qяzasы vя yaxud peшя xяstяlиyи
nяtиcяsиndя saьlamlыьы pozulmuш ишчиsиnя vя ya bu sяbяbdяn hяlak
olmuш ишчиsиnиn aиlя цzvlяrиnя vя
hиmayяsиndя olan dиgяr шяxslяrя aylыq юdяnc цzrя borclarыnыn tяnzиmlяnmяsи Qaydalarы”nы tяsдиq etmишdиr. Hяmиn qaydalara gюrя иstehsalatda bяdbяxt hadиsя vя ya peшя
xяstяlиyи nяtиcяsиndя peшя -яmяk
qabиlиyyяtиnи tam vя ya qиsmяn иtиrmиш шяxslяrя, vя ya bu sяbябlяrdяn
hяlak olmuш шяxslяrиn vяrяsяlяrиnя
dюvlяt bцdcяsи hesabыna mцavиnяtlяr tяyиn olunmuшdur. Lakиn bu
Qaydalar yalnыz Fяrmanda gюstяrиlяn dюvlяt mцяssиsяlяrиnиn иstehsalat qяzasы vя yaxud peшя xяstяlиyи nяtиcяsиndя saьlamlыьы pozulmuш ишчиsиnя vя ya bu sяbяbdяn
hяlak olmuш ишчиsиnиn aиlя цzvlяrиnя
vя hиmayяsиndя olan dиgяr шяxslяrя
aylыq юdяnc цzrя borclarыna шamиl
olunur. Bu kateqorиyaya aиd olan
aшaьыdakы mцяssиsяlяrя aиddиr:
• Qaydalar qцvvяyя mиnяnяdяk юzяllяшdиrиlmяsи barяdя qяrar
qяbul edиlmиш, lakиn юzяllяшdиrиlmяsи baшa чatmamыш dюvlяt mцяssиsяlяrи;
• 2003-cц иl 27 sentyabr tarиxиndяn bu Qaydalar qцvvяyя mиnяnяdяk юzяllяшdиrиlmяsи baшa
чatmыш dюvlяt mцяssиsяlяrи;
30
mцяyyяn problemlяr ortaya чыxarыr. Bu problemlяr иlk nюvbяdя
aшaьыdakыlar ola bиlяr:
• Bиr чox mцяssиsяlяr, xцsusяn
dя orta vя kичиk mцяssиsяlяr bиrdяn-bиrя чox mиqdarda mцavиnяt
(kompensasиya) юdяmяk qabиlиyyяtиndя olmurlar. Bu hal xцsusяn
иstehsalatda baш verяn bяdbяxt
hadиsя nяtиcяsиndя чoxsaylы ишчиnиn bиr vaxta xяsarяt alaraq peшя
яmяk qabиlиyyяtиnи tam vя ya qиsmяn иtиrmяsи vя ya bu sяbябlяrdяn hяlak olmasы halыnda qeyrиmцmkцn olur. Nяzяrя alsaq kи,
ишяgюtцrяn ишчиnиn saьlamlыьыna
zяrяr vurduqda onun dиgяr xяrclяrиnи, o cцmlяdяn mцalиcя vя ya
dяfn xяrclяrиnи dя юdяmяlиdиr,
onda bu vяsaиtиn чox bюyцk
olduьu aшkar gюrцnцr vя belя иrи
xяrclяrи yalnыz bюyцk malиyyя
иmkanlarыna malиk olan mцяssиsя
vя ya шиrkяtlяr юdяmяk qabиlиyyяtиndя olurlar;
• Aylыq
kompensasиyalarыn
юdяnиlmяsи zamanы яmяk haqlarы
artdыqca юdяnиlяn kompensasиyalarыn da mиqdarы arta bиlиr. Lakиn
bиrdяfяlиk kompensasиyalarыn юdяnиlmяsи zamanы sonradan sцrяtlи иnfиlyasиya prosesи getdиkdя vя alыnmыш vяsaиt dяyяrиnи иtиrdиkdя яlavя
heч bиr vяsaиt юdяnиlmиr. Bu иsя
kompensasиya alan шяxslяrиn rиsklяrиnи artыrыr;
• Bиrdяfяlиk юdяnиlяn kompensasиyanыn mиqdarы nиsbяtяn чox
olur. Belя kompensasиyanы alan
шяxs ondan sяmяrяlи иstиfadя etmяklя hяr hansы bиr bиznes иши qura
bиlяr. Lakиn bиr чox hallarda bu-
• Qaydalar qцvvяyя mиnяnяdяk иdarяetmяyя verиlяn dюvlяt
mцяssиsяlяrи.
Bu Fяrmanыn иmzamlanmasы
vя Qaydalarыn tяstиq olunmasы
olduqca mцtяrяqqи bиr addыm olsa
da problemи yalnыz qиsmяn hяll
etmиш olur. Belя kи, bu aylыq mцavиnяtlяr hяmиn шяxslяrиn almalы olduqlarы real mяblяьlяrя uyьun
deyиl, hamы цчцn bяrabяr шяuиldя
mцяyyяn olunur.
Fяrmana gюrя bu aylыq юdяnclяr:
• peшя яmяk qabиlиyyяtи 29
faиzяdяk иtиrиldиkdя - 30 manat;
• peшя яmяk qabиlиyyяtи 30
faиzdяn 59 faиzяdяk иtиrиldиkdя 40 manat;
• peшя яmяk qabиlиyyяtи 60
faиzdяn 79 faиzяdяk иtиrиldиkdя 50 manat;
• peшя яmяk qabиlиyyяtи 80
faиz vя daha чox иtиrиldиkdя - 60
manat; hяlak olduqda - 70 manat
mцяyyяn olunmuшdur.
Bцtюvlцkdя problemиn tam
hяllи цчцn aylыq kompensasиya
sиstemи bиrdяfяlиk kompensasиya
sиstemи
иlя
яvяzlяnmяlиdиr.
Hazыrda dцnyanыn bиr чox юlkяlяrиndя bu цsuldan иstиfadя olunur.
Belя olan halda иstehsalat zяdяlяnmяsи vя ya peшя xяstяlиyи nяtиcяsиndя peшя -яmяk qabиlиyyяtиnи
tam vя ya qиsmяn иtиrmиш шяxslяr
vя ya bu sяbябlяrdяn hяlak
olmuш шяxslяrиn vяrяsяlяrи яdalяtlи
kompensasиya almaq hцquqlarыnы
tяmиn etmиш olacaqdыr. Lakиn Aylыq
kompensasиyalarыn
bиrdяfяlиk
kompensasиyalarla яvяzlяnmяsи dя
31
nun яksи dя baш verя bиlяr. Vяsaиtdяn qeyrи sяmяrяlи иstиfadя nяtиcяsиndя o tez vaxt яrzиndя tцkяnя
bиlяr. Nяtиcяdя yenя dя kompensasиya alan шяxsиn rиsklяrи artыr.
Gюstяrиlяn problemlяrя baxmayaraq kompensasиyanыn bиrdяfяlиk юdяnиlmяsи daha mяqbuldur. Ишяgюtцrяn юz vяzиfяsиnи
yerиnя yetиrиr vя belяlиklя ядаlяtlи kopensasиya almaq hцququ tяmиn olunur. Sonrakы rиsklяrиn
qarшыsыnыn alыnmasы иsя hяmиn
kompensasиyadan sяmяrяlи иstиfadя edя bиlmяyяnиn шяxsи
problemиnя чevrиlиr.
Mцяssиsяlяrиn юdяmяk qabиlиyyяtиnиn olmamasыnыn qarшыsыnыn
alыnmasыnыn яn mцtяrяqqи yolu иsя
bиr чox юlkяlяrиn praktиkasыnda
genиш yayыlan vя Azяrbaycan
Respublиkasыnыn Qanunverиcиlиyи
иlя yol verиlяn sыьorta sиstemиnиn
tяtbиqиdиr. Юlkя qanunverиcиlиyиnя
gюrя иstehsalat zяdяlяnmяsи vя ya
peшя xяstяlиyи nяtиcяsиndя ишчиnиn
saьamlыьыna dяymиш zяrяrя gюrя
ишяgюtцrяn tam maddи mяsulиyyяt
daшыyыr. Belя hadиsя baш verdиkdя
ишяgюtцrяn onu юz vяsaиtи иlя юdяyя
vя ya ишчиsиnи belя hallardan sыьоrtalaya bиlяr. Иkиncи halda юdяnишиn
hяyata keчиrиlmяsи sыьorta шиrkяtиnиn цzяrиnя dцшяcяkdиr. Bu halыn
tяtbиqи hяmчиnиn hazыrda иstehsalatda baш verяn bяdbяxt
hadиslяrиn gиzlяdиlmяsиnиn dя
qarшыsыnы alacaqdыr. Bu metodun
tятbиqи hяmчиnиn bиr чox qeyrи
formal иш yerlяrиnиn formallaшmasыna gяtиrиb чыxara bиlяr.
32
TИKИNTИ SEKTORUNDA ЯMЯYИN MЦHAFИZЯSИ
VЯ TЯHLЦKЯSИZLИK TEXNИKASЫ QAYDALARЫNЫN
POZULMASЫ NЯTИCЯSИNDЯ ИSTEHSALATDA BЯDBЯXT
HADИSЯLЯRИN BAШ VERMЯSИNЯ ШЯRAИT YARADAN
ЯSAS SЯBЯBLЯR
цчцn иstиfadя olunmuшdur vя яsas
mяlumat mяnbяyи sayыlmamышdыr.
Monиtorиnq nяtиcяsиndя яldя
olunan яsas qяnaяtlяr aшaьыdakыlardan иbarяt olmuшdur:
Monиtorиnq чяrчиvяsиndя юlkяdя, яsasяn dя Bakы шяhяrиndя
hяyata keчиrиlяn tиkиntи sahяlяrиndя monиtorиnqlяr keчиrиlmишdиr.
Nяzяrя alaraq kи, tиkиntи sahяlяrиnя kяnar шяxslяrиn, bяzяn иsя
hяtta dюvlяtиn nяzarяt hцququ
olan orqanlarыnыn daxиl olmasы
чяtиndиr. Monиtorиnq zamanы яsasяn daxиl olmadan kяnardan
mцшahиdя, ишчиlяrlя ишdяn sonra
strukturlaшmamыш иntervцlяr, fotoшяkиllяrиn чяkиlmяsи, kиmи цsullardan иstиfadя edиlmишdиr. Monиtorиnq яsasяn hцndцr mяrtяbяlи
yaшayыш vя ya qeyrи-yaшayыш sahяlяrиnиn tиkиldиyи sahяlяrdя hяyata
keчиrиlmишdиr. Bцtюvlцkdя 30 tиkиntи sahяsи monиtorиnqя cяlb edиlmишdиr. Monиtorиnq zamanы Kцtlяvи
Иnformasиya Vasиtяlяrиndя tиkиntиlяrdя baш vermиш bяdbяxt hadиsяlяrlя baьlы materиallardan da иstиfadя edиlmишdиr. Lakиn bu mяlumatlar yalnыz dиgяr alяtlяr vasиtяsи
иlя яldя olunan nяtиcяlяrиn tяstиqи
Tиkиntи sektorunda, яsasяn dя
yaшayыш vя qeyrи yaшayыш sahяlяrиnиn
tиkиntиsи, tяmиrи vя rekonstruksиyasы
иlя baьlы ишlяrиn hяyata keчиrиldиyи
sahярlяdя Azяrbaycan Respublиkasыnыn Konstиutsиyasыnda, юlkяnиn tяrяfdar чыxdыьы mцvafиq beynяlxalq
normalaрda, Яmяk Mяcяllяsиndя,
Texnиkи tяhlцkяsиzlиk haqqыnda Qanunda vя яmяyиn mцhafиzяsиnя daиr
dиgяr normatиv hцquqи aktlarda яks
olunmuш norma vя standartlara яmяl
olуnmуr. Nяtиcяdя hяr kяsиn яdalяtlи vя яlverишlи яmяk шяraиtиndя ишlяmяk hцququ pozulur. Bu hцququn
pozulmasы иsя юz nюvbяsиndя иstehsalatda bяdbяxt hadиsяlяrя vя peшя
xяstяlиklяrиnя gяtиrиb чыxarыr.
Tиkиntи sahяlяrиndя hяyata keчиrиlяn monиtorиnq nяtиcяsиndя яl-
33
dя olunan qяnaяtlяr aшaьыdakыlar
olmuшdur:
• Tиkиntи шиrkяtlяrиnиn яksяrиyyяtиnиn, xцsusяn dя yцksяk mяrtяbяlи yaшayыш bиnalarы tиkяn vя ya
belя bиnalarda tяmиr rekonstruksиya ишlяrи hяyata keчиrяn шиrkяtlяrиn (fиrma, mяhdud mяsulиyyяtlи
cяmиyyяt vя s.) иxtиsaslaшmamasы.
Юlkяdя baшlanmыш иntensиv tиkиntиlяr bu sahяnи nиsbяtяn tez vя
yцksяk gяlиr gяtиrяn sahяyя чevиrmишdиr. Bu sяbяbdяn чoxsaylы
tиkиntи шиrkяtlяrи, tиkиntи ишlяrи
hяyata keчиrяn Mяhdud Mяsulиyyяtlи Cяmиyyяtlяr yaradыlmышdыr.
Bu шиrkяt vя dиgяr qurumlarыn яksяrиyyяtиnиn heч bиr яvvяlkи vя
oturuшmuш tяcrцbяsи yoxdur. Belя
mцяssиsяlяrи tяsиs edяnlяrиn яksяrиyyяtи yalnыz bиr vя ya bиr neчя
bиnanы tиkmяk vя dяrhal чoxlu
vяsaиt яldя etmяk mяqsяdи gцdцrlяr.
Tяcrцbяlи kadr potesиalыnыn
olmamasы, ишчиlяrиn peшяlяr vя иxtиsaslarыnыn olmasы deyиl, onlarыn
mиnиmal яmяk haqqы иlя ишlяmяyя
razы olmalarы яsas gюtцrцlцr.
• Tиkиntи norma vя qaydalarыna
gюrя tиkиntи gedяn яrazиnиn чяpяrlяnmяsи demяk olar kи, яksяr mцяssиsяlяr tяrяfиndяn hяyata keчиrиlиr.
Lakиn чяpяrlяmяlяr яksяrиyyяt hallarda standartlara uyьun deyиldиr.
Xцsusяn dar kцчяlяrdя чяpяrlяmяlяr tиkиntи sahяsиnя demяk olar kи,
bиtишиk tиkиlиr;
• Tиkиntиnиn иdarя olunduьu иnzиbatи bиnalarыnda vя bиlavasиtя tиkиntи sahяlяrиndя kollektиv mцhafиzя vasиtяlяrи olan tяhlцkяsиzlиk
plakatlarы vя nишanlarы иlя tяmиnat
yox dяrяcяsиndяdиr. Mюvcud olan
plakatlarыn vя nишanlarыn иsя heч dя
hamыsы standartlara uyьun deyиldиr
(юlчцlяrи, rяngи, yazыldыьы dиl vя s.).
• Tиkиntиyя baшlanыlmazdan яvvяl mцvafиq иcra hakиmиyyяtи orqanы tяrяfиndяn иш yerиnиn attestasиyasы keчиrиlmиr. Belяlиklя dя иш yerиnиn
яmяyиn mцhafиzяsи vя texnиkи tяhlцkяsиzlиk qaydalarыna uyьun olmasы, иstиfadя olunan avadanlыq vя
qurьularыn fиzиkи vя mяnяvи cяhяtdяn aшыnыb-aшыnmamasы yoxlanыlmыr;
• Belя mцяssиsяlяrdя tяhlцkяsиzlиk texnиkasы цzrя xцsusи mцhяdиs vяzиfяsи olmur. Ишчиlяr nяzяrdя
tutulmuш qaydalara uyьun tяhlцkяsиzlиk texnиkasы qaydalarыna
daиr tяlиmatlar almыrlar. Иstиfadя
olunan texnиkи vasиtяlяrиn ишlяdиlmяsи цчцn tяlиmatlar olmur. Иш
yerlяrиndя яmяyиn mцhafиzяsи vя
tяhlцkяsиzlиk texnиkasы qaydalarыna
яmяl edиlmяsиnи tяшvиq edяn яyanи
vяsaиtlяr yerlяшdиrиlmиr. Ишчиlяr яksяrиyyяt hallarda xцsusи geyиm
vasиtяlяrи иlя, xцsusяn dя qoruyucu
dяbиlqя vя чяkmяlяrlя tяmиn
olunmurlar;
• Baш verяn bяdbяxt hadиsяlяr
zamanы xяsarяt alma hallarыnы яngяllяmяk vя yaxud mиnиmuma endиrmяk цчцn ишчиlяrиn fяrdи mцhafиzя vasиtяlяrиndяn иstиfadя edиlmяsи zяиfdиr. Ишчиlяrиn яksяrиyyяtи
dяbиlqяsиz, vя xцsusи чяkmяlяr vя
geyиmlя tяmиn olunmamышdыr;
• Tиkиntи sahяlяrиndя yanьыn vя
dиgяr qяzalarыn baш verяcяyи halda
ишчиlяrиn toplanma meydanчalarы
yoxdur.
Tиkиntи
norma
vя
qaydalarыnda nяzяrdя tutulduьu
34
kиmи yanьыn vя dиgяr qяza hallarы
zamanы bиnanы tяrk etmяk цчцn
tяxlиyyя planlarыnыn tяrtиb edиlmяdиyи vя ehtиyat чыxышlarыnыn mцяyyяnlяшdиrиlmяdиyи ашкар edиlmишdиr;
• Mюvcud qanunverиcиlиyя gюrя
ишlяrиn tяhlцkяsиz gюrцlmяsи цчцn
ишя baшlamazdan яvvяl tяlиmatlandыrma яksяrиyyяt hallarda
aparыlmыr;
• Peшя xяstяlиklяrиnиn qarшыsыnыn alыnmasы mяqsяdи иlя ишя daxиl
olarkяn ишчиlяrиn иlkиn vя dюvrц
tиbbи mцayиnяdяn keчиrиlmяsи hяyata keчиrиlmиr;
• Иstи vя soyuq havalarda ишчиlяrиn mцяyyяn vaxtdan bиr dиncяlmяlяrи vя qыzыnmalarы цчцn иstиrahяt otaqlarы yoxdur.
Azяrbaycan Respublиkasыnыn
Яmяk Mяcяllяsиndя nяzяrdя tutulmuш «Иlиn soyuq vaxtыnda aчыq
havada vя ya иsиdиlmяyяn юrtцlц
bиnalarda, habelя иstи havalarda
ишиn dayandыrыlmasы vя ишчиlяrя fasиlяlяrиn verиlmяsи шяrtlяrиnя» tиkиntиlяrdя яmяl olunmur.
• Mюvcud qaydalara uyьun
olaraq ишчиlяrиn иш paltarlarыnыn saxlandыьы yerlяr yarasыz vяzиyyяtdяdиr
vя bu paltarlarыn yuyulmasы hяyata
keчиrиlmиr (ишчиlяr иш paltarlarыnы
yuyulmaq цчцn evя aparыrlar. Belя
иmkanы
olmayanlar
иsя
paltarlardan hяmишя kиrlи vяzиyyяtdя иstиfadя etmяk mяcburиyyяtиndя
qalыr);
• Иstehsalatda ишчиlяrиn sanиtarиya vя gиgиyena qaydalarыna яmяl
etmяlяrиnи tяmиn etmяk цчцn ишчиlяrиn yuyunmasы цчцn lazыmи шяraиt
yoxdur. Ишdяn sonra ишчиlяrиn yu-
yunmasы цчцn duшlar tяшkиl olunmur;
• Monиtorиnqиn яhatя daиrяsиnя daxиl olan mцяssиsяlяr цzrя ишчиlяr ичmяlи su ( adи vя qazlы) иlя tяmиn
olunmurlar
(Яksяrиyyяt
hallarda ишчиlяrиn ичmяk цчцn
yararsыz olan sudan иstиfadя etdиklяrи mцшahиdя olunmuшdur).
• Bюyцk tяhlцkя mяnbяyи olan
qaz balonlarыыn saxlanыlmasы (propan, oksиgen, karbon ...) цчцn xцsusи yerlяr bиr чox hallarda ayrыlmыr. Bu balonlar bяzяn tиkиntи
sahяsиndя nиzamsыz шяkиldя yыьыlыb
saxlanыlыr vя иstиfadя zamanы mюvcud tяhlцkяsиzlик qaydalarыna яmяl
olunmur.
• Monиtorиnq zamanы tиkиntи
sahяlяrинdя baш verя bиlяcяk bяdbяxt hadиsяlяr zamanы vaxtыnda иlk
tиbbи yardыmыn gюstяrиlmяsи цчцn
mцяssиsяlяrиn иnfrastrukturuna daxиl olan bиnalarda vя яrazиdя
dяrman preparatlarы vя qutularыnыn
olmasыna tяsadцf edиlmяmишdиr.
Bяzи tиkиntи sahяlяrиndя ишчиlяrиn
etиrafыna gюrя иш иcrasыnыn иш
otaьыnda bяzи dяrman vя tиbbи
lяvazыmatыn olduьu bиldиrиlmишdиr;
• Kollektиv mцhafиzя vasиtяlяrиndяn bиrи olan gecя vaxtы bцtцn
яrazиnиn ишыqlandыrыlmasыnы tяmиn
edяn projektorlarla tяchиzat яksяr
mцяssиsяlяrdя mюvcuddur. Яslиndя
tиkиntи sahяlяrиndя bunun sяbяbи
tяhlцkяsиzlиk qaydalarыnыn tяmиn
olunmasыndan daha чox gecя vaxtы
betontюkmя ишlяrиnиn tяmиn edиlmяsи mяqsяdи иlя projektorlar
qurulmuшdur. Lakиn bяzи tиkиntи
sahяlяrиndя ишыqlandыrma zяиf tяшkиl
olunmuшdur;
35
• Monиtorиnq apardыьыmыz tиkиntи sahяlяrиnиn hamыsыnda иш vaxtыndаn artыq ишlяrя yol verиlиr vя bu
zaman ишчиlяrя hяr hansы яlavя юdяnишlяr hяyata keчиrиlmиr;
• Mцvafиq иcra hakиmиyyяtи оrqanы tяrяfиndяn effektиv nяzarяt
tam tяmиn olunmamышdыr. Son иllяrdя яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk texnиkasы qaydalarыnыn
pozulmasыna gюrя nяzяrdя tutulan
иnzиbatи vя cиnayяt mяsulиyyяtиnиn
artыrыlmasыna baxmayaraq praktиkada bu qaydalarы pozanlara qarшы
adekvat cяzalarыn tяtbиqи nadиr
hallarda baш verиr.
• Belя tиkиntи sahяlяrиndя чalышan ишчиlяrиn яksяrиyyяtи иlя яmяk
mцnasиbяtlяrи hяr hansы formada
rяsmиlяшdиrиlmиr. Яksяrиyyяt hallarda ишчиlяrlя яmяk mцqavиlяlяrи
baьlanmыr. Dиgяr hallarda иsя “иkиlи
mцhasиbatlыq” aparыldыьы цчцn ишчиlяrя verиlяn faktиkи яmяk haqqы иlя
rяsmи яmяk haqqы arasыnda cиddи
fяrqlяr olur.
Юlkяnиn aparыcы sahяlяrиndяn
bиrи olan tиkиntи sektorunda яmяyиn
mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk texnиkasы qaydalarыna яmяl olunmanыn
vяzиyyяtи bцtюvlцkdя qeyrи-qяnaяtbяxш olsa da bunu bцtюvlцkdя bцtцn sektora aиd etmяk dцzgцn
deyиldиr. Belя kи, юlkяdя иstehsalatda baш verяn bяdbяxst hadиsяlяrя
vя peшя xяstяlиklяrиnя gюrя yцksяk
gюstяrиcиlяr yalnыz yaшayыш vя ya
qeyrи-yaшayыш sahяlяrиnиn tиkинtиsи,
tяmиrи vя rekonstruksиyasы иlя baьlы
hяyata keчиrиlяn sahяlярdя yцksяkdиr. Xarиcи юlkя Шиrkяtlяrиnиn dя ишtиrak etdиyи dиgяr tиkиntи sahяlяrиndя, o cцmlяdяn nяqlиyyat-
kommunиkasиya vasиtяlяrиnиn, tunеl vя юtцrцcцlяrиn tиkиntиsи, hяmчиnиn иrи neft platformalarыnыn, termиnallarыn, onlarla baьlы иnfrastruktur
sahяlяrиnиn tиkиtиsи zamanы иstehsalatda bяdbяxt hadиsяlяrиn gюstяrиcиlяrи aшaьыdыr vя hяmиn tиkиntиlяrdя яmяyиn mцhafиzяsи qaydalarыna
яmяl olunma gюstяrиcиlяrи standartlara uyьundur.
Yaшayыш vя qeyrи yaшayыш sahяlяrиnиn tиkиntиsи, tяmиrи vя rekonstruksиyasы иlя baьlы ишlяrиn hяyata
keчиrиldиyи sahяlяр dя hяyata keчиrиlяn monиtorиnq bu sahяdя яmяyиn
mцhafиzяsи qaydalarыna zиdd olan
яsas uyьunsuzluqlar aшaьыdakыlardыr:
• Monиtorиnqиn hяyata keчиrиldиyи tиkиntи sahяlяrиndя ишяgюtцrяnlяr tяrяfиndяn иш yerиnиn atestasиyasынын hяyata keчиrиlmяmяsи;
• Tиkиntиdя чalышanlarын иlkиn
vя dюvrц tиbbи mцayaиnяdяn keчиrиlmяmяsи;
• Gцclц kцlяk vя ya иstи havalaрda temperaturun aшaьы salыnmasы
vя kцlяyиn qarшыsыnыnыn sцnи шяkиldя
alыnmasы mцmkцn olmayan yerlяrdя ишиn dayandыrыlmamasы;
• Tяhlцkяsиzlиk texnиkasы qaydalarыna яmяl olunmasыna daиr tяlиmatlandыrma ишlяrиnиn hяyata keчиrиlmяmяsи vя heч bиr jurnallarыn
olmamasы;
• Tяhlцkяsиzlиk texnиkasы qaydalarыna daиr яyanи vяsaиtlяrиn vя
plakatlarыn tиkиntи sahяlяrиndя yerlяшdиrиlmяmяsи;
• Ишчиlяrиn xцsusи geyиm vя fяrdи tяhlцkяsиzlиk vasиtяlяrи иlя tяmиn olunmamasы;
36
• Tиkиntи sahяlяrиndя tиbb mяntяqяlяrиnиn, dяrman pereparatlarыnыn vя иlk tиbbи yardыm vasиtяlяrиnиn olmamasы;
• Ишчиlяrlя яmяk mцqavиlяlяrиnиn baьlanmamasы vя ya Яmяk
Mяcяllяsиnиn 43-cц maddяsиnиn tяlяblяrиnя uyьun baьlanmamasы;
• Xцsusи tяhlцkя mяnbяyи
olan qaz balonlarыnыn xцsusи yerlяrdя saxlanыlmamasы;
• Ишчиlяrиn иш vaxtыndan artыq
ишlяrя mцtяmadи olаraq cяlb olunmasы;
• Ишчиlяrиn иш paltarlarыnыn yuyulmamasы vя yuyunmaq цчцn
duшlarыn olmamasы;
• Иш yerиndя ишчиlяrиn ичmяlи su
иlя tяmиn olunmamasы vя fasиlя
zamanы yemяk цчцn xцsusи yerlяrиn olmamasы;
olunmasыna yюnяlmяlи olan xяrclяrиn hяddяn artыq azaldыlmыsы;
• Ишяgюtцrяnlяrиn sяrишtяsиzlиyи
vя mяsulиyyяtsиzlиyи. Kvalиfиkasиyalы kadrlarыn vя mцvafиq sahя
цzrя mцhяdиs texnиkи ишчиlяrиn tиkиntиyя cяlb olunmamasы;
• Mяsulиyyяtsиzlиyя
шяraиt
yaradan
effektиv
nяzarяt
mexanиzmlяrиnиn olmamasы;
• Иstehsalatda baш verяn bяdbяxt hadиsяlяrя gюrя иnzиbatи
mяsulиyyяtиn vя cиnayяt tяqиbиnиn
tam hяyata keчиrиlmяmяsи;
• Ишчиlяrиn юz hцquqlarыnы
lazыmи sяvиyyяdя bиlmяmяsи;
• Ишчиnиn иш yerиnи иtиrmяk tяhlцkяsиnиn olmasы vя bu sяbяbdяn
onlarыn tяlяb иrяlи sцrmяk иmkanыnыnы olmamasы;
• Hяmkarlar иttиfaqlarыnыn olmamasы;
• Ишчиlяrlя яmяk mцnasиbяtlяrиnиn rяsmиlяшdиrиlmяmяsи, o cцmlяdяn яmяk mцqavиlяlяrиnиn baьlanыlmamasы;
• Sиfarишчиlяr tяrяfиndяn яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk
texnиkasыna nяzarяtиn иdarяedиlmяsи barяdя rяsmи sяnяdlяrиn tяlяb edиlmяmяsи vя bu ишя nяzarяtиn zяиf aparыlmasы;
• Иstиfadя olunan avadanlыqlarыn fиzииkи vя mяnяvи cяhятdяn
aшыnmыш vяzиyyяtdя olmasы, yenи
texnиkadan иstиfadя etmяk bacarыьыnыn aшaьы olmasы;
• Яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk texnиkasыna daиr normalara яmяl olunmamasы.
Uyьunsuzluqlara шяraиt
yaradan sяbяblяr
• Tиkиntи sektorunda, яsasяn
dя yaшayыш vя qeyrи yaшayыш sahяlяrиnиn tиkиntиsи, tяmиrи vя rekonstruksиyasы иlя ишlяrи hяyata keчиrяn
tиkиntи tяшkиlatlarыnыn яksяrиyyяtиnиn hяyata keчиrиlяn tиkиntи ишlяrи
иlя baьlы uzunmцddяtlи иш tяcrцbяsиnиn olmamasы vя bu tиkиntи tяшkиlatlarыnыn mцvяqqяtи mяqsяdlяr
цчцn yaradыlmasы;
• Rяsmи vя qeyrи-rяsmи malиyyя mяsrяflяrиnиn yцksяk olmasы tиkиntи ишlяrиnиn maya dяyяrиnи artыrыr. Tиkиntиnи hяyata keчиrяn
sahиbkarlar иsя daha чox qazanc
яldя etmяk иstяyиr. Nяtиcяdя яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk
texnиkasы qaydalаrыnыn tяmиn
37
ИSTEHSALAT ZЯDЯLЯNMЯSЫ VЯ PEШЯ XЯSTЯLЫKLЯRЫ
NЯTЫCЯSЫNDЯ ZЯRЯRЧЯKЯNLЯRЫN
KЯMЫYYЯT GЮSTЯRЫCЫLЯRЫ
Sяhиyyя Nazиrlиyиnnиn mяlumatlarы яsasыnda hazыrlanыr. Яksяrиyyяt hallarda ишчиlяr aldыqlarы xяstяlиklяrиn иstehsalatla bиlavasиtя
baьlы olduьunu sцbut edя bиlmиrlяr. Baxmayaraq kи, mцvafиq иcra
hakиmиyyяtи orqanы tяrяfиndяn
belя xяstяlиklяrиn иш yerlяrи цzrя
tяsnиfatы aparыlыb vя mцvafиq
sиyahы tяstиq olunmuшdur.
Monиtorиnq чяrчиvяsиndя Vяtяndaшlarыn Яmяk Hцquqlarыnы
Mцdafия Lиqasы mцxtяlиf dюvlяt
orqanlarыna, o cцmdяlяn Dюvlяt
Statиstиka Komиtяsиnя mцvafиq
иnformasиya sorьularы gюndяrяrяk son цч иlя яrzиndя
иstehsalatda baш vermиш bяdбяxt
hadиsяlяr vя ya peшя xяstяlиklяrи
nяtиcяsиndя zяrяrчяkяnlяr barяdя rяsmи mяlumatlarы яldя etmишdиr. Bu mяlumat aшaьыdakы kиmиdиr.
Qeyd olunduьu kиmи иstehsalatda baш verяn bяdbяxt hadиsяlяr nяtиcяsиndя zяrяrчяkяnlяrиn
statиstиkasы qeyrи dяqиqdиr. Dюvlяt statиstиka orqanlarы onlara
daxиl olan mяlumatlarы tяsnиfatlaшdыrыb statиstиk gюstяrиcиlяrи
tяrtиb edиrlяr. Lakиn иstehsalatda
baш verяn bяdbяxt hadиsяlяrиn
яksяrиyyяtи, xцsusяn dя kичиk zяdяlяnmяlяrиn demяk olar kи,
hamыsы gиzlяdиlиr. Ишяgюtцrяnlяr
ишчиlяrи шиrnиklяndиrяrяk, yaxud
onlarыn юz hцquqlarыnы bиlmяmяlяrиndяn suи-иstиfadя edяrяk zяrяrчяkяnlяrя aldыqlarы zяdяlяrиn
иш yerиndя deyиl mяишяtdя baш
vermяsиnи etиraf etmяyя sюvq
edиrlяr. Nяtиcяdя яksяrиyyяt zяdяlяnmяlяr иstehsalat zяdяlяnmяsи kиmи deyиl, mяишяt zяdяlяnmяsи kиmи qeydя alыnыr. Peшя xяstяlиklяrи иlя baьlы иsя vяzиyyяt
daha da acыnacaqlыdыr. Belя kи,
peшя xяstяlиklяrиnиn statиstиkasы
38
(2005-2007-cи иllяr цzrя)
Иqtиsadи fяalиyyяt иstиqamяtlяrи цzrя
иstehsalatda zяdяlяnmяlяr
2005
2006
2007
Иstehsalatda bяdbяxt hadиsяlяr nяtиcяsиndя Zяrяrчяkяnlяrиn sayы –cяmи,
nяfяr
189
273
330
o cцmlяdяn:
Mяdяnчыxarma sяnayesи vя
karxanalarыn ишlяnmяsиndя
37
65
6
Emal sяnayesиndя
36
64
58
Elektиrиk enerjиsи, qaz vя suyun иstehsalы
vя bюlцшdцrцlmяsиndя
16
10
9
Tиkиntиdя
40
56
169
Nяqlиyyat, anbar tяsяrrцfatы vя rabиtяdя
12
20
8
Dиgяr иqtиsadи fяalиyyяt nюvlяrиndя
48
58
80
Onlardan bяdbяxt hadиsяlяr zamanы
юlяnlяrиn sayы-cяmи nяfяr
54
81
128
Mяdяnчыxarma sяnayesи vя
karxanalarыn ишlяnmяsиndя
5
16
1
Emal sяnayesиndя
3
13
16
Elektиrиk enerjиsи, qaz vя suyun иstehsalы vя bюlцшdцrцlmяsиndя
10
8
8
Tиkиntиdя
14
17
68
Nяqlиyyat, anbar tяsяrrцfatы vя rabиtяdя
5
8
2
Dиgяr иqtиsadи fяalиyyяt nюvlяrиndя
17
19
33
Peшя xяstяlиklяrиnя dцчar olanlarыn
sayы
300
350
301
o cцmlяdяn
39
EKSPERTLЯRLЯ STRUKTURLAШMAMЫШ ИNTERVЦLЯR
Monиtorиnq чяrчиvяsиndя tяtbиq olunan monиtorиnq alяtlяrиndяn bиrи dя яmяyиn mцhafиzяsи vя
tяhlцkяsиzlиk texnиkasы mяsяlяlяrи
цzrя mцtяxяssиs olan шяxslяrlя
strukturlaшmamыш
иntervцlяrиn
keчиrиlmяsи olmuшdur. Bu alяtиn
tяtbиqиndя яsas mяqsяd mцяssиsяlяrdя яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk texnиkasы qaydalarыnыn
pozulmasыna шяraиt yaradan sяbябlяrи юyrяnmяk иdи. Иntervцlяrя
15 nяfяr ekspert cяlb olunmuшdur. Ekspertlяr elя seчиlmишdиr kи, onlar иstehsalыn bиr sыra
aparыcы sahяsиndя чalышыnlar vя ya
чalышmыш tanыnmыш mцhяdиslяr,
hяmkarlar иttиfaqlarыnda яmяyиn
mцhafиzяsи цzrя mцfяttиш ишlяyяn
vя ya ишlяmиш шяxslяr, hцquqшцnaslar (яsasяn иstehsalatda hцquqи mяsяlяlяrlя baьlы яmяk fяalиyyяtи olan hцquqшцnaсlar) olmuшdur.
Strukturlaшdыrыlmamыш иntervцlяrя cяlb edиlяnlяrиn qarшыsыnda
яsasяn aшaьыdakы suallar qoyulmuшdur:
1. Sиzcя иш yerlяrиndя яmяyиn
mцhafиzяsиnя daиr tяlяblяrиn yerиnя yetиrиlmяsиnя hцquqи яsas verяn normalar tяkmиldиrmи?
2. Mцяssиsяlяrdя яmяyиn mцhafиzяsи qaydalarыna яmяl olunmasыnыn gюstяrиcиlяrиnя daиr fиkиrlяrиnиz.
3. Яmяyиn mцhafиzяsи qaydalarыna шяraиt yaradan яsas sяbяlяr
hansыlardыr?
4. Яmяyиn mцhafиzяsи qaydalarыna яmяl edиlmяsи цчцn mцяssиsя
vя sahя daxиlи nяzarяt effektиvdиrmи?
5. Яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk texnиkasы цzrя mцяssиsяlяrdя шtatlar vardыrmы vя bu шtatlar
цzrя чalышanlar sяrишtяlиdиrmи?
6. Яmяyиn mцzafиzяsи qaydalarыnыn tяmиn olunmasыna dюvlяt
nяzarяtи nя dяrяcяdя effektиvdиr?
7. Яmяyиn mцhafиzяsи qaydalarыnыn tяmиn olunmasыna иctиmaи
nяzarяt vardыrmы vя яgяr vardыrsa
o nя qяdяr effektиvdиr.
Ekspertlяrиn demяk olar kи,
hamыsы hesab edиr kи, яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk texnиkasы
иlя baьlы normatиv bazanыn tяkmиllяшdиrиlmяsиnя ehtиyac olsa da
hazыrkы normalarыn dцzgцn tяtbиqи
иш yerlяrиndя яmяyиn mцhafиzяsи
vя tяhlцkяsиzlиk texnиkasы qaydalarыnы tяmиn etmяyя иmkan verиr.
Яsas problem normalarda olan
boшluqlar vя ya чatышmamazlыqlar
40
sиyalarы hazыrlayan sexlяr, tиcarяt,
ийaшя, qaraj tяsяrrцfatы vя s. юzяl
sahяlяrdя vяzиyyяt acыnacaqlыdыr.
Bu mцяssиsяlяrиn яksяrиyyяtиndя
цmumиyyяtlя яmяyиn mцhafиzяsи
vя tяhlцkяsиzlиk texnиkasы qaydalarы цzrя mцhяndиs шtatы ya yoxdur, yaxud vakantdыr.
Яksяrиyyяt юzяl mцяssиsяlяrdя
ишчиlяr tиbbи yoxlamalara cяlb edиlmиr, onlar gиrиш, carи vя vaxtaшыrы tяlиmatlandыrma proseslяrиnя cяlb
olunmur, иш rejиmиnя яmяl
olunmur, ишчиlяrиn иstиrahяt hцquqlarы pozulur, иш yerlяrи sanиtar
gиgийenиk normalara cavab vermиr.
Ишчиlяrиn иstиrahяtи vя qиdalanmasы
цчцn heч bиr шяraиt yoxdur.
Ekspеrtlяr bu cцr vяzиyyяttя
шяraиt yaradan яsas sяbябlяrи, effektиv daxиlи vя dюvlяt nяzarяtиnиn
olmamasы, korrupsиya, vergиdяn vя
sosиal юdяmяdяn yayыnma, яmяyиn
mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk texnиkasы qaydalarыna яmяl olunmasы
цчцn nяzяrdя tutulan vяsaиtиn
xяrclяnmяmяsи, ишчиlяrиn peшяkarlыьыnыn aшaьы olmasы, mцhянdиstexnиkи heyяtиn tяcцrbяsиzlийи, rяhяbяrlяrиn mяsulиyyяtdяn qaчmaq
иmkanlarыnыn olmasыnda gюstяrmишlяr.
Ekspertlяrиn bиr qиsmи son
dюvrlяrdя dюvlяt nяzarяtиnиn
effektиvlиyиnиn artmasыnы gюstяrsяlяr dя, dиgяr ekspertlяr vяzиyyяtиn
cиddи шяkиldя dяyишmяdиyиnи bиldиrmишlяr. Яksиnя mцяssиsяlяrя daha
чox yoxlama mяqsяdи иlя gяlmяlяrиn sayыnыn artmasы ишяgюtцrяnlяrи
daha da чяtиn vяzиyyяtя salmышdыr.
Bяzи ишяgюtцrяnlяr qeyd etmишdиr
kи, яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlцkя-
deyиl, bu normalarыn qцsurlu tяtbиqиdиr.
Ekspertlяr qeyd etmишdиr kи,
яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk qaydalarыыn tяmиn olunmasыna
daha чox dюvlяt tяшkиlatlarыnda
(bцdcя tяшkиlatlarы vя ya dюvlяtиn
tabeчиlиyиndя olan tяsяrrцfat subyektlяrи) cиddи yanaшыlыr. Bu tяшkиlatlarda яmяyиn mцhafиzяsи vя
tяhlцkяsиzlиk texnиkasы qaydalarыna яmяl olunmasыnы tяmиn etmяk
mяqsяdи иlя vяsaиt ayrыlыr, ишчиlяr
xцsusи geyиmlяrlя tяmиn olunur,
яyanи
vяsaиtlяrdяn
иstиfadя
olunur, ишчиlяr zяrurи hallarda tиbbи yoxlamalardan keчиrиlиr vя tяlиmatlandыrыlыrlar.
Qeyd olunmaldыr kи, tяшkиlatыn
яvvяlkи monиtorиnqlяrи zamanы da
dюvlяt tяшkиlatlarыnda яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk texnиkasы
qaydalarыna яmяl olunma gюstяrиcиlяrи юzяl tяшkиlatlara nиsbяtяn
xeylи yцksяk olmuшdur. Belя kи,
30 иstиqamяt цzrя, faktиkи vяzиyyяtиn qиymяtlяndиrиlmяsи цzrя
gюstяrиcиlяr hяr bиr qиymяtlяndиrmя krиterиyasы цzrя 65- 80 % tяшkиl etmишdиr.
Ekspertlяr
юzяl
sektorda
яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk texnиkasы qaydalarыna яmяl
olunma gюstяrиcиlяrиnиn hяddяn
artыq aшaьы olduьunu gюstяrmишlяr. Beяl mцяssиsяляrdя, xцsusяn
dя tиkиntи, o cцmlяdяn yaшayыш vя
qeyrи yaшayыш sahяlяrиnиn tиkиntиsи,
tяmиrи vя rekonstruksиyasы hяyata
keчиrиlяn sahяlяrdя, yol, yol
qovшaqlarы, шяhяrsalma ишlяrиnиn
hяyata keчиrиldиyи sahяlяr, dцlgяr
sexlяrи, qapы-pяncяrя konstruk41
sиzlиk texnиkasы qaydalarыna яmяl
olunub-olunmamasыndan
asыlы
olmayaraq onlar qeyrи rяsmи xяrcляr юdяmяk mяcburиyyяtиndяdиrlяr vя yoxlamalarыn яsas mяqsяdи
vяzиyyяtиn yaxшыlaшdыrыlmasы deyиl,
шяxsи maraqlarыn tяmиn olunmasыdыr. Bununla belя
hяmkarlar
иtтиfaqlarыnыn fяalиyyяt gюstяrdиyи
mцяssиsяlяrdя vяzиyyяt nиsbяtяn
yaxшыdыr. Mцяssиsяlярdя hяmkarlar иttиfaqlarыnыn fяalиyyяtиnя
шяraиt yaradыlmasы faktыnыn юzц
mцhцm gюstяrиcи kиmи qeyd
olunmuшdur. Demяlи ишяgюtцrяnlяr dюvlяt vя qanun qarшыsыnda
mяsulиyyяt hиssиnя malиkdиrlяr vя
иctиmaи nяzarяtиn mцmkцnlцyцnя
normal yanaшыrlar.
Bцtювlцkdя ekspertlяrиn яksяrиyyяtи vяzиyyяtиn kюklц шяkиldя
dяyишdиrиlmяsиnя cиddи ehtиyac olduьunu bиldиrmиш vя bu sahяdя
tяklиf vя tюvsиyyяlяr vermишlяr.
42
MONИTORИNQИN NЯTИCЯLЯRИNЯ DAИR
YEKUN RЯY VЯ TЮVSЫYYЯLЯR
Dиgяr tяrяfdяn яmяyиn mцhafиzяsи tяlяblяrиnя яmяl olunmamasыnыn nятиcяsи olaraq bяdяxt
hadиsяlяrlя yanaшы peшя xяstяlиklяrиnиn dя dинamиkasы yцksяlяn
xяtlя иnkишaf edиr. Bu hesabatda
yalnыz rяsmи dюvlяt statиstиkasыna
иstиnad edиlяn rяqяmlяr dя bunu
aшkar
шяkиldя
gюstяrиr.
Baxmayaraq kи, tяшkиlatыn яvvяllяrdя hяyata keчиrdиyи monиtorиnqlяrиn nяtиcяlяrиnя иstиnad edиb
demяk olar kи, rяsmи statиstиka яslиndя real vяzиyyяtи tam яks etdиrmиr. Яslиndя иstehsalatda baш
verяn bяdbяxt hadиsяlяr vя peшя
xяstяlиklяrи rяsmи statиstиkada
gюstяrиlяn rяqяmlярdяn dяfяlяrlя
чoxdur.
2007-cи иldя vя 2008-cи иlиn bиrиncи yarsыnda иstehsalatda baш verяn bяdbяxt hadиsяlяrи analиz edяrяk onu doьuran sяbябlяr mцяyyяn edиlmишdиr
• Иstehsalatыn qeyrи-qяnaяtbяxш
tяшkиlи;
• Texnolojи proseslяrиn pozulmasы;
• Ишчиlяrиn яmяyиn mцhafиzяsи
tяlяblяrиnи yerиnя yetиrmяk цчцn
Юlkяnиn яmяk sferasыnda иstehsalatda bяdbяxt hadиsяlяrиn
baш vermяsиnиn vя bunun nяtиcяsиndя ишчиlяrиn peшя яmяk qabиlиyyяtlяrиnи uzun mцddяt иtиrmяlяrи
vя ya bяdbяxt hadиsя nяtиcяsиndя
hяlak olan ишчиlяrиnи sayыnыn иlbяиl
artmasы fonunda mцvafиq dюvlяt
orqanlarы tяrяfиndяn яmяyиn
mцhafиzяsиnя daиr normalarыn
sяrtlяшdиrиlmяsи mцsbяt nяtиcяlяrя
gяtиrиb чыxarmыr. Иnzиbatи mяsulиyyяtиn, o cцmlяdяn maddи mяsulиyyяtиn gюstяrиcиlяrиnиn olduqca
yцksяk hяddя qaldыrыlmasы da bu
sahяdя vяzиyyяtи yaxшыlaшdыrmamышdыr. Bununla belя иш yerlяrиndя яmяyиn mцhаfиzяsи, цmumиyyяtlя яmяk normalarыna vя
qaydalarыna яmяl edиlmяsиnя
nяzarяtи hяyata keчиrяn mцvafиq
иcra hakиmиyyяtи orqanы юlkяnиn
яmяk sferasыnda effektиv nяzarяtи
tяmиn edя bиlmяmишdиr. Bunun
hяm obyektиv, hяm dя subyektиv
sяbябlяrи vardыr.
Юlkяnиn яmяk bazarыnыn xeylи
hиssяsиnиn qeyrи-formal sektorunda olmasы da bu nяzarяtиn effektиvlиyиnи aшaьы salыr.
43
hazыrlanmamasы vя ya qeyrи-qяnaяtbяxш hazыrlanmasы;
• Ишчиlяrиn иstиfadя etdиklяrи
яmяk vasиtяlяrи иlя dцgцn davranmaq vяrdишlяrиnиn vя bиlиklяrиnиn
olmamasы;
• Ишчиlяrиn texnиkи tяhlцkяsиzlиk
qaydalarыna яmяl etmяmяsи, яmяk
иntиzamыnы pozmasы;
• Иш иcraчыlarыnыn, sex rяиslяrиnиn, brиqadиrlяrиn vя s. Иstehsalat
prosesиndя ишчиlяrя bиlavasиtя rяhbяrlиk edяnlяrиn sяhlяnkarlыьы vя
tяcrцbяsиzlиyи;
hяyata keчиrиr kи, bu da vяzиyyяtиn dцzяlmяsиnя яhяmиyyяtlи tяsиr
etmиr. Xцsusяn dя юzяl sektora
daxиl olan mцяssиsяlяrdя, xцsusяn
dя tиkиntи sektorunda (bu barяdя
ayrыca qeyd olunub) яmяyиn
mцhafиzяsи иkиncи, bяzяn иsя
sonuncu vяzиfя kиmи qяbul
olunur. Bu иsя юz nюvbяsиndя belя
mцяssиsяlяrdя чoxsaylы pozuntulara, bu pozuntular иsя иstehsalat
zяdяlяnmяsи vя peшя xяstяlиklяrиnиn baш vermяsиnя gяtиrиb чыxarыr.
Uzun иllяr boyu davam etmяkdя olan bu vяzиyyяtиn иnzиbatи
yollarla tяnzиmlяnя bиlmяmяsи,
vяzиyyяtя yenи baxыш vя yenи yanaшma tяlяb edиr. Burada tяkcя
nяzarяt orqanыnыn sяlahиyyяtlяrиnиn artыrыlmasы, qanunverиcиlиyиn
sяrtlяшdиrиlmяsи cиddи nяtиcяlяrя
gяtиrиb чыxarmayacaqdыr. Yaranmыш vяzиyyяt яmяyиn mцhafиzяsи
иstиqamtяиndя иdarяetmяnиn prиnsиpиal olaraq yenи яsaslarla qurulmasыnы tяlяb edиr. Yenи sиstemиn
formalaшdыrыlmasыnda яsas dиqqяt
sыьorta sиstemиnиn иnkишaf etdиrmяklя yanaшы kompleks hцquqи,
texnolojи, sosиal, иqtиsadи, sanиtargиgийеnиk tяdbиrlяrиn hяyata keчиrиlmяsи yolu иlя rиsklяrиn mиnиmumlaшdыrыlmasыna sяy gюstяrmяkdиr.
Hяmиn dюvr яrzиndя
baш
vermиш peшя xяstяlиklяrиnи doьuran
sяbябlяr aшaьыdakыlar olmuшdur:
• Иш yerlяrиndя zяrurи sanиtar
gиgийenиk шяraиtиn olmamasы;
• Ишчиlяrиn tиbbи yoxlanышdan
keчиrиlmяmяsи (zяrurи иш yerlяrиndя);
• Hava axыnыndan mцhafиzяnиn olmamasы;
• Ишчиlяrиn zяrurи qoruyucu
vasиtяlяrlя tяchиz edиlmяmяsи;
• Ишчиlяrиn soyuq vя иstи havа
шяratиndя xцsusи geyиm vasиtяlяrи
иlя tяchиz edиlmяmяsи;
• Иstиfadя olunan avadanlыqlarыn texnиkи standartlara cavab
vermяmяsи vя s.
Monиtorиnq zamanы mцяyyяn
edиlmишdиr kи, bиr чox mцяssиsяlяrиn rяhbяrlяrи, xцsusяn dя kичиk
mцяssиsяlяrdя яmяyиn mцhafиzяsи
иlя baьlы hяr hansы qabaqlayыcы
tяdbиrlяr hяyata keчиrmиrlяr,
onlar yalnыz baш vermиш bяdbяxt
hadиsя zamanы hяr hansы tяdbиrlяr
Yuxarыda qeyd olunanlarы nяzяrя alaraq aшaьыdakы tяklиflяrиn
hяyata keчиrиlmяsи zяrurиdиr:
• Иш yerlяrиndя яmяk шяraиtиnиn kompleks шяkиldя qиymяtlяndиrиlmяsи, иstehsalat zяdяlяnmяlяrиnиn vя dиgяr bяdbяxt hadиsяlя44
rиn qarшыsыnыn alыnmasы mяqsяdи
иlя mцvafиq иcra hakиmиyyяtи
orqanы, Hяmkarlar Иttиfaqlarыnыn
mцvaыfиq sahя цzrя Respublиka
Komиtяlяrи иlя bиrgя, yerlяrdя иsя
bu orqanlarыn yerlи nцmayяndяlиklяrи vasиtяsи иlя dюvrц olaraq
monиtorиnqlяr hяyata keчиrmяlи,
nяtиcяlяrя uyьun olaraq tяdbиrlяr
planы hazыrlayaraq hяyata keчиrmяlиdиrlяr;
• Яmяyиn mцhafиzяsи sahяsиndя mюvcud olan qanunverиcиlиk vя
normatиv baza daha da tяkmиllяшdиrиlmяlиdиr. Яmяyиn mцhafиzяsи
sahяsиndя mюvcud olan normatиvlяr, o cцmlяdяn sanиtar-gиgиyenиk
normatиvlяr beynяlхalq standartlara uyьunlaшdыrыlmalыdыr. Яmяyиn
mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk texnиkasы qaydalarыnыn tяmиn edиlmяsи
mяqsяdи иlя yenи normatиv sяnяdlяr
qяbul olunmalыdыr;
• Bцtцn иstehsal vя qeyrи-иstehsal sahяlяrи яmяyиn mцhafиzяsи vя
tяhlцkяsиzlиk teхnиkasы tяlяblяrиnя
uyьun olaraq sertиfиkatlaшdыrыlmalы
vя bu tяlяblяrя cavab vermяyяn
mцяssиsяlяrdя иш prosesи dayandыrыlmalыdыr. Иш yerlяrиnиn attestasиyasы
mцtamadи olaraq keчиrиlmяlиdиr;
• Zяrяrlи иш yerlяrиndя чalышаnlar цчцn яlavя gцzяшtlяr vя kompensasиyalar verиlmяlи, saьlamlыьыn
bяrpasы цчцn ишчиlяr mцvafиq
profиlaktиka mцяssиsяlяrиnя gюndяrиlmяlиdиrlяr. Ишчиlяrиn sanatorиyakurort mцalиcяsиnиn tяшkиlи цчцn
яlavя vяsaиtlяr axtarыlmalы, bu иstиqamяtя яlavя vяsаиtиn ayrыlmasы
цчцn ишяgюtцrяnlяr цzяrиndя иmperatиv юhdяlиklяr qoyulmalыdыr;
• Иstehsalat
zяdяlяnmяsиnя
mяruz qalanlar vя peшя хяstяlиklяrиnя tutulanlar vя ya bu sяbябlяrdяn юlяnlяrиn vяrяsяlяrи цчцn
aylыq kompensasиyalarыn юdяnиlmяsиndя sыьorta sиstemиnя цstцnlцk verиlmяlиdиr. Иlkиn mяrяhяlяdя
иrи mяblяьdя kompensasиyalarы
юdяmя qabиlиyyяtи olmamasы яvvяlcяdяn bяllи olan rиsklи иш sahяlяrиndя ишяgюtцrяnlяr цчцn ишчиlяrиn bяdbяxt hadиsя vя peшя xяstяlиklяrиndяn sыьortalanmasы mяcburи olmalыdыr. Daha sonra иsя
sыьorta sиstemи bцtцn иш yerlяrиnя
tяtbиq olunmalыdыr;
• Иstehsalatda baш verяn bяdbяxt hadиsя vя ya peшя xяstяlиyи
nяtиcяsиndя ишчи peшя яmяk qabиlиyyyяtи tam vя ya qиsmяn иtирdиkdя vя ya bu sяbябlяrdяn ишчи hяlak
olduqda Nazиrlяr Kabиnetиnиn
2003-cц иl 9 yanvar tarиxlи 3 nюmrяlи qяrarыnda gюstяrиlяn aylыq
kompensasиyanыn, bиrdяfяlиk kompensasиya иlя яvяzlяnmяsи цчцn
mцvafиq tяdbиrlяrиn hяyata keчиrиlmяsи zяrurиdиr. Bu tяdbиrlяr sыrasыnda qяrara mцvafиq dяyишиklиklяrиn edиlmяsи иlя yanaшы sыьorta sиstemиnиn tяkmиllяшdиrиlmяsи цчцn
dя mцvafиq tяdbиrlяrиn hяyata
keчиrиlmяsи vacиbdиr.
• Peшя хяstяlиklяrиnи doьuran
sяbяblяr araшdыrыlaraq profиlaktиkи tяdbиrlяr hяyata keчиrиlmяlиdиr.
• Яmяk sferasыnda Dюvlяt nяzarяtи effektиv surяtdя yenиdяn tяшkиl edиlmяlиdиr. Yalnыz иnzиbatи
mяsulиyyяtиn artыrыlmasы иш yerlяrиndя яmяyиn mцhafиzяsи vя tяhlцkяsиzlиk qaydalarыnыn tяmиn edиlmяsи
45
mцmkцn deyиldиr. Nяzarяt orqanыnыnыn sяlahиyyяtlяrи artыrыlmalыdыr
vя ona mцяssиsяlяrиn яmяyиn mцhafиzя tяlяblяrиnя cavab vermяsиnиn
audиtиnи keчиrmяk, sertиfиkatlaшdыrma aparmaq sahяsиndя хцsusи
sяlahиyyяtlяr verиlmяlиdиr.
• Cиnayяt Mяcяllяsиnиn 162-cи
maddяsиndя Яmяyиn mцhafиzя
qaydalarыnыn pozulmasыna gюrя
cиnayяt cяzasы mцяyyяn olunmuшdur. Amma bu cяza artыq baш
vermиш bяdbяхt hadиsяyя gюrя tяtbиq olunur. Bu baхыmdan mяcяllяdя иш yerlяrиndя яmяyиn mцhafи-
zяsиnя vя tяhlцkяsиzlиk teхnиkasы
qaydalarыnыn kobud pozulmasыna
gюrя dя cиnayяt cяzasыnыn nяzяrdя
tutulmasы mяqsяdя uyьundur.
Mюvcud olan mцяssиsяlяrdя vя
yenи yaranan mцяssиsяlяrdя (хцsusяn tиkиntи sahяlяrиndя) иш yerlяrиnиn mяcburи attestasиyasы keчиrиlmяlи, bu tяlяblяrя cavab vermяyяn
mцяssиsяlяrиn fяalиyyяtи dяrhal
dayandыrыlmalы vя pozuntunun
mиqyasыna uyьun olaraq иnzиbatи
vя ya cиnayяt иши baшlanыlmalыdыr.
46
Вятяндашларын Ямяк
Щцгугларыны Мцдафия Лигасы
АЗЯРБАЙЪАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА
ЯМЯЙИН МЦЩАФИЗЯСИ
ГАНУНВЕРИЪИЛИК ВЯ ПРАКТИКА
МОНИТОРИНГИН НЯТИЪЯЛЯРИНЯ ДАИР ЩЕСАБАТ
Чапа имзаланмышдыр: 29.12.2008
Каьыз форматы: 70х100 1/16
Щ/н щяъми: 3 ч.в.
Сифариш: 440
Сайы: 500
47
Китаб «АДИЛОЬЛУ» няшриййатында няшря щазырланмышдыр.
Тел.: 498-68-25; 418-68-25; факс: 498-08-14;
Web: www.adиloglu.az;
Е-маил: иnfo@ adиloglu.az
«Илай» ММЪ-нин мятбяясиндя
щазыр диапозитивлярдян
истифадя олунмагла офсет цсулу иля чап едилмишдир.
Цнван: Бакы шящ., Шярифзадя кцч., 202.
Тел.:433-00-43
48

Benzer belgeler

Metallurq 208x280 maket 1 2012.qxp

Metallurq 208x280 maket 1 2012.qxp Jurnalda xarici internet resurslarынdan яldя olunmuш materiallar yalnыz informasiya mяqsяdi dasыyыr. Redaksiya tяqdim olunan materiallara gюrя mяsuliyyяt dasыmыr. Чap olunan materiallar etibarlы mя...

Detaylı