Metallurq 208x280 maket 1 2012.qxp

"Ìåòàëëóðã" елми-техниkи ъурнал
ÒßÑÈÑ×È
"Baku Steel Company" ММЖ
ÁÀØ ÐÅÄÀÊÒÎÐ
Намиг Ящмядов
ÉÀÐÀÄÛÚÛ ÙÅÉßÒ
Елнаря Щейбятова
Мещпаря Султанова
Рейщан Исайева
Мяммяд Рящимов
Фярганя Исайева
ßËÀÃß Ö×ÖÍ
ÐÅÄÀÊÑÈÉÀÍÛÍ ÖÍÂÀÍÛ
Дярняэцл шосеси, Мир-Жялал 15
Е-маил: [email protected]
www.bakusteel.com
Òåë., ôàêñ: (+994 12) 490 30 70
(+994 12) 490 30 71
“Металлург” ъурналы Азярбайжан
Республиkасынын Ядлиййя Назирлийиндя
гейдиййата алыныб 14.02.11
Рейестр № 3352
ÒÈÐÀÆ - 1000
×ÀÏ ÎËÓÍÓÁ
"Шярг-Гярб" мятбяясиндя
×ÀÏÀ ÈÌÇÀËÀÍÛÁ
02.05.12
РЕKЛАМЛАРЫН МЯТНИНЯ ЭЮРЯ
РЕДАKСИЙА МЯСУЛИЙЙЯТ ДАШЫМЫР.
HÞRMßTLÈ OXUCULAR!
З
янэин щадисялярля долу 2011-жи или эеридя
гойуб, 2012-жи илин
илk айларында йенидян
Сизлярин эюрцшцня эялириk. Яlinizdя tutduьunuz bu nюmrяnin sяhifяlяrindя яняняви олараг Сизляри дцнйада вя юлkямизин металлурэийа аляминдя баш верян
мцщцм йенилиkлярдян хябярдар едяжяйиk.
Yяqin razыlaшarsыnыz ki, юлkямиздя металлурэийа сянайеси игтисадиййатын
ясас дайагларындан щесаб олунур. Вя яэяр юлkянин ясас малиййя мянбяйи олан
нефтин бир мцддят сонра тцkянмя ещтималы йаранарса, ян бюйцk эялир металлурэийадан ялдя едиляжяk. Ъурналымызын бу сайында металлурэийа сянайесинин инkишаф етдирилмясиндя Дашkясян Филизчай йатаьынын сямяряли истифадя йолларына
тохунулуб. Мцтяхяссисляр тяряфиндян апарылан арашдырмалар эюстярир kи, Дашkясян филизини яритмяkля дямири бярпа етмя технолоэийасыны даща тез щяйата
kечирмяk мцмkцн олажаг.
Иl яrzindя gerчяklяшяn лайищяляри geniш шяkildя iшыqlandыran "Металлург" jurnalыnыn bu sayыnda da "Баkу Стеел Жомпанй" ММЖ-нin gюrdцyц iшlяr юz яksini tapыb. Buna misal olaraq, ширkятин йенидянгурма ишляриндя дцнйа стандартларына уйьун аваданлыгларын вя ян сон технолоэийаларын тятбигини эюстярмяk
олар.
Бу аваданлыглар ширkятимизи няинkи Азярбайжан вя Загафгазийада, щятта
Авропанын инkишаф етмиш ян мцасир металлурэийа заводлары иля рягабятя эиря билмясиня имkан веряжяk. Даими охужуларымыз бу аваданлыгларын хцсуси юзяллиkляри,
металлурэийа сянайесинин инkишафына веряжяйи файдалары щаггында ятрафлы ъурналымызын нювбяти сайларында таныш ола биляжяkляр.
Yuxarыda sюylяdiyimиз mцhцm xяbяrlяrdяn biri дя шirkяtimizin эялян илин
иkинжи йарысындан мящсулларын чешидлярини артырараг бу сырайа kатанkа, швеллер,
иkитавр, kцнжлцk истещсалыны да ялавя етмясидир. Йени йайма хяттинин истигамятляри
щаггында ъурналымызын сящифяляриндян хябяр тутажагсыныз.
Инанырыг kи, "Металлург" jurnalыnыn buдяфяkи sayы да Сизляр тяряфиндян
дяйярляндириляряk етибарынызы газанажаг.
РЕДАKСИЙАНЫН ИЖАЗЯСИ ОЛМАДАН
ЪУРНАЛДАKЫ МАТЕРИАЛЛАРДАН ВЯ
ЙА ШЯKИЛЛЯРДЯН ИСТИФАДЯ ЕТМЯK
ГАДАЬАНДЫР.
Jurnalda xarici internet resurslarынdan яldя
olunmuш materiallar yalnыz informasiya
mяqsяdi dasыyыr. Redaksiya tяqdim
olunan materiallara gюrя mяsuliyyяt
dasыmыr. Чap olunan materiallar etibarlы
mяnbяlяrdяn яldя olunsa da, redaksiya
onlarыn tamamilя dяqiqliyinя tяminat
vermir.
Íàìèã ßùìÿäîâ,
Баш редаkтор
..
.
MUNDßRICAT
MAY, 2012
4 Måòàllóðýèéà Àçÿðáàéúàí
ñÿíàéåñèíèí ïðèîðèòåò ñàùÿñèäèð
"Qara metallurgiyanыn яsas xammal
bazasы олан Daшkяsяn dяmir filizi
yataqlarы вя яlvan metallurgiyanыn яsas
xammal bazasы олан Zяylik-Alunit filiz
yataqlarыnдаkы xammal ehtiyatlarы юlkяdя
daь-mяdяn sяnayesinin inkiшafы цчцn
uzun illяr kifayяt edя bilяr..."
24
ÄßÌÈÐÄßÍ
×ÛÕÀÍ ÑßÑ
12 Yenè texnologèyalarûn tÿtbèqè
"BSC"-nè Avropanûn möasèr
zavodlarûndan bèrènÿ ÷evèrÿcÿk
"Avropa standartlarыna cavab verяn яn
son texnologiyalarыn tяtbiqi mцяssisяnin
daxili vя xarici bazara yцksяk keyfiyyяtli
mяhsullar tяklif etmяsinя imkan verir..."
14 Рамиз Задайев:
"Yenè yayma xÿttènèn èstehsalû
daxèlè bazara yþnÿlÿcÿk"
""Baku Steel Company" ММЖ-nin layihяsinя яsasяn йeni yayma xяttinin bir
qolu шveller, digяr qolu ися katanka
istehsal едяжяk..."
18 Низами Исмайылов
Fasonlu tþköklÿr ö÷ön
qÿliblÿrin keyfiyyÿtinin tÿmin
edilmÿsi
AZßRBAYCANDA METALLURGÈYA Vß
ONUN PERSPEKTÈVLßRÈ
"Арматурун юлkямиздя истещсал олундуьу щалда щяля дя мцлkи вя
сянайе тиkинтиляриндя харижи мящсулларын цстцнлцk тяшkил етмяси беля бир
суал доьурур: "Нийя йерли ширkятляр арматуру хариждян идхал етмяkдя
давам едирляр?.."
20 Адил Аьайев
Àðìàòóð óçóíþìöðlö îlìàlûäûð
22 Éî òèêèíòèñèíèí "éîl"ó ìåòàl
òÿðêèálè ølàêäàí êå÷èð
8
2 METALLURQ MAY, 2012
"Иstяnilяn mяhsulun hazыrlanmasы zamanы
onun tяrkib gюstяricilяrinin yцksяk olmasы
birbaшa hяmin mяhsulun istifadя mцddяtinя, yяni keyfiyyяtinя dяlalяt edir..."
32 Ìàðòåíèí èúàäû
ÄßÌÈÐ ÑÒÐÀÒÅÝÈÉÀ
MÅÒÀËËÓÐÝÈÉÀ
ÀÇßÐÁÀÉÚÀÍ ÑßÍÀÉÅÑÈÍÈÍ
ÏÐÈÎÐÈÒÅÒ ÑÀÙßÑÈÄÈÐ
МЕТАЛЛУРЭИЙА СЯНАЙЕСИ ЩЯМИШЯ ОЛДУЬУ KИМИ БУ ЭЦН ДЯ ДЦНЙАДА
ЭЯЛИРЛИ САЩЯЛЯРДЯН ЩЕСАБ ОЛУНУР. МЕТАЛЛУРЭИЙА ДИЭЯР СЯНАЙЕ
САЩЯЛЯРИНИН - МАШЫНГАЙЫРМА, ЖИЩАЗГАЙЫРМА, АВТОМОБИЛГАЙЫРМА,
ЕНЕРЭЕТИKА, ЕЛЯЖЯ ДЯ МЯИШЯТ ТЕХНИKАСЫНЫН ИНKИШАФЫНА МЦСБЯТ
ТЯСИР ЭЮСТЯРИР. ТЯСАДЦФИ ДЕЙИЛ KИ, ДЦНЙАНЫН ЯН ИРИ ЮЛKЯЛЯРИНИН
МЯЩЗ МЕТАЛ ИСТЕЩСАЛЫ, МЕТАЛ ЕМАЛЫ СЯНАЙЕЛЯРИ KИФАЙЯТ ГЯДЯР
ЭЦЖЛЦДЦР. АЗЯРБАЙЖАНДА ДА ГАРА ВЯ ЯЛВАН МЕТАЛЛУРЭИЙАНЫН
ИНKИШАФЫ ЦЧЦН KИФАЙЯТ ГЯДЯР МИНЕРАЛ ХАММАЛ ЕЩТИЙАТЛАРЫ ВАР...
4 METALLURQ MAY, 2012
ÄßÌÈÐ ÑÒÐÀÒÅÝÈÉÀ
оn illяr Аzяrbаycаndа mеtаllurgiyа sяnаyеsi priоritеt sаhя kimi юzцnц gюstяrmяkdяdir. Bu, цmumilli
lidеr Hеydяr Яliyеvin Аzяrbаycаndа
mеtаllurgiyаnыn inkiшаfыnа gюstяrdiyi
хцsusi qаyьы ilя bаьlыdыr. 1993-cц
ildя цmummilli lidеr Hеydяr Яliyеv
yеnidяn hаkimiyyяtя qаyыdаndаn
sоnrа fяаliyyяti dюvrцndя rеspublikаdаkы аьыr sяnаyеyя, о cцmlяdяn
mеtаllurgiyа sаhяsinя хцsusi diqqяt
yеtirяrяk, оnun inkiшаfы istiqаmяtindя dяfяlяrlя dяyяrli tаpшыrыqlаr vеrib.
Hеydяr Яliyеv siyаsi kursunun lаyiqli dаvаmчыsы, dюvlяt bашчыsы Иlhаm
Яliyеv dя mеtаllurgiyа sаhяsinin inkiшаfыnа dаim юnяm vеrir. Nazirlяr
Ñ
Kabinetinin 2011-ci ilin sosial-iqtisadi inkiшafыnыn yekunlarыna vя 2012-ci
иldя qarшыda duran vяzifяlяrя hяsr
olunmuш iclasdа dюvlяt bашчыsы mеtаllurgiyаnыn inkiшаfыnа tохunаrаq,
cаri ildя dя sяnayelяшmя цчцn
яlavя imkanlar yaradыlacaьыnы bildirib. Gяncяdя yeni alцminium zavodunun iшя baшlayacaьыnы sюylяyяn
Respublika Prezidenti bunun аlцminium sяnayesinin inkiшafы цчцn bюyцk addыm оlаcаьыnы qеyd еdib.
Цmumiyyяtlя, dюvlяt bашчыsы юlkяnin
tяrяqqisini sяnаyе sаhяlяrinin durmаdаn inkiшаfыndа gюrцr. Bu gцn
Prezident Иlham Яliyevin rяhbяrliyi
ilя юlkяmizdя metallurgiya sяnayesinin inkiшafы цчцn mцhцm layihяlяr
hяyata keчirilir. Gяncяdя Polad Mяrkяzinin inшasы, alцminium istehsalы
цчцn чox ciddi layihяlяrin icrasы,
Azяrbaycanыn qыzыl istehsal edяn юlkяlяrdяn birinя чevrilmяsi respublikamыzыn zяngin metallurgiya sяnayesinя malik olduьunu sцbut edir.
Azяrbaycanыn yeraltы sяrvяtlяri
iчяrisindя яhяmiyyяtinя gюrя birinci
yerdя neft-qaz, ikinci yerdя isя filiz
faydalы qazыntыlarы durur. Respublikamыzda яn iri qara metallurgiya mяrkяzlяri Sumqayыt, Bakы vя Gяncяdяdir. Azяrbaycanыn яn bюyцk daьmяdяn sяnayesi mяrkяzi olan Daшkяsяn rayonunu isя haqlы olaraq
Azяrbaycanыn Uralы adlandыrыrlar.
Burada zяngin dяmir filizi, alunit vя
5 METALLURQ MAY, 2012
ÄßÌÈÐ ÑÒÐÀÒÅÝÈÉÀ
NAZИRLЯR KABИNETИNИN
2011-CИ ИLИN SOSИAL-ИQTИSADИ
ИNKИШAFЫNЫN YEKUNLARЫNA VЯ
2012-CИ ИLDЯ QARШЫDA DURAN
VЯZИFЯLЯRЯ HЯSR
OLUNMUШ ИCLASDА DЮVLЯT
BАШЧЫSЫ ИЛЩАМ ЯЛИЙЕВ
MЕTАLLURGИYАNЫN ИNKИШАFЫNА
TОХUNАRАQ, CАRИ ИLDЯ DЯ
SЯNAYELЯШMЯ ЦЧЦN
ЯLAVЯ ИMKANLAR
YARADЫLACAЬЫNЫ BИLDИРИB
mяrmяr yataqlarы mюvcuddur. Dяniz
sяviyyяsindяn 1600-1800m yцksяklikdя olan Daшkяsяn dяmir vя kobalt
yataьы hяlя 1867-ci ildяn mяlum idi.
Burada daшkяsяnit-amfibol qrupuna aid tцnd-gюy rяngli xцsusi mineral yataqlarы mюvcuddur. Kobalt ehtiyatlarы яsаsяn Daшkяsяn filiz rayonunda - "Hamamчay" vя "Dяmir"
dяmir filizi yataqlarыnda, hяmчinin
Balakяn rayonunun "Filizчay" kolчedan-polimetal yataьыnda cяmlяnib. 95 milyon ton filiz ehtiyatыna
malik оlаn bu yаtаq dцnyanыn яn iri
yataqlar sыrasыna daxildir. Vя hеsаblаmаrа яsаsяn kяшfiyyatы baшa чatdыrыlаn "Filizчay" kolчedan-polimetal
yataьыnыn ehtiyatlarы daь-mяdяn mцяssisяsinin yцksяk rentabelli fяaliyyяtini uzun mцddяt tяmin edя
bilяr.
Filizdя яsas qiymяtli komponentlяr mis (filizdя orta miqdarы
0,59%), sink (3,63%), qurьuшun
(1,43%), gцmцш (44,2 q/t), bismut,
kadmium, kobalt, selen, tellur, indium vя s. ibarяtdir. Qeyd etmяk lazыmdыr ki, uzun illяr яrzindя Daшkяsяn yataьыnыn istismarы nяticяsindя
Qoшqarчayыn vadisindя 30 mln. tondan artыq tullantы yыьыlыb ki, bu tullan-
6 METALLURQ MAY, 2012
tыlarыn tяrkibindя kцlli miqdarda qiymяtli kobalt var.
Alunit filizi alцminium sяnayesi
цчцn яsas xammaldыr. Daшkяsяn
rayonundakы Zяylik-Аlunit yataьы
dцnyada Чindяki yataqdan sonra ЫЫ
yerdя durur. Alunitin tяrkibindя alцminium xammalыndan baшqa kalium
vя natrium duzlarы, kцkцrd vя s. birlяшmяlяr var.
Qara metallurgiyanыn яsas xammal bazasы оlаn Daшkяsяn dяmir fi-
lizi yataqlarы vя яlvan metallurgiyanыn яsas xammal bazasы оlаn Zяylik-Alunit filiz yataqlarыndаkы xammal
ehtiyatlarы юlkяdя daь-mяdяn sяnayesinin inkiшafы цчцn uzun illяr kifayяt edя bilяr. Vя яgяr юlkяnin
яsаs mаliyyя mяnbяyi оlаn nеftin
bir mцddяt sоnrа tцkяnmя еhtimаlы
yаrаnаrsа, яn bюyцk gяlir mеtаllurgiyаdаn яldя еdilяcяk.
Mеtаllurgiyа чохmiqyаslы sаhя
оlduьundаn mеtаllurgiyа mцяs-
ÄßÌÈÐ ÑÒÐÀÒÅÝÈÉÀ
sisяlяrinin stаbil iшlяmяsinя milyоnlаrlа sяrmаyя, mцхtяlif mцtяхяssislяr, mаtеriаllаr lаzыmdыr. Bunа gюrя
dя Dашkяsяn Filizчаy yаtаьыnыn iшя
dцшmяsi mеtаllurgiyаnыn bяrpаsыnыn
яsаsыnы, оnurьа sцtununu tяшkil
еdяcяk.
Bu sаhяni inkiшаf еtdirmяk
цчцn mцtяxяssislяr Daшkяsяndя
tяrkibi 65-67 faizя qяdяr saflaшmыш
dяmir konsentratы istehsal edяn
filizчыxarma vя saflaшdыrma kompleksinin yaradыlmasыnы, bundan яlavя, Gяncяdя dяmiri filizdяn birbaшa
bяrpa edяn qurьu, yяni 92-95 faizli
mяsamяli dяmir lopalarы hazыrlayan
istehsal sahяsi vя poladяritmя zavodunun tikilmяsini mяqsяdяuyьun
hesab edirlяr.
Белялиkля, mцtяхяssislяr tяrяfindяn аpаrыlаn аrашdыrmаlаr gюstяrir
ki, Dашkяsяn filizindяn dяmiri bяrpа
еtmя tехnоlоgiyаsыnы даща tеz hяyаtа kечirmяk оlаr.
Gяlяcяkdя аlunitin istеhsаlы
цчцn, mяsяlяn, Zяylik-Аlunit mяdяnindяn чыхаrыlаn аlunиtlяri еmаl еdяrяk alцmin oksidi аlыnmаsы vаcibdir.
Bu hаldа Аzяrbаycаnыn яrаzisindя alцmin oksidi аncаq аlunitdяn
аlыnаcаq vя gяtirilmя bоksitя еhtiyаc qаlmаyаcаq. Rяqabяtя davamlы, region qiymяtlяri ilя mцqayisяdя
sяrfяli polad mяmulatlarыnыn isteh-
pоlаd mяhsullаrы ilя tяmin еdilmяsindя "Baku Steel Company" MMC
durmаdаn чаlышыr. Юlkяmizdя аьыr
sяnаyе sаhяsindя хаrici sяrmаyя
яsаsыndа yаrаdыlmыш ilk юzяl mцяssisя оlаn bu zаvоd, mцаsir pоlаdяritmя mцяssisяsi kimi fяаliyyяt
gюstяrir. Mеtаlыn sаbit хаmmаl mяn-
ßlvan metallurgiyanûn ÿsas xammal bazasû
îëàí Zÿylik-Alunit filiz yataqlarûnäàkû
xammal ehtiyatlarû þlkÿdÿ daü-mÿdÿn
sÿnayesinin inkiøafû ö÷ön uzun illÿr
kifayÿt edÿ bilÿr
salыna yalnыz bu yolla nail olmaq
mцmkцndцr.
Бунларын hяyаtа kечirilmяsi
цчцn Аzяrbаycаndа kifаyяt qяdяr
mцtяхяssis, хаmmаl vя аvаdаnlыq
vаr. Qeyd etmяk yerinя dцшяr ki,
мцstяqil Аzяrbаycаndа mеtаllurgiyаnыn inkiшаfы vя yеrli bаzаrыn
bяyi Dашkяsяn Filizчаy yаtаqlаrы
iшя dцшяrsя, Gяncяdя, Sumqаyыtdа
mеtаllurgiyа mцsяssisяlяri, еlяcя
dя hаzыrdа gцclц kаdr pоtеnsiаlы vя
mцаsir аvаdаnlыqlаrlа tяchiz оlunmuш "Baku Steel Company" MMC
dаvаmlы fяаliyyяtя hаzыr vяziyyяtdяdir.
ÏÎËÀÄ ÌÞÂÃÅ
AZßRBAYCANDA
METALLURGÈYA Vß ONUN
PERSPEKTÈVLßRÈ
Аzяrbaycan dюvlяtinin iqtisadi sahяdя apardыьы ardыcыl siyasяt юlkяnin bu
sahяdяki qцdrяtini gцnbяgцn artыrыr. Respublika iqtisadiyyatыnыn aktiv
inkiшafы fonunda iri miqyaslы infrastruktur layihяlяr hяyata keчirilяrяk,
bюyцk tikinti obyektlяri inшa edilir. Mцlki vя sяnaye tikintilяri, unikal
чoxmяrtяbяli binalar, mяdяniyyяt vя idman mяrkяzlяri, kюrpцlяr, nяqliyyat
yollarы, sяnaye obyektlяri юz nюvbяsindя tikinti tяyinatlы polad mяhsullara
olan tяlяbatы da artыrmaqdadыr. Яgяr яvvяllяr юlkяnin tikinti materiallarы
bazarыnы yalnыz xarici mяhsullar tяmin edirdisя, bu gцn yerli bazarda
dцnya standartlarыna cavab verяn keyfiyyяtli vя mцxtяlif чeшidli istehsal
mяhsullarыna rast gяlmяk olar...
eyd edim ki, respublikada
polad mяhsullarыnыn istehsalы sahяsindя яvяzsiz rolu olan mцяssisяlяrdяn biri mцasir Azяrbaycanыn
metallurgiya sяnayesindя юnяmli
yer tutan "Baku Steel Company"
MMC-dir. Hяlя 2001-ci ilin iyun
ayыnыn 1-dя Цmummilli liderimiz
Heydяr Яliyevin iшtirakы ilя zavodun
rяsmi aчыlышы keчirilmiшdir. Azяrbaycan metallurgiya sяnayesinin yenidяn bяrpasыnda яvяzsiz xidmяtlяri
olan ulu юndяr Heydяr Яliyev юz
uzaqgюrяn siyasяtinя яsaslanaraq,
юlkяnin gяlяcяk inkiшafы istiqamяtindя bu sяnaye sahяsinin vacibliyini daim qeyd etmiшdir. Qafqaz regionunda birinci poladяrtimя mцяssisяsi olan "Baku Steel Company"
MMC-nin цmumi istehsal gцcц
2008-ci ilя kimi 250 000 ton tяшkil
edirdisя, aparыlan siyasяt vя dцzgцn
investisiya qoyuluшu nяticяsindя
2010-cu ildя bu rяqяm 770 000 tona
чatdыrыldы. Bununla kifayяtlяnmяyяn
шirkяt 2013-cц ilin 1-ci rцbц цчцn bu
Ã
8 METALLURQ MAY, 2012
Ðàñèì Ìÿììÿäîâ,
"Baku Steel Company" ММЖ-нин мцшащидя щейятинин сядри
rяqяmi 1100000 tona чatdыrmaq
niyyяtindяdir. Иstehsal gцcцnц maksimuma чatdыrmaq niyyяtindя olan
"BSC"-ни 2011-ci ilin dekabr ayыnda
Almaniyanыn "Siemens VAЫ" шirkяti
ilя mцqavilя baьlamыш, zavodda
hяmin шirkяtin istehsalы olan yeni,
daha mцasir soba quraшdыrыlmasы
ÏÎËÀÄ ÌÞÂÃÅ
nяzяrdя tutulmuшdur. Bu soba karbontяrkibli materiallarыn sobaya
vurulmasы prossesini idarя edяn
yeni sistemlя tяchiz olunacaqdыr.
Bununla yanaшы, istehsalda yцksяk
keyfiyyяt fяrqi ilя seчilяn шirkяt, istehsal etdiyi mяhsullarыn чeшidini dя
artыraraq kцnclцk, шveller, iki-tavr,
katanka istehsalыnы geniшlяndirmiшdir.
Иstehsalыn gцclяndirilmяsi istiqamяtindя "BSC"-ни durmadan bir
sыra layihяlяr dя hяyata keчirir. Bu
layihяlяr sыrasыna Hюvsan qяsяbяsindяki Hюvsan Metallurgiya Zavodunun inшasы da daxildir. Иllik istehsal gцcц 1 milyon ton olan bu zavodda mцxtяlif qalыnlыqda polad tяbяqяlяrin istehsalы nяzяrdя tutulub. Bu
mяqsяdlя yeni mцяssisяdя iki яn
son standartlara cavab verяcяk
soyuq vя isti tяbяqя yayma xяtlяri
quraшdыrыlacaq. Onlardan isti yayma
xяttindя qalыnlыьы 2÷22 mm-dяk istehsal olunacaq tяbяqяlяr konstruksiya poladы olaraq, яsasяn, metal
konstruksiyalarыn hazыrlanmasы цчцn
nяzяrdя tutulmuшdur. Digяr soyuq
yayma xяttindя isя qalыnlыьы 0.3÷1.3
mm-dяk olacaq polad tяbяqяlяr
avtomobil sяnayesindя mяiшяt texnikasыnыn hazыrlanmasыnda vя s. sa-
hяlяrdя istifadя edilяcяkdir. Иstehsal
zamanы юlkяmizin bu mяhsullara
olan tяlяbatыnыn tяmin edilmяsi ilя
yanaшы, xarici юlkяlяrя ixrac da nяzяrdя tutulmuшdur. Zavodun яsas
istehsalat sahяsindя яn mцasir 1
яdяd - 120 tonluq еlektrik гюvs сobasы, 6 шыrnaqlы fasilяsiz pяstah vя
slab tюkmя maшыnы, poladыn sobadan
kяnar emalы цчцn 120 tonluq Sobaчalov qurьusunun alыnыb quraшdыrыlmasы planlaшdыrыlmышdыr. Alыnacaq
еlektrik гюvs сobasыnda 0÷100%dяk tяkrar qara metal яridilmяsi ilя
yanaшы, 0÷100%-dяk metallizlяшdirilmiш yuvarlarыn da яridilmяsi mцmkцn olacaqdыr. Hяmчinin, istehsal
olunacaq poladlarыn tяrkibini qeyrimetallik birlяшmяlяrdяn tяmizlяmяk
vя bu marka poladlara qoyulan tяlяblяri юdяmяk mяqsяdi ilя яn mцasir avadanlыq olan vakuumator qurьusunun da quraшdыrыlыb, istifadяyя
verilmяsi nяzяrdя tutulmuшdur.
"Baku Steel Company" ММЖ-nin
polad mяhsullarы (inшaat armaturlarы
vя polad pяstahlar) daxili bazar ilя
bяrabяr, sяrhяddяnkяnar regionlarda da inшaatчыlar tяrяfindяn yцksяk
qiymяtlяndirilir. Bugцnkц gцndя cяnub qonшumuz Иrana "BSC"-ни kцlli
miqdarda polad pяstahlar ixrac edir.
Keyfiyyяt яmsalыna gюrя Rusiya,
Ukrayna kimi юlkяlяrdяn idxal olunan pяstahlardan fяrqlяnяn "BSC"нин mяhsullarы, Иranda "brend" kimi
tanыnыr vя bu mяhsullarыn tonu digяrlяrindяn 10-20 ABШ dollar civarыnda
baha satыlыr.
Xatыrladыm ki, 2011-ci ilin 9
aylыq gюstяricilяrinя gюrя metallurgiya sяnayesinin istehsalы чox
bюyцk inkiшaf tempi ilя yadda qaldы,
bu dюvrdя armatur istehsalыndakы 32
faizя qяdяr artыm "Baku Steel Company" ММЖ-nin bюyцk uьuru hesab
edilя bilяr. Tikinti tяyinatlы metal
mяhsullar iчяrisindя яn kцtlяvi istehsal olunan mяhsul polad tikinti
armaturlarыdыr. Statistikaya nяzяr
salsaq, tяkcя son bir ildя MDB mяkanыnda istehlak olunmuш polad
yayma mяhsullarыnыn 7-8 milyon
tonunu tikinti armaturlarы tяшkil etdiyini gюrяrik. Tikinti sektorunda monolit tikinti texnologiyasыnыn geniш
tяtbiqi ilя яlaqяdar bu rяqяmin яlavя olaraq 25-30% artmasы gюzlяnilir.
Tяlяbatыn belя artыmы bцtцn юlkяlяri
bu mяhsulun istehsalыnыn artыrыlmasыnda vя istehsal sahяlяrinin geniшlяndirilmяsindя maraqlы edir.
Hazыrda mцstяqil Azяrbaycanda metallurgiyanыn inkiшafыnda юnяmMAY, 2012 METALLURQ 9
ÏÎËÀÄ ÌÞÂÃÅ
li yer tutan vя daim юz yeniliklяri ilя
tanыnan "Baku Steel Company"
MMC-и bu istiqamяtdя uьurlu addыmlar ataraq, daxili bazarыn xarici
armaturlarыndan asыlыlыьыnы minimuma
endirmiшdir. Qabaqcыl texnologiyalarla hazыrlanmыш armatur yaymalarы,
keyfiyyяt baxыmыndan hяtta xaricdяn
ixrac olunan mяhsullarы da цstяlяyir.
Яvvяllяr daxili bazarыn tikinti armaturlarыna tяlяbatы yalnыz kяnardan
gяtirilяn mяhsullar hesabыna юdяnilirdisя, bu gцn Azяrbaycanda azad
bazar mцnasibяtlяri artыq formalaшыb. Uzun mцddяtdir ki, "Baku
Steel Company" MMC-и daxili bazar
ilя bяrabяr, Rusiya, Gцrcцstan,
Qazaxыstan, Иran vя digяr regionlarыn
yerli bazarlarыnыn armatur tяlяbatыnы
da юdяyir. 2010-cu ildя "Baku Steel
Company" MMC-nin ixrac etdiyi
mяhsullarыnыn hяcmi 100 min ton
tяшkil edibsя, 2011-ci ilin birinci yarыsыnda bu rяqяm artыq 150 min tona
чatdыrыlыb.
Иnfrastruktur layihяlяrinя lazыm
olan mяhsullar, avadanlыqlar yerli
sяnayenin sцrяtli inkiшafы hesabыna
Azяrbaycanda istehsal olunur. Lakin buna baxmayaraq, hяtta tikinti
sahяsindя dюvlяt proqramlarы icra
edilяrkяn, infrastruktur layihяlяri ilя
mяшьul olan шirkяtlяr yerli inшaat
armaturlarыnыn alыnmasыndan imtina
edirlяr. Respublikamыzda keyfiyyяt
baxыmыndan dцnya standartlarыna
cavab verяn armatur istehsal olunduьu halda, hяlя dя mцlki vя sяnaye tikintilяrindя xarici mяhsullarыn
цstцnlцk tяшkil etmяsi belя bir sual
doьurur: "Niyя yerli шirkяtlяr armaturu xaricdяn idxal etmяkdя davam
edirlяr?". Azяrbaycan Respublikasы
Gюmrцk Komitяsinin mяlumatлarыna
nяzяr yetirsяk, юtяn 2 ildя respublikada яn чox idxal olunan mallarыn
sыrasыnda qara metal vя ondan alыnan mяmulatlarыn yer tutduьunu
gюrяrik. Mяsяlяn, 2010-cu ildя юlkяdя idxal olunan qara metallar vя
onlardan alыnan mяmulatlar 787
186,40 min ABШ dollarы tяшkil edib10 METALLURQ MAY, 2012
sя, artыq 2011-ci ildя bu rяqяm
1171 946,18 min ABШ dollar hяcmindя olub. Burаdan da bяlli olur ki,
bu mяmulatlarыn idxalыna ayrыlan
xяrclяr 2010-cu illя mцqayisяdя
2011-ci ildя 48 faiz artыb. Цmumiyyяtlя, Azяrbaycan qara metallurgiya
bazarыnda tяlяbatыn bir hissяsini
yerli istehsal, digяr hissяsini isя
Rusiya, Ukrayna, Tцrkiyя vя s. kimi
юlkяlяrin mяhsullarы юdяyir. Qeyd
edяk ki, mюvcud durumun aktuallыьыnы nяzяrя alan юlkя prezidenti юz
чыxышlarыnda bu mяsяlяnin araшdыrыlmasыnы tяlяb edяrяk, Azяrbaycanda
istehsal olunan yerli mяhsullara цstцnlцk verilmяsinin vacibliyini bildirib: "Dюvlяtin dяstяyi olmaqla, biz
gяrяk юzяl investorlarы stimullaшdыraraq, шяrait yaradaq ki, onlar bu sahяyя daha чox investisiya qoysunlar. Yяni, bu sahяdя biz юzцmцzц tikinti materiallarы ilя tam tяmin etmяliyik".
Oxucularыmыzыn diqqяtinя onu
da чatdыrmaq istяyirяm ki, hazыrda
bazarda bяzi yerli sexlяrdя istehsal
olunan armaturlar "Bakы armaturu"
adы ilя satыlmaqdadыr. Lakin keyfiyyяt
fяrqinя gюrя tamamilя seчilяn bu
mяhsullar, яslindя "BSC"-ни istehsalы deyil. Belя hallarыn olmasы bir sыra xarici tikinti шirkяtlяrinin sяhvяn
"BSC"-нин mяhsulu adы altыnda yerli
sexlяrin istehsal etdiyi keyfiyyяtsiz,
standartlara uyьun olmayan, tikinti
ÏÎËÀÄ ÌÞÂÃÅ
iшlяri цчцn yararsыz armaturlarы almasыna sяbяb olur.
Qara metallurgiya qeyri neft
sektorunda strateji sahяlяrdяn biri
sayыlыr. Bu sahяnin mцasir texnologiyalarыn tяtbiqi ilя inkiшaf etdirilmяsi,
dцnya bazarыnda rяqabяt qabiliyyяtli
mяhsullar istehsal edяn yeni mцяssisяlяrin yaradыlmasы vacibdir. Xatыrladaq ki, mюhtяrяm пrezidentimiz
Иlham Яliyev cяnablarы da юz чыxышlarыnыn birindя metallurgiyanыn inkiшafыnыn vacibliyinя toxunaraq bildirmiшdir: "Metallurgiya sяnayesinin
inkiшafыna bюyцk diqqяt gюstяrilmяlidir. Bu sahяdя dя bюyцk imkanlar
vardыr. Nяzяrя alsaq ki, bizdя kifayяt
qяdяr metal qыrыntыlarы var, onlardan
sяmяrяli istifadя edilmяlidir. Xaricdяn indi mяhsullar gяtirilir. Bizim
Daшkяsяndя filiz yataqlarыmыz vardыr.
Yяni, gцclц metallurgiya sяnayesinin yaradыlmasы bizim gцndяliyimizdяdir vя biz bunu edяcяyik".
Mюhtяrяm prezidentimizin dя
qeyd etdiyi kimi, рesпublikanыn qara metallurgiya
ÒÈKÈÍÒÈ
sahяsindя qiymяtli
ÑÀÙßÑÈÍÄß
imkanlarы mюvcuddur. HazыrÄÞÂËßÒ ÏÐÎÃÐÀÌda Daшkяsяn
ËÀÐÛ ÈÚÐÀ ÅÄÈËßÐKßÍ,
filiz yataqlarыÈÍÔÐÀÑÒÐÓKÒÓÐ ËÀÉÈÙß- nыn ehtiyatlarы
350 mln. ton
ËßÐÈ ÈËß ÌßØÜÓË ÎËÀÍ
qiymяtlяndiriØÈÐKßÒËßÐ ÉÅÐËÈ ÈÍØÀÀÒ lir. AzяrbayÀÐÌÀÒÓÐËÀÐÛÍÛÍ ÀËÛÍ- canda яsas me-
ÌÀÑÛÍÄÀÍ ÈÌÒÈÍÀ
ÅÄÈÐËßÐ
tallurgiya mяrkяzlяrindяn biri olan
Daшkяsяn filiz mяdяni vя filizsaflaшdыrma kombinatыnda ildя 1,4 mln. ton
satыш tяyinatlы saflaшdыrыlmыш filiz istehsal edilir. Юlkя daxilindя saflaшdыrыlmыш dяmir filizindяn son mяhsul
istehsal edяn mцяssisяlяr olmadыьыndan 1954-cц ildяn рespublika bu
xammalы qonшu Gцrcцstana vя digяr
olkяlяrя ixrac edir. Respublikada belя zяngin xammalыn olduьu bir шяraitdя vя elяcя dя mцasir texnologiyalarыn tяtbiqi sayяsindя Azяrbaycanda gцclц Metallurgiya Kompleksinin yaranmasы, hяmчinin respublikamыzыn Yaxыn Шяrqdя vя Xяzяrяtrafы юlkяlяr arasыnda nцfuzlu metallurgiya sяnayesi olan dюvlяtя чevrilmяsi цчцn яlveriшli шяraиt vardыr.
Metallurgiya Kompleksinin yaradыlmasы юz nюvbяsindя 50 000-dяn чox
iш yerlяrinin aчыlmasы demяkdir. Bu
gцn яn mцasir avadanlыqlar vя texnologiyalarla tяcщiz olunmuш рespublika metallurgiyasыnыn elmi biliklяrlя silahlanmыш mцhяndis-texniki
kadrlarы da buna imkan verir. Metallurgiya Kompleksinin yaradыlmasы
mцxtяlif чeшidli, yцksяk keyfiyyяtli
mяhsullarыn istehsalыnы daha da geniшlяndirяcяk, bu isя юz nюvbяsindя
Azяrbaycanda qara metallurgiya
bazarыnыn nяinki yerli tяlяbatы юdяmяsinя, hяmчinin dцnya bazarыna
hazыr mяhsul чыxarmasыnыn daha da
geniшlяndirilmяsinя imkan yaradacaq.
ÏÎËÀÄ ÌÞÂÃÅ
QARA METALLURGИYA
DЦNYANЫN BЦTЦN
ЮLKЯLЯRИNDЯ SЯNAYE
ИNKИШAFЫNЫN ЯSASЫNЫ
TЯШKИL EDИR. ИLK
NЮVBЯDЯ AЬЫR
SЯNAYENИN ИNKИШAFЫ
QARA METALLURGИYADAN ASЫLЫDЫR. AЬЫR
SЯNAYENИN, TИKИNTИNИN
VЯ ELMИ-TEXNИKИ
TЯRЯQQИNИN ИNKИШAFЫNЫ
METALLURGИYASЫZ
TЯSЯVVЦR ETMЯK
MЦMKЦN DEYИL...
espublikamыzda vя Зaqafqaziyada qara metallurgiya sяnayesindя mюvcud
qabaqcыl mюvqeyini saxlamaq цчцn "Baku Steel Company"
MMC-и mцasir texnologiyalarы, elm vя
texnika sahяsindя яldя olunan son
naиliyyяtlяri daim izlяyir. Mцяssisя
mцasir standartlara cavab verяn
mяhsullarыn istehsalы istiqamяtindя
davamlы layihяlяri reallaшdыran шirkяtlяr sыrasыndadыr. Zavodda yцksяk
ixtisas vя tяcrцbяyя malik mцtяxяssislяrin чalышmasы vя Avropa standartlarыna cavab verяn яn son texnologiyalarыn tяtbiqi mцяssisяnin
daxili vя xarici bazara yцksяk keyfiyyяtli mяhsullar tяklif etmяsinя
imkan verir. Mцяssisяdя yenidяnqurma iшlяri haqqыnda danышan
"Baku Steel Company" MMC-nin
istehsalat direktoru Ramin Kяrimov
bildirdi ki, avadanlыq vя iш tempi baxыmыndan yeni texnologiyalarыn tяtbiqi mцяssisяni яn mцasir vя qabaqcыl шirkяtlяrdяn birinя чevirяcяk.
Elя bu mяqsяdlя bu ilin яvvяlindя Almaniyanыn "Siemens VAI"
шirkяti ilя mцqavilя imzalanmышdыr.
Mцqavilяyя яsasяn шirkяtin demяk
Ð
YENÈ TEXNOLOGÈYALARÛN
TßTBÈQÈ "BSC"-NÈ
AVROPANÛN MÖASÈR
ZAVODLARÛNDAN BÈRÈNß
×EVÈRßCßK
ÏÎËÀÄ ÌÞÂÃÅ
olar ki, poladяritmя sahяsi tam
yenidяn qurulacaq.
Belя ki, yeni vя яn son texnologiyalara cavab verяn еlektrik qюvs
sobasыnыn alыnmasы, сoba-чalovun
vя qaz-toz tяmizlяyici qurьunun tam
yenidяn qurulmasы nяzяrdя tutulmuшdur. Hazыrda istifadяdя olan
еlektrik qюvs sobasыnda (EQS) bir
яritmяyя sяrf olunan vaxt 70-80 dяqiqяdir, yeni alыnacaq EQS-dя isя
bu vaxt 45 dяqiqя tяшkil edяcяk. Иntensivliyin artmasы isя шirkяtin illik istehsal gцcцnц 1,5 dяfя artыrmaьa
imkan verяcяk.
Yeni quraшdыrыlacaq sobanыn
gцcцnя uyьun olaraq гaz-toz tяmizlяyici qurьu daha da mцasir стандартлара жаваб веряжяk. Аваданлыьын
эцжц isя hazыrda fяaliyyяtdя olan
гaz-toz tяmizlяyici qurьудан iki dяfя artыq olacaq. Burada mяqsяd kяnara tullantыlarыn minimum sяviyyяyя dцшmяsini tяmin etmяkdir.
Belяliklя, Almaniyanыn яn mцasir metallurgiya zavodlarыnda uьurla
tяtbiq olunan bu tяmizlяyici qurьu
tam avtomatlaшdыrыlmыш, havaya atыlan bцtцn zяrяrli maddяlяrin miqdarыna avtomatik nяzarяt mexanizminя
malik olan cihazlarla tяchiz olunub.
Hяmчinin, Ramin mцяllim яlavя etdi ki, elektik enerjisi mяsrяfini
azaltmaq цчцн yeni sobada kimyяvi
enerjidяn istifadя nяzяrdя tutulmuшdur. Bu mяqsяdlя dя soba яn mцasir, kombinя edilmiш odluqlarla tяchiz
olunacaqdыr. Bundan baшqa, elektrik
enerjisinin keyfiyyяtini artыrmaq,
enerji sistemя юtцrцlяn tяkanlarыn
qarшыsыnы almaq, reaktiv gцcцn kompensasiya edilmяsi vя gяrginliyin
tяnzimlяmяsi mяqsяdi ilя яn son
tяlяblяrя cavab verяn Trister kompensasiya qurьusu da "Siemens" шirkяtindяn alыnыb, quraшdыrыlacaq.
Yeni quraшdыrыlacaq сobada
dяmirin (Fe) filizdяn birbaшa reduksiyasыnыn mяhsulu olan metallizlяшdirilmiш yuvarlardan (ingiliscя DRI)
geniш istifadя olunmasы mцmkцn olacaq. Bu cцr yeni еlektrik гюvs сobasыnыn seчilmяsi, gяlяcяkdя Daш-
kяsяn filiz saflaшdыrma kombinatыnda DRЫ vя HBI mяhsullarыnыn istehsalыna яsaslanmышdыr.
Layihяnin iшlяnib hazыrlanmasыnda metallurgiya zavodlarыnыn yenidяn qurulmasы sahяsindя xarici юlkяlяrin qabaqcыl tяcrцbяsindяn istifadя olunmaqdadыr. Qeyd edяk ki,
шirkяt 2009-cu ildя bu layihяlяrin
hяyata keчirilmяsinя 45 milyon,
2011-ci ildя isя daha 30 milyon ABШ
dollarы sяrmayя ayыrmышdы.
Юlkяmizdя tяkrarqarametal ehtiyatыnыn azalmasыnы vя Daшkяsяndя
bюyцk miqdarda dяmir filizi yataqlarыnыn olmasыnы nяzяrя aldыqda,
yuxarыda qeyd olunan mяhsullarыn
istehsalыna baшlamaq цчцn metallurgiya kompleksinin qurulmasы чox
zяruridir.
Eyni zamanda, "Baku Steel
Company" MMC-dя aparыlacaq yenidяnqurma iшlяrindя istehsalatыn tяk-
Ðàìèí Êÿðèìîâ,
"BSC"-нин istehsalat диреkтору
"ßn yeni texnoloýiyalardan istèfadÿ mÿhsulun maya dÿyÿrini asaüû salmaüa vÿ
ÿtraf möhitÿ tÿsiri azaltmaüa imkan verir"
millяшdirilmяsi цчцn Иtaliyanыn "Vezzani" шirkяtindяn пress vя пressqayчы avadanlыqlarы alыnыb. Mяhsuldarlыьы saatda 70 ton olan pressqayчы яritmя цчцn hazыrlanan tяkrarqarametal qыrыntыlarыnыn (шixtяnin)
daha keyfiyyяtli hazыrlanmasыnы tя-
min edяcяk. Hal-hazыrda bu avadanlыqlarыn quraшdыrыlmasы iшlяri gedir.
Yekun olaraq, Ramin Kяrimov
bildirdi ki, яn yeni texnoloэiyalardan
istиfadя mяhsulun maya dяyяrini
asaьы salmaьa vя яtraf mцhitя tяsiri
azaltmaьa imkan verir.
MAY, 2012 METALLURQ 13
À×Ûà ÑÞÙÁßÒ
À×Ûà ÑÞÙÁßÒ
Ramiz
Zadayev:
"YENÈ
YAYMA
XßTTÈNÈN
ÈSTEHSALÛ
DAXÈLÈ
BAZARA
YÞNßLßCßK"
Иstяnilяn шirkяtin daimi
inkiшafыnы gюstяrяn amillяrdяn
biri dя istehsal sahяlяrini
geniшlяndirmяklя mяhsul
чeшidinin hяcmini artыrmaqdыr.
Bu baxыmdan "Baku Steel
Company" MMC-nin hяyata
keчirdiyi layihяlяr daim inkiшafa xidmяt edяrяk yeniliklяr
gяtirmяkdяdir. Юtяn ili bir чox
uьurlarla baшa vuran "Baku
Steel Company" MMC-nin
yeni layihяlяri vя gяlяcяk
planlarы haqqыnda шirkяtin
mцhяndis-mяslяhяtчisi
Ramiz Zadayev
mяlumat verdi...
amiz bÿy, 2012-ci ilÿ yeni baølamûøûq.
Øirkÿtiniz þtÿn ili hansû nÿticÿlÿrlÿ
baøa vurdu?
- 2011-ci il яvvяlki illяrя nisbяtяn daha
uьurlu oldu. Belя ki, юtяn il шirkяt fяaliyyяtinin 10
illiyini qeyd etdi. 10 il hяm uьurlu fяaliyyяtimiz,
hяm dя metallurgiya sahяsindя keyfiyyяt imzamыzыn gюstяricisi kimi yadda qaldы. Hяmчinin "Baku
Steel Company" ММЖ-и VЫЫ Beynяlxalq "Caspian
Energy Ыntegration Award - 2011" mцkafatыnыn tяqdim etmя mяrasimindя "Иlin metallurgiya шirkяti"
nominasiyasыnыn qalibi oldu. Sadalanan uьurlar hяm
iqtisadi, hяm dя istehsalat nюqteyi-nяzяrindяn шirkяtin fяaliyyяtindя юzцnц bцruzя verdi. 2011-ci
ildя шirkяt 372 min ton mяhsul istehsal edib ki,
bunun da яsas satыш yeri daxili bazar olub. Еляжя
дя mяhsullarыn mцяyyяn faizi xarici bazara da чыxarыlыb. Satышla, istehsalla, mяhsulun ixracы ilя baьlы
ciddi problem vя ya чяtinliklяrlя цzlяшmяdik. Tяbii
ki, iш prosesidir vя yaranan hяr hansы kiчik problemlяr dяrhal aradan qaldыrыlыb.
Þtÿn il dönya metal bazarûna "Baku Steel
Company" ÌÌÚ-íèí mÿhsullarûnûn ixracûnda
artûm möøahidÿ olundu?
Ð
MAY, 2012 METALLURQ 15
À×Ûà ÑÞÙÁßÒ
- 2010-cu ilя nisbяtяn юtяn il
xarici bazara чыxarыlan mяhsulda
tяxminяn 2 dяfя artыm mцшahidя
olunub. Иlin birinci yarыsы daxili bazarda armatur tяlяbatы aшaьы dцшmцшdц, чыxыш yolu olaraq xarici bazara ixrac olunan mяhsulu artыrdыq.
Иlin ikinci yarыsыndan isя artыq yerli
bazarыn tяlяbatыnda 30-40% artыm
mцшahidя olundu. Bizim istehsal
gцcцmцz bizя imkan verir ki, yerli
bazarыn armatura olan ehtiyacыnы tam
odяyяk. Lakin Rusiya vя Ukraynadan idxal olunan inшaat armaturlarы
daxili bazarы yerli istehsal ilя юdяmяyя maneчilik yaradыr. Mяhз bu
sяbяbdяn biz bu gцn mяhsullarыmыzы
xarici bazarlara ixrac edirik. Gяlяcяkdя daxili bazarыn tяlяbatыnы artыrmaq istiqamяtindя iш aparmaq vя
bu sahяdя bir чox layihяlяr hяyata
keчirmяyi planlaшdыrыrыq.
Ramiz bÿy, "Baku Steel Company" ÌÌÚ-è 2012-ci ildÿ qarøûsûna hansû mÿqsÿdlÿri qoyub?
- Иlk nюvbяdя 2012-2013-cц
illяrdя yenidяnqurma iшlяrini hяyata
keчirmяklя maya dяyяrini aшaьы salmaq, istehsalыn чeшidi vя hяcmini artыrmaьы planlaшdыrыrыq. Belя ki, "Baku
Steel Company" ММЖ-и Azяrbaycanda metallurgiya sahяsindя юndя
gedяn шirkяtdir vя nюvbяti illяrdя
Hюvsanda metallurgiya zavodunun
tikilmяsi, Sumqayыt boru-prokat zavodunun reanimasiya olunmasы planlarы var. Buraxыlan mяhsulun чeшidini artыrmaq vя istehsalatы qaldыrmaq
istiqamяtindя layihяlяrя gяlincя,
2012-2013-cц illяrdя шirkяt йени mяhsulларын istehsal gцcцnц 500 min tona чatdыrмаг niyyяtindяdir.
Bÿs, keyfiyyÿti yöksÿltmÿk
istiqamÿtindÿ hansû planlar nÿzÿrdÿ tutulub?
- Keyfiyyяt baxыmыndan onu
deyim ki, bizim istehsal etdiyimiz
mяhsullar standartlara tam uygundur. Bu gцn dюvlяtin qoyduьu standartlara uyьun olaraq mцxtяlif чeшidli mяhsullarыmыz istehsal olunur vя
fяaliyyяt gюstяrdiymiz 10 il яrzindя
heч bir alыcыnыn vя ya inшaatчыnыn mяhsullarыmыzdan шikayяti olmayыb.
Bildiyimizÿ gþrÿ, þtÿn ilin
ikinci yarûsûndan øirkÿt mÿhsullarûn ÷eøidini artûraraq katanka istehsalûna baølayacaq. Bu istehsal
sahÿsinin vÿ ya mÿhsulun þnÿmi
nÿdir?
- Metallurgiyada katanka юnяmli mяhsul hesab olunur. Katankadan
mяftil alыnыr vя o, mяftildяn dя mцxtяlif tяyinatlы mяhsullar hasil olunur.
Buna gюrя dя katankanыn yeri dцnya
bazarыnda da юn sыralardadыr. "Baku
Steel Company" ММЖ-nin layihяsinя яsasяn ikinci yayma xяttinin bir
neчя istiqamяti olacaq. Yeni yayma
xяttinin bir qolu шveller, ikitavr, kцnclцk, digяr qolu ися katanka istehsal
едяжяk.
Bu mÿhsulun istehsalû bazara nÿ cör tÿsir gþstÿrÿcÿk?
- Xяttin gцcц 150-170 min tondur. Biz istehsala baшlayacayыq,
яgяr bazarda katanka
mяhsuluna tяlяbat olsa, o
zaman istehsalы daha da
artыrmaьы nяzяrdя tuturuq.
Yяni, tяlяbat юz sюzцnц
deyяcяk.
Katankanûn istehsalû hÿmin mÿhsulun xarici bazara ÷ûxarûlmasûna
geniø imkanlar verÿcÿkmi?
- Mяhsulun xarici bazara чыxarыlmasы planы var.
Lakin istehsala yeni baшladыьыmыz zaman hяlяlik
yerli bazara vя yaxыn xarici bazara
katanka ixrac edяcяyik. Bildirim ki,
Иran bazarыnda mяhsullarыmыza tяlяbat var. Bu da юz nюvbяsindя mцsbяt gюstяricidir. Katankanы da Иran
bazarыna чыxarmaq niyyяtindяyik.
2012-ci ildÿ dönya bazarûna
yerli mÿhsullarûíûzûn daha yöksÿk
keyfiyyÿtdÿ ixracû istiqamÿtindÿ nÿzÿrdÿ tutulan iølÿr hansûlardûr?
- Normal, standartlara cavab
verяn mяhsul istehsal etmяk цчцn
normal vяsait tяlяb olunur. Ona gюrя dя bizim qяbul etdiyimiz proqrama nюvbяti iki il яrzindя tяxminяn
30 milyon АБШ доллары щяжминдя investisiya qoyuluшu nяzяrdя tutulub.
Иstehsal etdiyimiz mяhsul daxili vя
xarici bazarda rяqabяtя layiq olmaлыdыr. Nяzяrinizя чatdыrыm ki, bizim
цчцn юnяmli olan daxili bazardыr.
Yalnыz bundan sonra xarici bazar
haqqыnda, bюyцk layihяlяr haqqыnda
dцшцnmяk olar. Lakin bildirim ki,
xarici bazara чыxarmaq цчцn dя
À×Ûà ÑÞÙÁßÒ
mяhsullarыmыzыn keyfiyyяt gюstяricisi
yцksяkdir.
Ramiz bÿy, Azÿrbaycanda
metallurgiya bazarûnûn inkiøafûna
mane olan problemlÿr haqqûnda þyrÿnmÿk istÿrdik. Onlarûn
hÿlli ö÷ön Sizin hansû tÿkliflÿriniz
var?
- Иlk olaraq onu deyim ki, metallurgiyada hazыrda яsas problem
xammaldыr. Bu nяinki Azяrbaycanda,
dцnyanыn яksяr юlkяrinin metallurgiya sяnayesindя цzlяшdiyi problemdir. Son 10 ildя metallurji mяhsullarыn hяm чeшidi, hяm dя qяdяri
чox artыb. Bu artыm birbaшa xammalla baьlыdыr. Bizim respublikada xammal, metal qыrыntыsы чox azdыr. Яksяr
hallarda, dяnizdя, dяnizkяnarыndakы
qыrыntыlarla xammal яldя etmяyя
чalышыrыq. Bu da яlavя zяhmяt vя
vяsait tяlяb edir. Xammal mцhцm
problem olduьundan шirkяt bununla
baьlы bюyцk bir layihя hazыrlayыb.
Artыq nюvbяti illяrdяn Daшkяsяn filiz
yataqlarыnыn yeni цsulla mяnimsя-
nilmяsi nяzяrdя tutulur. Цmid edirik
ki, Daшkяsяn filiz yataqlarыnыn potensial gцcц zavodun istehsalыna mцsbяt tяsir gюstяrяcяk. Metallurgiya
sahяsindя юlkяmizdя olan digяr
problem mцtяxяssis чatышmazlыьыdыr.
Gяnc kadrlarыn hazыrlanmasы vacib
mяsяlяdir desяk, yanыlmarыq. Tяbii
ki, шirkяt tяrяfindяn bu sahяdя dя
- Иlk olaraq bildirim ki, satышы vя
tяlяbatы чoxaltmaq цчцn яsas amil
keyfiyyяti itirmяmяkdir. Bizim шirkяtin mяhsullarы Moskvada, Almaniyada mцxtяlif institutlarda, araшdыrma mяrkяzlяrindя yoxlamadan keчib vя bцtцn gюstяricilяrя cavab
verir. Yoxlamalar mцtяmadi olaraq
da hяyata keчirilir. Чцnki alыcыnыn
"Baku Steel Company" ÌÌÚ-nin layihÿsinÿ
ÿsasÿn éeni yayma xÿttinin bir qolu øveller, digÿr qolu èñÿ katanka istehsal åäÿúÿk"
mцtяmadi iшlяr aparыlыr, mцvafiq tяhsil ocaqlarы, elmi mяrkяzlяrlя mцqavilяlяr baьlanыlaraq tяcrцbяli gяnclяrin yetiшmяsi цчцn hяr cцr шяrait
yaradыlыr.
Azÿrbaycan bazarûnda polad
mÿhsullarû satûøûnûn faizini artûrmaq ö÷ön "Baku Steel Company"
ÌÌÚ-è áó èl ùansû yeniliklÿri hÿyata ke÷irÿcÿk?
etibarыnы qazanmaq vя bunu doьrultmaьы юzцmцzя borc bilirik. Bu istiqamяtdя чalышmaьыmыz satышыn faizinin artmasыna tяsir gюstяrir. Ona
gюrя dя 2012-ci ildя hяmin prinsipя
sadiq qalaraq satышы artыrmaьa цmid
edirik.
"BSC"-íè øirkÿtinÿ yeni ildÿ
yeni nailiyyÿtlÿr dilÿyirik!
- Tяшяkkцrlяr!
MAY, 2012 METALLURQ 17
ÅËÌÈ ÍßÇßÐ
Fasonlu tþköklÿr ö÷ön
qÿliblÿrin keyfiyyÿtinin
tÿmin edilmÿsi
Íèçàìè Èñìàéûëîâ,
Тexnika елмляри doktoru
юkmя istehsalы чox яmяk
тяляб едян vя material
tutumlu bir sahяdir, burada nяhяng miqyaslarda
tяbii ehtiyatlar istиfadя olunur. 1 tон
saьlam fasonlu tюkцk almaq цчцn
orta hesabla 5-10 tон qяlib materiallarы lazыmdыr. Keyfiyyяtli qum vя gil
yataqlarы tцkяndiyindяn fasonlu
tюkцklяrin qяliblяrinin keyfiyyяtinin
tяmin edilmяsi mцhцm bir problem
kimi qarшыda durur. Чцnki tюkцklяrdя
baш verяn bцtцn qцsurlarыn 50%dяn чoxu qum-gil qяlibin keyfiyyяti
ilя baьlыdыr. Bazar iqtisadiyyatы prinsiplяri dя qяnaяtli texnoloji proseslяrin iшlяnmяsi vя tяtbiqini tяlяb
edir. Belяliklя, bu iшin mяqsяdi yerli
ehtiyatlardan sяmяrяli istifadя vя
qarышыqlarыn fiziki-mexaniki vя tex-
Ò
noloji xassяlяrinin yaxшыlaшdыrыlmasы
яsasыnda fasonlu tюkцklяrыn qяliblяrinin keyfiyyяtinin tяmin edilmяsidir.
Yerli ehtiyatlarыn fasonlu tюkцk
istehsalыnda tяtbiq imkanlarы araшdыrыlaraq qяliblяrin keyfiyyяt gюstяricilяrinin tяmin edilmяsinin яsas istiqamяtlяri mцяyyяn edilmiшdir. Buraya
qarышыqlarыn fiziki-mexaniki xassяlяrinin formalaшmasыnыn nяzяri яsaslarыnыn iшlяnilmяsi; resurslara qяnaяtli vя ekoloji tяmiz texnologiyalarыn
tяtbiqi ilя yerli tяbii ehtiyatlar vя sяnaye tullantыlarыndan sяmяrяli istifadя edilmяsi; mцxtяlif fiziki-kimyяvi
цsullarla yerli qum vя bentonitlяrin
texnoloji xassяlяrinin yaxшыlaшdыrыlmasы; texnoloji vasitяlяrlя qяlib qarышыqlarыnыn tяrkib vя xassяlяrinin tяnzimlяnmяsi; xarakterik qцsurlarыn
aradan qaldыrыlmasы цчцn
яsaslandыrыlmыш tяkliflяrin iшlяnmяsi vя keyfiyyяtli fasonlu tюkцklяr istehsalы texnologiyalarыnыn tяtbiqi daxildir.
Mцяyyяn edilmiшdir ki,
qяlib qarышыqlarыnыn keyfiyyяtini mцяyyяn edяn яsas
fiziki-mexaniki xassяlяrin
formalaшmasы qum dяnяlяrinin sяthindя mikromяsamяlяri olan bitiшdirici qabыьыn koaqulyasion strukturunun yaranmasы ilя яlaqяdardыr. Qarышыьыn hazыrlan-
ma prosesindя qum dяnяlяrinin bяlяnmяsi nяticяsindя юrtцklяr, kontakt zonalarыnda isя kяsишяn pяrdя
vя qabыqlar yaranыr. Elektron mikroskopunda qum-gil vя bentonitli qarышыqlarыn real strukturlarы tяdqiq edilяrяk, pяrdя vя qabыqlarыn hяndяsi
юlчцlяri, dяnяlяrin mikrorelyefi, komponentlяrin qarшыlыqlы yerlяшmяsi vя
bцtцn bu amillяrin qarышыьыn fizikimexaniki xassяlяrinя tяsiri qiymяtlяndirilmiшdir.
Tюkmя qяlibinin mюhkяmliyi vя
dяqiqliyi arasыnda qarшыlыqlы яlaqяlяr
mцxtяlif deformasiya rejimlяrindя
elastik - юzlц mцhit modelinin kюmяyi иlя tяdqiq olunmuшdur. Mцяyyяn
edilmiшdir ki, qяlibin deformasiya -
Øÿkil 1. Boz ÷uqundan 80 kq-lûq "silindr qapaüû" tþköyö
Øÿkil 2. Polad 25 L-dÿn 102 kq-lûq "siyirtmÿ gþvdÿsi" tþköyö
ÅËÌÈ ÍßÇßÐ
юlчц xяtalarыnыn яsas sяbяbi qarышыьыn laylarыnыn axыcыlыьыna sяbяb olan
sыxыlma gяrginliklяridir. Qяlibin texnoloji xassяlяrinin mюhkяmlik vя
reoloji xassяlяrin birgя sыnaqlarы ilя
daha adekvat qiymяtlяndirilmяsi
imkanlarы tяcrцbi olaraq tяsdiqlяnmiшdir. Eksperimental qurьuda mцxtяlif tяrkibli qяlib qarышыqlarыnыn fizikimexaniki xassяlяrinin dяyiшmя kinetikasы yцksяk temperaturlarda юyrяnilmiшdir. Fasilяsiz qыzdыrdыqda, sabit
temperatur vя yцklяnmяdя qum-gil
qarышыqlarыnыn deformasiya qabiliyyяti vя mюhkяmliyinin sыnaqlarы aparыlmышdыr. Tяyin edilmiшdir ki, deformasiya qabiliyyяtinя gюrя qum-bentonit qarышыqlarы qum-gil vя maye шцшя
qarышыqlarы arasыnda mюvqe tutur.
Fasonlu tюkцklяrin seriyalы istehsalыnda yerli qumlarыn istifadя imkanlarы araшdыrыlmышdыr. Bu mяqsяdlя
Azяrbaycanыn bir sыra iri yataqlarыnыn
kvars qumlarыnыn яsas fiziki-kimyяvi,
mineraloji vя texnoloji xassяlяri tяdqiq olunmuшdur. Kvars qumlarыnыn
xarakteristikalarы tяhlil edilяrяk Sulutяpя, Hюkmяli, Balaxanы, Hacыvяli
vя Zeyid qumlarы istifadя цчцn perspektivli hesab olunmuшdur. Resurslara qяnaяt mяqsяdilя iшlяnmiш
qumlarыn regenerasiyasы vя texnogen tullantыlarыn odadavamlы doldurucu kimi istifadя olunmasы texnologiyasы tяklif edilmiшdir.
Tюkmя qяliblяri цчцn bitiшdirici
kimi yerli bentonitlяrin fiziki-kimyяvi,
mineraloji vя texnoloji xassяlяri tяdqiq olunmuшdur. Rentgenostruktur,
elektron-mikroskopik, termoqravimetrik vя spektroskopik tяdqiqatlarla Daш-Salahlы, Яli-Bayramlы vя Bяylяr bentonitlяrin mineral tяrkibi,
kation tutumu, kolloidliyi, dispersliyi,
dehidratlaшma vя aktivlяшmя xцsusiyyяtlяri mцяyyяn edilmiшdir. Digяr
юlkя bentonitlяrinin mineraloji vя
texnoloji xцsusiyyяtlяri ilя mцqayisя
edilяrяk, yerli bentonitlяrin dя qяlib
qarышыqlarы tяrkиbindя bitiшdirici kimi
istifadя olunmasы tяklif olunmuшdur.
Yerli qum vя bentonitlяr istifadя edilmяklя mцxtяlif tяyinatlы qяlib
qarышыqlarы tяrkiblяri iшlяnmiш vя onlarыn яsas
fiziki-mexaniki vя texnoloji xassяlяrinin tяnzimlяnmяsi цчцn tяdbirlяr irяli sцrцlmцшdцr.
Texnoloji metod vя
vasitяlяr, habelя riyazi
planlaшdыrma istifadя
edilяrяk qяlib qarышыqlarыnыn tяrkib vя xassяlяrinin optimallaшdыrыlmasыna nail olunmuшdur.
Reqressiya tяnliklяri, komponentlяrin cцt яlaqяlяrini ifadя edяn modellяr alыnaraq tяшkiledиcиlяrin verilmiш
miqdarыnda qarышыqlarыn xassяlяrinin
tяyin olunmasы цчцn nomoqramlar
iшlяnmiшdir.
Tюkmя ilя qяlibin termomexaniki qarшыlыqlы яlaqяlяri zяminindя
fasonlu tюkцklяrdя xarakterik qцsurlarыn yaranma mexanizmi araшdыrыlmышdыr. Qцsurlarыn яsas sяbяbi
qяlиbin sяth qatlarыnda gedяn mцrяkkяb fiziki-kimyяvi vя termiki
proseslяrlя baьlыdыr. Seriyalы istehsalatda fasonlu polad vя чuqun
tюkцklяrin sяthindя yanыьыn aradan
qaldыrыlmasы цчцn яsaslandыrыlmыш
яmяli tяkliflяr irяli sцrцlmцшdцr.
Mцяyyяn edilmiшdir ki, yerli kvars
qumlarы vя bentonit gillяrini xыrda vя
orta чяkili fasonlu чuqun vя polad
tюkцklяrin seriyalы istehsalыnda qяliblяr цчцn istifadя etmяk olar. Maшыnqayыrma zavodlarыnda aparыlmыш
istehsalat sыnaqlarыnda keyfiyyяtli
fasonlu tюkцklяr alыnmышdыr (шяkил 1
vя шяkил 2).
NßTÈCß. Belяliklя, texnoloji
xassяlяri yaxшыlaшdыrыlmыш yerli qяlib
materiallarыnы sяmяrяli istifadя etmяklя xыrda vя orta чяkili fasonlu
чuqun vя polad tюkцklяrin istehsalы
texnologiyasы iшlяnmiшdir. Yerli qum
vя bentonitlяr яsasыnda qarышыqlarыn
fasonlu tюkцklяrin qяliblяrinin seriyalы istehsalыnda tяtbiq olunmasы
tюvsiyя edilmiшdir.
MAY, 2012 METALLURQ 19
ÅËÌÈ ÍßÇßÐ
ÀÐÌÀÒÓÐ ÓÇÓÍÞÌÖÐËÖ ÎËÌÀËÛÄÛÐ
Àäèë Àüàéåâ,
"Bаkу Sтеел Жомпанй", бaш texnoloq
цнйада арматур барясиндя чохлу елми мягаляляр, фиkирляр вя арашдырмалар мювжуддур.
Мцшащидяляр эюстярир kи, иншаатчылар чох вахт сечим гаршысында
галыр. Сечим дюрд олса да мащиййятжя вя технолоъи бахымдан
мцхтялифдир:
Эярэин вязиййятя эятирилмиш
арматур;
Истийайма иля орта kарбонлу, manqanla вя силисиумла legirlяшmiш поладдан щазырланмыш арматур;
Сойуг деформасийа иля сятщи мющkямляндирилмиш арматур;
Аз kарбонлу поладдан исти
йайма заманы сятщи термомеханиkи емал иля мющkямляндирилмиш арматур.
Kоммерсийа вя технолоъи
имkанлар бахымындан рeklam
olunan armatur nюvlяri, щятта
yeni стандартларыn yaranmasыna
юz тясирини эюстярир. Лаkин мясулиййяти щисс едяряk бу сечимлярин
ян оптималыны металшцнаслыг бахымындан иншаатчылара эюстярмяйи юzцmцzя борж bilirik.
Бир мцддят иншаатчылар арматур иля бетонун сярт тямасына
наил олмаг цчцн арматуру еластиkлиk щядди дахилиндя эярэин вязиййятя эятирирдиляр.
Щяр бир системдя олдуьу kими материалларда да эярэин вязиййят таразлашмаьа доьру жан
атыр. Металларда эярэинлиkлярин таразлашмасы струkтурда диффузион
Ä
20 METALLURQ MAY, 2012
a
b
c
Øÿkèë 1. à - ýÿðýèíëèkñèç, á - ýÿðýèí âÿçèééÿòäÿ,
ú - áåòîíóí ñÿðòëÿøìÿñè ùåñàáûíà ýÿðýèíëèk
вя дислаkасион дяйишиkлиkляр нятижясиндя ялдя едилир. Эярэинлиkлярин sovrulmasы (релаkсasийа) чох
kичиk щяжмлярдя миkропластиk деформасийа иля мцшащидя олунур
kи, буна дахили сцрцнмя дейилир.
Эярэинлийин kямиййятиндян асылы
олан сцрцнмя деформасийасы
узун вя йа гыса мцддятли ола билир. Мясялян П<0,5R02 оларса, сц-
рцнмя - эярэин вязиййят айларла,
ил-иля давам едя биляр, П>0,5R02
олдугда ися эярэин вязиййят бир
нечя эцня вя йа айа йох олар.
Цмумян, эярэинлиkлярин таразлашмасы илk бахымдан горхулу
олмаса да фясадлары вар:
1. Бетонун там сяртляшмямиш вязиййятиндя арматура верилмиш эярэинлиk эютцрцлярся, еластиk
ÅËÌÈ ÍßÇßÐ
гайыдыш нятижясиндя габырьалар
арасындаkы бетон овхаланыб даьылар.
2. Бетон там бярkидиkдян
сонра эярэинлиk эютцрцлярся, бир
мцддятдян арматурун гейри-мцяййян йериндя сцрцнмя деформасийасы нятижясиндя йаранмыш эярэин вязиййят йох олар. Горхулусу
ися одур kи, сцрцнмя деформасийасы лоkал бир йердя мярkязляшярся, арматурун мцгавимяти орада
kясkин сурятдя азалар.
Иншаатда узун мцддят йахшы
механиkи хассяляря малиk олан
ортаkарбонлу аз легирляшмиш полад
арматурлар истифадя едилирди. Легирляшмиш, струkтурла вя механиkи
хассяляря эюря биржинс поладдан
исти йайма иля щазырланан арматурун ен kясийиндя йаранан мцгавимятляр истярся сятщдя, истярся дя
мярkяздя ейни олур. Лаkин бейнялхалг стандартларын tsiklik йцkлямяляря дюзцмлцйцня гойан тялябатлары бу арматурлар чох вахт
юдямир. Бу эярэинлиkлярин пайланмасы бахымындан баша дцшцлянди.
Динамиkада йцkлянмяйя гаршы ян бюйцk мцгавимят сятщи на-
Øÿkèë 3. Éökëÿíìÿ íÿòèúÿñèíäÿ åí
kÿñèkäÿ ìàòåðèàë ñÿòùäÿí ìÿðkÿçÿ
äîüðó açàlan ñÿðòëèéÿ ìàëèk îëäóãäà ìöãàâèìÿòëÿðèí èñòèãàìÿòëÿðè
щийялярдя йараныр. Бу заман
арматурун ен kясийинин мярkязиндя сятщдяkи мцгавимятя яkс эярэинлиk йараныр вя белялиkля, онлар
арасында буружу момент ямяля
эялир. (шяk. 2)
Ишляk вязиййятдя йаранан
моментлярин истигамяти тез-тез
дяйишдийиндян арматур йорулмайа
мяруз галыр. Она эюря дя ен kясийиндя струkтурун биржинслийи вя
хассялярин сабитлийи тестлиk сынаглара таб эятирмир. Арматурун диаметри бюйцдцkжя мярkязля сятщин арасындаkы яkс эярэинлиk вя йа момент артыр.
Сон вахтлар бязи стандартларда сойуг деформасийа иля мющkямлянмиш арматурлардан бящс
едилир. Полад сятщи dюyяnяkляmяk
иля мющkямляндирмяk олур, лаkин
сойуг деформасийадан alыnan
мющkямлийи тямин едян струkтур
метастабил олур вя бир мцддят
ярзиндя деформасион kющнялмя
баш верир. Деформасион эярэинлиkляр вя fluktuasiyalar нятижясиндя
сойуг ferritdя чятин щялл олан елементляр (C-N) атом гяфясляриндян
чыхараг юзцня диффузийа иля seqreqasiyalar ямяля эятирир. Бунлар ися
потенсиал миkрочатлара чевриля билир. Деформасион kющнялмя механиkи хассялярин дя kясkин ашаьы
дцшмяйиня сябяб олур, буна да
"деформасион гайыдыш" дейирляр.
Деформасион гайыдышын тясирини бир
гядяр азалтмаг цчцн сойуг деформасийайа мяруз галмыш арматурлар 400-450оЖ-йя гыздырылараг
(полигонлашдырма) апарылмалыдыр.
Бу тялябат ися щеч бир стандартда
эюстярилмяйиб. Мяluм мясялядир
kи, полигонлашдырылымыш струkтур йцkсяk механиkи хассяляри сахлайа
билмяз, ancaq onu sabitlяшdirяr.
Арматурун йцkсяk мющkямлийи онун узун мцддятя tяmin
edяn сабит миkроструkтурун алынмасы иля ялдя едиля биляр. Дахилиндя
эярэинлиkлярин вя мцгавимятлярин
вязиййятлярини нязяря алараг беля
гянаятя эялмяk олар kи, арматур
Øÿkèë 2. Éökëÿíìÿ íÿòèúÿñèíäÿ åí
kÿñèkäÿ ìàòåðèàë åéíè ñÿðòëèéÿ ìàëèk îëàíäà ìöãàâèìÿòëÿðèí èñòèãàìÿòëÿðè
сятщи термиk вя йа термомеханиkи
емал олунмалыдыр.
Термомеханиkи емал нятижясиндя арматур поладын сятщиндян
мярkязядяk йаранан эярэинлиkляр
епцриня уйьун (шяk. 3) мющkямлийи
дяйишян миkроструkтурлар йараныр.
Аз kарбонлу поладдан щазырланан арматур сятщи термиk емал
нятижясиндя трооститвари, хырда
сорбитвари миkроструkтур ямяля
эятирир kи, бунлар мющkямлийин бир
дяфя йарым (1,5) йцkсялмясини
тямин едир. Беля миkроструkтур
анжаг 650-700оЖ гыздыrdыгда
реkристаллашма нятижясиндя позула
биляр. Иншаатда бу температурлар
олмадыьындан миkроструkтур вя
онун тямин елядийи йцkсяk механиkи хассяляр узун мцддят сабит
галыр.
Белялиkля, мювжуд олан арматурун дюрд жцр истифадясиндян
ян сярфялиси, узун мцддят ня
струkтуру, ня дя йаранан эярэинлиkляря мцгавимят эюстяря билян
механиkи хассяляри дяйишмяз олан
термомеханиkи емал олунан арматурлардыр.
MAY, 2012 METALLURQ 21
ÄßÌÈÐÄßÍ ×ÛÕÀÍ ÑßÑ Á À Ç À Ð Û Í Ò ß Ù Ë È Ë È
ÉÎË ÒÈÊÈÍÒÈÑÈÍÈÍ
“ÉÎË”Ó ÌÅÒÀË
ÒßÐÊÈÁËÈ ØËÀÊÄÀÍ
ÊÅ×ÈÐ
Юlkяmizdя sяnayenin mцxtяlif sahяlяri durmadan inkiшaf
etmяkdяdir. Belя sahяlяrdяn biri dя metallurgiyadыr ki,
daim mцxtяlif tяyinatlы metal materiallarыn tяtbiq olunmasы
yollarы axtarыb tapыlыr, daha qяnaяtcil, mцnasib vя яn яsasы
peшяkar seчimlяr edilmяkdяdir. Иnkiшafda olan
sahяlяrimizdяn biri dя юlkя яrazisindя intensiv aparыlan
yol quruculuq iшlяridir...
ol чяkilmяsindя istifadя
olunan materialыn tяrkibi
яsas amillяr sыrasыndadыr.
Hяmin tяrkibin sыxlыьы elя
olmalыdыr ki, ora su vя ya digяr maye
daxil olduqda materialda aшыnma
yaranmasыn. Buna gюrя dя yol чяkilяn zaman onun altlыq materialы mцtlяq mюhkяm vя davamlы materialdan
olmalыdыr. Aьыr maшыnlarыn vя ya nяqliyyat vasitяlяrinin mцtяmadi hяrяkяti zamanы materialыn kюvrяk olmasы birbaшa yolun daьыlmasыna sяbяb
olur. Yol quruculuьunda yolun altlыьы
цчцn daь sцxurlarыndan hazыrlanan
xцsusi materialdan - чыnqыldan istifadя edilir. Hяmin material keyfiyyяtli
olsa da tяbiяtя xeyli ziyan vurur.
Мaterialыn tяrkibini xцsusi sцxurlar
tяшkil eтдийиндян, onlarы яldя etmяk
цчцn mцvafiq яrazilяrdя qazыntыlarыn
aparыlmasы шяrtdir. Tяbii ki, aparыlan
qazыntыlar mцяyyяn mяnada ekologiyanыn korlanmasыna sяbяb olur.
Bu nюqteyi-nяzяrdяn metal tяrkibli
шlak daha mцnasib seчimdir.
Иlk olaraq materialыn hasil olunma prosesi haqqыnda mяlumat al-
É
22 METALLURQ MAY, 2012
maqla istifadя sahяlяrinи mцяyyяnlяшdirmяk olar. Belя ki, metal яridildikdя tяrkibindяki bцtцn zяrяrli maddяlяr yцksяk temperaturlu kimyяvi
reaksiyalarla oksidlяшdirmя vя bяrпa etmя vasitяsilя ondan ayrыlыr. Hяmin prosesdя metaldan mцxtяlif tяrkibli oksidlяr ayrыlыr vя metal tяmizlяnir. Ayrыlan oksidlяr mцxtяlif tяrkibli
olur. Onlarыn sыrasыnda dяmir oksidlяr xцsusilя яhяmiyyяtlidir, чцnki
tяrkibinin 30%-i dяmirdir. Bu da юz
nюvbяsindя yцksяk bяrkliyя malik
olan xцsusi materialdыr vя ondan istehsalыn mцxtяlif sahяlяrindя istifadя olunur. Metal tяrkibli шlak keyfiy-
yяtli olduьundan istifadя sahяlяri dя
geniшdir. O, beton, asfaltbeton, чыnqыllы beton vя qabaqcadan gяrginlяшdirilmiш beton istehsalыnda, mцxtяlif nюv doldurucu qarышыqlarыn hazыrlanmasыnda tяtbiq olunur. Doldurucu
material kimi o, polad zivana (spunt)
sыrasы, paya dirяklяri olan konstruksiyalarda, kюrpц elementlяrindя, mцhяndis-kommunikasiya xяtlяrindя
(su, qaz, еlektrik), metal suюtцrцcц
вя drenaj borularыnda istifadя edilir.
Materialыn istifadя sahяlяri geniш olmaqla yanaшы, onun tяrkibi mцxtяlif
metallarla zяngin, цstцnlцklяri dя
чoxdur. Иlk olaraq nяzяrя чatdыrыlma-
ÄßÌÈÐÄßÍ ×ÛÕÀÍ ÑßÑ Á À Ç À Ð Û Í Ò ß Ù Ë È Ë È
bu material istifadя olunduьu yerlяrdя arzuolunmaz bitkilяrin bitmяsinя yol vermir. Bu baxыmdan o, son
dяrяcя tяmiz ballast material hesab
olunur. Цstцnlцklяrdяn яn юnяmlisi
metal tяrkibli шlakыn kюhnяlib daьыlmaya vя sцrtцlцb yeyilmяyя qarшы
чox davamlы olmasыdыr. Bu da yol dюшяmяsinin intensiv hяrяkяtdяn daьыlmasыnы azaldыr. Metal tяrkibli шlak
nяmlяnmя vя quruma, donma vя ya
kяskin istiyя, yцksяk temperatur vя
kimyяvi aшыnma nяticяsindя dяyiшikliklяrя qarшы чox davamlыdыr. Bu material mяsamяli sяthi vя hidrofob
xassяlяri bitum materiallarы ilя яla
adgeziyanы tяmin edir. Domna шlakыnыn dяnяlяrinin geniш sahяli sяthi
isti havada bitumun yerdяyiшmяyя
qarшы mцqavimяtini artыrыr.
Aчыq boz rяng istilik vя aktinik
шцalarыn (bitumu xarab edяn) яla яks
etdirir. Materialыn bяrkliyi tozlanmanы
lыdыr ki, metal tяrkibli шlak materialыn
aьыrlыьы yolun яyri hissяlяrindя eninя
yerdяyiшmяyя qarшы yцksяk mцqavimяti vя subasmaya mяruz qalan
sahяlяrdя yuyulmaya qarшы mцdafiяni tяmin edir. Hяmчinin mяsamя
boшluьunun yцksяk faizli olduьuna,
tяmizliyinя vя daьыlmaya qarшы yцksяk mцqavimяtli olduьuna gюrя
metal tяrkibli шlak suyun daha yaxшы
чяkilmяsini tяmin edir. Bundan baшqa, materialыn sяrt, kяlя-kюtцr hissяlяri yol dюшяmяsinin bir-birinя calanmasыna vя sabitliyin yaranmasыna
imkan verir. Materialыn iti uclarы vя
sяrt, чala-чuxur sяthlяri isя бу baьlanmalarы mюhkяm tutur vя yolun
яyri hissяlяrindя relslяrin sцrцшmяsinя yol vermir. Bu baxыmdan metal
tяrkibli шlak istifadя olunduьu yerlяrdя keyfiyyяtя tяsir edяn aparыcы
materiallardan sayыlыr. Materialыn digяr цstцnlцklяrinя gяlincя, qeyd
olunmalыdыr ki, yцksяk elektrik mцqavimяtinя malik olmasы bloklayыcы
siqnal sistemlяri olan relslяrin keчiricilik qabiliyyяtinя maneя yaratmыr.
Tяrkibindя цzvi maddяlяr olmayan
чяkili olmasы, yяni xцsusi чяkisinin
az olmasы konstruksiyada qяnaяtя
nail olmaq anlamыnы ifadя edir.
Bu materialdan kimya sяnayesindя mцxtяlif boyalarыn, kimyяvi
maddяlяrin hazыrlanmasыnda istifadя
olunur. Buna sяbяb materialыn tяrkibinin zяngin olmasыdыr. Юlkяmizdя
isя metal tяrkibli шlakdan istifadя
edяn bu tipli zavod vя ya qurum yoxdur. Xцsusi olaraq qeyd olunmalыdыr
ki, яksяr Avropa юlkяlяrindя yol tikintisindя mяhz bu materialdan istifadя olunur. Dцzgцn seчim hяr zaman bir addыm юndя olmaq demяkdir. Tяbii ki, yol mцhяndislяri bu
mяsяlяyя daha peшяkar yanaшmalы
vя yol quruculuьu iшlяrindя dцzgцn
seчimя юnяm vermяlidirlяr. "Baku
Steel Company" MMC-nin tяqdim
etdiyi metal tяrkibli шlak istifadя sahяlяrindя keyfiyyяti artыrыr vя bu da
юz nюvbяsindя peшяkar seчimdяn
"Dцzgцn seчim hяr
zaman bir addыm юndя
olmaq demяkdir"
azaldыr. Bu da яtraf mцhitin qorunmasыnda яsas gюstяrici kimi чыxыш edir.
Digяr tяrяfdяn materialыn yцngцllцyц asan daшыma vя yцklяnibboшaldыlmanыn tяminatчыsыdыr. Яzilmяyя qarшы yцksяk mцqavimяti vя
Moos шkalasы ilя bяrkliyi (7) tikinti
iшlяri vя istismar zamanы avadanlыьыn
vя iшчi qцvvяsinin hяrяkяtinin tяsirinя gюrя itkilяri azaldыr. Daha yцngцl-
xяbяr verir. Keyfiyyяt isя hяr zaman
diqqяt edilяn amildir. Иstяnilяn mяhsulun hazыrlanmasы zamanы onun
tяrkib gюstяricilяrinin yцksяk olmasы
birbaшa hяmin mяhsulun istifadя
mцddяtinя, yяni keyfiyyяtinя dяlalяt
edir. Bu baxыmdan, alыcыnы ilk olaraq
maraqlandыran mяhz keyfiyyяt amili,
mяhsulun uzunюmцrlц, dayanaqlы
olmasыdыr.
MAY, 2012 METALLURQ 23
ÄßÌÈÐÄßÍ ×ÛÕÀÍ ÑßÑ Õ ß Á ß Ð Ë ß Ð
Gÿncÿ Aëöminium Êompëeksinin a÷ûëûøû oëdu
"DET AL" Alцminium MMC-nin
Gяncя Аlцminium Зavodu kompleksinin aчыlышы олду. Ачылышда дюvlяt
baшчыsы Иlham Яliyev iшtirak etmiшdir.
Dюvlяt baшчыsыna mяlumat verilмiшди
ki, "DET AL" alцminium kompleksinin цmumi яrazisi 74 hektardыr.
Burada birinci faza elektroliz, anod
proseslяri, fasilяsiz metaltюkmя vя
istiyayma zavodlarы, 110 kilovoltluq
yarыmstansiya, silisium dцzlяndirici
yarыmstansiya, elektroliz zavodunun
idarяetmя mяrkяzi, gil-torpaq qяbulu, quru qaztяmizlяmя, kompressor
sahяlяri, dюvri su sistemlяri vя
soyutma qцllяlяri, qazpaylayыcы stansiya, yanьыnsюndцrmя sistemlяri,
fцlorid, anod vя katod karbon bloku
anbarlarы, inzibati bina vя
laboratoriya binasы tikilmiшdir.
Qeyd олунмушду ki, kompleksdя
mяhsul istehsalы 3 zavodda sistemli
шяkildя hяyata keчirilir. Birinci
mяrhяlяdя yeni zavodda ildя
50 min ton ilkin alцminium istehsal
edяcяk 240 kiloamperlik 84 elektro-
24 METALLURQ MAY, 2012
liz tяknяsi quraшdыrыlmышdыr. Bu
tяknяlяrdя yцksяk keyfiyyяtli A-8,
A-7E, A-7, A-6 markalы texniki
baxыmdan tяmiz ilkin alцminium
яldя edilir. Zavodda biшmiш anodlu
tяknяlяr qurulmuшdur. Burada
mцasir quru qaztяmizlяmя
sistemlяri vasitяsilя atmosferя
atыlan tullantыlarыn 98,5 faiz
tяmizlяnmяsi hяyata keчirilir.
Elektroliz proseslяrindяn чыxan
maye metal fasilяsiz metaltюkmя
vя istiyayma zavoduna daшыnыr.
Burada hяr birinin uzunluьu 60
metr olan vя yцksяk avtomatlaшdыrma sяviyyяsinя malik iki tюkmя
avadanlыьы quraшdыrыlmышdыr. Bu konveyerlяrin mяhsuldarlыьы saatda
20 tona qяdяrdir vя istehsal edilяn
kцlчяlяr "DET.AL AZE" loqotipinя
malik olmaqla 22,5 kiloqramdыr.
Sonra Prezident Иlham Яliyev
kompleksin isti metaltюkmя vя
fasilяsiz yayma zavodunu iшя
salaraq, istehsal prosesini izlяdi.
Qeyd olundu ki, birinci mяrhяlяdя
100 min ton ilkin alцminium
istehsalы цчцн tяlяb olunan bцtцn
obyektlяrin tikintisi baшa
чatdыrыlmышdыr. Иkinci mяrhяlяdя 50
min ton alцminium istehsal edяcяk
84 vannadan ibarяt elektroliz korpuslarы, gil-torpaq qяbulu anbarыnыn
tikintisi nяzяrdя tutulmuшdur.
Dюvlяt baшчыsыna mяlumat verildi
ki, yeni alцminium zavodu ilя
yanaшы, Gяncяdя poladяritmя
kompleksinin tikintisi layihяsi
чяrчivяsindя dя bir sыra iшlяr
gюrцlmцшdцr.
ÄßÌÈÐÄßÍ ×ÛÕÀÍ ÑßÑ Õ ß Á ß Ð Ë ß Ð
Qobuäà Ömumi Òÿyinatëû
Áoru Èstehsaë Çavodu
ôÿàëèééÿòÿ áàøëàéàúàã
Бu il Qobu яrazisindя yerlяшяn "Xяzяr-Boru"
MMC-nin fяaliyyяtя baшlamasы nяzяrdя tutulub. Sюzцgedяn zavodun illik istehsal gцcц
70000 тondur. Burada diametri 530÷2200 mm,
divar qalыnlыьы 6÷24 mm vя uzunluьu isя
6000÷18000 mm olan цmumi tяyinatlы, spiralvari qaynaq olunmuш borular istehsal edilяcяk. Su vя qaz tяsяrrцfatlarы цчцn tяyin olunmuш bu borular, hяm daxili vя elяcя dя xarici bazar
цчцn nяzяrдя tutulmuшdur. Яn mцasir avadanlыq vя texnologiyanыn tяtbiqi ilя istehsal edilяcяk borularыn keyfiyyяtinя nяzarяt avropa standartlarыnыn tяlяblяrinя яsasяn aparыlacaq. Bundan baшqa, zavodda
borularыn tяtbiq sahяlяrinin tяlяblяrinя uyьun olaraq, onlarыn korroziyaya qarшы mцqavimяtini artыrmaq mяqsяdi ilя xцsusi юrtцklя sяthi
izolyasiyaedici avadanlыq da quraшdыrыlыb.
Azÿrbaycan ãàðà ìåòàëëàð
èäõàëûíû àðòûðûá
Азярбайжан гара металлар вя
ондан щазырланан мямулатларын
идхалыны kечян илля мцгайисядя
артырыб. Беля kи, 2012-жи илин birinci
rцbцndя Azяrbaycanдан 29 mlн.
773,81 min доллар мябляьиндя
qara metallar vя ондан щазырланан мямулатлар ixrac edilmisdir.
Azяrbaycan Dюvlяt Gюmrцk Komitяsiнин (DGK) hesabatыna istinadяn "1news.az" аэентлийинин
вердийи мялумата эюря bu, kечян
илин аналоъи дюврц иля мцгайисядя
20,85% (pul еkвивалентиндя) (37
mлн. 617,51 мин доллар) ашаьыдыр.
Ютян илин 3 айы иля мцгайисядя
(235 млн. 200,89 мин доллар) гара
металлар вя ондан щазырланан
мямулатларын идхалы бу илин апрел
айынын 1-я 24,07% arтараг
291 mlн. 818,44 mиn доллар тяшkил
едиб. Бу мящсулун Азярбайжанын
цмуми ихражат щяжминдя пайы
2012-жи илин апрел айынын 1-я
(5 mlyard 840 млн. 849,56 min
доллар) 0,51% гаршы мартын 1-я
0,53%, февралын 1-я 0,49% вя
0,77% йанварын 1-я тяшkил етмишдир. Бунунла йанашы, гара металлар
вя ондан щазырланан мямулатларын цмуми идхалы ися 14,2% (2 milyard 054 mln. 342,05 min) тяшkил
едиб. Щалбуkи, март айынын 1-я бу
эюстярижиляр 14,37%, февралын 1-я
16,48%, йанвар айынын 1-я ися
12,01 % тяшkил етмишдир.
2011-ci iëdÿ
Azÿrbaycan
istehsaë etdiyi
poëad boruëarûn
70%-dÿn ÷oxunu
Rusiyaya èõðàú
åäèá
Dюvlяt Statistika Komitяsinin
mяlumatыna gюrя 2011-ci ilin yanvar-dekabr aylarыnda Azяrbaycanыn
metallurgiya sяnayesi vя hazыr
metal mцяssisяlяri tяrяfindяn 283,3
milyon manatlыq mяhsul istehsal
edilib vя xidmяt gюstяrilib. Polad
sяnayesindя istehsal hяcmi 1,9
dяfя artыb, hazыr mяhsul istehsalы
7,3 % azalыb. Иlin yekunlarыna gюrя
bu sahяdя 98,5 min ton yaxud
2010-cu ilin eyнi dюvrц ilя mцqayisяdя 2,7 dяfя чox polad boru
istehsal edilib. Иlin 11 ayыnыn yekunlarыna яsasяn qara metallardan
hazыrlanmыш borularыn ixrac hяcmi
91,5 min tonu юtцb ki (94,9 milyon
dollardan чox), bu da 2010-cu ilin
eyni gюstяricilяri ilя mцqayisяdя
184,6% (pulda 267,7%) чoxdur.
2011-ci il яrzindя Rusiyaya
(Volqoqrad vilayяti) яsasяn neftqaz sortamentli 71,7 min ton polad
boru gюndяrilib.
MAY, 2012 METALLURQ 25
ÄßÌÈÐÄßÍ ×ÛÕÀÍ ÑßÑ Õ ß Á ß Ð Ë ß Ð
"Hyundai Steeë" istiyayma
prokatûnûn istehsaë göcönö
geniøëÿndirir
Dцnyada ikinci polad istehsalчыsы Cяnubi Koreya шirkяti "Hyundai Steel" elektroqюvslц sobada istiyayma prokatыnыn istehsalыnы geniшlяndirmяk niyyяtindяdir. Yeni
layihяdя 2013-cц ilя qяdяr illik hяcmi 8 milyon tona чatdыran mюvcud istiyayma
prokatы rulonunda tяkmiлlяшmя nяzяrdя tutulub. Tяkmiлlяшmя dюvrцndя istehsal
hяcminин azalmaсыnа baxmayaraq, "Hyundai Steel" planыn sonuna qяdяr 8 milyon ton istehsal mяqsяdini hяyata keчirmяkdя israrlыdыr.
"Siemens
ÂÀI"dönyanûn
möxtÿëif
regionëarûnda
yeni metaëëurgiya zavodëarû tikir
"Qatar Steel Company" шirkяti
Mesayid (Qatar) шяhяrindяki yeni
poladtюkmя zavodunu avadanlыqla
tяchiz etmяk цчцn "Siemens VAЫ"
26 METALLURQ MAY, 2012
шirkяtindяn "Metallurgiya цчцn texnologiya" шюbяsini seчib. Tяchizata яritmя sobalarы, fasilяsiz tюkmя
maшыnlar daxildir. Hяlя tikilmяmiш
zavod illik 1,1 milyon ton mяhsul
istehsalыnы planlaшdыrыr. Zavodun
istismarы 2013-cц ilin birinci rцbц
цчцn nяzяrdя tutulub. 1974-cц
ildяn Mesayid (sяnaye mяrkяzi)
шяhяrindя fяaliyyяt gюstяrян "Qatar Steel Company" шirkяti Fars
kюrfяzi яrazisindя aparыcы polad
istehsalчыlarыndan hesab edilir.
Yeni zavodun tikintisiндя мягсяд
fars kюrfяzi яrazisindя polad konstruksiyalara tяlяbatыn durmadan
artmasыnы vя Qatarda infrastrukturlarыn inkiшaf layihяlяrini hяyata
keчirmяyi tяmin etmяk idi.
Mesayid шяhяrindяki yeni poladtюkmя zavodunу "Siеmens ВАI"
шirkяti 110 tonluq чalov soba, яtraf
mцhitя zяrяri azaldan toztutucu
qurьu вя fasilяsiz яritmя avadanlыьы ilя tяchiz edяcяk. Иlkin olaraq
sifariш olunmuш яritmя sobalarыnыn
istehsalatы 95 ton tяшkil edirdi. Zavodun fяrqlяndirici cяhяtlяri elektrik enerjisindяn vя digяr resurslardan qяnaяtli istifadяsi olacaq.
ÄßÌÈÐÄßÍ ×ÛÕÀÍ ÑßÑ Õ ß Á ß Ð Ë ß Ð
"Posco" Hindistanda
eëektro-texniki poëad
buraxûëûøûnû qaydaya
saëacaq
Cяnubi Koreya poladtюkmя korporasiyasы "Posco"
Hindistanыn Qucarat шtatы яrazisindя elektro-texniki
polad istehsalы цzrя zavodun layihяsini bitirmяk цzrяdir. Заводун иллиk gцcц 100 min ton tяшkil edяcяk.
"Posco Poggenamp Electrical Steel" шirkяtiнин direktorlar шurasыnыn sяdri Qautama Naqarшesin sюzlяrinя
gюrя mцяssisяnin iшя salыnmasы yaxыn 6 ay яrzindя
mцmkцn olacaq. "Posco" шirkяti "Posco Poggenamp
Electrical Steel"dяn 26% aksiyaya sahibdir, digяr
hissяlяr isя "Poggenamp Nagarsheth Powertronics"
шirkяtinя mяxsusdur.
"Ûnner Mongoëia
Baotou Steeë Union"
yeni avadanëûq
sifarèø edir
"Ыnner Mongolia Baotou
Steel Union" (Чin) шirkяti
"SMS Meer" (Аlmaniya)
ilя 1,2 milyon ton gцcцndя
irisortlu yayma prokatы
tяchizatынын алынмасы цчцн
mцqavilя baьlayыb. Alman
tяchizatчыsы ilя mцqavilяdя
yaymanыn hazыrlanmasы,
tяminatы, hяmчinin heyяtin
tяlimi dя daxildir. Yeni
avadanlыьыn iшя salыnmasы
2012-ci ilin sonuna nяzяrdя tutulur. Yeni texnologiya sayяsindя avadanlыq
20 dяqiqя яrzindя baшqa
nюv mяhsul istehsalы цчцn
чevrilя bilяr. Bu da istehsalata kifayяt qяdяr
яhяmiyyяtli tяsir gюstяrir.
"JFE Steeë" vÿ "E United
Group" Vyetnamda zavod tikintisinin TÈß-íèn
ke÷irÿcÿkëÿr
"JFE Steel" (Yaponiya) шirkяti "E United Group" (Tayvan)
ilя hяmrяylik haqda memorandum imzalayыb. Bu memorandum чяrчivяsindя Vyetnamda 2016-cы ilяdяk 3,5 mln.
ton gцcцndя metkombinatыn tikintisi layihяsinin TИЯ-ниn (texniki-iqtisadi яsaslandыrma) keчirilmяsi nяzяrdя tutulub. Полад тябягя йayma, mяhsulun daha dяqiq sortamenti planlaшdыrыlыr, tяchizatыn siyahыsы isя bazarыn sonrakы
юyrяnilmяsi zamanы mцяyyяnlяшdirilяcяk. Mцqavilяyя яsasяn aksiyalarыn nяzarяt paketi yapon шirkяtinя mяxsus
olacaq. Иnfrastrukturun inkiшafы vя dюvlяt stimullarыnын mюvcudluьu da daxil olmaqla metaлlurgiya шirkяtinin tikintisi
цzrя TИЯ-йя dair rяy tяsdiq edilяrsя, "JFE Steel" Tayvanыn "E United Group" ilя яmяkdaшlыq etmяyi planlaшdыrыr.
Xatыrladaq ki, bundan юncя "E United Group" Vyetnamda "Guang Lian Steel (Vиetnam) Co." шirkяtini tяsis edib vя
zavodun tikintisi lahiyяsi чяrчivяsindя investisiya fяaliyyяtinin hяyata keчirilmяsi цчцn hюkumяt lisenziyasы almышdыr.
Hal-hazыrda шirkяtin tikilяcяyi яразидя (Dung Quat azad iqtisadi zonasы, Quang Ngai vilayяti) hazыrlыq iшlяri aparыlыr.
MAY, 2012 METALLURQ 27
ÄßÌÈÐÄßÍ ×ÛÕÀÍ ÑßÑ Õ ß Á ß Ð Ë ß Ð
"Essar Steel" Hazira
zavodunuí geniøëÿndirmÿ ëayihÿsini
yekunëaødûrdû
"Essar Steel" (Hindistan) шirkяti "Hazira Steel
Complex"in polaдяritmя gцcцnц geniшlяndirяrяk 4,6 milyon tondan 10 milyona чatdыrdы.
Rяsmi aчыqlamada zavodun Hindistanda
sяthi prokat цzrя nяhяng zavod olduьu qeyd
olunur. Mцяssisяnin bцtцn avadanlыьыna daxildir: 6 modul DRИ istehsalы цzrя (6,8 milyon
ton), 2 Conarc avadanlыq (5 milyon ton),
istiyayma prokatы (4 milyon ton), tюkmяprokat modul (3,5 milyon ton), soyuq yayma
prokatы (1,4 milyon ton), boruqaynaq yaymasы
(0,6 milyon ton), sinklяmя xяtti (500 min ton)
hяmчinin, qalыn tяbяqя prokatы (1,5 milyon
ton). Шirkяtin tяmsilчisinin sюzlяrinя gюrя
zavodun hazыrda tam gцcц 50-60% tяшkil
edir. Avadanlыьыn gюstяricilяrinin tam gцcцnц
yoxlamaq 2013-cц ilя planlaшdыrыlыr.
Omanda nÿhÿng
poëadtþkmÿ kompëeksi
formaëaøûr
"Jindal Steel" hind konserninя daxil "Jindal Shadeed
Ыron&Steel" шirkяti 20152016-cы illяr яrzindя Soxar
(Oman) portunda inkiшaf
layihяsi чяrчivяsindя dяmir
filizi qыrыntыlarы istehsal edяn
mцяssisяni iшя salmaьы
planlaшdыrыr. Menecerlяrin
sюzlяrinя gюrя onun tikiliшi
(500 milyon dollar investisiya tяlяb edir) dцnyada
nяhяng kompleksin baшlыca
komponentidir. Omanda
28 METALLURQ MAY, 2012
"Jindal Shadeed Ыron&
Steel" prezidenti DK Saraoci
(DK Saraogi) bяyanat verib:
"Filiz qыrыntыlarы istehsal
edяcяk mцяssisяmiz dяmir
istehsal edяn sahяmizi
tяmin edяcяk. O, fяaliyyяtя
baшlayanda bizi xammalla
tяchiz edяn mцяssisяlяrdяn
asыlы olmayacaьыq". "Jindal
Shadeed Ыron&Steel" шirkяti
Soxar portu яrazisindя
mюvcud mяhsulun yeni
modulunu istehsal etmяk
цчцn dяmir istehsalыnын ilлиk
gцcцnц 7 milyon tonа чatdыrmaq istiqamяtindя sяylя
чalышыr. Plana gюrя 20152016-cы illяrdя dяmir
istehsalы indiki il яrzindя 1,5
milyon tondan 5 milyon tona
kimi yцksяlяcяk.
ÄßÌÈÐÄßÍ ×ÛÕÀÍ ÑßÑ Õ ß Á ß Ð Ë ß Ð
"State Company for
Ûron and Steeë"
èstehsaëû bÿrpa edir
2011-ci ilin son ayыnda "State Company for Ыron and Steel"
(Иraq) mцяssisяsi tцrkiyяli podratчысы ilя Basra шяhяrindя
yerlяшяn vя 2003-cц ildяn hяrbi яmяliyyatlara gюrя bir
hissяsi daьыdыlmыш zavodda istehsalы bяrpa etmяk haqqыnda
mцqavilя imzalayыb. Plana яsasяn zavodun yenidяn qurulmasы vя mцasirlяшdirilmяsi (400 min ton), hяmчinin
sort prokatы yaymasы (400 min ton) bяrpasы tяxminяn 20 ay davam edяcяk. Ишlяr bitdikdяn sonra isя avadanlыьыn gцcц ildя 500 min ton tяшkil edяcяk. Gяlяcяkdя isя istehsalчы aqreqatыn gцcцnц 1 milyon tona чatdыrmaq
niyyяtindяdir. Bundan baшqa, fevral ayыnda DRИ-modul istehsalыnыn (1,15 milyon ton) bяrpasы цчцn aчыq tender
elanы planlaшdыrыlыr. Bu haqda шirkяtin nцmayяdяsi mяlumat verib. Qeyd edяk ki, "SCЫS" hяmчinin UM-Qaser
шяhяrindя yerlяшяn gцcц 200 min ton, diametri 12"-dяn 48" diametrlik vя divarыn qalыnlыьы 5,16-12,7 mm olan
boru zavoduna malikdir.
"Riva Group" orta nþv
yayma dÿzgahû hazûrëayûr
"Riva Group" (Иtaliya) шirkяti Sellero шяhяrindя yerlяшяn mцяssisяsindя
gцcц 250 min ton olan orta nюv yayma dяzgahы hazыrlamaьы planlaшdыrыr. Hяmчinin bir neчя avadanlыq da qurulacaq ki, onun kюmяyi ilя yarыm hazыr mяhsullarыn yцklяnib-boшalmasы asanlaшacaq vя цmumilikdя
iш prosesi daha sцrяtli olacaq. Mцqavilя "Siemens VAЫ Metals Technologies" (Avstriya) шirkяti ilя
imzalanыb ki, onlar da шirkяti yardыmчы avadanlыqla tяchiz edяcяklяr. Layihяnin bitmяsi, istehsalatыn
vя avadanlыqlarыn iш яmsalыnыn yцksяlmяsi 2012-ci ilin ikinci yarыsыna nяzяrdя tutulub.
"South Steel"
ikinci sortprokatû
avadanëûüû
quraødûracaq
"South Steel" (Solb, Sяudiyyя Яrяbistanы) yeni
zavodunun rяhbяrliyi aprel ayыna nяzяrdя tutulan
kommersiya tipli istehsalыn baшlanьыcы цчцn
"SMS Meer" (Almaniya) шirkяti ilя illik 500 min ton
armatur vя katanka istehsalы gцcцnя malik
avadanlыьыn tяchizi цчцn mцqavilя imzalayыb.
Tяchizata hяmчinin uzunluьu 14 metrя qяdяr
kvadrat mяhsul hazыrlayan saatlыq gцcц 100 min
ton olan qыzdыrыcы soba daxildir. Mяhsulun dяzgahda kommersiya istehsalы 2013-cц ilin яvvяlinя nяzяrdя tutulub. "South Steel" Fars kюrfяzi birliyi юlkяlяri investorlarыna mяxsusdur. Шirkяtin яsas aksiyalarы "Pan Kingdom
Ыnvestment" vя "Qatar Steel Company" mцяssisяlяrinя mяxsusdur.
MAY, 2012 METALLURQ 29
ÄßÌÈÐÄßÍ ×ÛÕÀÍ ÑßÑ Õ ß Á ß Ð Ë ß Ð
"Evraz Group"2013-cö
ildÿ Kostanayäà yeni
zavodu istehsaëa
vermÿyi pëanëaødûrûr
2013-cц ilin birinci yarыsыnda "Evraz Group" шirkяti
"Caspian Group" ilя birgя Kostanay (Qazaxыstan) шяhяrindя metallurgiya zavodunu istehsala vermяyi planlaшdыrыr. Mцяssisяnin meydanчasыnda metalkonstruksiya
prokatы korpusunun montajы hяlя ki, davam edir. Tяxminяn 50% konstruksiya artыq montaj edilib. Иyun-iyul
aylarыnda nюvprokat avadanlыьыnыn qurulmasы nяzяrdя
tutulur. Avadanlыьыn яsas tяchizatчыsы "Siemens-VAЫ"
konsernidir. Иstehsalat kompleksinя illik gцcц 450 min
ton olan sort dяzgahы daxil olacaq. Mяhsul чeшidinя 840 mm dюvrц profilli armatur prokatы tяqdim olunacaq.
"Uraëskàéà Staë"
yazda vakuumator buraxacaq
"Uralskайа Stal" metallurgiйa kombinatы yaxыn aylar яrzindя iki
pozisiyalы vakuumator buraxmaьы planlaшdыrыr. Hяcmi 120 min ton vя
gцcц 1,2 milyon ton olan аvadanlыьыn quraшdыrыcыsы "Siemens-VAЫ"
(Avstriya) konsernidir. Aqreqatыn iшя salыnmasы kombinata imkan
verяcяk ki, kimyяvi tяrkibinя gюrя poladыn keyfiyyяtinin yaxшыlaшdыrыlmasы hesabыna marka чeшidini geniшlяndirsin, hяmчinin metalda az
hяcmdя hidrоgen, azot vя kцkцrd tяminatы versin. Bundan baшqa,
vakuum hasilat boru xammalы vя konstruksiya markalы poladыn
prokatыnda istifadя olunacaq. Hazыrda kombinatda illik 2,-2,1 milyon
ton istehsal gцcц olan 2 elektro-soba, hяmчinin eyni gцcя malik 2
sort aqreqat vя 3 чalov-soba aqreqatы istismardadыr.
"Severstaë" ikinci aqreqatûn sÿnayeyÿ
buraxûëmasûnû pëanëaødûrûr
"Severstal" metallurgiya kombinatы
dekabrыn цчцncц ongцnlцyцndя
"SMS Demag" (Аlmaniya) шirkяti
tяrяfindяn qoyulmuш polimer
юrtцyцn sцrtцlmяsi цчцn ikinci
aqreqatыn sяnayeyя buraxыlmasыnы
planlaшdыrыr. Yeni avadanlыьыn
texnoloji gюstяricilяri 0,4-1,2 mm
qalыnlыьы vя 1500 mm eninя qяdяr
mяhsul istehsal etmяyя imkan
verяcяk. Avadanlыqda noyabrыn
sonundan baшlayan tяcrцbяlяr
hazыrda bitmяk цzrяdir. Nцmunя
цчцn 100 ton hяcmindя rяnglяnmiш prokat istehsal edilib.
30 METALLURQ MAY, 2012
Dekabrda isя 3 min tona qяdяr
artыm mцшahidя olunub. Tяlяbat
lazыmи sяviyyяdя olarsa, 2012-ci
ilin aprel-may aylarыnda artыq tam
istehsal hяyata keчirilяcяk. Иkinci
aqreqatыn istehsalы ilя mцяssisяnin
hяmin mяhsulу истещсал етмяси
istiqamяtindя iki dяfя artыm mцшahidя olunacaq. Artыm illik tяxminяn
400-450 min ton nяzяrdя tutulub.
Hazыrda isя birinci aqreqatыn hяcmi
maksimuma чatdыrыlыb. 11 ay яrzindя kombinatda 210 min ton polimer юrtцklц prokat istehsal edilib.
Bu da юtяn illя mцqayisяdя 4%
daha artыq gюstяrici demяkdir. Bu
hяcmdяn daxili bazara tяxminяn
190 min ton (+7 %), ixrac цчцn
18 min ton (-18%) pay dцшцb.
ÄßÌÈÐÄßÍ ×ÛÕÀÍ ÑßÑ Õ ß Á ß Ð Ë ß Ð
Yeni "Cansan Metaëurji"
zavodu istehsaëû
nizamëayûr
Иskяndяrun шяhяrindя yerlяшяn vя dюrdbucaq qяliblяrin yeni istehsalчысы olan
"Cansan Metalurji" (Tцrkiyя) zavodu fevralda fяaliyyяtя baшlamыш ESPK-ya (1
milyon ton) yatыrыm etmяyя
davam edir. Цч aydan
sonra шirkяt чюmчя-soba
aqreqatыnы quraшdыrmaьы
planlaшdыrыr, avadanlыq
tяchizatы цчцn mцqavilя
artыq Avropa (ABB) vя Чin
tяchizatчыlarы ilя imzalanыb. Hal-hazыrda zavod 70 tonluq EAF vя
sortlu MNLZ ilя tяchiz olunmuшdur, gцclяrin yцklяnmяsinin 30%-nя
uyьun olan gцndяlik 600 ton яridir. Gяlяn il "Cansan Metalurji" hяr
il 700 min ton sяviyyяsindя layihя gюstяricilяrinя nail olmaьa цmid
edir vя bu zavodun nцmayяndяsinin sюzlяrinя gюrя kompleksin faktiki maksimum gцcцdцr. Bundan яlavя, "Cansan Metaлurji" 2013-cц
ildя sortyayma maшыnыndan istifadя imkanыnы gюzdяn keчirir. Иstehsal
olunan 130-150 mm kяsikli dюrdbucaqlы qяlib daxili bazarda satыlыr,
hяmчinin Yaxыn Шяrqя ixrac olunmasы da nяzяrdя tutulub.
"MÛDHCO"nun investisiya
ëayihÿëÿri qrafikÿ uyüun
hÿyata ke÷iriëir
"MЫDHCO" (Иran) шirkяti illik cяmi 2,5
milyon ton qяlib istehsaлat qabiliyyяtinя malik "Ыron and Steel Company"
(SЫSCO, elektropolad) vя "Zarand
Ыron and Steel Company" (ZЫSCO,
konvertli polad) zavodlarыnыn tikintisini
davam etdirir. Шirkяtin nцmayяndяsinin sюzlяrinя gюrя investisiya proqramы plana uyьun olaraq hяyata keчirilir. Цч aydan sonra цmumi gцcц 4
milyon ton olan iki emal zavodun istismara verilmяsi baшa чatacaq, "ZЫSCO" zavodunda koks batareyasы (800 min ton) sentyabra
qяdяr isidilяcяk. Hazыrda "Sirjan" mцяssisяsindя DRЫ-modulunun
(1 milyon ton) tikintisi цzrя iшlяrin 35%-и yerinя yetirilib.
Poladяritmя komplekslяrinin fяal tikintisi 5 aydan sonra baшlayacaq. Yeni zavodlarыn iшя salыnmasы 2013-жц ilя planlaшdыrыlыr.
Sanksiyaëar Èran
poëad idxaëûna
ziyan gÿtirir
Иrana ixrac olunan polad (polad цzrя
nяhяng dцnya idxalы edяn юlkя) Avropa
Иttifaqы (AИ) vя ABШ sanksiyalarыnыn шiddяtli tяzyiqi altыndadыr. Treyderlяrin
bildirdiyinя gюrя Иran dцnyada mяhsula
qiymяtin dяyiшя bilяcяyi yeganя bazar
hesab edilir, lakin indi vяziyyяt dяyiшib.
AИ vя ABШ Иranы nцvя proqramыna gюrя
cяzalandыrыr vя Иran istehlakчыlarы dollar
vя ya avroya mяhsul ala bilmirlяr, onlar
yalnыz alternativ valyuta ilя iшlяyя bilirlяr. Bunlardan hind rupisi, koreya vonu
vя rus rublunu qeyd etmяk olar. Bir чox
treyderlяr valyuta tяhlцkяsindяn ehtiyatlanaraq bu formalы юdяmяni qяbul
etmirlяr. "Renaissance Capital"dan
qiymяtlяndirmя цzrя mцtяxяssis
B.Krasnojenova gюrя reallыqda vяziyyяt
daha acыnacaqlыdыr. MDB-nin bir neчя
zavodunda satыш 10 dяfя azalыb. Иran
idxalыnыn aшaьы dцшmяsi Rusiya vя
Ukraynada polad mяhsullarыna olan
qiymяtin enmяsi ilя mцшahidя olunub.
Artыq fevral ayыnыn ikinci hяftяsindя
FOB-un hяr tonunda 50 dollardan 560
dollara qяdяr enmя mцшahidя olunub.
Mяlumdur ki, Rusiya polad ixracыnыn
15%-i Иrana yюnяlib. Иndi isя polad
ixracыnыn bцtцn hяcmi Xяzяr dяnizindяn
Qara dяnizя yюnяlяcяk vя rusiyalы
polad istehsalчыlarы цчцn bu, яlavя
чяtinlik yaradacaq.
MAY, 2012 METALLURQ 31
ÌÅÒÀËËÓÐÝÈÉÀ ÒÀÐÈÕÈÍÄßÍ
Martenin icad0
hava чыxыrdы. Soba iki яsas hissяdяn юz quruluшuna gюrя pudlinq sobasыna
yaxыn iшlяk sahя (dib, tavan vя
Marten sobalarыnыn yaranmasыndan
divarlar), digяri isя qaz vя havanыn isinmяsi baш verяn regeneratorlardan ibarяt idi.
Иlk olaraq Мarten soaшыn istehsalыnыn sцrяtlя tindя axtarышlar aparыrdыbalarыnы
odadavamlы "turш"
artdыьы dюvrdя polad яldя lar. Lakin Martenlяr dя
materiallardan hazыrlayыretmя цsullarыna olan tяlя- bu istiqamяtdя чalышan
dыlar (kvars vя ya silisium
bat o qяdяr чox idi ki, axtarышlar eyni digяr tяdqiqatчыlar kimi
qumu). Sobanыn hяr iki
zamanda bir neчя istiqamяtdя apa- uьursuzluqla qarшыlaшыrsonluьunda bяrabяr payrыlыrdы. Zavod tяcrцbяsinя yenicя daxil dыlar, чцnki poladяritmя
lanыlan yцksяk temperaolan bessemerlяmя цsulu isя tяkmiл- prosesindя odlu sobada
tur regeneratorlarda qaz
lяшmяyя ehtiyac duyurdu. Hяmчinin юnяmli olan 1600° С-dяn
vя havanыn qыzmasы nяticяkimyяvi tяrkib gюstяricisinя gюrя чu- yuxarы temperatur rejimini
sindя
alыnыrdы. Marten prosesi
qundan polad alma istiqamяtindя dя yarada bilmirdilяr.
(1824-1915)
icad olunduqdan dяrhal sonra,
Чuqun vя dяmir polad
bюyцk mяhdudiyyяtlяr var idi. Lakin
qыsa zaman kяsiyindя mяшhurluq
inadkar axtarышlar tюkmя poladыn di- skrapы odlu sobada яritmяklя tюkmя
gяr alыnma цsulunu, alovlu regenera- polad almaq цсулу hяlя XVЫЫЫ яsrin qazandы. Чцnki istifadяsinin чяtinliksiya (bяrpaedici) sobalarыnы meydana яvvяlindя deyilmiшdi, lakin tam olaraq lяrinя gюrя skrapыn (tяkrar яridilяcяk
hяyata keчirilmяsi 1864-cц ildя, Mar- metal qalыqlarы) qiymяti hяmin illяrdя
чыxardы.
Tюkmя poladы bu цsulla яldя et- tenin юz iшlяrindя F.Simensin prinsipi yuxarы deyildi. Marten prosesi bessemя ideyasы hяlя 1722-ci ildя Reomцr яsasыnda tikilяn vя яritmя prosesi merlяmя ilя rяqabяtя girmirdi, яksinя
tяrяfindяn sяslяnib. O, yumшaq dяmi- цчцn yцksяk temperaturu verяn re- onu tamamlayыrdы. Belя ki, bessemеrrin maye чuquna yцklяnmяsi yolu ilя generasiya odlu sobasыnы istifadя lяmя istehsalыnda zavodlarda yыьыlыb
qalan polad tullantыlarы yenidяn emal
polada чevrilmяsi imkanы haqqыnda edяndя mцmkцn oldu.
Marten eksperementlяrini Fran- edilirdi. Marten sexlяrdя avadanlыq
yazыrdы. Lakin яslindя bu ideya ilя XЫX
яsrin birinci yarыsыnda, artыq yetiшmiш sada (Sireyl-Anqulema шяhяrinin ya- bessemerlяmя ilя mцqayisяdя daha
iqtisadi шяrait kцtlяvi polad яldя etmя xыnlыьы), atasыnыn zavodunda hяyata ucuz idi, чцnki o vaxtыn Мarten fabrikцsullarыna doьru addыm atmaьы tяlяb keчirirdi. 1865-ci ildя onun bu icadыna lяrindя sadя avadanlыqdan istifadя
gюrя Fransa vя digяr юlkяlяrя patent- olunurdu. Mцkяmmяllikdяn uzaq olmaedяndя maraqlanmaьa baшladыlar.
sыna vя daha чox yanacaq istifadя etYeni prosesin yaranmasыnda tяc- lяr verildi.
Иlk marten sobasы mцasir soba- mяsinя baxmayaraq, mяhz bu sяbяbrцbi uьura fransыz metallurq Pyer
Marten (1824-1915) nail oldu. Uzun larыn яn sadя formasы idi vя onlarы чox lяrinя gюrя Мarten sobalarыnын skrapillяr Pyer Marten atasы ilя birlikdя lom az яlamяtinя gюrя xatыrladыrdы. Hяmin prosesi iqtisadi sяrfяli hesab edilirdi.
1864-cц ildя icad edilmiш Мarten
vя чuqunun alovlu sobada яridilяrяk sobanыn tutumu isя cяmi 1,5 ton idi.
tюkmя polad яldя edilmяsi istiqamя- Lakin 1880-ci ildя 10-15 ton metal prosesi mцxtяlif юlkяlяrin metallurgitutumlu sobalar tikil- ya zavodlarыnda sцrяtlя yayыldы. Lakin
mяyя baшlandы. Artыq P.Martenя bu nя шюhrяt, nя dя uьur
XX яsrin яvvяlindя bir- gяtirmяdi. O, bu icada gюrя birinciliyi
dяfяyя 100, hяtta da- saxlaya bilmяdi. Sяbяb isя Martenя
ha artыq ton istehsal qяdяr bir чox tяdqiqatчыnыn bu sahяgцcцnя malik Мarten dя gюrdцyц iшlяrin gцndяmя gяlmяsi
sobalarы mюvcud idi. oldu vя baxmayaraq ki, onlar heч bir
Иlk sobalarыn quruluшu uьur qazanmamышdыlar, lakin ilk sobadaxilя yюnяlmiш for- nыn yaranmasыnda baza rolunu oynamada idi. Sobalar da- dыqlarы bildirildi. P.Marten isя bu damha чox uzunsov van- ьa ilя razыlaшmыr vя bцtцn var-yoxunu
nanы xatыrladыrdы, hяr illяr boyu patentin mцdafiяsinя sяrf
sonluqda isя iki bюyцk edir. 1883-cц ildя isя o, iшdяn uzaqlakяrpic boru var idi. шaraq Furшambo yaxыnlыьыnda kи, kiчik
Onlarыn birindяn isti mцlkцndя mяskunlaшыr vя burada dinc
qaz, o birindяn isя hяyatыnы yaшamaьa davam edir.
M
32 METALLURQ MAY, 2012