YÖNETMELİKLER ÖZET.docx 2.25 MB 14.09.2014

Transkript

YÖNETMELİKLER/TEBLİĞLER/KANUNLAR
İÇİNDEKİLER
ALT İŞVERENLİK YÖNETMELİĞİ ........................................................................................................... 3
ASBESTLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK ............ 4
ASBEST SÖKÜMÜ İLE İLGİLİ EĞİTİM PROGRAMLARINA İLİŞKİN TEBLİĞ ......................................... 6
BASİT BASINÇLI KAPLAR YÖNETMELİĞİ ............................................................................................. 7
BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDAKİ YÖNETMELİK.................................................... 8
BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZİYET RİSKLERİNİN ÖNLENMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK ......... 19
ÇALIŞANLARIN GÜRÜLTÜ İLE İLGİLİ RİSKLERDEN KORUNMASINA DAİR YÖNETMELİK .............. 21
ÇALIŞANLARIN İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ EĞİTİMLERİNİN USUN ve ESASLARI HAKKINDA
YÖNETMELİK ........................................................................................................................................ 22
ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK
.............................................................................................................................................................. 23
ÇALIŞANLARIN TİTREŞİMLE İLGİLİ RİSKLERDEN KORUNMALARINA DAİR YÖNETMELİK ............ 25
ÇALIŞMA GÜCÜ VE MESLEKTE KAZANMA GÜCÜ KAYBI ORANI TESPİT İŞLEMLERİ YÖNETMELİĞİ25
ÇOCUK ve GENÇ İŞÇİLERİN ÇALIŞTIRILMA USUL ve ESASLARI YÖNETMELİĞİ ............................ 28
EKRANLI ARAÇLARLA ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK
.............................................................................................................................................................. 29
ELLE TAŞIMA İŞLERİ YÖNETMELİĞİ .................................................................................................. 30
GEBE veya EMZİREN KADINLARIN ÇALIŞTIRILMA ŞARTLARIYLA EMZİRME ODALARI ve ÇOCUK BAKIM
YURTLARINA DAİR YÖNETMELİK ....................................................................................................... 30
GEÇİCİ veya BELİRLİ SÜRELİ İŞLERDE İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ HAKKINDA YÖNETMELİK ....... 32
HAFRİYAT TOPRAĞI, İNŞAAT VE YIKINTI ATIKLARININ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ ...................... 32
HAZIRLAMA, TAMAMLAMA ve TEMİZLEME İŞLERİ YÖNETMELİĞİ ................................................... 33
HİJYEN EĞİTİMİ YÖNETMELİĞİ ........................................................................................................... 34
İLKYARDIM YÖNETMELİĞİ .................................................................................................................. 35
İŞ EKİPMANLARININ KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ ................ 36
İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ GÖREV, YETKİ, SORUMLULUK VE EĞİTİMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK
.............................................................................................................................................................. 40
İŞ HİJYENİ ÖLÇÜM, TEST VE ANALİZİ YAPAN LABORATUVARLAR HAKKINDA YÖNETMELİK ...... 44
İŞ KANUNUNA İLİŞKİN ÇALIŞMA SÜRELERİ YÖNETMELİĞİ ............................................................. 47
İŞ KANUNUNA İLİŞKİN FAZLA ÇALIŞMA VE FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA YÖNETMELİĞİ ............ 47
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ ................................................................... 48
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ ÇALIŞAN TEMSİLCİSİNİN NİTELİKLERİ VE SEÇİLME USUL VE
ESASLARINA İLİŞKİN TEBLİĞ .............................................................................................................. 52
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULLARI HAKKINDA YÖNETMELİK ................................................... 52
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ ............................................. 53
İŞYERİ AÇMA VE ÇALIŞMA RUHSATLARINA İLİŞKİN YÖNETMELİK................................................. 56
İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE ALINACAK SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN
YÖNETMELİK ........................................................................................................................................ 57
İŞYERİ HEKİMİ VE DİĞER SAĞLIK PERS. GÖREV, YETKİ, SORUMLULUK VE EĞİTİM. HAKKINDA
YÖNETMELİK ........................................................................................................................................ 62
1
İŞYERLERİNDE ACİL DURUMLAR HAKKINDA YÖNETMELİK ............................................................ 65
İŞYERLERİNDE İŞİN DURDURULMASINA DAİR YÖNETMELİK ......................................................... 67
KADIN ÇALIŞANLARIN GECE POSTALARINDA ÇALIŞTIRILMA KOŞULLARI HAKKINDA YÖNETMELİK
.............................................................................................................................................................. 68
KANSEROJEN VEYA MUTAJEN MAD. ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA
YÖNETMELİK ........................................................................................................................................ 69
TEHLİKELİ MADDELERİN KARAYOLUYLA TAŞINMASI HAKKINDA YÖNETMELİK ........................... 72
KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA
YÖNETMELİK ........................................................................................................................................ 75
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM YÖNETMELİĞİ ................................................................................. 80
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN İŞYERLERİNDE KULLANILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK 83
MADEN İŞYERLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ................................................. 84
MAKİNA EMNİYETİ YÖNETMELİĞİ ...................................................................................................... 89
MUHTEMEL PATLAYICI ORTAMLARDA KULLANILAN TEÇHİZAT VE KORUYUCU SİST. İLE İLGİLİ
YÖNETMELİK ........................................................................................................................................ 93
POSTALAR HALİNDE İŞÇİ ÇALIŞTIRILARAK YÜRÜTÜLEN İŞLERDE ÇALIŞMALARA İLİŞKİN ÖZEL USUL
VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK .............................................................................................. 96
SAĞLIK KURALLARI BAKIMINDAN GÜNDE AZAMİ YEDİ BUÇUK SAAT VEYA DAHA AZ ÇALIŞILMASI
GEREKEN İŞLER HAKKINDA YÖNETMELİK ....................................................................................... 97
SAĞLIK VE GÜVENLİK İŞARETLERİ YÖNETMELİĞİ........................................................................... 98
TEHLİKELİ MADDELER VE MÜSTAHZARLARA İLİŞKİN GÜVENLİK BİLGİ FORMLARININ HAZIRLANMASI
VE DAĞITILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK ........................................................................................ 99
TEHLİKELİ MADDELERİN VE MÜSTAHZARLARIN SINIFLANDIRILMASI, AMBALAJLANMASI
ETİKETLENMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK ...................................................................................... 100
VE
TEHLİKELİ VE ÇOK TEHLİKELİ SINIFTA YER ALAN İŞLERDE ÇALIŞTIRILACAKLARIN MESLEKİ
EĞİTİMLERİNE DAİR YÖNETMELİK .................................................................................................. 114
TOZLA MÜCADELE YÖNETMELİĞİ ................................................................................................... 115
YAPI İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ .......................................................... 118
YAPI MÜTEAHHİTLERİNİN KAYITLARI İLE ŞANTİYE ŞEFLERİ VE YETKİ BELGELİ USTALAR HAKK.
YÖNETMELİK ..................................................................................................................................... 125
YILLIK ÜCRETLİ İZİN YÖNETMELİĞİ ................................................................................................. 127
ELEKTRİK İÇ TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ ........................................................................................... 129
ELEKTRİK İLE İLGİLİ FEN ADAMLARININ YETKİ GÖREV VE SORUMLULUKLARI HAKKINDA
YÖNETMELİK ...................................................................................................................................... 134
ELEKTRİK KUVVETLİ AKIM TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ .................................................................... 135
ÖZÜRLÜ, ESKİ HÜKÜMLÜ VE TERÖR MAĞDURU İSTİHDAMI HAKKINDA YÖNETMELİK .............. 138
4857 SAYILI İŞ KANUNU .................................................................................................................... 140
6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ KANUNU............................................................................. 148
TÜRK CEZA KANUNU (ilgili maddeler) ................................................................................................ 153
SOSYAL SİGORTALAR KANUNU (ilgili maddeler) .............................................................................. 157
BORÇLAR KANUNU (ilgili maddeler) ................................................................................................... 159
UMUMİ HIFZIHSSIHHA KANUNU (ilgili maddeler) .............................................................................. 167
2
YÖNETMELİKLER/TEBLİĞLER
ADI: ALT İŞVERENLİK YÖNETMELİĞİ
RESMİ GAZETE TARİHİ: 27.09.2008
SAYI: 27010
MADDE 1. AMAÇ
Asıl işveren alt işveren ilişkisinin kurulma şartlarını, alt işverene ait işyerinin bildirimini, tescilini ve alt işverenlik
sözleşmesinde bulunması gereken hususları
MADDE 2. DAYANAK
22.05.2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 3 üncü madde
MADDE 3. TANIMLAR
Alt İşveren: Bir işverenden işyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerde veya asıl işin
bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan, bu iş için
görevlendirdiği işçilerini sadece bu iş yerinde çalıştıran gerçek veya tüzel kişiyi veya tüzel kişiliği olmayan
kurum ve kuruluşlardır.
Asıl İşveren: İşyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işleri veya asıl işin bir bölümünü
işletmenin veya işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işleri diğer işverene veren, asıl işte
kendisi de işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiyi veya tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlardır.
Muvazaa:
1. İşyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin asıl işin bir bölümünde uzmanlık gerektirmeyen
işlerin alt işverene verilmesi
2. Daha önce o işyerinde çalıştırılan kişi ile kurulan alt işverenlik ilişkisi
3. Asıl işveren işçisinin alt işveren tarafından işe alınarak haklarını kısıtlamak suretiyle çalıştırılması
4. Kamusal yükümlülüklerden kaçınmak veya işçilerin iş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi veya çalışma
mevzuatından kaynaklanan haklarını kısıtlamak veya ortadan kaldırmak gibi tarafların gerçek iradelerini
gizlemeye yönelik işleri ihtiva eden sözleşme
Yardımcı İş: İşyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin olmakla beraber doğrudan üretim
organizasyonu içerisinde yer almayan, üretimin zorunlu bir unsuru olmayan ancak asıl iş devam ettikçe devam
eden ve asıl işe bağımlı olan iş
MADDE 4. ASIL İŞVEREN ALT İŞVEREN İLİŞKİSİ KURULMA ŞARTLARI
1. Asıl işverenin işyerinde mal ve hizmet üretimi işlerinde çalışan kendi işçileri de bulunmalıdır.
2. Alt işverene verilen iş, işyerinde mal veya hizmet üretim işlerinin yardımcı işlerinden olmalıdır. Asıl işin
bölünerek alt işverene verilmesi durumunda verilen iş, işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle
uzmanlık gerektirmelidir.
3. Alt işveren, üstlendirdiği iş için görevlendirdiği işçilerini sadece o işyerinde aldığı iş için çalıştırmalıdır.
4. Alt işverene verilen iş, işyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin bir iş olmalı ve asıl işe
bağımlı ve asıl iş devam ettikçe devam etmelidir.
5. Alt işveren daha önce o işyerinde çalıştırılan bir kişi olmamalıdır. Ancak daha önce o işyerinde çalışan
kişinin şirketin yada adi ortaklığın hissedarı olması alt işveren olmasına engel değildir.
MADDE 5. İŞYERİNİ BİLDİRME
İşyerinin tescili için işyeri bildirgesi ile aşağıda belirtilen belgeleri bölge müdürlüğüne verir.
 Tüzel kişiler için Ticari Sicil Gazetesi sureti
 İmza Sirküleri
 Alt İşverenlik Sözleşmesi ve Ekleri
MADDE 6. ALT İŞVEREN SÖZLEŞMESİ İÇERİĞİ
1. Asıl işveren ve alt işverenin işyeri unvan ve adresi
3
2. Asıl işveren ve alt işverenin tüzel kişiliği, tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluş olması halinde işveren
vekillerinin adı soyadı ve adresleri
3. İşyerinde yürütülen asıl işin ne olduğu
4. Alt işverene verilen işin ne olduğu
5. Alt işverene asıl işin bir bölümü veriliyorsa, verilen işin işletmenin ve işin gereği ile teknolojik sebeplerle
uzmanlık gerektiriyor olmasının teknik açıklaması
6. Taraflarca öngörülmüş ise işin başlama ve bitiş tarihleri
7. Alt işverenin faaliyetlerini işyerinin hangi bölümünde gerçekleştireceği
8. Asıl işverenin alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak kanundan, iş sözleşmesinden veya alt
işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerden alt işveren ile birlikte sorumlu
olacağı
9. Alt işverenlik sözleşmesinden önce asıl işverence çalıştırılan işçilerin alt işveren tarafından işe alınması
halinde haklarının kısıtlanmayacağı
10. Alt işverene verilen işin Taraflarca yürütülme esasları
11. Asıl işveren veya vekili ile alt işveren veya vekili imzaları
İşletmenin ve işin gereği teknolojik sebeplerle işin alt işverene verilmesi halinde, alt işverenin uzmanlığını
belgelendirmesi amacı ile sözleşme kapsamındaki işe uygun iş ekipmanı listesi, iş bitirme belgesi, operatör ve
teknik eleman sertifikaları sözleşmeye eklenir.
Asıl işin bir bölümünde iş alan alt işveren üstlendiği işi bölerek başka bir işverene veremez
MADDE 13. MUVAZAANIN TEPİTİ HALİNDE
Asıl işveren-alt işveren ilişkisinde muvazaanın tespitine ilişkin gerekçeli müfettiş raporu bölge müdürlüğünce
işyerine tebliğ edilir. Tebliğ tarihinden itibaren 6 gün içerisinde işveren yetkili iş mahkemesinde rapora itiraz
edebilir. İtiraz üzerine verilen karar kesindir.
Rapora 6 gün içerisinde itiraz edilmemiş ve mahkeme raporu onamış ise tescil işlemi iptal edilir ve alt işveren
çalışanları işin başlangıcından itibaren asıl işveren çalışanları olarak sayılır. Ayrıca asıl işveren, alt işveren
veya vekillerine idari para cezası uygulanır.
ADI: ASBESTLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK
SAYI: 28539
MADDE 1. AMAÇ
Çalışanların asbest yıkımı, sökümü, tamiri, bakım ve uzaklaştırması esnasında asbest tozuna maruziyetlerin
önlenmesi, bu maruziyetten doğacak sağlık risklerinden korunması, sınır değerlerin ve diğer özel önlemlerin
belirlenmesi
MADDE 3. DAYANAK
a) 20.06.2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 30 uncu maddesi ile 09.01.1985 tarihli
ve 3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 12 nci
maddesine dayanılarak,
b) 19.09.1983 tarihli ve 83/477/EEC sayılı, 25.06.1991 tarihli ve 91/382/EEC sayılı Avrupa Konseyi Direktifleri
ile 27.03.2003 tarihli ve 2003/18/EC sayılı ve 30.11.2009 tarihli ve 2009/148/EC sayılı Avrupa
Parlamentosu ve Konseyi Direktiflerine paralel olarak
MADDE 4. TANIMLAR
Asbest:






Aktinolit Asbest
Antofilit Asbest
Grünerit Asbest (Amosit)
Krizotil
Krosidolit
Tremolit Asbest lifli silikatlar
Asbest Söküm Çalışanı: Bakanlıkça kurulan komisyon tarafından oluşturulan eğitim programını tamamlamış
ve kurs bitirme belgesini almış çalışan
4
Asbest Söküm Uzmanı: Yönetmelik kapsamında belirtilen işlerin uygulanması aşamasında işveren tarafından
sorumluluk verilen, Bakanlıkça kurulan komisyon tarafından oluşturulmuş eğitim programını tamamlamış ve
kurs bitirme belgesini almış
Zaman Ağırlıklı Ortalama Değer (ZAOD/TWA): Günlük 8 saatlik zaman dilimine göre ölçülen veya
hesaplanan zaman ağırlıklı ortalama değer
MADDE 5. KULLANIM YASAĞI
 Asbestin her türlü çıkarılması, işlenmesi, satılması ve ithalatı
 Asbest içeren her türlü ürünün satılması, ithalatı
 Asbest ürünlerinin veya asbest ilave edilmiş ürünlerin işlenmesi ve üretimi
MADDE 6. RİSK DEĞERLENDİRMESİ
Risk değerlendirmesinde asbest miktarının belirlenmiş sınır değerinin altında çıkması halinde;
1. Sadece kolay kırılmayan malzeme ile çalışan geçici ve kısa süreli tamir, bakım işlerinde
2. Asbest liflerinin sıkı şekilde bağlı olduğu malzemenin bozulmadan ve parçalanmadan uzaklaştırılması
işlerinde
3. İyi durumdaki asbestli malzemenin paketlenmesi işlerinde
4. Ortam havasının izlenmesi ve kontrolü işleri ile malzemede asbest bulunup bulunmadığının tespiti için
örnek alınması işlerinde yönetmeliğe bağlı 9. – 16. Ve 17. Madde hükümleri uygulanabilir
MADDE 7. SÖKÜM, YIKIM, BAKIM, TAMİR ve UZAKLAŞTIRMA İŞLERİ
İşe başlamadan önce asbest içerebilecek malzemelerde incelemeler yapılır. Yıkım için 18.03.2004 tarih ve
25406 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü
Yönetmeliği”nin ilgili hükümleri uygulanır.
Teknik önlemler alınmasına rağmen havadaki asbest miktarının sınır değer olan 0,1 lif/cm³ değerini aşma
ihtimali bulunan yerlerde işveren aşağıda yer alan önlemleri alır;
1. Uygun solunum sistemi koruyucusu ve KKD ile bunları kullanacak çalışanların ve çalışma sürelerinin
belirlenmesi ve KKD kullanılmasının sağlanması
2. Sınır değerin aşılması ihtimali olan yerlere uygun uyarı levhalarının asılması
3. Asbest veya asbestli malzemeden çıkabilecek tozun çalışma alanına yayılmasının önlenmesi tedbirleri
MADDE 8. SÖKÜM, YIKIM, BAKIM, TAMİR ve UZAKLAŞTIRMA İŞLERİNİ YAPMAYA YETKİLİ KİŞİ
Bu yönetmelik kapsamındaki işler Asbest Söküm Personeli tarafından Asbest Söküm Uzmanı nezaretinde
gerçekleştirilir. Yönetmelikte belirtilen eğitimleri almış olanlardan ayrıca bir mesleki eğitim belgesi istenmez
MADDE 9. BİLDİRİM ve İŞ PLANI
Yönetmelik kapsamına giren işler için işveren bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne iş planı
ile başvuruda bulunur. Bildirimde aşağıdaki hususlar yer alır.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
İşyerinin Ticari Unvanı ve Adresi
Sökümü yapılacak Asbestin türü ve miktarı
Yapılacak işler ve işlemler
Çalışan Sayısı
İşe Başlama Tarihi ve İşin Tahmini Süresi
Asbest Söküm Uzmanı Belgesi
Asbest Söküm Çalışanı Belgesi
İş planı dahilinde yapılan risk değerlendirmesi çerçevesinde işyerinde alınacak önlemler belirtilir. İş planı
dahilinde
1.
2.
3.
4.
5.
6.
İşin çeşidi ve tahmini süresi
İşin yürütüleceği yer
Asbest ve/veya asbest içeren malzemenin uzaklaştırılmasında kullanılacak metod
Asbest sökümü ve uzaklaştırılması işleminde kullanılacak ekipmanın özellikleri
İş yapanların korunmaları ve arındırılmaları
İşlem sırasında ortamda veya yakında bulunan diğer kişilerin korunması
5
7. Asbest ve/veya asbest içeren malzemelerin yerinde kalmasının daha büyük bir risk oluşturmadığı haller
dışında, yıkıma başlanmadan önce bina ve tesislerden bu malzemelerin uzaklaştırılması işlemlerine
ilişkin hususlar
İşveren ve/veya temsilcilere iş sonunda işyerinde asbest tozuna maruziyet riskinin kalmadığını belirten ve
ölçüm sonuçlarını içeren bir belge düzenlenmesini sağlar
Akredite olmuş ve Genel Müdürlükçe yetkilendirilmiş laboratuvarlarca düzenlenen bu belge ve ölçüm
sonuçlarını içerir rapor işveren ve/veya temsilcileri tarafından Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne teslim
edilir.
MADDE 10. ASBEST ÖLÇÜMÜ
Genel Müdürlükçe yetkilendirilmiş akredite laboratuvarlar tarafından numune alma işlemi aşağıda şekilde
gerçekleştirilir.
1. İşe başlamadan önce yapılan Risk değerlendirme sonuçları dikkate alınarak ortamdaki asbest
yoğunluğunun sınır değer olan 0,1 lif/cm³ değerini aşmadığının kontrolü için ortamdan düzenli alınan
asbest numunelerinde lif sayımı yapılır
2. Ölçüm için kullanılan numune alma metodu, çalışanların asbest tozuna kişisel maruziyetini gösterir
şekilde uygulanır ve çalışanlar asbest tozuna karşı korunur
3. Numune alma yerleri belirlenirken çalışanların ve/veya çalışan temsilcilerinin görüşleri alınır
4. Numune alma süresi, ölçüm veya zaman ağırlıklı hesaplama ile 8 saatlik çalışma süresinde çalışanın
maruziyetini belirleyecek şekilde düzenlenir
5. Lif sayımı faz-kontrast mikroskobu kullanılarak WHO’nun 1997 yılında tavsiye ettiği metodla veya
eşdeğer sonuçları veren başka bir metodla yapılır
Havadaki asbestin ölçülmesinde, uzunluğu 5 mikrondan büyük, eni 3 mikrondan daha küçük ve boyu eninin 3
katından daha büyük lifler hesaba katılır
MADDE 12. SINIR DEĞERİN AŞILMASININ ÖNLENMESİ
1. Yönetmelik kapsamına giren işler mümkün olan en az sayıda çalışan ile yapılır
2. Çalışma sistemi asbest tozu çıkarmayacak şekilde tecrit edilecek, bu mümkün değilse çıkan tozun
ortama yayılması önlenecek
3. Çalışmaların yapıldığı yerler ve ekipmanların temizliğine dikkat edilecek
4. Asbest veya asbest tozu çıkaran malzemeler sızdırmaz uygun paketlerle taşınacak ve diğer
malzemelerden ayrı depolanacaktır
5. Asbest içeren atıklar Çevre ve Şehircilik Bakanlığının ilgili mevzuatında belirtilen işaretler kullanılarak
içinde asbest olduğunu gösterir şekilde etiketlenerek sızdırmaz paketler içerisinde en kısa sürede
işyerinden uzaklaştırılır ve ilgili mevzuata uygun şekilde yok edilir.
MADDE 13. SINIR DEĞERİN AŞILMASI
1. Çalışanların korunması için uygun önlemler alınana kadar etkilenmiş alanda herhangi bir çalışma
yapılmaz
2. Maruziyetin diğer önlemlerle azaltılmasının mümkün olmadığı ancak solunum sistemi koruyucuları ile
sınır değere uyumun mümkün olduğu hallerde çalışanların koruyucu ile çalışmaları süreklilik arz
edemez. Her bir çalışanın çalışma süresi belirlenir ve bu değer asla aşılamaz. Koruyucu kullanılarak
yapılan çalışmalarda fiziki şartlar, iklim şartları ve çalışanların veya temsilcilerinin görüşleri alınarak
uygun dinlenme araları verilir.
MADDE 15. ÇALIŞANLARIN ve/veya TEMSİLCİLERİNİN BİLGİLENDİRİLMESİ
1.
2.
3.
4.
5.
Asbest ve/veya asbestli malzemeden yayılan tozun neden olabileceği sağlık riskleri
Yönetmelikte belirtilen sınır değerler ve ortam havasında sürekli yapılması gereken ölçümler
Sigara içilmemesi de dahil uyulması gereken hijyen kuralları
KKD kullanımı ve alınması gereken önlemler
Asbest maruziyetini en aza indirmek için tasarlanmış özel önlemler
MADDE 16. SAĞLIK GÖZETİMİ
1. Yönetmelik kapsamındaki işi ilk defa yapacak kişinin önce işyeri hekimi tarafından genel sağlık durumu
değerlendirilir. Solunum sistemi muayeneleri ile genel sistematik fizik muayeneleri ile diğer tetkik ve
6
kontrolleri yapılır. Risk değerlendirme ve ölçüm sonuçlarına göre akciğer radyografilerini belirli
periyotlarla yineler. Bu süre 2 yılı geçemez.
2. Maruziyetin sona ermesinden sonra da çalışanlara yapılması gereken sağlık kontrolleri ile ilgili bilgi
verilir. Hekim maruziyetin sona ermesinden sonra sağlık gözetiminin devam etmesi gereken süreyi
belirleyebilir.
MADDE 17. KAYITLARIN TUTULMASI
1. Asbest tozuna maruziyetin sona ermesinden sonra kayıtlar 40 yıl süre ile saklanır.
2. İşyerinin kapanması halinde kayıtlar Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne teslim edilir.
MADDE 18. ASBESTOZ ve MEZOTELYOMA KAYITLARI
Sosyal Güvenlik Kurumunca tespit edilen veya Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilen Asbestoz ve Mezotelyoma
ile ilgili kayıtlar bu Kurum tarafından tutulur
MADDE 19. EĞİTİM PROGRAMI
Bu yönetmelik kapsamında verilecek eğitimlerin programı, usul ve esasları ile asbest söküm uzmanı genel
nitelikleri Tozla Mücadele Yönetmeliğinde belirlenen Tozla Mücadele Komisyonu önerileri de göz önünde
bulundurularak Bakanlıkça kurulan komisyon tarafından belirlenir ve Tebliğ olarak yayımlanır.
Asbest Söküm Uzmanları eğitimleri İSGÜM tarafından yürütülür
Tebliğde belirlenen programa uygun olarak Kamu Kurum ve Kuruluşları, işçi ve işveren sendikaları, kamu
kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve Bakanlıkça yetkilendirilmiş işyeri hekimi ve iş güvenlik uzmanlığı için
yetkilendirilen kurumlar tarafından düzenlenecek asbest söküm işleri eğitimi Asbest Söküm Uzmanı tarafından
verilir.
ADI: ASBEST SÖKÜMÜ İLE İLGİLİ EĞİTİM PROGRAMLARINA İLİŞKİN TEBLİĞ
SAYI: 28692
MADDE 1. AMAÇ
Asbest söküm uzmanlarının nitelikleri, eğitimleri, eğitim programları ve eğitim sonunda yapılacak sınavlar ile
asbest söküm çalışanlarının eğitimleri, eğitim programları ve bunların belgelendirilmelerine ilişkin usul ve
esasları belirlemektir.
MADDE 3. DAYANAK
25.01.2013 tarihli ve 28539 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Asbest Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik
Önlemleri Hakkında Yönetmeliğin 19. ve 20. maddelerine dayanılarak,
MADDE 4. ASBEST SÖKÜM UZMANLARI EĞİTİM PROGRAMLARI ve SINAVLARI
 İSGÜM tarafından verilen eğitimlerde sınıf mevcudu 25 kişiden fazla 10 kişiden az olamaz
 Adaylar günde 6 saat haftada 5 gün olmak üzere toplam 30 saatlik yüz yüze eğitime katılırlar ve
eğitim sonrasında yapılan sınavdan 100 üzerinden 70 almak zorundadırlar. Toplam 2 sınav hakkı
verilir. Başarısız adaylar yeniden eğitime katılarak sınava girebilirler.
MADDE 5. YENİLEME EĞİTİMLERİ
Asbest söküm uzmanı her 5 yılın bitiminde 1 gün ve 6 saat olmak üzere İSGÜM tarafından düzenlenen
yenileme eğitimine katılarak belgesi vize edilir. 1 yıl içinde eğitime katılmayan çalışanın belgesi iptal edilir.
MADDE 6. ASBEST SÖKÜM ÇALIŞANI EĞİTİM PROGRAMLARI ve SINAVLARI
Asbest söküm uzmanı tarafından verilen eğitimlerde “Asbest ve İnsan Sağlığı” başlıklı eğitim için gerektiğinde
işyeri hekiminden destek alır.
Çalışanlar 6 saatlik eğitime katılarak kurs bitirme belgesi alırlar.
Asbest Söküm Uzmanı her iş değişimi ve işe başlamadan önce asbest söküm çalışanlarına 1 saatlik asbest
söküm bilgilendirmesi yapar.
7
ADI: BASİT BASINÇLI KAPLAR YÖNETMELİĞİ
SAYI: 26392
MADDE 1. AMAÇ
Kişilerin, evcil hayvanların ve eşyaların güvenliğini sağlamak üzere seri olarak üretilen basit basınçlı kapların
uyması gereken asgari şartların belirlenmesi, sınıflandırılması, tasarımı, imali, montajı, dağıtımı, piyasaya arzı,
hizmete sunulması, kullanımı, muayene ve belgelendirme işleri ile ilgili şartlar
MADDE 2. KAPSAM
1. Yakma amacı dışında kullanılan, iç basıncı 0,5 bardan yüksek çalışma basıncı 30 bar dan düşük olan,
içine azot veya hava gazı konulmak üzere seri olarak üretimi olan ve ateşe maruz kalmayan kaynaklı
basit basınçlı kapları kapsar
2. Ayrıca,
a) Basınç altında kabın direncine katkıda bulunan parçalar ve donanımlar, alaşımsız çelikten,
alaşımsız alüminyumdan veya yaşlandıkça sertleşmeyen alüminyum alaşımından yapılmış olan
b) Kap ya dışa doğru bombeleşerek kapatılmış, dairesel kesitli ve/veya düz uçları silindirik olan kısımla
aynı eksen etrafında dönen veya iki bombeli ucu aynı eksen etrafında dönen bir silindirik bölümden
oluşan
c) Kabın azami çalışma basıncı 30 bar’dan fazla ve bu basınç ile kabın kapasitesi (PS x V) çarpımı
10.000 bar x litreden fazla olmayan
d) Asgari çalışma sıcaklığı -50 °C düşük, azami çalışma sıcaklığı ise çelik için 300 °C den, alüminyum
ve alüminyum alaşımlar için 100 °C fazla olmayan kapları kapsar
3. Bu Yönetmelik, arıza durumunda radyoaktif yayılıma neden olabilecek nükleer amaçlar için kullanılmak
üzere tasarımlanmış basınçlı kapları, gemi ve uçakların içine ve dışına yerleştirilen veya bunların
çalıştırılması için tasarımlanan basınçlı kapları ve yangın söndürücüleri kapsamaz.
MADDE 4. DAYANAK
Bu Yönetmelik, 08.01.1985 tarihli ve 3143 sayılı Sanayi ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında
Kanun ile 29.06.2001 tarihli ve 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına
Dair Kanuna dayanılarak hazırlanmıştır.
MADDE 6. TASARIM ve ÜRETİM
1. PSxV= 50 bar’dan fazla olması durumunda Ek 1. De belirtilen teknik emniyet kurallarının sağlanması
gerekmektedir.
2. PSxV= 50 bar’dan az olması durumunda Türkiye’deki veya herhangi bir Avrupa ülkesindeki
mühendislik uygulamalarına uygun olarak imal edilmeli ve Madde 19. CE uygunluk işareti hariç olmak
üzere Ek 2. 1. Maddesinin b bendindeki işareti taşımalıdır.
MADDE 8. STANDARTLAR
1. CE uygunluk işaretini taşıyan kapların yönetmeliğin bütün hükümlerine uygun olduğu kabul edilir.
2. Kaba AT tip inceleme belgesi verilmesinin ardından CE uygunluk işaretinin verilmesi ile kabın temel
güvenlik gereklerine uygunluğu kabul edilir.
3. Kaplar CE zorunlu tutulduğu başka yönetmeliklerin de kapsamında ise eğer kaplar bu yönetmeliklerin
de gereklerine uymak zorundadırlar
4. Ancak yönetmeliklerden biri yada birkaçını imalatçıya seçme serbestitesi tanınıyorsa CE imalatçının
uyduğu yönetmelik koşullarına uygunluğu gösterir. Bunlarla ilgili ayrıntılı bilgileri Avrupa Birliği Resmi
Gazetesinde yayımlanan ilgili numaralar yönetmeliğin öngördüğü ve kapların yanında verilen uyarı ve
talimatlarda yer alır.
MADDE 11. BELGELENDİRME İŞLEMLERİ
1. PS x V= 3000 bar x litreden fazla olduğu durumda 14. Maddede belirtilen AT doğrulamasına
2. PS x V= 3000 bar x litreden az, 50 bar x litreden fazla olduğu durumlarda imalatçı seçimine bağlı olarak
a) 15. maddede belirtilen AT uygunluk beyanı
8
b) 14. maddede belirtilen AT doğrulaması işlemlerinden birine tabi olacaktır
MADDE 13. AT TİP İNCELEMESİ
Bir örnek kabın yönetmelik hükümlerine uygunluğunun tespiti ve belgelendirmesine ilişkin onaylanmış
kuruluşça yapılan işlemdir.
MADDE 14. AT DOĞRULAMASI
Muayene edilen kapların AT tip inceleme belgesinde tanımlanan tipe veya kabın tasarım ve üretim
programının bu yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek II. 3. Madde) yönteme uygun olduğunu imalatçının veya
Türkiye’de yerleşik yetkili temsilcinin kap için uygunluk belgesi düzenledikten sonra beyan ve garanti ettiği
işlemdir.
Partideki her bir kabın sağlamlığının kontrolü amacı ile kabın tasarım basıncının 1,5 katına eşit bir Ph
basıncında hidrostatik veya pnömatik test uygulanır. Ayrıca kaynak kalitesinin incelenmesi için uzunlamasına
kaynak dikişleri üzerinde deneyler gerçekleştirilir. Sonrasında çevresel kaynaklar üzerinde testler tekrar edilir.
EK I. BASINÇLI KAPLAR İÇİN TEMEL EMNİYET KURALLARI
A. MALZEME
Basınca maruz kalan parçalar;
 Kaynak yapılabilmeli
 Asgari çalışma sıcaklığındaki kopmanın parça parça veya kırılgan tip kırılmaya yol açmaması için şekil
verilebilir süneklikte ve toklukta olmalı
 Yaşlanmadan olumsuz etkilenmemelidir.
1. Çelik Kaplar
 Durgun dökülmüş olmalı ve normalleştirme işleminden geçirildikten sonra veya buna eşdeğer bir
durumda temin edilmelidir.
 Her mamuldeki karbon miktarı %0,25 ten, kükürt ve fosfor miktarı %0,05 ten az olmamalıdır
2. Alüminyum Kaplar
 Alüminyum miktarı %99,5 az olmamalıdır.
 Tavlanmış halde temin edilmelidir
B. KABIN TASARIMI
1. Et Kalınlığı; Çelik kaplarda 2 mm’den, alüminyum ve alaşımlı alüminyum kaplarda 3 mm’den az
olmamalıdır.
2. Deney Metodu: Et kalınlığı, kapların ortam sıcaklığında azami çalışma basıncının en az 5 katı basınca
dayanabileceği şekilde, kalıcı çevresel deformasyon faktörü %1 den fazla olmamak üzere dayanabileceği
öngörülerek tayin edilmelidir.
EK II. CE UYGUNLUK İŞARETİ
A. AÇIKLAMALAR
CE uygunluk işaretlerinin çeşitli bileşenleri 5 mm den az olmamalıdır
Kap veya tanıtım plakası aşağıdaki bilgileri taşımalıdır,
 Azami çalışma basıncı (bar cinsinden PS)
 Azami çalışma sıcaklığı (°C cinsinden Tmax)
 Asgari çalışma sıcaklığı (°C cinsinden Tmin)
 Kabın kapasitesi (Litre cinsinden V)
 İmalatçının ismi ya da markası
 Kabın tipi ve serisi veya parti numarası
 CE işaretinin vurulduğu yılın son iki rakamı
B. TALİMATLAR
 Kabın seri numarası hariç yukarıdaki tüm bilgiler
 Kabın öngörülen kullanım amacı
 Kabın emniyeti için bakım ve montaj şartları
9
ADI: BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDAKİ YÖNETMELİK
SAYI: 26735
MADDE 3. DAYANAK
09.06.1958 tarihli ve 7126 sayılı Sivil Savunma Kanununun Ek 9 uncu maddesi, 14.02.1985 tarihli ve 3152
sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 33 üncü maddesi ve 13.12.1983 tarihli ve 180
sayılı Bayındırlık ve İskân Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 30/A
maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
MADDE 4. TANIMLAR
Acil Durum: Afet olarak değerlendirilen olaylar ile dikkatsizlik, ihmal, kast ve çeşitli sebeplere meydana
getirilen olayların yol açtığı haller
Acil Durum Ekibi: Yangın, deprem ve benzeri afetlerde binada bulunanların tahliyesini sağlayan, olaya ilk
müdahaleyi yapan, arama-kurtarma ve söndürme işlerine katılan ve gerektiğinde ilk yardım uygulayan ekibi,
Acil durum planları: Acil durumlarda yapılacak müdahale, koruma, arama-kurtarma ve ilk yardım iş ve
işlemlerinin nasıl ve kimler tarafından yapılacağını gösteren ve acil durum öncesinde hazırlanması gereken
planları,
Acil durum asansörü (İtfaiye asansörü): Binalarda bulunan, kullanımı doğrudan yangın söndürme ve
kurtarma ekiplerinin veya itfaiyenin denetimi altında bulunan ve ek korunum uygulanmış olan özel asansörü,
Alevlenme Noktası: Isınan maddeden çıkan gazların, bir alevin geçici olarak yaklaştırılıp uzaklaştırılması
sonucunda yanmayı sürdürdüğü en düşük sıcaklık
Atrium: İki veya daha çok sayıda katın içine açıldığı, merdiven yuvası, asansör kuyusu, yürüyen merdiven
boşluğu veya su, elektrik, havalandırma, iklimlendirme, haberleşme, tesisat bacaları ve şaftları hariç üstü
kapalı geniş ve yüksek hacim
Basınçlandırma: Kaçış yollarındaki iç hava basıncını yapının diğer mekanlarındaki basınca göre daha yüksek
tutarak duman sızıntısını önleme yöntemi
Çıkmaz Koridor Mesafesi: Kaçışta mekanların bağlı olduğu koridorun en uzak noktasından koridor boyunca
bir çıkışa veya iki yönde kaçış imkanına sahip olunan noktaya kadar olan mesafesi
Duman Haznesi: İçinde dumanın toplanması amacıyla tavanda tasarlanan hacim
Duman Perdesi; Yükselen dumanın yanal yayılımını sınırlamak amacıyla tavanda sabit konumda uzaktan
kapatılabilen veya bir algılayıcıyı uyarısıyla kapanan, yangına dayanıklı bölücü perde
Islak Borulama Yağmurlama Sistemi: Boruları sürekli olarak su ile dolu durumda tutulan otomatik söndürme
sistemi
Acil durum aydınlatması: Olağan aydınlatma devrelerinin kesintiye uğraması hâlinde, armatürün kendi
gücüyle veya ikinci bir enerji kaynağından beslenerek sağlanan aydınlatmayı,
Kaçış (Yangın) merdiveni: Yangın hâlinde ve diğer acil hâllerde binadaki insanların emniyetli ve süratli olarak
tahliyesi için kullanılabilen, yangına karşı korunumlu bir şekilde düzenlenen ve tabiî zemin seviyesinde
güvenlikli bir alana açılan merdiven
Kaçış uzaklığı: Herhangi bir katta bir mekân içinde durulabilen en uzak noktada bulunan bir kullanıcının
kendisine en yakın kat çıkışına kadar almak zorunda olduğu yürüme yolunun uzunluğunu,
Kaçış yolu: Binanın herhangi bir noktasından yer seviyesindeki cadde veya sokağa kadar olan ve hiçbir
şekilde engellenmemiş bulunan yolun tamamı
Kullanıcı Yükü: Herhangi bir anda bir binada veya binanın esas alınan belirli bir bölümünde bulunma ihtimali
olan toplam insan sayısı
10
Kullanıcı Yük Katsayısı: Yapılarda kişi başına düşen kullanım alanının m²/kişi olarak ifadesi
Kuru Boru Sistemi: Normalde içinde su bulunmayan, yangın halinde itfaiyenin zemin seviyesinden su
basabileceği boru
Kuru Borulu Yağmurlama Sistemi: Çalışma öncesi, kontrol vanasından sonraki boru hattı basınçlı hava
veya inert gaz ile dolu durumda tutulan otomatik söndürme sistemi
Sulu boru sistemi: Sürekli olarak su ile dolu durumda tutulan boru
Yağmurlama (sprinkler) Sistemi: Yangın söndürmek, soğutmayı sağlamak ve gelişen yangını itfaiyeciler
gelinceye kadar sınırlamak amacı ile kurulan ve su püskürtmesi yapan otomatik sistem
Yangın bölgesi (Zon): Yangın halinde uyarı ve söndürme tedbirleri diğer bölümlerdeki sistemlerden ayrı
olarak devreye giren bölüm
Yangın güvenlik holü: Kaçış merdivenlerine yangının ve dumanın geçişini engellemek için yapılacak bölümü
Yangın kapısı: Bir yapıda kullanıcılar, hava veya nesneler için dolaşım imkânı sağlayan, kapalı tutulduğunda
duman, ısı ve alev geçişine belirli bir süre direnecek nitelikteki kapı, kapak veya kepengi,
Yangın Kompartımanı: Bir bina içerisinde tavan ve taban döşemesi dahil olmak üzere, her yanı en az 60
dakika yangına karşı dayanıklı yapı elemanları ile duman ve ısı geçirmez alanlara ayrılmış bölge
Yangın yükü: Bir yapı bölümünün içinde bulunan yanıcı maddelerin kütleleri ile alt ısıl değerleri çarpımları
toplamının, plandaki toplam alana bölünmesi ile elde edilen ve MJ/m2 olarak ifade edilen büyüklüğü
Yüksek bina: Bina yüksekliği 21,50 m’den yapı yüksekliği 30,50 m’den fazla olan binalar
MADDE 19. BİNA TEHLİKE SINIFLANDIRMASI
Düşük Tehlikeli Yerler: Düşük yangın yüküne ve yanabilirliğe sahip malzemelerin bulunduğu, en az 30 dakika
yangına dayanıklı ve tek bir kompartıman alanı 126 m²’den büyük olmayan yerler
Orta Tehlikeli Yerler: Orta derecede yangın yüküne ve yanabilirliğe yanıcı malzemelerin bulunduğu yerler
Yüksek Tehlikeli Yerler: Yüksek yangın yüküne ve yanabilirliğe sahip ve yangının çabucak yayılarak
büyümesine sebep olacak malzemelerin bulunduğu yerlerdir.
MADDE 24. YANGIN KOMPARTIMANLARI
1. Bina yüksekliği 21.50 m’den fazla olan konut harici binalarda ve bina yüksekliği 30.50 m’den fazla olan
konut binalarında atriumlu bölüm hariç, 21,50 m den daha yukarı olan katlarında en çok 3 kat bir
yangın kompartımanı olarak düzenlenir.
2. Atriumlu bölümlere, sadece düşük ve orta tehlike sınıflarını içeren kullanımlara sahip binalarda
müsaade edilir. Atrium alanı, hiçbir noktada 90 m2’den az olmamalıdır. Alanı 90 m2’den küçük olan
atrium boşluklarının çevresi her katta en az 45 cm yüksekliğinde duman perdesi ile çevrelenir ve
yağmurlama sistemi ile korunan binalarda duman perdesinden 15 ila 30 cm uzaklıkta, aralarındaki
mesafe en çok 2 m olacak şekilde yağmurlama başlığı yerleştirilir. Atriumlarda doğal veya mekanik
olarak duman kontrolü yapılır
MADDE 25. YANGIN DUVARLARI
1. Bitişik nizam yapıları birbirinden ayıran yangın duvarları, yangına en az 90 dakika dayanıklı olarak
projelendirilir. Yangın duvarlarının cephe ve çatılarda göstermeleri gereken özellikler ilgili maddelerde
belirtilmiştir.
2. Duvarlarda kapı ve sabit ışık penceresi gibi boşluklardan kaçınmak mümkün değil ise, bunların en az
yangın duvarının direncinin yarı süresi kadar yangına karşı dayanıklı olması gerekir.
3. Yüksek binalarda, çöp, haberleşme, evrak ve teknik donanım gibi, düşey tesisat şaft ve baca
duvarlarının yangına en az 120 dakika ve kapaklarının en az 90 dakika dayanıklı ve duman sızdırmaz
olması gerekir.
MADDE 26. DÖŞEMELER
Döşeme üzerinde kolay alevlenen malzemeden ısı yalıtımı yapılmasına, üzeri en az 2 cm kalınlığında şap
tabakası ile örtülmek şartı ile müsaade edilir.
Kaçış yolları, bir yapının herhangi bir noktasından yer seviyesindeki caddeye kadar olan devamlı ve
engellenmemiş yolun tamamıdır. Kaçış yolları kapsamına;
11






Oda ve diğer bağımsız mekânlardan çıkışlar,
Her kattaki koridor ve benzeri geçitler,
Kat çıkışları,
Zemin kata ulaşan merdivenler,
Zemin katta merdiven ağızlarından aynı katta yapı son çıkışına götüren yollar,
Son çıkış,
Asansörler kaçış yolu olarak kabul edilmez.
MADDE 32. ÇIKIŞ KAPASİTESİ ve KAÇIŞ UZAKLIĞI
1. Çıkış genişliği için, çıkış kapıları, kaçış merdivenleri, koridorlar ve diğer kaçış yollarının kapasiteleri 50
cm’lik genişlik birim alınarak hesaplanır
2. Yangına en az 60 dakika dayanıklı ve duman geçişi önlenmiş yatay tahliye alanı sağlanan hastane gibi
yerlerde kaçış uzaklığı, yatay tahliye alanına götüren koridorun çıkış kapısına kadar olan ölçüdür. Her
yatay tahliye alanından en az bir korunumlu kaçış yoluna ulaşılması gerekir.
3. Zemin kattaki dükkân ve benzeri yerlerde kişi sayısı 50’nin altında ve kaçış uzaklığı en uzak noktadan
dış ortama açılan kapıya olan uzaklık 25 m’den az ise, bina dışına tek çıkış yeterli kabul edilir.
MADDE 33. KAÇIŞ YOLU SAYISI ve GENİŞLİĞİ
1. Toplam çıkış genişliği bir kattaki kullanım alanlarındaki toplam kullanıcı sayısının birim genişlikten
geçen kişi sayısına bölümü ile elde edilen değerin 0,5 m ile çarpılması ile bulunan değerden az
olamaz.
2. Hiçbir çıkış veya kaçış merdiveni veya diğer kaçış yolları hesaplanan bu değerlerden ve 80 cm den
daha dar genişlikte ve toplam kullanıcı yükü 50 kişiden fazla olan katlarda 100 cm den az olmayacak
şekilde çıkış bulunur. Kaçış yolu bu özelliği dışında yapının mekanlarına hizmet veren koridor ve hol
olarak kullanılıyorsa 110 cm den az genişlikte olamaz.
3. Yüksek binalarda kaçış yollarının ve merdivenlerin genişliği 120 cm den az olamaz
4. Genişliği 200 cm aşan merdivenler, korkuluklar ile 100 cm den az olmayan ve 160 cm den fazla
olmayan parçalara ayrılır.
5. Kaçış yolu koridor yüksekliği 210 cm den az olamaz.
6. İki çıkış gereken mekanlarda her bir çıkışın toplam kullanıcı yükünün en az yarısını karşılayacak
genişlikte olması gerekir.
MADDE 148. MEVCUT BİNALARDA KAÇIŞ YOLU SAYISI ve GENİŞLİĞİ
1. Toplam kaçış yolu genişliği toplam kullanıcı sayısının 0,4 ile çarpımı suretiyle cm olarak bulunur
2. Kaçış merdiveni genişliği düz kollu sahanlıklı merdivende 60 cm den, dairesel merdivende 70 cm den
az olamaz. Toplam kullanıcı sayısı 60 kişiden fazla ise, düz kollu merdivende 70 cm, dairesel
merdivende 80 cm den az olamaz. Hastane, huzurevi, anaokulu ve ilköğretim okullarında düz kollu
merdivenler yapılır ve genişliği 100 cm den az olamaz.
MADDE 34. YANGIN GÜVENLİK HOLÜ
1. Duvar, tavan ve tabanında hiçbir yanıcı malzeme kullanılamaz ve bu hollerin yangına en az 120 dakika
dayanıklı duvar ve en ez 90 dakika dayanıklı duman sızdırmaz kapı ile diğer bölümlerden ayrılması
gerekir.
2. Taban alanı 3 m² den az 6 m² den fazla ve kaçış yönündeki boyutu 1,8 m den az olamaz
3. Acil durum asansörü önünde yapılacak yangın güvenlik holünün alanı 6 m² az 10 m² çok ve herhangi
bir boyutu 2 m den az olamaz
4. Acil durum asansörü ile yapı yüksekliği 51.50 m’den fazla olan binalarda kaçış merdiveni önüne yangın
güvenlik holü yapılması zorunludur. Acil durum asansörünün yangın merdiveni önündeki güvenlik
holüne açılması gerekir
MADDE 38. KAÇIŞ MERDİVENLERİ
Kaçış merdivenlerinin duvar taban ve tavanında yanıcı malzeme kullanılamaz ve bu merdivenler, yangına en
az 120 dakika dayanıklı duvar ve en az 90 dakika dayanıklı duman sızdırmaz kapı ile diğer bölümlerden ayrılır.
MADDE 39. ACİL ÇIKIŞ ZORUNLULUĞU
Bütün yapılarda, aksi belirtilmedikçe, en az 2 çıkış tesis edilmesi ve çıkışların korunmuş olması gerekir.
12
Aksi belirtilmedikçe 25 kişinin aşıldığı yüksek tehlikeli yerler ile 50 kişinin aşıldığı her mekanda 2 çıkış
bulunması şarttır. Kişi sayısı 500 geçerse en az 3 çıkış, 1000 kişiyi geçerse en az 4 çıkış bulunmak
zorundadır.
Çıkışların birbirinden olabildiğince uzakta olması gerekir. Bölünmemiş tek mekânlarda 2 çıkış gerekiyor ise
çıkışlar arasındaki mesafe yağmurlama sistemi bulunmadığı takdirde diyagonal mesafenin 1/2’sinden ve
yağmurlama sistemi mevcut ise diyagonal mesafenin 1/3’ünden az olamaz.
Bir koridor içindeki iki kaçış merdiveni arasındaki mesafe yağmurlama sistemi olmayan yapılarda; koridor
uzunluğunun yarısından ve yağmurlama sistemi olan yapılarda ise koridor uzunluğunun 1/3 ünden az olamaz.
MADDE 150. MEVCUT YAPILARDA ACİL ÇIKIŞ ZORUNLULUĞU
Mevcut yapılarda her bir çıkışın genişliği 200 cm aşmamalı. 25 kişinin aşıldığı yüksek tehlikeli yerlerde ve 60
kişinin aşıldığı yerlerde 2 çıkış, 600 kişinin aşıldığı yerlerde 3 çıkış, 1000 kişinin aşıldığı yerlerde en az 4 çıkış
olması şarttır
Bölümlenmemiş mekanlarda kapılar arası mesafe en uzun köşegenin 1/3 ünden, yağmurlama sistemli
yapılarda 1/4 ünden az olamaz.
MADDE 41. KAÇIŞ MERDİVENİ ÖZELLİKLERİ
1. Kaçış merdiveninin, zemin düzeyindeki dışarı çıkışın görülebildiği ve engellenmediği hol, koridor, fuaye,
lobi gibi bir dolaşım alanına inmesi hâlinde, kaçış merdiveninin indiği nokta ile dış açık alan arasındaki
uzaklık, kaçış merdiveni bir kattan daha fazla kata hizmet veriyor ise 10 m’yi aşamaz. Yağmurlama
sistemi olan yapılarda bu uzaklık en fazla 15 m olabilir.
2. Kaçış merdivenlerinden her döşeme düzeyinde 17 basamaktan çok olmayan ve 4 basamaktan az
olmayan aralıkla sahanlıklar düzenlenir.
3. Bina yüksekliği 15.50 m’den veya bir kattaki kullanıcı sayısı 100 kişiden fazla olan binalarda
dengelenmiş kaçış merdivenlerine izin verilmez.
4. Sahanlığın en az genişliği ve uzunluğu merdivenin genişliğinden az olamaz.
5. Kaçış merdiven, sahanlığına açılan kapılar hiçbir zaman kaçış yolunun 1/3 nden fazlasını daraltamaz
6. Merdivenlerde baş kurtarma yüksekliğinin basamak üzerinden en az 210 cm ve sahanlıklar arası kot
farkının en çok 300 cm olması gerekir.
7. Herhangi bir kaçış merdiveninde basamak yüksekliği 175 mm den çok ve basamak genişliği 250 mm
den az olamaz
8. Basamağın kova hattındaki en dar genişliği konutlarda 100mm den ve diğer yapılarda 125 mm den az
olamaz
9. Kaçış merdiveni yuvasına ve yangın güvenlik holüne elektrik ve mekanik tesisat şaftı kapakları
açılamaz, kombi kazanı, iklimlendirme dış ünitesi, sayaç ve benzeri cihaz konulamaz.
MADDE 42. DIŞ KAÇIŞ MERDİVENLERİ
Bina yüksekliği 21,50 m den fazla olan binalarda bina dışına açık merdivene izin verilmez.
MADDE 43. DAİRESEL MERDİVEN
1. Yanmaz malzemeden yapılmaları ve en az 100 mm genişlikte olmaları halinde kullanıcı yükü 25 kişiyi
aşmayan herhangi bir kattan, ara kattan veya balkondan zorunlu çıkış olarak izin verilir.
2. 9,50 m den yüksek olamaz
3. Basamak genişliği 175 mm den çok olamaz
4. Baş kurtarma yüksekliği 2,50 m den az olamaz
MADDE 154. MEVCUT BİNALARDA DAİRESEL MERDİVEN
1. Kullanıcı sayısı 100 kişiyi aşmayan herhangi bir kattan ara kattan veya balkondan zorunlu çıkış olarak
hizmet verebilir.
2. En az 70 cm genişlikten, kullanıcı sayısı 60 kişiden fazla ise 80 cm genişlikten az olamaz
3. Konutlarda 51,50 m den ve diğer yapılarda 30,50 m den yüksek olamaz.
4. Yataklı sağlık hizmeti amaçlı binalarda, huzurevlerinde, anaokulu ve ilköğretim okullarında ve kullanıcı
sayısı 50 kişiyi geçen eğlence yerlerinde dairesel merdivene izin verilmez
MADDE 44. KAÇIŞ RAMPALARI
Eğim %10 dan dik olamaz. Araç rampaları kaçış rampası olarak kabul edilir.
13
MADDE 47. KAÇIŞ YOLU KAPILARI
1. Temiz genişliği 80 cm den ve yüksekliği 200 cm den az olamaz. Dönel kapı ile turnikeler çıkış kapısı
olarak kullanılamaz.
2. Kullanıcı yükü 50 kişiyi aşan mekanlarda çıkış kapıları kaçış yönüne doğru açılması şarttır
3. Kaçış merdiveni ve yangın güvenlik holünün 4 kattan daha az kata hizmet veriyorsa 60 dakika, bodrum
katlara ve 4 kattan daha fazla kata hizmet veriyorsa 90 dakika yangına dayanıklı olması şarttır
4. Kapıların en çok 110 N kuvvetle açılabilecek şekilde tasarlanması gerekir
MADDE 157. MEVCUT B,NALARDA KAÇIŞ YOLU KAPILARI
1. Genişliği 70 cm den ve yüksekliği 190 cm den az olamaz
2. Yapı yüksekliği 30,50 az ise 60 dakika, 30,50 m den yüksek yapılarda en az 90 dakika yangına
dayanıklı olması şarttır.
3. Kullanıcı sayısı 100 geçmesi halinde kapı kolu kullanılmadan, panik kollu veya benzer, düzenekle 110
N kuvvetle açılabilmelidir.
MADDE 48. KONUTLAR
1. Yapı yüksekliği 21,50 m altındaki konutlarda korunumsuz normal merdiven kaçış yolu olarak kabul
edilir (bodrum kat dahil 4 katı geçmeyen konut)
2. Yapı yüksekliği 21,50 m yüksek ve 30,50 m den az olan konutlarda en az 2 merdiven düzenlenmesi ve
merdivenlerden birinin korunumlu olması ve her daireden korunumlu merdivene ulaşılması
3. Yapı yüksekliği 30,50 m fazla 51,50 m az olan konutlarda birbirlerine alternatif her ikisi de korunumlu ve
en az birinde yangın güvenlik holü düzenlenmiş veya basınçlandırma yapılmış 2 kaçış merdiveni
4. Yapı yüksekliği 51,50 m yüksek olan konutlarda birbirine alternatif ve yangın güvenlik holü olan ve
basınçlandırılan en az 2 kaçış merdiveni
MADDE 158. MEVCUT BİNALARDA KONUTLAR
1. Yapı yüksekliği 30,50 m altındaki binalarda 2. çıkış aranmaz
2. Yapı yüksekliği 30,50 m fazla, 51,50 m az ise ana merdiven korunumlu kaçış merdiveni özelliğinde
yapılmış ise 1 merdiven yeterlidir.
3. Yapı yüksekliği 51,50 m den yüksek konutlarda birbirine alternatif en az birisi korunmuş 2 adet kaçış
merdiveni gerekir. Korunmuş kaçış merdiveni basınçlandırılır
MADDE 49. SAĞLIK YAPILARI
1. Kullanıcı yükü 15 kişiyi aşan herhangi bir hasta yatak odası veya süit oda için birbirinden uzakta
konuşlandırılmış 2 kapı bulunmalı
2. Hastanelerde koridor genişlikleri 2 m den az olamaz
3. Hastanelerin ve bakımevlerinin 300 m2’den büyük olan yatılan katlarının her biri, en az yarısı
büyüklüğünde iki veya daha fazla yangın kompartımanına ayrılır veya korunumlu yatay tahliye alanları
teşkil edilir. Yatay tahliye alanları teşkil edilir. Yatay tahliye alanlarının hesaplanmasında kullanıcı yükü
2.8 m²/kişi alınır.
MADDE 50. OTELLER, MOTELLER ve YATAKHANELER
1. Toplam yatak sayısı 20 den fazla veya kat sayısı 2 den fazla olan otellerde her kata 2 çıkış sağlanır
2. Toplam yatak sayısı 20 den az ve yapı yüksekliği 15,50 m den az olan bina veya bloklarda merdiven
korunumlu yapıldığı veya basınçlandırıldığı taktide tek merdiven yeterlidir.
3. İç koridora açılan kapı yangına 30 dakika dayanmalıdır.
4. Yatak odaları iç koridordan en az 60 dakika dayanıklı duvar ile ayrılır.
5. Otel yatak odasında veya süit odada en uzak noktadan çıkış kapısına ölçülen uzaklığın 15 m yi
aşmaması halinde tek kaçış kapısı yeterlidir, aşması halinde 2 çıkış kapısı bulunmalıdır. Tamamı
yağmurlama sistemi ile donatılmışsa 5. Maddedeki mesafe 20 m çıkarılabilir
6. Havalandırılmayan iç koridorlar, yağmurlama sistemi olan binalarda 45 m ve yağmurlama sistemi
bulunmayan binalarda 30 m aralıklarla duman kesiciler ile bölümlendir. Duman kesiciler yangına 60
dakika dayanıklı olmalıdır.
MADDE 52. FABRİKA, İMALATHANE, DÜKKAN ve BÜRO BİNALARI
Yapı yüksekliğinin 21,50 m aşmaması, bir kattaki kullanıcı yükünün 50 kişiyi geçmemesi, yapımda yanmaz
ürünler kullanılmış olması ve kolay alevlenici ve parlayıcı maddeler içermiyor olması şartı ile tek kaçış
merdivenine izin verilir.
14
MADDE 159. MEVCUT FABRİKA, İMALATHANE, DÜKKAN ve BÜRO BİNALARI
Yapı yüksekliğinin 21,50 m aşmaması, yapımda yanmaz ürünler kullanılmış olması ve kolay alevlenici ve
parlayıcı maddeler içermiyor olması şartı ile tek kaçış merdivenine izin verilir.
MADDE 54. KAZAN DAİRELERİ
1. Kazan dairesi binanın diğer kısımlarından yangına en az 120 dakika dayanıklı bölmelerle ayrılmalıdır.
2. Isıl kapasitesi 50 kW-350 kW arasında en az bir kapı, döşeme alanı 100 m² üzerinde veya ısıl
kapasitesi 350 kW üzerinde ise en az 2 çıkış kapısı olur. Çıkış kapıları birbirlerine ters yönde ve
yangına 90 dakika dayanıklı, duan sızdırmaz, kendiliğinden kapanır olması gerekir.
3. Sıvı yakıtlı kazan dairesinde en az 0,25 m³ hacminde uygun yerde betondan pis su çukuru yapılır. Pis
su çukuru kanalizasyona bağlanır
4. En az 1 adet 6 kg KKT ve büyük kazan dairelerinde en az 1 adet yangın dolabı bulunur.
MADDE 55. DOĞAL GAZ ve LPG KAZAN DAİRELERİ
1. Sayaçlar kazan dairesi dışına yerleştirilir
2. Kullanılan gazın özelliği dikkate alınarak aydınlatma ve açma-kapama anahtarları ile panolar kapalı
tipte tesis edilir.
MADDE 56. YAKIT DEPOLARI
1. Yakıt deposu ile kazan dairesinin yangına 120 dakika dayanıklı bölme ile ayrılmış olması gerekir.
2. Depoda yeterli havalandırma sağlanması ve tank kapasitesinin en az üçte birini alacak şekilde
havuzlama yapılması esastır.
3. Kalorifer yakıtı,
a) 1.000 litreye kadar bodrumda ve varil içinde
b) 3.000 litreye kadar bodrumda ve sızıntısız sac kaplarda
c) 40.000 litreye kadar bodrum katta, bodrum katta, yangına 120 dakika dayanıklı kâgir odada
sızıntısız tanklarda veya bina dışında sızıntısız yeraltı ve yerüstü tanklarında,
d) 40.000 litreden fazla yakıt tankları binadan ayrı bağımsız tek katlı binaya yerleştirilmiş ve emniyet
tedbirleri alınmış
4. Akaryakıt depolarının metal bölümleri statik elektriği karşı topraklanır
5. Kat kaloriferi tesisatı bulunan ve gaz yağı yakan binalarda en az 1 adet 6 kg kuru ABC tozlu yangın
söndürücü bulunması şarttır
6. Kömürlük alanı 1,5 m kömür yüksekliği esas alınarak hesaplanır
MADDE 57. MUTFALAR ve ÇAY OCAKLARI
Konutlar hariç olmak üzere, alışveriş merkezleri, yüksek binalar içinde bulunan mutfaklar ve yemek fabrikaları
ile bir anda 100'den fazla kişiye hizmet veren mutfakların davlumbazlarına otomatik söndürme sistemi
yapılması şarttır.
MADDE 58. SOBA ve BACALAR
1. Kazan dairesi için ayrıca havalandırma bacası yapılır ve komşu yüksek binalardan en az 6 m uzaklıkta
yapılması ve ait olduğu binanın mahyasının en az 0,8 m üzerine çıkarılması esastır.
2. Kazan dairesi baca duvarları 500 °C dayanıklı malzemeden yapılır
3. Sıvı ve katı yakıtlı kazanların bacalarının altında bulunan kurum temizleme menfezinin yılda 2 defa
yetkililerce temizlenmesi gerekir
4. Odun ve kömür gibi katı yakıtlar ile yüksek oranda is bırakan sıvı yakıtlar kullanıldığında borular ayda
bir bacalar ise iki ayda bir temizlenir
MADDE 59. SIĞINAKLAR
100 m² den büyük sığınaklara duman tahliye sistemi kurulması ve en az iki çıkış sağlanması şarttır
MADDE 60. OTOPARKLAR
Alanlarının toplamı 600 m2’den büyük olan kapalı otoparklarda otomatik yağmurlama sistemi, yangın dolap
sistemi ve itfaiye su alma ağızları yapılması mecburidir.
Toplam alanı 2000 m2’yi aşan kapalı otoparklar için mekanik duman tahliye sistemi yapılması şarttır. Duman
tahliye sisteminin binanın diğer bölümlerine hizmet veren sistemlerden bağımsız olması ve saatte en az 10
hava değişimi sağlaması gerekir.
15
Araçların asansör ile alındığı kapalı otoparklarda doğal veya mekanik havalandırma sistemi yapılması şarttır.
MADDE 62. ASANSÖRLER
Asansör kuyusu ve makine dairesi yangına 60 dakika dayanıklı ve yanıcı olmayan malzemeden yapılmış
olmadır.
Aynı kuyu içinde 3 den fazla asansör kabini düzenlenemez. 4 asansör kabini düzenlendiği taktirde ikişerli
gruplar halinde aralarına yangına 60 dakika dayanıklı malzeme ile ayrılır
MADDE 63. ACİL DURUM ASANSÖRÜ
1. Yapı yüksekliği 51,50 m den fazla olan yapılarda en az 1 asansör acil hallerde kullanılmaz üzere
düzenlenmelidir.
2. Acil durum asansörleri, kabin alanı 1,8 m², hızının zemin kattan en üst kata 1 dakikada erişecek hızda
olması ve enerji kesilmesi durumunda otomatik olarak devreye girecek özellikte ve 60 dakika çalışır
durumda kalmasını sağlayacak acil durum jeneratörüne bağlı olması gerekir.
3. Elektrik tesisatı ve kabloları yangına en az 60 dakika dayanıklı olması ve tesisatın sudan
etkilenmemesi gerekir.
MADDE 65. TRANSFORMATÖR
Transformatörün kurulacağı odanın bütün duvarları, tabanı ve tavanı en az 120 dakika süreyle yangına
dayanabilecek şekilde yapılır
MADDE 66. JENERATÖR
Jeneratörün kurulacağı odanın duvarları, tabanı ve tavanı en az 120 dakika süreyle yangına dayanabilecek
şekilde yapılır
MADDE 68. İÇ TESİSAT
Yapı yüksekliği 51,50 m den fazla olan binalarda şaft içinde bus-bar sisteminin bulunması şarttır
MADDE 72. ACİL DURUM AYDINLATMASI
 Hastaneler ve huzur evlerinde ve eğitim amaçlı binalarda
 Kullanıcı yükü 200 den fazla olan bütün binalarda
 Zemin seviyesi altında 50 veya fazla kullanıcısı olan binalarda
 Penceresiz binalarda
 Otel, motel ve yatakhanelerde
 Yüksek tehlikeli yerlerde
 Yüksek binalarda
1. Normal aydınlatmanın kesilmesi halinde en az 60 dakika süreyle aydınlatma sağlanmalıdır. Kullanıcı
yükü 200 den fazla olduğu yerlerde en az 120 dakika aydınlatma sağlanmalıdır.
2. Aydınlatma seviyesi en az 1 lux olmalıdır. Acil durum sonunda herhangi bir noktada aydınlatma
seviyesi 0,5 lux den daha düşük seviyeye düşmemelidir.
MADDE 73. ACİL DURUM YÖNLENDİRMESİ
1. Acil durum yönlendirmesinin normal aydınlatmanın kesilmesi hâlinde en az 60 dakika süreyle
sağlanması gerekir. Kullanıcı yükünün 200’den fazla olması hâlinde, acil durum yönlendirmesinin
çalışma süresinin en az 120 dakika olması şarttır.
2. Yönlendirme işaretleri; yeşil zemin üzerine beyaz olarak, ilgili yönetmelik ve standartlara uygun
sembolleri ve normal zamanlarda kullanılacak çıkışlar için “ÇIKIŞ”, acil durumlarda kullanılacak çıkışlar
için ise, “ACİL ÇIKIŞ” yazısını ihtiva eder.
3. Yönlendirme işaretlerinin her noktadan görülebilecek şekilde ve işaret yüksekliği 15 cm den az
olmamak üzere azami görülebilirlik uzaklığı;
 Dışarıdan veya kenarından aydınlatılan yönlendirme işaretleri için işaret boyut yüksekliğinin 100
katına
 İçeriden ve arkasından aydınlatılan işaretlere sahip acil durum yönlendirme üniteleri için işaret boyut
yüksekliğinin 200 katına eşit uzaklıkta olmalıdır.
4. Yerden 200 cm-240 cm yüksekliğe yerleştirilir.
MADDE 75. ALGILAMA ve UYARI SİSTEMLERİ
16
El ile uyarı sistemleri yangın uyarı butonları ile sağlanır. Yangın kaçış noktalarına yerleştirilir ve bir kattaki
herhangi bir noktadan o kattaki herhangi bir uyarı butonuna yatay erişim uzaklığı 60 m yi geçemez. Engelli
veya yaşlıların bulunduğu yerlerde bu mesafe azaltılabilir. Yerden en az 110 cm ve en fazla 130 cm yüksekliğe
yerleştirilir.



Konutlar hariç, kat alanı 400 m² fazla olan 2 kat ile 4 kat arasındaki bütün binalarda
Konutlar hariç, kat sayısı 4 ten fazla olan bütün binalarda
Konutlar dahil bütün yüksek binalarda
MADDE 81. SESLİ ve IŞIKLI UYARI CİHAZLARI
1. Tahliye uyarıları aşağıdaki istisnalar dışında hem sesli hem de ışıklı olmalıdır
 İşitme engelli kişilerin bulunma ihtimali olmayan yerlerde ışıklı uyarı cihazı kullanımı zorunlu değildir
 Sağlık hizmeti amaçlı binalarda sadece ışıklı uyarı cihazı kullanılabilir
2. Tahliye uyarı sistemi aşağıdaki haller dışında yapının tamamında devreye girmelidir
 Yapısı itibariyle birden boşaltılması mümkün olmayan binalarda başlangıçta sadece yangından
etkilenen ve etkilenecek bölgelerde uyarı devreye girer. Diğer bölgeler kademeli olarak devreye girer
 Yaşlılık, fiziksel veya zihinsel yetersizlik vb sebeplerle kendi başlarına dışarı çıkamayacak kişilerin
bulunduğu binalarda sadece bu kişilerin bakımından sorumlu kişilerin bulunduğu bölümlere uyarı
verilebilir.
3. Sesli uyarı cihazları binanın her yerinde, yerden 150 cm yükseklikte ölçülecek ortalama ortam ses
seviyesi en az 15 dB(A) üzerinde olacak şekilde yerleştirilir. Uyuma maksatlı bölümler ile banyo ve
duşlarda ses seviyesi en az 75 dB(A) olmalıdır. Sesli uyarı cihazları 3 m mesafede en az 75 dB(A) en
çok 120 dB(A) ses seviyes, elde edilebilir olmalıdır.
4. Aşağıdaki yerlerde anons sitemi kurulması şarttır,
 200 den fazla yataklı otel, motel, yatakhane
 Yapı inşaat alanı 5000 m² büyük veya toplam kullanıcı sayısı 1000 kişiyi aşan topluma açık
binalarda, AVM, süpermerket…gibi yapılarda
 Yüksekliği 51,50 m geçen bütün binalarda
MADDE 82. KABLOLAR
Çalışır durumda kalması gereken tüm kabloların yangına 60 dakika dayanabilecek özellikte olması şarttır
Sağlık hizmeti amaçlı binalarda, 100’den fazla kişinin bulunduğu konaklama amaçlı binalarda ve kullanıcı
sayısı 1000’i geçen toplanma amaçlı binalarda her türlü besleme ve dağıtım kabloları ve kablo
muhafazalarında kullanılan malzemelerin halojenden arındırılmış ve yangına maruz kaldığında herhangi bir
zehirli gaz üretmeyen özellikte olması gerekir.
MADDE 85. DUMAN KONTROL SİSTEMİ TASARIM İLKELERİ
Duman tahliyesinde kullanılacak fanların ve basınçlandırma fanlarının besleme kablolarının yangına en az 60
dakika dayanıklı olması ve jeneratörden beslenecek şekilde tesis edilmesi gerekir.
MADDE 87. İKLİMLENDİRME
KULLANILMASI
ve
HAVALANDIRMA
TESİSATININ
DUMAN
KONTROLÜNDE
Yapı yüksekliği 51,50 m üzerinde olan binaların hol ve koridor gibi ortak alanlarında duman kontrol sistemi
yapılması mecburidir.
MADDE 89. BASINÇLANDIRMA SİSTEMİ
1. Konutlar hariç olmak üzere bütün binalarda merdiven kovasının yüksekliği 30,50 m den fazla ise kaçış
merdivenlerinin basınçlandırılması gerekmektedir.
2. Bodrum kat sayısı 4 den fazla olan binalarda bodrum kata hizmet veren kaçış merdivenleri
basınçlandırılır
3. Yapı yüksekliği 51,50 den fazla olan konutların kaçış merdivenlerinin basınçlandırılması şarttır
4. Basınçlandırma sistemi çalıştığında bütün kapılar kapalı iken basınçlandırılan merdiven yuvası ile bina
kullanım alanları arasındaki basınç farkı 50 Pa olması şarttır. Açık kapı durumu için basınç farkı en az
15 Pa olmalıdır
5. Basınçlandırma sistemin açık bir kapıdan basınçlandırılmış alana duman girişini engelleyecek
yeterlilikte hava hızını sağlayabilmesi şarttır. Ortalama hız büyüklüğünün her bir kapının tam açık hali
için en az 1 m/s olması gerekir.
17
6. Basınçlandırma havasının doğrudan dışarıya alınması ve egzos çıkış noktalarından en az 5 m uzakta
olması gerekir. Yüksekliği 25 m den fazla olan kapalı merdivenlerin basınçlandırılmasında birden fazla
noktadan üfleme yapılır. Yapı yüksekliği 51,50 m den fazla olan binalarda her katta veya en çok üç
katta bir üfleme yapılması gerekir.
MADDE 92. SU DEPOLARI ve KAYNAKLARI
Sulu söndürme sistemleri tasarımında bina tehlike sınıfları dikkate alınır. Su deposu hacmi, düşük tehlike için
30 dakika, orta tehlike için 60 dakika ve yüksek tehlike için 90 dakika esas alınarak bulunur.
Yapıda sadece çevre hidrant sistemi bulunuyorsa su ihtiyacı en az 1900 l/dak. Debiyi 90 dakika süre ile
karşılayacak kapasitede olmalıdır.
MADDE 94. SABİT BORULU TESİSAT ve YANGIN DOLAPLARI
Yüksek binalar ile kat alanı 1000 m²’den fazla olan alışveriş merkezlerinde, otoparklarda ve benzeri yerlerde
ıslak veya kuru sabit boru sistemi üzerinde, itfaiye personelinin ve eğitilmiş personelin kullanımına imkân
sağlayan bağlantı ağızları bırakılması ve bu bağlantı ağızlarının kaçış merdiveni veya yangın güvenlik holü gibi
korunmuş mekânlarda olması şarttır. Bir boyutu 60 m’yi geçen katlarda yangın dolabı ve itfaiye su alma ağzı
yapılması gerekir.
Herhangi bir noktadan su alma ağzına olan mesafe 60 m’den fazla olamaz.
Yüksek binalar ile toplam kapalı kullanım alanı 1000 m²’den büyük imalathane, atölye, depo, konaklama,
sağlık, toplanma amaçlı ve eğitim binalarında, alanlarının toplamı 600 m²’den büyük olan kapalı otoparklarda
ve ısıl kapasitesi 350 kW’ın üzerindeki kazan dairelerinde yangın dolabı yapılması mecburîdir.
Yangın dolapları, her katta ve yangın duvarları ile ayrılmış her bölümde aralarındaki uzaklık 30 m’den fazla
MADDE 164. MEVCUT BİNALARDA SABİT BORULU TESİSAT ve YANGIN DOLAPLARI
Yüksek binalar ile toplam kapalı kullanım alanı 2000 m²’den büyük imalathane, atölye, depo, konaklama,
sağlık ve toplanma amaçlı binalar ile eğitim binalarında, alanlarının toplamı 1000 m²’den büyük olan kapalı
otoparklarda ve ısıl kapasitesi 500 kW’ın üzerindeki kazan dairelerinde yangın dolabı yapılması zorunludur.
MADDE 95. HİDRANT SİSTEMİ
Hidrant sistemi dizayn debisinin en az 1900 l/dak olması şarttır. Hidrant çıkışında ise 700 kPa basınç olması
gerekir.
Hidrantlar arası mesafe çok riskli bölgelerde 50 m, riskli bölgelerde 100 m, orta riskli bölgelerde 125 m ve az
riskli bölgelerde 150 m alınır.
Hidrantlar binalardan ortalama 5-15 m uzağa yerleştirilir.
İçerisinde her türlü kullanım alanı bulunan ve genel yerleşme alanlarından ayrı olarak planlanan yerleşim
alanlarında yapılacak binaların taban alanları toplamının 5000 m²’den büyük olması halinde dış hidrant sistemi
yapılması mecburîdir.
MADDE 96. YAĞMURLAMA SİSTEMİ
1. Yapı yüksekliği 30,50 m fazla olan konut haricindeki bütün binalar
2. Yapı yüksekliği 51,50 m geçen bütün konutlar
3. Alanları toplamı 600 m² den büyük kapalı otoparklar ve 10 dan fazla aracın asansörle alındığı kapalı
otoparklar
4. Birden fazla katlı bina içerisindeki yatılan oda sayısı 100 veya yatak sayısı 200 geçen oteller,
yurtlar….yapı yüksekliği 21,50 m den fazla yataklı tesisler
5. Toplam alanı 2000 m² üzerinde olan katlı mağazalarda, alışveriş, ticaret, eğlence ve toplanma
yerlerinde
6. Toplam alanı 1000 m² den fazla olan kolay alevlenici ve parlayıcı madde üretilen veya bulunan
yapılarda
Yağmurlama sistemi zorunludur.
MADDE 165. MEVCUT BİNALARDA YAĞMURLAMA SİSTEMİ
1. Bina yüksekliği 30.50 m’den fazla olan konut ve büro haricindeki bütün binalarda,
2. Yapı yüksekliği 51.50 m’yi geçen büro binalarında,
18
3. Toplam alanı 1000 m²’den fazla olan kapalı otoparklar ile 10’dan fazla aracın asansörle alındığı kapalı
otoparklarda,
4. İkiden fazla katlı bir bina içerisindeki yatak sayısı 200’ü geçen otellerde, pansiyonlarda,
misafirhanelerde,
5. Birden fazla katlı ve yapı inşaat alanı 3000 m²’nin üzerinde olan katlı mağazalarda, alışveriş, eğlence
ve toplanma yerlerinde,
6. Aksi belirtilmedikçe, birden fazla katlı binalardaki, kolay alevlenen madde bulundurulan ve toplam
kapalı alanı, bodrum katlarda 2000 m² ve diğer katlarda 4000 m²’den fazla olan depolarda.
MADDE 97. İTFAİYE SU VERME BAĞLANTISI
Cephe genişliği 75 m aşan binalarda itfaiyenin sisteme dışarıdan su basabilmesi için sulu yangın söndürme
sistemlerine en az 100 mm nominal çapında itfaiye su verme bağlantısı yapılması şarttır. İtfaiye araçlarının
bağlantı ağzına ulaşma mesafesi 18 m den fazla olamaz
MADDE 166. MEVCUT YAPILARDA İTFAİYE SU VERME BAĞLANTISI
Bina kat alanı 2000 m² den büyük binalarda zorunludur
MADDE 99. TAŞINABİLİR SÖNDÜRME TÜPLERİ
1.
2.
3.
4.
5.
 A sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde, çok maksatlı kuru kimyevi tozlu veya sulu,
 B sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde, kuru kimyevi tozlu, karbondioksitli veya köpüklü,
 C sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde, kuru kimyevi tozlu veya karbondioksitli,
 D sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde, kuru metal tozlu,
Düşük tehlike sınıfında her 500 m², orta tehlike sınıfında her 250 m² yapı alanı içinde 1 adet uygun tipte
yangın söndürücü tüp bulunması gerekmektedir.
Otoparklarda, depolarda, tesisat dairelerinde ve benzeri yerlerde ayrıca tekerlekli tip söndürme tüpü
bulundurulması şarttır.
Söndürme tüpleri ulaşma mesafesi en fazla 25 m olmalıdır.
Duvara bağlantı asma halkası zeminden en fazla 90 cm olmalıdır
Söndürme tüpleri 6 ayda bir kontrol edilmeli, yıllık genel bakımları yapılmalı ve 4 yılın sonunda tozun
değiştirilmesi gerekmektedir.
MADDE 102. TEHLİKELİ MADDELERİN SINIFLANDIRILMASI









Patlayıcı maddeler
Parlayıcı ve patlayıcı gazlar
Yanıcı sıvılar
Yanıcı katı maddeler
Oksitleyici maddeler
Zehirli ve iğrendirici maddeler
Radyoaktif maddeler
Dağlayıcı maddeler
Diğer tehlikeli maddeler
MADDE 106. LPG TÜPLERİNİN DEPOLANMASI
Müstakil ve tek katlı bina olmalı
Döşemesinin, tavanın ve duvarlarının yangına en az 120 dakika dayanması gerekir.
Depo kapıları 90 dakika yangına dayanmalı
Depolarda doğal havalandırma kullanılacaksa dış duvarların her 600 cm için en az 1 adet menfez
bulunmalıdır. Menfezlerin her birinin alanının en az 140 cm² olmalıdır
5. Havalandırma fanı
 Ex-proof özellikte olmalı
 Havalandırma debisinin döşemenin her bir m² için en az 0,3 m³/dakika olması
 Havalandırma çıkış ağzının diğer binalardan en az 3 m uzakta bulunması
6. Depolarda ısıtma sadece merkezi sistem olarak yapılır ve ısı merkezi dışarıda olur. Tüpler radyatörlere
en az 2 m uzakta tutulur
7. LPG dağıtım depolarında en çok 10.000 kg gaz bulundurulabilir. Bu alanlar okul, cami, hastane gibi
kamuya açık binaların arsa sınırlarından en az 25 m ve diğer binaların arsa sınırlarından en az 15 m
uzakta bulunması gerekir.
1.
2.
3.
4.
19
MADDE 108, LPG PERAKENDE SATIŞ YERLERİ
Perakende satış yerlerinde en fazla 500 kg LPG bulundurulabilir. Eğer özel depoları varsa 750 kg daha LPG
bulundurabilirler.
En az 120 dakika yangına dayanıklı binalarda kurulabilir.
MADDE 109. LPG TÜPLERİNİN KULLANILMASI
1. Evlerde en fazla 2 adet tüp bulundurulabilir.
2. LPG tüpleri dik konumda bulundurulur. Tüp ile ocak, şofben, kombi ve katalitik gibi cihazlar arasında
hortum kullanılması gerektiğinde, en fazla 150 cm uzunluğunda ve ilgili standartlara uygun eksiz
hortum kullanılır ve bağlantılar kelepçe ile sıkılır.
MADDE 110. LPG İKMAL İSTASYONLARI
1. Tankın çevresi, tankın dış cidarının en az 1 m uzağından itibaren en az 180 cm yükseklikte tel örgü
veya tel çit ile çevrilir
2. Tank sahasında ve tankın 5 m yakınında herhangi bir kanal veya kanalizasyon girişi ve benzeri çukur
bulunamaz
3. Tankların 3 m yakınında yanıcı madde bulundurulmaz
4. Topraklamalar yapılarak tanklara katodik koruma yapılması gerekir
5. İstasyon sahası içerisinde ve çapraz konunda 2 adet spral hortumlu yangın dolabı ve 1 adet sis lansı
bulundurulması, bunlar için en az 20 m³ kapasitede yangın suyu deposu tesis edilmesi ve yangın
dolaplarının 700 kPa basıncı olan pompa ile su deposuna bağlanması şarttır
MADDE 111. LPG DEPOLANMASI ve İKMAL İSTASYONLARI İLE İLGİLİ GÜVENLİK TEDBİRLERİ
1. Yerüstü tankları en az 3 m ve yer altı tanklarının en az 1 m uzaklığından itibaren tel örgü veya çit ile
çevrilir
2. Tankların yakınından veya üstünden elektrik nakil hattı geçemez. Anma gerilimi 0,6 – 10,5 kV olan
nakil hattının dikey doğrultudan her yandan 2 m uzaklıkta ve 10,5 kV üzerinde olan nakil hattının da
yatay doğrultuda her yönden 7,5 m uzakta olması gerekir.
3. Depo ve tank alanlarında en az 2 adet 12 kg KKT bulundurulur. Kapasitesi 10.000 kg fazla 100.000 kg
az olan depolarda en az 1 adet 12 kg KKT ilave edilir. 100.000 kg üzerindeki her 250.000 kg için ilave
olarak 1 adet 12 kg KKT bulundurulur.
4. Toplam kapasitesi 10 m³ büyük depolarda yağmurlama sistemi mecburidir. Yağmurlama sistemine ve
yangın musluklarına ihtiyaca uygun olarak suyu pompalayacak birbirini yedekleyen az 2 pompa
bulundurulur ve bu pompaların çıkış basıncı 700 kPa az olamaz. Pompalardan birinin jeneratörden
beslenmesi veya dizel yangın pompası olması şarttır.
5. En az 2 yangın hidrantı veya komple yangın dolabı bulundurulur.
6. Statik topraklama ölçümleri en az yılda 1 defa uzman kişi ve kuruluşlar tarafından yapılır. Yaylı emniyet
valflarinin hidrostatik testleri 5 yılda bir, tankların hidrostatik testleri 10 yılda bir yapılır.
MADDE 112. DOĞAL GAZ KULLANIM ESASLARI
Isı merkezlerinin girişinde 1 adet emniyet selenoid vanası bulunması ve bu vananın en az 2 adet patlama ve
kıvılcım güvenlikli kademe ayarlı gaz sensöründen kumanda alarak açılması gerekir.
MADDE 113. YANICI ve PARLAYICI SIVILAR
1. Yanıcı sıvılar; parlama noktası 37,8 °C ve daha yüksek sıvılardır
a. 37,8 °C ≤ parlama noktası > 60 °C
Sınıf II sıvılar
b. 60 ° C ≤ parlama noktası > 93 °C
Sınıf IIIA sıvılar
c. Parlama noktası ≥ 93 °C
Sınıf IIIB sıvılar
2. Sınıf I parlayıcı sıvı; Parlama noktası >37,8 °C ve buhar basıncı 276 kPa aşmayan sıvılar
a. Parlama noktası < 22,8 °C ve kaynama noktası <37,8 °C
Sınıf IA sıvılar
b. Parlama noktası <22,8 °C ve kaynama noktası ≥37,8 °C
Sınıf IB sıvılar
c. 22,8 °C <Parlama noktası >37,8 °C
Sınıf IC sıvılar
MADDE 114. BİLDİRİM ve İZİN MECBURİYETİ
1. Sınıf IIIA ve sınıf IIIB sıvılar dışında olup depolanmalarında bildirim mecburidir. Depolanan miktar
yönetmelikte belirtilen değerleri (Ek 11) aşıyorsa ve depolanan yerin farklı olması durumunda ayrıca
itfaiye teşkilatından da izin alınması şarttır
20
2. Sınıf I ve Sınıf II sıvıların doldurulduğu kapalı hacimlerde saatte 200 litreden fazla dolum yapılıyor ve
1000 litreden fazla yanıcı sıvı bulunduruyorsa itfaiye teşkilatından izin zorunludur
MADDE 115. AZAMİ DEPOLAMA MİKTARLARI ve DEPOLAMA ŞARTLARI
Yangına en az 90 dakika dayanıklı duvar ve döşemeler ile ayrılan binalarda depolama odasında veya 200 °C
de 10 dakika yangına dayanıklı dolap içerisinde
1. Sınıf IA sıvılar, 100 litre orijinal kabında
2. Sınıf IB, Sınıf IC, Sınıf II ve Sınıf IIIA sıvılar, toplam 500 litre orijinal kabında
3. Sınıf IB, Sınıf IC, Sınıf II ve Sınıf IIIA sıvılar, toplam 2500 litre taşınabilir tanklarda
Yangına en az 90 dakika dayanıklı duvar ve döşemeler ile ayrılan binalarda depolama odasında veya 200 °C
de 10 dakika yangına dayanıklı kabin ve orijinal ambalaj içinde
1. Sınıf IA sıvılar, en fazla100 litre
2. Sınıf IB, Sınıf IC, Sınıf II ve Sınıf IIIA sıvılar, toplam en fazla 1000 litre
3. Sınıf IIIB sıvılar en fazla 2500 litre
MADDE 116. TEHLİKE BÖLGELERİNİN TANIMLAMALARI
1. 0. Bölge; Patlayıcı gaz-hava karışımının devamlı surette veya uzun süre mevcut olduğu bölgelerdir
(boru ve kap içleri)
2. 1. Bölge: Patlayıcı gaz-hava karışımının normal çalışma sırasında oluşma ihtimalinin olduğu bölge
(dolum ağzı, armatürle)
3. 2. Bölge: Patlayıcı gaz-hava karışımının normal çalışma sırasında oluşma ihtimalinin olmadığı,
oluşması halinde ise kısa süre için mevcut olduğu bölgelerdir (tank çevresi)
MADDE 118. DEPO BİNASI İÇİNDE DEPOLAMA
Depo hacimleri 1. Tehlike bölgesidir. Depo hacimlerinden dışarıya açılan kapılardan ve pencerelerden ve diğer
açıklıklardan itibaren 5 m yarıçapındaki bölge, döşemeden 0,8 m yüksekliğe kadar 2. Tehlike bölgeleridir.
Kapılar en az 120 dakika yangına dayanıklı olmalıdır
Depo hacimlerinin yeteri kadar havalandırılması ve aydınlatılması gerekir. Doğal çekim yetişmiyorsa döşeme
düzeyinde etkili saatte en az 6 hava değişimi yapacak mekanik bir düzen kurulur.
MADDE 119. AÇIKTA YER ÜSTÜ DEPOLAMA


Tank cidarından itibaren 5 m lik uzaklık zeminden 0,8 m yüksekliğe kadar 2. Tehlike Bölgesidir.
Yanıcı sıvılar havuzlama bölgesi içinde depolanmış ise bu bölge havuz setinin üst kenarının 0,8 m
üstüne kadar 1. Tehlike bölgesidir.
MADDE 120. DEPOLAMA TANKLARI
1. Yer altı tankı; Yeraltına tamamen gömülü, üzerindeki toprak tabakası en az 60 cm olan ve üstü en az
10 cm beton işe örtülü tankı ifade eder. Araç trafiği varsa yada ihtimali varsa, tankın üzeri en az 60 cm
kalınlığında sıkıştırılmış dolgu malzemesi ve üzerine de 15 cm demir takviyeli beton plaka ile
kapatılması şarttır. Beton plaka ile kapatılmazsa, etrafı 180 cm yüksekliğinde tel örgü çit ile çevrilir.
a) Yeraltı tanklarının depo sahası olmayan arazi ve arsalardan en az 1 m uzakta olması şarttır.
b) Yeraltı tanklarının içi, 0. Tehlike, bakım işlerinin yapıldığı kanal veya kapak bölmesi, 1. Tehlike
Bölgesidir.
c) Tankların toprak doldurulmadan önce en az 200 mm kalınlığında yanmaz ve izolasyonuna etki
etmeyen tabaka ile örtülmesi şarttır
d) Tankların havalandırma borularının kapalı hacimlere açılmaması ve zeminden en az 4 m yüksekte
açık havaya çıkması şarttır
2. Yerüstü tanklarının içi 0. Tehlike Bölgesidir.
MADDE 126. YANGIN GÜVENLİĞİ EKİPLERİNİN KURULUŞU
Yapı yüksekliği 30.50 m.’den fazla olan konut binaları ile içinde 50 kişiden fazla insan bulunan konut dışı her
türlü yapıda, binada, tesiste, işletmede ve içinde 200’den fazla kişinin barındığı sitelerde aşağıdaki acil durum
ekipleri oluşturulur.


Söndürme ekibi: 3 kişi
Kurtarma ekibi: 3 kişi
21


Koruma ekibi: 2 kişi
İlk yardım ekibi: 2 kişi
MADDE 127. EKİPLERİN GÖREVLERİ




Söndürme ekibi; binada çıkacak yangına derhal müdahale ederek yangının genişlemesine mani olmak
ve söndürmek,
Kurtarma ekibi; yangın ve diğer acil durumlarda can ve mal kurtarma işlerini yapmak,
Koruma ekibi; kurtarma ekibince kurtarılan eşya ve evrakı korumak, yangın nedeniyle ortaya çıkması
muhtemel panik ve kargaşayı önlemek,
İlk Yardım ekibi; yangın sebebiyle yaralanan veya hastalanan kişilere ilk yardım yapmak.
MADDE 128. EKİPLERİN ÇALIŞMA ESASLARI




Söndürme Ekibi; yangın yerinin altındaki, üstündeki ve yanlarındaki odalarda gereken tertibatı alır,
yangının genişlemesini önlemeye ve söndürmeye çalışır
Kurtarma ekibi; Önce canlıları daha sonra yangında ilk kurtarılacak evrak, dosya… eşyaları kurtarır.
Koruma ekibi; Kurtarılan eşya ve evrakları güvenlik güçleri veya bina yetkililerinin göstereceği bir yerde
muhafaza altına alır. Yangın söndükten sonra yetkililere teslim eder
İlkyardım Ekibi; İlkyardım hizmeti verir
MADDE 129. EĞİTİM
Binada en az senede 1 kez söndürme ve tahliye tatbikatları yapılır.
MADDE 146. MEVCUT BİNALARDA KAÇIŞ YOLLARI
Mevcut yapılarda, katta bulunan kullanıcı sayısı 50 kişiyi geçmemek ve toplanma amaçlı mekan olmamak
şartıyla aşağıda belirtilen çıkışlar ikinci kaçış yolu olarak değerlendirilir



Bina yüksekliği 30,50 m den fazla olmayan binalarda, kaçış merdivenine bir pencereden ulaşılmasına
Kaçış merdivenine bir odadan geçerek ulaşılmasına
Toplanma amaçlı olarak kullanılmayan bir bodrum kat için bir merdiven ile ulaşılan pencere
MADDE 151. KAÇIŞ MERDİVENİ YUVALARININ YERİ ve DÜZENLENMESİ
Kaçış merdiveni zemine kadar ulaştırılmalıdır. Mümkün değilse yerden 3 m yukarıda bitirilebilir. Ancak eğitim
tesislerinde, sağlık hizmet amaçlı binalarda, eğlence yerlerinde kullanıcı sayısı 50 kişiyi geçen konaklama
tesislerinde ve kullanıcı yükü 100 kişiyi geçen bütün binalarda tabii zemine kadar indirilmesi şarttır.
22
ADI: BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZİYET RİSKLERİNİN ÖNLENMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK
SAYI: 28678
MADDE 3. DAYANAK
1. 6331 sayılı kanunun 30. Maddesi ile 09.01.1985 tarihli 3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 12 nci maddesine dayanılarak,
2. Avrupa Birliğinin 18.09.2000 tarihli ve 2000/54/EC sayılı Konsey Direktifine paralel olarak
hazırlanmıştır.
MADDE 4. TANIMLAR
Biyolojik etkenler; Herhangi bir enfeksiyona, allerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen genetik olarak
değiştirilmiş olanlar da dahil mikroorganizmalar, hücre kültürlerin ve insan endoparazitleri
Mikroorganizma; Genetik materyali replikasyon veya aktarma yeteneğinde olan hücresel veya hücresel
olmayan mikrobiyolojik varlık
MADDE 5. RİSK DÜZEYİ
Grup 1 Biyolojik Etkenler; İnsanda hastalığa yol açma ihtimali bulunmayan biyolojik etkenler
Grup 2 Biyolojik Etkenler; İnsanda hastalığa neden olabilen, çalışanlara zarar verebilecek, ancak topluma
yayılma olasılığı olmayan, genellikle etkili koruma ve tedavi imkanı bulunan biyolojik etkenler
Grup 3 Biyolojik Etkenler; İnsanda ağır hastalığa neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma
yayılma riski bulunabilen ancak genellikle etkili koruma veya tedavi imkanı bulunan biyolojik etkenler
Grup 4 Biyolojik Etkenler; İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma
yayılma riski yüksek olan ancak etkili korunma ve tedavi imkanı bulunmayan biyolojik etkenler
MADDE 6. RİSKLERİN BELİRLENMESİ ve DEĞERLENDİRİLMESİ
1. Birden fazla grupta yer alan biyolojik etkenlere maruziyetin söz konusu olduğu işlerde risk
değerlendirmesi, zararlı biyolojik etkenlerin tümünün oluşturduğu tehlike dikkate alınarak yapılır
2. 29.12.2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Risk
Değerlendirme Yönetmeliği’ne göre aşağıdaki huşular göz önüne alınarak risk değerlendirmesi yapılır,
a. İnsan sağlığına zararlı olan veya olabilecek biyolojik etkenlerin sınıflandırılması
b. Yetkili makamların önerileri,
c. Çalışanların yaptıkları işler sonucunda ortaya çıkabilecek hastalıklarla ilgili bilgiler
d. Çalışanların yaptıkları işler sonucunda ortaya çıkabilecek alerjik veya toksik etkiler
e. Yaptıkları işle doğrudan bağlantılı olarak çalışanların yakalandığı hastalıklar
MADDE 8. RİSKLERİN AZALTILMASI
1. Maruz kalan veya kalabilecek çalışan sayısının azaltılması
2. Çalışma prosesleri ve teknik kontrol önlemleri biyolojik etkenlerin ortaya çıkmasını ve yayılmasını
önleyecek veya ortamda en az seviyede bulunmasını sağlayacak
3. Öncelik toplu korunma önlemleri olmak şartı ile önlenemediği durumlarda KKD kullanımının
sağlanması
4. Hijyen önlemleri
5. Sağlık ve Güvenlik İşaretleri Yönetmeliğince ilgili uyarı işaretlerinin kullanılması
6. Biyolojik etkenleri içeren kazaların önlenmesine yönelik plan
7. Biyolojik etkenlerin muhafaza edildikleri ortam dışında bulunup bulunmadıklarının belirlenmesi için
uygun ölçümler
23
8. Atıkların gerektiğinde uygun işlemlerden geçirildikten sonra çalışanlar tarafından güvenli bir biçimde
toplanması, depolanması ve işyerinden uzaklaştırılması
9. Biyolojik etkenlerin işyerinde güvenli kullanılması ve taşınması için gerekli düzenlemeler
MADDE 9. BAKANLIĞIN BİLGİLENDİRİLMESİ
1. Risk değerlendirme sonuçları İSG yönünden risk ortaya koyuyorsa aşağıdaki konularda gerekli bilgiler
Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü’ne verilir.
a. Risk değerlendirme sonuçları
b. Çalışanların biyolojik etkenlere maruz kaldığı veya kalabileceği işler
c. Maruz kalan çalışan sayısı
d. İSG hizmeti sunan iş güvenlik uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin adı, soyadı, unvanı
ve bu konudaki yeterliliği
e. Alınan koruyucu ve önleyici tedbirler
f. Grup 3 ve Grup 4 çalışanlar için yapılan acil eylem planı
2. İşletmenin faaliyeti sona erdiğinde çalışan listesi ile tıbbi kayıtları Çalışma ve iş Kurumu İl Müdürlüğü’ne
verilir.
MADDE 11. ÇALIŞANLARIN EĞİTİMİ ve BİLGİLENDİRİLMESİ
1.
2.
3.
4.
5.
Olası sağlık riskleri
Maruziyetin önlenmesi için alınacak önlemler
Hijyen gerekleri
Koruyucu donanım ve giysilerin kullanımı
Herhangi olay anında ve/veya bir olayların önlenmesinde yapılması gerekenler.
MADDE 13. BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZ KALAN ÇALIŞANLARIN LİSTESİ
İşveren Grup 3 ve/veya Grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan çalışanların listesini, yapılan işin türünü,
kazalar, olaylar ile ilgili kayıtları tutar ve bu kayıtlar ile listeyi maruziyet sona erdikten sonra en az 15 yıl
saklanır.
Aşağıda belirtilen enfeksiyonlara neden olabilecek biyolojik etkenlere maruziyet söz konusu olduğunda liste ve
kayıtlar 40 yıl süre ile saklanır.
1. Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik etkenlere maruziyet
2. Eldeki bilgi ve verilere göre seneler sonra hastalığın çıkmasına kadar teşhis edilemeyen enfeksiyonlara
sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet
3. Hastalığın gelişmesi öncesi uzun kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere
maruziyet
4. Tedaviye rağmen uzun sürelerce tekrarlayan hastalıklarla sonuçlanan biyolojik etkenlere maruziyet
5. Uzun süreli ciddi hasar bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet
MADDE 15. BAKANLIĞA BİLDİRİM
1. Aşağıdaki biyolojik etkenlerin ilk kullanımında Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü’ne ön bildirimde
bulunulur,
a. Grup 2 Biyolojik Etkenler
b. Grup 3 Biyolojik Etkenler
c. Grup 4 Biyolojik Etkenler
2. Bildirim işe başlamadan en az 30 gün önce yapılır
3. Bildirim içeriğinde
a. İşyeri unvan adresi
b. İSG hizmeti sunan iş güvenlik uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin adı, soyadı,
unvanı ve bu konudaki yeterliliği
c. Risk değerlendirme sonucu
d. Biyolojik etken türü
e. Öngörülen korunma ve önleme tedbirleri yer alır.
MADDE 17. TANI LABARATUVARLARI DIŞINDA KALAN İNSAN SAĞLIĞI ve VETERİNERLİKLE İLGİLİ
HİZMETLER
Tanı laboratuvarları dışında kalan, insan sağlığı ve veterinerlik hizmeti verilen işyerlerinde risk değerlendirmesi
yapılırken, aşağıdaki hususlara özellikle dikkat edilir:
24
1. Hasta insanlarda veya hayvanlarda ve onlardan alınan örneklerde biyolojik etkenlerin varlığı hakkındaki
belirsizlikler.
2. Hasta insanlarda veya hayvanlarda ve onlardan alınan örneklerde var olduğu bilinen veya var
olduğundan şüphe edilen biyolojik etkenlerin oluşturduğu tehlike.
3. İşin doğasından kaynaklanan riskler.
Çalışanları sağlık ve güvenlik yönünden korumak için aşağıdaki hususları da içeren uygun önlemler alınır:
1. Uygun dekontaminasyon ve dezenfeksiyon yöntemlerinin belirlenmesi.
2. Biyolojik etkenlerin bulaştığı atıkların risksiz bir şekilde işlenmesini ve ortadan kaldırılmasını
sağlayacak uygun yöntemlerin kullanılması.
MADDE 18. ENDÜSTRİYEL İŞLEMLER, LABARATUVAR ve HAYVAN BARINAKLARI İÇİN ÖZEL
ÖNLEMLER
a.
b.
c.
Grup 2 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 2 olan,
çalışma alanlarında yürütülür.
1. Biyolojik etkenleri içerip içermediği belirsiz olan maddelerle yapılan laboratuvar çalışmalarında koruma
düzeyi en az 2 olan önlemler uygulanır. Bakanlıkça daha alt düzeydeki koruma önlemlerinin yeterli
olduğu belirtilmedikçe, gerekli olduğu bilinen ya da şüphelenilen durumlarda koruma düzeyi 3 veya 4
olan önlemler uygulanır.
2. Çalışanlar için ciddi sağlık riski oluşturabilecek, ancak kesin bir değerlendirme yapılamayan biyolojik
etkenlerle çalışmaların yapıldığı tüm işyerlerinde koruma düzeyi en az 3 olan önlemler alınır.
25
ADI: ÇALIŞANLARIN GÜRÜLTÜ İLE İLGİLİ RİSKLERDEN KORUNMALARINA DAİR YÖNETMELİK
SAYI: 28721
MADDE 2. KAPSAM
20.06.2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki işyerlerinde uygulanır.
MADDE 3. DAYANAK
6331 sayılı Kanunun 30. Maddesine 09.01.1985 tarihli ve 3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının
Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanuna dayanılarak ve 06.02.2003 tarihli ve 2003/10/EC sayılı Avrupa
Parlamentosu ve Konseyi Direktifine paralel olarak hazırlanmıştır.
MADDE 5. MARUZİYET EYLEM DEĞERLERİ ve MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ
En düşük maruziyet eylem değeri (LEX 8 SAAT) = 80 dB(A) veya (Ptepe) = 112 Pa (135 dB(C) ref. 20 µPa)
En yüksek maruziyet eylem değeri (LEX 8 SAAT) = 85 dB(A) veya (Ptepe) = 140 Pa (137 dB(C) ref. 20 µPa)
Maruziyet sınır değeri (LEX 8 SAAT) = 87 dB(A) veya (Ptepe) = 200 Pa (140 dB(C) ref. 20 µPa)
29.12.2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmî Gazete ’de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi
Yönetmeliği uyarınca işyerinde gerçekleştirilen risk değerlendirmesinde aşağıdaki şartlara özel önem verilir;
1. Anlık darbeli gürültüye maruziyet dahil maruziyetin türü, düzeyi ve süresine
2. Maruziyet sınır değerleri ile maruziyet eylem değerlerine
3. Özel risk grupları ve kadın çalışanlar başta olmak üzere tüm çalışanların sağlık ve güvenliklerine olan
etkilerine
4. İşle ilgili ototoksik maddeler ile gürültü arasındaki ve titreşim ile gürültü arasındaki etkileşimlerin
çalışanların sağlık ve güvenliğine olan etkilerine
5. Kaza riskini azaltmak için kullanılan ve çalışanlar tarafından algılanması gereken uyarı sinyalleri ve
diğer seslerin gürültü ile etkileşiminin çalışanların sağlık ve güvenliğine dolay etkisine
6. İş ekipmanlarının gürültü emisyonu hakkında ilgili mevzuat uyarınca imalatçılardan sağlanan bilgilerine
7. Gürültü emisyonunu azaltan alternatif iş ekipmanının bulunup bulunmadığına
8. Gürültüye maruziyetin işverenin sorumluluğundaki normal çalışma süreleri dışında da devam edip
etmediğine
9. Sağlık gözetimi bilgilerine
10. Kulak koruyucuların bulunup bulunmadığına
MADDE 8.MARUZİYETİN ÖNLENMESİ ve AZALTILMASI
Gürültünün teknik yollarla azaltılması amaçlı,
1. Hava yoluyla yayılan gürültünün perdeleme, kapatma, gürültü emici örtüler ve benzeri yöntemlerle
azaltılması
2. Yapı elemanları yoluyla iletilen gürültünün, yalıtım, sönümleme ve benzeri yöntemlerle azaltılması
Gürültünün iş organizasyonu ile azaltılması
1. Maruziyet süresi ve düzeyinin sınırlandırılması
2. Yeterli dinlenme aralarıyla çalışma sürelerinin düzenlenmesi
En yüksek maruziyet eylem değerleri aşıldığında,
26
1. Teknik ve iş organizasyonuna yönelik önlemler içeren eylem planı hazırlanır ve uygulamaya konulur
2. Gürültüye maruz kalan çalışma yerleri uygun şekilde işaretlenir. İşaretlenen alanların sınırlarını
belirleyerek bu alanlara girişler kontrol altına alınır
MADDE 9. KİŞİSEL KORUNMA
Gürültü toplu koruma yolları ile önlenemiyorsa (8. Madde)
1. Çalışanın gürültüye maruziyeti en düşük maruziyet eylem değerini (80 dB(A)) aştığında kulak koruyucu
donanımlar hazır halde bulundurulur.
2. Çalışanın gürültüye maruziyeti en yüksek maruziyet eylem değerine (85 dB(A)) ulaştığında ya da bu
değerleri aştığında kulak koruyucuların kullanılmasını sağlar ve denetler
ADI: ÇALIŞANLARIN İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ EĞİTİMLERİNİN USUL ve ESASLARI HAKKINDA
YÖNETMELİK
SAYI: 28648
MADDE 2. KAPSAM
20.06.2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında bulunan işyerlerini, bu
işyerlerinde çalışanlara eğitim verecek kişi, kurum ve kuruluşları kapsar
MADDE 3. DAYANAK
İş Kanununun 16. 17. 18. ve 30. Maddeleri ile 09.01.1985 tarihli ve 3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 2. ve 12. maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır.
MADDE 5. İŞVERENİN SORUMLULUKLARI
1. İşveren çalışanların İSG eğitimleri için
 Programların hazırlanması ve uygulanmasını,
 Eğitimler için uygun yer, araç ve gereçlerin temin edilmesini,
 Çalışanların bu programlara katılmasını,
 Program sonunda katılanlar için katılım belgesi düzenlenmesini sağlar.
2. Geçici iş ilişkisi kurduğu diğer işverenin çalışanlarına bu eğitimlerin verdirilmesini sağlar
3. Asıl işveren-alt işveren ilişkisi kurulan işyerlerinde alt işveren çalışanlarının eğitimlerinden asıl işveren
de sorumludur.
MADDE 6. İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ EĞİTİMLERİ
1. Yönetmelik ekinde belirtilen eğitimlerin verilmesini işveren sağlar. Bu eğitimler
a. Çok tehlikeli işyerlerinde yılda bir defa
b. Tehlikeli işyerlerinde 2 yılda bir defa
c. Az tehlikeli iş yerlerinde 3 yılda bir defa eğitimler yinelenir
2. İşveren, işe başlamadan önce yapılacak iş ve işyerine özgü riskler ile korunma tedbirlerini içeren
konularda öncelikli eğitimlerin çalışanlara verilmesini sağlar
3. Çalışma yeri veya iş değişikliği, iş ekipmanı değişikliği, yeni teknolojik uygulamalarda ortaya
çıkabilecek riskler ile ilgili eğitimler ayrıca verilir
4. İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışan işe döndükten sonra çalışmaya
başlamadan önce kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yöntemleri ve güvenli çalışma
ile ilgili eğitim verilir.
5. Herhangi bir sebeple 6 aydan fazla işten uzak kalan çalışana işe başlamadan önce eğitimi verilir.
MADDE 11. EĞİTİM SÜRELERİ ve KONULARI



Az tehlikeli işyerleri için en az 8 saat
Tehlikeli yerler için en az 12 saat
Çok tehlikeli yerler için en az 16 saat
Eğitim sürelerinin bütün olarak değerlendirilmesi esas olmak üzere 4 saat ve katları şeklinde işyerlerindeki
vardiya ve benzeri iş programları da dikkate alınarak farklı zaman dilimlerinde değerlendirilebilir.
27
MADDE 13. EĞİTİMİN VERİLMESİ ve BELGELENDİRİLMESİ
İşyerinde görevli iş güvenliği uzmanları ile işyeri hekimleri tarafından
İşçi, işveren ve kamu görevlileri kuruluşları veya bu kuruluşlarca jurulan eğitim vakıfları ve eğitim merkezleri,
üniversiteler, kamu kurumlarının eğitim birimleri, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile Bakanlıkça
yetkilendirilmiş eğitim kurumları ve OSGB ler tarafından verilebilir.
EK I. EĞİTİM KONULARI
1. Genel konular
a) Çalışma mevzuatı ile ilgili bilgiler,
b) Çalışanların yasal hak ve sorumlulukları,
c) İşyeri temizliği ve düzeni,
d) İş kazası ve meslek hastalığından doğan hukuki sonuçlar
2. Sağlık konuları
a) Meslek hastalıklarının sebepleri,
b) Hastalıktan korunma prensipleri ve korunma tekniklerinin uygulanması,
c) Biyolojik ve psikososyal risk etmenleri,
d) İlkyardım
3. Teknik konular
a) Kimyasal, fiziksel ve ergonomik risk etmenleri,
b) Elle kaldırma ve taşıma,
c) Parlama, patlama, yangın ve yangından korunma,
d) İş ekipmanlarının güvenli kullanımı,
e) Ekranlı araçlarla çalışma,
f) Elektrik, tehlikeleri, riskleri ve önlemleri,
g) İş kazalarının sebepleri ve korunma prensipleri ile tekniklerinin uygulanması,
h) Güvenlik ve sağlık işaretleri,
i) Kişisel koruyucu donanım kullanımı,
j) İş sağlığı ve güvenliği genel kuralları ve güvenlik kültürü,
k) Tahliye ve kurtarma
ADI: ÇALIŞANLARIN
YÖNETMELİK
PATLAYICI
ORTAMLARIN
TEHLİKELERİNDEN
KORUNMASI
HAKKINDA
SAYI: 28633
MADDE 2. KAPSAM
20.06.2012 tarih ve 6331 sayılı İş sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamına giren ve patlayıcı ortam oluşma
ihtimali bulunan işyerlerini kapsar.
Ancak





Hastalara tıbbi tedavi uygulamak için ayrılan yerler
01.04.2011 tarihli ve 27892 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik
kapsamındaki cihazların kullanılması
Patlayıcı maddelerin ve kimyasal olarak kararsız halde bulunan maddelerin üretilmesi, işlemlerden
geçmesi, kullanımı, depolanması, nakledilmesi
Sondaj yöntemi ile maden çıkarma işleri ile yeraltı ve yerüstü maden çıkarma tesisleri
Patlayıcı ortam oluşturabilecek yerlerde kullanılan her türlü taşıma aracı hariç, uluslararası
anlaşmaların ilgili hükümlerinin yer aldığı kara, hava ve su yolu taşıma araçları
Kapsam dışındadır.
MADDE 3. DAYANAK


20.06.2012 tarih ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 30. Maddesi
16.12.1999 tarihli ve 1999/92/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifi
MADDE 4. TANIMLAR
28
Patlamadan Korunma Dokümanı: İşyerlerinde oluşabilecek patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanların
sağlık ve güvenliğini koruman amacı ile hazırlanmış doküman
Patlayıcı Ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik şartlarda hava ile oluşturdukları ve
herhangi bir tutuşturucu kaynak ile temasında tümüyle yanabilen madde karışımı,
MADDE 5. PATLAMALARIN ÖNLENMESİ ve PATLAMADAN KORUNMA
1. Patlayıcı ortam oluşumunu önlemek
2. Mümkün değilse patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek
3. Patlamaların zararlı etkilerini azaltıcı önlemler almak
MADDE 6. PATLAMA RİSKİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Risk değerlendirme yapılırken
1.
2.
3.
4.
Patlayıcı ortam oluşma ihtimali ve bu ortamın kalıcılığı
Statik elektrik dahil tutuşturucu kaynakların bulunma, aktif ve etkili hale gelme ihtimalleri
İşyerinde bulunan tesis, kullanılan maddeler, prosesler ile bunların etkileşimleri
Olabilecek patlamanın etkisinin büyüklüğü
MADDE 10. PATLAMADAN KORUNMA DOKÜMANI
Patlama riskinin belirlendiği ve değerlendirildiği husus
Yönetmelik gereklerinin yerine getirilmesi için alınacak önlemler
Ek 1’e göre sınıflandırılmış yerler
Ek 2 ve Ek 3 te verilen asgari gereklerin uygulanacağı yerler
Çalışma yerleri ve uyarı cihazları dahil olmak üzere iş ekipmanlarının tasarımı, işletilmesi, kontrolü ve
bakımının güvenlik kurallarına uygunluğu
6. İş ekipmanlarının 25.04.2013 tarihli ve 28628 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İş Ekipmanlarının
Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’ne uygunluğu
1.
2.
3.
4.
5.
EK 1. PATLAYICI ORTAM OLUŞTURABİLECEK YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Bölge 0; Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın sürekli
olarak veya uzun süreli veya sık sık oluştuğu yerler
Bölge 1; Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın normal
çalışma koşullarında ara sıra meydana gelme ihtimali olan yerler.
Bölge 2; Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal çalışma koşullarında
patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir
süre için kalıcı olduğu yerler.
Bölge 20; Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak veya uzun süreli ya da sık sık
patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.
Bölge 21; Normal çalışma şartlarında, havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam
oluşturabileceği yerler.
Bölge 22; Normal çalışma şartlarında, havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların patlayıcı ortam
oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli
olduğu yerler.
Bölge 0 veya Bölge 20; Kategori 1 ekipmanlar
Bölge 1 veya Bölge 21; Kategori 1 veya 3 ekipmanlar
Bölge 2 veya Bölge 22; Kategori 1, 2 veya 3 ekipmanlar
ADI: ÇALIŞANLARIN TİTREŞİMLE İLGİLİ RİSKLERDEN KORUNMALARINA DAİR YÖNETMELİK
29
SAYI: 28743
MADDE 2. KAPSAM
22.06.2013 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki işyerleri
MADDE 3. DAYANAK
1.
2.
20.06.2013 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 30. Maddesi
25.06.2012 tarihli ve 2002/44/EC sayılı Avrupa Paramentosu ve Konseyi Direktifi
MADDE 4. TANIMLAR
Bütün Vücut Titreşimi; Vücudun tümüne aktarıldığında çalışanın sağlık ve güvenliği için risk oluşturan,
özellikle de bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgada travmaya yol açan mekanik titreşim
El-Kol Titreşimi; İnsanda el-kol sistemine aktarıldığında çalışanın sağlık ve güvenliği için risk oluşturan ve
özellikle de damar, kemik, eklem, sinir ve kas bozukluklarına yol açan mekanik titreşimler
Maruziyet Eylem Değeri; Aşıldığı durumda çalışanın titreşime maruziyetinden kaynaklanabilecek risklerin
kontrol altına alınmasını gerektiren değer
Maruziyet Sınır Değeri; Çalışanların bu değer üzerinde bir titreşime kesinlikle maruz kalmaması gereken
değer
MADDE 5. MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ ve MARUZİYET EYLEM DEĞERLERİ
1. El-kol titreşimi için
 8 saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri; 5 m/s²
 8 saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet eylem değeri; 2,5 m/s²
2. Bütün vücut titreşimi için
 8 saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri; 1,15 m/s²
 8 saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet eylem değeri; 0,5 m/s²
Risk değerlendirmesinde aşağıdaki huşulara özel önem verilir,
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Aralıklı titreşim veya tekrarlanan şoklara maruziyet de dahil maruziyetin türü, düzeyi ve süresine
Maruziyet sınır ve eylem değerlerine
Özel risk grupları ve kadınlar başta olmak üzere tüm çalışanların sağlık ve güvenliklerine olan etkilerine
Mekanik titreşimler ile çalışma ortamı arasında veya mekanik titreşim ile diğer iş ekipmanları arasındaki
etkileşimlerin çalışanların sağlık ve güvenliğine olan dolaylı etkisine
İş ekipmanlarının imalatçıdan alınan mekanik titreşim düzeyi bilgilerine,
Mekanik titreşim maruziyet düzeyi azaltılmış alternatif bir iş makinası olup olmadığına
Bütün vücut titreşim maruziyetinin işveren sorumluluğundaki normal çalışma saatleri dışında da devam
edip etmediğine
Düşük sıcaklık gibi özel çalışma koşullarına
Sağlık gözetim bilgilerine
30
ADI: ÇALIŞMA GÜCÜ VE MESLEKTE KAZANMA GÜCÜ KAYBI ORANI TESPİT İŞLEMLERİ
YÖNETMELİĞİ
SAYI: 27021
MADDE 1. AMAÇ
Bu yönetmelik 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre sigortalı sayılanlar ve
bunların bakmakla yükümlü oldukları veya hak sahibi çocuklarının çalışma gücü veya meslekte kazanma
oranlarının tespitine ilişkin
MADDE 2. KAPSAM
1. 5510 sayılı kanun kapsamındaki sigortalıların iş kazası ve meslek hastalığı sonucu sürekli iş görmezlik
hallerinin meslekte kazanma gücünü ne oranda azaltacağı
2. Hangi hastalıkların meslek hastalığı sayılacağı ve bu hastalıkların işten ayrıldıktan sonra en geç ne
kadar süre sonra ortaya çıktığı takdirde o işten ileri gelmiş kabul edileceği ne ilişkin usun ve esaslar
MADDE 3. DAYANAK
31.05.206 tarih e 5510 sayılı Kanunun 107.maddesi
MADDE 4. TANIMLAR
Arıza/Hastalık Listesi; Sigortalıların çalışma gücünün en az %60 ını veya vazifelerini yapamayacak şekilde
meslekte kazanma gücünü kayıp ettiklerinin tespitine esas liste
Balthazard Formülü: Birden fazla iş kazası veya meslek hastalığı sonucunda sürekli iş görmezlik dereceleri
veya birden fazla özürlülük derecelerinin birleştirilmesinde kullanılan hesap yöntemi
İş Kazası; Sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olay
Meslek Hastalığı; Sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları nedeniyle uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleri
Yükümlülük süresi; Sigortalının meslek hastalığına sebep olan işinden fiilen ayrıldığı tarih ile meslek
hastalığının meydana çıktığı tarih arasında geçen en uzun süre
MADDE 5. SAĞLIK HİZMETİ SUNUCULARI
1. Çalışma gücü kaybı oranları, iş kazası sonucu meslekte kazanma gücü kaybı oranları tespitinde
 Sağlık Bakanlığı eğitim ve araştırma hastaneleri
 Devlet üniversitesi hastaneleri
 Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı askeri hastaneler
 Sigortalının ikamet ettiği illerde bunların bulunmaması halinde Sağlık Bakanlığı tam teşekküllü
hastaneleri
2. Sigortalının meslek hastalığı sonucunda meslekte kazanma gücü kaybı oranları tespitinde esas
alınacak sağlık kurulu raporlarını düzenlemeye Sağlık Bakanlığı meslek hastalıkları hastaneleri ile
eğitim ve araştırma hastaneleri ve Devler üniversite hastaneleri yetkilidir.
MADDE 6. SAĞLIK KURULU RAPORLAR
31
Tıbbi değerlendirme bölümünde;
1. Sigortalının adı, soyadı, tetkik tarihi
2. Hastalık ya da arızaların ilgili branşlarca mevcut klinik durumunu açıklayan ayrıntılı muayene sonucu,
muayene bulguları, dayandığı tetkikler varsa tedavi protokolü
3. Tıbbi terimler kısaltmaksızın yazılır
4. Daha önce tedavi görülmüş ise buna ilişkin işlem tarihinin yer aldığı epikrizler, ameliyat notları, patoloji
raporları, tetkikleri ve benzer belgelerin asıl veya resmi onaylı fotokopleri
5. Yapılan tetkik sonuçları,
6. Sağlık kurulu raporlarında çalışma gücü kaybı oranı belirtilmez, “Sosyal Güvenlik Kurumunca
belirlenecektir” ibaresi yazılır
İş Kazası sonucunda meslekte kazanma gücü kaybı oranı tespitine ilişkin Sağlık Kurulu Raporu’nda
1. Arazların iş kazasından olup olmadığı, bağlı ise muayene bulguları, bağlı değilse “iş kazasına bağlı
değildir” ibaresi
2. Tedav, farklı sağlık birimlerinde yapılmış ise ilgili epikrizler/raporlar ve benzeri belgeler
3. İş kazası nedeniyle yapılan tedavi tamamlanıp bulguları şekil aldıktan sonra sigortalının iş başı tarihi
veya çalışamayacak duruma girdiği tarih; gün, ay ve yıl olarak belirtilir
4. Karar haznesinde iş kazasına ilişkin meslekte kazanma gücü azalma oranı belirtilmes
Meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücü kayıp oranının tespitine ilişkin Sağlık Kurulu Raporun’da
1. Başvuru yapma nedeni olan hastalık ya da arıza ile ilgili branş tarafından çalışma ortamındaki faktör ya
da faktörlere bağlı ortaya çıktığı düşünülen hastalık ya da arızanın klinik bulgularını gösterir detay
tespit
a. Göğüs hastalıkları ve/veya alerji muayenelerinde; pnömokonyoz vakalarında uygun teknik çekilen
P.A. akciğer grafisi
b. KBB muayenelerinde her iki kulağın işitme düzeyini gösteren odyogramlar
c. İç hastalıkları muayenelerinde; anemi, trombositopeni…gerekli tetkikler, kurşun ve kurşun tozu
etkilenmeleri nde idrarda ve kanda kurşun, asit ve benzeri düzeylerini gösterir tetkikler
d. Nöroloji muayenelerinde, EMG
e. Ortopedi, Psikiyatri, Dermotoloji ve benzeri branşlarda dayanak teşkil edecek tetkikler
MALUL SAYILMA ESASLARI


Çalışma gücünün en az %60 kaybetmiş haliyle ilk defa çalışmaya başlayan, ancak daha sonra ortaya
çıkan farklı bir hastalık veya arıza nedeniyle bu Yönetmelik hükümlerine göre çalışma gücünün en az
%60’ını kaybettiği,
İş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az %60’ını kaybettiği,
Kurum Sağlık Kurulunca tespit edilen sigortalılar malul sayılır.
MADDE 15. BAŞKA BİRİNİN BAKIMINA SÜREKLİ MUHTAÇ SAYILMA HALLERİ
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Merkezi sinir sistemi bozuklukları
Süreli veya sürekli ruh sağlığı polikliniğinde kalmayı gerektşren psikotik hastalıklar
İki gözde de %100 görme kaybı
İki elin kaybı
Bir kolun omuzdan ve bir bacağın kalçadan kaybı
Her iki bacağın alttan en az 1/3 ünün kaybı
Tedavisi olanaksız bir hastalıktan ileri gelen ağır beslenme bozuklukları
MADDE 17. MESLEK HASTALIKLARI LİSTESİ
1.
2.
3.
4.
A Grubu; Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları
B Grubu; Mesleki cilt rahatsızlıkları
C Grubu; Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum sşsteş hastalıkları
D Grubu; Mesleki bulaşıcı
32
5. E Grubu; Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları
MADDE 19. MESLEKİ BULAŞICI HASTALIKLAR
Enfeksiyonun labaratuvar bulguları ile kanıtlanması gerekmektedir. Hastalığın en uzun kuluçka süresi
yükümlülük süresi olarak alınır
MADDE 20. PNÖMOKONYOZ MESLEK HASTALIĞI
Havasında pnömokonyoz yapacak yoğunluk ve nitelikte toz bulunan yer altı ve yer üstü işyerlerinde toplam en
az 3 yıl çalışmış olması şarttır.
MADDE 22. İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI SONUCU MESLEKTE KAZANMA GÜCÜ KAYIP ORANI
TESPİTİNDE KULLANILAN CETVELLER
A-B-C-D- ve E cetvelleri bulunur
A. A cetveli, iş kazalarının neden olduğu hastalık ve arızalarda, meslek hastalıklarını ve bunların neden
olduğu arızaları, vücuttaki yerlerine göre sınıflandıran liste
1. Baş arızaları
2. Göz arızaları
3. Kulak arızaları
4. Yüz arızaları
5. Boyun arızaları
6. Göğüs arızaları
7. Omuz ve kol arızaları
8. El bileği ve el arızaları
9. El parmakları arızaları
10. Omurga arızaları
11. Karın hastalık ve arızaları
12. Pelvis ve alt ekstemite arızaları
13. Endokrin, metabolizme, kollogen doku…hastalıkları
14. Deri arızaları ve yanıkları
B. B Cetveli, sigortalının çalıştığı iş kollarını gösterir
C. C Cetveli, sürekli iş görmezlik simgelerini gösterir
D. D Cetveli, arızaların ağırlık ölçülerine ve sürekli iş görmezlik simgelerine göre meslekte kazanma
gücünün azalma oranını bulmaya yarar
E. E Cetveli, D cetveline göre bulunan orana ve sigortalının yaşına göre meslekte kazanma gücünün
azalma oranını tespite yarar
33
ADI: ÇOCUK ve GENÇ İŞÇİLERİN ÇALIŞTIRILMA USUL ve ESASLARI YÖNETMELİĞİ
SAYI: 25425
MADDE 1. AMAÇ
Çocuk ve genç işçilerin sağlık ve güvenliklerini, fiziksel, zihinsel, ahlaki ve sosyal gelişmelerini veya
öğrenmelerini tehlikeye atmadan çalışma şekillerinin esaslarını belirlemek ve ekonomik istismarını önlemek
MADDE 2. KAPSAM
4857 sayılı kanunun 71. Maddesi gereğince 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçiler bakımından yasak
olan işler ile 15 yaşını tamamlamış ancak 18 yaşını tamamlamamış genç işçilerin çalışmasına izin verilecek
işler, 14 yaşını bitirmiş ve ilköğretimini tamamlamış çocukların çalıştırılabilecekleri hafif işler ve çalışma
koşullarını kapsar
MADDE 3. DAYANAK
10.06.2003 tarihli ve 25134 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş 4857 sayılı İş Kanunun’nun
71. Maddesine dayanarak hazırlanmıştır
MADDE 4. TANIMLAR
Genç İşçi; 15 yaşını tamamlamış 18 yaşını tamamlamamış kişi
Çocuk İşçi; 14 yaşını tamamlamış 15 yaşını tamamlamamış ilköğretimini tamamlamış işçi
Hafif İş: Yapısı ve niteliği bakımından yerine getirilmesi sırasında özel koşullara göre


Çocukların gelişimine veya sağlık güvenliklerine zararlı etki ihtimali olmayan
Okula devamını, mesleki eğitimini veya yetkili merciler tarafından onaylanmış eğitim programlarına
katılımını ve bu tür faaliyetlerden yararlanmasını engellemeyen işleri
MADDE 5. ÇOCUK ve GENÇ İŞÇİLERİN ÇALIŞTIRILMAS ESASLARI
Çocuk işçiler Ek 1.’de, genç işçiler Ek 1. ve 16 yaşını doldurmuş fakat 18 yaşını bitirmemiş genç işçiler Ek 3.
İşler dışında çalıştırılamazlar. Ancak 05.06.1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu kapsamında
mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarından mezun olan meslek sahibi 16 yaşını doldurmuş genç işçiler;
sağlık, güvenlik ve ahlakının tam olarak güvenceye alınması şartı ile yönetmelik eklerine bağlı kalmaksızın
ihtisas ve mesleklerine uygun işlerde çalıştırılabilirler.
MADDE 6. ÇALIŞMA SÜRELERİ ve ARA DİNLENME SÜRELERİ
1. Temel eğitimini tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde 7 ve haftada 35
saatten fazla olamaz. Ancak 15 yaşını tamamlamış çocuklar için bu süre günde 8 ve haftada 40 saate
kadar arttırılabilir.
2. Çocuk ve genç işçilerin günlük çalışma süreler, 24 saatlik zaman diliminde, kesintisiz 14 saat dinlenme
süresi dikkate alınarak uygulanır.
34
3. Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere
en fazla günde 2 saat ve haftada 10 saat olabilir.
4. Ara dinlenme süresi
 2 saat-4 saat işlerde 30 dakika,
 4 saat-7,5 saat işlerde 1 saat
MADDE 8. HAFTA TATİLİ
Çocuk ve genç işçilerin hafta tatilleri kesintisiz 40 saatten az olamaz.
MADDE 10. YILLIK ÜCRETLİ İZİN KULLANDIRILMASI
Çocuk ve genç işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz. Yararına olduğu durumlarda
çocuk ve genç işçinin isteği üzerine en azla 2’ye bölünerek kullandırılır.
Ek 1.
Ek 2.
Ek 3.
14 Yaşını tamamlamış, 15 yaşını 15 Yaşını tamamlamış, 16 yaşını 16 Yaşını Doldurmuş, 18 yaşını
tamamlamamış Çocuk İşçilerin tamamlamamış Genç İşçilerin doldurmamış genç işçilerin
Çalıştırılabilecekleri Hafif İşler
Çalıştırılabilecekleri İşler
çalıştırılabilecekleri işler
 Meyve
ve
sebze
 Toprağın pişirilmesi ile
 Düşme, yaralanma hariç
konservecilik, kurutmacılıki
tuğlai
kiremit
benzeri
meyve,
sebze,
çiçek
sirke, turşu,
malzeme
toplama
 Helva, pekmez
 Kurutma ve yapıştırma
 Kümes hayvanı besicilikte
 Kasap yardımcılığı
 Parafinden eşya imali
yardımcı işler,
 Çay işleme
 Kağıt ve odun hamuru
 Esnaf ve sanatkar yanında

İlaçlama,
gübreleme
hariç
 Selüloz üretimi
satış
çiçek yetiştirme işleri
 Zahire depolarında, un ve
 Büro yardımcı iş
 İçkili yerler ve aşçılık hariç
çeltik fabrikalarında
 Gazete, dergi satış ve
olmak
üzere
hizmet
 Mensucat, hazır eşya imali
dağıtım
sektörü
 Kuş,
hayvan
tüyü
 Fırın,
manav,
içkisiz

Çanak,
çömlek,
fayans
temizlenmesi,
didiklenmesi
lokanta komi ve satış
 Araçsız 10 kg fazla yük
ve ayrılması
elamanı
kaldırma
gerektirmeyen
 Spor tesisi yardımcı iş
torbalama, fıçılama
 Çiçek satış ve düzenleme
 Satış eşyası etiket, elle
paket
35
ADI: EKRANLI
YÖNETMELİĞİ
ARAÇLARDA
ÇALIŞMADA
SAĞLIK
ve
GÜVEBLİK
ÖNLEMLERİ
HAKKINDA
SAYI: 28620
MADDE 2. KAPSAM
20.06.2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında giren ve ekranlı araçlarla
çalışmaların yapıldığı işyerlerini kapsar






Hareketli makine ve araçların kumanda kabinlerindeki ve sürücü mahallindeki
Taşıma araçlarında aracın kumandasındaki bilgisayar sistemleri
Toplumun kullanımına açık bilgisayar sistemlerinde
İşyerlerinde kullanımı sürekli olmayan taşınabilir sistemlerde
Hesap makinaları, yazar kasa ve benzeri veri ölçüm sonuçlarını gösterir küçük ekranlı cihazlarda
Ekranlı daktilolarda
Kapsamaz
MADDE 3. DAYANAK



6331 sayılı Kanunun 30. Maddesi
09.01.1985 tarihli ve 3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri
Hakkında Kanunun 12. maddesine dayanılarak,
Avrupa Birliğinin 29.05.1990 tarihli ve 90/270/EEC sayılı Konsey Direktifine paralel olarak
MADDE 6. ÇALIŞANLARIN BİLGİLENDİRİLMESİ ve EĞİTİM
Eğitim konuları;







Ekranlı araçlarla çalışmalarda riskler ve korunma yolları
Doğru oturuş
Gözlerin korunması
Gözleri en az yoran yazı karakterleri ve renkleri
Çalışma sırasında gözleri kısa sürelerle dinlendirme alışkanşlığı
Gözlerin, kas ve iskeler sisteminin dinlendirilmesi
Ara dinlenmeleri ve egzersizler
EK 1. EKRANLI ARAÇLARLA ÇALIŞMALARDA ARANACAK ASGARİ GEREKLER
Monitör


Ekran, operatörün/çalışanın çalışma pozisyonuna uygun mesafede ve göz hizasında olmalıdır.
Ekranda görünen karakterler, kolayca seçilir şekil ve formda, uygun büyüklükte olmalı, satır ve
karakterler arasında yeterli boşluk bulunmalıdır.
36





Ekran görüntüsü stabil olmalı, görüntü titrememeli ve benzeri olumsuzluklar bulunmamalıdır.
Parlaklık ve karakterler ile arka plan arasındaki kontrast, operatör/çalışan tarafından kolaylıkla
ayarlanabilmelidir.
Ekran, operatörün/çalışanın ihtiyacına göre kolaylıkla her yöne döndürülerek ayarlanabilir olmalıdır.
Ekran, ayrı bir kaide veya ayarlanabilir bir masa üzerinde kullanılabilir olmalıdır.
Ekranda kullanıcıyı rahatsız edebilecek yansıma ve parlamalar olmamalıdır.
Klavye






Klavye, operatörün/çalışanın el ve kollarının yorulmaması ve rahatça çalışabilmesi için ekrandan ayrı
ve hareketli olmalıdır.
Klavyenin ön tarafına, operatörün/çalışanın bileklerini dayayabileceği özel destek konulmalıdır.
Operatörün/çalışanın elleri ve kolları için klavyenin önünde yeterli boşluk olmalıdır.
Klavye yüzeyi ışığı yansıtmayacak şekilde mat olmalıdır.
Klavye tuşlarının özellikleri ve yerleri klavye kullanımını kolaylaştıracak şekilde olmalıdır.
Klavye tuşları üzerindeki semboller, çalışma pozisyonuna göre kolaylıkla okunabilir ve seçilebilir
nitelikte olmalıdır.
Çalışma masası veya çalışma yüzeyi



Çalışma masası veya çalışma yüzeyi; ekran, klavye, dokümanlar ve diğer ilgili malzemelerin rahat bir
şekilde düzenlenebilmesine olanak sağlayacak şekilde, yeterli büyüklükte ve ışığı yansıtmayacak
Operatörün/çalışanın rahatsız edici göz ve baş hareketleri ihtiyacını en aza indirecek şekilde
yerleştirilmiş ve ayarlanabilir özellikte doküman tutucu kullanılmalıdır.
Çalışanın rahat bir pozisyonda olması için yeterli alan olmalıdır.
Çalışma sandalyesi




Sandalye dengeli ve operatörün/çalışanın rahat bir pozisyonda oturabileceği ve kolaylıkla hareket
edebileceği şekilde olmalıdır.
Oturma yerinin yüksekliği ayarlanabilir olmalıdır.
Sırt dayama yeri öne-arkaya ve yukarı-aşağı ayarlanabilir, sırt desteği bele uygun ve esnek olmalıdır.
İstendiğinde operatöre/çalışana uygun bir ayak desteği sağlanmalıdır.
37
ADI: ELLE TAŞIMA İŞLERİ YÖNETMELİĞİ
SAYI: 28717
MADDE 2. KAPSAM
20.06.2012 Tarih ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki işyerlerini kapsar
MADDE 3. DAYANAK


Avrupa Birliğinin 29.05.1990 tarihli ve 90/269/EEC sayılı Konsey Direktifine paralel olarak,
hazırlanmıştır
MADDE 4. ELLE TAŞIMA İŞİ
Elle taşıma işi, bir veya daha fazla çalışanın bir yükü kaldırması, indirmesi, itmesi, çekmesi, taşıması veya
hareket ettirmesi gibi işler esnasında, işin niteliği veya uygun olmayan ergonomik koşulları nedeniyle özellikle
bel veya sırt bölgesinde incinme ile sonuçlanabilecek riskleri kapsayan nakletme ve destekleme işleridir.
MADDE 8. ÇALIŞANLARIN BİLGİLENDİRİLMESİ ve EĞİTİMİ



Sağlık ve güvenliğin korunmasına yönelik alınan tedbirler
Taşınan yükle ilgili genel bilgiler ve mümkünse yükün ağırlığı ile eksantrik yüklerin en ağır tarafının
ağırlık merkezi
Yüklerin doğru olarak nasıl taşınacağı ve yanlış taşınması halinde ortaya çıkabilecek riskler
38
ADI: GEBE veya EMZİREN KADINLARIN ÇALIŞTIRILMA ŞARTLARIYLA EMZİRME ODALARI ve ÇOCUK
BAKIM YURTLARINA DAİR YÖNETMELİK
SAYI: 28737
MADDE 2. KAPSAM
20.06.2012 tarih ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki kadın çalıştıran işyerleri
MADDE 3. DAYANAK
6331 sayılı kanunun 30. Maddesi
MADDE 4. TANIMLAR
Yurt/Çocuk bakım yurdu/Kreş; 0-60 aylık çocuklar ile velisinin isteği üzerine ilkokula kaydı yapılmayan 60-66
aylık çocukların bakım ve eğitimlerinin yapıldığı yerler
MADDE 8. GECE ÇALIŞMASI


Kadın çalışanlar doğuma kadar gece çalışmaya zorlanamazlar
Yeni doğum yapan çalışanın doğumu izleyen 1 yıl boyunca gece çalıştırılması yasaktır.
MADDE 9. ÇALŞMA SAATLERİ
Gebe ve emziren çalışan günde 7,5 saatten fazla çalıştırılamazlar
MADDE 13. ODA ve YURT AÇMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ




Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun 100-150 kadın çalışanı olan işyerlerinde, emziren kadınların
çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve en çok 250 metre uzaklıkta
emzirme odası kurulması mecburidir.
Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun 150’den fazla kadın çalışanı olan işyerlerinde, 0-6 yaşındaki
çocukların bırakılması, bakımı ve emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından
çalışma yerlerinde ayrı ve işyerine yakın bir yurdun kurulması zorunludur. Yurt, işyerine 250 metreden
daha uzaksa işveren taşıt sağlamak zorundadır.
Oda ve yurt açma yükümlülüğünün belirlenmesinde işverenin belediye mücavir alan sınırları içinde
bulunan tüm işyerlerindeki kadın çalışanların toplam sayısı dikkate alınır
Emzirme odası ve/veya yurt kurulması için gereken kadın çalışan sayısının hesabına erkek çalışanlar
arasından çocuğunun annesi ölçüş veya velayeti babaya verilmiş olanlar da dahil edilir.
MADDE 14. ODA ve YURTLARDAN FAYDALANACAKLAR
39
Oda ve yurtlardan, kadın çalışanların çocukları ile erkek çalışanların annesi ölmüş veya velayeti babaya
verilmiş çocukları faydalanır. Odalarda 0-1 yaşındaki, yurtlara velisinin isteği üzerine ilkokula kaydı yapılmayan
66 aylığa kadar çocuklar alınır.
Yurtlarda 0-24 aylık, 25-48 aylık ve 49-66 aylık çocuklar birbirinden ayrı bulundurulur.
MADDE 17. PERSONEL, YÖNETİM ve GÖZETİM
1. Yönetici;
 Eğitim yönetimi, sosyal hizmetler, çocuk gelişimi, okul öncesi eğitim, psikoloji, çocuk sağlığı veya
çocuk gelişimi ve anaokulu alanlarından birinde yükseköğrenim görmüş olmak
 Okul öncesi öğretmeni unvanı almak
2. Sağlık personeli;
3. Diğer personel
 Oda ve yurtların emzirme odalarında her 10 çocuk için bir kadın çocuk bakıcısı olur. Çocuk
bakıcıların en az birinin Kız Meslek Lisesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bölümü mezunu veya benzeri
meslek mensubu elemanı bulundurulur.
 Çocuk ve grup sayısına göre beslenme, temizlik ve diğer hizmetler için yeterli sayıda personel
istihdam edilir. Bu personel için en az ilkokul diploması veya okuryazarlık belgesi alan sağlıklı olması
şartı vardır.
EK 1. GEBE, YENİ DOĞUM YAPMIŞ veya EMZİREN ÇALIŞANIN SAĞLIK ve GÜVENLİĞİ İÇİN TEHLİKELİ
SAYILAN FAKTÖRLERE YÖNELİK ALINACAK ÖNLEMLER
1. Genel Önlemler
a) Çalışma saatleri gece süresine ve gebe çalışanların sabahın erken saatlerinde çalışma saati
konulmaz
b) Mümkün olduğunca oturarak çalışılması sağlanır. Sürekli ayakta veya sürekli oturarak çalıştırılmaz
c) Gebe çalışanların çalışma yerleri platform, merdiven gibi yüksek ve düşme tehlikesi olan yerlerde
olmaz
d) Gebe veya yeni doğum yapan çalışan yalnız çalıştırılmamalıdır. Ancak zorunlu durumlarda diğer
çalışanlarla kolayca iletişim sağlayabilmeleri gerekir
2. Özel Önlemler
a) Gebe çalışanların çalıştıkları yerde en düşük gürültü maruziyet değeri, 80 dB(A) geçmemelidir.
Limitleri aşan yerlerde KKD dahi çalıştırılmaları yasaktır
b) Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren çalışan Grup 2, Grup 3 ve Grup 4 biyolojik etkenlerin risk
teşkil ettiği yerlerde çalıştırılmaları yasaktır. Ancak bağışıklığı varsa durum değerlendirmesi sonrası
izin verilebilir.
c) Kansorejen, mutojen, toksik….kimyasalların üretildiği, işlendiği, kullanıldığı işlerde gebe, yeni
doğum yapan ve emziren kadınların çalıştırılması yasaktır. Ancak zorunluluk durumunda gebe
çalışan, mutojen ve üreme içim toksik maddelerle, emziren ve yeni doğan çalışan, emzirilen çocuğa
zarar verebilecek kimyasalların dışındaki maddelerle her türlü önlem alınarak ve sağlıkları takip
edilerek çalıştırılabilirler.
EK IV. ODA ve YURTLARDA BULUNACAK NİTELİKLER
1. Bodrum katında ve dorudan açık havaya açılmayan yerlerde olamaz
2. Kadın ve velayet sahibi erkek çalışan sayısının en az %10 oranında yatak, yeterli sayıda gözlem odası
ve bir emzirme yeri bulunur
3. Çocukların bulundurulacağı odaların taban alanlarının her çocuğa en az 3 m², hacimleri ise her çocuğa
en az 8 m³ olmalıdır
4. Yeter büyüklükte bahçe olmalıdır
5. Oda ve yurtlarda, anneler ve görevliler içim yeteri kadar tuvalet, banyo, her 10 yatağa bir çocuk
banyosu, çocuk yatak odalarının bitişiğinde lavabolar bulunmalıdır.
40
6. Çocuklar, emzirme yerlerine çocuk bakıcısı ya da sağlık personeli tarafından getirilir, emzirme bitiminde
yine aynı kişilerde alınarak temizlik ve bakımları yapılarak yataklarına bırakılır
ADI: GEÇİCİ veya BELİRLİ SÜRELİ İŞLERDE İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ HAKKINDA YÖNETMELİK
SAYI: 28744
MADDE 1. AMAÇ
Geçici veya belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışanların sağlık ve güvenlikleri bakımından işyerindeki diğer
çalışanlarla aynı düzeyde korunmalarını sağlar
MADDE 2. KAPSAM
20.06.2012 tarih ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamına giren, belirli süreli işlerde veya belli
bir işin tamamlanması ya da belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi sözleşme süresinin sona ermesinin objektif
koşullara bağlı olduğu işlerde ve bu işlerde çalışanlara veya geçici iş ilişkisi kurulan işverene ait işyerinde
geçici iş sözleşmesi ile çalışanlara uygulanır.
MADDE 3. DAYANAK


25.06.1991 tarihli ve 91/383/EEC sayılı Avrupa Birliği Konsey Direktifi
41
ADI: HAFTALIK İŞ GÜNLERİNE BÖLÜNEMEYEN ÇALIŞMA SÜRELERİ YÖNETMELİĞİ
SAYI: 25425
MADDE 1. AMAÇ ve KAPSAM
İş süresinin bir haftanın çalışma günlerine bölünmesi suretiyle yürütülmesine nitelikleri bakımından olanak
bulunmayan işlerde çalışma dönemine ve iş sürelerine uygulanacak usul ve esaslar.
MADDE 2. DAYANAK
22.05.2003 tarih ve 4857 sayılı İş Kanunu’nun 76. Maddesinin 1. fıkrası
MADDE 3. TANIMLAR
Çalışma Dönemi; İşin yapılmasının gerektirdiği en az 2, en çok 6 aylık denkleştirme süresi
Çalışma Süresi; Çalışma dönemindeki toplam iş süresi
MADDE 4. ÇALIŞMA DÖNEMİ
İşin niteliğine göre en çok 6 ayı geçmemek üzere işveren tarafından belirlenir
MADDE 5. ÇALIŞMA SÜRESİ



Bir çalışma dönemindeki çalışma süresi, haftalık çalışma süresi ile bu dönem içindeki hafta sayısının
çarpımından fazla olamaz
Çalışma süresinin haftalara tam bölünemediği hallerde, çalışma süresi iş günü üzerinden ve her iş
günü 7,5 saatlik iş süresi kabul olunmak suretiyle hesaplanır
Yönetmelik kapsamına giren işlerde haftalık çalışma süresi 45 saatten az ya da çok olarak
belirlenebilir. Ancak çalışma dönemindeki çalışma süresinin bir iş haftasına düşen ortalaması 45 saati
geçemez
MADDE 6. GÜNLÜK ÇALIŞMA SÜRESİ
Günlük çalışma süresi 11 saati, gece çalışma süresi, 7,5 saati, profesyonel ve ağır vasıta ehliyeti ile taşıt
kullananların günlük çalışma süresi, 9 saati geçemez
MADDE 8. GÜNLÜK DİNLENME
İşçiler 24 saatlik süre içinde kesintisiz en az 11 saat dinlendirilmeden çalıştırılamazlar
İşçilere haftanın 1 gününde kesintisiz 24 saatten az olmamak üzere hafta tatili verilmesi zorunludur.
42
MADDE 10. İŞÇİ POSTALARI
Her bir postanın günlük çalışma süresi madde 6. Sürelerini geçemez
MADDE 11. FAZLA ÇALIŞMA
Bir çalışma dönemi içinde izinli veya raporlu bulunmaları veya işe yeni bağlamaları veya işten ayrılmaları
nedeniyle tam olarak çalışamayan veya işyerindeki zorlayıcı nedenlerle tam olarak çalıştırılamayan işçilerin
fazla çalışmaları, o dönem içinde çalıştıkları gün sayısına göre hesaplanır
1 yıl içinde yapılacak fazla çalışmaların toplamı 270 saati aşamaz
MADDE 14. İŞÇİLERİN YATACAKLARI YERİN veya OTURDUKLARI YERE GİTMELERİNİN SAĞLANMASI
Hareket halindeki taşıtlarda çalışan işçilerin günlük çalışmalarının oturdukları yer dışında sona ermesi
durumunda işveren oturdukları yere kadar gitmelerini veya yatacak yeri sağlamakla yükümlüdür.
ADI: HAZIRLAMA, TAMAMLAMA ve TEMİZLEME İŞLERİ YÖNETMELİĞİ
SAYI: 25446
MADDE 1. AMAÇ
İşyerinde yürütülen asıl işin düzenli, sağlıklı ve güvenli sürdürülmesi için yapılması zorunlu hazırlama,
tamamlama ve temizleme işlerindeki çalışma koşullarını düzenlemek
MADDE 3. DAYANAK
22.05.2003 tarih ve 4857 sayılı İş Kanunu’nun 70. Maddesi
MADDE 5. ÇALIŞTIRMA SÜRELERİ
22.05.2003 tarih ve 4857 sayılı İş Kanunu’na göre, asıl iş için belirlenmiş olan günlük çalışma sürelerine ek
olarak bu sürelerin başla saatlerinden önce veya bitirme saatinden sonra, hazırlama, tamamlama ve
temizleme işlerini yapacak olan işçiler, bu işlerde günde en çok 2 saat daha çalıştırılabilirler
MADDE 6. ÇALIŞTIRILACAK İŞÇİ SAYISI






1-15 çalışanı bulunan işyerlerinde 3 işçiden
100 den fazla çalışanı bulunan işyerlerinde çalışan sayısının %10 undan fazla olamaz
MADDE 10. DİNLENME ZORUNLULUĞU
Asıl işin bitmesinden sonra, hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerini yapacak olan işçilerin bu işlere
başlamadan önce 30 dakikadan az olmamak üzere dinlendirilmesi zorunludur. Dinlenmeler, çalışma
süresinden sayılmaz
MADDE 11. GÜNDE 7,5 SAATLİK SÜRENİN AŞILMASI GEREKEN İŞLER
Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak 7,5 Saat veya Daha Az Çalıştırılması Gereken İşer Hakkındaki
Yönetmelikte belirtilen işlere ilişkin olarak hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinin asıl işçilere
yaptırılması halinde, bu işlerin iş sürelerinin aşmayacak şekilde düzenlenmesi zorunludur
MADDE 12. FAZLA ÇALIŞMA SÜRESİ
43
Hazırlama, tamamlama ve temizleme işleri de dahil olmak üzere günlük çalışma süresi 11 saati aşamaz.
Günlük normal süresi dışında yapılan hazırlama, tamamlama ve temizlik işleri ile yapılan fazlam çalışma
sürelerinin toplamı yılda 270 saati geçemez
MADDE 14. ÇALIŞTIRMA YASAĞI
Bir işyerinde hazırlama, tamamlama ve temizleme işleri yaptırma üzere ayrılmış işçilerin bu işlere ayrılan
saatlerde herhangi bir başka işte çalıştırılmaları yasaktır.
MADDE 15. ÇALIŞMA ÜCRETİ
Hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerini de yapan asıl işçilere, bu işlerde geçirdikleri sürenin her 1 saati
için ödenecek ücret, o işyerindeki asıl işlerine ait normal çalışma ücretinin saat başına düşen tutarının en az %
50 yükseltilmesi suretiyle verilir.
ADI: HİJYEN EĞİTİMİ YÖNETMELİĞİ
SAYI: 28698
MADDE 1. AMAÇ
Gıda üretimi ve perakende iş yerlerinde, insan tüketim amaçlı sular ile doğal mineralli suları üreten işyerlerinde
ve insan bedenine temasın söz konusu olduğu temizli hizmetlerinin verildiği iş yerlerinde çalışanlara yönelik
hijyen eğitimi programlarının planlanması, eğitimin verilmesi, işyeri sahibinin, işletenlerin ve çalışanların bu
konudaki sorumluluklarına, bu iş yerinde çalışmaya engel bulaşıcı hastalıkların ve cilt hastalıklarının
belirlenmesinde ve bu hastalıkların iyileşme halinin tespitine ilişkin usul ve esaslar
MADDE 2. KAPSAM





Gıda üretim ve perakende iş yerleri
İnsani tüketim amaçlı sular ile doğal mineralli suların üretimini yapan iş yerleri
Kaplıca, hamam, sauna, berber, kuaför, dövme ve pirsing yapılan yerler, masaj ve güzellik salonları vb
yerler
Otel, motel, pansiyon ve misafirhane gibi yerler
Komisyon tarafından uygun görülen iş kolları
MADDE 3. DAYANAK
24.04.1930 tarihli ve 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nun 127. Maddesi
MADDE 6. EĞİTİMLERİN VERİLİŞ ŞEKLİ
Eğitimler MEB Hayat Boyu Öğrenme Müdürlüğüne bağlı öğretim kurumları tarafından verilir. İşyeri sahipleri ve
işletenler, komisyonca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bu eğitimleri çalışanlarına kendileri de verebilir.
Genel Müdürlük, iş kollarının özelliğine göre komisyonca belirlenen eğitim içeriklerinin eğitim formatına uygun
olarak 8 saatten az olmayacak şekilde verilmesini sağlar
MADDE 7. KOMİSYON
1. Bakanlıkça görevlendirilecek birer üye
2. Sağlık Bakanlığı’nca belirlenecek;
a) Tıbbi mikrobiyoloji uzmanı,
b) Enfeksiyon hastalıkları
c) Klinik mikrobiyoloji uzmanı,
44
d) Halk sağlığı uzmanı
e) Deri ve Zührevi Hastalıkları uzmanı
3. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nca belirlenecek;
a) Veteriner Hekim
b) Gıda Mühendisi/Ziraat Mühendisi
4. TOBB ile TESK birer temsilci
Komisyon yılda en az 1 kez toplanır
MADDE 9. ÇALIŞMAYA ENGEL TEŞKİL EDEN HASTALIKLAR
Aşağıda belirtilen hastalıkları bulunanlar iyileşme halini/bulaşıcılığın olmadığını raporla belgeleyene kadar
yönetmelik kapsamındaki işyerlerinde çalıştırılamazlar
1. Gıda ile taşınabilen bir hastalığı olan veya bu hastalığın taşıyıcısı durumundaki kişiler ile ishali
bulunanlar
2. Vücudun görünür yerinde açık/enfekte yara, deri enfeksiyonu vb. halkta tiksintiye yol açabilecek deri
lezyonları bulunanlar, cüzzam, frengi ve verem hastaları
3. Bulaşıcı Hastalıklar Sürveyans ve Kontrol Esasları Yönetmeliği’nde yer alan, hijyen ilkelerine
uyulmadığı durumlarda halk sağlığı açısından problem oluşturabilecek hastalıklar
ADI: İLK YARDIM YÖNETMELİĞİ
SAYI: 24762
MADDE 4. TANIMLAR
İlkyardım; Herhangi bir kaza yada yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda sağlık görevlilerinin tıbbi yardımı
sağlayıncaya kadar hayatın kurtarılması yada durumun daha kötüye gitmesini önleyebilmek amacıyla olay
yerinde tıbbi araç gereç aranmaksızın mevcut araç gereçlerle yapılan ilaçsız uygulamalardır
Mesul Müdür; Sağlık alanında en az 1 yıllık yüksekokul mezunu olup eğitimci eğitimi veren kuruluşlar
tarafından verilen eğitimci eğitimi programına katılarak sertifika almış kişi
MADDE 5. EĞİTİMCİ EĞİTİMİ VEREN KURULUŞLAR
Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, İl Sağlık Müdürlüğü, Üniversitelerin sağlık ile ilgili fakülte ve yüksek
okulları, Kızılay Genel Müdürlüğü, sağlıkla ilgili meslek kuruluşları ve merkezler program düzenleyebilirler
MADDE 6.
İlkyardımcı eğitimcisi olmak isteyen tıp doktoru dışındaki sağlık personeli 5 gün (40 saat) eğitime katılır. Eğitim
sonrası sınavda başarılı olanlar 3 günlük ilkyardım uygulamaları eğitim beceri kursuna katılır ve sonrasındaki
sınavda başarılı olanlara mesul müdür tarafından imzalı Sağlık Müdürlüğü tarafından onaylı “İlkyardım
Eğitmeni Sertifikası” düzenlenir.
Tıp doktorları ise 3 günlük ilkyardım uygulamaları eğitimi sonrasında yapılan sınavda başarılı olduğunda mesul
müdür tarafından imzalı Sağlık Müdürlüğü tarafından onaylı “İlkyardım Eğitmeni Sertifikası” düzenlenir.
MADDE 16. İLKYARDIMCI ve ZORUNLU İLKYARDIMCI İSTİHDAMI
Tüm kurum ve kuruluşlarda istihdam edilen her 20 personel için 1, ilgili mevzuata göre ağır ve tehlikeli işler
kapsamında bulunan işyerlerinde, her 10 personel için 1 olmak üzere, yönetmelikçe yetkilendirilmiş
merkezlerden “Temel İlkyardım Eğitimi” sertifikası almış ilkyardımcının bulundurulması zorunludur.
MADDE 17. EĞİTİM STANDARDI ve SÜRELERİ
1. Temel İlkyardım Eğitimi; 2 günden az 10 günden çok olmamak üzere asgari 16 saat
2. Standart İlkyardım Eğitimi; 5 günden az 10 günden çok olmamak üzere asgari 40 saat
45
MADDE 20. YETERLİLİK
Teorik ve uygulamalı sınavlardan ayrı ayrı 100 üzerinden 85 puan alma şartı vardır.
MADDE 21. SERTİFİKA
Eğitimci eğitmeni ve ilkyardım eğitmeni sertifikası geçerlilik süresi 8 yıldır. Süre sonunda yapılacak sınav
sonucuna göre asgari 16 saatlik güncelleme eğitimine tabi tutulurlar
İlkyardımcı Sertifikaları ve İlkyardımcı Kimlik Belgesi’nin geçerlilik süresi 3 yıldır. Süre sonunda güncelleme
eğitimi verilir. Eğitim süresi, sertifika eğitim süresinin yarısıdır.
ADI: İŞ EKİPMANLARININ KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ
SAYI: 28628
MADDE 2. KAPSAM
20.06.2012 tarih ve 633 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki işyerleri
MADDE 3. DAYANAK



6331 sayılı Kanunun 30, 31. maddesi
09.01.1985 tarih ve 3146 sayılı 3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve
Görevleri Hakkında Kanunun 2 ve 12. maddesi
30.10.2009 tarihli ve 2009-104-EC sayılı Avrupa Birliği Direktifi
MADDE 10. ÇALIŞANLARIN BİLGİLENDİRİLMESİ
İş ekipmanına dair yazılı talimat çalışanlara verilir,



İş ekipmanının kullanım koşulları
Öngörülen anormal durumlar
Bulunması halinde önceki kullanımlarından elde edilen deneyimler
EK 1. İŞ EKİPMANLARINDA BULUNACAK ASGARİ GEREKLER
İş Ekipmanında Bulunması Gereken Asgari Genel Gerekler
1. İş ekipmanı kumanda cihazı,
a. Kumanda cihazları açıkça görülebilir ve tanınabilir olmalı
b. Zorunlu haller dışında kumanda cihazları tehlikeli bölgenin dışına yerleştirilir. Kumanda cihazları,
istem dışı hareketlerde tehlikeye neden olmamalıdır
c. Operatör, ana kumanda yerinden tehlike bölgesinde herhangi birinin olup olmadığından emin
olmalıdır. Mümkün değilse, makine çalışmaya başlamadan önce otomatik olarak devreye giren
sesli ve ışıklı ikaz sistemi bulunur.
2. Bütün iş ekipmanlarında ekipmanı tümüyle ve güvenli bir şekilde durdurabilecek bir sistem bulunur.
Durdurma sistemleri çalıştırma sistemlerine göre önceliklidir.
3. Gaz, buhar, sıvı veya toz çıkarma tehlikesi olan iş ekipmanları bunları kaynağında tutacak veya
çekecek uygun sistemlerle donatılır
46
4. İş ekipmanının hareketli parçalarıyla mekanik temas riskinin kazaya yol açabileceği hallerde, iş
ekipmanı tehlikeli bölgeye ulaşmayı önleyecek veya bu bölgeye ulaşılmadan önce hareketli parçaların
durdurulmasını sağlayacak uygun koruyucularla donatılır. Koruyucular;
a. Sağlam yapıda olur
b. İlave tehlikeye yol açmaz
c. Kolayca yerinden çıkarılamaz veya etkisiz hale getirilemezler
d. Tehlike bölgesinden yeterince uzaktadır
e. Ekipmanın görülmesi gereken operasyon noktalarına engel olmayacak özelliktedir
f. Sadece işlem yapılan alana erişimi kısıtlar ve bunları çıkarmaya gerek kalmadan parça takılması,
sökülmesi ve bakımı için gerekli işlemlerin yapılması mümkün olur
5. İş ekipmanının bakımı sadece cihaz kapalı iken yapılır. Bunun mümkün olmadığı durumlarda gerekli
tüm önlemler alınır veya bu işler tehlike bölgesi dışında yapılır.
Kendinden Hareketli veya Bir Başka Araç Vasıtasıyla Hareket Edebilen İş Ekipmanları İçin Asgari
Gerekler
Üzerinde çalışan bulunan hareketli iş ekipmanı normal çalışma koşullarında devrilme riskine karşı;
1. Cihaz bir çeyrekten (90 °C açı) fazla dönmeyecek şekilde yapılmış olur veya
2. Bir çeyrekten fazla dönüyorsa üzerinde bulunan çalışanın etrafında yeterli açıklık bulunur veya
3. Aynı etkiyi sağlayacak başka koruyucu yapı veya sistem olur
Koruyucu yapı veya sistem iş ekipmanının kendi parçası olabilir
Çalışma sırasında iş ekipmanı sabitleniyorsa veya iş ekipmanının devrilmesi mümkün olmayacak şekilde
tasarımı yapılmışsa koruyucu yapı veya sistemler gerekmez
İş ekipmanında devrilmesi halinde üzerinde bulunan çalışanın ekipman ile yer arasında sıkışarak ezilmesini
önleyici koruyucu yapı veya sistem bulunur
Üzerinde bir veya daha fazla çalışan bulunan forkliftlerin devrilmesinden kaynaklanan risklerin azaltılması için
1.
2.
3.
4.
Sürücü için kabin bulunur
Forklift devrilmeyecek yapıda olur veya
Forkliftin devrilmesi halinde sürücünün forklift parçaları tarafından ezilmesini önleyecek yapıda olur
Forkliftin devrilmesi halinde, yer ile forkliftin parçaları arasında sıkışmayı önleyecek yeterli açıklık
bulunmalıdır
Kendinden hareketli iş ekipmanı hareket halinde iken kişiler için risk oluşturuyorsa;
1. Yetersiz kişilerce çalıştırılmasını önleyecek donanım bulunur
2. Aynı anda hareket eden birden fazla elemanı bulunan iş ekipmanında bu elemanların çarpışmasının
etkilerini en aza indirecek önlemler alınır
3. Frenleme ve durdurma donanımı bulunur. Güvenlik şartları gerektiriyorsa bu donanımın bozulması
halinde otomatik olarak devreye giren ve kolay ulaşılabilecek bir yerde acil fren ve durdurma tertibatı
bulunur
4. Uzaktan kumandalı iş ekipmanının kontrol sınırları dışına çıkması halinde otomatik olarak hemen
duracak yapıda olmalı
Yüklerin Kaldırılmasında Kullanılan İş Ekipmanları İçin Asgari Gerekler
1. Yüklerin kaldırılması için kullanılan makinelerde, kaldırılabilecek maksimum yük açıkça görünecek
şekilde işaretlenir, makinenin değişik şekillerde kullanımında da maksimum yükü gösteren levhalar
veya işaretler bulunur.
2. Sabit olarak kurulacak iş ekipmanı, yükün;
a. Çalışanlara çarpması,
b. Tehlikeli bir şekilde sürüklenmesi veya düşmesi,
47
c. İstem dışı kurtulması, riskini azaltacak şekilde tesis edilir.
3. Çalışanları kaldırma veya taşımada kullanılan iş ekipmanlarında;
a. Taşıma kabininin düşme riski uygun araçlarla önlenir,
b. Kullanıcının kendisinin kabinden düşme riski önlenir,
c. Özellikle cisimlerle istenmeyen temas sonucu, kullanıcının çarpma, sıkışma veya ezilme riski
önlenir,
d. Herhangi bir olay neticesinde kabin içinde mahsur kalan çalışanların tehlikeye maruz kalmaması ve
kurtarılması sağlanır.
Şayet, çalışma yerinin özelliği ve yükseklik farklılıklarından dolayı taşıma kabininin düşme riski, alınan güvenlik
önlemlerine rağmen önlenemiyorsa, emniyet katsayısı daha yüksek güvenlik halatı ile teçhiz edilip, her
çalışma günü kontrol edilir.
EK II. İŞ EKİPMANININ KULLANIMI İLE İLGİLİ HUSULAR
Tüm İş Ekipmanları İçin Genel Hükümler
1. İş ekipmanının hareketli kısımları ile çevresinde bulunan sabit veya hareketli kısımlar arasında yeterli
mesafe bulundurulur.
2. İş ekipmanının kurulması veya sökülmesi, özellikle imalatçı tarafından verilen kullanma talimatı
doğrultusunda güvenli koşullar altında yapılır
3. Kullanım sırasında yıldırım düşmesi ihtimali bulunan iş ekipmanı yıldırımın etkilerine karşı uygun
araçlarla korunur
Kendinden Hareketli veya Bir Başka Araç Vasıtasıyla Hareket Edebilen İş Ekipmanlarının Kullanımı İle
İlgili Hükümler
1.
2.
3.
4.
Bu ekipmanlar güvenli kullanımı ile ilgili uygun eğitimi almış çalışanlarca kullanılır
Çalışma alanı içinde hareket ediyorsa uygun trafik kuralları ile hız sınırları konulur ve uygulanır
Çalışma alanında görevli olmayan çalışanların bulunmasını önleyici tedbirler alınır
Çalışma yerlerinde, çalışanlar için güvenlik ve sağlık riski yaratmayacak yeterli hava sağlanması
şartıyla içten yanmalı motorlu seyyar iş ekipmanı kullanılır
Yük Kaldırmada Kullanılan İş Ekipmanları İle İlgili Hükümler
A. Genel Hususlar
1. İnsanların kaldırılmasında sadece bu amaç için sağlanan iş ekipmanı ve aksesuarları kullanılır
Çalışanlar yük kaldırmak için tasarlanmış iş ekipmanı üzerindeyken, ekipmanın kumandası için her
zaman görevli bir kişi bulunur.
2. Teknik zorunluluk olmadıkça kaldırılan yükün altında insan bulunmaması için gerekli tedbir alınır.
Çalışanların bulunabileceği korunmasız çalışma yerlerinin üzerinden yük geçirilmez.
3. Kaldırma aksesuarları, sapanın şekli ve yapısı dikkate alınarak, kaldırılacak yüke, kavrama
noktalarına, bağlantı elemanlarına ve atmosfer şartlarına uygun seçilir. Kaldırmada kullanılan
bağlantı elemanları kullanımdan sonra sökülmüyorsa, bunların özellikleri hakkında kullanıcıların
bilgi sahibi olması için belirgin bir şekilde işaretlenir.
B. Kılavuzsuz (Askıda İken Serbest Olan) Yükleri Kaldırmakta Kullanılan İş Ekipmanı
1. Kılavuzsuz yükleri kaldırmakta kullanılan iş ekipmanının operatörü doğrudan veya gerekli bilgileri
sağlayan yardımcı cihazlar vasıtasıyla yük yolunun tamamını göremiyorsa operatöre yol gösterecek
bu konuda eğitimli ve deneyimli bir kişi görevlendirilir.
2. Bir yük, kılavuzsuz yükleri kaldırmakta kullanılan iki veya daha fazla iş ekipmanıyla aynı anda
kaldırılacaksa operatörler arasında eşgüdümü sağlayacak düzenleme yapılır ve uygulanır.
3. Kılavuzsuz yüklerin kaldırılmasında kullanılan iş ekipmanı, kendisini besleyen güç kaynağı
tamamen veya kısmen kesildiğinde yükü askıda tutamıyorsa, ortaya çıkabilecek risklerden
çalışanları korumak için uygun önlemler alınır. Tehlikeli bölgeye giriş engellenmedikçe veya yükün
güvenli bir şekilde askıda kalması sağlanmadıkça askıdaki yük gözetimsiz bırakılmaz.
48
4. Hava şartlarının, güvenli kullanımı engelleyecek ve çalışanları tehlikeye maruz bırakacak şekilde
bozulması halinde, kılavuzsuz yüklerin kaldırılması için tasarlanmış iş ekipmanlarının açık havada
kullanılması durdurulur. Çalışanları riske atmamak için özellikle iş ekipmanının devrilmesini
önleyecek tedbirler alınır.
Yüksekte Yapılan Geçici İşlerde, İş Ekipmanının Kullanımı İle İlgili Hükümler
A. Genel Hususlar
1. Yüksekte geçici çalışma yerlerine ulaşmak için en uygun yol ve araçlar, geçişlerin sıklığı, söz
konusu yerin yüksekliği ve kullanım süresi göz önüne alınarak belirlenir.
2. El merdivenleri ancak düşük risk nedeniyle daha güvenli bir iş ekipmanı kullanımı gerekmiyorsa,
kısa süre kullanılacaksa veya işverence değiştirilmesi mümkün olmayan işyeri koşullarında
kullanılabilir
3. Seçilen iş ekipmanının türüne bağlı olarak iş ekipmanının yapısında bulunan riskleri minimuma
indirmek için uygun önlemler belirlenir. Eğer gerekiyorsa yüksekten düşmeyi önleyecek ve
çalışanların yaralanmasına da meydan vermeyecek şekilde uygun yapıda ve yeterli sağlamlıkta
koruyucular yapılır.
Düşmeleri önleyecek uygun yapıdaki koruyucular ancak seyyar veya sabit merdiven başlarında
kesintiye uğrayabilir.
B. El Merdivenlerinin Kullanımı İle İlgili Özel Hükümler
Portatif el merdivenlerinin kullanımı sırasında üst ve alt uçları sabitlenerek veya kaymaz bir malzeme
kullanılarak ayakların kayması engellenir. Platformlara çıkmakta kullanılan el merdivenleri, platformda
tutunacak yer bulunmadığı durumlarda güvenli çıkışı sağlamak için platform seviyesini yeteri kadar
aşacak uzunlukta tesis edilir. Mobil el merdivenleri, üzerine çıkılmadan önce hareketleri durdurulur ve
sabitlenir.
C. İskelelerin Kullanımı İle İlgili Özel Hükümler
1. Seçilen iskelenin sağlamlık ve dayanıklılık hesabı yoksa veya var olan hesaplar seçilen iskele
tipinde tasarlanan yapısal değişikliklere uygun değilse sağlamlık ve dayanıklılık hesapları yapılır.
2. Kurma, kullanma ve sökme planı; yapı işlerinde inşaat mühendisi, inşaat teknikeri veya yüksek
teknikeri; gemi inşası ve söküm işlerinde gemi inşaat mühendisi tarafından yapılır veya yaptırılır
3. İskelelerin kurulması, sökülmesi veya üzerinde önemli değişiklik yapılması, görevli inşaat
mühendisi, inşaat teknikeri veya yüksek teknikeri, tersanelerde ise gemi inşaatı mühendisi gözetimi
altında ve aşağıdaki huşuları kapsayan konularda yapacakları işle ilgili yeterli eğitimi almış
çalışanlar tarafından yapılır.
a. İskelelerin kurulması, sökülmesi veya değişiklik yapılması ile ilgili planların anlaşılması
b. İskelelerin kurulması, sökülmesi veya değişiklik yapılması sırasında güvenlik
c. Çalışanların veya malzemelerin düşme riskini önleyecek tedbirler
d. İskelelerde güvenliği olumsuz etkileyebilecek değişen hava koşullarına göre alınacak güvenlik
önlemleri
e. İskelelerin taşıyabileceği yükler
f. İskelelerin kurulması, sökülmesi veya değişiklik yapılması işlemleri sırasında ortaya çıkabilecek
diğer riskler
D. Halat Kullanarak Yapılan Çalışmalarla İlgili Özel Hükümler
1. Sistemde biri inip çıkmada veya destek olarak kullanılan çalışma halatı, diğeri ise güvenlik halatı
olacak şekilde ayrı kancalı en az iki halat bulunur
2. Çalışanlara, çalışma halatına bağlı paraşütçü tipi emniyet kemeri verilir ve kullandırılır. Emniyet
kemerinin ayrıca güvenlik halatı ile bağlantısı sağlanır.
3. Çalışma halatı güvenli iniş çıkış araçları ile teçhiz edilir ve kullanıcının hareket kontrolünü
kaybetmesi halinde düşmesini önlemek için kendiliğinden kilitleme sistemine sahip olması gerekir.
Güvenlik halatlarında da çalışan ile birlikte hareket eden düşmeyi önleyici bir sistem bulunur.
49
4. Çalışanlar tarafından kullanılan alet, edavat ve diğer aksesuarlar paraşütçü tip emniyet kemerine
veya oturma yerine veya başka uygun bir yere bağlanarak güvenli hale getirilir.
5. Risk değerlendirmesi göz önüne alınarak ikinci bir halat kullanımının işin yapılmasını daha tehlikeli
hale getirdiği istisnai durumlarda güvenliği sağlayacak önlemler alınmak suretiyle tek bir halat ile
çalışma yapılabilir.
EK III. BAKIM, ONARIM ve PERİYODİK KONTROLLER İLE İLGİLİ HUSUSLAR
Genel Hususlar
1. İş ekipmanlarının bakımları (günlük, haftalık, aylık, üç aylık, altı aylık ve benzeri), ilgili standartlarda
belirlenen veya imalatçının belirlediği şekilde, imalatçı tarafından yetkilendirilmiş servislerce veya işyeri
tarafından görevlendirilmiş kişilerce yapılır.
2. İş ekipmanlarının, her çalışmaya başlamadan önce, operatörleri tarafından kontrollere tabi tutulmaları
sağlanır.
3. Periyodik kontrol aralığı ve kriterleri standartlar ile belirlenmemiş iş ekipmanlarının periyodik kontrolleri
varsa imalatçının öngördüğü aralık ve kriterlerle yapılır. Bu husus imalatçı tarafından öngörülmemişse
iş ekipmanının periyodik kontrolü, bulunduğu işyeri ortam koşulları, kullanım sıklığı ile kullanım süresi
gibi faktörler göz önünde bulundurularak, yapılacak risk değerlendirmesi sonuçlarına göre belirlenecek
aralıklarla yapılır. Belirlenen periyodik kontrol aralığı istisnalar dışında 1 yılı aşmamalıdır.
4. Birden fazla iş yapan iş ekipmanı yaptıkları işe göre ayrı ayrı periyodik kontrole tutulur
5. Periyodik kontrol yapmaya yetkili kişilerin düzenlediği belgeler iş ekipmanı kullanıldığı sürece saklanır.
Rapor içeriğinde;
a. Genel bilgiler, işyerinin adı, adresi, iletişim bilgileri….
b. İs ekipmanının teknik özellikleri; markası; modeli, yılı…
c. Periyodik kontrol metodu
d. Tespit ve değerlendirme
e. Test, deney ve muayene; sonuçlarını içerir bilgiler
f. İkaz ve öneriler
g. Sonuç ve kanaat
h. Onay; yapmaya yetkili kişi/kişilerin kimlik bilgileri, mesleği, diploöa tarihi…
Periyodik Kontrole Tabi İş Ekipmanları
1. Basınçlı Kap ve Tesisatlar
a. Temel Prensip, hidrostatik testtir. İşletme basıncının 1,5 katı ile ve 1 yılı aşmayan sürelerde yapılır.
Hidrostatik test yapılamayacak durumda olan basınçlı kaplar tahribatsız muayeneye tabi tutulur.
b. Basınçlı kap ve tesisatların periyodik kontrolleri, makine mühendisleri ve makine tekniker veya
yüksek teknikeri tarafından yapılır. Tahribatsız muayene gereği oluştuğunda bu kontroller sadece
TS EN 473 standardına göre eğitim almış mühendisler ve aynı eğitimi alan tekniker veya yüksek
tekniker tarafından yapılır
c. Bir kısım basınçlı kap ve tesisat periyodik kontrol süreleri (standartlarda belirtilmemişse);
 Buhar Kazanı
1 yıl
 Kalorifer Kazanı
1 yıl
 Taşınabilir Gaz Tüpleri
3 yıl
 Taşınabilir Asetilen Tüpleri
TS EN 12863
 Manifoldlu Asetilen Tüpleri
1 yıl
 Manifoldlu Tüp Demetleri
1 yıl
 Sıvılaştırılmış Gaz Tankları (LPG gibi) (yerüstü)
10 yıl
 Sıvılaştırılmış Gaz Tankları (LPG gibi) (yerüstü)
10 yıl
 LPG Tankı Emniyet Valfi
5 yıl
 Kullanımdaki LPG tüpleri
1 yıl
 Basınçlı Hava Tankı (seyyar veya sabit kompresör gibi)
1 yıl
50
 Kriyojenik Tanklar
TS EN:13458-3
 Tehlikeli sıvıların Bulunduğu Tank ve Depolar (aşındırıcı ve sağlığa zararlı)
10 yıl
d. Periyodik kontrol süreleri API 510 standardı esas alınarak belirlenen basınçlı ekipmanlarda yapılan
risk değerlendirmesi de göz önüne alınarak belirlenen periyodik kontrol süreleri ekipmanın ömrünün
yarısını ve her halukarda 5 yılı aşmamalıdır.
2. Kaldırma ve İletme Ekipmanları
a. Standartlarda aksi belirtilmedikçe, kaldırma ve iletme ekipmanları, beyan edilen yükün en az 1,25
katını etkili ve güvenli kaldıracak ve askıda tutacak güçte olur. Ayrıca bu yükse dayanıklı ve yeterli
yük frenleri bulunur.
b. Periyodik kontroller, makine mühendisleri, makine teknikerleri veya yüksek teknikerleri tarafından
yapılır. Söz konusu periyodik kontrollerin tahribatsız muayene yöntemleri ile yapılması durumunda,
bu kontroller sadece TS EN 473 standardına göre eğitim almış mühendisler ve aynı eğitimi almış
tekniker veya yüksek teknikerler tarafından yapılabilir.
c. Bir kısım kaldırma ve iletme ekipmanlarının periyodik kontrol süreleri (standartlarda
belirtilmemişse);
 Kaldırma ve/veya iletme araçları
1 yıl
 Asansör (insan ve yük taşıyan)
1 yıl
 Yürüyen merdiven, yürüyen bant
1 yıl
 İstif makinesi, forklift, transpalet
1 yıl
 Yapı iskeleleri
6 ay
d. Vinçlerin periyodik kontrollerinde yapılacak olan statik deneyde deney yükü, beyan edilen yükün en
az 1,25 katı, dnamik deneyde ise en az 1,1 katı olması gerekir.
3. Tesisatlar
a. Aksi belirtilmedikçe tesisatların kontrolleri yılda 1 yapılır
b. Elektrik tesisatı, topraklama tesisatı, paratoner tesisatı ile akümülatör ve transformatör ve benzeri
elektrik ile ilgili tesisatın periyodik kontrolleri elektrik mühendisi, elektrik teknikeri veya yüksek
teknikeri tarafından yapılır.
c. Elektrik dışında kalan tesisatlar makine mühendisi, makine teknikeri veya yüksek teknikeri
tarafından yapılır.
e. Bir kısım tesisatın periyodik kontrol süreleri (standartlarda belirtilmemişse);
 Elektrik tesisatı, Topraklama Tesisatı, Paratoner
1 yıl
 Akümülatör, Transformatör
1 yıl
 Yangın tesisatı ve hortumları, Motopomplar, Boru tesisatı
1 yıl
 Yangın Söndürme Cihazı
TS ISO 11602-3
 Havalandırma ve Klima Tesisatı
1 yıl
51
ADI: İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ GÖREV, YETKİ, SORUMLULUK VE EĞİTİMLERİ HAKKINDA
YÖNETMELİK
SAYI: 28512
MADDE 3. DAYANAK


20.06.2012 tarih ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 3 VE 30. Maddesi
09.01.1985 tarih ve 3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri
Hakkında Kanunun 2 ve 12. Maddesi
MADDE 5. İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI GÖREVLENDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ
1. İşveren işyerinin tehlike sınıfına göre iş güvenlik uzmanı görevlendirir
 Çalışanlar arasında uzman yok ise OSGB firmalarından veya yetkilendirilmiş toplum sağlık
merkezlerinden hizmet alabilir
 Yönetmelikteki niteliklere sahip olması durumunda kendi işyerinde uzman görevi üstlenebilir
MADDE 6. İŞYERİ SAĞLIK ve GÜVENLİK BİRİMİ KURMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ
İşyeri hekimi ve iş güvenlik uzmanının tam zamanlı görevlendirilmesi gereken durumlarda; işveren işyeri sağlık
ve güvenlik birimini kurar
MADDE 7. İŞ GÜVENLİK UZMANLARININ NİTELİKLERİ ve GÖREVLENDİRİLMELERİ
1.
2.
3.
4.
C sınıfı belge sahibi uzmanlar az tehlikeli
B sınıfı belge sahibi uzmanlar az tehlikeli ve tehlikeli
A sınıfı belgeye sahip uzmanlar bütün tehlike sınıflarında yer alan işyerlerine bakabilir
İş güvenlik uzmanlarının görevlendirilmesinde bu yönetmeliğe göre hesaplanan çalışma süreleri
bölünerek birden fazla iş güvenlik uzmanına verilemez. Ancak vardiyalı çalışma yapan işyerlerinde
vardiyalara uygun görevlendirme yapılabilir.
MADDE 8. İŞ GÜVENLİK UZMANLIĞI BELGESİ
1. A Sınıfı İş Güvenlik Uzmanlığı Belgesi
52
a. B sınıfı İş Güvenlik Uzmanlığı belgesi ile en az 4 yıl fiilen görev yaptığını iş güvenlik uzmanlığı
sözleşmesi ile belgeleyen ve A sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılarak yapılacak sınavda
başarılı olanlara
b. Mühendislik veya mimarlık eğitimi veren fakülte mezunları ile teknik elemanlardan, iş sağlığı ve
güvenliği veya iş güvenliği programında doktora yapmış olanlara
c. Genel Müdürlük veya bağlı birimlerinde en az 10 yıl görev yapmış mühendis veya mimarlık eğitimi
veren fakülte mezunları ile teknik elemanlara
d. İş Sağlığı ve Güvenliği alanında müfettiş yardımcılığı süresi dahil en az 10 yıl görev yapmış
mühendis, mimar v veya teknik eleman olan iş müfettişlerine
e. Genel Müdürlük ve bağlı birimlerinde uzman yardımcılığı süresi dahil en az 10 yıl fiilen görev
yapmış mühendislik veya mimarlık eğitimi veren fakülte mezunları ile teknik elemanı olan iş sağlığı
ve güvenliği uzmanlarına
2. B Sınıfı İş Güvenlik Uzmanlığı Belgesi
a. C sınıfı İş Güvenlik Uzmanlığı belgesi ile en az 3 yıl fiilen görev yaptığını iş güvenlik uzmanlığı
sözleşmesi ile belgeleyen ve B sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılarak yapılacak sınavda
başarılı olan mühendislik veya mimarlık eğitimi veren fakülte mezunları ile teknik elemanlara
b. İş sağlığı güvenliği veya iş güvenliği programında yüksek lisans yapmış mühendislik veya mimarlık
eğitimi veren fakültelerin mezunları ile teknik elemanlardan ve B sınıfı iş güvenliği uzmanlığı
eğitimine katılarak yapılacak sınavda başarılı olanlara
c. İş sağlığı ve güvenliği alanında teftiş yapan mühendis, mimar veya teknik eleman olan iş
müfettişleri hariç Bakanlık ve ilgili kuruluşlarında müfettiş yardımcılığı süresi dahil en az 10 yıl görev
yapan müfettişlerden ve B sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılarak yapılacak sınavda başarılı
olanlara
3. C Sınıfı İş Güvenlik Uzmanlığı Belgesi
a. C sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılarak yapılacak C sınıfı iş güvenliği uzmanlığı sınavında
başarılı olan mühendislik veya mimarlık eğitimi veren fakültelerin mezunları ile teknik elemanlara,
b. İş sağlığı ve güvenliği alanında teftiş yapan mühendis, mimar veya teknik eleman olan iş
müfettişleri hariç Bakanlık ve ilgili kuruluşlarında müfettiş yardımcılığı süresi dahil en az 10 yıl görev
alan müfettişlerden C sınıfı iş güvenlik uzmanlığı eğitimine katılanlara
MADDE 9. İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ GÖREVLERİ
1. Rehberlik
a. İşyerinde;
 Yapılan çalışmalar ve yapılacak değişikliklerle ilgili olarak tasarım, makine ve diğer teçhizatın
durumu, bakımı, seçimi ve kullanılan maddeler dahil olmak üzere işin planlanması,
organizasyonu ve uygulaması,
 Kişisel koruyucu donanımların seçimi, temini, kullanımı, bakımı, muhafazası ve test edilmesi
konularının iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına ve genel iş güvenliği kurallarına uygun olarak
sürdürülmesini sağlamak ve önerilerde bulunmak
b. İSG ile ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirmek
c. Meydana gelen iş kazası ve meslek hastalıklarının nedenlerinin araştırılması ve tekrarlanmaması
için alınacak önlemler hakkında öneride bulunmak
d. Ölüm ya da yaralanmaya neden olmayan ancak çalışana, ekipmana veya işyerine zarar verme
potansiyeli olan olayların nedenlerinin araştırılması konusunda öneride bulunmak
2. Risk Değerlendirmesi
a. Risk değerlendirmesi çalışmalarına katılarak değerlendirme sonucunda alınması gereken önlemler
hakkında işverene öneride bulunmak ve uygulamaları takip etmek
3. Çalışma ortam gözetimi
a. Kaza, yangın veya patlamaların önlenmesi için öneride bulunmak, uygulamaları takip etmek: doğal
afet, kaza, yangın veya patlama gibi durumlar için acil durum planlarının hazırlanması çalışmalarına
53
katılmak, bu konuyla ilgili periyodik eğitimlerin ve tatbikatların yapılmasını ve acil durum planı
doğrultusunda hareket edilmesini izlemek ve kontrol etmek
b. Yapılması gereken periyodik bakım, kontrol ve ölçümleri planlamak ve uygulamalarını kontrol
etmek
4. Eğitim, bilgilendirme ve kayıt
a. Çalışanların İSG eğitimlerinin ilgili mevzuata uygun planlanması konusunda çalışma yaparak
işverenin onayına sunmak, uygulamak ve kontrol etmek
b. Çalışma ortam gözetimi ve raporlarının kaydedildiği yıllık değerlendirme rapornu işyeri hekimi ile
işbirliği halinde hazırlamak
c. İSG talimatları ile çalışma prosedürlerini hazırlayarak işverenin onayına sunmak ve uygulamayı
kontrol etmek
5. İlgili birimlerle işbirliği
a. İşyeri hekimi ile birlikte iş kazası ve meslek hastalıklarıyla ilgili değerlendirme yapmak
b. İşyeri hekimi ile birlikte bir sonraki yıla ait gerçekleştirilecek İSG faaliyetlerini içerir yıllık çalışma
planı hazırlamak
c. Çalışan temsilcisi ve destek elemanına yardımcı olmak
d. Varsa kurulla işbirliğinde olmak
MADDE 10. İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ YETKİLERİ
1. İşverene yazılı olarak bildirilen İSG ile ilgili alınması gereken tedbirlerden hayati tehlike arz edenlerin iş
güvenliği uzmanı tarafından belirlenecek makul süre içerisinde işverence yapılmaması halinde bu
husus Çalışma ve İş İl Kurumu Müdürlüğü’ne bildirmek
2. İşyerinde belirlediği hayati tehlikenin ciddi ve önlenemez olması ve acil müdahale gerektirmesi halinde
işin durdurulması için işverene başvurmak
3. İşyerinin bütün bölülerinde çalışmalar yaparak çalışanlarla görüşmek ve ilgili bilgi ve belgelere ulaşmak
4. İşverenin bilgisi dahili gerekli kurum ve kuruluşlar ile işyerinin iç düzenlemesi ile ilgili işbirliği yapmak
5. Tam süreli iş sözleşmesi ile görevlendirilen iş güvenlik uzmanları, çalıştıkları işyeri ile ilgili mesleki
gelişmelerini sağlamaya yönelik eğitim, seminer ve panel gibi organizasyonlara katılma hakkına
sahiptir. Bu tip organizasyonlarda geçen süreler 1 yılda toplam 5 iş günü kadarı çalışma süresinden
sayılır.
MADDE 11. İŞ GÜVENLİK UZMANLARININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ
Çalışanın ölüm veya maluliyeti ile sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası
veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen iş güvenlik uzmanının belgesinin geçerliliği
6 ay askıya alınır.
MADDE 12. İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI ÇALIŞMA SÜRESİ
1. 10 dan az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışan başına yılda en az 60 dakika
2. Diğer işyerlerinde
a. Az tehlikeli sınıf: ayda 6 dakika/çalışan
b. Tehlikeli sınıf: ayda 8 dakika/çalışan
c. Çok tehlikeli sınıf: ayda 12 dakika/çalışan
3. Tam süreli iş güvenlik uzmanı
a. Az tehlikeli sınıfta yer alan 2000 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde, her 2000 çalışan için 1
adet
b. Tehlikeli sınıfta yer alan 1500 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde, her 1500 çalışan için 1 adet
c. Çok tehlikeli sınıfta yer alan 1000 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde, her 1000 çalışan için 1
adet
4. Birden fazla işyeri ile kısmi süreli iş sözleşmesi yapıldığında yolda geçen süreler haftalık kanuni
çalışma süresinden sayılmaz
MADDE 16. EĞİTİM KURUMLARI DERSLİK ve DİĞER BÖLÜMLERDE ARANAN ŞARTLAR
54
1. Dersliklerde 25 ten fazla kursiyer bulunamaz
2. Kursiyer başına 10 m³ hava hacmi bulunur ve tavan yüksekliği 2,40 m az olamaz. 4 m üstü yükseklikler
hacim hesabına katılmaz
3. Derslik penceresi, binanın dış cephesinde olmalı ve pencere alanı taban alanın %10 az olamaz ve
yerden yüksekliği 90 cm fazla olmamalıdır.
4. Bina dış cephesi tamamen veya kısmen cam ile kaplı ise ısıtma ve havalandırma şartı aranır
5. Derslik kapı genişliği 80 cm az olamaz
MADDE 18. EĞİTİM KURUMLARININ EĞİTİCİ KADROSU
1. İş güvenlik uzmanlığı ve diğer sağlık personeli eğitimi için eğitici belgesine sahip en az 4 eğitici ile tam
zamanlı iş sözleşmesi yapılır. Eğiticilerden en az biri mühendis olmak zorunda olup en fazla ikisi aynı
meslek dalında olabilir
2. İşyeri hekimi, iş güvenlik uzmanı ve diğer sağlık personeli eğitimi için eğitici belgesine sahip biri işyeri
hekimi olmak üzere ikisi hekim, ikisi mühendis ve kalan ikisi farklı meslek dalında olmak üzere en az 6
eğiticiyle tam süreli iş sözleşmesi yapar
MADDE 25. İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ EĞİTİMLERİ
Teorik ve uygulamalı olmak üzere 2 bölümden oluşur. Teorik 180 saat uygulama 40 saat ve toplam 220
saatten az olamaz. Teorik eğitimin en fazla yarısı uzaktan eğitim olarak verilebilir.
MADDE 26. DİĞER SAĞLIK PERSONELİ EĞİTİMLERİ
Eğitim süresi 90 saatten az olamaz. Teorik eğitimin en fazla yarısı uzaktan eğitim olarak verilebilir.
MADDE 27. YENİLEME EĞİTİMLERİ
İş güvenlik uzmanı ve diğer sağlık personeli kişiler belgelerini aldıktan itibaren 5 yıllık aralıklarla yenileme
eğitim programlarına katılmak zorundadırlar.
İş güvenlik uzmanı için 30 saatten az, diğer sağlık personeli için 18 saatten az olamaz
MADDE 29. İŞYERİ HEKİMLİĞİ ve İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI EĞİTİCİ BELGESİ
1. Pedagojik formasyona veya eğitici eğitimi belgesine sahip
a. En az 5 yıl A sınıfı iş güvenlik uzmanlığı yaptığını belgeleyen uzmanlara
b. En az 10 yıllık mesleki tecrübeye sahip İSG veya iş güvenliği alanında doktora yapan mühendis,
mimar veya teknik elemanlara
c. Genel Müdürlük ve bağlı birimlerinde uzman yardımcılığı süresi dahil 10 yıl görev yapan İSG
uzmanlara en az 10 yıl görev yapan mühendislik, öiöarlık eğitimi veren fakülte meznuları ile teknik
elemanlara
d. Bakanlık ve ilgili kuruluşlarında müfettiş yardımcılığı dahil en az 10 yıl görev yapmış çalışma ve
sosyal güvenlik eğitim uzmanlarına
2. Bakanlıkça ilan edilen eğitim programlarına uygun olarak üniversitelerde en az dört yarıyıl ders veren
mühendis, mimar, fizikçi, kimyager, biyolog, teknik öğretmen, hukukçu ve hekimler ile bu alanlarda
lisansüstü eğitim almış olan öğretim üyelerinden Komisyonca belirlenen eğitim müfredatına uygun ders
verdiğini belgeleyen ve Bakanlıkça belgeleri uygun görülenlere
MADDE 33. İHLALLER ve İHTAR PUAN UYGULAMASI
İhlallerde yönetmelik ekinde yer alan puanlar uygulanır
Bir takvim yılı içinde hafif ihlallerin ihtar puanlarının toplamının 30’a orta ihlallerin ihtar puanlarının toplamı 60’a
ulaşması durumunda kişi ve kurumların o yıl içinde işleyecekleri diğer hafif ve orta ihlaller bir üst derecenin
tavan puanı esas alınarak uygulanır
5 yıllık vize işlemini tamamlayan kişi ve kurumların uygulanmasının üzerinden en az 1 yıl geçmiş tüm puanları
silinir
55
MADDE 34. YETKİLERİN ASKIYA ALINMASI ve İPTALİ
1. İhtar puanları toplamı kişi için 100, kurum için 200 puanı aşması durumunda
2. Denetim ve kontrollerde tespit edilen aksaklıkların giderilmesi için verilen en fazla 30 günlük süre
sonunda noksanlıkların devam etmesi halinde belge 6 ay süre ile askıya alınır
Yetki belgesinin 6 ay süre ile askıya alınması durumunun bir vize döneminde 2 kez gerçekleşmesi durumunda
belge 1 yıl askıya alınır.
1. Bakanlıkça belirlenen esaslara aykırı şube açmaları, yetki aldıkları adres veya il sınırı dışında hizmet
vermeleri
2. Sunmakla yükümlü oldukları hizmetlerin tamamını veya bir kısmını devretmeleri
3. Bir vize dönemi içinde 3 defa yetki belgelerinin askıya alınması durumunda
4. Yetki belgesinin amacı dışında veya yetki aldıkları adreste Genel müdürlükçe yetkilendirilmedikleri
konularda hizmet verdiği veya faaliyette bulunduğu tespit edildiğinde
5. Belgesi askıda olan kişi ve kurumun bu süre içinde faaliyetleri ile ilgili hizmet vermesi durumunda yetki
belgeleri iptal edilir.
Bakanlığa bildirilen sözleşme veya eğitim katılım belgesi gibi evrakta gerçeğe aykırı beyan veya imza tespit
edilirse eğitim kurumunun yetki belgesi doğrudan iptal edilir. Sorumlu müdürün eğitimi belgesi geçerliliği 1 yıl
askıya alınır. Aynı tespitte eğiticilerin kusurlu olması durumunda eğitici geçerlilik belgeleri 1 yıl süreyle askıya
alınır
ADI: İŞ HİJYENİ ÖLÇÜM, TEST VE ANALİZİ YAPAN LABORATUVARLAR HAKKINDA YÖNETMELİK
SAYI: 28741
MADDE 1. AMAÇ
Çalışma ortamına yönelik fiziksel, kimyasal ve biyolojik etkenlerle ilgili iş hijyeni ölçüm, test ve analizleri
yapacak özel veya kamuya ait kurum ve kuruluş laboratuvarlarının yetkilendirilmesine ilişkin usul ve esaslar
MADDE 2. KAPSAM
20.06.2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında yer alan işyerleri ile bu
işyerlerinde iş hijyeni ölçüm, test ve analiz yapacak kişi ve kurumları kapsar




Kendi işyeri ve çalışanlarına yönelik iç kontrol amacıyla iş hijyeni ölçümi test ve analizi yapan
labaratuvarlar
İSG Enstitüsü Müdürlüğü laboratuvarlarını
Türkiye Atom Enerjisi Kurumunun kendi mevzuatı çerçevesinde gerçekleştirdiği iş hijyeni ölçüm, test ve
analiz faaliyetleri
Biyolojik numuneler üzerinde yapılan ölçüm, test ve analizleri kapsamaz
MADDE 3. DAYANAK


20.06.2012 tarih ve 6331 sayılı kanunun 10, 30 ve 31. Maddeleri
09.01.1985 tarih ve 3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri
Hakkında Kanunun 12.maddesi
MADDE 4. TANIMLAR
İş Hijyeni Ölçüm, Test ve Analizi; Çalışma ortamında bulunan, çalışanların sağlığını olumsuz yönde
etkileyebilecek her türlü fiziksel (gürültü, titreşim, aydınlatma, iyonlaştırıcı olmayan radyasyon vb), kimyasal
(toz, gaz, buhar vb) ve biyolojik (virüs, bakteri, mantar vb) etkenlerin nicelik ve nitelik tayininin yapılmasını
56
Deney Personeli; İş hijyeni ölçüm, analiz, test, numune alma işlemlerini gerçekleştirilen labaratuvar tarafından
yetkilendirilmiş kişiyi
Kalite Yöneticisi; En az 4 yıllık lisans eğitimi veren Mühendislik, Fen, Tıp, Veteriner, Ziraat, Eczacılık, Su
Ürünleri Fakülteleri ile Fen Edebiyat Fakültelerinin Fizik, Kimya ve Biyoloji Bölümleri veya bunların denkliği
Yüksekokul Kurulu tarafından kabul edilen yurtiçindeki veya yurtdışındaki öğrenim kurumlarından mezun
olmuş ve labaratuvar yönetim sistemi kurulmasından, uygulanmasından, iyileştirilmesinden, tespit edilen eksik
ve/veya uygunsuzlukların yönetime bildirilmesinden sorumlu kişi
MADDE 5. İŞVERENLERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
1. İşveren laboratuvarlardan işyerine iş hijyen ölçüm, test ve analizleri yapmak üzere gelen laboratuvar
personelinin işverenine aşağıdaki hususlarda bilgilendirme yapar
a. İşyerinde karşılaşılabilecek sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici tedbirler
b. İlkyardım, olağan dışı durumlar, afetler ve yangınla mücadele ve tahliye işleri konusunda
görevlendirilen kişiler
2. İşyerinde iş hijyeni ölçüm, test ve analiz kayıtlarının saklanmasında mevzuatta belirtilen süreler esastır.
Ancak mevzuatta belirlenmeyenler için saklama süresi 10 yıldır
3. Laboratuvar, sunduğu hizmet kapsamında yönetmelik ekinde bulunan parametrelerden herhangi birini
bulunduruyorsa, bu parametrelere dair kullandığı metodlardan, Türk Akreditasyon Kurumu tarafından
akredite olur. Ekte belirtilen parametrelerden herhangi biri ile ilgili hizmet vermiyorsa, uyguladığı iş
hijyen ölçüm, test ve analizi kapsamına giren metodların en az birinden Türk Akreditasyon standardına
göre akredite olur.
4. Akredite olması zorunlu olmayan parametreleri ölçen ve bu parametrelerden akredite olmamış olan
laboratuvarın ilgili parametreler için sağlayacağı şartlar;
a. Kalite yönetim sistemini, iş hijyeni ölçüm, test ve analiz sonuçlarının doğrulupunu güvenceye alacak
seviyede dokümante eder
b. Talep, teklif veya sözleşmelerin gözden geçirilmesi için prosedür oluşturur ve sürekliliğini sağlar
c. Her deney için bir prosedür oluşturarak sadece yetkinliği sağlanmış ve yetkilendirilmiş personelin
deneyi yapması sağlanır
d. Deney personeli kullandığı metoda uygun çalışır ve metodun tüm şartlarını yerine getirir
e. Deney personeli, kullandığı cihazlarla ilgili temel eğitimleri alır
f. Çevre ve yerleşim şartlarının deney sonuçlarına olumsuz etkimesi engellenir
g. Şlgili standartlara ve üreticinin sağladığı bilgilere göre cihazların bakım ve kalibrasyonunun
periyotları belirlenir ve bakım ile kalibrasyonların zamanında yaptırılmasını sağlar
h. Kalibrasyonlar akredite laboratuvarlarca yapılır
MADDE 8. NUMUNE ALMA ve TAŞIMA
1. Kimyasal maddelere maruziyetin tespiti amaçlı iş hijyeni ölçüm, test veya analiz sonuçlarının
değerlendirilmesine yönelik, uzun süreçli referans süresi bir vardiyada 8 saat, kısa süreçte 15 dakikadır
2. Çalışanların kişisel maruziyet düzeyleri ölçülürken numune alma cihazı veya pasif mrnekleyici, çalışan
kişinin üzerinde ve solunum bölgesinde numune alacak şekilde kullanılır
MADDE 11. LABORATUVAR BÖLÜMLERİ
1.
2.
3.
4.
5.
En az 15 m² ofis alanı
Analiz yapan kurumlar için 5 m² numunelerin teslim alındığı numune kabul bölümü
Tartım işi yapan laboratuvarlarda 5 m² ayrı tartım bölümü
Enstrümantal analiz cihazlarında çalışılıyorsa her bir cihaz için en az 5 m² alan
Kimyasal maddeler varsa bunların depolanması için 6 m² ayrı bölüm
MADDE 12. ASGARİ ÖZELLİKLER
1. Acil çıkış kapıları bulunur
57
2. Laboratuvar personeli, yöneticisi, kalite yöneticisi ve deney personeli olmak üzere en az 3 kişiden
oluşur
3. Tıbbive tehlikeli atıklar ile ilgili işlemler ilgili mevzuatlar uyarınca yapılır
MADDE 13. LABORATUVARLAR ARASI İŞBİRLİĞİ
İş yoğunluğu, daha fazla uzmanlığa ihtiyaç duyma veya geçici kapasite düşmesi gibi tahmin edilemeyen
sebeplerden dolayı hizmet veremediğinde yönetmelik hükümlerine uygun olarak yeterlilik belgesi alan
laboratuvarları kullanabilir. Bu durumda hizmet yaptıran laboratuvar;
1. Yapamadığı hizmete ilişkin işlerden Bakanlığa ve hizmeti alan işverene karşı sorumludur
2. Hizmet yaptırdığı laboratuvarı listesini ve yapılan sözleşme örneğini Genel Müdürlüğe bildirir
3. Farklı laboratuvardan hizmet alacağını işverene yazılı olarak bildirir
MADDE 16. BİLDİRİM ZORUNLULUĞU
Ön yeterlilik veya yeterlilik belgesi alan laboratuvar, kapatılması, adres değişikliği, akreditasyon belgelerinin
geçici askıya alınması veya iptali gibi durumlar ve gerekçesini 10 iş günü içinde İSGGM’ye bildirir.
Laboratuvar, iş hijyeni ölçüm, test ve analiz hizmetleri sonucunda elde ettiği sonuçları, İSGGM internet
sitesinde açıklayacağı biçim ve zaman aralığında İSGGM’ye bildirir.
Laboratuvar personelinde veya deney personelinin yetkilendirildiği iş hijyen ölçüm, test ve analizinde herhangi
bir değişiklik olduğunda, 10 iş günü içinde İSGGM’ye bildirir
Laboratuvar, katıldığı yeterlilik deneyleri ve karşılaştırma ölçümlerinin sonuçlarını kendilerine ulaştıktan sonra
10 iş günü içinde İSGGM’ye bildirir
MADDE 18. BAŞVURU DOSYASI
1. Dilekçe ekinde bulunması gerekenler
 Başvuru dilekçesi
 İşyeri bilgi formu
 Akreditasyon kurumu tarafından verilen akreditasyon belgesi
 Ön yeterlilik belgesi başvurusunda labaratuvarın akreditasyon kurumu tarafından onaylanmış
akreditasyon başvurusunu parametre/metod listesini gösterir belge
 Ölçüm belirsizliği hesapları, validasyon ve/veya doğrulama raporları
 Analiz raporlarına imza atmaya yetkili personelin isimlerini ve unvanlarını içeren, labaratuvar
yöneticisi tarafından onaylı imza sirküsü
 Personel bildirim listesi
 Laboratuvar sorumlusu ve kalite yöneticisinin onaylı diploma örneği
 İş hijyeni ölçüm, test ve analiz hizmeti verecek parametre listesi
 İş hijyeni, ölçüm, test ve analiz hizmetinde kullanılacak cihaz, alt ve ekipmanlara ait kalibrasyon
çizelgesi
 Personelin eğitim sertifikaları
 Özel laboratuvarların ticaret odasından alınan ve Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi’nde yayımlanan
tüzel kişiliği gösterir belge
 Özel laboratuvarlardan, bildirilen adreste faaliyetini gösterir “İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı” ile
laboratuvar yerinin tapusu veya kira sözleşme örneği
2. Kullanılan metodların Türkçe olarak hazırlanmış deney talimatları ile gerektiğinde metodların tam metni
İSGGM’ye bildirilir
3. Başvuru dosyasının İSGGM’ye ulaştığı tarih başvuru tarihi olarak değerlendirilir
MADDE 19. BELGE YENİLEME
Yeterlilik belgesine sahip olan ve süre sonunda belgesini yenilemek isteyen laboratuvarlar belge süresinin
bitiminden en az 120 gün önce İSGGM’ye başvurur
58
MADDE 20. BAŞVURU KABULÜ
Belge başvuru dosyasında yapılan inceleme sonrasında eksik tespit edilmesi halinde eksiklerin giderilmesi için
bir termin planı hazırlatılır. Termin planının hazırlanmasından sonra 1 ay-3 aya kadar süre verilerek eksiklerin
giderilmesi istenir. Eksikler giderilmezse başvuru ücreti iade edilmeksizin dosya iade edilir.
Eksiklerinin tamamlandığı bildirilen laboratuvara 30 iş günü içinde yerinde incelemeye gidilir.
MADDE 21. YERİNDE İNCELEME
En az 10 iş günü önceden bildirilir.
MADDE 23. BELGELENDİRME SÜRECİ
Yerinde inceleme neticesi 10 iş günü içinde laboratuvara bildirilir. Laboratuvara eksiklerin giderilmesi için en
lfazla 2 ay süre verilir. Bu süre uzatılmaz
Eksikler giderilmedi ise gerek görülmesi halinde ikinci yerinde inceleme yapılır. Halen eksikler devam ediyorsa;
Başvuru dosyası iade edilir
Tespit edilen eksik ve/veya uygunsuzluklar başvuru kapsamındaki parametreler ile ilgili ise ilgili parametreler
kapsam dışı bırakılarak diğer belgeler için belge düzenlenir.
MADDE 24. ÖN YETERLİLİK
İlk defa yeterlilik belgesi alacak laboratuvara yönetmelik gereği şartları yerine getirmesi halinde ön yeterlilik
belgesi verilir. Belge 1 defaya mahsus 1 yıllık süre için verilir. 1 yılın sonunda yeterlilik belgesi alınmamışsa ön
yeterlilik belgesi iptal edilir.
MADDE 25. YETERLİLİK BELGESİ
Akreditasyon standardına göre akreditasyon kurumu tarafından iş hijyeni ile ilgili en az bir metottan
akreditasyon almış ve yönetmeliğin bütün şartlarını sağlayan laboratuvara İSGGM tarafından verilen belgedir.
Yeterlilik belgesi geçerlilik süresi 4 yıldır.
Süre sonunda yapılan incelemede yeterlilik belgesi şartlarının devamının tespiti halinde belge yenilenir.
MADDE 30. BELGENİN VEYA PARAMETRELERİNİN ASKIYA ALINMASI
Yönetmelik Ek’inde belirtilen ceza puanına göre, puanı 100’e ulaşan laboratuvarın yeterlilik belgesindeki ilgili
parametresi 3 ay süre ile askıya alınır. Ceza puanının 200’e ulaşması durumunda yeterlilik belgesi iptal edilir.
59
ADI: İŞ KANUNUNA İLİŞKİN ÇALIŞMA SÜRELERİ YÖNETMELİĞİ
SAYI: 25425
MADDE 1. AMAÇ
Çalışma sürelerinin uygulanmasına ilişkin esaslar
MADDE 2. DAYANAK
22.05.2003 tarih ve 4857 sayılı iş kanununun 63. Maddesi
İşte geçirilen süre çalışma süresidir. İklim ve yöredeki gelenekler göz önüne alınarak 24 saat içinde kesintisiz
12 saat dinlenme süresi esas alınır.
MADDE 4. HAFTALIK NORMAL ÇALIŞMA SÜRESİ
En çok 45 saattir. Günlük çalışma süresi 11 saati aşamaz
MADDE 5. DENKLEŞTİRME ESASINA GÖRE ÇALIŞMA
Günde 11 saati aşmayacak şekilde haftalık normal çalıştırma süresi haftanın günlerine dağıtılabilir. Yoğunluk
olmayan günlerde daha az çalıştırılarak süre denkleştirilir.
Denkleştirme 2 aylık süre içinde tamamlanmalıdır. Bu süre toplu iş sözleşmeleri ile 4 aya kadar arttırılabilir.
MADDE 6. KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA
Tam süreli iş sözleşmesine göre 2/3 oranında yapılan çalışmalardır
MADDE 7. TELAFİ ÇALIŞMASI
60
Zorunlu nedenlerle işin durması, ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra verilen tatiller gibi
nedenlerle normal çalışmanın altında çalışmalar veya tamamen tatil yapılması ya da işçinin talebi ile aldığı izin
hallerinde işçinin çalışmadığı sürelerin telafisi için yapılacak çalışmalardır.
Telafi çalışması, kaynağı oluşturan zorunlu nedenin ortadan kalkması ve normal çalışmanın başlamasını takip
eden 2 ay içerisinde yapılır.
Telafi çalışması günlük en çok 11 saati aşmamak kaydı ile günde 3 saatten fazla olamaz.
Telafi çalışması tatil günleri yapılamaz
ADI: İŞ KANUNUNA İLİŞKİN FAZLA ÇALIŞMA VE FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA YÖNETMELİĞİ
SAYI: 25425
4857 sayılı iş kanununun 63. Maddesinde belirtilen haftalık normal çalışma süresi dışında yapılacak fazla
çalışma sürelerine ilişkin usul ve esaslar
MADDE 2. DAYANAK
22.05.2003 tarih ve 4857 sayılı iş kanununun 41. Maddesi
MADDE 3. TANIMLAR
Fazla Çalışma; Haftalık 45 saati aşan çalışma
Fazla Sürelerle Çalışma; Haftalık çalışma süresinin 45 saatin altında belirlendiği durumlarda, bu süreyi aşan
ancak 45 saatin altında yapılan sözleşme
MADDE 4. FAZLA ÇALIŞMA ve FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA ÜCRETİ
Fazla çalışmanın her saati için normal çalışma ücretinin %50 yükseltilmesi ile ödenir.
Fazla sürelerle çalışmanın her saati için normal çalışma ücretinin %25 yükseltilmesi ile ödenir
MADDE 5. FAZLA ÇALIŞMADA SINIR
Fazla çalışma süresi toplamı 1 yılda 270 saatten fazla olamaz.
MADDE 6. SERBEST ZAMAN
Çalışan isterse yazılı olarak başvurmak şartı ile fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma karşılığı zamlı ücreti
yerine fazla çalıştığı her saat karşılığında 1 saat 30 dakikayı fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığı 1 saat 15
dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.
MADDE 7. FAZLA ÇALIŞMA YAPILAMAYACAK İŞLER



İş kanununun 63. Maddesi son fıkrası uyarınca günde 7,5 saat ve daha az çalışılması gereken yerlerde
İş kanununun 69. Maddesi 1. Fıkrası gereği gece sayılan gün dönemi yürütülen işlerde
Maden ocakları, kablo döşeme, kanalizasyon, tünel inşaatı gibi işlerin yer ve su altı yapılanlarında
MADDE 8. FAZLA ÇALIŞMA YAPTIRILMAYACAK İŞÇİLER




18 yaşını doldurmamış işçiler
İşyeri hekimi veya Sosyal sigortalar Kurumu Başkanlığı hekiminin, bunların bulunmadığı yerlerde
herhangi bir hekimin izin vermediği işçiler
Gebe, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren işçiler
Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçiler
ADI: İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ
61
SAYI: 28512
MADDE 1. AMAÇ
İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütmekte kurulacak İSGB ile OSGB yetkilendirilmeleri, yetki belgelerinin
iptali, görev, yetki ve sorumlulukları ile çalışma usul ve esasları
MADDE 2. KAPSAM
20.06.2012 tarihli İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki işyerleri
MADDE 3. DAYANAK


6331 kanunun 6., 8. Ve 30. Maddeleri
Hakkında Kanunun 2. ve 12. maddeleri
MADDE 5. İŞVERENİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİ İLE İLGİLİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ
İşveren, işyerlerinde alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının
izlenmesi, iş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, çalışanların ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu
sağlık ve güvenlik hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla; çalışanları arasından bu Yönetmelikte belirtilen nitelikleri
haiz bir veya birden fazla işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer sağlık personeli görevlendirir. Gerekli
nitelikleri haiz olması halinde tehlike sınıfı ve çalışan sayısını dikkate alarak bu hizmetin yerine getirilmesini
kendisi üstlenebilir.
İşveren, yükümlülüklerinin tamamını veya bir kısmını, OSGB’lerden hizmet alarak yerine getirebilir.
İşveren, işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının tam süreli görevlendirilmesi gereken durumlarda İSGB kurar.
Tam süreli işyeri hekimi görevlendirilen işyerlerinde, diğer sağlık personeli görevlendirilmesi zorunlu değildir.
İşveren;
a) İSG ile ilgili görevlendirilen personelin etkin bir şekilde çalışması amacıyla gerekli kolaylığı sağlar
b) Görevlendirdiği kişi veya araç, gereç, mekân ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılar
c) Sağlık ve güvenlik hizmetini yürütenler arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlar
MADDE 7. İŞVERENİN
YÜKÜMLÜLÜKLERİ


SAĞLIK
ve
GÜVENLİK
KAYITLARI
ve
ONAYLI
DEFTERE
İLİŞKİN
İşyerinde yürütülen İSG faaliyetlerine ilişkin kayıtları,
İşten ayrılma tarihinden itibaren en az 15 yıl süreyle kişisel sağlık dosyalarını saklar.
Onaylı defter: İşyeri hekimi ve iş güvenlik uzmanı tarafından yapılan tespit ve tavsiyeler ile gerekli görülen
diğer hususların yazıldığı, seri numaraları ve sayfaları bir asıl iki kopyalı düzenlenmiş her işyeri için tek olan
defter
Onaylı defter sayfaları Çalışma ve İş Kurumu İl müdürlükleri, İSGGM veya noterce her sayfası mühürlenmek
suretiylr onaylanır
Onaylı defter yapılan tespite göre iş güvenlik uzmanı, işyeri hekimi ile işveren tarafından imzalanır. Onaylı
deftere yazılan tespit ve öneriler işverene tebliğ edilmiş sayılır7
Asıl sureti işveren, diğer suretleri işyeri hekimi ve iş güvenlik uzmanı tarafından saklanır
MADDE 8. ÇALIŞANLARIN HAK ve YÜKÜMLÜLÜKLERİ
Çalışanlar sağlık ve güvenliklerini etkileyebilecekleri tehlikeleri İSG kuruluna, kurulun olmadığı yerlerde
işverene bildirerek tespit ve tedbir talep edebilir
MADDE 10. İŞYERİ SAĞLIK ve GÜVENLİK BİRİMİ
62





En az 1 işyeri hekimi ile işyeri tehlike sınıfına uygun belgeye sahip en az 1 iş güvenlik uzmanı ile
oluşturulur
Asıl işin yürütüldüğü mekanda ve giriş katta kurulması esastır
8 m² az olmamak üzere iş güvenlik uzmanı odası ile işyeri hekimi tarafından kullanılmak üzere bir
muayene odası, 12 m² az olmamak üzere ilkyardım ve acil müdahale odası sağlanır
Çalışanı acil durumda en yakın sağlık birimine ulaştırmak üzere uygun araç bulundurulur
Sağlık Bakanlığından ruhsatlı sağlık hizmeti verilen yerlerde ilkyardım ve acil müdahale odası ve araç
gereçler ile ulaşım amaçlı araç şartı aranmaz
MADDE 11. İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ HİZMETLERİNİN YÜRÜTÜLMESİ AMACIYLA SAĞLANACAK
ŞARTLAR
50 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde işveren


İşyeri hekimi ile diğer sağlık personeline ve iş güvenlik uzmanına 8 m² az olmamak üzere iki oda tahsis
eder
Çalışanı acil durumda en yakın sağlık birimine ulaştırmak üzere uygun araç bulundurulur
50 den az çalışanlı işyerlerinde işyeri hekimi ile diğer sağlık personeli ve iş güvenlik uzmanının etkin hizmeti
için çalışma süresinde kullanılmak üzere uygun yer sağlar
MADDE 12. ORTAK SAĞLIK ve GÜVENLİK BİRİMİ
1. OSGB kurulabilmesi için tam süreli aşağıdaki personeller bulunmalıdır
 İşyeri hekimi
 İş Güvenlik Uzmanı
 Diğer sağlık personeli
2. OSGB de tam süreli görevlendirilen personel başka bir işyerinde, OSGB de veya eğitim kurumunda
çalışamazlar
3. Personelin kullanımı için
 İşyeri hekimi için en az 10 m² muayene odası, 15 m² ilkyardım ve acil müdahale odası
 10 m² iş güvenlik uzmanı odası
 12 m² bekleme yeri
 Uygun büyüklükte arşiv odası ve en az bir tuvalet ve lavabodan oluşur
4. Kuruldukları il ve sınır komşusu illerde hizmet sunmaya yetkilidir. Sınır iller dışında çalışmak için o ilde şube
açmalıdır. Niteliği gereği birden fazla ilde yürütülmesi gereken raylı sistem, yol ve nakil hattı inşaası veya
bakımı ve onarımı gibi işlerde hizmet alınan OSGB nin işin yapıldığı illerden herhangi birinde
yetkilendirilmeleri yeterlidir.
5. Tapuda işyeri olarak görünen bölümler hariç mesken olarak kullanılan çok katlı binalarda ve işyeri olarak
görünse dahi bodrum katta kurulamazlar. Tapu kütüğünde mesken olarak kayıtlı binalarda yer alan
bölümlerin tamamının işyeri olarak ruhsatlandırılması şartı ile OSGB kurulabilir. Zemin katta veya müstakil
binalarda kurulması esastır.
6. Adres veya unvan değişikliğini 30 gün içinde yetki belgesinin yenilenmesi talebi ile İSGGM bildirmelidirler.
7. Şirket ortaklarının değişikliği 30 gün içinde İSGGM’ye bildirilir.
MADDE 13. İSGB ve OSGB GÖREV, YETKİ ve SORUMLULUKLARI




İşyerinde sağlık ve güvenlik risklerine karşı koruyuvcu önleyici ve düzeltici faaliyeti kapsayacak ortam
gözetimleri ile ilgili işverene rehberlik
Sağlık gözetimi uygulamasından
Çalışanların İSG konularında bilgilendirilmesi ve eğitimleri
Acil durumların belirlenerek planların hazırlanması, ilkyardım ve acil müdahale bakımından yapılması
gereken uygulamaların organizasyonu
63

Yıllık çalışma planı, yıllık değerlendirme raporu, çalışma ortam gözetimi, çalışanların sağlık gözetimi, iş
kazası ve meslek hastalığı ile İSG bilgilerin ve çalışma sonuçlarının kayıt altına alınması
OSGB ler İSG hizmetinin bir kısmı veya tamamını başka bir kuruma veya kişiye devredemezler
İstihdam edilen kişiler 5 iş günü içinde İSG KATİP üzerinden İSGGM’ye bildirilir.
OSGB’ler faaliyerlerini durdurmaları veya belgelerinin iptal edilmesi halinde belgelerinin asıllarını 30 gün içinde
İSGGM iade ederler
MADDE 14. GÖREVLENDİRME BEKGESİ ve SÖZLEŞME
İşyerine hizmet vermek için zorunlu süre bölünerek birden fazla kişiye verilemez
Sözleşme ve görevlendirme belgeleri 3 nüsha halinde düzenlenir






Sözleşmenin 1 nüshası işveren tarafından, 1 nüshası OSGB tarafından saklanır. Son nüsha 5 işgünü
içinde işveren veya OSGB tarafından İSGGM’ye bildirilir.
İşyerinde çalışanlar arasında görevlendirme yapılması halinde görevlendirme belgesi düzenlenir.
Belgenin 1 nüshası işveren 1 nüshası sözleşme yapılan kişi tarafından saklanır. Son nüsha 5 işgünü
içinde işveren tarafından İSGGM’ye bildirilir.
Kamuya ait 657 sayılı Kanuna tabi çalışanlar arasında görevlendirme yapıldığı taktirde görevlendirme
belgesi düzenlenir. Belgenin 1 nüshası işveren 1 nüshası sözleşme yapılan kişi tarafından saklanır.
Son nüsha 5 işgünü içinde kurum tarafından İSGGM’ye bildirilir.
İşyeri hekimi, iş güvenlik uzmanı veya diğer sağlık personeli görevinden birini işverenin üstlenmesi
durumunda çalışma taahhütnamesi 2 nüsha düzenlenir. 1 nüshası 5 işgünü içinde İSGGM’ye bildirilir.
İSG KATİP üzerinden bildirilen sözleşme veya görevlendirme belgeler, 3 gün içinde, yazılı olarak
bildirilenler de 15 işgünü içinde İSGGM tarafından onaylanır
İSGB ve OSGB’de görevlendirme zorunluluğu bulunanların görevlerinden ayrılması durumunda 30 gün
içinde aranan niteliklere sahip personel görevlendirilir ve İSGGM’ye bildirilir.
MADDE 18. SORUMLU MÜDÜRÜN GÖREV, YETKİ ve SORUMLULUKLARI




OSGB personeli görevlendirme takibinden
OSGB kayıtların tutulması ve düzenli arşivlenmesi
İSGGM tarafından istenen belgelerin hazırlanması
OSGB başvuru, yetkilendirme ve vize işleri takibi
OSGB lerde tam zamanlı görevli bulunan işyeri hekimi ve iş güvenlik uzmanı sorumlu müdür olarak çalışabilir.
OSGB lerden talep edilen her türlü bilgi ve belgeye ilişkin iş ve işlemlerde İSGGM sadece sorumlu müdür
muhattap kabul eder
Sorumlu müdürün değişmesi/görevinden ayrılması duruunda 30 iş günü içinde yeni sorumlu müdür atanır ve
İSGGM’ye bildirilir.
MADDE 20. VİZE İŞLEMLERİ
OSGB ler yetki belgelerinin düzenlenmesinden itibaren 5 yılın tamamlanmasına kadar en fazla 60, en az 45
gün kala vize işlemleri için başvuru evraklarını İSGGM’ye gönderir. Müracaat etmeyen ya da vize süresi
dolduktan sonra vize işlemleri tamamlanmayan firmaların belgeleri 6 ay süre ile askıya alınır. 6 ay sonunda
hala vizesi tamamlanmamışsa belgesi iptal edilir.
MADDE 21. İHTARLAR
1 takvim yılı içinde hafif ihlallerin ihtar puanları toplamının 30’a, orta ihtar puanları toplamının 30’a ulaşması
durumunda OSGB’nin o yıl içinde işleyeceği diğer hafif ve orta ihlaller bir üst derecenin taban puanı esas
alınarak uygulanır.
5 yıllık süre sonunda, uygulanması üzerinden 1 yıl geçen puanlar silinir.
64
Belgenin askıya alınması


Ceza puanı 200’e ulaşması
Denetim ve kontrollerde tespit edilen noksanlıkların giderilmesi için verilen en fazla 30 günlük sürenin
sonunda noksanlıkların devam etmesi hallerinde belge 6 ay askıya alınır.
Belgenin iptali



Bakanlıkça belirlenen usullere aykırı şube açmaları, yetki aldığı adres veya il sınırı dışında hizmet
vermeleri
Sunmakla yükümlü oldukları hizmetlerin bir kısmını ya da tamamını devretmeleri
Şirket ortaklarında yapılan değişikliğin zamanında bildirilmemesi veya uygunsuzluğun bildirilmesine
rağmen 30 gün içinde düzeltilmemesi ve gerekli bildirimlerin zamanında yapılmaması
Kendi isteği ile yetkisi iptal edilen OSGB’ler aynı şirket veya kurucular ile 6 ay içerisinde OSGB başvurusunda
bulunduğu taktirde başvuru bu sürenin tamamlanmasına kadar askıya alınır
ADI: İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ ÇALIŞAN TEMSİLCİSİNİN NİTELİKLERİ VE SEÇİLME USUL
VE ESASLARINA İLİŞKİN TEBLİĞ
SAYI: 28750
MADDE 1-2. AMAÇ ve KAPSAM
20.06.2012 tarih ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve güvenliği Kanunu’nun 20. Maddesi kapsamında çalışan
temsilcisinin nitelikleri, seçimi ve atanmasına ilişkin usul ve esaslar
MADDE 3. DAYANAK


Hakkında Kanunun 2. ve 34. maddeleri
MADDE 4. İŞVERENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
İşveren riskler ve çalışan sayısını göz önüne alarak çalışanlar arasında yapılacak seçim veya seçimle
belirlenemediği durumlarda atama yoluyla yeterli sayıda çalışan temsilcisi görevlendirir
İşyerinde sendika bulunması durumunda sendika temsilcisi, çalışan temsilcisi olarak görevlendirilir
MADDE 5. ÇALIŞAN TEMSİLCİSİ ADAYLARININ BELİRLENMESİ
Çalışan temsilcisinin seçim ile belirlenmesi durumunda aday başvurularının yapılması için 7 günden az
olmamak üzere süre tanınarak işyerinde ilan edilir.
65
6. maddede belirtilen nitelikleri taşıması gerekmektedir.
Aday sayısı çalışan temsilcisi sayısının 3 katından fazla olamaz. Fazla olması durumunda yaş, öğrenim
durumu, deneyim süresi gibi kriterler esas alınarak 7 günlük süre sonuda en fazla 3 gün içinde ilan edilir.
MADDE 6. ÇALIŞAN TEMSİLCİSİNİN NİTELİKLERİ
1. İşyerinde tam süreli daimi çalışmalı
2. En az 3 yıllık iş deneyimi olmalı
3. En az Ortaokul düzeyi eğitim görmüş olmalı
Sendika temsilcisinin çalışan temsilcisi olması durumunda yukarıdaki şartlar aranmaz
MADDE 7. ÇALIŞAN TEMSİLCİSİ SAYISI
1.
2.
3.
4.
5.
6.
2-50 arası çalışan bulunan işyerlerinde 1
2001 ve üzeri çalışanı bulunan işyerlerinde 6
MADDE 8. ÇALIŞAN TEMSİLCİLERİNİN SEÇİLME veya ATANMA KOŞULLARI
Çalışanların en az yarıdan fazlasının katılacağı oylama yapılır. Oylama gizli yapılır.
Oyların eşitliğinde adayların yaşı, deneyimi, öğrenim durumu…işverence belirlenir
Çalışan temsilcisi görevinden ayrılırsa daha önceki seçimde en fazla ikinci oyu alan çalışan, temsilci olur
İşyerinde birden fazla sendika varsa;
1. Bir çalışan temsilcisi olacaksa en çok üyeye sahip sendika temsilcisi çalışan temsilcisi olur
2. Temsilci hesaplama
a. Toplam çalışan sayısı:2000
Sendika sayısı:2
Görevlendirilecek temsilci sayısı: 5
Diğer çalışan sayısı: 900
A sendikası için: (1100/2000)*5=2,75……….3 Çalışan temsilcisi
B sendikası için: (900/2000)*5=2,25 ………..2 Çalışan temsilcisi
b. Toplam çalışan sayısı:800
A sendikası: 500
B sendikası: 300
Görevlendirilecek temsilci sayısı:4
A sendikası için: (500/800)*4= 2,5…….2 Çalışan temsilcisi
B sendikası için: (300/800)*4= 1,5……..1 Çalışan temsilcisi
Kalan 1 temsilci kura ile belirlenir
3. Sendika bulunmaması ya da çalışanlar arasında aday olmaması halinde işveren temsilciyi atar.
4. Birden fazla temsilcinin olduğu yerde baştemsilci, çalışan temsilcilerinin oyu ile belirlenir
5. Yetkili sendikanın yetkisini kaybetmesi veya bir başka sendikanın yetkili sendika olarak ilân edilmesi
durumunda 30 günlük süre içerisinde işveren çalışan temsilcisi veya temsilcilerinin görev yapmasını
sağlar
ADI: İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULLARI HAKKINDA YÖNETMELİK
66
SAYI: 28532
MADDE 1. KAPSAM
6331 sayılı kanun kapsamına giren ve 50 ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve 6 aydan fazla süren sürekli
işlerin yapıldığı işyerleri
MADDE 2. DAYANAK
6331 sayılı kanunun 22 ve 30. Maddeleri
50 ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve 6 aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işveren kurul
oluşturur.
6 aydan fazla süren asıl işveren-alt işveren ilişkisi olan yerlerde
1. Asıl işveren alt işveren çalışan sayıları ayrı ayrı 50 ve daha fazla ise asıl işveren alt işveren ayrı ayrı
kurul kurar.
2. Sadece asıl işveren 50 ve daha fazla ise kurul asıl işverence kurulur. Alt işveren kurul tarafından alınan
kararların uygulanması ile ilgili koordinasyonu sağlamak üzere vekaleten temsilci atar
3. Alt işverenin sayısı 50 ve daha fazla, asıl işveren 50 nin altında ise kurul alt işverence oluşturulur. Asıl
işveren alt işverenin oluşturduğu kurula işbirliği ve koordinasyonu sağlamak üzere vekaleten temsilci
atar
4. Asıl işveren ve alt işveren sayıları ayrı ayrı 50 altında ve toplam sayı 50 den fazla ise koordinasyon asıl
işverence yapılmak kaydı ile birlikte kurul oluşturur.
MADDE 6. KURULUN OLUŞUMU
İşveren veya işveren vekili
İş güvenlik uzmanı; işveren atar
İşyeri hekimi; işveren atar
İnsan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli kişi; işveren atar
Bulunması halinde sivil savunma uzmanı; işveren atar
Bulunması halinde formen, ustabaşı veya usta; formen, ustabaşı veya ustaların katılacakları toplantıda
oyla seçilir. Seçimle belirlenemezse işveren atar. Yedekleri de aynı şekilde seçilir
7. Çalışan temsilcisi, birden çok temsilci varsa baş temsilci; çalışanların katılacakları toplantıda oyla
seçilir. Seçimle belirlenemezse işveren atar. Yedekleri de aynı şekilde seçilir
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Kurulun başkanı işveren veya işveren vekilidir
Kurul sekreteri; tam zamanlı çalışıyorsa iş güvenlik uzmanı. Tam zamanlı değilse insan kaynakları, personel,
sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli kişi
MADDE 7. EĞİTİM
Kurul üyeleri ve yedeklerine İSG konularında eğitim verilmesi sağlanır.









Kurulun görev ve yetkileri
İSG mevzuat ve standartlar
Sıkça rastlanan iş kazaları ve tehlikeli vaka nedenleri
İş hijyeninin temel ilkeleri
İletişim teknikleri
Acil durum önlemleri
Meslek hastalıkları
İşyerine ait özel riskler
Risk değerlendirmesi
67
MADDE 8. GÖREV ve YETKİLER
1. İç yönerge taslağı hazırlamak, işveren veya işveren vekilinin onayına sunmak ve yönergenin
uygulanmasını izlemek, sonuçları rapor haline getirip gerekli tedbirleri belirlemek
2. İşyerinde meydana gelen iş kazası ve işyeri yada iş ekipmanının zarara uğratma potansiyeli olan
olaylar veya meslek hastalığında veya İSG ile ilgili tehlike halinde araştırma ve inceleme yapmak,
alınması gereken tedbirler ile ilgili hazırladığı raporu işverene sunmak
3. İSG eğitimlerini planlamak, programı hazırlayarak işveren/vekiline sunmak.
4. Bakım onarım faaliyetlerinde gerekli güvenlik tedbirlerinin yeterliliğini ve ekiplerin çalışmalarını izlemek
5. İSG ile ilgili yıllık rapor hazırlamak. O yılki çalışmaları değerlendirmek bir sonraki yılı hazırlamak
6. 6331 sayılı kanunun 13. Maddesinde belirtilen kaçınma hakkı ile ilgili acil toplanıp karar vermek
MADDE 9. ÇALIŞMA USULLERİ






Kurul ayda en az 1 kere toplanır. Tehlikeli iş yerlerinde 2 ay, az tehlikeli yerlerde 3 ay da bir
toplanmaya karar verebilir.
Toplantının gündemi, yeri, günü ve saati toplantıdan en az 48 saat önce kurul üyelerine bildirilir.
İş kazası halleri veya özel tedbir gereken önemli durumlarda acil toplantı tyalep edilebilir. Bu konudaki
talep kurul başkanı ya da sekreterine yapılmalıdır.
Kurul toplantısı günlük çalışma saati içinde yapılmalıdır. Toplantı süresi çalışma saatinden sayılır.
Kurul, üye tam sayısının salt çoğunluğu ile toplanır. Katılanların salt çoğunluğu ile de karar alınır.
Çekimser oy kullanılmaz.
Toplantı tutanağı katılan başkan ve üyeler tarafından imzalanır.
MADDE 10. İŞVERENİN veya İŞVEREN VEKİLİNİN KURULA İLİŞKİ GENEL YÜKÜMLÜLÜKLERİ
İşveren veya vekili kurul için toplantı yeri, araç ve gereçleri sağlar
ADI: İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ
SAYI: 28512
MADDE 2. KAPSAM
6331 kanun kapsamındaki işyerleri
MADDE 3. DAYANAK
6331 sayılı kanunun 10. ve 30.maddeleri
MADDE 4. TANIMLAR
Kabul Edilebilir Risk; Yasal yükümlülüklere ve işyerinin önleme politikasına uygun kayıp veya yaralanma
oluşturmayacak risk seviyesi
Risk değerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin
riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi
ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmaları,
MADDE 6. RİSK DEĞERLENDİRMESİ EKİBİ





İşveren veya vekili
İş güvenlik uzman
Çalışan temsilcisi
Destek elemanı
İşyerindeki tüm birimleri temsil edebilecek şekilde belirlenen ve işyerindeki çalışmalar, tehlikeler ve
riskler hakkında bilgi sahibi personel
MADDE 8. TEHLİKELERİN TANIMLANMASI
68
Tehlikeler tanımlanırken toplanacak bilgiler;
1. İşyeri bina ve eklentileri
2. Yürütülen faaliyetler
3. Üretim süreç ve teknikleri
4. İş ekipmanları
5. Kullanılan maddeler
6. Atık ve ilgili işlemleri
7. Organizasyon ve hiyerarşik yapı, görev ve sorumluluklar
8. Çalışanların tecrübe ve düşünceleri
9. İşe başlamadan önce ilgili mevzuat gereği alınacak izinler
10. Çalışanların eğitim, yaş, cinsiyet…özellikleri ve sağlık kayıtları
11. Genç, yaşlı, gebe veya emziren gibi özel risk grupları ile kadın çalışanların durumu
12. İşyeri teftiş sonuçları
13. Meslek hastalığı kayıtları
14. İş kazası kayıtları
15. Ramak kala kayıtları
16. Ölüm veya yaralanmaya neden olmayan işyeri veya iş ekipmanını zarara uğratan kazalar
17. MSDS formları
18. Ortam ve kişisel maruziyet düzeyi ölçüm sonuçları
19. Varsa daha önce yapılan risk analizi çalışmaları
20. Acil durum planları
21. Sağlık ve güvenlik planı ve patlamadan korunma dokümanı gibi belirli işyerlerinin hazırlaması gereken
dokümanlar
Toplanan veriler değerlendirilirken aşağıdaki huşulara dikkat edilir,
1. İşletmenin yeri nedeniyle ortaya çıkabilecek tehlikeler
2. İşyeri bina ve eklentilerinin doğru yerleştirilmemesi veya planda olmayan ilaveler nedeniyle
oluşabilecek tehlikeler
3. İşyeri bina ve eklentilerinin yapı ve yapım tarzı ile seçilen yapı malzemelerinden kaynaklanabilecek
tehlikeler
4. Bakım onarım işleri de dahil işyerinde yürütülen faaliyet esasında çalışma usulleri, vardiya düzeni, ekip
çalışması, organizasyon, ziyaretçilerden doğabilecek tehlikeler
5. İşin yürütümü, üretim teknikleri, kullanılan maddeler, makine ve ekipmanlar ile araç gereçler ve bunların
çalışanların fiziksel özelliklerine uygun tasarlanmamasından ve kullanılmamasından kaynaklanabilecek
tehlikeler
6. Kuvvetli akım, aydınlatma, paratoner, topraklama…gibi elektrik tesisatının bileşenleri ile ısıtma,
atmosferik ve çevresel şartlardan korunma, drenaj, arıtma, yangın önle me ve mücadele ekipmanı ile
benzeri yardımcı tesisat ve donanımlardan kaynaklanabilecek tehlikeler
7. Yanma, parlama, patlama ihtimali olan maddelerin işlenmesi, kullanılması, taşınması, depolanması ya
da imha edilmesinden kaynaklanabilecek tehlikeler
8. Ortam hijyen koşulları ile çalışanların kişisel hijyen alışkanlıklarından kaynaklanabilecek tehlikeler
9. Ulaşım yollarının kullanımından kaynaklanabilecek tehlikeler
10. İSG alanında eğitimin, bilgilendirmenin, talimatların yetersizliği veya izin prosedürü gereken durumlarda
bu izin olmaksızın çalışılmasından kaynaklanabilecek tehlikeler
MADDE 9. RİSKLERİN BELİRLENMESİ ve ANALİZİ

Tespit edilen tehlikelerin her biri ayrı ayrı dikkate alınarak tehlikelerden kaynaklanabilecek risklerin
hangi sıklıkla oluşabileceği ve bu risklerden kimlerin ne şekilde ve hangi şiddette zarar görebileceği
belirlenir
69



Toplanan bilgi ve veriler ulusal veya uluslararası standartlar esas alınarak seçilen yöntemlerden bir
veya birkaçı kullanılarak analiz edilir.
İşyerinde birden fazla bölüm var ise bu uygulamalar her bölüm için ayrı ayrı yapılır. Ayrıca bölümlerin
birbirlerinden etkileşimleri de göz önüne alınır
Analiz edilen riskler, en yüksek risk seviyesinden başlanarak sıralanır ve yazılı hale getirilir
MADDE 10. RİSK KONTROL ADIMLARI
1. Planlama: Analiz edilerek etkilerinin büyüklüğüne ve önemine göre sıralı hale getirilen risklerin kontrolü
amaçlı
2. Risk kontrol tedbirlerinin karşılaştırılması: Riskin tamamen bertaraf edilmesi, bu mümkün değilse kabul
edilebilir seviyeye indirilmesi için,
a. Tehlike veya tehlike kaynaklarının ortadan kaldırılması
b. Tehlikelinin, tehlikeli olmayan ya da daha az olanla yer değiştirmesi
c. Riskler ile kaynağında mücadele
3. Risk kontrol tedbirlerinin uygulanması
4. Uygulamaların izlenmesi
5. Risk kontrol adımları uygulanırken toplu koruma önlemlerine, KKD göre öncelik verilmesi. Önlemlerin
ilave risklere neden olmaması
6. Risk kontrol tedbirleri hayata geçirildikten sonra yeniden risk seviye tespiti yapılarak tüm adımlar
tekrarlanır
MADDE 11. DOKÜMANTASYON
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
İşyerinin unvanı, adresi ve işveren adı
Gerçekleştirilen kişilerin isim ve unvanları ile iş güvenlik uzmanı ve işyeri hekiminin belge bilgileri
Gerçekleştirildiği tarih ve geçerlilik tarihi
Farklı bölümler için ayrı ayrı yapıldıysa her bölümün adı
Belirlenen tehlike kaynakları ile tehlikeler
Tespit edilen riskler
Risk analizinde kullanılan yöntem veya yöntemler
Tespit edilen risklerin önem ve öncelik sırasını da içeren analiz sonuçları
Düzeltici ve önleyici kontrol tedbirleri, gerçekleştirilme tarihleri ve sonrasında tespit edilen risk seviyesi
MADDE 12. RİSK DEĞERLENDİRMESİNİN YENİLENMESİ
1. Aşağıdaki periyotlarda yenilenir,
 Çok tehlikeli işlerde 2 yıl
 Tehlikeli işlerde 4 yıl
 Az tehlikeli işlerde 6 yıl
2. İşyerinin taşınması veya bina değişikliği
3. İşyerinde uygulanan teknoloji, kullanılan madde ve ekipmanlarda değişiklik meydana gelmesi
durumunda
4. Üretim yöntemi değişikliğinde
5. İş kazası, meslek hastalığı veya ramak kala olayı meydana geldiğinde
6. Çalışma ortamı ölçümü ve sağlık gözetimi sonuçlarında gerekli görülmesi halinde
7. Mevzuatta değişiklik olması durumunda
8. İşyeri dışında işyerini etkileyebilecek tehlikenin oluşması halinde
MADDE 15. ASIL İŞVEREN
DEĞERLENDİRMESİ
ALT
İŞVEREN
İLİŞKİSİNİN
BULUNDUĞU
İŞYERLERİNDE
RİSK
1. Alt işveren/işverenler gerekli risk değerlendirmesini yapar/yaptırır
2. Alt işverenlerin risk değerlendirmesi konusunda asıl işverenin sorumluluk alanları ile ilgili ihtiyaç
duydukları bilgi ve belgeler asıl işverence sağlanır
70
3. Alt işveren risk değerlendirme raporunu asıl işverene de verir. Asıl işveren kendi risk değerlendirme
raporu ile alt işveren risk değerlendirme raporunu bütünleştirir.
ADI: İŞYERİ AÇMA VE ÇALIŞMA RUHSATLARINA İLİŞKİN YÖNETMELİK
SAYI: 25902
MADDE 5. İŞYERİNDE ARANACAK GENEL ŞARTLAR
1. İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuatta öngörülen tedbirlerin alınmış olması
2. 634 sayılı kat mülkiyeti kanunu kapsamına giren gayrimenkullerin tapuda mesken görünmesi
durumunda tüm kat maliklerinin oy birliği ile onay vermesi.
Tapuda iş yeri olarak kaydı var ise kat maliklerinin oy çoğunluk kararının olması
3. Özel yapı şekli gerektiren sinema, tiyatro, düğün salonu, otel, hamam, ekmek fırını, akaryakıt,
sıvılaştırılmış petrol, doğal gaz ve lpg istasyonları için yapı kullanım izin belgesi alınması
4. Umuma açık istirahat ve eğlence yerleri için kolluk kuvvetlerinin görüşleri alınması
5. Umuma açık eğlence ve istirahat yerleri ile parlayıcı, patlayıcı, yanıcı vb tehlikelerin bulunduğu yerlerin
mevzuatta belirtilen mesafede olmaları
6. Umuma açık istrahat ve eğlence yerleri; parlayıcı, patlayıcı ve yanıcı maddelerin üretildiği, satıldığı ve
depolandığı işyerleri; 30 kişiden fazla çalışanı bulunan her türlü işyerleri, ana giriş kapıları cadde ve
sokağa doğrudan bağlantısı olmayan ve birden fazla işyerinin bir arada bulunduğu iş hanı, çarşı
benzeri işyerlerinde yangına karşı gerekli önlemlerin alındığını gösteren itfaiye raporunun alınması,
diğer işyerlerinde ise yangına karşı tedbirlerin alınmış olması
7. Umuma açık istirahat ve eğlence yerlerinden meyhane, bar, kahvehane, elektronik oyun merkezi ile
açıkta alkollü içki satılan işyerlerinin okul, yurt, mabet, bina ve tesislerden mevzuatın öngördüğü
mesafede olması
8. Engelliler için giriş çıkışlarda kolaylaştırıcı önlemlerin alınması
9. Birden fazla işyerinin bir arada bulunduğu iş hanı, çarşı ve benzeri işyerlerinde yangına karşı gerekli
önlemlerin alındığına dair itfaiye raporu yönetimce alınır. Bu durum sonrasında yapı değişikliği olmadığı
sürece buradaki işyerleri için ayrıca münferit itfaiye raporu alınmaz.
MADDE 15. GAYRİSIHHİ MÜESSESELER İNCELEME KURULLARI
İl özel idarelerinde/büyükşehir belediyelerinde birinci sınıf gayrisıhhi müesseseleri inceleme kurulu, 5 kişiden
az olmamak üzere valinin/belediye başkanının veya görevlendireceği yetkilinin başkanlığında çevre, sağlık,
hukuk, imar ve tarım birimleri görevlileri, sanayi, ticaret il müdürlüğü temsilcisi, ilgili meslek odaları temsilcileri
ile tesisin özelliğine göre gerektiğinde vali/ belediye başkanı tarafından belirlenecek diğer kuruluş
temsilcilerinden oluşur
Organize Sanayi Bölgelerinde inceleme kurulu oluşturulmaz. Tesisin özelliğine göre ilave olarak bırakılacak
sağlık koruma bandı, organize sanayi bölgesi yönetim kurulu kararı ile tespit edilir.
ÇED olumlu kararı alınmış olan maden üretim faaliyetleri ile bu faaliyetlere dayalı üretim yapılan geçici tesisler
için inceleme kurulu ol Yer seçimi ve tesis kurma izni ile ruhsat için gerekli belgeler
MADDE 22- YER SEÇİMİ VE TESİS KURMA İZNİ İLE RUHSAT İÇİN GEREKLİ BELGELER
Birinci sınıf gayrisıhhî müesseseler için;
1. Yer seçimi ve tesis kurma için gerekli belgeler;
a) Başvuru formu,
b) Sanayi bölgeleri, organize sanayi bölgeleri ve endüstri bölgeleri içindekiler hariç işletmenin
kurulacağı yeri gösteren plan örneği,
c) Madencilik tesisleri için, maden üretim faaliyetleri ile bu faaliyetlere dayalı olarak üretim yapılan
geçici tesislerin yerleşiminin son durumunu gösteren uygun ölçekli harita,
d) İnceleme kurulu tarafından hazırlanacak yer seçimi ve tesis kurma raporu,
71
e) Çevre kirlenmesini önlemek amacıyla alınacak tedbirlere ait kirleticilerin nitelik ve niceliğine göre
hazırlanmış proje ve açıklama raporlar
f) Şehir şebeke suyu bulunmayan yerlerde içme ve kullanma suyunun hangi kaynaktan sağlandığı ile
suyun bakteriyolojik ve kimyasal analiz raporu.
g) Madencilik faaliyetlerinde bunlara ilave olarak maden arama ruhsatı veya işletme ruhsatı ile ÇED
raporu
2. Ruhsat için gerekli belgeler;
a) Başvuru formu,
b) Sağlık koruma bandının işaretlendiği vaziyet planı örneği, birinci sınıf gayrisıhhî müesseseler
kapsamında yer alan madencilik tesislerinde ise sağlık koruma bandının işaretlendiği ve maden
üretim faaliyetleri ile bu faaliyetlere dayalı olarak üretim yapılan geçici tesislerin yerleşiminin son
durumunu gösteren uygun ölçekli harita,
c) Yangın ve patlamalar için gerekli önlemlerin alındığına dair itfaiye raporu,
d) Sorumlu müdürün adı, soyadı, T.C. kimlik numarası ve sorumlu müdür sözleşme tarihinin beyanı,
e) Çevre izni veya çevre izin ve lisans belgesi.
f) Açılma izni raporu.
g) Maden mevzuatı uyarınca ruhsat veya sertifika alan başvuru sahiplerinden tapu ya da kira
sözleşmesi istenmez. Maden üretim faaliyetleri veya bu faaliyetlere bağlı geçici tesisler için çevre
izni veya çevre izin ve lisans belgesi, işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilmesini müteakip işletme
faaliyete geçtikten sonra bir yıl içinde il özel idaresine verilir.
MADDE 23- İKİNCİ VE ÜÇÜNCÜ SINIF GAYRİSIHHÎ MÜESSESELER
Yetkili idareler, ikinci ve üçüncü sınıf gayrisıhhî müesseseler için yapılacak beyan ve incelemelerde; insan
sağlığına zarar verilmemesi, çevre kirliliğine yol açılmaması, yangın, patlama, genel güvenlik, iş güvenliği, işçi
sağlığı, trafik ve karayolları, imar, kat mülkiyeti ve doğanın korunması ile ilgili düzenlemeleri esas alır.
Başvurunun öngörülen kriterlere uygun olarak doldurulduğunun tespiti halinde, başkaca bir işleme gerek
kalmaksızın işyeri açma ve çalışma ruhsatı 5 gün içinde düzenlenerek ilgiliye verilir
Ruhsat verilmesini takiben yapılacak kontrol ve denetimlerde, ikinci fıkrada belirtilen kriterlere aykırı beyan ve
durumun tespiti halinde, işyerine bir defaya mahsus olmak üzere 15 günlük süre verilir. Verilen süre içinde
noksanlık ve aykırılıklar giderilmediği takdirde verilmiş olan ruhsat, yetkili idare tarafından iptal edilerek işyeri
kapatılır ve ilgililer hakkında ruhsat vermeye yetkili idareler tarafından ayrıca yasal işlem yapılır.
İkinci sınıf gayrisıhhî müesseselerden yakıcı, parlayıcı, patlayıcı ve tehlikeli maddelerle çalışılan işlerle oksijen
LPG dolum ve depoları, bunlara ait dağıtım merkezleri, perakende satış yerleri, akaryakıt ile sıvılaştırılmış
petrol gazı, LNG ve CNG istasyonları ve benzeri yerlere izin verilmeden önce civarında ikamet edenlerin
sağlıkları üzerine tesisatları ve yerleri itibarıyla bir zarar vermeyeceği hususunda idarelerce inceleme yapılır.
Bu müesseselerin etrafında yetkili idareler tarafından belirlenecek mesafede sağlık koruma bandı bırakılması
mecburidir. Söz konusu yerlerin üçüncü sınıf gayrisıhhî müessese olarak açılması durumunda sıhhî nezarete
tabi tutulması yeterlidir.
MADDE 30. İÇKİLİ YER BÖLGESİ
1. Hükümet binaları, hapishane ve ıslah evleri; her türlü mabet, dini kurum ve kuruluşlar; sanat
müesseseleri, maden ocakları, inşaat yerleri; patlayıcı, parlayıcı, yanıcı ve benzeri tehlikeli maddeler
üretilen, satılan ve depolanan yerler ile gaz dolum tesisleri yakınında,
2. Konaklama yerleri hariç olmak üzere, otoyolları ve karayollarının her iki tarafında sınır çizgisine 200 m
den yakın mesafe içinde,
3. Otogar ve otobüs terminallerinde,
4. Resmî ve özel okul binaları, ilk ve orta öğretim öğrencilerinin barındığı öğrenci yurtları ile anaokullarına
100 m den yakın mesafe içinde, tespit edilemez.
MADDE 36. ÇALIŞTIRILACAK KİŞİLERDE ARANACAK ŞARTLAR
72
Kanuni istisnalar saklı kalmak kaydıyla eğlence, oyun, içki vb amaçlı umuma açık yerlerde 10 yaşından
küçükler çalıştırılamaz
Bu tür yerlerde çalıştırılacak personelin ad-soyad, T.C. kimlik numarası, adli sicil ve bulaşıcı hastalık kontrol
sonuçları yetkili idareye verilmelidir.
ADI: İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE ALINACAK SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN
YÖNETMELİK
SAYI: 28710
MADDE 1. AMAÇ
İşyeri bina ve eklentilerinde alınacak asgari sağlık ve güvenlik şartlarını belirtmek
MADDE 2. KAPSAM
6331 sayılı kanun kapsamındaki işyerlerini kapsar
1.
2.
3.
4.
5.
İşyeri dışında kullanılan taşıma araçlarında veya taşıma araçları içindeki işyerlerinde
Yapı ve benzeri geçici veya hareketli iş alanlarında
Maden, petrol ve gaz çıkarma işyerinde
Balıkçı teknelerinde
Tarım veya orman işlerine ait işyerleri hariç işyerinin sınırları içinde olmakla birlikte İSG açısından
çalışanları etkilemeyecek uzaklıkta olan veya işyeri bina ve eklentileri İSG açısından etkileşim içinde
olmayacak kadar uzak tarım ve orman alanlarında uygulanmaz
MADDE 3. DAYANAK


Avrupa Birliğinin 30.11.1989 tarih ve 89/654/EEC sayılı Konsey Direktifine paralel hazırlanmıştır.
MADDE 5. GENEL ŞARTLAR
1. Acil çıkış yolları ve kapıları her zaman kullanılabilir durumda olmalıdır
2. İşyerinde bulunan ekipman ve araç gereçlerin bakımları düzenli yapılmalı çalışanların sağlık ve
güvenliklerini olumsuz etkileyebilecek aksaklıkların en kısa zamanda giderilmesi için gerekenler
yapılarak kayıt altına alınmalı
3. Havalandırma sistemlerinin uygun hijyen şartlarını sağlayacak şekilde düzenli temizliği yapılarak kayıt
altına alınmalı
4. Yeterli aydınlatma, havalandırma ve termal konfor şartları sağlanmalı
5. Acil durumları ve yangını önleyici ve bunların olumsuz sonuçlarını sınırlandırıcı gerekli tedbirleri alır
EK 1. İŞYERİ BİNA ve EKLENTİLERİNDE UYGULANACAK ASGARİ SAĞLIK ve GÜVENLİK ŞARTLARI
1. Binaların Yapısı ve Dayanıklılığı
06.03.2007 tarih ve 26454 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Deprem Bölgesinde Yapılacak Binalar
Hakkında Yönetmelik” ve TS 500 standardından yararlanılabilir
2. Elektrik Tesisatı
a. Elektrik tesisatının projelendirilmesi, kurulması, malzeme ve koruyucu cihazların seçimi, bakımı
onarımı gibi faaliyetlerde TS HD 60364-4-43 standardından yararlanılır
b. Elektrik tesisatının kurulmasında
 30.11.2000 tarihli ve 24245 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Elektrik ve Kuvvetli Akım
Tesisleri Yönetmeliği”
 04.01.1984 tarihli ve 18565 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği”
 21.08.2001 tarihli ve 24500 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Elektrik Tesislerinde Topraklama
Yönetmeliği”nden yararlanılır
73
3.
4.
5.
6.
7.
8.
c. Patlayıcı ortam oluşma riski olan işyerlerinde elektrik tesisleri 30.12.2006 tarihli ve 26392 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanan “Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu
Sistemler ile İlgili Yönetmelik” hükümleri uygulanır
d. Ana pano ve tali elektrik panolarında seçicilik ilkesine uygun kaçak akım rölesi tesis edilir.
Acil Çıkış Yolları
a. Doğrudan dışarı ve güvenli bir alana açılması sağlanır
b. Herhangi bir tehlike durumunda çalışanların işyerini derhal ve güvenli terk etmelerine imkan
sağlayacak şekilde tasarlanır.
c. Sayısı, niteliği, boyutları ve yerleri azami çalışan sayısına göre belirlenir Binaların Yangından
Korunması Hakkında Yönetmelik hükümleri uygulanır
d. Acil durumlarda hemen açılabilecek şekilde olmalıdırlar. Kapılar dışarı doğru açılmalı, raylı yada
dönel kapı olmamalıdırlar
e. Acil çıkış kapıları ve bu kapılara çıkılan yollarda herhangi bir engel bulundurulmamalı, kapılar kilitli
tutulmamalıdır.
f. Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği’ne göre işaretlemeler yapılmalıdır.
g. Elektrik kesintisine karşın acil aydınlatma sistemi ile aydınlatılmalıdırlar
Yangınla Mücadele
a. Yapılan işe, azami çalışan sayısına, bulunan ekipmanlara ve kullanılan malzemelerin fiziksel ve
kimyasal özelliklerine göre yeter sayıda söndürme ekipmanı ile gerektiğinde yangın dedektörü ve
alarm sistemleri bulundurulur.
b. Yangın söndürme ekipmanlarının bakım ve kontrolleri mevzuatta belirlenen periyotlarla yapılır.
Kolay kullanılır nitelikte, kolay erişilir yerlerde bulundurulur
c. Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği’ne göre işaretlemeler yapılmalıdır.
d. Yangınla ilgili bütün özel düzenlemelerin Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik
hükümlerine uygun olması esastır
Kapalı İşyerlerinin Havalandırılması
a. Çalışan sayısı, çalışma yöntemi ve yaptıkları iş göz önüne alınarak yeterli temiz havanın bulunması
sağlanır
b. Ortam havasını bozacak atıkların uzaklaştırılması sağlanır. Boğucu, zehirli ve tahriş edici gaz, toz,
buhar, duman ve fena kokuların dışarı atılması için uygun mekanik (cebri) havalandırma sistemi
kurulur.
c. Mekanik sistemin der zaman çalışır olması sağlanır. Arıza durumunda bildirim yapacak kontrol
sistemi ile tesis edilir. Bakım onarımları ile uygun filtre kullanım ve değişimleri yetkili kişilere
yaptırılır.
d. Suni havalandırma sistemlerinde hava akımının çalışanları rahatsız etmeyecek, fiziksel ve ruhsal
durumlarını olumsuz etkilemeyecek şekilde olması sağlanır
Ortam Sıcaklığı
TS EN 27243 standardına göre ölçüm ve değerlendirme yapılmalıdır.
Aydınlatma
a. TS EN 12464-1: 2013; TS EN 12464-1 2011:2012 esas alınır. İşin konusu veya işyerinin inşa
tarzına göre gün ışığından yeterince yararlanılmayan hallerde yahut gece çalışmalarında suni ışıkla
uygun ve yeterli aydınlatma sağlanır
b. Aydınlatmanın devre dışı kalmasının tehlikeli sonuçlar doğurabileceği yerlerde ayrı enerji
kaynağına bağlı acil aydınlatma sistemi bulunur
İşyeri Tabanı, Duvarları, Tavanı ve Çatısı
a. İşyeri faaliyeti, yapılan işlerin niteliği ve termal konfor şartları dikkate alınarak uygun bölümlere
ayrılır
b. Taban döşeme ve kaplamaların sağlam, kuru ve mümkün olduğunca düz, kaymaz ve seviye farkı
bulunmayacak şekilde olması sağlanır.
74
c. Patlayıcı ve tehlikeli maddelerin imal edildiği, işlendiği ve depolandığı işyeri binalarında taban,
tavan, duvar ve çatıların Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik hükümlerine
uygun olması sağlanır.
d. Taban ve asma kat döşemeleri, üzerine konacak makine, araç-gereç vb malzeme ile çalışanların
ağırlığına dayanabilecek şekilde yapılır
e. Taban döşeme ve kaplamaları, tavan ve duvarlar uygun hijyenik şartları sağlayacak şekilde
temizlemeye elverişli, sağlık ve güvenlik açısından uygun malzemeden yapılır
f. İşyerlerinde bina, avlu, geçit ve ulaşım yollarında ve bunların civarında bulunan saydam veya yarı
saydam duvarlar ile özellikle camlı bölmeler, açık bir şekilde işaretlenir, ayrıca güvenli malzemeden
yapılır veya çarpma ve kırılmaya karşı korunur.
g. İşyeri tavanının, yeterli hava hacmini ve havalandırmayı sağlayacak ve sağlık yönünden sakınca
meydana getirmeyecek yükseklikte olması esastır.
h. İşyerlerinin çatıları dayanıklı malzemeden inşa edilir, mevsim şartları dikkate alınarak çalışanları dış
etkilerden tamamen koruyacak ve iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk oluşturmayacak şekilde
yapılır.
i. Yeterli sağlamlıkta olmayan çatılara çıkılmasına ve buralarda çalışılmasına, güvenli çalışmayı
temin edecek ekipman sağlanmadan izin verilmez
9. Pencereler
a. Pencerelerin güvenli bir şekilde açılır, kapanır ve ayarlanabilir olması sağlanır. Pencereler açık
olduklarında çalışanlar için herhangi bir tehlike oluşturmayacak şekilde yerleştirilir. Çalışanları,
pencere ve menfezlerden gelen güneş ışığının, ısısının ve hava akımlarının olumsuz etkilerinden
koruyacak gerekli tedbirler alınır.
b. Pencerelerin güvenli bir şekilde temizlenebilir özellikte olması sağlanır. Ayrıca pencerelerin,
temizliğini yapanlar ile temizlik sırasında bina içinde ve dışında bulunanlar için tehlike
oluşturmayacak araç-gereçler seçilir.
10. Kapılar ve girişler
a. Her iki yöne açılabilen kapılar saydam malzemeden yapılır veya bu kapılarda karşı tarafın
görünmesini sağlayan saydam kısımlar bulunur.
b. Saydam veya yarı saydam kapıların yüzeyleri çalışanlar için tehlike oluşturmayan güvenli
malzemeden yapılır veya kırılmalara karşı korunur. Saydam kapıların üzeri kolayca görünür şekilde
işaretlenir.
c. Raylı kapılarda raydan çıkmayı ve devrilmeyi önleyici güvenlik sistemi bulunur.
d. Yukarı doğru açılan kapılarda aşağı düşmeyi önleyici güvenlik sistemi bulunur.
e. Kaçış yollarında bulunan kapılar, uygun şekilde işaretlenir. Bu kapılar yardım almaksızın her zaman
ve her durumda içeriden açılabilir özellikte olur.
f. Araçların kullanıldığı geçit ve kapılar yayaların geçişi için güvenli değilse bu mahallerde yayalar için
ayrı geçiş kapıları bulunur. Bu kapılar açıkça işaretlenir ve bu kapıların önlerinde hiçbir engel
bulunmaz.
g. Mekanik kapıların çalışanlar için kaza riski taşımayacak şekilde çalışması sağlanır. Bu kapılarda
kolay fark edilebilir ve ulaşılabilir acil durdurma cihazları bulunması ve herhangi bir güç
kesilmesinde otomatik olarak açılır olmaması durumunda kapıların el ile de açılabilmesi sağlanır.
11. Ulaşım yolları - tehlikeli alanlar
a. Merdiven, koridor, geçiş yolu, yükleme yeri ve rampa dâhil bütün yolların, yaya ve araçların güvenli
hareketlerini sağlayacak ve yakınlarında çalışanlara tehlike oluşturmayacak şekil ve boyutlarda
olması sağlanır. İşyeri içerisindeki erişim yollarının engebeli, çukur, kaygan olmaması sağlanır ve
bakımları yapılır.
b. İşyerinde yayalar tarafından veya malzeme taşımada kullanılan yolların, bulunabilecek azami
kullanıcı sayısına ve yapılan işin niteliğine uygun boyutlarda olması sağlanır ve bu yollar açıkça
işaretlenir. Malzeme taşınan yollarda yayalar için yeterli güvenlik mesafesi bırakılır.
75
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
c. Araç geçiş yolları ile kapılar, yaya geçiş yolları, koridorlar ve merdivenler arasında yeterli mesafe
bulunması sağlanır. Çalışma mahallerinde yapılan iş, kullanılan makine ve malzeme göz önüne
alınarak, çalışanların korunması amacıyla araç geçiş yolları açıkça işaretlenir.
d. Yapılan işin özelliği nedeniyle malzeme veya çalışanların düşme riski bulunan tehlikeli alanlara,
görevli olmayan kişilerin girmesi uygun araç ve gereçlerle engellenir. Tehlikeli alanlara girme yetkisi
olan kişilerin korunması için uygun tedbirler alınır, bu alanlar açıkça işaretlenir.
e. Yüksek geçit, platform veya çalışma sahanlıklarının serbest bulunan bütün tarafları ile çalışanların
yüksekten düşme riskinin bulunduğu yerlere, düşmelere karşı uygun korkuluklar yapılır. Bu korkuluk
ve ara elemanlarının yükseklikleri, dayanımı ve açıklıkları çalışma alanının güvenliğini sağlayacak
ve buralardan düşme riskini ortadan kaldıracak nitelikte olur.
Merdivenler
a. Merdivenlerin; işyerinin büyüklüğüne, yapılan işin özelliğine, işyerinde bulunabilecek azami kişi
sayısına göre, ateşe dayanıklı yanmaz malzemeden, sağlam, yeterli genişlik ve eğimde, etrafı
düşmelere karşı uygun korkuluklarla çevrili olması sağlanır.
b. Yürüyen merdiven ve bantların güvenli bir şekilde çalışması ve gerekli güvenlik donanımlarının
bulunması sağlanır. Bunlarda kolay fark edilir ve kolay ulaşılır acil durdurma tertibatı bulundurulur.
Yükleme yerleri ve rampalar
Yükleme yerleri ve rampalarının, taşınacak yükün boyutlarına uygun olması, çalışanların düşmesini
önleyecek şekilde güvenli olması, bu yerlerde en az bir çıkış yeri bulunması, belirli bir genişliğin
üzerinde olan yükleme yerlerinde teknik olarak mümkünse her iki uçta da çıkış yeri bulunması sağlanır.
Çalışma yeri boyutları ve hava hacmi - çalışma yerinde hareket serbestliği
a. Çalışma yerinin taban alanının, yüksekliğinin ve hava hacminin, çalışanların sağlık ve güvenliklerini
riske atmadan işlerini yürütebilmeleri, rahat çalışmaları için, yeterli olması sağlanır. İşyerlerinin hava
hacminin hesabı, makine, malzeme ve benzeri tesislerin kapladığı hacimler de dâhil edilerek yapılır.
b. Çalışanın işini yaptığı yerde rahat hareket edebilmesi için yeterli serbest alan bulunur. İşin özelliği
nedeniyle bu mümkün değilse çalışma yerinin yanında serbest hareket edeceği alan olması
sağlanır.
Dinlenme yerleri
a. Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli hallerde veya 10 ve
daha fazla çalışanın bulunduğu işyerlerinde, uygun bir dinlenme yeri sağlanır. İş aralarında uygun
dinlenme imkânı bulunan büro ve benzeri işlerde ayrıca dinlenme yeri aranmaz. İşyerlerinde daha
uygun bir yer yoksa gerekli şartların sağlanması şartıyla, yemek yeme yerleri dinlenme yeri olarak
kullanılabilir.
b. Çalışma süresi, işin gereği olarak sık ve düzenli aralıklarla kesiliyorsa ve ayrı bir dinlenme yeri
yoksa çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli olan hallerde, bu aralarda çalışanların
dinlenebileceği uygun yerler sağlanır.
Yemek yeme yeri
Yemeklerini işyerinde yemek durumunda olan çalışanlar için, rahat yemek yenebilecek nitelik ve
genişlikte, uygun termal konfor ve hijyen şartlarını haiz yeteri kadar ekipman ve araç-gereç ile
donatılmış yemek yeme yeri sağlanır. İşyerlerinde daha uygun bir yer yoksa gerekli şartların
sağlanması şartıyla, dinlenme yerleri yemek yeme yeri olarak kullanılabilir. İşveren, çalışanlarına
belirtilen şartları taşımak kaydıyla işyeri dışında yemek imkânı sağlayabilir.
Gebe ve emziren kadınlar
Gebe ve emziren kadınların uzanarak dinlenebilecekleri uygun şartlar sağlanır. 14.07.2004 tarihli ve
25522 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla
Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik hükümleri de dikkate alınarak uygun
şartlar sağlanır.
Soyunma yeri ve elbise dolabı
a. İş elbisesi giyme zorunluluğu olan çalışanlar için, yeterli büyüklükte, uygun aydınlatma,
havalandırma, termal konfor ve hijyen şartlarını haiz, kadın ve erkek çalışanlar için ayrı ayrı
76
19.
20.
21.
22.
23.
24.
soyunma yerleri sağlanır. Çalışanların soyunma yerleri dışındaki yerlerde giysilerini değiştirmelerine
izin verilmez. Soyunma yerlerinin kolayca ulaşılabilir ve yeterli kapasitede olması ve buralarda
yeterli sayıda oturma yeri bulunması sağlanır.
b. Soyunma odalarında her çalışan için çalışma saatleri içinde giysilerini koyabilecekleri yeterli
büyüklükte kilitli dolaplar bulundurulur. Nemli, tozlu, kirli, tehlikeli maddeler ile çalışılan yerlerde ve
benzeri işlerde iş elbiseleri ile harici elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi için yan yana iki bölmeli
veya iki ayrı elbise dolabı sağlanır.
Duşlar ve lavabolar
a. Yapılan işin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi halinde veya çalışanların yıkanmalarının
temizlenmelerinin gerektiği her durumda, kadın ve erkek çalışanlar için ayrı ayrı sıcak ve soğuk
akarsuyu bulunan uygun yıkanma yerleri ve duşlar tesis edilir. Duşlar, çalışanların rahatça
yıkanabilecekleri genişlikte, dışarıdan içerisi görünmeyecek, uygun havalandırma, aydınlatma,
termal konfor ve hijyen şartları sağlanacak şekilde yapılır.
b. Duşlar ve lavaboların her zaman çalışanların kullanımına hazır halde olması sağlanır, buralarda
gerekli temizlik malzemeleri bulundurulur. Duş veya lavaboların soyunma yerlerinden ayrı yerlerde
bulunması durumunda, duş ve lavabolar ile soyunma yerleri arasında kolay bağlantı sağlanır.
Tuvalet ve lavabolar
a. Çalışma yerlerine, dinlenme odalarına, soyunma yerlerine, duş ve yıkanma yerlerine yakın
yerlerde, kadın ve erkek çalışanlar için ayrı ayrı olmak üzere, uygun havalandırma, aydınlatma,
termal konfor ve hijyenşartları sağlanacak nitelikte yeterli sayıda tuvalet, lavabolar tesis edilir.
Tuvalet ve lavabolarda gerekli temizlik malzemeleri bulundurulur.
b. Tuvalet ve lavabolar, insan ve çevre sağlığı yönünden risk oluşturmayacak şekilde su depolarına,
su geçen yerlere, gıda maddelerinin depolandığı veya işlendiği yerlere uzak şekilde yerleştirilir.
Atık sulara drenaj kanalı
İşyerlerinde atık ve birikinti suların aktığı ve toplandığı yerler, özel veya genel bir kanalizasyona veya
fosseptiğe bağlanır ve uygun bir kapak ile örtülür, bu yerlerin çalışılan mahalden yeteri kadar uzakta
bulunması sağlanır. Atık su kanalizasyon kotunun kurtarmadığı durumlarda ise cebri olarak drenaj
yapılarak taşmanın önlenmesi sağlanmalıdır.
İlkyardım odaları
a. İşyerinin büyüklüğü, yapılan işin niteliği ve kaza riskine göre, işyerinde bir ya da daha fazla ilk
yardım ve acil müdahale odası bulunması sağlanır.
b. İlkyardım odaları yeterli ilk yardım malzemesi ve ekipmanı ile teçhiz edilir ve buralarda sedyeler
kullanıma hazır halde bulundurulur. Bu yerler, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun
şekilde işaretlenir.
c. Çalışma şartlarının gerektirdiği her yerde ilkyardım ekipmanları kolay erişilebilir yerlerde
bulundurulur, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenir. Acil servis
adresleri ve telefon numaraları görünür yerlerde bulundurulur.
Engelli çalışanlar
Engelli çalışanların bulunduğu işyerlerinde bu çalışanların durumları dikkate alınarak gerekli düzenleme
TS 9111- TS 12460 standartları göz önünde bulundurularak yapılır. Bu düzenleme özellikle engelli
çalışanların doğrudan çalıştığı yerlerde ve kullandıkları kapı, geçiş yeri, merdiven, servis araçları, duş,
lavabo ve tuvaletlerde yapılır.
Açık alanlardaki çalışmalarda özel önlemler
a. İşyerindeki açık çalışma yerleri, yollar ve çalışanların kullandığı diğer açık alanlar, yaya ve araç
trafiğinin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak şekilde düzenlenir. İşyeri sahasındaki ana
yollar, tamir, bakım, gözetim ve denetim için kullanılan diğer yollar ile yükleme ve boşaltma
yerlerinde, kapılar ve girişler, ulaşım yolları - tehlikeli alanlar, merdivenler, yürüyen merdivenler ve
bantlar için özel tedbirler başlıkları altında belirtilen hususlar uygulanır. Ulaşım yolları - tehlikeli
alanlar başlığı altında belirtilen hususlar aynı zamanda açık alanlardaki çalışma yerlerinde de
uygulanır.
77
b. Açık çalışma alanları gün ışığının yeterli olmadığı hallerde uygun şekilde aydınlatılır.
c. Açık alanda yapılan çalışmalarda riskler değerlendirilerek çalışanlar özellikle;
 Olumsuz hava şartlarına ve gerekli hallerde cisim düşmelerine,
 Zararlı düzeyde gürültüden ve gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkilere,
 Düşme ve kaymalara karşı korunur.
d. Açık alanda yapılan çalışmalarda çalışanların, herhangi bir tehlike durumunda işyerini hemen terk
etmeleri veya kısa sürede yardım alabilmeleri sağlanır.
25. Barınma yerleri
Barınma, dinlenme ve sosyal amaçlı kullanılan tesisler, yanıcı olmayan ve kolay tutuşmayan
malzemeden inşa edilir. Barınma amacıyla çadır ve branda kullanılmaz. Barınma yerlerinin
ısıtılmasında, duman, gaz ve yangın tehlikesine karşı gerekli tedbirler alınır, mangal, maltız, açık ateş
vb. kullanılmaz. Bu yerlerde uygun ve yeterli hijyenik şartlar, aydınlatma, havalandırma ve termal
konfor şartları sağlanır. Barınma yerlerinde yeterli sayıda tuvalet, lavabo, duş yerleri bulunur. Bu
yerlerde temizlik malzemeleri ile üst baş temizliği için gerekli araç-gereç ve makineler sağlanır.
26. Çalışan konutları
Çalışan konutları, sağlık gereklerine ve teknik şartlara uygun bir şekilde inşa edilir ve bu konutlarda bir
konutta bulunması gereken tesisat kurulur ve tertibat bulundurulur. Çalışan konutlarının, aileleri ile
birlikte oturan çalışanlar için ayrı ev veya apartman şeklinde olması sağlanır. Bekâr çalışanlara özgü
binalarda, kadınlar ve 18 yaşından küçük çocukların, erkeklerin bulunduğu kısım ile bağlantısı olmayan
ve birbirinden ayrı özel kısımlarda yatırılmaları sağlanır.
ADI: İŞYERİ HEKİMİ VE DİĞER SAĞLIK PERSONELİ GÖREV, YETKİ, SORUMLULUK VE EĞİTİM.
HAKKINDA YÖNETMELİK
SAYI: 28713
MADDE 2 KAPSAM
6331 sayılı kanun kapsamındaki işyerleri ve eğitim kurumlarını kapsar
MADDE 3. DAYANAK


6331 sayılı kanunun 30.maddesi
Hakkında Kanunun 2. ve 12. Maddeleri
MADDE 4. TANIMLAR
Diğer sağlık personeli: İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde görevlendirilmek üzere Bakanlıkça
belgelendirilmiş hemşire, sağlık memuru, acil tıp teknisyeni ve çevre sağlığı teknisyeni diplomasına sahip olan
kişiler ile Bakanlıkça verilen işyeri hemşireliği belgesine sahip kişileri,
Eğiticilerin eğitimi belgesi: En az 40 saatlik eğitim sonunda kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler veya
08.02.2007 tarihli ve 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanununa göre yetkilendirilen kurumlar tarafından tek
bir program sonucunda verilen eğiticilerin eğitimi belgesini,
İşyeri hekimi: İş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş işyeri hekimliği
belgesine sahip hekimi,
MADDE 5. İŞYERİ HEKİMİ ve DİĞER SAĞLIK PERSONELİ GÖREVLENDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ
İşveren;
1. Çalışanlar arasında yetkinlikte bulunması halinde işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirir
2. Çalışanlar arasında belirlenen nitelikte personel olmaması durumunda OSGB veya Bakanlıkça
yetkilendirilen Sağlık Bakanlığı’na bağlı birimlerden hizmet alabilir
3. Yönetmelikte belirtilen niteliklere sahip olması durumunda kendisi de bu görevi üstlenebilir
78
4. Tam süreli işyeri hekimi olması durumunda işgüvenlik uzmanı zorunlu değildir.
5. Görevlendirdiği kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşların görevlerini yerine getirmeleri amacıyla
araç, gereç, mekan ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılar
6. Kendisine bildirilen İSG ile ilgili tedbirleri yerine getirir
7. Yerine getiremediği tedbirler ile ilgili varsa gerekçesi ile birlikte talepte bulunan kişiye yazılı bildirimde
bulunur ve bu yazışmalar arşivlenir
MADDE 8. İŞYERİ HEKİMLİĞİ BELGESİ
1. İşyeri hekimliği eğitim programını tamamlayan ve eğitim sonunda Bakanlıkça yapılacak veya
yaptırılacak işyeri hekimliği sınavında başarılı olan
2. İş sağlığı veya iş sağlığı ve güvenliği bilim uzmanı unvanına sahip olan Bakanlıkça yapılacak veya
yaptırılacak işyeri hekimliği sınavında başarılı olan
3. Hekimlik diplomasına sahip iş sağlığı, iş sağlığı ve güvenliği bilim doktorlarına, iş sağlığı ve güvenliği
alanında yardımcılık süresi dahil en az 8 yıl teftiş yapmış hekim iş müfettişlerine, Genel Müdürlük ve
bağlı birimlerinde iş sağlığı ve güvenliği alanında en az 8 yıl fiilen çalışmış hekimlere istekleri halinde
İSGGM tarafından verilir.
MADDE 8. İŞYERİ HEKİMLERİNİN GÖREVLERİ
1. Rehberlik
a. Çalışanların sağlık gözetimi ve ortam gözetimi ile ilgili
b. İşyerinde yapılan çalışmalar ve yapılacak değişikliklerle ilgili işyerinin tasarımı, kullanılan maddeler
de dahil olmak üzere işin planlanması, organizasyonu ve uygulanması, KKD seçimi konularında
c. Çalışanların sağlığını geliştirmek amacıyla gerekli aktiviteler
d. İş ve işöinin psikolojik, fiziksel, zihinsel ve ergonomik uyumunun sağlanması
e. Kantin, yemekhane, yatakhane, kreş, emzirme odaları ile soyunma odaları, duş ve tuvaletler dahil
işyeri genelinde hijyen şartlarının sağlanması
f. Ölüm ya da yaralanma ile sonuçlanmayan ekipman veya işyerine zarar verme potansiyelindeki
olayların araştırılması
2. Risk Değerlendirme
a. Risk değerlendirme çalışmalarına katılmak,
b. Gebe ve emziren kadınlar, 18 yaşından küçükler, meslek hastalığı tanısı olanlar, kronik hastalığı
olanlar, yaşlılar, malul ve engelliler, alkol, ilaç ve uyuşturucu bağımlılığı olanlar, birden fazla iş
kazası geçirmiş olanlar gibi özel politika gerektiren grupları takip etmek
3. Sağlık Gözetimi
a. İşe giriş ve periyodik muayeneler ve tetkikleri yapmak
b. Gece postaları dahil çalışanların sağlık gözetimini yapmak
c. İşyeri tehlike sınıfına göre periyodik muayeneler tekrarlanır
 Az tehlikeli işyerlerinde en geç 5 yılda bir
 Tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 3 yılda bir
 Çok tehlikeli işyerlerinde yılda bir
d. Sağlık sorunları nedeniyle işe devamsızlıkta bulunan işyerlerinde olabilecek sağlık tehlikeleri
arasında bir ilişkinin olup olmadığının tespiti
e. Çalışanların sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep
etmeleri halinde işe dönüş muayenesi yaparak eski görevinde çalışmasının uygun olup olmayacağı
hakkında rapor hazırlamak
f. İş güvenlik uzmanı ile işbirliği yaparak iş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili değerlendirme
yapmak, tehlikeli olayın tekrarlanmaması için inceleme ve araştırma yaparak bu konuda yıllık
çalışma planı hazırlayarak işverenin onayına sunmak, uygulamaların takibini yapmak
4. Eğitim, bilgilendirme ve kayıt
a. İSG eğitimlerinin ilgili mevzuata uygun planlanması konusunda çalışma yaparak işverenin onayına
sunmak
79
b. İlkyardım ve acil müdahale hizmetlerinin organizasyonu ve personelin eğitiminin sağlanması
c. Yöneticilere, bulunması halinde İSG kurul üyelerine ve çalışanlara genel sağlık, İSG, hijyen,
bağımlılık yapan maddelerin kullanımının zararları, KKD ve toplu korunma önlemleri hakkında
eğitim vermek
d. Çalışanları işyerindeki sağlık risklerine karşı bilgilendirmek
e. İSG çalışmaları ve sağlık gözetim sonuçlarının kaydedildiği yıllık değerlendirme raporunu
hazırlamak
5. İlgili birimlerle işbirliği
a. İş güvenlik uzmanı ile birlikte çalışma ortam gözetimi kapsamında gerekli ölçümlerin yapılmasını
önermek ve ölçüm sonuçlarını değerlendirmek
b. İş sağlığı ve güvenliği kurulu ile işbirliği
c. İş kazası ve meslek hastalıklarının analizi, iş uygulamalarının iyileştirilmesine yönelik program ve
uygulamaların sağlık açısından değerlendirilmesi, test edilmesi, iyileştirilmesine yönelik
programların geliştirilmesi çalışmalarına katılmak
d. Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Yönetmeliği’ne göre meslek hastalığı ile
ilgili sağlık kurulu raporlarını düzenlemeye yetkili hastaneler ile işbirliği yapmak
e. İSG talimatları ile çalışma izin prosedürlerinin hazırlanması kapsamında iş güvenlik uzmanına
destek olmak
MADDE 10. İŞYERİ HEKİMİNİN YETKİLERİ
1. İSG ile ilgili alınması gereken tedbirlerden hayati tehlike içerenlerin belirlenecek makul süre içinde
işverence yerine getirilmemesi durumunda bu hususu Çalışma ve İş İl Müdürlüğüne bildirmek
2. İşyerinde belirlediği hayati tehlikenin ciddi ve önlenemez olması ve bu durumun acil müdahale
gerektirmesi halinde işin durdurulması için işverene başvurmak
3. İşyerinin bütün bölümlerinde İSG alanında inceleme ve araştırma yapmak, gerekli bilgi ve belgelere
ulaşmak, çalışanlarla görüşmek
4. İşverenin bilgisi dahilinde ilgili kurum ve kuruluşlarla işyerinin iç düzenlemelerine uygun işbirliği yapmak
Tam süreli iş sözleşmesi ile görevlendirilen işyeri hekimleri, çalıştıkları işyeri ile ilgili mesleki gelişmelerini
sağlamaya yönelik eğitim, seminer ve panel gibi organizasyonlara katılma hakkına sahiptir. Bu gibi
organizasyonlarda geçen sürelerden bir yıl içerisinde toplam 5 iş günü kadarı çalışma süresinden sayılır
MADDE 10. İŞYERİ HEKİMİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
1. İş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri hekiminin yetki
belgesinin geçerliliği 6 ay süreyle askıya alınır. Bu konudaki ihmalin tespitinde kesinleşmiş yargı kararı,
malullüğün belirlenmesinde ise 31.05.2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık
Sigortası Kanununun 25.maddesi göz önüne alınır.
2. İşyeri hekimi, görevlendirildiği işyerinde yapılan çalışmalara ilişkin tespit ve tavsiyeleri ile, iş güvenliği
uzmanı ile birlikte yapılan çalışmaları onaylı deftere yazar.
3. İşyeri hekimi, meslek hastalığı ön tanısı koyduğu vakaları, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından
yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına sevk eder.
MADDE 12. İŞYERİ HEKİMLERİNİN ÇALIŞMA SÜRELERİ
d. Az tehlikeli sınıf: ayda 4 dakika/çalışan
e. Tehlikeli sınıf: ayda 6 dakika/çalışan
f. Çok tehlikeli sınıf: ayda 8 dakika/çalışan
7. Tam süreli iş güvenlik uzmanı
d. Az tehlikeli sınıfta yer alan 2000 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde, her 2000 çalışan için 1
adet
e. Tehlikeli sınıfta yer alan 1500 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde, her 1500 çalışan için 1 adet
80
Çok tehlikeli sınıfta yer alan 1000 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde, her 1000 çalışan için 1
adet
f.
MADDE 15. DİĞER SAĞLIK PERSONELİ BELGESİ
Diğer sağlık personeli eğitim programı tamamlayan ve eğitim sonunda Bakanlıkça yapılacak veya yaptırılacak
diğer sağlık personeli sınavında başarılı olanlara,
İş sağlığı veya iş sağlığı ve güvenliği programlarında lisansüstü eğitimini tamamlayanlara,
Genel Müdürlük ve bağlı birimlerinde 5 yıl fiilen çalışmış olanlara, istekleri halinde İSGGM tarafından verilir.
MADDE 16. DİĞER SAĞLIK PERSONELİ GÖREVLERİ
1. İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin planlanması, değerlendirilmesi, izlenmesi ve yönlendirilmesinde
işyeri hekimi ile birlikte çalışmak, veri toplamak ve gerekli kayıtları tutmak.
2. Çalışanların sağlık ve çalışma öykülerini işe giriş/periyodik muayene formuna yazmak ve işyeri hekimi
tarafından yapılan muayene sırasında hekime yardımcı olmak.
3. Özel politika gerektiren grupların takip edilmesi ve gerekli sağlık muayenelerinin yaptırılmasını
sağlamak.
4. İlk yardım hizmetlerinin organizasyonu ve yürütümünde işyeri hekimi ile birlikte çalışmak.
5. Çalışanların sağlık eğitiminde görev almak.
6. İşyeri bina ve eklentilerinin genel hijyen şartlarının sürekli izlenip denetlemesinde işyeri hekimiyle
birlikte çalışmak.
7. İşyeri hekimince verilecek iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili diğer görevleri yürütmek.
8. İşyerinde görevli çalışan temsilcisi ve destek elemanlarının çalışmalarına destek sağlamak ve bu
kişilerle işbirliği yapmak.
MADDE 17. DİĞER SAĞLIK PERSONELİNİN YETKİLERİ
1. İşyerinin bütün bölümlerinde inceleme ve araştırma yapmak, gerekli bilgi ve belgelere ulaşmak ve
çalışanlarla görüşmek.
2. Görevinin gerektirdiği konularda işveren ve işyeri hekiminin bilgisi dâhilinde ilgili kurum ve kuruluşlarla
işyerinin iç düzenlemelerine uygun olarak işbirliği yapmak.
Tam süreli iş sözleşmesi ile görevlendirilen diğer sağlık personeli, çalıştığı işyeri ile ilgili mesleki gelişmelerini
sağlamaya yönelik eğitim, seminer ve panel gibi organizasyonlara katılma hakkına sahiptir. Bu gibi
organizasyonlarda geçen sürelerden bir yıl içerisinde toplam 5 iş günü kadarı çalışma süresinden sayılır ve bu
süreler sebebiyle diğer sağlık personelinin ücretinden herhangi bir kesinti yapılamaz.
MADDE 19. DİĞER SAĞLIK PERSONELİNİN ÇALIŞMA SÜRELERİ
g. Az tehlikeli sınıf: ayda 6 dakika/çalışan
h. Tehlikeli sınıf: ayda 9 dakika/çalışan
i. Çok tehlikeli sınıf: ayda 12 dakika/çalışan
MADDE 32. İŞYERİ HEKİMLERİNİN EĞİTİMLERİ
Eğitim süresi, teorik 180 saat ve uygulama 40 saat olmak üzere toplam 220 saatten az olamaz. Teorik
eğitimlerin en fazla yarısı uzaktan eğitim ile verilebilir.
MADDE 33. DİĞER SAĞLIK PERSONELİNİN EĞİTİMLERİ
81
Eğitim süresi 90 saatten az olamaz. Teorik eğitimin en fazla yarısı uzaktan eğitim ile verilebilir.
MADDE 34. YENİLEME EĞİTİMİ
İşyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin 5 yıllık aralıklarla yenileme eğitimine katılması zorunludur.
İşyeri hekimi için 30 saatten, diğer sağlık personeli için 18 saatten az olamaz. Eğitimler yüz yüze uygulanır.
MADDE 35. SINAVLAR
Adaylar en son katıldıkları tarihten itibaren 3 yıl içinde ilgili sınavlara katılabilirler. Aksi durumda yeniden
eğitim programına katılmak zorundadırlar.
Eğitim alma şartı aranmaksızın sınavlara katılım hakkı tanınanlar bu haklarını en fazla 2 defa kullanabilirler.
Başarısız olmaları durumunda yeniden eğitim programına katılmak zorundadırlar.
Sınavlarda 100 puan üzerinden 70 puan alınması gerekmektedir.
MADDE 40. İHTAR ve İHTAR PUANI UYGULAMASI
Bir takvim yılı içinde hafif ihlallerin ihtar puanlarının toplamının 30’a, orta ihlallerin ihtar puanlarının toplamının
60’a ulaşması durumunda kişi ve kurumların o yıl içinde işleyecekleri diğer hafif ve orta ihlaller bir üst
derecenin tavan puanı esas alınarak uygulanır.
5 yıllık sürenin sonunda vize işlemini tamamlayan kişi ve kurumların; uygulanmasının üzerinden en az bir yıl
geçmiş olan tüm ihtar puanları silinir.
Askıya alınması;


İhtar puanı toplamı kişilerde 100, kurumlarda 200 puanı aşması durumunda
Denetim sonrası eksiklerin giderilmesi için verilen 30 günlük süre sonunda noksanlıkların devam etmesi
halinde
Hallerinde 6 ay süre ile askıya alınır
Bir vize süresi içinde ikinci kez belgesinin askıya alınması durumunun ortaya çıkması halinde belge 1 yıl süre
ile askıya alınır
ADI: İŞYERLERİNDE ACİL DURUMLAR HAKKINDA YÖNETMELİK
SAYI: 28681
MADDE 1. AMAÇ
İşyerinde acil durum planlarının hazırlanması, önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilkyardım ve
benzeri konularda yapılması gereken çalışmalar ile bu durumun güvenli olarak yönetilmesi ve bu konularda
görevlendirilecek çalışanların belirlenmesi esaslarını düzenlemektir
MADDE 2. KAPSAM
6331 sayılı kanun kapsamındaki işyerleri
MADDE 3. DAYANAK
6331 sayılı kanunun 11, 12 ve 30. Maddeleri
MADDE 4. TANIMLAR
Acil Durum: İşyerinin tamamında veya bir kısmında meydana gelebilecek yangın, patlama, tehlikeli kimyasal
maddelerden kaynaklanan yayılım, doğal afet gibi acil müdahale, mücadele, ilkyardım veya tahliye gerektiren
olaylar
82
Acil Durum Planı: İşyerinde meydana gelebilecek acil durumlarda yapılacak iş ve işlemler dahil bilgilerin ve
uygulamaya yönelik eylemlerin yer aldığı plan
Meydana gelebilecek acil durumları önceden değerlendirerek belirler
Acil durumların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirler alır
Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere gerekli ölçüm ve değerlendirmeleri yapar
Acil durum planı hazırlar ve tatbikatların yapılmasını sağlar
İşyerinin büyüklüğü, yapılan işin niteliği, çalışan sayısı gibi faktörleri göz önüne alarak önleme, koruma,
tahliye, yangınla mücadele, ilkyardım gibi konularda uygun donanıma sahip eğitimli yeterli sayıda
çalışanı görevlendirir
6. İlkyardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında işyeri dışındaki kuruluşlarla
irtibatı sağlayacak düzenlemeyi yapar
7. Acil durumlarda enerji kaynaklarının ve tehlike yaratabilecek sistemlerin olumsuz durumlar
yaratmaması ve koruyucu diğer sistemleri etkilememesi adına önlemler alır
8. Alt işveren ve geçici iş ilişkisi kurulan işverenin çalışanları ile müşteri ve ziyaretçi gibi işyerinde bulunan
diğer kişileri acil durumlar konusunda bilgilendirir
1.
2.
3.
4.
5.
MADDE 7. ACİL DURUMLARIN BELİRLENMESİ





Risk değerlendirme sonuçları
Yangın, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım ve patlama riski
İlkyardım ve tahliye gerektirecek olaylar
Doğal afetlerin meydana gelme ihtimali
Sabotaj ihtimali
MADDE 11. GÖREVLENDİRİLECEK PERSONELİN BELİRLENMESİ
İşveren tehlike sınıfına göre,



Çok tehlikeli işyerlerinde; her 30 kişi için
Tehlikeli işyerlerinde; her 40 kişi için
Az tehlikeli işyerlerinde; her 50 kişi için
Arama, kurtarma ve tahliye
Yangınla Mücadele
Konularının her biri için uygun donanıma sahip eğitimli en az birer çalışanı destek elemanı olarak görevlendirir.
Birden fazla destek elemanı bulunması durumunda ekip başı bulunması gerekir. Ayrıca ekipler arası
koordinasyon için bir sorumlu görevlendirilir.
10 dan az çalışanı olan az tehlikeli sınıftaki işyerlerinde arama, kurtarma ve tahliye ile yangınla mücadele
konularında 1 personelin görevlendirilmesi yeterlidir.
MADDE 12. DOKÜMANTASYON
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
İşyerinin unvanı, adresi ve işverenin adı.
Hazırlayanların adı, soyadı ve unvanı.
Hazırlandığı tarih ve geçerlilik tarihi.
Belirlenen acil durumlar.
Alınan önleyici ve sınırlandırıcı tedbirler.
Acil durum müdahale ve tahliye yöntemleri.
Aşağıdaki unsurları içeren işyerini veya işyerinin bölümlerini gösteren kroki:
a. Acil durum ekipmanlarının bulunduğu yerler.
b. İlkyardım malzemelerinin bulunduğu yerler.
83
c. Kaçış yolları, toplanma yerleri ve bulunması halinde uyarı sistemlerinin de yer aldığı tahliye planı.
d. Görevlendirilen çalışanların ve varsa yedeklerinin adı, soyadı, unvanı, sorumluluk alanı ve iletişim
bilgileri.
e. İlk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında işyeri dışındaki
kuruluşların irtibat numaraları.
MADDE 13. TATBİKAT
Yılda en az 1 kere tatbikat yapılmalıdır.
MADDE 14. ACİL DURUM PLANLARININ YENİLENMESİ
1. Acil durumları etkileyebilecek veya yeni acil durumların ortaya çıkmasına neden olabilecek değişiklik
meydana gelmesi durumunda
2. Tehlike sınıfına göre
a. Az tehlikeli işyerlerinde 6 yılda
b. Tehlikeli işyerlerinde 4 yılda
c. Çok tehlikeli işyerlerinde 2 yılda bir yenilenmelidir.
ADI: İŞYERLERİNDE İŞİN DURDURULMASINA DAİR YÖNETMELİK
SAYI: 28603
MADDE 1. AMAÇ
İşyerinde bina ve eklentilerinde, çalışma yöntem ve şekillerinde veya iş ekipmanlarında çalışan için hayati
tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde veya çok tehlikeli sınıfta yer alan işletmelerle büyük endüstriyel
kazanların olduğu işletmelerde risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda tehlike giderilinceye kadar
işyerinin tamamı veya bir bölümünde işin durdurulması hususunu kapsar
MADDE 2. KAPSAM
MADDE 3. DAYANAK
6331 sayılı kanunun 25., 30. Maddeleri
MADDE 5. HEYETİN OLUŞTURULMASI
İşin bir bölümü veya tamamını durdurmaya yetkili heyet, 3 müfettişten oluşur. Kurul başkanlığı heyete
başkanlık edecek müfettişi belirler
MADDE 6. HEYETİN GÖREV ve KARARLARI
Gerekli incelemeyi yaptıktan sonra 2 gün içinde karara varır. Karar oy birliğiyle alınır ve heyetçe imzalanır
MADDE 7. İŞİN DURDURULMASI
1. İşyeri bina ve eklentilerinde, çalışma yöntem ve şekillerinde veya iş ekipmanlarında çalışanlar için
hayati tehlike tespit edildiğimde
2. Çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal, yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla yapılan çalışmalarda
veya büyük endüstriyel kazanların bulunduğu işyerlerinde risk değerlendirme yapılmamış olması
3. Müfettişçe, işyerinde birinci ve ikinci fıkralarda belirtilen durumlardan biriyle karşılaşıldığında rapor
hazırlanarak en geç tespitin ertesi günü ilgili heyete verilmek üzere kurul başkanına gönderilir.
4. İşin durdurulması kararı ilgili valiliğe ve işyeri dosyasının bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl
Müdürlüğü’ne 1 gün içinde gönderilir.
MADDE 8. DURDURMA KARARININ UYGULANMASI
Mülki amirler tarafından 24 saat içinde yerine getirilir
84
İşin bir bölümü veya tamamına ilişkin durdurma kararı, mülki amir emriyle gerçekleştirilir ve durumu belirleyen
tutanak düzenlenir. Tutanağın bir nüshası işyeri dosyasına konulmak üzere ilgili iş müdürlüğüne gönderilir.
MADDE 9. MÜDÜRLERİN GEÇİCİ OLARAK SÖKÜLMESİ
İşin durdurulmasına sebep hususların giderilmesi için işyerinin geçici açılması talebi dilekçe il müdürlüğüne
yapılır. Dilekçe ekinde tehlikelerin giderilmesi için yapılacaklar, bu hususta çalışacak personel sayısı,
kullanılacak ekipmanlar…gibi bilgileri içerir dosya elektronik ortamda ve kağıt ortamında sunulur.
Kurul başkanı dilekçeyi heyete iletir. Heyet dilekçe ve ekinin incelenmesi sonrasında 2 gün içinde karar veriri.
Mühürlerin geçici sökülmesine karar verilirse mülki amir ve il müdürlüğüne yazı ile bilgi verilir. Mülki amir 24
saat içinde tutanak eşliğinde mühürleri kaldırır ve tutanağı işyeri dosyasına konulması için Çalışma ve İş
Kurumu İl Müdürlüğü’ne, gönderir
MADDE 10. DURDURMA KARARININ KALDIRILMASI
İşveren, durdurma kararının kaldırılması için yazılı talepte bulunur.
Aynı gün il müdürlüğü dilekçeyi Kurul Başkanlığına iletir.
Müfettiş tarafından yapılan inceleme sonrasında raporda durdurma kararına neden olan hususların
giderildiğinin bildirilmesi halinde heyet tarafından inceleme yapılır. Bildirim tarihinden itibaren en geç 7 gün
içerisinde karar verilir
Heyetin durdurmayı kaldırmasına karar vermesi halinde karar, mülki amirine ve ilgili Çalışma ve İş Kurumu İl
Müdürlüğü’ne, bildirilir. Bildirimden itibaren 24 saat içinde gereği yapılır
MADDE 12. İLAMLARIN YERİNE GETİRİLMESİ
Durdurma kararına karşın işveren yerel iş mahkemesine kararın yerine getirildiği tarihten itibaren 6 iş günü
içinde itiraz edebilir.
İtiraz kararın uygulanmasını engellemez. Yerel iş mahkemesi 6 iş günü içinde karar verir
MADDE 13. ÜCRET ÖDEMELERİ
İşveren işin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanlarına ücretlerini ödemekle veya ücretlerinden düşük
olmamak kaydıyla meslek veya durumlarına göre başka bir iş vermekle yükümlüdür
ADI: KADIN ÇALIŞANLARIN
YÖNETMELİK
GECE
POSTALARINDA
ÇALIŞTIRILMA
KOŞULLARI
HAKKINDA
SAYI: 28717
MADDE 1. AMAÇ
18 yaşını doldurmuş kadın çalışanların gece postalarında çalıştırılmasına ilişkin usul ve esaslar
MADDE 2. KAPSAM
6331 sayılı kanunun kapsamındaki iş yerleri
MADDE 3. DAYANAK
4857 sayılı iş kanununun 73. Maddesi ile 6331 sayılı kanunun 30. Maddesi
MADDE 4. TANIMLAR
Geve postası: 4857 sayılı iş kanunun 69. Maddesi uyarınca gece çalışma sürelerini kapsayan ve 7,5 saati
geçmeyen çalışma zamanı
MADDE 5. KADIN ÇALIŞANLARIN GECE POSTALARINDA ÇALIŞTIRILMA SÜRESİ
Kadın çalışanlar her ne şekilde olursa olsun gece postalarında 7,5 saatten fazla çalıştırılamazlar
85
MADDE 6.İŞYERİNE ULAŞIM
Belediye sınırları dışındaki her türlü işyeri işverenleri ile belediye sınırları içinde olmakla beraber posta
değişimi saatlerinde toplu taşıma araçları ile gidip gelme zorunluluğu bulunan işyeri işverenleri gece
postalarında çalıştıracakları kadın çalışanları sağlayacakları uygun araçlarla ikametgahlarına en yakın
merkezden işyerine götürmekle yükümlüdür
MADDE 7. SAĞLIK GÖZETİMİ,
Kadın çalışanların gece postalarında çalıştırılabilmeleri için işe başlamadan önce görevli işyeri hekiminden
rapor almaları gerekmektedir.
MADDE 8. KADIN ÇALIŞANLARIN EŞLERİNİN DE GECE POSTALARINDA ÇALIŞMASI DURUMU
Kadın çalışanın isteği ile gece çalıştırılması, kocasının çalıştığı gece postasına rastlamayacak şekilde
düzenlenir. Aynı gece postalarında çalıştırılmaları işverenin onayı ile olabilir.
MADDE 9. GEBELİK ve ANALIK DURUMU
Kadın çalışanlar gebe olduklarının doktor raporu ile tespitinden itibaren doğuma kadar, emziren kadınlar ise
doğum tarihinden itibaren 1 yıl süre ile gece postalarında çalıştırılamazlar
Emziren kadınlar için bu süre işyeri hekimi raporu ile 6 ay daha uzatılabilir
ADI: KANSEROJEN VEYA MUTAJEN MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK
ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK
SAYI: 28730
MADDE 1. AMAÇ
Çalışanların kanserojen veya mutajen maddelere maruziyetinden kaynaklanabilecek sağlık ve güvenlik
risklerinden korunması için bu maddelere maruziyetin önlenmesi ve sınır değerler de dahil asgari gereklerin
belirlenmesi
MADDE 2. KAPSAM
6331 sayılı kanunun kapsadığı işyerleri
Asbest ile çalışmalarda Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte belirtilen
hükümlerle birlikte bu Yönetmelik hükümleri de uygulanır.
Radyasyonla birlikte farklı kanserojen veya mutajen maddelere maruziyetin olduğu işlerde, radyasyonla ilgili
özel mevzuatla birlikte bu Yönetmelik hükümleri de uygulanır. Yalnızca radyasyona maruziyetin söz konusu
olduğu işlerde bu Yönetmelik hükümleri uygulanmaz.
MADDE 3. DAYANAK


Avrupa Birliğinin 29.04.2004 tarihli ve 2004\37\EC sayılı Konsey Direktifi
MADDE 4. TANIMLAR
Kanserojen Madde; Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfus ettiğinde kanser oluşumuna neden
olabilecek veya hızlandırabilecek madde veya müstahzarları
Mutajen Madde; Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfus ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara
yol açabilecek veya bu etkinin oluşumunu hızlandırabilecek madde
Sınır Değer; Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya mutajen maddenin çalışanın solunum bölgesinde bulunan
havadaki referans zaman aralığındaki zaman ağırlıklı ortalama konsantrasyon
86
Solunum Bölgesi; Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin,
başın ön kısmında kalan yarısı
MADDE 5. RİSKLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Kanserojen ve mutajen maddelere maruziyet riski bulunan işlerde çalışanların bu maddelere maruziyet türü,
düzeyi ve süresini belirleyerek riskleri değerlendirir
Risk değerlendirmesinde kanserojen veya mutajen maddelerin, deri yolu da dahil olmak üzere vücuda giriş
yollarının tümü dikkate alınır
MADDE 6. KULLANIMIN AZALTILMASI
Teknik olarak mümkün olduğu hâllerde, tehlikesiz veya daha az tehlikeli madde, müstahzar veya işlem
kullanarak işyerindeki kanserojen veya mutajen maddelerin kullanımını azaltır.
MADDE 7. MARUZİYETİN ÖNLENMESİ ve AZALTILMASI
1. Risk değerlendirmesi sonrasında çalışanların sağlık ve güvenliği açısından riskli durum söz konusu ile
tehlikeli madde maruziyeti önlenir
2. Tehlikeli veya daha az tehlikeli madde ile değişiminin mümkün olmadığı durumlarda, bu maddenin
üretiminde ve kullanılmasında teknik imkanlar dahili kapalı sistem kullanılır
3. Kapalı sistemi mümkün değilse maruziyet minimuma indirilmelidir.
4. İşveren Kanserojen ve mutajen maddelerin kullanıldığı yerlerde;
a. Madde miktarını belirler ve yapılan iş için belirlenen miktardan fazlasının bulundurulmasını önler
b. Maruz kalabilecek çalışan sayısının mümkün olan en az sayıda olmasını sağlar
c. Ortama yayılmasını önlemek veya en aza indirmek için işlem tasarımını uygun şekilde yapar.
d. Maddelerin kaynağında lokal veya genel havalandırma sistemi veya diğer yöntemlerle halk sağlığı
ve çevreye zarar vermeyecek şekilde çalışılan ortamdan dışarı alınmasını sağlar
e. Kaza sonucu veya beklenmedik şekilde kanserojen veya mutajen maddelerin ortama yayılmasını
erken tespit edecek uygun ölçüm sistemleri bulunmasını sağlar
f. Alınan önlemler toplu korumayı sağlayamıyor veya maruziyeti önleyemiyorsa uygun kişisel
korunma yöntemleri ve KKD kullanılmasını sağlar
g. Çalışma ortamı zemini, duvarlar ve diğer yüzeylerin düzenli olarak temizlenmesini ve hijyen
şartlarını sağlar
h. Çalışanları bilgilendirir ve uygun çalışma yöntemleri kullanılmasını sağlar
i. Acil durum planlarına yüksek düzeyde maruziyete neden olabilecek durumlara yönelik eylemleri
ilave eder
j. Güvenli şekilde depolanması, taşınması veya işlem görmesi için bu maddelerin açıkça ve görünür
şekilde etiketlenmesi, sızdırmaz kaplarda bulundurulmasını sağlar.
5. Kanserojen ve mutajen maddeler, 31.03.2007 tarihli ve 26479 sayılı Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla
Taşınması Hakkında Yönetmelik ve 08.09.2009 tarihli ve 2009/15454 sayılı Tehlikeli Malların Karayolu
ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa Anlaşması hükümlerine göre taşınır
MADDE 8. YETKİLİ MAKAMA BİLGİ VERİLMESİ
Risk değerlendirme sonucu çalışanın sağlık ve güvenliğine yönelik risk tespit edilirse, Bakanlıkça
istendiğinde aşağıdaki bilgiler yetkililere verilir
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Kanserojen veya mutajen maddelerin kullanıldığı işlemler ve bu maddelerin kullanılma nedenleri
Kanserojen ve mutajen maddelerin işyerinde üretilen ve kullanılan miktarı
Aruz kalan çalışan sayısı
Alınan koruyucu önlemler
Kullanılan koruyucu araç ve gerecin türü
Maruziyetin türü ve düzeyi
İkame yapılıp yapılmadığı
87
MADDE 9. ÖNGÖRÜLMEYEN MARUZİYET
Beklenmedik olay veya kaza halinde
1. İşveren çalışanlara derhal bilgi verir
2. Durum normale dönünceye kadar
a. Etkilenmiş alana sadece onarım ve diğer zorunlu işleri yapacak çalışanlar girebilir
b. Etkilenmiş alana girecek çalışanların koruyucu giysi ve solunum koruyucu ekipman kullanmalarını
sağlayarak her bir çalışanın etkilenmiş alanda kısa süre çalışmasını sağlar ve bu durumun süreklilik
arz etmesini önler
MADDE 10. ÖNGÖRÜLEBİLİR MARUZİYET
Maruziyetin artma ihtimali olan ve çalışanların maruziyetini azaltıcı tüm teknik koruyucu önlemlerin alınış
olduğu bakım, onarım gibi işlerde
1. Çalışanlar ve/veya temsilcilerine danıştıktan sonra bu işlerde çalışanların korunmasını sağlamak ve
maruziyetini asgari düzeye indirmek için gerekli önlemleri belirler
2. Maruziyet koşullarının devamı süresinde çalışanların koruyucu giysi ve solunum koruyucu ekipman
kullanmalarını sağlar. Bu koşullarla çalışma kısa süreli olur ve devamlılık arz etmesi engellenir
3. Bu işlerin yapıldığı alanları belirleyerek açık şekilde işaretler ve yetkili olmayanların bu alana girmesi
engellenir
MADDE 12 HİJYEN ve KİŞİSEL KORUMA
1. Bu işlerin yapıldığı yerlerde çalışanların yeme, içme ve sigara kullanmaları engellenir.
2. Çalışanlara koruyucu giysi veya uygun giysi verilir ve bunların günlük kıyafetlerden ayrı saklanabilmesi
için birbirinden ayrı iki elbise dolap bulunmalıdır
3. KKD özel yerlerde ve uygun şartlarda saklanmalı, her kullanım sonrasında temizlenir, tamir edilir veya
değiştirilir.
4. Yeterli yıkanma yeri tuvalet ve temizlik malzemesi sağlanır
MADDE 13. ÇALIŞANLARIN BİLGİLENDİRİLMESİ ve EĞİTİMİ
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Kullanılan kanserojen ve mutajen maddelerin riskleri ve etkileri
Tütün kullanımının getireceği ek riskler de dahil sağlık riskleri
Maruziyeti önlemek için alınan tedbirler
Hijyen kuralları
KKD kullanılması
Kazaların önlenmesi ve kaza halinde kurtarma çalışmaları da dahil yapılması gerekenler
Kullanılması gereken etiketler, uyarı ve tehlike işaretleri
Konularında gerekli bilgi ve talimatlar işverence verilir
MADDE 14. ÇALIŞANLARIN BİLGİ ALMA HAKKI
Çalışanlar ve/veya temsilcileri, aşağıdaki konularda uygulamaya katılma hakkında sahiptir
1. İşverenin KKD belirleme sorumluluğu saklı kalmak kaydı ile koruyucu donanımın seçimi ve
kullanılmasının çalışanların sağlığı ve güvenliğine etkilerinin belirlenmesi,
2. 10. Maddede belirtilen öngörülebilir maruziyet şartları ile ilgili işlerde
3. Kullanılan kanserojen ve mutajen maddelerin MSDS formları temin edilerek çalışan ve/veya
temsilcilerinin bunlara kolayca ulaşmaları sağlanır
4. İşveren, risk değerlendirmesine göre sağlık ve güvenlik yönünden riskli olan işlerde çalışanların listesini
ve maruziyet durumunu belirtir kayıtları tutar
5. Her çalışan kendisi ile ilgili listedeki kişisel bilgileri alma hakkına sahiptir
6. Çalışanlar ve/veya temsilcileri bilgilerin tümünü isimsiz alma hakkına sahiptir
88
İşveren maruziyet öncesi ve sonrası düzenli aralıklarla;
1. Çalışanların aşağıdaki durumlarda sağlık gözetimine tabi tutulmasını sağlar
a. 6331 sayılı kanunun 15. Maddesi kapsamında (sağlık gözetimi)
b. Risk değerlendirmesi sonrası gerekmesi halinde;
2. Kişisel ve mesleki hijyen önlemlerinin derhal alınabilmesi adına düzenlemeleri yapar
Sağlık gözetimi sonrasında çalışanda sağlık sorununun kanserojen veya mutajen maddelere maruziyet
nedeniyle oluştuğunun tespiti halinde;
1. Çalışanların sağlık gözetimine yönelik kişisel sağlık kayıtları tutulur ve işyeri hekimi tarafından
çalışanlara yönelik alınması gereken koruyucu veya önleyici tedbirler önerilir
2. Maruziyet sonrasında takip edilmesi gereken sağlık gözetimleri ile ilgili bilgi ve tavsiyeler verilir;
3. İşveren
a. Risk değerlendirmesini gözden geçirir
b. Risklerin azaltılmasına yönelik önlemleri gözden geçirir
c. Çalışanın kanserojen ve mutajen madde maruziyetinin olmayacağı başka bir işte görevlendirilmesi
dahil benzer önlemler alır
d. İşyeri hekiminin gereki görmesi halinde benzer pozisyonlarda çalışan personelleri düzenli sağlık
gözetimine tabi tutulmalarını sağlar
Kanserojen veya mutajen madde maruziyeti nedeniyle oluştuğu ön ta tanısı konulan tüm kanser vakaları 6331
sayılı kanunun 14. Maddesi (İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Bildirimi) uyarınca ilgili kurum ve kuruluşlara
bildirilir.
MADDE 17. KAYITLARIN SAKLANMASI
15.ve 16. maddede belirtilen kayıtlar maruziyetin sona ermesinden sonra 40 yıl süre ile saklanır
İşyeri faaliyetinin sona ermesi durumunda kayıtlar Sosyal Güvenlik Kurumu İl Müdürlüğüne teslim edilir.
EK 1. KANSEROJEN MADDE TANIMI İŞLER
Aşağıda belirtilen işler veya bu işler sırasında ortaya çıkan madde veya müstahzası Kanserojen madde olarak
adlandırılır;
1. Üreamin üretimi
2. Kömür kurumu, kömür katranı veya ziftinde bulunan polisiklik aromatik hidrokarbonlarla maruziyete
neden olan işler
3. Bakır-nikel cevherinin kavrulması ve elektro rafinasyonu işleminde açığa çıkan toz, serpintini ve
dumana maruziyete neden olan işler
4. Kuvvetli asit işlemi ile isopropil alkol üretimi
5. Sert odun tozuna maruziyete neden olan işler
EK 2. MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ
EINECS
CES
SINIR DEĞER
Avrupa
Abstrakt
8 saatlik referans zaman Açıklama
göre hesaplanan veya
ölçülen değer
Envanteri Servis
Numarası
mg/m³
Ppm
Benzen
200-753-7 71-43-2
3,25
1
Viinilklorür
monomeri
200-831
7,77
3
75-01-4
89
Deri yolu
olabilir
ile
maruziyet
Sert Ağaç Tozları
-
-
5,00
-
-
ADI: TEHLİKELİ MADDELERİN KARAYOLUYLA TAŞINMASI HAKKINDA YÖNETMELİK
SAYI: 28801
MADDE 6. YETKİ BELGESİ SAHİBİ OLMA ZORUNLULUĞU
Bu yönetmelik kapsamında taşımacılık faaliyetinde bulunacak gerçek ve tüzel kişiler Karayolu Taşıma
Yönetmeliğine göre C1, C2, K1, K2, L1, L2, R1, R2 yetki belgelerinden herhangi birine sahip olmak zorundadır
Kendi faaliyetleri ile ilgili olarak özmal araçlarıyla ticari olmayan taşıma yapacak kamu kurum ve kuruluşlarının
tehlikeli madde taşımaları için bu yönetmelik şartlarına uymak kaydıyla herhangi bir yetki belgesine sahip
olmaları gerekmez
MADDE 8. TEHLİKELİ MAL TAŞIYICILIĞI SÜRÜCÜ EĞİTİM SERTİFİKASI
Bu Yönetmelik ve (ADR) hükümlerine uygun olarak ulusal ve uluslararası karayollarında tehlikeli yük
taşımacılığı yapacak şoförlerin, Tehlikeli Mal Taşımacılığı Sürücü Eğitim Sertifikası (SRC5)/ADR Şoför Eğitim
Sertifikasına sahip olmaları zorunludur
MADDE 9. TEHLİKELİ MADDE TAŞIYAN ARAÇLARDA BULUNDURULMASI GEREKENLER
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Yetki belgesi
SRC5/ADR
Araçta görevli her personel için kimlik belgesi
Taşımacı sürücüye verilmek üzere hazırlanmış talimat
Taşıtlar için geçerli ADR uygunluk belgesi
İlgili/yetkili mercilerden alınan taşıma izin belgesi
Tehlikeli Maddeler ve Tehlikeli Atık Zorunlu Mali Sorumluluk Sigorta poliçesi
MADDE 10. GÖNDERENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
1. Tehlikeli madde taşınmasının Bakanlıkça uygun yetki belgesi almış olanlarca yapılmasını ve özel izin
gerektiren durumlarda bu iznin alınmış olmasını sağlamakla
2. Taşıma için hazırlanmış yazılı talimatı ve taşıma için gerekli olan; taşıma evrakı, izinler, onaylar,
bildiriler, sertifikalar ve diğer belgeleri vermekle,
3. Yükün yapısına ve özelliğine uygun araç kullanılmasını sağlamakla
4. Boş durumdaki temizlenmemiş ve dezenfekte edilmemiş tankerler, mobil tanklar, tüplü gaz tankeri, çok
bölmeli gaz konteyner, tank konteynerler ve taşınabilir tanklar gibi araçlar ile büyük veya küçük
konteynerlerinde uygun olarak işaretlenmiş, etiketlenmiş olmasını ve doluları kadar sızdırmaz olmasını
sağlamakla,
5. İzlenecek güzergâhlar ile ilgili gerekli bilgileri vermekle,
MADDE 12. YÜKLEYENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
1. Tehlikeli maddeleri, ancak ADR hükümlerine uygun şartların sağlanmış olması halinde taşıta
yüklemekle,
2. Paketlenmiş tehlikeli maddeleri ya da temizlenmemiş boş paketleri taşımacıya verirken paketlerin zarar
görüp görmediğini kontrol etmekle,
3. Hasarlı veya sızdırma riski taşıyan ya da boş temizlenmemiş tehlikeli madde paketini hasar giderilene
kadar yüklememekle,
4. Paketler ve ekipman üzerinde bulunması gereken tehlike işaretleri ve etiketlerin bulunmasını ve
bulundurulmasını sağlamakla,
5. Tehlikeli maddeleri konteynere yükledikten sonra konteynerin gerekli tehlike işaretleri ile
işaretlenmesini ve etiketlendirilmesini sağlamakla,
90
6. Paketleri yüklerken, araç içinde var olan diğer yükleri de göz önüne alarak, birlikte yükleme yasaklarına
ve ayrıca besin ve gıda maddelerinin ya da hayvan yemlerinin ayrı tutulması kurallarına uymakla,
7. Taşınan tehlikeli madde, maddenin UN Numarası, taşımada kullanılan resmi adı ve eğer mümkünse
paketleme grubu ile ilgili olarak sürücüyü bilgilendirmekle,
8. Sınırlı miktarda ambalajlanan tehlikeli maddelere ilişkin muafiyetler kapsamında taşıma yapılıyorsa;
paketlerin üzerine sınırlı miktar etiketi ve UN numarasını bulundurmakla,
9. Tehlikeli maddeleri yükleyecek personelin bu konuda eğitim almış olmasını sağlamak ve gerektiğinde
bu eğitim belgelerini ibraz etmekle,
10. Taşıtlara yükleme yaptığı sırada taşıtların yakın çevresinde ateş yakılmasına, açık ışıklandırma
yapılmasına ve sigara içilmesine izin vermemekle, kıvılcım çıkma özelliğine sahip cisimler
bulundurmamakla ve bu özelliğe sahip giysilerle çalışmaya müsaade etmemekle,
11. Araçlara yüklenecek tehlikeli maddelerin yükleme emniyet kurallarına göre yapılmasını sağlamakla,
MADDE 13. DOLDURANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
1. Dolum öncesinde, tankların ve gerekli ekipmanın teknik olarak eksiksiz ve taşımaya uygun olmasını
sağlamakla,
2. Tehlikeli madde taşınmasında kullanılan taşıtların, tankların ve ekipmanın test, muayene ve kontrol
sürelerinin geçerliliğini kontrol etmekle,
3. Dolumu yapılacak tehlikeli maddelere uygun olan ve bu hususta uygunluk belgesi bulunan tanklara
dolum yapmakla,
4. Dolum esnasında birlikte yükleme kurallarına uygun hareket etmekle,
5. Doldurulan madde için izin verilen azami doldurma oranını (doldurma derecesi) ve azami dolum hacim
oranını geçmemekle,
6. Dolumu yaptıktan sonra tankın kapak bölümlerinin sızdırmazlığını kontrol etmekle,
7. Doldurulan tehlikeli maddelerin tankın dış yüzeyine bulaşmadığını kontrol etmekle,
8. Tehlikeli maddeleri taşınması için hazırlarken, turuncu ikaz levhalarının, plakaların ya da etiketlerin
tank, taşıt, tank konteyner, büyük ve küçük konteynerlerin yanı sıra tehlikeli madde paketlerinin de
üzerine kurallara uygun bir biçimde takılmasını sağlamakla,
9. Taşıtlara dolum yaptığı sırada, taşıtların yakın çevresinde ateş yakılmasına, açık ışıklandırma
bulundurmamakla ve bu özelliğe sahip giysiler ile çalışmaya müsaade etmemekle,
MADDE 14. TAŞIMACININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ
1. Taşıma için gerekli olan tüm belgelerin taşıtta eksiksiz ve doğru olarak bulunmasını sağlamakla,
2. Taşıtlarda, mobil tanklarda ve yüklerde görsel olarak belirgin sızıntı, çatlak ya da eksik ekipman
olmadığını kontrol etmekle,
3. Tanker, mobil tank, tüplü gaz tankeri, çok bölmeli gaz konteyneri, hareketli tank ve tank konteynerlerin
test, muayene ve kontrol sürelerinin dolup dolmadığını kontrol etmekle,
4. Taşıtların istiap hadlerine uygun olarak yüklenmesini sağlamakla,
5. Tehlike etiketlerinin ve işaretlerinin taşıtların üstüne takılmasını sağlamakla,
6. Araç sürücüsü için yazılı talimatlarda belirtilmiş olan teçhizatların araçta bulunmasını sağlamakla,
7. Taşıma belgeleri ve beraberinde bulunması gereken belgeleri incelemek ve taşıt, konteyner ve yükün
bunlara uygun olmasını sağlamakla,
8. Tankerlerin amaçların dışında kullanılmasını önlemekle,
9. Sürücüye yazılı talimatları vererek okumasını ve anlamasını ve gerektiği şekilde uygulayabilmesini
sağlamakla,
10. Taşınan madde ile ilgili varsa miktar sınırlamalarına uymakla,
11. SRC5 Şoför Eğitim Sertifikasına sahip sürücüleri istihdam etmekle,
12. Yaptığı taşımalarda meydana gelen kazalarla ilgili olarak, hazırlanmış raporu kaza tarihinden itibaren
en geç otuz gün içerisinde Bakanlığa vermekle,
91
13. Bu Yönetmelikte belirtilen şartlardan herhangi birinin ihlal edilmiş olduğunu tespit ederse, söz konusu
ihlal giderilinceye kadar taşımayı başlatmamakla,
14. Yüke uygun olan tank veya konteynerlerin kullanılmasını sağlamakla,
15. Taşıtlara yükleme ve boşaltma yapıldığı sırada taşıtların yakın çevresinde ateş yakılmasına, açık
ışıklandırma yapılmasına ve sigara içilmesine izin vermemekle, kıvılcım çıkma özelliğine sahip cisimler
MADDE 15. TAŞIT SÜRÜCÜSÜNÜN ve ARAÇTA BULUNAN DİĞER GÖREVLİLİERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
Yangın söndürme cihazlarının kullanımı konusunda bilgi sahibi olmakla,
Tehlikeli madde içeren ambalajları açmamakla,
Taşınabilir yanıcı aydınlatma aletleriyle ve yüzeyi metal alaşımlı olan aletlerle taşıta binmemekle,
Taşıtlara yükleme, doldurma ve boşaltma yapıldığı sırada taşıtların yakın çevresinde ateş yakılmasına,
açık ışıklandırma yapılmasına ve sigara içilmesine izin vermemekle, kıvılcım çıkma özelliğine sahip
cisimler bulundurmamakla ve bu özelliğe sahip giysilerle çalışmamakla,
5. Yükleme, doldurma ve boşaltma sırasında zorunlu hallerin dışında taşıtın motorunu kapalı tutmakla,
6. Tehlikeli madde yüklü taşıtı park halinde iken el frenini çekili vaziyette bulundurmakla,
7. Tehlikeli madde yüklü taşıt ve tanklar üzerinde bulundurulması zorunlu etiket, levha ve turuncu
plakaların takılmasını ve usulüne uygun boşaltılarak temizlenmiş olan araçların üzerinden bu etiket,
levha ve turuncu plakaların çıkarılmasını sağlamakla,
8. Ambalajı hasar görmüş olan paketleri taşımamakla,
9. Tehlikeli madde sızıntısı olması veya böyle bir ihtimalin bulunması durumunda, taşıma yapmamakla,
10. Tehlikeli madde yüklü veya tehlikeli maddeyi boşalttığı halde temizlenmemiş taşıtları, doldurma ve
boşaltma süresi dışında, meskûn mahallerde park etmemekle,
11. Karayolunun kullanımıyla ilgili yasak ve sınırlamalara uymakla,
12. Taşıtın istiap haddine uygun yüklendiğini kontrol etmek ve istiap haddinin üstünde yüklenmiş olan taşıtı
kullanmamakla,
13. Tehlike anında yazılı talimatlarda belirtilen tedbirleri almakla,
14. Taşınmakta olan tehlikeli maddeler, özellikle herhangi bir kaza veya uygunsuzluk durumunda, üçüncü
kişiler için risk teşkil ediyorsa ve söz konusu risk hemen ortadan kaldırılamıyor ise bu tehlikeli durumun
gerçekleştiği bölgeye en yakın yetkili makamlara ulaşarak gerekli olan tüm bilgileri iletmekle veya
iletilmesini sağlamakla,
15. Taşıma sırasında gerekli belgeleri ve ekipmanı yanında bulundurmakla,
16. Tünel, tüp geçit ve köprü geçişlerinde trafiğin durması halinde, ikaz ışıklarını yakmak, taşıtın ön ve
arkasındaki taşıtlarla olan güvenlik mesafesine dikkat etmek ve motoru kapatmakla,
17. Boşaltım alanında güvenlik önlemlerinin tam olarak alınmış olduğunu ve boşaltma işleminde kullanılan
donanımın düzgün olarak çalışıyor olduğunu kontrol etmekle,
1.
2.
3.
4.
MADDE 17. BOŞALTANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
1. Boşaltma öncesinde paket, konteyner, tank veya araç bilgileri ile sevkiyat belgelerinde yer alan ilgili
bilgileri karşılaştırarak doğru yükün boşaltılacağını tespit etmekle,
2. Boşaltma öncesinde ve sırasında pakette, tankta, araçta veya konteynerde boşaltma işlemini tehlikeye
sokacak ölçüde bir tahribatın olup olmadığını kontrol etmekle,
3. Tank, taşıt ve konteynerin boşaltılması sırasında;
a. Boşaltma işlemi esnasında tankın, taşıtın veya konteynerin dışına bulaşan tehlikeli artıklardan
arındırılmasını sağlamakla,
b. Vana ve kontrol kapaklarının güvenli bir şekilde kapatılmasını hemen sağlamakla.
4. Taşımayı gerçekleştiren taşıt veya konteynerin temizleme ve arındırma işlemlerinin yapılmasını
sağlamakla,
5. Tehlikeli maddelerin taşınmasını takiben konteynerin tamamen boşaltılmış, temizlenmiş, arındırılmış
olması durumunda, tehlike işaretlerini konteynerin üzerinden kaldırmakla,
92
6. Boşaltma işlemi devam ederken taşıtların yakın çevresinde ateş yakılmasına, açık ışıklandırma
7. Paket, tank, taşıt veya konteynerin boşaltılması sırasında diğer üçüncü kişilerden hizmet alınması
durumunda, bu işlemi gerçekleştiren kişiler tarafından boşaltma öncesinde, sırasında ve sonrasında
uygun tedbirlerin alındığını kontrol etmekle,
MADDE 20. GÜZERGAH ve PARK YERLERİ
1.
2.
3.
4.
Şehirlerarası yollarda Karayolları Genel Müdürlüğünce,
Büyükşehir belediyesi sınırları ve mücavir alanı içerisinde ulaşım koordinasyon merkezlerince,
İl ve ilçe belediye sınırları ve mücavir alanı içerisinde il/ilçe trafik komisyonlarınca,
Diğer yerlerde ilgili kaymakamlıklarca,
EK 1. İZİN ALINMASI ZORUNLU OLAN TEHLİKELİ MADDE SINIFI
İzin Alınması Gereken Tehlikeli Madde Sınıfı
İzin Alınması Gereken İlgili/Yetkili
Merci
Sınıf 1’deki maddeler
İçişleri Bakanlığı
Sınıf 6’daki maddeler
Sağlık Bakanlığı,
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı,
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
Sınıf 7’deki maddeler
Enerji ve Tabii Kay. Bakanlığı (TAEK)
ADI: KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA
YÖNETMELİK
SAYI: 28733
MADDE 1. AMAÇ
İşyerinde bulunan, kullanılan veya herhangi bir şekilde işlem gören kimyasal maddelerin etkilerinden
kaynaklanan mevcut veya ortaya çıkması muhtemel risklerden çalışanların sağlığını korumak ve güvenli bir
çalışma ortamı sağlamak için asgari şartları belirlemektir.
MADDE 2. KAPSAM



6331 sayılı kanun kapsamına giren kimyasal maddelerin bulunduğu, kullanıldığı veya işlem gördüğü
Sağlık ve güvenlik önlemleri özel mevzuatlarca düzenlenen kimyasal maddelerle, radyoaktif maddelerle
çalışmalarda, zararlı kimyasalların işyeri dışına taşınmasında
Kanserojen veya Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
hükümleri saklı kalmak kaydı ile işyerinde bulunan kanserojen veya mutajen maddeler ile ilgili
MADDE 3. DAYANAK


07.04.1998 tarihli ve 1998/24/EC sayılı, 29.05.1991 tarihli ve 1991/322/EEC sayılı, 08.06.2000 tarihli
ve 2000/39/EC sayılı, 07.02.2006 tarihli ve 2006/15/EC sayılı, 17.12.2009 tarihli ve 2009/161/EU sayılı
Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktiflerine paralel
MADDE 4. TANIMLAR
Alerjik Madde: Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı derecede hassasiyet meydana getirme özelliği olan
ve daha sonra maruz kalınması durumunda karakteristik olumsuz etkilerin ortaya çıkmasına neden olan
maddeler
93
Aşındırıcı Madde: Canlı doku ile temasında dokunun tahribatına neden olabilen madde
Çevre İçin Tehlikeli Madde: Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya birkaç unsuru için hemen veya
sonradan kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren maddeler
Kimyasal Madde: Doğal halde bulunan, üretilen, herhangi bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dahil
olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına ve piyasaya arz olunup olunmadığına
bakılmaksızın her türlü eleman,
Oksitleyici Madde: Özellikle yanıcı maddelerle olmak üzere diğer maddeler ile de temasında önemli ölçüde
ekzotermik (dışarıya ısı veren) reaksiyona neden olan madde
Patlayıcı Madde: Oksijen olmadan da ani gaz yayılımı ile ekzotermik reaksiyon veren ve/veya kısmen
kapatıldığında ısınma ile kendiliğinden patlayan veya belirlenmiş test koşullarında patlayan, çabuk parlayan
katı, sıvı, macunumsu, jelatinimsi haldeki madde
Tahriş Edici Madde: Mukoza veya cilt ile direk olarak ani, uzun süreli veya tekrarlanan temasında lokal
eritem, eskar veya ödem oluşumuna neden olabilen madde
Tehlikeli Kimyasal Madde: Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, toksik, çok
toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, alerjik, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ve çevre için tehlikeli
özelliklerden en az birine sahip maddeler ve müstahzarları veya bu sınıflandırmalara girmeyen kimyasal,
fiziko-kimyasal veya toksikolokik özellikleri ve kullanılma veya işyerinde bulundurulma şekli nedeni ile
çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeler veya maruziyet sınır değeri
belirlenmemiş maddeler
Zararlı Madde: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emidiğinde insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan madde
Toksik Madde: Az miktarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı
üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan madde
Çok Toksik Madde: Çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde
insan sağlığı üzerinde akut ve kronik hasarlara neden olan maddeler
Üreme İçin Toksik Madde: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfus ettiğinde erkek ve sişilerin
üreme fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya doğacak çocuğu etkileyecek kalıtımsal olmayan olumsuz
etkiler meydana getiren veya olumsuz etkilerin oluşumunu hızlandıran madde
Alevlenir Madde: Parlama noktası 21 °C-55 °C arasında sıvı halde madde
Kolay Alevlenir Madde: Ortam sıcaklığında hava ile temasında ısınabilen ve alevlenen madde veya ateş
kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden yanabilen ve uzaklaştırılmasından sonra da yanmaya devam
eden katı haldeki madde veya parlama noktası 21°C’nin altında olan sıvı haldeki madde veya su veya nemli
hava ile temasında, tehlikeli miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan madde
Çok Kolay Alevlenir Madde: 0 °C düşük parlama noktası ve 35 °C düşük kaynama noktasına sahip sıvı
haldeki maddeler ile oda sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında yanabilen gaz halindeki maddeler
Biyolojik Sınır Değer: Kimyasal maddenin ve metabolitinin uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve
etki göstergesinin üst sınırı
Mesleki Maruziyet Sınır Değeri: 8 saatlik sürede çalışanların solunum bölgesindeki havada bulunan kimyasal
madde konsantrasyonunun zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırı
1. Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve zararları
2. İmalatçı, ithalatçı ve satıcılardan sağlanacak Türkçe MSDS
3. Maruziyet türü, düzeyi ve süresi
94
4.
5.
6.
7.
8.
Kimyasal maddenin miktarı, kullanım şartları ve kullanım sıklığı
Mesleki maruziyet sınır değerleri ve biyolojik sınır değerleri
Alınan ya da alınması gereken çnleyici tedbirlerin etkisi
Varsa önceden yapılan sağlık gözetimi sonuçları
Birden fazla kimyasal madde ile çalışılıyorsa maddelerin etkileşimleri
MADDE 7. TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
8.
9.
En az sayıda çalışan ile çalışılır
Maruz kalacakları kimyasal madde miktarı ve maruziyet süresinin en az düzeyde olması sağlanır
Çalışanların kişisel temizlikleri için uygun ve yeterli şartlar sağlanır
Tehlikeli kimyasal maddelerin, atık ve artıkların işyerinde en uygun şekilde işlenmesi, kullanılması,
taşınması ve depolanması için gerekli düzenlemeler yapılır
İkame yöntemi kullanılmalıdır. İkame yapılamıyorsa;
a. Bakım-onarım işleri de dahil tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalarda, teknolojik gelişmeler de
göz önüne alınarak uygun proses ve mühendislik kontrol sistemleri seçilir, uygun malzeme ve
ekipman kullanılır
b. Riski kaynağında önlemek üzere, uygun iş organizasyonu ve yeterli havalandırma sistemi
kurulması gibi toplu koruma önlemleri uygulanır
c. Toplu koruma yetersiz kaldığında KKD uygulanır
Kimyasal maddelerin düzenli olarak ölçümünün ve analizinin yapılmasını sağlar. Maruziyeti
etkileyebilecek koşullarsa değişiklik olduğunda ölçümler tekrarlanır.
İşveren işyerinde parlayıcı patlayıcı maddelerin tehlikeli konsantrasyonlara ulaşması ve kimyasal olarak
kararsız maddelerin tehlikeli miktarlarda bulunmasını engeller. Bu mümkün değilse
İşyerinde yangın veya patlamaya sebep olabilecek tutuşturucu kaynakların bulunmasını önler. Bu
mümkün değilse,
Parlayıcı ve/veya patlayıcı maddelerden kaynaklanan yangın veya patlama halinde veya kimyasal
olarak kararsız madde ve karışımlarının fiziksel etkilerinden çalışanların zarar görmesini önlemek veya
en aza indirmek için önlemler alını
Patlayıcı ortamda kullanılacak bütün donanım ve koruyucu sistemler Muhtemel Patlayıcı Ortamda
Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmelik (94/9/AT) hükümlerine uygun olmasını
sağlar
Patlama basıncının etkisini azaltıcı düzenlemeler yapılır
Eğitim içeriği
1. Risk değerlendirmesi sonucu elde edilen bilgiler
2. İşyerinde bulunan veya ortaya çıkabilecek olan tehlikeli kimyasalların tanınması, sağlık ve güvenlik
riskleri, meslek hastalıkları, mesleki maruziyet sınır değerleri de diğer yasal düzenlemeler
3. Türkçe MSDS formları hakkında bilgiler
MADDE 11. YASAKLAR
1. Çalışanların kimyasal maddelerden veya bu maddelerin kullanıldığı işlemlerden kaynaklanan sağlık ve
güvenlik risklerinden korunması için belirtilen oranlardan fazla bulunması halinde, bu maddenin
üretilmesi, kullanılması ve işlem yapılması yasaktır
2. Ancak, tam kapalı sistemlerde mümkün olan en az miktarlarda ve çalışanların bu maddelere
maruziyetinin önlenmesi şartı ile aşağıdaki hallerde ÇSGB’den izin alınarak çalışılabilir.
a. Bilimsel araştırma ve deneylerde
b. Yan ürünlerde veya atık maddelerde bulunan bu maddelerin ayrılması işlerinde
c. Teknoloji gereği ara madde olarak kullanılması zorunlu üretimlerde
95
6331 sayılı Kanunun 15 inci maddesi uyarınca;
1. Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda sağlık yönünden risk altında olduğu saptanan çalışanlar
uygun sağlık gözetimine tabi tutulur.
2. İşyerinde koruyucu önlemlerin alınmasında sağlık gözetimi sonuçları dikkate alınır aşağıdaki
durumlarda yapılır,
a. Belirli bir hastalık veya sağlık yönünden olumsuz bir etkilenmeye neden olduğu bilinen tehlikeli
kimyasal maddeye maruziyetin söz konusu olduğu,
b. Çalışanların özel çalışma şartlarında hastalık veya etkilenmenin ortaya çıkma olasılığının
bulunduğu,
c. Çalışanlar üzerinde yapılacak tetkiklerin oluşturduğu riskin kabul edilebilir düzeyde olduğu,
3. Sağlık gözetimine tabi tutulan her çalışan için kişisel sağlık ve maruziyet kayıtları tutulur ve güncellenir.
4. Çalışanlar, kendilerine ait sağlık muayene sonuçları ve etkilenme düzeylerine ait bilgileri görme
hakkına sahiptir.
5. İşyerinde faaliyetin sona ermesi halinde, işveren sağlık ve maruziyet kayıtlarını Sosyal Güvenlik
Kurumu il müdürlüğüne teslim eder.
6. Sağlık gözetimi sonucunda; çalışanda, bu maddeden kaynaklanan tanımlanabilir bir hastalık veya
olumsuz sağlık etkisi görülmesi veya biyolojik sınır değerin aşıldığının tespit edilmesi halinde, çalışan
durumdan haberdar edilir ve kendisine yapılması gerekli sağlık gözetimi ile ilgili gerekli bilgi ve
tavsiyeler verilir. Bu durumda;
a. Yapılan risk değerlendirmesi gözden geçirilir ve gerek görülmesi halinde yenilenir.
b. Riskin önlenmesi veya azaltılmasına yönelik mevcut önlemler gözden geçirilir ve gereken önlemler
alınır.
c. Çalışanın yaptığı işten alınarak tehlikeli kimyasal maddeye maruziyet riskinin olmadığı başka bir
işte çalıştırılması da dahil riskin önlenmesi veya azaltılmasına yönelik gerekli önlemlerin
alınmasında, işyeri hekiminin, iş güvenliği uzmanının, diğer uzman kişilerin veya Bakanlık
yetkililerinin önerileri dikkate alınır
d. Tehlikeli kimyasal maddelere maruz kalan başka çalışanlar da varsa sağlık durumları kontrol edilir
ve bu çalışanlar sürekli sağlık gözetimi altında tutulur
EK 1. MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ
SINIR DEĞER
TWA
STEL
8 saatlik belirlenen referans süre Başka bir süre belirtilmedikçe, 15
için ölçülen veya hesaplanan dakikalık bir süre için aşılmaması
zaman ağırlıklı ortalama
gereken maruziyet
MADDENİN
ADI
Baryum
mg/m³
Ppm
mg/m³
Ppm
20 °C sıcaklıkta
ve 101,3 KPa.
(760 mm cıva
basıncı)
basınçtaki 1 m3
havada bulunan
maddenin
miligram
cinsinden
miktarı
1 m3 havada
bulunan
maddenin
mililitre
cinsinden
miktarı (ml/m3).
20 °C sıcaklıkta
ve 101,3 KPa.
(760 mm cıva
basıncı)
basınçtaki 1 m3
havada bulunan
maddenin
miligram
cinsinden
miktarı
1 m3 havada
bulunan
maddenin
mililitre
cinsinden
miktarı (ml/m3).
0,5
-
-
-
96
ÖZEL İŞARET
-
Civa
inorganik
bileşikleri
ve 0,02
civa
-
-
-
-
Florürler
(inorganik)
2,5
-
-
-
-
Gümüş
0,01
-
-
-
-
İnorganik
kurşun
bileşenleri
0,15
-
-
-
-
Kalay
ve 2
inorganik kalay
bileşikleri
-
-
-
-
Krom
ve 2
inorganik krom
bileşikleri
-
-
-
-
Nikotin
0,5
-
-
-
Deri
Karbondioksit
9000
5000
-
-
-
Brom
0,7
0,1
-
-
-
Flor
1,58
1
3,16
2
-
Klor
-
-
1,5
0,5
-
ve
EK 2. BİYOLOJİK SINIR DEĞERLER ve SAĞLIK GÖZETİMİ ÖNLEMLERİ
Biyolojik izleme, absorbsiyon spektrometri veya eşdeğer sonucu veren bir başka metod kullanılarak, kanda
kurşun seviyesinin (PbB) ölçümünü de kapsar.
Bağlayıcı biyolojik sınır değer: 70 μgPb/100 ml kan.
Aşağıdaki durumlarda tıbbi gözetim yapılır:
1. Havadaki kurşunun, haftada 40 saat çalışma süresine göre hesaplanmış, zaman ağırlıklı ortalama
konsantrasyonu 0.075 mg/m³ ten fazla ise,
2. Çalışanlardan herhangi birinin kanındaki kurşun seviyesi 40 μgPb/100 ml kandan fazla ise.
EK 4. SIVI OKSİJEN, SIVI ARGON VE SIVI AZOT DEPOLAMA TANKLARI İLE İLGİLİ GÜVENLİK
MESAFELERİ
1. Sıvı Oksijen tankları için:
a. Vana, flanş gibi ek yeri olmayan yanıcı gaz veya sıvı boru hatları ile oksijen depolama tankı arasındaki
uzaklıklar.
Tank kapasitesi (m3)
Uzaklık (m)
0-10
1
11-50
2
51-100
3
101-200
4
97
201-10000
5
b. Araç park yerleri, işyerinin sınırları, açık alev ve sigara içmeye izin verilen yerler, yüksek basınçlı
yanmayan gaz depoları, yüksek ve orta gerilimdeki elektrik transformatörleri, yanıcı malzeme depoları
(ahşap bina ve yapılar), her türlü makine ve ekipman, maden ocakları, kanal ve logarlar, kuyu ve
benzeri yapılar, yanıcı gaz ve sıvı boru hatlarındaki vanalar, flanşlar ve ek yerleri ile oksijen depolama
tankı arasındaki uzaklıklar.
Uzaklık (m)
0-100
3
101-200
4
201-400
5
401-1000
6
1001-2000
10
2001-3000
13
3001-10000
15
c. Ofis, kantin, çalışanların ve ziyaretçilerin toplandığı bina ve benzeri yerler, kompresör, vantilatör, hava
çekiş yerleri, yüksek miktarda parlayıcı gaz ve LPG’nin ulusal kanunlara uygun olarak depolandığı
yerler ile oksijen tankı arasındaki uzaklıklar.
Uzaklık (m)
0-400
5
401-1000
6
1001-2000
10
2001-3000
13
3001-4000
14
4001-10000
15
2. Sıvı Argon ve Sıvı Azot tankları için:
a. Vana, flanş gibi ek yeri olmayan yanıcı gaz veya sıvı boru hatları ile sıvı argon ve sıvı azot
depolama tankı arasındaki uzaklıklar.
Uzaklık (m)
0-100
1
101-600
2
601-1000
3
1001-3000
4
3001-10000
5
b. Araç park yerleri, açık alev ve sigara içilmesine izin verilen yerler, yüksek basınçlı yanmayan gaz
depoları, kantin, çalışanların ve ziyaretçilerin toplandığı bina ve benzeri yerler, sabit parlayıcı gaz
depoları, parlayıcı sıvı ve LPG depoları, yanıcı, parlayıcı, gaz ve sıvı boru hatlarındaki vana ve flanşgibi
ek yerleri ile sıvı argon ve sıvı azot depolama tankı arasındaki uzaklıklar.
Uzaklık (m)
0-100
3
101-200
4
201-400
5
401-600
6
601-900
7
98
901-1000
8
1001-2000
10
2001-3000
12
3001-4000
14
4001-10000
15
ADI: KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM YÖNETMELİĞİ
SAYI: 26361
MADDE 1. AMAÇ
İnsan sağlığı ve güvenliğinin korunması amacıyla kullanılan KKD imalatı, ithalatı, piyasaya arzı, hizmete
sunumu ve denetimi ile üçüncü şahısların can ve mal güvenliğinin tehlikelere karşı korunmasına ilişkin usul ve
esasları
MADDE 3. DAYANAK
 29.06.2001 tarihli ve 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına
Dair Kanunun 4. Maddesi
 89/686/EEC sayılı Avrupa birliği Direktifi ile bunu tadil eden 93/68/EEC, 93/95/EEC ve 96/58/EC sayılı
direktifler
MADDE 4. TANIMLAR
Kişisel Koruyucu Donanım
 Bir veya daha fazla sağlık ve güvenlik tehlikesine karşı korunmak için kişilerce giyilmek veya taşınmak
amacıyla tasarlanmış herhangi bir cihaz, alet veya malzeme
 Kişiyi aynı anda bir veya daha fazla muhtemel risklere karşı korumak amacıyla imalatçı tarafından
bütün haline getirilmiş birçok cihaz, alet veya malzemeden oluşan donanım
 Belirli bir faaliyetin yapılması için korunma amacı olmaksızın taşınan veya giyilen donanımla birlikte
kullanılan, ayrılabilir veya ayrılamaz nitelikli koruyucu cihaz, alet veya malzeme
MADDE 5. PİYASAYA ARZI
KKD temel sağlık ve güvenlik gereklerini karşılamalı ve amacı doğrultusunda kullanıcıların ve diğer bireylerin,
hayvanların ve eşyaların sağlık ve güvenliğini tehlikeye atmamalı
Yönetmelik hükümlerine uygunluğu gösterir CE işaretini taşıyan KKD veya parçalarının piyasaya arzı
yasaklanamaz
KKD ile birlikte kullanılmak üzere üretilen ve CE işareti taşımayan KKD parçalarının, KKD’nin temel parçası
olamadıkları sürece piyasaya arzı engellenemez
Yönetmelik hükümlerine uygun olmayan KKD, uygun hale getirilene kadar hiçbir amaçla kullanılamaz ve/veya
satılamayacağını gösteren açık bir işaret taşımadığı sürece fuarlarda ve sergilerde tanıtımı ve gösterimi
yapılamaz
MADDE 10. BASİT YAPIDAKİ KKD BELGELENDİRİLMESİ
Tasarımcı tarafından kullanıcının kendisinin değerlendirileceği kabul edilen, tedarikçi olarak ortaya çıkan ve
zamanında fark edilebilir derecede düşük düzeydeki risklere karşı koruma sağlayan KKD için AT tip incelemesi
istenmez. Bu KKD;
1. Bahçıvan eldivenleri, dikiş yüksüğü ve benzeri eldivenler
2. Seyreltik deterjan çözeltisi ve benzeri çözeltilere karşı kullanılan eldivenler ve benzeri temizlik
maddeleri
3. Mesleki işlerde kullanılan eldivenler, önlükler ve benzerleri gibi 50 °C üzerinde olmayan sıcak
maddelerle çalışmalarda kullanılanlar koruyucular
4. Başlıklar, mevsimlik elbiseler, ayakkabılar gibi
99
5. Kafa derisini koruyan hafif baretler, eldivenler, hafif ayakkabılar gibi vücudun hayati bölgelerini
etkilemeyen ve etkişleri kalıcı lezyona neden olmayan küçük darbe ve titreşime karşı kullanılan
koruyucular
6. Güneş ışığına karşı koruyucular
MADDE 10. KARMAŞIK YAPIDAKİ KKD BELGELENDİRİLMESİ
Ani olarak ortaya çıkabilecek tehlikeleri kullanıcının zamanında fark edemeyeceği düşünülen durumlarda ve
sağlığa ciddi ve geriye dönüşü mümkün olmayan risklere karşı etkisi olan durumlarda kullanılacak KKD’lerin
üretiminde, imalatçının seçimine göre AT tip uygunluk beyanı hazırlanır. Bu KKD;
1. Katı partikül ve sıvı aerosollerden veya tahriş edici, tehlikeli, zehirli ya da radyotoksik gazlardan
korunmak için kullanılan filtreli solunum sistemi koruyucuları,
2. Su altına dalmada kullanılanları da içeren, atmosferden tam yalıtım sağlayan koruyucu solunum
araçları
3. Kimyasal maddelere veya iyonlaştırıcı radyasyona karşı sınırlı bir koruma sağlayan araçlar,
4. Etkisi 100°C veya daha fazla olan hava sıcaklığı ile kıyaslanabilen, kızıl ötesi ışın yayılması, alev veya
büyük miktarda ergimiş materyalin varlığı ile karakterize edilebilen veya edilemeyen, yüksek
sıcaklıktaki ortamlarda kullanılacak acil durum ekipmanları,
5. Eksi 50°C veya daha düşük hava sıcaklığı ile kıyaslanabilen düşük sıcaklıktaki ortamlarda kullanılacak
acil durum ekipmanları,
6. Yüksekten düşmelere karşı kullanılan donanımlar,
7. Elektrik tehlikesi ve tehlikeli voltaja karşı veya yüksek gerilim işlerinde kullanılan yalıtıcı özellikli
donanımlar.
MADDE 31. KKD SAYILAN PARÇALAR
KKD’nin rahat ve işlevsel şekilde çalışması için gerekli olan ve sadece bu tür donanımlarla kullanılan
değiştirilebilir parçaları da KKD sayılır
Kullanıcı tarafından maruziyet süresince sürekli olarak kullanılmayı veya giyilmeyi amaçlamasa da ilave dış
cihazla birleştirilerek KKD ile bağlantılı olarak piyasaya arz edilen herhangi bir sistem o cihazın bütünleyici
parçası olarak kabul edilecektir
EK 1. YÖNETMELİK KAPSAMINA GİRMEYEN KKD
1. Güvenlik güçleri ve ordu mensupları tarafından veya kanun ve düzen korunmasında görevli kişilerin
kullanımı için tasarlanmış ve üretilmiş miğfer, kalkan gibi benzeri KKD
2. Nefsi müdafa için üretilmiş bayıltıcı spreyler, kişisel saldırıya karşı caydırıcı silahlar ve benzer, KKD
3. Başlık, mevsimlik giysi ve ayakkabı gibi atmosferik şartlar için kullanılan KKD
4. Bulaşık eldiveni gibi su ve ıslanmada kullanılan KKD
5. Eldiven gibi ısıya karşı kullanılan KKD
6. Uçak veya deniz araçlarında, kişilerin kurtarma ve korunması amaçlı imal edilen ve sürekli
kullanılmayan KKD
7. İki veya üç tekerlekli motorlu araç sürücüleri için başlıklar ve göz siperleri
EK 2. TEMEL SAĞLIK ve GÜVENLİK GEREKLERİ
TÜM KKD BULUNMASI GEREKEN GENEL ÖZELLİKLER
A. Tasarım Prensipleri
1. Ergonomi
2. Koruma Düzeyi ve Sınıfları
a. Mümkün olan en üst koruma düzeyi
b. Farklı risk düzeyleri için uygun koruma sınıfları
B. KKD’nin Kendisinin Tehlikeye Yol Açmaması
1. Yapısından Kaynaklamam ve Rahatsızlık Veren Faktörlerin ve Diğer Risklerin Bulunmaması
a. Uygun malzemeden imali
b. Kullanıcı ile temas eden yüzeyin uygunluğu
c. Kullanıcıyı engellememesi
C. Rahatlık ve Etkinlik
1. Vücut yapısına uygunluk
2. Hafiflik ve Dayanıklılık
100
3. Aynı anda kullanılmak üzere tasarlanmış farklı KKD tipleri ve sınıflarının birbirleri ile uyumu
D. İmalatçı Tarafından Verilecek Bilgiler
a. İmalatçı veya yetkili temsilcisinin isim ve adresi
b. Depolama, kullanma, temizlik, bakım, onarım ve dezenfekte bilgileri
c. Koruma sınıfı ya da seviyesini ölçmek için uygulanan teknik testlerde kaydedilen performans
sonuçları
d. Uygun aksesuar ve yedek parça özellikleri
e. Farklı risk seviyeleri için uygun koruma sınıfları ve bunlara karşılık gelen kullanım limitleri
f. Kullanma ömrü veya son kullanma tarihi
g. Taşımaya uygun paketleme şekli
h. İşaretlerin anlamı
i. Tasarımını yapan onaylanmış kuruluşun unvanı, adresi ve kimlik numarası
BAZI KKD TİPLERİ veya SINIFLARI İÇİN ORTAK GEREKLER
1. Ayarlanabilir KKD; Yanlış ayarlamayı engelleyecek şekilde imal edilmeli,
2. Korunacak Vücut Bölümünü Örten KKD; Terlemeyi azaltmak için mümkünse yeterince
havalandırılmalıdır. Yapılamazsa teri emecek donanıma sahip olmalıdır
3. Yüz, Göz ve Solunum Yolları KKD; Görüş alanını kısıtlamamalıdır.
4. Kullanma Ömrü; Son kullanma tarihi KKD ve ambalaj üzerine yazılmalıdır
5. Kullanım Sırasında Etraftaki Nesnelere Takılma Riski Taşıyan KKD; Takılma halinde herhangi bir
parçanın kırılmasına izin vererek tehlikeyi bertaraf edecek düzeyde düşük kırılma direncine sahip
olmalıdır
6. Patlayıcı Ortamlarda Kullanılan KKD; Statik elektrik, çarpma sonucu ark veya kıvılcım oluşturmayacak
nitelikte tasarlanmalıdır
7. Çabuk Takma ve/veya Çıkarma veya Acil Kullanım Amaçlı KKD
8. Çok Tehlikeli Durumlarda Kullanılan KKD
9. Kullanıcı Tarafından Takılabilen veya Çıkarılabilen Elemanlara Sahip KKD
10. Dışarıdan Tamamlayıcı Diğer Bir Cihazla Bağlantılı KKD
11. İçinde Akışkan Bir Dolaşım Sistemi Bulunan KKD
12. Üzerinde Dolaylı veya Doğrudan Sağlık ve Güvenlikle İlgili Bir veya Birden Fazla Tanımlayıcı İşaret
Taşıyan KKD
13. Kullanıcının Görülmesini Sağlayan KKD
14. Birden Fazla Riske Karşı Kullanılan KKD
BELİRLİ RİSKLER İÇİN İLAVE GEREKSİNİMLER
A. Mekanik Etkilere Karşı Korunma
1. Düşen ya da Fırlayan Parçaların Çarpması ve Bir Engelle Çarpışma: Darbe emici özellikte
olmalıdır.
2. Düşmeler
a. Kayma sonucu meydana gelen düşmelerin önlenmesi
b. Yüksekten düşmenin önlenmesi: vücut emniyet kemer tertibatı güvenli ve sağlam bir yere
bağlanabilir özellikte olmalıdır. Frenleme tertibatı olmalı ve frenleme sonrası uygun pozisyonda
durması sağlanmalıdır.
c. Mekanik Titreşim: Titreşimin kullanıcıya yansıyan etkin değeri, vücudun ilgili bölümü için
öngörülen maksimum günlük maruziyet göz önüne alınarak, tavsiye edilen sınır değeri hiçbir
zaman aşmamalıdır.
d. Vücudun herhangi bir kısmının statik baskıya karşı korunması
3. Fiziksel Yaralanmalara karşı koruma
4. Boğulmaların önlenmesi; Tamamen veya kısmen, kendiliğinden yüzen/batmaz materyalden
yapılmalı veya elle ya da otomatik olarak gazla ya da nefesle şişirilebilir özellikte olmalıdır
5. Gürültünün zararlı etkilerinden korunma
6. Isı ve/veya ateşe karşı koruma
7. Soğuktan koruma
8. Radyasyondan koruma
a. İyonlaştırıcı olmayan radyasyondan koruma: Zararlı dalga boylarında yayılan ışık enerjisinin
büyük çoğunluğunu emebilecek veya yansıtabilecek kapasitede olmalıdır. Ancak öngörülen
kullanım koşullarının gerektirdiği, renklerin ayırt edilebilmesini, ayrıntıların algılanabilmesini ve
görme aralığındaki zararsız ışığın geçmesini olumsuz yönde etkilememelidir.
101
b. İyonlaştırıcı radyasyon
i.
Dış ortamdaki radyoaktif kirlilikten koruma; Vücudun tamamını veya bir bölümünü
radyoaktif tozlar, gazlar, sıvılar veya bunların karışımından korumak için tasarlanan
KKD’lerin yapıldığı malzeme ve diğer elemanlar, öngörülen kullanım koşullarında,
radyoaktif kirleticilerin içeri sızmasını etkili bir şekilde önleyecek biçimde seçilmeli,
tasarlanmalı ve birleştirilmelidir.
ii.
Dış Radyoaktif Işımaya Karşı Sınırlı Koruma; Kullanıcının dış radyoaktif ışımadan
tamamen korunması veya bunun sağlanamaması halinde radyasyonun etkisinin yeterli
derecede azaltılması amacıyla kullanılan KKD’ler, öncelikle beta gibi zayıf elektron veya
X, gama gibi zayıf foton radyasyonuna karşı koyacak şekilde tasarlanmalıdır.
9. Elektrik çarpmasına karşı koruma,
10. Tehlikeli Maddelerden ve Bulaşıcı Ajanlardan Korunma
a. Solunum sisteminin korunması
b. Deri ve gözün korunması
11. Dalma Donanımları için Güvenlik Cihazları
ADI: KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN İŞYERLERİNDE KULLANILMASI HAKKINDA YÖNETMELİĞİ
SAYI: 28695
MADDE 1. AMAÇ
İşyerindeki risklerin önlenmesinin veya yeterli derecede azaltılmasının, teknik tedbirlere dayalı toplu korunma
ya da iş organizasyonu veya çalışma yöntemleri ile sağlanamadığı durumlarda kullanılacak kişisel koruyucu
donanımların özellikleri, temini, kullanımı ve diğer hususlarla ilgili usul ve esasları belirlemektir.
MADDE 2. KAPSAM
Bu yönetmelik aşağıdaki KKD kapsamaz
1. Özel olarak çalışanın sağlığını ve güvenliğini korumak üzere yapılmamış sıradan iş elbiseleri ve
üniformalar,
2. Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetlerinde kullandıkları ekipman,
3. Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı gibi kamu
düzeninin sağlanmasına yönelik kurumların faaliyetlerinde kullandıkları kişisel koruyucular,
4. Kara taşımacılığında kullanılan kişisel koruyucular,
5. Spor ekipmanı,
6. Nefsi müdafaayı veya caydırmayı hedefleyen ekipman,
7. Riskleri ve istenmeyen durumları saptayan ve ikaz eden taşınabilir cihazlar
MADDE 3. DAYANAK


30.11.1989 tarihli ve 89/656/EEC sayılı Avrupa Birliği Konsey Direktifi ve 21.12.1989 tarihli ve
89/686/EEC sayılı Avrupa Birliği Konsey Direktifine
MADDE 6. GENEL HÜKÜMLER
1.
2.
3.
4.
5.
Kendisi ek risk oluşturmaz
İşyerinde var olan koşullara uygun olur
Kullananın ergonomik ve sağlık durumuna uygun olur
Gerekli ayarlamalarla kullanana tam uyar
Uygun CE işareti ve Türkçe kullanım kılavuzu bulunur
a. Birden fazla riskin bulunduğu ve çalışanın aynı anda anda birden fazla KKD kullanmasını gerektiren
durumlarda, bir arada kullanıma uygun KKD seçilir
b. Kullanım şartları ve özellikle kullanılma süreleri; riskin derecesi, maruziyet sıklığı, her bir çalışanın
iş yaptığı yerin özellikleri ve KKD performansı dikkate alınarak belirlenir.
c. Tek kişi tarafından kullanımı esas olan KKD zorunlu hallerde başka kişilerce kullanılması
gerektiğinde sağlık ve hijyen önlemleri alınmalıdır
102
d. İşveren tarafından ücretsiz verilir. Kullanım kılavuzuna uygun bakım, onarım ve periyodik kontroller,
yapılır, ihtiyaç duyulan parçaları değiştirilir, hijyenik şartlarda muhafaza edilir
e. İşveren KKD kullanımı hakkında çalışanları bilgilendirir ve uygulamalı eğitim verilmesini sağlar
f. Çalışanın kolayca ulaşabileceği yerlerde ve yeterli miktarda bulundurulur
ADI: MADEN İŞYERLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ
SAYI: 28770
MADDE 1. AMAÇ
Sondajla maden çıkarılan işlerin yapıldığı işyerleri ile yeraltı ve yerüstü maden işlerinin yapıldığı işyerlerinde
çalışanların sağlık ve güvenliğinin korunması için uyulması gereken asgari şartlar
MADDE 2. KAPSAM
6331 sayılı kanun kapsamına giren maden işyerlerini kapsar
MADDE 3. DAYANAK


03.12.1992 tarihli ve 92/104/EEC sayılı Avrupa Birliği Direktifi ile 03.11.1992 tarihli ve sayılı 92/91/EEC
Avrupa Birliği Direktifine paralel
MADDE 4. TANIMLAR
Ateşleme; Kazı işlerinde deliklere doldurulmuş patlayıcı maddelerin patlatılması
Ateşleyici; Patlayıcı madde kullanılması koşullarını yerine getirmek üzere yeterlilik belgesine sahip kişi
Ayak; Maden içinde iki galeri arasında cephe halinde üretim yapılan yer
Baca; Maden içerisinden sürülen galeri
Baraj; Yeraltında yangın, su, zararlı gaz ve diğer tehlikeleri önleyici engeller
Bür; yerüstü bağlantısı olmayan kuyu
Cep: Galeri, varagel ve vinç dip ve başlarıyla ara katlarında ve ızgaralarda görevli çalışanların ve ateşleme
görevlilerinin korunmaları amacıyla serbestçe sığınabilecekleri biçimde yapılan yuvaları
Çatlak: Ana kütleden ayrılmış her an düşebilecek parçalar
Çatlak Sökümü: Bir kademenin kazı işlerinin devamı sırasında ana kitleden ayrılmış, düşebilecek durumdaki
parçaların temizlenmesi
Freno: Varagel üzerinde taşımayı sağlayan sistem
Grizu: Metanın havayla karışımı
Kademe: Açık işletmelerde belirli aralık, kot ve eğimlerle meydana getirilen basamak şeklinde çalışma yerleri
Lağım: Taş içerisinde sürülen galeri
Nefeslik: Ocak havasının giriş ve çıkış yolu
Ocak: Kuyuları ve giriş-çıkış yollarıyla yeraltındaki bütün kazılar, bu kazılardan çıkan pasanın çıkartıldığı
yatımlı ve düz galerileri, diğer yollar ve üretim yerlerini, çıkarma, taşıma, havalandırma tesislerini, yeraltında
kullanılan enerjinin sağlanmasında ve iletilmesinde kullanılan sabit tesisleri, açık işletmelerde giriş çıkış yolları
ile tüm maden kazıları, bu kazılardan çıkan paşanın döküldüğü döküm sahalarını
Röset: Kuyu ve basaşağıların dip ve başlarının katlardaki yatay yollarla olan bağlantı yerleri
Sıkılama: Lağım deliklerine patlayıcı madde konulduktan sonra kalan boşluğun gerektiği biçimde doldurulması
Şev: Kademe, alın ve yüzeydeki eğim
Topuk: İşletmelerde güvenlik için bırakılan maden kısımları
103
Varagel: Dolu araba aşağıya inerken boş arabanın yukarı çıkmasını sağlayan karşılıklı ağırlık esasına göre
eğimli düzey üzerinde fren ve halat kullanılarak yapılan taşıma işlemi
1. İşyeri tasarımı, inşaası ve teçhizi ile işletme ve bakımı sağlık ve güvenliği tehlikeye atmayacak şekilde
yapılır
2. Her türlü çalışmalar yetkili kişinin nezaretinde ve sorumluluğunda yapılır
3. Özel risk bulunan işler sadece bu işlerle ilgili özel eğitim alan ehil kişiler ve talimatlar doğrultusunda
yapılır
4. Acil eylem planı hazırlanır ve en fazla yılda 1 kez düzenli ve gerekli tatbikatlar yapılır
İşveren sağlık ve güvenlik dokümanı hazırlanması ve güncellenmesini sağlar. Bu doküman aşağıdaki
hususları içerir;
1. Çalışanların maruz kalabileceği psikososyal riskler dahil tüm risk değerlendirmesi,
2. Yönetmelik kapsamında hazırlanması gereken yönergeler, planlar ve alınacak tedbirler
3. Çalışma yerlerinin ve ekipmanlarının güvenli şekilde düzenlenmesi, kullanılması ve bakımlarının
yapılması
Sağlık ve güvenlik dokümanı işe başlamadan hazırlanır ve aşağıdaki durumlarda revize edilir
a.
b.
c.
d.
Önemli değişiklik ve ilaveler
İş kazası
İşyeri veya iş ekipmanının zarara uğratma potansiyeli olayların oluşması
İşyeri veya iş ekipmanına zarar verilmesi
EK 1. SONDAJLA MADEN ÇIKARILAN İŞLERİN YAPILDIĞI İŞYERLERİ İLE YERALTI ve YERÜSTÜ
MADEN İŞLERİNİN YAPILDIĞI İŞYERLERİNDE UYGULANACAK ASGARİ GENEL HÜKÜMLER
A. ORGANİZASYON VE GÖZETİM
1. İşyerlerinin organizasyonu
a. İşyerleri tehlikelere karşı korunacak şekilde organize edilir. Tehlikeli veya atık maddelerin
uzaklaştırılması veya kontrol altında tutulması sağlanır
b. Çalışma mahalleri ergonomik esaslara uygun tasarlanır ve kurulur
c. İşyerleri muhtemel çevre şartlarına dayanabilecek şekilde tasarlanır, kurulur, işletilir, kontrol edilir ve
bakımı yapılır
d. Çalışanın yalnız çalışması durumunda uygun gözetim yapılır
e. İşyerinin varsa ocağını da kapsayacak şekilde haberleşme ve iletişimi uygun şekilde sağlanır
f. Çalışanlara dair kayıtlar tutulur. Giriş çıkışlar ve çalışanların bulunduğu yerler kayıt altına alınır.
g. Yazılı izin olmadıkça hiç kimse ocağa giremez. İzin alınma durumunda ancak yetkili çalışan
eşliğinde girilebilir.
2. Her işyerinde işveren tarafından atanmış yeterli beceri ve uzmanlığa sahip sorumlu kişi yada kişiler iş
devam ettiği sürece bulunur. Bu meziyetlere sahip olması durumunda işveren sorumluluğu üstlenebilir.
3. Gözetim ve Denetim
a. Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde çalışılan yerler gözetim yapan sorumlu
kişi tarafından her vardiyada en az bir defa kontrol edilir.
b. Tek vardiya çalışılan yerlerde veya tatil gibi ara verilen dönemlerde çalışmaya başlamadan önce
sorumlu kişi tarafından ocağın her yeri denetlenir.
4. Her işyerinde yeterli beceri, tecrübe ve eğitime sahip kalifiyeli çalışanlar bulundurulur.
5. Çalışanlara eğitim verilmesi sağlanır ve bu eğitimler tekrarlanır
6. Patlayıcı maddelerin taşınması, depolanması ve iş ekipmanlarının kullanılması amaçlı talimatlar
hazırlanır.
7. Güvenli çalışma yöntemleri belirlenir
a. Ocaklarda girilmesi yasak bölümler uyarı levhaları ile belirtilir.
b. Muhtemel istenmeyen durumun fark edilemeyeceği veya yardıma gidilemeyecek yerlerde tek başına
çalışılmasına izin verilmez
8. Yönetmelik hükümlerine göre sağlık ve güvenlik dokümanı hazırlanır
B. MEKANİK VE ELEKTRİKLİ EKİPMAN VE TESİSATLAR
1. Genel
a. Kullanılan ekipmanlarda, Makine Emniyet Yönetmeliği ve İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve
Güvenlik Şartları Yönetmeliği hükümleri dikkate alınır
104
b. İşyerinde elektrik şebekesinin ve şebekedeki sabit aygıt ve tesislerin yerlerini gösterir ölçekli,
ayrıntılı ve güncel plan bulundurulur.
c. Elektrik tesisleri uygun ölçü, kontrol, gösterge, uyarı ve kumanda aygıtları ile donatılır
d. Elektrikli aygıtlar tespit edilen en yüksek sıcaklıkta çalışabilecek biçimde kurulur ve kullanılır
e. Uygun yerlere, şebekenin bir kısmının akımını tamamen kesecek devre kesiciler yerleştirilir
f. Yeraltı ocaklarında kullanılacak ekipman ve tesisatlar ile bu tip madenlerin grizu gazı ve/veya yanıcı
tozlar tarafından muhtemel tehlike oluşturabilecek yerüstü tesislerinde kullanılan parçalar Muhtemel
Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelik’te belirtilen I. Grup
Teçhizat kategorisine uygun olmalıdır.
g. Çalışma gerilimi 42 V üzerinde ise, elektrik kaçağı yapabilecek elektrikli aygıtlar ve madeni kısımlar
topraklanır. Ocak içi şebekesine ve topraklama iletkenlerinde kesiklik veya kopukluk bulunmayacak;
kablo ekleme kutuları veya başlıklarında, güvenli biçimde köprüleme yapılır. Bağlantı yerlerinde
boya, oksit ve pas nedeniyle topraklama direncinin yükselmesine izin verilmez.
h. Elektrik tesisatı ile ilgili mevzuat, başka bir topraklama sistemine izin vermedikçe, ocak içi
şebekesinin herhangi bir noktasındaki topraklama, ancak ocak dışındaki bir topraklama tesisiyle
birleştirilerek yapılabilir
2. Aşırı güçlere karşı koruma
a. Yeraltındaki tesis ve aygıtları korumak adına yerüstüne gerekli yerlere parafudr benzeri koruyucular
yerleştirilir
b. Her şebeke ve devredeki akımı korumak için gerekli otomatik aygıtlar (devre kesiciler) kullanılır
c. Devre kesiciler, devreyi otomatik kestikten sonra kendi kendilerine kapanmayacak özellikte
olmalıdırlar
3. Tehlike meydana getirebilecek uzaktan kumandalı makinaların üzerine, uyarı levhaları konur ve dunlar
durdurma düzenleriyle donatılır
C. BAKIM VE ONARIM
D. KUYULARIN KONTROLÜ
Sondaj kuyusu açılırken püskürme ve zehirli gazların yayılmasını önleyici kontrol ekipmanı ve gerektiğinde
kuyuyu susturmak amacıyla sondaj çamurunu ağırlaştırmak için bant v b malzemeler bulundurulur.
E. PATLAMA RİSKİ, YANGIN TEHLİKESİ VE ZARARLI ORTAM HAVASINA KARŞI KORUMA
1. Genel
a. Ortam havasında sağlığa zararlı ve/veya patlayıcı maddelerin bulunup bulunmadığının tespiti ve
konsantrasyonunun ölçülmesi için tedbirler alınır. Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi
halinde, elektrikli tesisatlar ve içten patlamalı motorların gücünü otomatik olarak kesen aygıtlar,
belirlenmiş yerlerdeki gaz birikimlerini otomatik ve devamlı olarak ölçen kontrol aygıtları ve otomatik
alarm sistemleri sağlanır
b. Yangın ve patlama ihtimali olan yerlerde türün ve tütün ürünlerinin içilmesi yasaktır.
2. Patlama risklerinden korunması
a. Patlayıcı ortam oluşması ve birikmesine karşı önlemler alınır
b. Patlama riski bulunan yerlerde tutuşmanın önlenmesi için önlemler alınır
c. Tedbir ve ekipmanları gösterir patlamayı önleme planı hazırlanır
3. Zararlı ortam havasından korunma
a. Zararlı maddelerin ortam havasına karıştığı/karışabileceği yerler
 Zararlı maddelerin çıkışının kaynakta engellenmesi
 Kaynağından emilmesi veya uzaklaştırılması
 Ortam havasındaki yoğunluğun azaltılması
b. Tozla Mücadele Yönetmeliği hükümleri dikkate alınır
c. Uygun KKD (solunum ve canlandırma ekipmanları) bulundurulur.
d. Zehirli gazların bulunduğu veya bulunabileceği yerlerde alınan tedbirler ve mevcut koruyucu
donanımla ilgili detayları kapsayan koruma planı hazırlanır.
4. Yangından korunma
a. Uygun yangın söndürme ekipmanları, gerekli hallerde yangın dedektörleri ve alarma sistemleri
bulundurulur
b. Yangından korunma, yangın başlangıcı ve yayılmasını tespit ve yangınla mücadele konusunda
alınacak tedbirler ile ilgili yangından korunma planı çalışılan yerlerde bulundurulur
F. PATLAYICI MADDELER VE ATEŞLEYİCİLER
1. Depolanması, taşınması ve kullanılması sadece yetkili ve ehil kişilerce yapılır
2. İşletmenin yapısına uygun maddeler ve kapsüller kullanılır
105
3. 50 kg az patlayıcı madde bulunan depolara ana yoldan 90 derecelik 1, daha çok patlayıcı madde
bulunan depolara 90 derecelik 2 dirsek oluşturan yolla girilmeli ve patlayıcı madde deponun son
kısmına konulmalıdır. Bir patlama olasılığına karşı, patlayıcı madde depolarının karşısına, dirseklerden
en az 3 metre derinlikte hız kesici cepler yapılmalıdır. Yeraltı deposunda, sıcaklığın 8 °C aşağı ve 30 °C
yukarı olmaması sağlanır. Patlayıcı madde dağıtımı, depo çıkışındaki özel bir cepte yapılır ve buralarda
statik elektrik boşalmasına karşı gereken tedbirler alınır.
4. Patlayıcı maddeler özel sandıklarla taşınır ve içine başka bir madde konulmaz. Kapsüller de diğer
patlayıcı maddeler aynı kapta bir arada bulundurulmaz ve taşınmazlar
5. Ateşleyici, manyeto ve sandıkların anahtarları üzerinde bulundurulur. Bir kişinin taşıyabileceği patlayıcı
madde miktarı 10 kg geçemez
6. Patlayıcı madde lağım deliği iyice temizlendikten ve gerekli hallerde yastık malzemesi yerleştirildikten
sonra doldurulur ve sıkılandıktan sonra ateşlenir.
 Sıkılama maddesinin boyu 40 cm kadar olan kartuşlar için 35 cm
 Fazla her kartuş için kartuş boyunun yarısı kadar sıkılama maddesi ilave edilir
 Patlayıcı madde boyu delik derinliğinin yarısını geçemez, artan boşluk sıkılama maddesi ile
doldurulur
 Kapsüller kartuşlara ateşleme yapılacağı sırada yerleştirilir ve lağım delikleri ancak
ateşleneceklerinde doldurulur
7. Kapsül tellerinin temizlenmesi, bağlanması ve ateşlemeyi ateşleyici yapar. Lağım atılacak yeri en son
ateşleyici terk eder. 5 ten fazla lağımın aynı anda ateşlenmesi seri halinde elektrikle yapılır. Yanıcı,
parlayıcı gazlar ve tozperın bulunduğu ocaklarda fitille ateşleme yapılmaz
8. Elektrik kapsülle ateşleme yapılan yerlerde lapım deliklerine teknik amonyum nitrat doldurulmasında
kullanılan pnömatik ve mekanik araçlar topraklanır. Doldurulacak lağım sayısı, elektrikli ateşleme
aracının patlatabileceği kapsül sayısının yarısını geçemez.
9. Lağım atıldıktan sonra elektrikli ateşlemede en az 5 dakika, fitil veya benzeri ateşlemede 1 saat
geçmeden ve yetkililerce kontrol edilmeden ateşleme alanına hiç kimse giremez. Patlamamış patlayıcı
madde artıkları sorumlu kişi gözetiminde patlamamış lağım deliğinin en az 30 cm yakınında ona paralel
başka bir delik delinip doldurularak ateşlenir.
10. Patlayıcı maddelere ilişkin yönerge aşağıdaki ayrıntıları kapsar;
a. Patlayıcı madde depolarının yerini gösterir planlar
b. Ateşleyiciler ile patlayıcı madde depolarına girmeye yetkili çalışan listesi
c. Patlayıcıları nem, bozulma ve donmaya karşı korumak için alınacak tedbirler
d. Patlayıcı madde tüketim planı
e. Tecrit planları
f. Havalandırma
g. Patlama ve yangına karşı alınacak tedbirler,
h. Yangın halinde gaz ve dumanların boşaltılması
i. Patlayıcı maddelerin taşınmasına dair kurallar
G. KİMYASAL VE RADYOAKTİF MADDELER
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Tedbirleri Hakkında Yönetmelik hükümleri dikkate
alınır.
H. ULAŞIM YOLLARI
1. Araç trafiğine açık yollar ile kapılar, yaya geçiş yolları, koridorlar ve merdivenler arasında yeterli mesafe
bulunur.
2. Çalışanların korunması amacıyla araç yolları ve geçişler açıkça işaretlenir ve yeterli düzeyde
aydınlatılır.
3. Çalışma sahasında motorlu taşıtlar ve araç trafiğinin bulunması durumunda, trafik kurallarına uygun
düzenleme yapılır.
4. Yaya yolları ve taşıma yolları dahil tüm ulaşım yollarında gidiş gelişi zorlaştırıcı engeller ve malzeme
döküntüleri bulunmaması sağlanır.
İ. TAŞIMA İLE İLGİLİ HUSUSLAR
1. Ocakta kullanılan tüm mobil ekipmanlar görünürlüğü ve hareket yönünde ayırt edilmesini sağlayacak
gerekli işaret lambaları ile donatılır. Lokomotiflerin önünde beyaz veya sarı, son arabanın arkasında da
kırmızı işaret lambası bulundurulur.
2. Konveyörler, makiniste işaret vermek üzere işaretleşme araçlarıyla veya herhangi bir noktada
durdurabilecek bir düzenle donatılır. Bu araçlar çalışırken bir sorumlunun sürekli gözetimi altında
bulundurulur.
106
3. Uyumlaştırılmış ulusal standartlara ve yapılan işe uygun taşıyıcı halatlar kullanılır. Halatlar ve halat
tellerinin uygun testleri yapılır. Her kullanım öncesinde kontrol edilir ve periyodik olarak bakımları yapılır.
J. TEHLİKELİ ALANLAR
Ocaklara kesici ve yaralayıcı alet, silah veya alkollü içki sokulamaz.
K. ARAMA, KURTARMA ve TAHLİYE
1. İşyerlerinde Acil Durum Yönetmeliği, Madde 11. 1. Fıkrası uyarınca (sayfa 66) destek elemanı
görevlendirme zorunluluğunun 10’dan az olduğu ve çalışan sayısının da 10’dan az olduğu ocaklarda
en az 10 çalışanın konu ile ilgili eğitimi alması sağlanır.
2. Yeraltı ve yerüstü maden işyerlerinde arama, kurtarma ve tahliye ekiplerinin hızlı ve etkin müdahalesi
için uygun kurtarma istasyonu kurulur. Yarıçapı en çok 50 km olan alan içinde bulunan maden işyerleri
merkezi bir yerde ortaklaşa bir kurtarma istasyonu kurabilirler.
L. İLKYARDIM
1. İşyerinin büyüklüğü, yapılan işin niteliği ve kaza riskine göre bir yada daha fazla ilkyardım odası
bulundurulur.
2. İlkyardım yönetmeliği hükümleri uygulanır
M. DOĞAL VE SUNİ AYDINLATMA
Aydınlatma sistemindeki arızanın risk oluşturmaması için yedek aydınlatma sistemleri kurulur. Bunun mümkün
olmadığı yerlerde çalışanlara kişisel aydınlatma araçları verilir
N. GÜRÜLTÜ, TİTREŞİM ve TOZ
Çalışanların Gürültü İle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik ile Çalışanların Titreşimle İlgili
Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik ve Tozla Mücadele Yönetmeliği hükümleri uygulanır
O. DİNLENME YERLERİ
Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli hallerde veya 10 ve daha fazla
çalışanın bulunduğu yerlerde uygun dinlenme yeri sağlanır. İş aralarında uygun dinlenme imkanı bulunan büro
ve benzeri işlerde ayrıca dinlenme yeri aranmaz
EK 2. YERÜSTÜ MADEN İŞLERİNİN YAPILDIĞI İŞYERLERİNDE UYGULANACAK ASGARİ ÖZEL
HÜKÜMLER
1. Çalışma yapılan her kademeye ait en az 1 çalışma yolu olur
2. Döküm sahası, kademe gibi iş makinelerinin düşme tehlikesi olan yerlerde yeterli yükseklikte güvenlik
bariyerleri yapılır
3. Ateşlemelerden ve kar, yağmur gibi doğal olaylardan sonra yeniden işe başlamalarda, kademe yüzleri
ve çevresi deneyimli çalışanlarca yukarıdan aşağıya doğru sürdürülmek suretiyle çatlak sökümü
yapılarak temizlenir.
4. Kazı ya da lağımlarla oyularak kademe alınlarının askıya alınması (ters ıskarpa) suretiyle çalışılması
yasaktır.
5. Elle kazı ve yükleme yapılacak açık ocaklarda kademe yüksekliği 3 m’yi geçemez. Şev açısı ise
sağlam arazide 60 °, çöküntülü ve ezik arazide, kum, çakıl ve dere tortuları olan yerlerde, killi
tabakalarda, ayrışıma uğramış kalkerlerde, parçalanmış volkanik taş ve tüflerde 45 °, kaygan ve sulu
yerlerde 30 ° aşamaz
6. Açık işletmelere ilişkin yönerge içeriği;
a. Kademelere verilecek en çok yükseklik
b. Güvenle çalışmaya imkan verecek kademe düzlüğü, genişliği
c. Çalışılan yerin özelliğine, jeolojik yapısına ve fiziksel özelliğine göre kademelere verilmesi gereken
şev derecesi
d. Lağım derinliği, lağım aralıkları ve lağım deliğiyle kademe yüzünün dibi arasındaki uzaklık ve buna
uygun konulması gerekli patlayıcı madde miktarı
e. Ateşleme sırasında alınması gereken güvenlik önlemleri
f. Makinaların çalışma koşulları, manevra yerleri, yükleme, taşıma ve boşaltma işlerinde uygulanacak
güvenlik tedbirleri
g. Patlayıcı madde doldurma, sıkılama ve ateşleme sırasında alınacak güvenlik tedbirleri
h. Çalışma yerlerine görevliden başkasının girmemesi adına alınan güvenlik önlemleri
107
i.
Patlayıcı maddelerin depolanması,
kullanılmalarına ilişkin tedbirler
kullanılacakları
yere
güvenli
biçimde
taşınmaları
ve
EK 3. YERALTI MADEN İŞLERİNİN YAPILDIĞI İŞYERLERİNDE UYGULANACAK ASGARİ ÖZEL
HÜKÜMLER
1. Yeraltı çalışma planları (imalat haritası)
a. Yollar, üretim alanları ile çalışmayı ve güvenliği etkileyebileceği beklenen diğer özellikler bu
planda gösterilir.
b. Plan en geç ayda 1 güncellenir
c. Eski çalışma yerleri, muhtemel su tabakaları, faylar ve su kaynakları gibi doğal ve arızi su
birikintilerini durumu, genişliği ve derinliği planlara işlenir.
2. Tüm yeraltı çalışmalarında çalışanların kolayca ulaşabileceği birbirinden bağımsız ve güvenli
yapıda en az 2 ayrı yoldan yerüstü bağlantısı bulunur. Bu yollar arası topuk 30 m den aşağı olamaz
ve bu yolların ağızları aynı çatı altında bulundurulamaz
3. Yeraltı çalışma yerleri ve yollar
a. Taşıma elle veya bir mekanik araçla yapıldığı taktirde yaya yolları galeri tabanından en az 180
cm yükseklikte ve araçlarla galerinin yan duvarlarından birisi arası en az 60 cm mesafe kalacak
şekilde bırakılır
b. Yaya yolu bırakma imkanı yoksa yolların yan suvarlarına uygun aralıklarla en az 2 kişinin
sığabileceği yeterli boyutlarda cephe yapılır.
4. Nakliyat
a. Tek çıkarma sistemli kuyularda insan taşınırken malzeme taşınması yasaktır. İki çıkarmalı
kuyularda kompartımanların birinde insan taşınırken diğerinde malzeme taşınabilir
b. Taşıma yollarındaki hava içinde patlamaya neden olabilecek miktarda kömür tozu bulunan veya
metan oranı %0,3’ü geçen kömür ocaklarıyla kükürt tozu bulunan kükürt ocaklarında elektrikli
lokomotif kullanılmaz
c. Kömür ve kükürt ocaklarında, benzinli lokomotiflerin ve benzinle çalışan araçların kullanılması
yasaktır. Dizel lokomotiflerde egzoz gazlarının tehlikesine karşı uygun sistemler kullanılması
zorunludur
d. Taşıma sistemleri ile ilgili hazırlanacak yönergede aşağıdaki hususlar bulunur;
 İnsan taşıma sırasında alınacak güvenlik tedbirleri
 Taşıma yapılacak yerlerde uyulacak kurallar, görevlendirilen kişiler
 Elle veya mekanik vasıtalarla taşımalar sırasında kullanılacak güzergahlar
 Bakım, onarım görevlileri
 Zorunlu hallerde taşıma vasıtalarının hareketlerinin düzenlenmesi, kancalama ve kanca
kesilmesi ve durdurulması için araç ve gereçler
 Nakliyat sırasında uygun kesit, ebat ve eğimde yolun bulunması ile ilgili hususlar
 Hız ile ilgili hususlar
 Freno ve vinçlerle taşıma yapılırken çalışanların yürüyerek iniş çıkışı ile ilgili gerekli
güvenlik tedbirleri
 Her kafeste veya kafesin her katında taşınabilecek çalışan sayısı ile kafesler ve
halatlarla ilgili güvenlik tedbirleri
5. Kuyularda taşıma
a. Kafeslerde ani düşmeyi önleyici tedbirler alınır
b. Taşıma halatlarıyla kafes arasındaki bağlayıcı parçaların (koşum düzeni) maruz kalabilecekleri
dinamik çarpma ve gerilmeler de hesaba katılmış olmak koşuluyla, yapımda uygulanacak
güvenlik katsayısı, kafesin taşıyacağı en çok statik yüke nazaran en az 12 olmalıdır.
c. Taşıyıcı halat ve kafes arasındaki koşum düzeni, 6 ayda en az 1 kez kontrol edilir (aşınma,
çatlak ve pasa karşın).
6. Havalandırma
108
a. İnsan ve malzeme taşımasında kullanılan kuyularda, lağımlarda, ana nefeslik yollarında, eğimli
ve düz yollarda, hava hızı 8 m/sn geçemez
b. Havasında %19’daz az oksijen, %2’den çok metan, %0,5’den çok karbondioksit, 50 ppm
(%0,005) den çok karbon monoksit ve diğer tehlikeli gazların bulunduğu yerlerde çalışılamaz.
8 saatlik çalışma için müsaade edilen en yüksek hidrojen sülfür oranı 20 ppm (%0,002) dir.
c. Ana vantilatör ve aspiratörler birbirinden bağımsız iki ayrı enerji kaynağından beslenir. Birinin
durması halinde diğerinin devreye girmesi sağlanır
d. Havalandırma yönergesi hazırlanır ve aşağıdaki hususları içerir
 Havalandırma sisteminin doğal ya da cebri olarak sağlandığı bilgisi
 Havalandırma planı hakkında bilgi
 Havalandırmayı etkileyebilecek durumlar
 Havalandırmanın yapılmadığı bölgeler
 Hava ölçümlerinin kim tarafından, hangi aralıklarla ve nerede yapılacağı
 Yapılacak gaz ölçümleri
 Ölçümler sonrası alınacak tedbirler
7. Patlayıcı madde kullanım yasağı
a. Emniyet lambası veya metan detektörüyle yapılan ölçümlerde %1 veya daha çok metan varsa
b. Grizu bulunması muhtemel yerler, grizu kontrolü yapılmayan eski veya yeni imalat boşlukları
veya çatlakları olan yerler
c. Tıkanmış kömür, bür ve siloların açılmasında
d. Kapatılmış yangın barajlarının açılmasında
8. Grizulu maden ocakları
a. Havada %1 den fazla metan tespit edildiğinde değer %1 altına indirilinceye kadar ölçüm yapılır
b. Bütün grizu ocaklarında, en geç 10 günde bir gerekli ölçümler yapılır
c. Aynı hava akımından yararlanan ayaklarda ve damar içindeki düz ve eğimli yollarda metan
oranı %1,5’i, bunların bağlandığı hava dönüş yollarında %1’i geçemez
d. Havasında %2 den çok metan tespit edilen ocaklarda veya ocak kısımlarında çalışanların
kurtarılması ve grizunun temizlenmesi dışında çalışma yapılmaz
e. Genel havasındaki metan oranı %1,5’i geçen yerlerdeki iletkenlerin ve elektrikli aygıtların
gerilimi derhal kesilir
f. Ateşleyici grizulu ocaklarda lağım deliklerini doldurmadan önce 25 m yarıçapındaki alan içinde
grizu ölçümü yapar. Bu ölçümde %1’den fazla metan tespit edilirse ateşleme yapılmaz
g. Kömür tozu bulunan veya kömür tozu oluşabilecek kömür damarlarının bulunduğu ocaklarda,
ateşlenecek yerlerde lağım delikleri doldurulmadan önce taş tozu serpmek, sulamak gibi
koruyucu tedbirler alınır
9. Yanıcı toz bulunan maden ocakları
a. Genel olarak kömür madenleri yanıcı toz bulunan maden ocakları olarak kabul edilir
b. Yanıcı toz birikimini azaltacak, taş tozu ve benzeri maddelerle yanma özelliğini yok edecek veya
su ve benzeri maddelerde tozu bağlayarak uzaklaştırılmasını sağlayacak tedbirler alınır
c. Zincirleme toz patlamalarına neden olabilecek yanıcı toz ve/veya grizu patlamalarının yayılması
patlama barajı ile önlenir.
d. Kullanılacak taş tozu nem ve silis içermemelidir. İçinde %1,5’den çok organik madde
bulunmayacak ve sağlığa zarar vermeyecek nitelikte olmalıdır.
ADI: MAKİNA EMNİYETİ YÖNETMELİĞİ
SAYI: 27158
MADDE 1. AMAÇ
109
Makinaların, usulüne uygun şekilde kurulduğunda, bakımı yapıldığında ve kendinden beklenen amaçlar
doğrultusunda kullanıldığında, insan sağlığına ve güvenliğine ve durumuna göre evcil hayvanlara ve mallara
zarar vermiyorsa piyasaya arz edilmelerini ve hizmete sunulmalarını teminen, tasarım ve imalat aşamasında
uyulması gereken temel emniyet şartları ile takip edilmesi gereken uygunluk değerlendirme prosedürlerini ve
uygunluk değerlendirmesi yapacak onaylanmış kuruluşların görevlendirilmesinde dikkate alınacak asgari
kriterleri düzenlemektir.
EK 1. MAKİNALARIN TASARIMI ve İMALİ İLE İLGİLİ TEMEL SAĞLIK ve GÜVENLİK KURALLARI
GENEL İLKELER
İmalatçılar veya yetkili temsilcileri tarafından makinalara uygulanacak sağlık ve güvenlik kurallarını belirlemek
amacı ile aşağıdaki hususları içerir risk değerlendirmesi yapılır. Yapılan risk değerlendirmesi sonuçları göz
önüne alınarak makinalar tasarlanır ve imal edilir.
1. Makinaların amaçlanan kullanımını ve öngörülebilecek yanlış kullanımını içerir sınırlarının tespiti
2. Makinalardan kaynaklanabilecek tehlikelerin veya bunlarla ilgili tehlikeli durumların tanımlanması
3. Muhtemel yaralanmaların veya bunların sağlık üzerinde oluşturabileceği hasarların ciddiyetini ve
bunların meydana gelme olasılığını içerir riskler
TEMEL SAĞLIK ve GÜVENLİK KURALLARI
A. GENEL HUSUSLAR
1. Tanımlar
Mahfaza: Özellikle fiziksel bir engel vasıtasıyla koruma sağlayan makine parçası
Koruyucu Tertibat: Yalnız başına veya bir mahfaza ile birlikte riski azaltmak amacıyla kullanılan tertibat
2. Güvenlik bütünlüğü ilkeleri
a. Riskleri olabildiğince bertaraf etmek veya azaltmak
b. Bertaraf edilemeyecek riskler için koruyucu tedbirler almak
c. Kullanıcıları uygulanan koruyucu tedbirlerin her türlü yetersizliklerden kaynaklanan giderilemeyen
riskler konusunda bilgilendirmek, özel eğitimin gerekli olup olmadığını göstermek ve KKD sağlama
ihtiyacını belirtmek
3. Ergonomi
a. Operatörün fiziksel ölçüleri, kuvvetli ve dayanma gücü değişebilirliklerine imkan vermelidir
b. Operatörün uzuvlarının hareketi için yeterli yer sağlanmalıdır
c. Makine için belirlenen çalışma aralığından kaçınılmalıdır
d. Uzun süre dikkati gerektiren izlemelerden kaçınılmalıdır
e. İnsan/makine arayüzünün operatörün öngörülebilir karakteristiklerine uyarlanabilmelidir
B. KUMANDA SİSTEMLERİ
1. Kumanda sisteminin güvenliği ve güvenilirliği
a. Makine beklenmedik şekilde çalışmaya başlamamalıdır
b. Makine parametreleri, değişikliklerin tehlikeli durumlara yol açması durumunda, kontrolsüz
değişmemeli
c. Durdurma komutu verildiğinde makinanın durması engellenmemeli
d. Makinanın hiçbir hareketli parçası veya makine tarafından tutulan parça düşmemeli veya yerinden
çıkmamalı
e. Koruyucu tertibatlar tamamıyla etkin olmalı veya bir durdurma komutu vermeli
f. Kablosuz kumandada iletişim kaybı dahil olmak üzere doğru kumanda sinyalleri alınmadığında
otomatik durdurma sistemi
2. Kumanda Tertibatı
a. Acil durdurma veya uzaktan kumandalı programlama cihazı gibi bazı kumanda tertibatlarının gerekli
olduğu durumlar haricinde tehlikeli alanların dışına yerleştirilmelidir
b. Bir kumanda teçhizatı birden fazla fonksiyon için kullanılıyorsa yapılacak faaliyet açıkça
gösterilmesi ve gerekli olduğunda onaylamaya tabi olmalıdır
c. Her bir kumanda konumunda operatör çalışma alanında hiç kimsenin tehlike altında olmadığından
emin olmalı veya kumanda sistemi bir kişinin tehlike alanında bulunması durumunda çalışmanın
başlamasını engelleyici nitelikte olmalıdır
d. Bu durum mümkün değilse çalışma öncesi sesli/ışıklı uyarı cihazları il çalışmanın başlayacağı
bildirilmelidir
110
e. Birden fazla kumanda konumunun olduğu durumlarda kumanda sistemi durdurma kumandaları ve
acil durum kumandaları hariç, birinin kullanımında diğerlerinin kullanımını önleyecek şekilde
tasarlanmalıdır
3. Durdurma
a. Normal durdurma: Makinaların durdurma kumandası başlatma kumandasına göre önceliğe sahip
olmalıdır. Makinalar veya bunların tehlikeli işlevleri bir kez durdurulduğunda ilgili harekete
geçiricilere giden enerji beslemesi kesilmelidir.
b. Operasyonel durdurma: Çalışma nedenlerinden dolayı harekete geçiricilere giden enerjiyi
kesmeyen bir durdurma kumandası gerekli olduğunda, durdurma durumu izlenmeli ve
sürdürülmelidir
c. Acil durum durdurması: Makinalara fiili veya olası tehlikeleri bertaraf edilmesi için bir veya daha
fazla acil durdurma tertibatı takılmalıdır. Bu tertibatlar:
 Açıkça görülebilir, tanınabilir ve çabucak ulaşılabilir kumanda tertibatına sahip olmalı
 İlave risk oluşturmadan mevcut riskleri en çabuk şekilde durdurmalı
 Gerekli durumlarda bazı koruyucuların hareketlerini tetiklemeli veya tetiklemesini
sağlamalıdır
C. MAHFAZALARIN ve KORUMA TERTİBATLARININ KARAKTERİSTİKLERİ
1. Genel Kurallar
a. Sağlam yapıda olmalıdır
b. Sağlam şekilde sabitlenmelidir
c. İlave tehlike oluşturmamalıdır
d. Kolayca devreden çıkarılmamalı veya by-pass edilmemelidir
e. Tehlike bölgesinden yeterli uzaklıkta bulunmalıdır
f. Üretim işlemin izlenmesinde asgari engel teşkil etmeli
g. Çalışmanın yapılması gereken alana özellikle erişimi kısıtlayarak, mümkünse mahfazanın
çıkarılmasına veya koruyucu tertibatın devreden çıkarılmasına gerek kalmaksızın, aletlerin
takılmasına ve/veya değiştirilmesine ve bakım amaçlarıyla gerekli çalışmanın yapılmasına
imkân vermeli.
2. Mahfazalar için özel kurallar
a. Sabit mahfazalar: Sadece aletlerle açılabilen veya sökülebilen sistemlerdir. Bunların bağlama
sistemleri mahfazalar veya koruyucular söküldüğünde makinalara bağlı kalmalıdır.
b. Ara kilitlemeli hareketli mahfazalar:
 Mümkün olduğunca kilitli olmadıklarında makinalara tespit edilmiş halde kalmalı.
 Yalnız bilinçli bir eylemle ayarlanabilecek şekilde tasarlanmalı ve imal edilmeli
 Kapanana kadar makinaların tehlikeli işlevlerinin harekete geçmesini önleyen ve
kapanmaları durumunda bir durdurma komutu veren birbirini kilitlemeyen tertibatla
birlikte çalışmalıdır
 Mahfaza kapanana ve kilitlenene kadar tehlikeli makine işlevlerinin harekete geçmesini
önlemeli ve makinanın tehlikeli işlevinden kaynaklanan yaralanma riski ortadan
kaldırılana kadar mahfaza kapalı ve kilitli olmalıdır
c. Erişimi kısıtlayan ayarlanabilen mahfazalar:
 Yapılan işin türüne göre manuel veya otomatik olarak ayarlanabilir olmalı
 Alet kullanmaya gerek olmadan kolayca ayarlanabilir olmalı
3. Koruyucu tertibatlarla ilgili özel kurallar
a. Hareketli parçalar operatörün erişim mesafesi içindeyken çalışmaya başlamamalı
b. Parçalar hareket halindeyken kişiler ulaşamamalı
c. Bunların aksamlarından birisinin olmaması veya arızalanması durumunda hareketli parçaların
çalışmaya başlamasını önlemeli veya bunları durdurmalı
D. BİLGİLENDİRME
1. Uyarı tertibatı: Makinaların denetimsiz çalışırken meydana gelebilecek hata sonucu kişilerin sağlık
ve güvenliğinin tehlikeye girebileceği durumlarda makinalar uyarı olarak uygun ses veya ışık sinyali
vermelidir
2. Makinaların işaretlenmesi
 İmalatçının ve ilgili olduğunda, yetkili temsilcisinin ticari ünvanı ve tam adresi
 Makinanın tanımı
 CE işaretlemesi
 Seri veya tip tanımlaması
111
 Varsa seri numarası
 İmalat yılı yani imalatın tamamlandığı yıl
3. Talimatlar: Bütün makinaların Türkçe talimatları olmalıdır. Yalnızca makinaların amaçlanan
kullanımları değil yanlış kullanımlarına ilişkin bilgiler içermelidir. İçeriğinde;
 İmalatçı ve yetkili temsilcisinin adı ve tam adresi
 Seri numarası hariç makine üzerinde işaretlenmiş makinanın tanımı
 AT uygunluk beyanı veya AT Uygunluk Beyanı içeriğini gösteren makinanın özelliklerini
veren ve seri numarası ve imzanın bulunmasının gerekli olmadığı bir belge,
 Makinanın genel tanımı
 Kullanım, bakım ve onarım ile doğru çalışıp çalışmadığının kontrolü için gerekli çizimler,
şemalar…
 Operatörlerin bulunacakları muhtemel iş istasyonları tarifi
 Deneyimlerle birlikte ortaya çıkan yanlış kullanım şekilleri ile ilgili uyarılar
 Çizimler, şemalar ve bağlantı araçları dahil montaj, takma ve bağlama talimatları ile
makinanın monte edileceği tesisat veya şasinin tanımlanması
 Gürültü ve titreşimlerin azaltılmasına yönelik kurulum ve montaj ile ilgili talimatlar
 Makinanın hizmete sunulmaları ve kullanılmaları ile ilgili talimatlar ve gerekli ise operatörün
eğitimi ile ilgili talimatlar
 Yapısal olarak güvenli tasarım tedbirleri, koruma ve uygulanan tamamlayıcı koruyucu
tedbirlere rağmen giderilemeyen riskler hakkında bilgilendirme
 KKD dahil olmak üzere kullanıcı tarafından alınması gereken koruyucu tedbirler hakkında
talimatlar
 Makinaya takılabilecek takımların temel karakteristikleri
 Makinanın kullanım, nakliye, montaj, hizmet dışı iken sökme, test etme ve öngörülebilir
arızalar sırasında kararlılık şartını karşıladığı koşullar
 Taşıma, elleçleme ve depolama işlemlerinin güvenli bir şekilde yapılmasını teminen,
makinanın ve varsa ayrı olarak taşınması gereken parçalarının kütlesini veren talimatlar,
 Kaza veya arıza durumunda izlenecek çalıştırma yöntemi; blokaj oluşumu muhtemel ise,
ekipmanın güvenli bir şekilde blokajdan kurtarılması için izlenecek çalıştırma yöntemi,
 Kullanıcı tarafından yapılacak olan ayarlama ve bakım çalışmalarının ve uyulması gereken
koruyucu bakım tedbirlerinin tarifi,
 Ayarlama ve bakım çalışmalarının güvenli bir şekilde yapılması amacıyla tasarlanmış, bu
işlemler sırasında alınacak koruyucu tedbirleri içeren talimatlar,
 Operatörün sağlık ve güvenliğini etkilediği durumlarda, kullanılacak yedek parçaların
özellikleri,
E. MAKİNALARIN HAREKETLİLİĞİ NEDENİYLE MEYDANA GELEBİLECEK TEHLİKELERİ
ÖNLEMEK AMACIYLA GEREKLİ İLAVE TEMEL SAĞLIK VE GÜVENLİK KURALLARI
1. ÇALIŞMA KOŞULLARI
a. Sürüş konumu: Sürüş konumundan tekerleklere ve paletlere yanlışlıkla temas nedeniyle sürücü
için bir tehlike oluşturmayacak şekilde tasarımlanmalı ve imal edilmelidir. Makinanın üstüne
binmiş sürücünün sürüş konumu, bir riski arttırmaması ve yeterli yer bulunması koşulu ile
sürücü kabini takılabilecek şekilde tasarımlanmalı ve imal edilmelidir. Kabinde sürücü için
ihtiyaç duyulan talimatların konacağı bir yer bulunmalıdır.
b. Koltuklar: Makinanın yuvarlanması veya devrilmesi nedeniyle, makina parçaları ile zemin
arasında ezilme riskinin olduğu durumlarda, bu makinaların oturakları, bu personeli işlemler için
gerekli hareketlerini ya da oturakların süspansiyonlarının gövdeye göre neden olacağı göreceli
hareketlerini engellemeyecek tarzda yerlerinde tutacak şekilde tasarımlanmalı veya bir bağlama
düzeneği ile teçhiz edilmelidirler.
2. KUMANDA SİSTEMLERİ
a. Kumanda Tertibatı: Sürücü, yalnızca başka yerlerde bulunan kumanda tertibatlarını kullanmak
suretiyle güvenli bir şekilde çalıştırabilecek işlevler hariç, makinaları sürücü konumundan
çalıştırmak için gerekli bütün kumanda tertibatlarını çalıştırabilmelidir. Kumanda tertibatlarının
dikkate değer tehlikeli hareketlere yol açabileceği durumlarda, önceden ayarlanmış konuma
sahip olanlar hariç olmak üzere, operatör tarafından serbest bırakıldıktan hemen sonra derhal
ilk konumlarına dönmelidirler.
b. Çalıştırma/hareket ettirme: Kumanda tertibatlarının dikkate değer tehlikeli hareketlere yol
açabileceği durumlarda, önceden ayarlanmış konuma sahip olanlar hariç olmak üzere, operatör
112
tarafından serbest bırakıldıktan hemen sonra derhal ilk konumlarına dönmelidirler. Motor
çalıştırılırken, makina istem dışı hareket edememelidir.
c. Seyir işlemiş; Uzaktan kumandalı makinalar, çalışmayı otomatik olarak ve derhal durduracak ve
aşağıdaki durumlarda tehlikeli çalışma ihtimalini önleyecek tertibatlarla teçhiz edilmelidir:
 Sürücü kontrolü kaybettiğinde,
 Makina durdurma sinyali aldığında,
 Sistemin güvenlikle ilgili bir kısmında bir hata tespit edildiğinde,
 Belirlenmiş bir süre içerisinde hiçbir onay sinyali tespit edilmediğinde,
3. MEKANİK TEHLİKELERE KARŞI KORUMA
a. Hareketi aktarma parçası: Motorlar için motor bölmesindeki hareketli parçalara erişimi önleyen
hareketli mahfazaların bir alet ya da anahtar kullanılarak veya sürüş konumunda bulunan bir
kontrolle açılmaları gerekiyorsa bu kontrolün izinsiz erişimi engelleyecek bir kilidi bulunan
tamamen kapalı bir kabin içinde olması kaydıyla birbirini kilitleyen tertibatları bulunması
gerekmez
b. Kendinden tahrikli makina (veya çekici) ile çekilen makina arasındaki güç aktarımı: Kendinden
tahrikli makina (veya çekici) tarafında, sökülebilir mekanik aktarma tertibatının bağlandığı güç
çıkışı ya kendinden tahrikli makinaya (veya çekiciye) tespit edilip bağlanan bir mahfaza ile ya da
eşdeğer bir korumayı sağlayacak başka bir tertibat ile korunmalıdır. Sökülebilir aktarma
tertibatına erişim için bu mahfaza açılabilmelidir. Bir kez yerleştirildiğinde, makina (veya çekici)
hareket ederken tahrik milinin mahfazaya hasar vermesini önlemek için yeterli alan
bulunmalıdır. Tahrik edilen makina tarafında, giriş mili makinaya tespit edilmiş olan koruyucu bir
muhafaza içerisine konulmalıdır. Üniversal mafsallı aktarma elemanlarına tork sınırlayıcılar
veya avara tertibatı sadece tahrik eden makinayı birleştiren taraftan takılabilir. Sökülebilir
mekanik aktarma tertibatı buna uygun olarak işaretlenmelidir. Mahfazanın dış tarafındaki
parçalar, sökülebilir mekanik aktarma tertibatı ile birlikte dönmeyecek şekilde tasarımlanmalı,
imal edilmeli ve düzenlenmelidir. Mahfaza, basit üniversal mafsal kullanıldığında aktarma
elemanını iç çene uçlarına kadar, geniş açılı üniversal mafsal kullanıldığında ise en azından dış
mafsal ya da mafsalların orta noktasına kadar kapatmalıdır.
4. DİĞER TEHLİKELERE KARŞI KORUMA
a. Aküler: Gövdeleri, yuvarlanma veya devrilme sırasında operatörün üzerine elektrolit
sıçramayacak ve operatörün bulunduğu alanlarda buhar birikmesini önleyecek şekilde
tasarımlanmalı ve imal edilmelidir.
b. Yangın: makinalar, boyutu izin vermesi halinde:
 Kolayca erişilebilen yangın söndürücülerin takılmasına izin vermeli veya
 Makinayla bütünleşik yangın söndürücü sistemlerle teçhiz edilmelidir.
5. BİLDİRİMLER ve GÖSTERGELER
a. İşaretlemeler: Aşağıdaki bilgiler okunaklı ve silinmez olarak tüm makinalar üzerinde
gösterilmelidir;
 kW cinsinden anma gücü
 kg cinsinden en çok kullanılan konfigürasyonunun kütlesi
Uygun olduğunda
 N cinsinden bağlantı kancasındaki azami çekme çubuğu çekme kuvveti
 N cinsinden bağlantı kancası üzerindeki azami düşey yük
b. Talimatlar: Kullanılan ekipmana bağlı olarak çoklu kullanıma imkân veren makinaların talimatları
ile değiştirilebilir ekipman talimatlarında ana makina ile buna takılabilecek değiştirilebilir
ekipmanların güvenli bir şekilde monte edilip kullanımına yönelik gerekli bilgiler bulunmalıdır.
F. KALDIRMA İŞLEMLERİ NEDENİYLE MEYDANA GELEBİLECEK TEHLİKELERİN BERTARAF
EDİLMESİNE YÖNELİK İLAVE TEMEL SAĞLIK VE GÜVENLİK GEREKLERİ
1. Tarifler
Çalışma katsayısı: İmalatçı veya yetkili temsilcisi tarafından garanti edilmiş olan aksamın
kaldırabileceği en üst yük sınır değer, ,şe akşamüzerinde işaretli azami çalışma yük değeri
arasındaki aritmetik oran
Statik deney: kaldırma makinalarının veya bir kaldırma aksesuarının önce muayene edilip, uygun
bir statik deney kat sayısı ile çarpılmış azami çalışma yüküne maruz bırakıldığı, daha sonra da
bahse konu yükün kaldırılarak, hasar görüp görmediğini tespit etmek için tekrar muayene edildiği
deneyi,
113
2.
3.
4.
5.
Dinamik deney; kaldırma makinasının, dinamik davranışı açısından, düzgün çalışıp çalışmadığını
kontrol etmek üzere, olası bütün konfigürasyonlarında, uygun bir dinamik deney kat sayısı ile
çarpılmış azami çalışma yükü altında çalıştırıldığı, kaldırma makinasının işlevini doğru bir şekilde
yaptığını kontrol etmek için
Mekanik dayanım
Makinalar ve kaldırma aksesuarları, statik deneylerde aşırı yüke, kalıcı bir şekil bozukluğu veya
yapısal bir kusur meydana gelmeksizin dayanacak şekilde tasarımlanmalı ve imal edilmelidirler.
Dayanım hesaplamalarında yeterli bir güvenlik düzeyini garanti etmek için seçilen statik deney
katsayısı değeri hesaba katılmalıdır. Genel bir kural olarak bu katsayı aşağıdaki değerlere sahiptir:
 Manuel çalıştırılan makinalar ve kaldırma aksesuarları: 1,5,
 Diğer makinalar: 1,25.
Makinalar dinamik deney katsayısı ile çarpılmış azami çalışma yükü kullanılarak yapılan dinamik
deneylerden, bir arıza meydana gelmeden, geçecek şekilde tasarımlanmalı ve imal edilmelidir. Bu
dinamik deney katsayısı yeterli bir güvenlik düzeyini garanti etmek amacıyla seçilir: genel bir kural
olarak, bu katsayı 1,1’e eşittir. Genel bir kural olarak, bu deneyler verilen anma hızlarında yapılır.
Kasnak, tambur, dişli çark, halat ve zincirler
a. Kasnak, tambur ve dişli çarklar kendisine takılacak halat veya zincir boyutu ile orantılı çapa
sahip olmalıdır.
b. Doğrudan yükü kaldırmak veya taşımak için kullanılan halatlar, uçları dışında herhangi bir ek
bağ içermemelidir. Tadil edilmesi zorunlu durumlarda halat ekleme bağına izin verilebilir
c. Halatların bütünü ve uçları, yeterli güvenlik düzeyi sağlayacak şekilde seçilmiş çalışma
katsayısına sahip olmalıdır. Genel kural olarak bu katsayı 5’tir.
d. Kaldırma zincirleri yeterli güvenlik düzeyi sağlayacak şekilde seçilmiş bir çalışma katsayısına
sahip olmalıdır. Genel bir kural olarak bu katsayı 4’tür.
Kaldırma aksesuarları ve bunların aksamları
a. Tel-halat/halat ucu kombinasyonlarının çalışma katsayısı yeterli güvenlik düzeyi sağlayacak
şekilde seçilmelidir. Genel kural olarak bu katsayı 5’tir.
b. Kaynaklı baklalı zincirler kullanıldığında, bunlar kısa baklalı tipe sahip olmalıdır. Zincirlerin
çalışma katsayısı yeterli güvenlik düzeyi sağlayacak şekilde seçilmelidir. Genel kural olarak bu
katsayı 4’tür.
c. Dokuma halat ve sapanların çalışma katsayısı malzemeye, imalat yöntemine ölçülerine ve
kullanımına bağlıdır. Bu katsayı yeterli güvenlik düzeyi sağlayacak şekilde seçilmelidir. Genel
kural olarak bu katsayı 7’dir.
d. Bir sapanı oluşturan ve sapanla birlikte kullanılan bütün metalik aksamlar yeterli güvenlik düzeyi
sağlayacak çalışma katsayısına sahip olmalıdır. Genel kural olarak bu katsayı 4’tür.
Hareketlerin kumandası
a. Makinalar, gücün kısmen veya tamamen kesilmesi halinde veya operatör makinayı
durdurduğunda dahi, yüklerin tehlikeli bir şekilde sürüklenmeyeceği veya serbest ve
beklenmedik bir şekilde düşmeyeceği şekilde tasarımlanmalı ve imal edilmelidir.
b. Normal çalışma koşullarında, işlevleri bu şekilde çalışmasını gerektiren makinalar hariç olmak
üzere, yükü sadece sürtünmeli fren ile indirmek mümkün olmamalıdır.
c. Tutucu tertibatlar yüklerin yanlışlıkla düşürülmesini önleyecek şekilde tasarımlanmalı ve imal
edilmelidirler.
ADI: MUHTEMEL PATLAYICI ORTAMLARDA KULLANILAN TEÇHİZAT VE KORUYUCU SİST. İLE İLGİLİ
YÖNETMELİK
SAYI: 26392
MADDE 1. AMAÇ
Muhtemel patlayıcı ortamda kullanılan teçhizatın ve koruyucu sistemlerin güvenli olarak piyasaya arzı için
gerekli emniyet kuralları
MADDE 2. KAPSAM
1. Muhtemel patlayıcı ortamda kullanılacak teçhizat ve koruyucular
114
2. Muhtemel patlayıcı ortam dışında kullanılacak ancak patlama tehlikelerine karşı teçhizatın ve koruyucu
sistemlerin emniyetli çalışması için gerekli olan veya katkı sağlayan emniyet cihazları, kuanda cihazları
ve ayarlama donanımları
3. Ulaşım vasıtaları; yalnızca yolcuların havayolu, karayolu, demiryolu veya su vasıtası ile taşınmasına
yönelik taşıtlar ve bunların römorkları ile malların havayolu, karayolu, demiryolu veya su vasıtası ile
taşınması için tasarlanmış olan nakil vasıtaları. Muhtemel patlayıcı bir ortamda kullanılacak taşıtlar,
4. Aşağıdakileri kapsamaz
a. Tıbbi ortamda kullanılan tıbbi teçhizatlar
b. Patlama tehlikesinin sadece patlayıcı maddelerin bulunmasından kaynaklanan yerlerde kullanılan
teçhizat ve koruyucular
c. Muhtemel patlayıcı ortamın sadece kazayla gaz sızıntısı nadiren oluşabileceği ev ortamı ve ticari
olmayan ortamlarda kullanılan teçhizatlar
d. KKD
e. Üzerindeki teçhizatlarla birlikte açık denizde seyreden gemiler ve kıyıdan uzaktaki seyyar üniteler,
f. Ulusal savunma açısından gerekli olan silah, mühimmat ve savaş malzemeleri.
MADDE 3. DAYANAK


29.06.2001 tarihli ve 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına
Dair Kanun
Avrupa Birliği’nin 94/9/EC direktifi
MADDE 4. TANIMLAR
Koruyucu sistem: Yeni başlamış patlamaları derhal durdurmak ve/veya patlama alevlerinin ve patlama
basınçlarının etki alanlarını sınırlamak için düşünülmüş olan bağımsız sistemler olarak kullanılmak üzere ayrı
olarak piyasaya arz edilebilen cihazlar
Muhtemel patlayıcı ortamda kullanılacak teçhizat ve koruyucu sistemler: Ayrı ayrı veya birlikte, enerjinin
üretilmesi, aktarılması, depolanması, ölçülmesi, kontrolü ve dönüştürülmesi için ve/veya malzemenin işlenmesi
için kullanılacak olan ve muhtemel tutuşma kaynakları ile patlamaya yol açabilecek makineler, donanım, sabit
veya seyyar cihazlar, kumanda aksamları ile cihazları ve algılama veya koruma sistemlerini,
Patlayıcı ortam: Atmosferik şartlarda tutuşma oluştuktan sonra yanmanın tüm yanmamış karışıma yaydığı gaz,
buhar, sis veya toz halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımı
Muhtemel patlayıcı ortam: Konumu ve işletme şartları nedeniyle patlayıcı hale gelebilen ortam
I. Grup Teçhizat: Madenlerin yeraltı bölümlerinde kullanılacak teçhizatlar için geçerli olanları ve bu tip
madenlerin grizu gazı ve/veya yanıcı tozlar tarafından muhtemel tehlike oluşturabilecek yerüstü tesislerinde
kullanılan parçaları
II. Grup Teçhizat: Patlayıcı ortamlar tarafından tehlikeye uğraması muhtemel diğer yerlerde kullanılacak
teçhizatlar için geçerli olanlar
EK I. TEÇHİZAT GRUPLARININ KATEGORİLER HALİNDE SINIFLANDIRILMASINI BELİRLEYEN
KRİTERLER
Tüm teçhizatlar İmalatçı tarafından belirlenen işletme parametrelerine uygun çalışabilecek ve yüksek seviyede
koruma sağlayabilecek şekilde tasarlanmış ve gerektiğinde buna yönelik ilave özel koruma araçları ile teçhiz
edilmiş teçhizatlardır.
1. I. GRUP TEÇHİZATLAR
a. M1 kategorisi; Madenlerin yer altı bölümlerinde ve bu madenlerin grizu ve/veya yanıcı toz tehlikesi
altındaki yer üstü bölümlerinde kullanılır.
Bu kategorideki teçhizatlar patlayıcı ortam mevcutken nadir gerçekleşen olaylarda bile çalışır
durumda kalması gerekir.
 Bir koruma aracı arıza yaptığında en az bağımsız ikinci bir araç gerekli koruma seviyesini
sağlamalı
 Gerekli koruma seviyesi birbirinden bağımsız iki arıza olması durumunda sağlanır
b. M2 kategorisi; Madenlerin yer altı bölümlerinde ve bu madenlerin grizu ve/veya yanıcı toz tehlikesi
altındaki yer üstü bölümlerinde kullanılır.
115
Bu teçhizatlar patlayıcı ortam olduğunda enerjiyi kesmek içindir.
2. II. GRUP TEÇHİZATLAR
(Sayfa 24)
a. I. Kategori; Bu kategorideki teçhizatlar hava ve gaz, buhar veya sis ya da hava/toz karışımlarından
kaynaklanan patlayıcı ortamların uzun süreyle sürekli olarak veya sık sık mevcut olduğu alanlarda
kullanılır
 Bir koruma aracı arıza yaptığında en az bağımsız ikinci bir araç gerekli koruma seviyesini
sağlamalı
 Gerekli koruma seviyesi birbirinden bağımsız iki arıza olması durumunda sağlanır
b. 2. Kategori; Gaz, buhar, sis veya hava/toz karışımlarının yol açtığı patlayıcı ortamların nadiren
oluşabileceği alanlarda kullanılır.
c. 3. Kategori: Gaz, buhar, sis veya hava/toz karışımlarından kaynaklanan patlayıcı ortamların oluşma
ihtimali olmayan veya seyrek olarak ve yalnızca kısa süreyle oluştuğu alanlarda kullanılır.
EK II. MUHTEMEL PATLAYICI ORTAMLARDA KULLANILACAK TEÇHİZAT VE KORUYUCU
SİSTEMLERİN TASARIM VE YAPIMI İLE İLGİLİ TEMEL SAĞLIK VE EMNİYET GEREKLERİ
A. GENEL GEREKLER
1. Entegre patlama emniyetinin ilkeleri;
a. Mümkün olduğunca teçhizatın ve koruyucu sistemlerin kendi kendine üretebileceği veya ortaya
çıkarabileceği patlayıcı ortamların oluşmasını engellemek
b. Her bir elektrikli ve elektriksiz ateşleme kaynağının yapısını dikkate alarak patlayıcı ortamların
ateşlemesini önlemek
c. Kişileri ve duruma göre evcil hayvanları veya eşyaları doğrudan veya dolaylı olarak
etkileyebilecek patlamanın oluşması halinde bunu derhal durduracak ve/veya patlama
alevlerinin ve patlama basınçlarının yapılım uzaklığını yeterli emniyet seviyesinde sınırlayacak
tedbirlerin alınması
2. İşaretlemeler;
 İmalatçının adı ve adresi
 CE işareti
 Seri veya tip işareti
 Varsa seri numarası
 İmal yılı
 Teçhizat grup ve kategorisinin simgesi ardından patlamaya karşı korunma özel işareti
 II. Grup teçhizatlar için “G” harfi (gaz, buhar veya sisten kaynaklanan patlayıcı ortamlarla
ilgili) ve/veya “D” harfi (tozdan kaynaklanan patlayıcı ortamlarla ilgili)
3. Talimatlar
 Seri numarası hariç bakımı kolaylaştıracak uygun ilave bilgiler ile birlikte üzerinde bulunan
bilgilerin tekrarı
 Emniyet için talimatlar
 Hizmete sunma
 Montaj ve demontaj
 Bakım
 İşletme tesisatı
 Ayar
 Gerektiğinde basınç emniyet tertibatlarının ön tarafındaki tehlikeli alanların gösterilmesi
 Gerektiğinde eğitim talimatları
 Herhangi bir şüphe halinde istenen alanda beklenen işletme koşulları altında emniyetli
kullanılamayacağına dair karar alınmasını sağlayan detaylar
 Elektrik ve basınç parametreleri, maksimum yüzey sıcaklıkları
116

Gerektiğinde tecrübeyle ortaya çıkabileceği anlaşılan olası yanlış kullanım detaylarını içeren
özel kullanım şartları
 Gerektiğinde teçhizat veya koruyucu sisteme takılabilecek araçların asgari özellikleri
4. Tasarım ve yapım
a) Yanıcı toz veya gaz yayabilecek teçhizatlar mümkünse yalnızca muhafazalı yapıda olmalıdır.
Açıklıklar, sızdıran contalar içermesi halinde oluşan gaz veya tozların teçhizatın dışında
patlayıcı ortam oluşturmayacak şekilde tasarlanmalıdır
b) Toz birikintileri; Yüzey sıcaklığı birikebilecek tozun tutuşma sıcaklığının altında olmalıdır.
c) Teçhizatın aşırı yüklenmesi; Aşırı akım kesicileri, sıcaklık sınırlayıcıları, diferansiyel basınç
anahtarları, debimetre, zaman rölesi, aşırı hız monitörleri gibi bütünleşmiş ölçüm, regüladyon
ve kumanda cihazları ile tasarım aşamasında önlenir
d) Aleve dayanıklı muhafaza sistemleri:
5. Muhtemel tutuşma kaynakları
a) Farklı tutuşma kaynaklarından ortaya çıkabilen tehlikeler; Kıvılcım, alev, yüksek yüzey
sıcaklığı, optik radyasyon, elektromanyetik dalga gibi tutuşma kaynakları oluşmamalıdır
b) Statik elektrikten kaynaklanan tehlikeler;
c) Endüksiyon elektriği ve kaçak akımlardan kaynaklanan tehlikeler; Tehlikeli korozyon,
yüzeylerin aşırı ısınmasına ve kıvılcımlara yol açabilecek endüksiyon elektriği ve kaçak
akımlar önlenmelidir
d) Aşırı ısınmadan kaynaklanan tehlikeler
e) Basınç dengeleme işlemlerinden kaynaklanan tehlikeler
6. Sistemle ilgili emniyet gerekleri
a. Emniyeti azaltmaması kaydıyla, istenen çalışma şartlarından sapma gösteren otomatik işlemler
içinde yer alan teçhizat ve koruyucu sistemleri durdurmak için manüel durdurma mümkün
olmalıdır
b. Enerji kesilmesi kaynaklı tehlikeler
c. Bağlantılardan kaynaklanan tehlikeler
ADI: POSTALAR HALİNDE İŞÇİ ÇALIŞTIRILARAK YÜRÜTÜLEN İŞLERDE ÇALIŞMALARA İLİŞKİN ÖZEL
USUL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK
SAYI: 25426
Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar halinde işçi çalıştırılarak işletilen
veya nöbetleşe işçi postaları ile yapılan işlerde, çalışma sürelerine, gece çalışmalarına, hafta tatillerine ve ara
dinlenmesine ilişkin özel usul ve esaslar
MADDE 2. DAYANAK
4857 sayılı iş kanununun 76. Maddesi
MADDE 4. İŞÇİ POSTALARI SAYISININ DÜZENLENMESİ
1. Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar halinde işçi çalıştırılarak
yürütülen işlerde 24 saatlik süre içinde en az 3 işçi postası olacak şekilde düzenlenir.
2. Sağlık kuralları bakımından günde 7,5 saat ya da daha az çalışılması gereken işlerde işçi postaları
sayısı, her bir postanın çalışma süresi yönetmelikte belirlenen süreleri aşmayacak şekilde düzenlenir.
MADDE 5. GECE ÇALIŞMA YASAĞI
20:00-06:00 saatleri arasında 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin çalıştırılması yasaktır.
MADDE 6. ÜCRETTEN İNDİRİM YAPILAMAYACAĞI
117
Postalarla çalışma sırasında günlük çalışma saatinin 7,5 saatin altında kaldığının tespiti halinde işçilerin
ücretlerinden kesinti yapılamaz
MADDE 7. GECE ÇALIŞMA SÜRESİ
7,5 saatten çok çalıştırılmaları yasaktır. Çalışma süresinin yarısından fazlasının gece dönemine denk geldiği
çalışmalar gece çalışmasından sayılır.
MADDE 8. İŞÇİ POSTASININ DEĞİŞME SÜRESİ
En fazla 1 iş haftası gece çalıştırılan işçiler ondan sonraki ikinci iş haftasında gündüz çalıştırılmalıdırlar. İşin
niteliği ve yürütümü, İSG göz önünde tutularak gece ve gündüz postalarında 2 haftalık nöbetleşme esası
uygulanabilir
MADDE 9. POSTA DEĞİŞİMİNDE DİNLENME SÜRESİ
Posta değişiminde işçiler sürekli olarak en az 11 saat dinlendirilmeden çalıştırılamazlar
İşçilere haftanın bir gününde 24 saatten az olmamak üzere ve nöbetleşme yoluyla hafta tatili verilmesi,
zorunludur.
MADDE 12. İSİM LİSTELERİ
Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, her postada çalışan işçilerin ad ve soyadlarını kapsayan
listeler ile bu işçiler için işe başlamadan önce alınan periyodik sağlık raporlarının bir nüshasını ilgili bölge
müdürlüğüne vermekle yükümlüdür
ADI: SAĞLIK KURALLARI BAKIMINDAN GÜNDE AZAMİ YEDİ BUÇUK SAAT VEYA DAHA AZ
ÇALIŞILMASI GEREKEN İŞLER HAKKINDA YÖNETMELİK
SAYI: 28709
MADDE 1. AMAÇ
Yönetmelikte belirtilen işlerde çalışanların sağlık kuralları bakımından çalışabilecekleri süreler
MADDE 2. KAPSAM
Sağlık kuralları bakımından günde ancak 7,5 saat veya daha az çalışılması gereken işler
MADDE 3. DAYANAK
MADDE 4. GÜNDE AZAMİ 7,5 SAAT ÇALIŞILABİLECEK İŞLER
1. Kurşun ve Arsenik işleri
2. Cam Sanayi
3. Cıva İşleri
4. Çimento İşleri
5. Kok Fabrikalarıyla Termik Santrallerdeki İşler
6. Çinko Sanayi İşleri
7. Bakır Sanayi İşleri
8. Alüminyum Sanayi İşleri
9. Demir-Çelik Sanayi İşleri
10. Döküm Sanayi İşleri
11. Kaplamacılık İşleri
12. Karpit Sanayi İşleri
13. Kireç ve Kokun Ark Fırınında Eritilmesi İşleri
14. Asit Sanayi İşleri
15. Akümülatör Sanayi İşleri
16. Kaynak İşleri
118
17. Madenlere Su Verme İşleri
18. Kauçuk İşlenmesi İşleri
19. Yeraltı İşleri
20. Radyoaktif ve Radyoiyonizan Maddelerle Yapılan İşler
21. Gürültülü İşler
22. Su Altında Basınçlı Hava İçinde Çalışmayı Gerektiren İşler
23. Pnömokonyoz Yapan Tozlu İşler
24. Tarım İlaçları Kullanımı İşleri
MADDE 5. GÜNDE 7,5 SAATTEN DAHA AZ ÇALIŞILMASI GEREKEN İŞLER
1. Su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işler (iniş, çıkış, geçiş dahil)
Derinlik
Basınç
Çalışma Süresi
2.
3.
4.
5.
20-25 m (20 hariç)
2,00-2,50 kg/cm²
7 Saat
25-30 m (25 hariç)
2,50-3,00 kg/cm²
6 saat
30-35 m (30 hariç)
3,00-3,50 kg/cm²
5 saat
35-40 m (40 hariç)
3,50-4,00 kg/cm²
4 saat
Dalgıçlar için 18,00 m kadar 3 saat, 40,00 m kadar 1/2 saat
Cıva İşleri
a. Cıva izabe fırınlarında görülen işler; 6 saat
b. Elementer cıva bulunan ocaklarda işler; 6 saat
Kurşun İşleri
c. Kurşun izabe fırınlarının teksif odalarında biriken kuru tozları kaldırma işleri; 4 saat
Karbon Sülfür İşleri; 6 saat
İnsektisitler
Karbamatlıve organik fosforlu insektisitlerin yapımı, paketlenmesi, çözelti olarak hazırlanması ve
uygulanması işleri; 6 saat
ADI: SAĞLIK VE GÜVENLİK İŞARETLERİ YÖNETMELİĞİ
SAYI: 28762
MADDE 1. AMAÇ
İşyerinde kullanılacak sağlık ve güvenlik işaretleri uygulaması ile ilgili asgari gereklilikler
MADDE 2. KAPSAM
6331 sayılı kanun kapsamındaki işyerler,
MADDE 3. DAYANAK
 6331 sayılı kanunun 30. Maddesi
 24.06.1992 tarihli ve 92/58/EEC sayılı Avrupa Birliği Parlamentosu ve Konsey Direktifine paralel olarak,
MADDE 4. TANIMLAR
Acil çıkış ve ilkyardım işaretleri: Acil çıkış yolları, ilkyardım veya kurtarma ile ilgili bilgi veren işaretleri,
Bilgilendirme işareti: Yasak işareti, uyarı işareti, emredici işaret, acil çıkış ve ilkyardım işaretleri dışında bilgi
veren diğer işaretleri,
Ek bilgi levhası: Bir işaret levhası ile beraber kullanılan ve ek bilgi sağlayan levhayı,
El işareti: Çalışanlar için tehlike oluşturabilecek manevra yapan operatörleri yönlendirmek üzere ellerin
ve/veya kolların önceden anlamları belirlenmiş hareket ve/veya pozisyonlarını,
119
Güvenlik rengi: Güvenlik açısından özel bir anlam yüklenen rengi,
Işıklı işaret: Saydam veya yarı saydam malzemeden yapılmış, içeriden veya arkadan aydınlatılarak ışıklı bir
yüzey görünümü verilmiş işaret düzeneğini,
İşaret levhası: Geometrik bir şekil, renkler ve bir sembol veya piktogramın kombinasyonu ile özel bilgi ileten
ve yeterli aydınlatma ile görülebilir hale getirilmiş levhayı,
Sağlık ve güvenlik işaretleri: Özel bir nesne, faaliyet veya durumu işaret eden levha, renk, sesli veya ışıklı
sinyal, sözlü iletişim ya da el-kol işareti yoluyla iş sağlığı ve güvenliği hakkında bilgi ya da talimat veren veya
tehlikelere karşı uyaran işaretleri,
Sembol veya piktogram: Bir durumu tanımlayan veya özel bir davranışa sevk eden ve bir işaret levhası veya
ışıklandırılmış yüzey üzerinde kullanılan şekli,
EK 1. İŞYERİNDE KULLANILAN SAĞLIK ve GÜVENLİK İŞARETLERİ İLE İLGİLİ ASGARİ GENEL
GEREKLER
İŞARET ÇEŞİTLERİ
1. Sabit ve Kalıcı İşaretler
a. Yasaklamalar, uyarılar ve yapılması zorunlu işler ile acil kaçış yolları ve ilkyardım bölümlerinin
yerlerinin belirtilmesi ve tanınması için
b. Yangınla mücadele ekipmanlarının bulunduğu yerler
c. Konteynır ve boru üzerleri
d. Engellere çarpma ve düşme riski olan yerlerde
e. Trafik yolları
2. Geçici İşaretler
a. Tehlike sinyali vermek, gerekli önlemlerin alınması için ilgili kişinin çağırılması ve çalışanların acil
tahliyesi için ışıklı işaretler, sesli sinyaller ve/veya sözlü iletişim
b. Gerekli durumlarda tehlikeye yol açabilecek ya da tehlikeli manevralar yapan kişileri yönlendirmek
için el işaretleri ve/veya sözlü iletişim
3. İşaretlerin Birlikte ve Birbirleri Yerine Kullanılması
a. Aynı derecede etkili ise aşağıdaki işaretlerden herhangi biri kullanılabilir
 Engel veya düşme tehlikesi olan yerlerde, işaret levhası veya güvenlik rengi
 Işıklı işaret, sesli sinyal veya sözlü iletişim
 El işaretleri ile sözlü iletişim
b. Aşağıda belirtilen işaretler birlikte kullanılabilir
 Işıklı işaret ve sesli sinyal
 Işıklı işaret ve sözlü iletişim
 El işaretleri ve sözlü iletişim
120
4.
Renk
Anlamı veya Amacı
Talimat ve Bilgi
Kırmızı
Yasak işareti
Tehlikeli hareket veya davranış
Tehlike alarmı
Dur, kapat, düzeneği acil durdur, tahliye et
Yangınla mücadele
ekipmanı
Ekipmanların yerinin gösterilmesi ve
tanımlanması
Uyarı işareti
Dikkatli ol, önlem al, kontrol et
Sarı
Özel bir davranış ya da eylem
Mavi
Zorunluluk işareti
Kişisel koruyucu donanım kullan
Emniyet rengi
(daire biçiminde kullanıldığında)
Yeşil
Parlak
turuncu:
Acil çıkış, ilk yardım işareti
Kapılar, çıkış yerleri ve yolları, ekipman,
tesisler
Tehlike yok
Normale dön
Emniyet işaretleri dışında sarı yerine kullanılabilir. Özellikle zayıf doğal
görüş şartlarında floresan özellikli bu renk çok dikkat
çekicidir.
5. Güvenlik işaretlerinin olumsuzluklardan etkilenmemesi için;
a.
a.
b.
c.
d.
Çok sayıda işaret birbirine çok yakın bir şekilde yerleştirilmeyecektir.
Karıştırılma ihtimali olan iki ışıklı işaret aynı anda kullanılmayacaktır.
Işıklı bir işaret bir diğer ışıklı işaretin çok yakınında kullanılmayacaktır.
Birden fazla sesli sinyal aynı anda kullanılmayacaktır.
Çok fazla ortam gürültüsü olan yerlerde sesli sinyal kullanılmayacaktır
EK 2. İŞARET LEVHALARIYLA İLGİLİ ASGARİ GEREKLER
İŞARET
TEMEL
ÇEŞİDİ
ÖZELLİKLERİ
Yasaklayıcı
İşaret
 Daire şeklinde
 Beyaz zemin
üstüne siyah
piktogram ve
kırmızı çerçeve
(kırmızı kısımlar
işaret alanının
en az %35
kapsayacak)
Dokunma
ÖRNEK LEVHA
Suyla
Söndürmek
Yasaktır
121
Yaya Girmesi
Yasaktır
Sigara İçilmez
Uyarıcı İşaret
 Üçgen şeklinde
 Sarı zemin
üzerine siyah
piktogram ve
siyah çerçeve
(sarı kısımlar
işaret alanının
en az % 50’sini
kapsayacaktır)
Parlayıcı madde
veya yüksek ısı
Radyoaktif
madde
Aşındırıcı
madde
Düşme
tehlikesi
Emredici İşaret
 Daire biçiminde,
 Mavi zemin
üzerine beyaz
piktogram (mavi
kısımlar işaret
alanının en az
%50’sini
kapsayacaktır
Yüz siperi kullan
Baret tak
Yaya yolunu
kullan
Emniyet
Kemeri kullan
Acil Çıkış ve
İlkyardım İşareti
 Dikdörtgen veya
kare biçiminde,
 Yeşil zemin
üzerine beyaz
piktogram (yeşil
kısımlar işaret
alanının en az
%50’sini
kapsayacaktır)
Acil çıkış yolu
Yönler
Göz duşu
Acil yardım ve
ilkyardım
telefonu
Yangınla
Mücadele
 Dikdörtgen veya
kare biçiminde,
 Kırmızı zemin
üzerine beyaz
piktogram
(kırmızı kısımlar
işaret alanının
en az % 50’sini
kapsayacaktır)
Yangın hortumu
Yönler
Yangın
merdiveni
Acil yangın
telefonu
EK 3. BORU ve KAPLAR ÜZERİNDEKİ İŞARETLER İLE İLGİLİ ASGARİ GEREKLER
1. İçinde tehlikeli madde veya preparatların bulunduğu veya depolandığı kaplar ile bunları ihtiva eden
veya taşıyan görünür borular; meri mevzuatına uygun olarak, renkli zemin üzerinde piktogram veya
sembol bulunan etiket ile işaretlenir
2. İçinde tehlikeli madde veya prepoaratların bulunduğu borular, vanalar, supaplar ve bunlarla ilgili
parçalar taşıdıkları maddelere göre ayrı renklerde boyanır ve olay görülebilir yerlere belirti işaretler
konulur
3. İşaretler, katlanmaz, kendinden yapışkanlı ya da boyama biçiminde yapılır
EK 5. ENGELLER, TEHLİKELİ YERLER VE TRAFİK YOLLARINI BELİRLEMEK İÇİN KULLANILAN
İŞARETLER İLE İLGİLİ ASGARİ GEREKLER
122
A. Engeller ve tehlikeli yerlerde kullanılan işaretler
1. Engeller ve tehlikeli yerlerde kullanılan işaretler: Engellere çarpma,
düşme ya da nesnelerin düşme tehlikesi bulunan yerler ile işletme
tesisleri içinde çalışanların dolaştıkları bölgeler birbirini takip eden
sarı ve siyah ya da kırmızı ve beyaz renk şeritleriyle işaretlenir.
2. İşaretlerin boyutu, engelin ya da tehlikenin büyüklüğü ile orantılıdır.
3. Sarı-siyah ya da kırmızı-beyaz şeritler yaklaşık 45 ° aynı büyüklükte olmalıdır.
B. Trafik yollarının işaretlenmesi
Araç trafiğine açık yollar, zemin rengi dikkate alınarak açıkça seçilebilir sarı ya da beyaz sürekli şeritlerle
belirtilir
EK 6. IŞIKLI İŞARETLER İÇİN ASGARİ KURALLAR
Özel kullanım kuralları
1. Bir aygıt hem sürekli hem de aralıklı işaretler gönderiyorsa, aralıklı gönderilen işaret sürekli işaretin
belirttiğinden daha fazla tehlikeli bir durumu ya da daha acil olarak yapılması istenen/emredilen
müdahale ya da eylemi ifade eder.
2. Yanıp sönen ışıklı işaret, sesli sinyal yerine ya da sesli sinyalle birlikte kullanılıyorsa, aynı kodlama
kullanılacaktır.
EK 7. SESLİ SİNYALLER İÇİN ASGARİ KURALLAR
Eğer bir aygıt sabit ve değişken sesli sinyal yayıyorsa, aygıtın yaydığı değişken frekanslı sinyal, sabit frekanslı
sinyale göre daha tehlikeli bir durumu veya daha acil yapılması istenen/emredilen müdahale ya da eylemi
ifade eder.
Tahliye işaretleri sürekli olacaktır.
EK 8. SÖZLÜ İLETİŞİM İÇİN ASGARİ KURALLAR
Sözlü iletişim, el–kol hareketleri yerine ya da onlarla birlikte kullanıldığında aşağıda verilen komutlar
kullanılacaktır.
Başlat: bir işlem veya hareketi başlatmak için
Dur: bir hareketi durdurmak veya sona erdirmek için
Tamam: bir işlemi sona erdirmek için
Yukarı: bir yükü yukarı kaldırmak için
Aşağı: bir yükü aşağı indirmek için
Kes: acil olarak durdurmak için
Çabuk: güvenlik nedeniyle bir hareketi hızlandırmak için
EK 9. EL İŞARETLERİ İÇİN ASGARİ GEREKLER
A. Genel İşaretler
Anlamı
Tarifi
BAŞLAT
Hazır ol
Şekil
Avuç içleri öne bakacak şekilde her iki
kol yere paralel
Başlama komutu
123
DUR
Kesinti / ara
Avuç içi öne bakacak şekilde sağ kol
yukarı kalkık
Hareketi durdur
Her iki kol göğüs hizasında eller kenetli
TAMAM
İşlemin sonu
B. Dikey hareketler
Anlamı
Şekil
Tarifi
KALDIR
Sağ kol avuç içi öne bakacak şekilde
yukarı kalkıkken yavaşça daire çizer
İNDİR
Sağ kol avuç içi içeri bakacak şekilde
yere doğru indirilmişken yavaşça daire
çizer
DÜŞEY
MESAFE
Mesafe her iki elin arasındaki boşlukla
ifade edilir
C. Yatay Hareketler
Anlamı
İLERİ
Şekil
Tarifi
Her iki kol avuç içleri yukarı bakacak
şekilde bel hizasında bükülüyken kollar
dirsekten kırılarak yukarı hareket eder
124
GERİ
Her iki kol avuç içleri aşağı bakacak
şekilde göğüs önünde bükülüyken kollar
dirsekten kırılarak yavaşça gövdeden
uzaklaşır
SAĞ
Sağ kol avuç içi yere bakacak şekilde
yere paralel sağa uzatılmışken sağa
doğru yavaşça küçük hareketler
İşaretçinin
sağı*
Sol kol avuç içi yere bakacak şekilde
yere paralel sola uzatılmışken sola
İşaretçinin solu* doğru yavaşça küçük hareketler
SOL
YATAY
MESAFE
Eller arasındaki boşluk mesafeyi ifade
eder
D. Tehlike
Anlamı
KES
Acil dur.
Şekil
Tarifi
Avuç içleri öne bakacak şekilde her iki
kol yukarı kalkık
HIZLI
Bütün hareketler daha hızlı
YAVAŞ
Bütün hareketler daha yavaş
ADI: TEHLİKELİ MADDELER VE MÜSTAHZARLARA İLİŞKİN GÜVENLİK BİLGİ FORMLARININ
HAZIRLANMASI VE DAĞITILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK
SAYI: 27092
MADDE 1. AMAÇ
Tehlikeli maddelerin ve müstahzarların insan sağlığı ve çevre üzerinde yaratabilecekleri olumsuz etkilere karşı
kontrolünü ve verimli gözetimini sağlamak üzere güvenlik bilgi formlarının hazırlanması ve dağıtılmasına ilişkin
esaslar
125
MADDE 2. KAPSAM
1. Tehlikeli Maddelerin ve Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi Hakkında
Yönetmelik hükümleri kapsamında tehlikeli olarak sınıflandırılmış ve piyasaya arz edilen maddelerin ve
müstahzarların güvenlik bilgi formlarının hazırlanmasını ve dağıtımını,
2. Tehlikeli Maddelerin ve Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi Hakkında
Yönetmelik hükümleri kapsamında tehlikeli kabul edilmemekle birlikte, piyasaya arz edilen haklarında
özel koşul oluşturulan müstahzarlara ilişkin güvenlik bilgi formlarının hazırlanması ve dağıtılmasında
uyulacak usul ve esasları
3. Bitki koruma ürünlerine ilişkin özel düzenlemelerdeki hükümler saklı kalmak üzere bitki koruma
ürünlerinin Güvenlik Bilgi Formlarının hazırlanmasını,
4. Aşağıdaki maddeler ve müstahzarlarını kapsamaz;
a. İnsan sağlığı ve veterinerlikle ilgili amaçlar için kullanılan tıbbi ürünler
b. Kozmetik ürünler
c. Atık niteliğindeki madde karışımları
d. Gıda maddeleri
e. Hayvan yemleri
f. Radyoaktif maddeler
g. İnsan vücudu ile doğrudan fiziksel temasla kullanılan tıbbi cihazlar
h. Patlama ya da piroteknik etki yoluyla fiili etki yaratmak üzere piyasaya arz edilen harp levazımatı
MADDE 4. TANIMLAR
CAS: Kimyasal Kurumlar Servisi tarafından verilen numara
EC: Maddenin yapısal özelliğine göre Avrupa Komisyonunca verilen numara
Elleçleme: Maddenin ve müstahzarın asıl niteliklerini değiştirmeden istiflenmesi, yerinin değiştirilmesi, büyük
kaplardan küçüklerine aktarılmasıi kapların yenilenmesi veya tamiri, havalandırılması, kalburlanması,
karıştırılması vb işlemler
Güvenlik Bilgi Formu: Tehlikeli maddelerin ve müstahzarlarının özelliklerine ilişkin ayrıntılı bilgilerin
bulunduğu işyerlerinde madde ve müstahzarların tehlikeli özellikleri ile alınacak güvenlik önlemlerini insan
sağlığı ve çevrenin korunmasına yönelik bilgiler içeren belge
IUPAC: Maddenin Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği tarafından verilen adını
Madde: Doğal halde bulunan veya bir üretim sonucu elde edilen, içindeki, kararlılığını sağlamak üzere
kullanılan katkı maddeleri ile üretim işleminden kaynaklanan safsızlıklar dahil, fakat yine içindeki, kararlılığını
ve yapısını etkilemeden uzaklaştırılabilen çözücüler hariç, kimyasal elementleri ve bunların bileşiklerini,
Müstahzar: En az iki veya daha çok maddeden oluşan karışım veya çözeltileri,
Tehlikeli maddeler ve müstahzarlar: Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, çok
toksik, toksik, zararlı, tahriş edici, hassaslaştırıcı, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ve çevre için tehlikeli
özelliklerden en az birine sahip maddeler ve müstahzarları
MADDE 5. GÜVENLİK BİLGİ FORMLARININ HAZIRLANMASI ESASLARI
Güvenlik bilgi formu en geç maddenin veya müstahzarın ilk teslimatında ve daha sonra revize edildiğinde
ücretsiz olarak verilir. Güvenlik bilgi formunun güncellenmesi durumunda güncellenmiş form, güncelleme
tarihinin 12 ay öncesine kadar geçen sürede tehlikeli madde veya müstahzarın verildiği kullanıcılar ile
depolayana güncellemeyi takip eden 3 ay içinde verilmelidir.
Halka ve kullanıcılara satılan tehlikeli müstahzarlarla birlikte insan sağlığına yönelik gerekli koruma ve güvenlik
önlemlerini almaları için yeterli bilgi sağlanıyorsa güvenlik bilgi formunun verilmesi gerekmez.
Güvenlik bilgi formu elektronik ortamda ve yazılı metin halinde verilir.
Güvenlik bilgi formlarının hazırlanmasına ilişkin personel belgelendirme konusunda akredite olmuş kuruluş
tarafından belgelendirilmiş kişilerce hazırlanır.
Güvenlik bilgi formunda yer alacak bilgilerin temin edilmemesi durumunda başlık ve alt başlıklar hakkındaki
bilgiler boş bırakılamaz. Bilgilerin temin edilememesine ilişkin gerekçeler “ilişkisi yok”, “uygulaması yok” ve
“özel hüküm yok” gibi ifadeler belirtilir.
Güvenlik bilgi formlarının bir kopyası Çevre ve Orman Bakanlığı’na iletilir
126
MADDE 6. GÜVENLİK BİLGİ FORMLARININ DİLİ
Türkçe hazırlanır
MADDE 7. GÜVENLİK BİLGİ FORMLARINDA YER ALMASI GEREKEN BİLGİLER
1. Madde/müstahzar ve Şirket/İşyeri sahibinin tanımı
2. Bileşimi/içeriği hakkında bilgi
3. Tehlikelerin tanımı
4. İlkyardım tedbirleri
5. Yangınla mücadele tedbirleri
6. Kaza sonucu yayılmaya karşı tedbirler
7. Elleçleme ve depolama
8. Maruziyet kontrolleri/Kişisel koruma
9. Fiziksel ve kimyasal özellikleri
10. Kararlılık ve tepkime
11. Toksikolojik bilgi
12. Ekolojik bilgi
13. Bertaraf bilgileri
14. Taşımacılık bilgileri
15. Mevzuat bilgileri
16. Diğer bilgiler
EK 2. GÜVENLİK BİLGİ FORMU DÜZENLEYİCİLERİ İÇİN REHBER
1. MADDE / MÜSTAHZAR VE ŞİRKET / İŞ SAHİBİNİN TANITIMI
a. Madde/müstahzarın tanıtılması: Etiketinde yer alan bilgiler verilir
b. Madde/müstahzarın kullanımı: Amaçlanan veya önerilen kullanım biçimleri/alanları belirtilir. Çok
sayıda olası kullanım biçimi/alanı olması halinde yalnızca en önemli veya en yaygın kullanım
biçimleri/alanları, fiilen ne işe yaradığı (alevlenmeyi geciktirici, oksitlenmeyi engelleyici gibi) belirtilir
c. Şirket/iş sahibinin tanıtımı: Dağıtıcının adı, firma adı, açık adresi, telefon ve faks numarası belirtilir
d. Acil durum telefonu: Üreticinin ve/veya Sağlık Bakanlığı Ulusal Zehir Merkezinin acil durum telefon
numaraları verilir.
2. BİLEŞİMİ/İÇERİĞİ HAKKINDA BİLGİ
a. Müstahzarın tam bileşim yapısı
b. Maddelerin EINECS ya da ELINCS numaraları ile CAS ve mümkünse IUPAC adı
3. TEHLİKELERİN TANIMI
İnsan ve çevreye verebileceği zararlar
4. İLKYARDIM TEDBİRLERİ
İlkyardım önlemleri ile acil müdahale gereklilik durumu. İlkyardım bilgileri, solunursa, cilt ve göz ile
temas ederse ve yutulursa gibi maruz kalma biçimlerine göre alt başlıklarla verilir. Hekime iletilmesi
gerekli bilgilerin olması durumunda da bu bilgiler verilir.
5. YANGINLA MÜCADELE TEDBİRLERİ
a. Uygun yangın söndürücüler ve özel söndürme yöntemleri
b. Kullanılmaması gereken yangın söndürücüler ve özel güvenlik yöntemleri
c. Kendisine, yanma ürünlerine ve açığa çıkan gazlara maruz kalınması halinde doğacak zararlar
d. Yangın söndürme ekibi için özel koruyucu ekipman ve malzeme
6. KAZA SONUCU YAYILMAYA KARŞI TEDBİRLER
a. Kişisel önlemler; tutuşturucu kaynaklarının uzaklaştırılması, yeterli havalandırma, toz kontrolü, deri
ve göz temasının önlenmesi…gibi
b. Çevresel önlemler; kanallara, yüzey ve yeraltı sularına, toprağa karışmasını engelleyici
önlemler…gibi
c. Temizleme yöntemi; emici materyal kullanımı, gazların/dumanın suyla azaltılması, seyreltme gibi
d. ………’yı asla kullanma, …………ilw nötraliza edin gibi uyarılar
7. ELLEÇLEME VE DEPOLAMA
8. MARUZİYET KONTROLLERİ/KİŞİSEL KORUMA
a. Maruziyet sınır değerleri, mesleki maruziyet sınır değeri ve/veya biyolojik sınır değerleridahil
parametreler
b. Maruziyet kontrolleri
 Solunum sisteminin korunması
127
 Ellerin korunması
 Gözlerin korunması
 Cildin korunması
 Çevresel maruziyet kontrolleri
9. FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİ
a. Görünüş: fiziksel hali ve rengi
b. Korku: varsa koku tarifi
c. Ph
d. Kaynama noktası/kaynama aralığı
e. Parlama noktası
f. Alev alma sıcaklığı (katı, gaz)
g. Patlayıcılık özellikleri
h. Oksitleme özellikleri
i. Buhar basıncı
j. Nispi yoğunluk
k. Çözünürlüğü
l. Dağılım katsayısı (n-oktanol/su)
m. Akışkanlık (viskozite)
n. Buhar yoğunluğu
o. Buharlaşma hızı, oranı
10. KARARLILIK VE TEPKİME
a. Kaçınılması gereken durumlar: sıcaklık, basınç, ışık, şok ve benzeri durumlar
b. Kaçınılması gereken malzemeler: su, hava, asit, baz gibi
c. Tehlikeli bozunma/ayrışma ürünleri
11. TOKSİKOLOJİK BİLGİ
12. EKOLOJİK BİLGİ
13. BERTARAF BİLGİLERİ
Madde/müstahzarlar ile bunların bulaşmış olduğu ambalaj ve malzemelerin güvenli bertarafına ilişkin
uygun yöntemleri (yüksek ısıda yakma, geri kazanım, arazide özel depolama gibi)
14. TAŞIMACILIK BİLGİLERİ
a. Karayolu taşımacılığı
 Demiryolu için RID
 Karayolu için ADR
b. Kıta içi su yolları taşımacılığı, ADNR
c. Deniz yolu taşımacılığı IMDG
d. Havayolu taşımacılığı ICAO-TI ve IATA-DGR
15. MEVZUAT BİLGİLERİ
16. DİĞER BİLGİLER
 İlgili risk durumları
 Madde/müstahzarların kullanımı hakkında önerilen sınırlamalar
 Yazılı referanslar ve/veya teknik irtibat kurulabilecek kişi/kuruluşlar
Gibi ilave bilgiler
ADI: TEHLİKELİ MADDELERİN VE MÜSTAHZARLARIN SINIFLANDIRILMASI, AMBALAJLANMASI VE
ETİKETLENMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK
SAYI: 28762
MADDE 2. KAPSAM
1. İnsan sağlığı ve çevre için tehlike oluşturabilecek piyasaya arz edilen maddelerin ve müstahzarlarını
2. Bitki koruma ürünlerine ilişkin özel düzenlemelerdeki hükümler saklı kalmak üzere bitki koruma
ürünlerinin Güvenlik Bilgi Formlarının hazırlanmasını,
3. Aşağıdaki maddeler ve müstahzarlarını kapsamaz;
a. İnsan sağlığı ve veterinerlikle ilgili amaçlar için kullanılan tıbbi ürünler
b. Kozmetik ürünler
c. Atık niteliğindeki madde karışımları
128
d.
e.
f.
g.
h.
Gıda maddeleri
Hayvan yemleri
Radyoaktif maddeler
İnsan vücudu ile doğrudan fiziksel temasla kullanılan tıbbi cihazlar
Patlama ya da piroteknik etki yoluyla fiili etki yaratmak üzere piyasaya arz edilen harp levazımatı
MADDE 7. İLGİLİ KURULUŞ
Biyosidal ürünler ve deterjanlar için; Sağlık Bakanlığı
Bitki koruma ürünleri için; Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
Sivil amaçlı patlayıcılar için; İçişleri Bakanlığı
Diğer madde/müstahzarları için Çevre ve Orman Bakanlığı
MADDE 10. ÜRETİCİLERİN ve İTHALATÇILARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
1. Sınıflandırma için gerekli testleri yapmak veya yaptırmak
2. Sınıflandırma, ambalajlama ve etiketlemesini yapmak
3. Müstahzarın bileşimi ve diğer özelliklerine ilişkin bilgileri ilgili kuruluşa vermek
MADDE 16. MÜSTAHZARLARIN TEKNİK ÖZELLİKLERİNİN SAPTANMASI
1. Fiziki-kimyasal özellikleri
2. İnsan sağlığını etkileyen özellikleri
3. Çevreyi etkileyen özellikleri
MADDE 20. AMBALAJLAMA ŞARTLARI
1. Ambalaj, elleçleme sırasında içeriği dışarıya çıkmayacak şekilde tasarlanır
2. Ambalajlama ve kapatma aksamını oluşturan malzemeler, ambalaj içeriğini olumsuz etkilemeyecek ve
da içeriğiyle tehlikeli bileşik oluşturmayacak özellikte olmalı
3. Değiştirilebilir kapatma aksamıyla donatılmış konteynerler, ambalaj içeriği dışına çıkmadan yeniden
kapatılabilecek şekilde tasarlanacak
4. Halka sunulan veya satılan çok toksik, toksik veya aşındırıcı olarak etiketlenmiş maddeleri içeren
kaplar, kapasitelerine bakılmaksızın çocukların açmasına dayanıklı kapatma aksamı ile donatılır ve
işaretlenir
5. Halka sunulan veya satılan zararlı, çok kolay alevlenir veya kolay alevlenir maddeleri içerir kaplar,
kapasitelerine bakılmaksızın tehlike işareti taşır,
MADDE 25. TEHLİKELİ MADDELERİN ETİKETLEME KOŞULLARI
1. Etiket ambalajın birkaç yüzüne, ambalaj normal konumdayken üzerindeki bilgiler yatak okunabilecek
şekilde yapıştırılır
2. İnsan sağlığına ve güvenliğine ilişkin gerekli bütün bilgiler ve gerekli hallerde tamamlayıcı nitelikte
bilgiler etiket üzerinde yer alır
3. Etiketin rengi ve görünümü, tehlike sembolleri ile üzerinde yer aldığı fon açık olarak fark edilecek
şekilde olur
4. Etikette bulunması gereken sembol, etiketin en az onda birini kaplamalı ve 1 cm² küçük olamaz
MADDE 26. TEHLİKELİ MÜSTAHZARLAR İÇİN ETİKET BİLGİLERİ
1. Adı veya piyasaya arz edenin verdiği ad
2. Piyasaya arzından sorumlu ve Türkiye’de yerleşik olan üretici, ithalatçı veya dağıtıcının adı, telefon
numarası ve tam adresi
3. Tehlikeli müstahzarın içinde bulunan madde veya maddelerin kimyasal adları,
4. Tehlike sembolleri ve tehlike işaretleri,
5. Risk-R ibareleri,
6. Güvenlik-S ibareleri.
7. Müstahzarın tehlike kategorilerinden biri veya daha fazlasında sınıflandırılmasına yol açan maddelerin
adları etikette belirtilir
a. Kanserojen kategori; 1, 2 veya 3
b. Mutajen kategori; 1, 2 veya 3
c. Üreme sistemine toksik kategori; 1, 2 veya 3
d. Tek maruziyetten sonra öldürücü olmayan etkilerden dolayı çok toksik, toksik ya da zararlı,
129
e. Tekrarlanan veya uzun süreli maruziyetten sonra şiddetli etkilerden dolayı toksik veya zararlı,
f. Hassaslaştırıcı maddeler.
MADDE 29. KÜÇÜK AMBALAJLARDA TEHLİKE SEMBOLLERİNİN KULLANILMASI
Ambalaj 125 ml aşmıyorsa;
1. N sembolü ile gösterilip “çevre için zararlı” olanlar hariç, “kolay alevlenir”, “oksitleyici” ve “tahriş edici”
olarak sınıflandırılan tehlikeli müstahzarlar için R veya S ibaresinin kullanılması gerekmez,
2. “Alevlenir” veya N sembolü ile gösterilmemiş “çevre için tehlikeli” olarak sınıflandırılan müstahzarlar için
R ibaresinin kullanılması gerekir. S ibaresinin kullanılması gerekmez.
MADDE 30. TEHLİKELİ MÜSTAHZARLARIN ETİKETİNDE VE AMBALAJINDA YER ALAMAYACAK
HUSUSLAR
Toksik değildir”, “zararsızdır”, “kirletici değildir”, “ekolojiktir” gibi, müstahzarın tehlikesiz olduğunu göstermeyi
amaçlayan ifadeler ambalaj veya etiket üzerinde yer almaz.
MADDE 33. TEHLİKELİ MADDELERİN ETİKETLENMESİ VE AMBALAJLANMASINDAKİ İSTİSNALAR
1. Ambalaj, etiketleme için çok küçükse ya da etiketlemeye uygun değilse, etiketleme başka uygun
yollarla yapılabilir.
2. “Patlayıcı”, “çok toksik” ya da “toksik” olarak sınıflandırılmamış tehlikeli maddelerin ambalajlarının, bu
maddelerin elleçleme sürecinde yer alan veya almayan kişiler için herhangi bir tehlike oluşturmayacak
kadar küçük miktarlar içermesi durumunda etiketlenmeyebilir veya uygun başka bir şekilde
etiketlenebilir.
3. Tehlikeli maddelerin ambalajları etiketlenmeye elverişli olmayacak kadar küçükse ve bu maddelerin
elleçleme sürecinde yer alan veya almayan kişiler için herhangi bir tehlike oluşturmuyorsa, “patlayıcı”,
“çok toksik” ya da “toksik” olarak sınıflandırılmış tehlikeli maddelerin ambalajları uygun başka bir
şekilde etiketlenebilir.
EK 1. TEHLİKELİ MADDELERİN VE MÜSTAHZARLARIN SINIFLANDIRILMASI VE ETİKETLENMESİ İÇİN
KRİTERLER
İNSAN SAĞLIĞINA OLAN ÖZEL ETKİLERE GÖRE SINIFLANDIRMA
1. Kanserojen Maddeler
a. Kategori 1; İnsanlar üzerinde kanserojen etkiye sahip olduğu bilinen maddeler.
b. Kategori 2; İnsanlar üzerinde kanserojen etkisi varmış gibi kabul edilmesi gereken maddeler.
c. Kategori 3; Muhtemel kanserojen etkileri nedeniyle insanlarda endişeye neden olabilen, ancak bu
açıdan tatminkar bir değerlendirme yapabilmek için yeterli bilginin mevcut olmadığı maddeler
2. Mutajen Maddeler
a. Kategori 1; İnsanlar üzerinde mutajen etkisi olduğu bilinen
b. Kategori 2; İnsanlar üzerinde mutajen etkisinin olduğu kabul edilecek maddeler
c. Kategori 3; Muhtemel mutajen etkileri nedeniyle insanlarda endişeye neden olan maddeler
Diğer maddeler de benzer özelliklerine göre sınıflandırılır
130
EK 2. TEHLİKELİ MADDELER LİSTESİ
Tehlikenin her bir kategorisi için kısaltmalar
PATLAYICI; E
OKSİTLEYİCİ; O
ÇOK KOLAY ALEVLENİR; F+
KOLAY ALEVLENİR; F
ALEVLENİR; R10
ÇOK TOKSİK; T+
TOKSİK; 7
ZARARLI; Xn
AŞINDIRICI; C
TAHRİŞ EDİCİ; Xi
HASSASLAŞTIRICI; R42 ve/veya R43
ÇEVRE İÇİN TEHLİKELİ; N ve/veya R52, R53, R59
S1, S2 ve S45; Halkın kullanımı için satılan bütün “çok toksik”, “toksik” ve “aşındırıcı” maddeler için zorunludur
S2 ve S46; sadece “çevre için tehlikeli” sınıflandırılanlar dışında diğer bütün genel kamu kullanımına satılan
tehlikeli maddeler için zorunludur
EK 4. TEHLİKELİ MADDE VE MÜSTAHZARLARIN ETİKETLENMESİNDE KULLANILACAK TEHLİKE
SEMBOL VE İŞARETLERİ
TEHLİKE
ÖZELLİĞİ
İŞARETİ
PATLAYICI
SEMBOLÜ
Turuncu zemin
üzerine siyah
baskı
TEHLİKE
ÖZELLİĞİ
İŞARETİ
E
OKSİTLEYİCİ
O
KOLAY
ALEVLENİR
F
ÇOK KOLAY
ALEVLENİR
F+
TOKSİK
T
ÇOK TOKSİK
T+
AŞINDIRICI
C
ZARARLI
Xn
TAHRİŞ EDİCİ
Xi
ÇEVRE İÇİN
TEHLİKELİ
N
131
SEMBOLÜ
Turuncu zemin
üzerine siyah
baskı
HASSASLAŞTIRICI
Soluma ile
Xn
HASSASLAŞTIRICI
Cilt teması ile
Xi
KANSEROJEN
Kategori 1 ve 2
T
KANSEROJEN
Kategori 3
Xn
MUTAJEN
Kategori 1 ve 2
T
MUTAJEN
Kategori 3
Xn
ÜREME
SİSTEMİNE
TOKSİK
Kategori 1 ve 2
ÜREME
SİSTEMİNE
TOKSİK
Kategori 3
T
Xn
EK 5. TEHLİKELİ MADDE VE MÜSTAHZARLARA İLİŞKİN ÖZEL RİSK İBARELERİ
Risk İbaresi
Risk İbaresinin Açık İfadesi
R1
Kuru halde patlayıcıdır.
R 10
Alevlenir.
R 11
Kolay alevlenir.
R 12
Çok kolay alevlenir.
R 14
Su ile şiddetli reaksiyon verir.
R 15
Su ile temas halinde çok kolay alevlenir gazlar çıkarır.
R 16
Oksitleyicilerle karıştığında patlayabilir.
R 17
Havada kendiliğinden alevlenir.
R 18
Kullanım sırasında alevlenen patlayan buhar- hava karışımı oluşturabilir.
R 19
Patlayıcı peroksitler oluşabilir.
R2
Şok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları ile temasında patlama riski.
R 20
Solunması halinde zararlıdır.
R 21
Cilt ile temasında zararlıdır.
R 22
Yutulması halinde zararlıdır.
R 23
Solunması halinde toksiktir.
R 24
Cilt ile temasında toksiktir.
R 25
Yutulması halinde toksiktir.
R 26
Solunması halinde çok toksiktir.
R 27
Cilt ile temasında çok toksiktir.
R 28
Yutulması halinde çok toksiktir.
R 29
Su ile temasında toksik gaz çıkarır.
R3
Şok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları ile temasında çok ciddi patlama riski
132
R 30
Kullanımı sırasında kolay alevlenebilir hale gelebilir.
R 31
Asitlerle temasında toksik gaz çıkarır.
R 32
Asitlerle temasında çok toksik gaz çıkarır.
R 33
Biriktirici etki tehlikesi
R 34
Yanıklara neden olur.
R 35
Ciddi yanıklara neden olur.
R 36
Gözleri tahriş eder.
R 37
Solunum sistemini tahriş eder.
R 38
Cildi tahriş eder.
R 39
Tedavisi mümkün olmayan çok ciddi etki tehlikesi.
R4
Çok hassas patlayıcı metalik bileşikler oluşturur.
R 40
Kanserojenik etki için sınırlı delil.
R 41
Gözde ciddi hasar riski.
R 42
Solunması halinde hassasiyet oluşturabilir.
R 43
Cilt ile temasında hassasiyet oluşturabilir.
R 44
Kapalı ortamda ısıtıldığında patlama riski.
R 45
Kansere neden olabilir.
R 46
Kalıtımsal genetik hasarlara neden olabilir.
R 48
Uzun süreli maruziyette sağlığa ciddi hasar tehlikesi.
R 49
Solunması halinde kansere neden olabilir.
R5
Isıtma patlamaya neden olabilir.
R 50
Sucul organizmalar için çok toksiktir.
R 51
Sucul organizmalar için toksiktir.
R 52
Sucul organizmalar için zararlıdır.
R 53
Sucul ortamda uzun süreli olumsuz etkilere neden olabilir.
R 54
Flora için toksiktir.
R 55
Fauna için toksiktir.
R 56
Toprak organizmaları için toksiktir..
R 57
Arılar için toksiktir.
R 58
Çevrede uzun süreli ters etkilere neden olabilir.
R 59
Ozon tabakası için tehlikelidir.
R6
Hava ile temasta veya havasız ortamda patlayıcıdır.
R 60
Doğurganlığı azaltabilir.
R 61
Doğmamış çocuğa zarar verebilir.
R 62
Doğurganlığı azaltma olası riski.
R 63
Doğmamış çocuğa zarar verme olası riski
R 64
Emzirilen bebeklere zarar verebilir.
R 65
Zararlı: Yutulması halinde akciğerde hasara neden olabilir.
R 66
Tekrarlanan maruziyette deride kuruluğa ve çatlaklara neden olabilir.
133
R 67
Buharları uyuşukluğa ve baş dönmesine neden olabilir.
R 68
Tedavisi mümkün olmayan etki olası riski
R7
Yangına neden olabilir.
R8
Yanıcı maddelerle temasında yangına neden olabilir.
R9
Yanıcı maddelerle karıştırıldığında patlayıcıdır.
Risk İbaresi
Risk İbaresinin Açık İfadesi
R 14 /15
Su ile kolay alevlenir gaz oluşumuna yol açan şidetli reaksiyon
R 15/29
Su ile temasında toksik ve kolay alevlenir gaz çıkarır.
R 20/21
Solunduğunda ve cilt ile temasında sağlığa zararlıdır.
R 20/21/22
Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda sağlığa zararlıdır.
R 20/22
Solunduğunda ve yutulduğunda sağlığa zararlıdır.
R 21/22
Cilt ile temasında ve yutulduğunda sağlığa zararlıdır.
R 23/24
Solunduğunda ve cilt ile temasında toksiktir.
R 23/24/25
Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda toksiktir.
R 23/25
Solunduğunda ve yutulduğunda toksiktir.
R 24/25
Cilt ile temasında ve yutulduğunda toksiktir.
R 26/27
Solunduğunda ve cilt ile temasında çok toksiktir.
R 26/27/28
Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda çok toksiktir.
R 26/28
Solunduğunda ve yutulduğunda çok toksiktir.
R 27/28
Cilt ile temasında ve yutulduğunda çok toksiktir.
R 36/37
Gözleri ve solunum sistemini tahriş edicidir.
R 36/37/38
Gözleri, solunum sistemini ve cildi tahriş edicidir.
R 36/38
Gözleri ve cildi tahriş edicidir.
R 37/38
Solunum sistemini ve cildi tahriş edicidir.
Toksik: Solunduğunda tedavisi mümkün olmayan çok ciddi etkilerin görülme riski
Toksik: Solunduğunda ve cilt ile temasında tedavisi mümkün olmayan çok ciddi etkilerin
R 39/23/24
görülme riski
Toksik: Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda tedavisi mümkün olmayan çok ciddi
R 39/23/24/25
etkilerin görülme riski
Toksik: Solunduğunda ve yutulduğunda tedavisi mümkün olmayan çok ciddi etkilerin görülme
R 39/23/25
riski
R 39/24
Toksik: Cilt ile temasında tedavisi mümkün olmayan çok ciddi etkilerine görülme riski
Toksik: Cilt ile temasında ve yutulduğunda tedavisi mümkün olmayan çok ciddi etkilerin
R 39/24/25
görülme riski
R 39/25
Toksik: Yutulduğunda tedavisi mümkün olmayan çok ciddi etkilerin görülme riski
R 39/23
Çok toksik: Solunduğunda tedavisi mümkün olmayan çok ciddi etkilerin görülme riski
Çok toksik: Solunduğunda ve cilt ile temasında tedavisi mümkün olmayan çok ciddi etkilerin
R 39/26/27
görülme riski
R 39/26/27/28 Çok toksik: Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda çok ciddi etkilerin görülme riski
Çok toksik: Solunduğunda ve yutulduğunda tedavisi mümkün olmayan çok ciddi etkilerin
R 39/26/28
görülme riski
R 39/27
Çok toksik: Cilt ile temasında tedavisi mümkün olmayan çok ciddi etkilerin görülme riski
R 39/26
134
R 39/28
Çok toksik: Cilt ile temasında ve yutulduğunda tedavisi mümkün olmayan çok ciddi etkilerin
görülme riski
Çok toksik: Yutulduğunda tedavisi mümkün olmayan çok ciddi etkilerin görülme riski
R 42/43
Solunduğunda ve cilt ile temasında hassasiyet oluşturabilir.
R 48/20
Zararlı: Uzun süreli solunması halinde sağlığa ciddi hasar tehlikesi.
R 39/27/28
Zararlı: Uzun süre solunması ve cilt ile teması halinde sağlığa ciddi hasar tehlikesi
Zararlı: Uzun süreli solunması, cilt ile teması ve yutulması, halinde sağlığa ciddi hasar
R 48/20/21/22
tehlikesi
R 48/20/22
Zararlı: Uzun süre solunması ve yutulması halinde sağlığa ciddi hasar tehlikesi
R 48/20/21
R 48/21
Zararlı: Cilt ile uzun süreli temasında sağlığa ciddi hasar tehlikesi.
R 48/21/22
Zararlı: Uzun süreli cilt ile teması ve yutulması halinde sağlığa ciddi hasar tehlikesi
R 48/22
Zararlı: Uzun süreli yutulması halinde sağlığa ciddi hasar tehlikesi.
R 48/23
Toksik: Uzun süre solunması halinde sağlığa ciddi hasar tehlikesi.
R 48/23/24
Toksik: Uzun süre solunması ve cilt ile teması halinde sağlığa ciddi hasar tehlikesi
R 48/23/24/25 Toksik: Uzun süre, solunması, cilt ile teması ve yutulması halinde sağlığa ciddi hasar tehlikesi
R 48/23/25
Toksik: Uzun süre solunması ve yutulması halinde sağlığa ciddi hasar tehlikesi.
R 48/24
Toksik: Uzun süre cilt ile temasında sağlığa ciddi hasar tehlikesi.
R 48/24/25
Toksik: Uzun süre cilt ile teması ve yutulması halindesağlığa ciddi hasar tehlikesi
R 48/25
Toksik: Yutma yolu ile uzun süre maruz kalınması halinde sağlığa ciddi hasar tehlikesi
R 50/53
Sucul organizmalar için çok toksik, sucul ortamda uzun süreli ters etkilere neden olabilir.
R 51/53
Sucul organizmalar için toksik, sucul ortamda uzun süreli ters etkilere neden olabilir.
R 52/53
Sucul organizmalar için zararlı, sucul ortamda uzun süreli ters etkilere neden olabilir.
R 68/20
Zararlı: Solunduğunda tedavisi mümkün olmayan etki olası riski.
R 68/20/21
Zararlı:, Solunduğunda, cilt ile temasında tedavisi mümkün olmayan etki olası riski.
R 68/20/21/22 Zararlı: Solunduğunda, cilt ile temasında, ve yutulduğunda tedavisi mümkün
R 68/20/22
Zararlı: Solunduğunda ve yutulduğunda tedavisi mümkün olmayan etki olası riski.
R 68/21
Zararlı: Cilt ile temasında tedavisi mümkün olmayan etki olası riski.
R 68/21/22
Zararlı: Cilt ile temasında ve yutulduğunda tedavisi mümkün olmayan etki olası riski.
R 68/22
Zararlı: Yutulduğunda tedavisi mümkün olmayan etki olası riski.
EK 6. TEHLİKELİ MADDE VE MÜSTAHZARLARA İLİŞKİN GÜVENLİK-S İBARELERİ
Güvenlik
İbaresi
S1
Güvenlik İbaresinin Açık İfadesi
Kilit altında muhafaza edin.
S 12
Kabı tamamen kapalı olarak muhafaza etmeyin.
S 13
Yiyeceklerden, içeceklerden ve hayvan yemlerinden uzak tutun.
S 14
......... 'dan uzak tutun (temasından sakınılan madde üretici tarafından belirlenir ).
S 15
Isıdan uzakta muhafaza edin..
S 16
Tutuşturucu kaynaklardan uzakta muhafaza edin.– Sigara içmeyin.
S 17
Yanıcı maddelerden uzakta muhafaza edin.
S 18
Kap dikkatlice taşınmalı ve açılmalıdır.
135
S2
Çocukların ulaşabileceği yerlerden uzak tutun.
S 20
Kullanım sırasında yemeyin veya içmeyin.
S 21
Kullanım sırasında sigara içmeyin.
S 22
Tozlarını solumayın.
S 23
Gaz / Duman / Buhar / Aerosollerini solumayın. (Uygun ifade üretici tarafından belirlenir.)
S 24
Cilt ile temasından sakının.
S 25
Göz ile temasından sakının.
S 26
Göz ile temasında derhal bol su ile yıkayın ve doktora başvurun.
S 27
Bu maddenin bulaşmış olduğu tüm giysiler derhal çıkarılmalıdır.
S 28
Cilt ile temasında derhal bol ...... (üretici tarafından belirlenir) ile iyice yıkayın.
S 29
Kanalizasyona boşaltmayın.
S3
Serin yerde muhafaza edin.
S 30
Bu ürüne kesinlikle su eklemeyin.
S 33
Statik elektrik boşalımlarına karşı önlem alın.
S 35
Bu madde ve kabı güvenli bir biçimde bertaraf edilmelidir.
S 36
Uygun koruyucu giysi giyin.
S 37
Uygun eldiven giyin.
S 38
Yetersiz havalandırma şartlarında uygun solunum cihazı takın.
S 39
Koruyucu gözlük / maske kullanın.
S4
S 46
Yerleşim alanlarından uzak tutun.
Bu maddenin bulaşmış olduğu tüm eşyaları ve zemini ........ (üretici tarafından belirlenir) ile
temizleyin.
Patlaması ve/veya yanması halinde yayılan dumanı solumayın.
Tütsüleme (fümigasyon) / püskürtme yaparken uygun solunum cihazı takın. Uygun ifade üretici
tarafından belirlenir)
Alevlenmesi durumunda .......... (boşluğa yangın söndürme ekipmanının tam tipini
belirtin)
kullanın. Eğer su, riski artırıyorsa ‘Kesinlikle su kullanmayın’ ifadesini ekleyin.
Kaza halinde veya kendinizi iyi hissetmiyorsanız hemen bir doktor başvurun (mümkünse etiketi
gösterin).
Yutulması halinde hemen bir doktora başvurun, kabı veya etiketi gösterin
S 47
...... °C’yi (üretici tarafından belirlenir) aşmayan sıcaklıklarda muhafaza edin.
S 48
....... ile ıslatın (uygun madde üretici tarafından belirlenir).
S 49
Sadece orjinal kabında muhafaza edin.
S5
....... içinde muhafaza edin. (Uygun sıvı üretici tarafından belirlenir)
S 50
....... (üretici tarafından belirlenir) ile karıştırmayın.
S 51
Sadece iyi havalandırılan yerlerde kulanın.
S 52
Geniş yüzey alanlarında dahili kullanımı tavsiye edilmez.
S 53
Maruziyetten sakının, kullanmadan önce özel kullanma talimatını elde edin.
S 56
Bu maddeyi ve kabını tehlikeli veya özel atık toplama yerlerinde bertaraf edin / ettirin.
S 57
Çevreye bulaşmasından kaçınmak için uygun bir kap kullanın.
S 59
Geri kazanım / yeniden kullanım hakkındaki bilgiler için üreticiye/tedarikçiye başvurun.
S6
....... içinde muhafaza edin. (İnert gaz üretici tarafından belirlenir)
S 40
S 41
S 42
S 43
S 45
136
S 60
Bu maddeyi ve kabını tehlikeli atık olarak bertaraf edin/ettirin.
S 61
Çevreye salıverilmesinden kaçının. Özel kullanım talimatına/Güvenlik Bilgi Formuna başvurun.
S 62
Yutulması halinde kusturmayın. Derhal ilk yardım servisine başvurun, kabı veya etiketi gösterin.
S 63
Kazara solunması halinde: Kazazedeyi temiz havaya çıkarın ve dinlenmesini sağlayın.
S 64
Yutulması halinde, ağzı su ile yıkayın (sadece kişinin bilinci yerinde ise).
S7
Kabı sıkıca kapatılmış halde muhafaza edin.
S8
Kabı kuru halde muhafaza edin.
S9
Kabı çok iyi havalandırılan ortamda muhafaza edin.
Güvenlik
İbaresi
S 1/2
Güvenlik İbaresinin Açık İfadesi
Kilit altında ve çocukların ulaşamayacağı bir yerde muhafaza edin.
S 3/9/49
Kullanım sırasında yemek yemeyin, içecek ve sigara içmeyin.
Cilt ile teması halinde, bulaşan giysiyi hemen çıkarın ve bol miktarda .….. (üretici tarafından
belirlenir) ile hemen yıkayın.
Kanalizasyon sistemine boşaltmayın; atığını ve kabını güvenli bir biçimde bertaraf edin.
Kanalizasyon sistemine boşaltmayın. Atığını ve kabını tehlikeli veya özel atık toplama yerlerinde
bertaraf edin.
Göz ve cilt ile temasından sakının.
Serin bir yerde ........ 'dan uzakta muhafaza edin (Temasından sakınılan madde üretici tarafından
belirlenir).
Kabı serin bir yerde ve ağzı sıkıca kapalı olarak muhafaza edin.
Serin, iyi havalandırılan bir yerde ..........’dan uzakta muhafaza edin.(Temasından sakınılan madde
üretici tarafından belirlenir).
Sadece orjinal kabında serin ve iyi havalandırılan bir yerde ........ 'dan. Uzakta muhafaza edin
(Temasından sakınılan madde üretici tarafından belirlenir).
Sadece orjinal kabında, serin ve iyi havalandırılan bir yerde muhafaza edin.
S 36/37
Uygun koruyucu giysi, koruyucu eldiven kullanın.
S 36/37/39
Uygun koruyucu giysi, koruyucu eldiven, koruyucu gözlük/maske kullanın.
S 36/39
Uygun koruyucu giysi, koruyucu gözlük/maske kullanın.
S 37/39
Uygun koruyucu eldiven, koruyucu gözlük/maske kullanın.
Sadece orjinal kabında ve ........ °C'yi (üretici tarafından belirlenir) aşmayan Sıcaklıklarda
muhafaza edin.
Kabı, ağzı sıkıca kapalı olarak ….°C'yi (üretici tarafından belirlenir) aşmayan sıcaklıklarda
muhafaza edin.
Kabı sıkıca kapalı halde, kuru olarak muhafaza edin.
S 20/21
S 27/28
S 29/35
S 29/56
S 24/25
S 3/14
S 3/7
S 3/9/14
S 3/9/14/49
S 47/49
S 7/47
S 7/8
S 7/9
Kabı sıkıca kapalı halde ve iyi havalandırılan bir ortamda muhafaza edin.
ADI: TEHLİKELİ VE ÇOK TEHLİKELİ SINIFTA YER ALAN İŞLERDE ÇALIŞTIRILACAKLARIN MESLEKİ
EĞİTİMLERİNE DAİR YÖNETMELİK
SAYI: 28706
MADDE 1. AMAÇ
137
6331 sayılı kanun kapsamında belirlenen tehlikeli ve .ok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde çalışanların mesleki
eğitimlerinin usul ve esaslarını düzenler
MADDE 3. DAYANAK
6331 sayılı kanunun 17. Ve 30. Maddeleri
MADDE 4. TANIMLAR
Mesleki eğitim; örgün veya yaygın eğitim ile bireyleri mesleğe hazırlamak, meslek sahibi olanların
mesleklerindeki gelişmelerini ve yeni mesleklere uyumlarını sağlamak amacıyla gerekli bilgi, beceri, tavır ve
değer duygularını geliştiren ve bireylerin fiziki, sosyal, kültürel ve ekonomik yeteneklerinin gelişim sürecinin bir
plan içinde yürütülmesini sağlayan eğitim
MADDE 5. MESLEKİ EĞİTİM ZORUNLULUĞU
Yönetmelik ekinde yer alan işlerde çalışacakların işe alınmadan önce mesleki eğitime tabi tutulmaları
zorunludur
İşyerinde yapılan işler, asıl iş itibariyle tehlikeli ve çok tehlikeli işler kapsamında yer almakla birlikte, çalışanın
yaptığı iş yönetmelik ekinde belirtilen işler dışında ise, 05.06.1986 tarih ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu
hükümleri saklı kalmak kaydı ile 6331 sayılı kanunun 17. Maddesi kapsamında mesleki eğitim zorunluluğu
aranmaz.
MADDE 6. MESLEKİ EĞİTİMİN BELGELENDİRİLMESİ
Yönetmelik ekinde belirtilen işlerde çalışacakların aşağıdaki belgelerden birisine sahip olması zorunludur.
1. 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununa göre verilen diploma, bitirme belgesi, yetki belgesi, sertifika,
bağımsız işyeri açma belgesi, kalfalık, ustalık ve usta öğrencilik belgesi
2. 12.03.2013 tarihli ve 28585 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Aktif İş Gücü Hizmetleri Yönetmeliğine
göre mesleki eğitim kursları ve mesleki eğitim modülü/kursları ile eşit süreli olmak kaydı ile işbaşı
eğitim programları sonucu alınan belgeler
3. MEB veya yetkilendirdiği kurumlarca verilen operatör belgesi ve sürücü belgesi
4. 11.07.2002 tarihli ve 24810 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Patlayıcı Madde Ateşleyici Yeterlilik
Belgesi Verilmesi Esas ve Usullerinin Belirlenmesi Hakkında Yönetmelik kapsamında alınan ateşleyici
yeterlilik belgesi
5. Kuruluş kanunlarında veya ilgili kanunlarca yetkilendirilmiş kamu kurum ve kuruluşları tarafından
düzenlenen eğitim faaliyetleri sonucu verilen belgeler
6. MEB onayı alınması şartı ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları eğitim amaçlı faaliyet
gösteren vakıf ve dernekler, işçi ve işveren kuruluşları ile bünyelerinde kurulu iktisadi
işletmeler…verilen belgeler
7. Uluslararası kurum ve kuruluşlardan alınan ve MEB tarafından denklik sağlanan belgeler
8. 30.12.2008 tarihli ve 27096 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Mesleki Yeterlilik Sınav ve
Belgelendirme Yönetmeliği kapsamında verilen belgeler
01.01.2013 tarihinden önce SGK kayıtları ile çalışmaya başladığını kanıtlayan çalışanlar MEB ile 5.fıkrada
belirtilen kurum ve kuruluşlar arasında yapılacak protokoller çerçevesinde verilecek en az 32 saatlik eğitim
modüllerinden geçirilerek alınan eğitimler sonucu düzenlenecek belgelere sahip olanlar mesleki eğitimi almış
sayılır.
ADI: TOZLA MÜCADELE YÖNETMELİĞİ
SAYI: 28812
MADDE 1. AMAÇ
İşyerlerinde tozdan kaynaklı ortaya çıkabilecek risklerin önlenmesi amacıyla tozla mücadele etmek ve bu
işlerde çalışanların tozun etkilerinden korunmalarını sağlamak için alınması gereken tedbirler
MADDE 2. KAPSAM
20.06.2012 tarihli ve 6331 sayılı kanun kapsamına giren işyerleri
MADDE 3. DAYANAK
138
MADDE 4. TANIMLAR
Asbest






Aktinolit Asbest
Antofilit Asbest
Grünerit Asbest
Krizotil Asbest
Krsoidolit Asbest
Tremolit Asbest
İnert Toz; Solunumla akciğerlere ulaşmasına rağmen akciğerlerde yapısal ve/veya fonksiyonel bozukluk
yapmayan tozlar
Lifsi Toz; Uzunluğu 5 mikrondan daha büyük, eni 3 mikrondan daha küçük ve boyu eninin 3 katından büyük
parçalar
Okuyucu; ILO Uluslararası Pnömokonyoz Radyografileri Sınıflandırması konusunda eğitim almış hekim
Pnömokonyoz; Akciğerde tozun birikmesi sonucu ortaya çıkan doku reaksiyonu ile oluşan hastalık
Solunabilir Toz; Aerodinamik eşdeğer çapı 0,1-5,0 mikron büyüklüğünde kristal veya amorf yapıda toz ile
çapı 3 mikrondan küçük, uzunluğu çapının en az 3 katı olan lifsi tozlar
Standart Akciğer Radyografisi; En az 35x35 cm ebatında ILO Uluslararası Pnömokonyoz Radyografileri
Sınıflandırılması kriterlerine göre değerlendirilebilir akciğer radyografisini veya dijital akciğer radyografisin
Zaman Ağırlıklı Ortalama (ZAOD/TWA): Günlük 8 saatlik zaman dilimine göre ölçülen veya hesaplanan
zaman ağırlıklı ortalama değer
1. İkame yöntemi uygulanarak toz oluşumuna neden olabilecek tehlikeli madde yerine çalışanların sağlık
ve güvenliği yönünden tehlikesiz veya daha az tehlikeli olan maddelerin kullanılması
2. Riski kaynağında önlemek için organizasyon yapılması ve toplu koruma yollarının belirlenmesi
3. Toz çıkışının önlenmesi için mühendislik yöntemlerinin kullanılması
4. Çalışma şekli ve çalışanların yaptıkları işe göre ihtiyaç duyulan yeterli temiz havanın bulunmasını
sağlamak
5. Alınan önlemlerin yeterli olmaması durumunda KKD yönelmek
6. Yeterli kontrol ve denetimler
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Ortamda bulunan tozun çeşidi
Tozun sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve zararları
Maruziyet düzeyi, süresi ve sıklığı
Mesleki maruziyet sınır değeri
Toz ölçüm sonuçları
Alınması gereken önleyici tedbirler
Varsa daha önce yapılmış sağlık gözetim sonuçları
MADDE 7. MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ
İSGGM Genel Müdürü veya görevlendireceği Genel Müdür Yardımcısı başkanlığında;




Sağlık Bakanlığı; 1 temsilci
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı; 1 temsilci
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı; 1 temsilci
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı; 1 temsilci
İş Teftiş Kurulu başkanlığında;


İSG konusunda yetkili 1 iş müfettişi
SGK 1 temsilci
139




1 hekim
1 mühendis veya İSG uzmanı
En çok üyesi olan çalışan ve işveren konfederasyonundan 1 er temsilci
Konu ile ilgili çalışmada bulunan üniversitelerin tıp ve mühendislik fakültelerinden 1 er öğretim görevlisi
Komisyon kurulur. Komisyon süresi 3 yıldır
MADDE 11. AKCİĞER RADYOGRAFİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Bu Yönetmelik kapsamına giren asbest ve türleri, kuvars içeren tozların bulunabileceği işyerlerinde; risk
değerlendirmesi ve ölçüm sonuçları ile çalışanların sağlık durumları dikkate alınarak hangi sıklıkta standart
akciğer radyografilerinin çekileceği işyeri hekimince belirlenir. Çalışanların standart akciğer radyografileri
okuyucu tarafından ILO Uluslararası Pnömokonyoz Radyografi Sınıflandırılmasına göre değerlendirilir.
Okuyucu listeleri, İSGGM veya İSGÜM’ün internet sayfasından temin edilebilir.
Bu Yönetmelik kapsamına giren asbest ve türleri, kuvars içeren tozlar hariç diğer tozların bulunduğu
işyerlerinde çalışanların ILO Uluslararası Pnömokonyoz Radyografi Sınıflandırılmasına uygun standartlarda
akciğer radyografisi işyeri hekimi tarafından maruz kalınan tozun özellikleri de dikkate alınarak değerlendirilir.
MADDE 12. PNÖMOKONYOZ OLGULARININ BELİRLENMESİ
Kategori 0 olarak değerlendirilenlerin, aralıklı muayenelerle takibinin yapılması
Kategori 1 ve üzeri değerlendirilenlerin SGK tarafından yetkilendirilen sağlık hizmet sunucularına sevkini
sağlar
MADDE 14. KAYITLARIN SAKLANMASI
İşveren, işyerinde çalışanların yaptıkları iş, çalışma süresi, toz ölçüm sonuçları ile kişisel sağlık dosyalarının
kayıtlarını işten ayrılma tarihinden itibaren 15 yıl saklar.
1. Risk değerlendirmesi sonucu elde edilen bilgiler;
2. İşyerinde bulunan tozun çeşidinin tanımlanması, tozdan kaynaklanan sağlık ve güvenlik riskleri, meslek
hastalıkları, meslek, maruziyet sınır değerleri ve diğer yasal düzenlemeler
3. Çalışanların kendilerini ve diğer çalışanları tehlikelerden koruması için yapılması gerekenler ve
alınacak önlemler
4. KKD doğru kullanılması
MADDE 16. PNÖMOKONYOZ OKUYUCU EĞİTİMİ
İSGÜM tarafından düzenlenir
EK 1. TOZ MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ TABLOSU
MADDENİN ADI
TOPLAM TOZ MİKTARI
SOLUNABİLİR TOZ MİKTARI
TWA/ZAOD (mg/m³)
TWA/ZAOD (mg/m³)
Bakır tozu
1
Baryum sülfat
15
5
Çinko oksit
15
5
Gümüş
0
0,1
Kalsiyum karbonat (Mermer)
15
5
Kalsiyum karbonat (kireçtaşı)
15
5
Kalsiyum silikat
15
5
Kaolin
15
5
Keten
0,5
0,9
Kobalt metali, tozu, buharı
0,1
140
Magnezit
15
5
Nişasta
15
5
Odun tozu
5
Pamuk tozu (çırçır, hallaç, iplik)
0,5
Pamuk tozu (dokuma)
0,75
Pamuk tozu (konfeksiyon)
1
Selüloz (kağıt tozu)
15
Tahıl (yulaf, buğday, arpa…)
10
Zımpara
15
5
5
ÖZELLİĞİ OLAN KAYAÇ veya MİNERALLER MARUZİYET EŞİK SINIR DEĞERLERİ
Kayaç-Minerall
TWA
Asbest
0,1 lif/cm²
Kuvars (solunabilir)
10 mg/m³
Kuvars (toplam)
30 mg/m³
Mineral
Sınır Değer (mg/m³)
Amorf yapıda
Silikatlar (%1 den az kristal silika içeren)
Mika
80 mg/m³
Talk
Sabuntaşı
Portland çimentosu
Grafit
Kömür Tozu
%5 ve daha az SiO2 içeren solunabilir toz
2,4 mg/m³
%5 ten fazla SiO2 içeren solunabilir toz
10 mg/m³
İnert veya İstenmeyen Toz
Solunabilir kısım
5 mg/m³
Toplam toz
15 mg/m³
Mineral Lifler
Lif/cm³
TWA/ZAOD
Çapı ≤3.5 µm, uzunluğu≥ 10 µm. olan lifler
Taş yünü
3
5 mg/m³
Fırın cüruf yünü
3
5 mg/m³
Sentetik cam yünü
3
5 mg/m³
ADI: YAPI İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ
SAYI: 28786
141
MADDE 2. KAPSAM
19.09.2013 tarihli ve 28770 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği
Yönetmeliği kapsamına giren işyerlerinde uygulanmaz
MADDE 3. DAYANAK


Avrupa Birliği 24.06.1992 tarihli ve 92/57/EEC sayılı Konsey Direktifi
MADDE 4. TANIMLAR
Proje Sorumlusu; İşveren tarafından görevlendirilen ve işveren adına projenin hazırlanmasından,
uygulanmasından ve uygulamanın kontrolünden sorumlu gerçek veya tüzel kişi
Sağlık ve Güvenlik Koordinatörü; Projenin hazırlık ve uygulama aşamalarında, işveren veya proje
sorumlusu tarafından sorumluluk verilen ve sağlık ve güvenlikle ilgili görevleri yapan gerçek veya tüzel kişiler
Sağlık ve Güvenlik Planı; Muhtemel risklerin değerlendirilip yapı işi süreci boyunca sağlık ve güvenlik ile ilgili
alınacak tedbirlerin, organizasyon yapısının, çalışma yöntemlerinin ve bunlara ilişkin işlerin ne zaman ve kim
tarafından yapılması gerektiğinin belirlendiği, aynı yapı sahasında faaliyet gösterecek farklı işverenler, alt
işverenler, kendi nam ve hesabına çalışan kişiler ve farklı çalışma ekipleri arasında sağlık ve güvenliğe dair
hususların koordinasyonunun sağlanması amacıyla yapı alanının tamamından sorumlu işveren veya proje
sorumlusu tarafından hazırlanan veya hazırlanması sağlanan plan
MADDE 5. İŞVEREN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
1. Yapı alanının düzenli tutulmasını ve yeterli temizlikte olması
2. Yapı alanındaki çalışma yerlerinin seçiminde, buralara ulaşımın nasıl sağlanacağı ve ekipman hareket
ve geçişler için alan veya yolların belirlenmesini
3. Malzemenin kullanım ve taşıma şartlarının düzenlenmesi
4. Tesis ve ekipmanın kullanılmaya başlamadan önce ve periyodik teknik bakım ve kontrollerinin
yapılması
5. Çeşitli malzemeler ve özellikle tehlikeli malzeme ve maddeler için uygun depolama alanları ayrılması
6. Tehlikeli malzemelerin kullanımı ile uzaklaştırılması koşullarının düzenlenmesi
7. Atık ve artıkların depolanması, atılması ve uzaklaştırılması
8. İş ve işlem aşamaları için öngörülen sürelerin yapı alanındaki işin durumuna göre yeniden belirlenmesi
9. Yapı alanındaki veya yakınındaki endüstriyel faaliyetler ile etkileşiminin dikkate alınması
10. KKD bulundurulması ve çalışanlarca kullanılması
MADDE 6. PROJE SORUMLUSU ve İŞVERENLERİN SORUMLULUKLARI
İşveren yönetmelikte belirtilen huşuları kendisi de yerine getirebileceği gibi bunu yerine getirmek adına gerekli
fenni yeterliliğe sahip bir veya daha fazla proje sorumlusu tayin edebilir
MADDE 8. SAĞLIK ve GÜVENLİK KOORDİNATÖRLERİN GÖREVLENDİRİLMESİ, SAĞLIK ve GÜVENLİK
PLANI ve BİLDİRİM
1. Aynı yapı alanında birden fazla işveren veya alt işveren bulunması durumunda, işveren veya proje
sorumlusu, sağlık ve güvenlik konularında bir veya daha fazla sağlık ve güvenlik koordinatörü
görevlendirir
2. İşveren veya proje sorumlusu, yapı işine başlamadan önce projenin hazırlık aşamasında sağlık ve
güvenlik olanı hazırlar veya hazırlanmasını sağlar.
3. İşveren veya proje sorumlusu aşağıdaki durumlarda ÇSGB’nin ilgili çalışma ve iş kurumu il
müdürlüğüne bildirim yapmak durumundadır;
a. Yapı işinin 30 işgününden fazla süreceği ve devamlı olarak 20 den fazla çalışan istihdam edileceği
b. İşin büyüklüğü 500 yevmiyeden fazla çalışma gerektireceği
MADDE 9. PROJE HAZIRLIK AŞAMASINDA GEREN PRENSİPLER
Aşağıda belirtilen durumlarda risklerden korunma ilkeleri göz önüne alınır;
142
1. Yapı işinin aynı anda veya birbiri ardına gerçekleşen farklı unsur ve aşamalarını planlamak amacıyla
mimari, teknik ve organizasyonel konulara ilişkin kararlar alırken
2. İşin ya da aşamalarının tamamlanması için ilgili meslek disiplinindeki kriterler de dikkate alınarak
gereken süreyi hesaplarken
MADDE 10. SAĞLIK ve GÜVENLİK KOORDİNATÖRLERİNİN PROJE HAZIRLIK AŞAMASINDA
GÖREVLERİ
1. Hazırlık aşamasındaki uygulamaları koordine etmek
2. Sağlık ve güvenlik planının hazırlanması veya hazırlatmasını sağlar.
3. Proje süresince birbirini takip eden veya daha sonra yapılacak işler sırasında dikkate alınmak üzere
sağlık ve güvenlik bilgilerini içeren sağlık ve güvenlik dosyasını hazırlar. Aynı dosyanın proje
tamamlandıktan sonra temizlik, bakım, tadilat, yenileme, yıkım işleri gibi her türlü yapı işinin güvenli
yerine getirilmesi için ihtiyaç duyulan bilgileri içermesi sağlanır
MADDE 11. SAĞLIK ve GÜVENLİK KOORDİNATÖRLERİNİN PROJE UYGULAMA AŞAMASINDA
GÖREVLERİ
1. Aşağıdaki durumlarda risklerden korunma ilkelerinin uygulanmasını koordine eder.
a. Aynı anda veya birbiri ardına yapılacak iş ve iş aşamalarının belirlendiği iş programlarının
oluşturulması için teknik ve organizasyona yönelik kararların alınması
b. İşin veya iş aşamaların tamamlanması için ilgili meslek disiplinindeki kriterleri de dikkate alınarak
yapılacak süre hesabında
2. İşverenlerin gerekli tedbirleri uygulamasını ve gerektiğinde çalışanların ve kendi nam ve hesabına
çalışanların korunmasını, sağlık ve güvenlik planının yapılmasının gerektiği durumlarda bu planın
uygulamasını koordine eder.
3. Yapılan işteki ilerlemeler ve meydana gelen değişiklikler dikkate alınarak sağlık ve güvenlik planında
gerekli düzenlemeler yapılması veya yaptırılmasını sağlar
4. Aynı yapı alanında işe sonradan katılanlar da dahil olmak üzere işveren veya alt işverenler arasında
organizasyonu sağlar. İş kazaları ve meslek hastalıklarından çalışanların korunması üzerine işverence
yapılan çalışmaları koordine eder.
5. İzin verilen kişiler dışında yapı alanına girilmesini önlemek üzere tedbirler alır
EK 2. İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ RİSKLERİNİ İÇEREN ÇALIŞMA LİSTESİ
1. Yapılan işin veya işlemlerin niteliği veya işyeri alanının çevresel özelliklerinden dolayı çalışanların
toprak altında kalma, bataklıkta batma veya yüksekten düşme gibi risklerin fazla olduğu işler
2. Çalışanların işin yürütümü dolayısıyla maruz kaldıkları özel tehlikelere yönelik sağlık gözetimi
gerektiren veya kimyasal ve biyolojik özelliklerinden dolayı çalışanların sağlık ve güvenlikleri için risk
oluşturan maddelerle yapılan işler
3. 24.03.2000 tarihli ve 23999 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği
uyarınca denetimli ve gözetimli alanların belirlenmesini gerektiren iyonlaştırıcı radyasyonla çalışılan
işler.
4. Yüksek gerilim hattı yakını işler
5. Boğulma riski taşıyan işler
6. Kuyu, yeraltı kazıları ve tünel işleri
7. Hava beslemeli sistem kullanan dalgıçların yaptıkları işler
8. Basınçlı hava sağlanan keson içinde yapılan işler
9. Patlayıcı madde kullanımı gerektiren işler
10. Yüksek ses, titreşim, basınç farkı, toz gibi risklerin fazla olduğu işler
11. Ağır prefabrike elemanların montaj ve söküm işleri
EK 3. YAPI İŞİNE İLİŞKİN BİLDİRİM
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Bildirim tarihi
İnşaatın açık adresi
İşverenin ad ve adresi
Proje tipi (yapı çeşidi-köprü, bina, yol gibi)
Görevlendirilmesi halinde proje sorumlusunun ad ve adresi
Proje hazırlık safhasındaki sağlık ve güvenlik koordinatörünün veya koordinatörlerinin ad ve adresleri
Proje uygulama safhasındaki sağlık ve güvenlik koordinatörünün veya koordinatörlerinin ad ve
adresleri
143
8. İşin planlanan başlama tarihi
9. Planlanan çalışma süresi
10. Yapı alanında çalışacağı tahmin edilen azami çalışan sayısı
11. Yapı alanında bulunması muhtemel yüklenicilerin sayısı ve haklarında bilgi
EK 4. YAPI ALANLARI İÇİN ASGARİ SAĞLIK ve GÜVENLİK ŞARTLARI
A. YAPI ALANINDAKİ ÇALIŞMA YERLERİ İÇİN GENEL ŞARTLAR
1. Yüksekte Çalışma
a. Seviye farkı bulunan ve düşme sonucunda yaralanma ihtimalinin oluşabileceği her türlü alanda
yapılan çalışma yüksekte çalışma olarak kabul edilir.
b. Aşağıdaki hususlara uyulur
i.
Yüksekte yapılması zorunlu montaj ve benzeri işlerin mümkün olduğunca öncelikle
yerde yapılması sağlanır
ii.
Yapılacak çalışmaların önceden planlanması ve organize edilmesi, bu planlama
yapılırken yüksekten düşme ile ilgili huşulara acil durum planında yer verildiğinden emin
olunmalı
iii.
Çalışanların çalışma yerlerine güvenli bir şekilde ulaşmaları uygun araç ve ekipmanlarla
sağlanır
iv.
Çalışma yerlerinde çalışanların güvenliği öncelikle korkuluklar, platformlar, bariyerler,
kapaklar, çalışma iskeleleri, güvenlik ağları veya hava yastıkları gibi toplu koruma
tedbirleri ile sağlanır
v.
Toplu koruma tedbirlerinin düşme riskini tamamen ortadan kaldırmadığı, uygulamasının
mümkün olmadığı, geçici olarak kaldırılmasının gerektiği hallerde yapılan işlerin
özelliğine uygun bağlantı noktaları veya yaşam hatları oluşturularak tam vücut kemer
sistemleri veya benzeri güvenlik sistemlerinin kullanılması sağlanır. Çalışanlara bu
sistemle beraber yapılan işe ve standartlara uygun bağlantı halatları, kancalar,
karabinalar, makaralar, halkalar, sapanlar ve benzeri tertibatlar ile iniş ve çıkış
ekipmanları, enerji sönümleyici aparatlar, yatay ve dikey yaşam hatlarına bağlantıyı
sağlayan halat tutucular ve benzeri donanımlar verilerek kullanılması sağlanır.
vi.
Yüksekte yapılacak çalışmalarda kullanılmak üzere oluşturulacak yatay ve dikey yaşam
hatları için gerekli olan bağlantı noktaları ve yapısal düzenlemeler, projenin hazırlık
aşamasında belirlenerek sağlık ve güvenlik planı ve sağlık ve güvenlik dosyasında yer
alır
vii.
Yüksekte güvenli çalışma donanımlarının bakımlarının düzenli yapılması sağlanır.
viii.
Bu alanlarda çalışanlara yüksekte çalışmayla ilgili tehlike ve riskler konusunda
bilgilendirme yapılarak eğitimler verilir
ix.
Yüksekte yapılan çalışmalar işveren tarafından görevlendirilen ehil bir kişi tarafından
sağlanır
c. Kullanılan güvenlik ağları, TS EN 1263-1 ve TS-EN 1263-2 standartlarına kullanılan malzeme,
yapılan statik ve dinamik deneyler ile bağlantı ve kurulum şartları bakımından uygun olmalıdır.
d. Korkuluklar
i.
Platformlardan en az 1 m yükseklikte ve herhangi bir yönden gelebilecek en az 125 kg
yüke dayanıklı ana korkuluklar
ii.
Platforma bitişik en az 15 cm yüksekliğinde topuk levhası
iii.
Topuk levhası ile ana korkuluk arasındaki açıklıklar 47 cm fazla olmayacak şekilde
konulan ara korkuluk bulunması sağlanır
2. Geçitlerde Güvenlik
Çalışma platformları ve geçitler kişileri düşmekten ve düşen cisimlerden koruyacak şekilde yapılır,
boyutlandırılır, kullanılır ve muhafaza edilir.
3. Düşen Cisimler
a. Cisimlerin düşerek tehlike yaratabileceği yapı alanlarına girişler önlenir veya gerektiğinde kapalı
geçitler yapılır
b. Çalışanlara baş koruyucuları verilir
c. Malzemelerin hangi yükseklik olursa olsun doğrudan yere atılmaması, dengeli ve güvenli
şekilde indirilerek uygun bir yerde istiflenmesi sağlanır. Atık malzemelerin uzaklaştırılması için
moloz kaydırakları gibi güvenli çalışma yöntemleri tercih edilir.
4. Enerji Dağıtım Tesisleri ve Elektrikle Çalışma
144
5.
6.
7.
8.
a. Enerji dağıtım tesisleri yangın veya patlama riski oluşturmayacak şekilde tasarlanarak kurulur.
Kişilerin doğrudan veya dolaylı teması sonucu elektrik çarpması riskine karşı korunma sağlanır
b. Elektrik ile ilgili bütün ekipman ve bağlantıların kurulması, sökülmesi, tamiratı ve tadilatı sadece
yetkili elektrikçiler tarafından yapılır
c. Elektrik tesisatının bütün parçalarının, güç gereksinimleri için yeterli kapasite ve kalitede ve yapı
işlerindeki çalışma koşullarına dayanıklı olması sağlanır
d. Yapı alanı içindeki ana pano ve tali elektrik panolarında uygun kaçak akım rölesi kullanılır
e. Yapı alanındaki elektrik panoları, tevzi tabloları ile kontrol tertibatı ve benzeri tesisat, kilitli dolap
veya hücre içine konur. Bakım, onarım ve yenileme nedeniyle gerilim altındaki tesisatın
tecritlerinin çıkarılması gerektiğinde uyarı ve koruma amaçlı tedbirler alınır.
f. Yapı alanındaki elektrik bağlantıları için uygun bağlantı elemanları kullanılır, açık uçlu kablolarla
bağlantı yapılmaz
g. Yapı alanındaki sabit ve seyyar iletkenler ile teçhizatların dış etkenlerden koruması sağlanır,
h. Ekipman ve koruyucu cihazların tasarımı, yapımı ve seçiminde, dağıtılan enerjinin tipi ve gücü,
dış şartlar ile çalışma alanının çeşitli bölümlerine girmeye yetkili kişilerin eğitim ve deneyimleri
göz önünde bulundurulur
i. Elektrik teçhizatı, iletim hatları ve elektrikli aletlerin üzerinde voltajları belirtilir
j. Elektrikli çalışan iş ekipmanlarının gövde güvenlik topraklaması yapılır
Düzen, temizlik, İstif ve Depolama
a. Sivri uçları veya keskin kenarları bulunan malzeme ve atıklar düzenli periyotlarla çalışma
alanından uzaklaştırılır. Uzaklaştırılması mümkün olmayan malzemelerin koruyucu malzeme ile
korunması/kaplanması sağlanır.
b. Buz, kar, yağmur, kullanılan malzemeler ve diğer etkenlerle kaygan hale gelen yerler ve geçitler
temizlenerek kaymayı önleyici tedbirler alınır
c. Yapı alanında malzemelerin, yıkılma ve devrilmeleri önlenir kazaya sebep olmayacak şekilde
istiflenmeleri sağlanır
d. Yapı alanında yanıcı ve patlayıcı maddelerin depolandığı depo alanlarında ve patlayıcı ortam
oluşturan çalışma alanlarında bakım ve onarım işleri dahil tüm çalışmalar Çalışanların Patlayıcı
Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik hükümleri ve Muhtemel Patlayıcı
Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmelik hükümlerine uygun
yapılır.
Acil Çıkış Yolları ve Kapıları
a. Acil çıkış yolları ve kapıları doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana açılır ve çıkılı önleyecek
hiçbir engel bulunmaz
b. Herhangi bir tehlike durumunda bütün çalışanların işyerini derhal ve güvenli bir şekilde terk
etmelerine imkan sağlar
c. Sayısı ile yerleşimi ve boyutlarının, yapı alanının ve çalışan barakalarının kullanım şekline ve
boyutlarına, içinde bulunan ekipmana, bulunabilecek azami çalışan sayısına ve Binaların
Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun olması sağlanır.
d. Sağlık ve Güvenlik İşaretleri Yönetmeliği hükümlerince işaretlenir.
e. Aydınlatılması gereken acil çıkış yolları ve kapılarında elektrik kesilmesine karşın yeterli
aydınlatmayı sağlayacak sistem bulundurulur
Yangın algılama ve Yangınla Mücadele
a. Yapı alanının özelliklerine, çalışan barakalarının ve diğer tesislerin boyutlarına ve kullanım
şekline, alandaki ekipmana, alanda bulunan maddelerin fiziksel ve kimyasal özelliklerine,
bulunabilecek azami kişi sayısına bağlı olarak uygun nitelikte ve yeterli sayıda yangınla
mücadele araç ve gereci ile gerekli yerlerde yangın dedektörleri ve alarm sistemleri
bulundurulur.
b. Yangınla mücadele araç ve gereçleri, yangın dedektörleri ve alarm sistemlerinin düzenli
bakımlarının ve mevzuata uygun sürelerde periyodik kontrollerinin yapılması sağlanır
c. Otomatik olmayan yangın söndürme ekipmanı görünür ve kolayca erişilebilir yerlere konulur ve
önlerinde engel bulundurulmaz.
Özel Riskler
a. Çalışanların harcadıkları fiziksel güç ve çalışma şekli dikkate alınarak yeterli temiz hava
sağlanır.
b. Zararlı düzeyde titreşim, gürültü, gaz, buhar veya toz gibi etkenlere maruz kalmaları önlenir
145
c. Zehirli veya zararlı madde bulunması muhtemel veya oksijeni yetersiz veya parlayıcı olabilecek
bir ortama girmek zorunda kalan çalışanların herhangi bir tehlikeye maruz kalmalarını önlemek
için kapalı ortam havası kontrol edilir.
d. Çalışanlar sınırlı hava hacmine sahip yüksek riskli ortamlarda çalıştırılmazlar. Zorunlu
durumlarda ise her türlü önlem alındıktan sonra çalıştırılabilirler.
9. Çalışma Yerlerinin, barakaların ve yolların Aydınlatılması
a. Yapı işlerinin gündüz yapılması esastır. Gece çalışmasının gerekli olduğu veya gün ışığının
yetersiz olduğu durumlarda uygun ve yeterli suni aydınlatma sağlanır. Suni ışığın rengi sinyaller
ve işaretlemelerin algılanmasını engellemeyecek şekilde seçilir.
b. Çalışma yerleri, barakalar ve geçiş yollarındaki aydınlatma sistemleri, çalışanlar için kaza riski
oluşturmayacak özellikte ve yerleşimde olmalıdır
c. Acil ve yeterli aydınlatma sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulundurulmalıdır
10. Kapılar ve Geçitler
a. Raylı kapılarda, raydan çıkmayı ve devrilmeyi önleyici güvenlik tertibatı bulundurulur
b. Yukarı açılan kapılarda aşağı düşmeyi önleyici güvenlik tertibatı bulundurulur
c. Kaçış yollarında bulunan kapı ve geçitler uygun şekilde işaretlenir. Yardım almaksızın her
zaman ve her durumda içeriden açılabilir olması sağlanır
d. Araçların geçtiği kapı ve geçitler yayaların geçişi için güvenli değilse, bu mahallerde yayalar için
ayrı geçiş kapısı bulundurulur.
e. Mekanik kapılar ve geçitler kaza riski oluşturmayacak şekilde yapılır. Bu kapılarda, kolay fark
edilebilir ve ulaşılabilir, acil durdurma sistemleri bulundurulması ve herhangi bir güç
kesilmesinde otomatik olarak açılmıyorsa, el ile de açılabilir özellikte olması sağlanır.
11. Trafik Yolları ve Tehlike Alanları
a. Yayaların kullandığı ve yükleme boşaltma için kullanılanlar da dahil araçlarla malzeme
taşımada kullanılan yolların, potansiyel kullanıcı sayısına ve işyerinde yapılan işin özelliğine
uygun boyutlarda olması sağlanır.
b. Yapı alanlarındaki girilmesi yasak bölgelere yetkisiz kişilerin girişi uygun araç ve gereç
kullanılarak engellenir. Tehlikeli bölgeler açıkça işaretlenir, buralara görünür şekilde uyarı
levhaları konulur. Bu bölgelere girme izni verilen çalışanları korumak için gerekli tedbirler alınır.
12. İlkyardım
a. 18.06.2013 tarihli ve 25681 sayılı R.G., Acil Durumlar Hakkında Yönetmeliğe uygun sayıda
ilkyardım yapabilen eğitimli çalışanlar bulundurulur
b. 29.12.2012 tarihli ve 28512 sayılı, R.G., İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 10. Ve 11.
Maddeşer,ne göre ilkyardım ve acil müdahale odası bulundurulur
c. İlkyardım odalarında yeterli ilkyardım malzeme ve ekipmanı teçhiz edilir.
d. İlkyardım ekipmanlarına kolay erişilebilmesi, acil servis adres ve telefonları görünür yerde
bulundurulmalıdır.
13. Soyunma Yeri ve Elbise Dolabı
a. Kolay ulaşılabilir yerde olmalıdır
b. Yeterli kapasitede olmalıdır
c. Yeterli sayıda oturma yeri olmalıdır
d. Kadınlar ve erkekler için ayrı soyunma yerleri olmalıdır
e. Her çalışan için çalışma saatleri içinde giysilerini koyabilecekleri yeterli büyüklükte kilitli dolap
bulundurulmalıdır
f. Nemli, tozlu, kirli, tehlikeli maddeler ile çalışılan yerlerde ve benzeri işlerde iş elbiseleri ile harici
elbiselerin ayrı yerlerde muhafaza edilmesi için her çalışana yeterli nitelikte iki bölmeli dolap
veya iki ayrı elbise dolabı verilmelidir
14. Dinlenme ve Barınma Yerleri
a. Çalışan sayısı, işin niteliği veya çalışan yerinin uzak olması ve benzeri nedenlerin sağlık ve
güvenlik yönünden gerektirmesi halinde, çalışanların dinlenebilecekleri uygun yerler sağlanır
b. Yanıcı olmayan ve kolay tutuşmayan malzemeden inşa edilir. Barınma amacıyla çadır ve
branda kullanılmaz. Meskul mahal dışında, yol, demiryolu, köprü inşaatı gibi açık havada
yapılan çalışmalarda barınmaz ve benzeri ihtiyaçları gidermek amacıyla sadece yanmaz
malzemeden yapılmış çadır kullanılabilir
c. Barınma yerlerindeki ısıtma, soğutma ve havalandırma sistemleri, elektrik tesisatları ile
aydınlatmalar için gerekli güvenlik tedbirleri alınarak yeterli ve uygun araçlar sağlanır, yangına
neden olmayacak şekilde tesis edilip kullanılır. Isıtma sistemlerinde yangın riski oluşturacak
mangal, maltız ve benzeri açık ateş kullanılmaz
146
d. Barınma yerlerinde yeterli sayıda karyola, ranza, yatak, battaniye ve benzeri işveren tarafından
sağlanır. Yatak, battaniye ve benzeri temiz bulundurulur, gerektiğinde dezenfekte edilir
e. Dinlenme ve barınma yerlerinde yeterli sayıda masa ve arkalıklı sandalye bulundurulur.
f. Sabit barınma yerlerinde, bir dinlenme odası, bir boş vakit değerlendirme odası, yeterli duş,
tuvaleti banyo, lavabo ve temizlik malzemeleri bulundurulur.
15. Gebe ve Emziren Kadınlar
Gebe ve emziren kadınların yatıp uzanarak dinlenebilecekleri uygun koşullar sağlanır.
16. Çeşitli Hükümler
a. Çalışılan yerde ve barakalarda çalışanlar için yeterli miktarda içme suyu ve mümkünse başka
bir alkolsüz içecek bulundurulur
b. Çalışanlara uygun koşullarda yemeklerini yiyebilecekleri ve gerektiğinde yemeklerini
hazırlayabilecekleri imkanlar sağlanır
B. YAPI ALANLARINDAKİ ÖZEL ASGARİ ŞARTLAR
AÇIK MEKANLARDAKİ ÇALIŞMA YERLERİ
1. Enerji Dağıtım Tesisleri
a. Yapı işine başlamadan önce mevcut enerji te sisleri belirlenir, kontrol edilir ve açıkça işaretlenir
b. Yapı alanı yakınından enerji nakil hattı geçiyorsa yeterli güvenlik öesafesi bırakılarak gerekli
tedbirler alınır. Güvenlik mesafesi belirlenirken, nakil hattı tellerinin rüzgarda salınımı da hesaba
katılır. Enerji nakil hatları ile yeterli güvenlik mesafesi sağlanamıyorsa enerji nakil hattının
güzergahının değiştirilmesi veya çalışma süresince enerjisinin kesilmesi için ilgili kurum ve
kuruluşlardan onay ve izinler alınır
c. Enerji nakil hatlarının bulunduğu alanlarda yapılan çalışmalarda, bariyerler veya ikaz
levhalarıyla araçların ve tesislerin elektrik hattından uzak tutulması sağlanır.
2. İskeleler
a. Ön yapımlı bileşenlerden oluşan cephe iskeleleri ve iskele şeklinde kullanılan geçici iş
ekipmanlarının TS EN 12810-1, 12810-2, 12811-1, 12811-2, 12811-3 standartlarına ve ilgili
diğer ulusal standartlara uygun olması sağlanır
b. Seçilen iskelenin kurulum ve kullanım şeklinde göre sağlamlık ve dayanıklılık hesapları
üreticiden istenir. Mevcut değilse yapılır veya yaptırılır.
3. İskelelerde Genel Tedbirler,
a. Kendinden hareket etmeyecek, stabilitesi bozulmayacak ve çökmeyecek şekilde tasarlanmış,
imal edilmiş ve kurulmuş olmalıdır
b. İskele sistemleri güvenli bir şekilde desteklenmeli yatay ve düşey kuvvetlere karşı uygun şekilde
sabitlenmelidir.
c. Doğru şekilde ve bakımlı bulundurulmalıdır
d. Korozyona karşı uygun malzeme kullanılmalıdır
e. Çatlak, kırık, yıpranmış ve korozyona uğramış iskele ve bağlantı elemanları kullanılmaz
f. Görünen kusurlar derhal giderilerek zayıf kısımlar güçlendirilir.
g. İskele platformları hareket etmeyecek şekilde sabitlenir. Platform elemanları ile iskele dikey
elemanları arasında ve platform döşemesinde çalışanların düşmesine sebep olabilecek boşluk
bulunmaması sağlanır
h. İskele sistemlerinin kurulması, kullanılması ve sökümünde İş Ekipmanlarının Kullanımında
Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği hükümleri uygulanır
i. İskeleler aşağıdaki durumlarda işveren tarafından görevlendirilen ehil kişi tarafından kontrole
tabi tutularak kontrol raporu hazırlanır.
i.
Kullanıma başlamadan önce
ii.
Haftada en az 1 kez
iii.
Üzerinde değişiklik yapıldığında
iv.
Belli bir süre kullanılmadığında
v.
Sismik sarsıntı, kuvvetli rüzgar veya denge ve sağlamlığını etkileyebilecek diğer
koşullara maruz kaldığında
4. Ön Yapımlı Bileşenlerden Oluşan Cephe İskeleleri ve Seyyar İskelelerde Özel Tedbirler
a. Ön yapımlı bileşenlerden oluşan cephe iskelelerinin kurulmasında taşıyıcı sisteme ait düşey ve
yatay elemanların eksiksiz olarak kullanılması ve sistemin yeteri kadar çapraz elemanlarla
takviye edilmesi sağlanır
b. Ön yapımlı bileşenlerden oluşan cephe iskelelerinde taşıyıcı sisteme ait dairesel kesitli düşey
ve yatay elemanların anma dış çapının en az 48,3 mm olması, anma et kalınlıklarının malzeme
cinsine ve en küçük akma dayanımına uygun olması sağlanır
147
5.
6.
7.
8.
c. Cephe iskeleleri binaya mümkün mertebe yakın olmalıdır
d. Cephe iskelelerinin ayaklarında sabit veya düşeyliği ayarlanabilir taban plakaları ve yumuşak
zeminlerde yükü dağıtmak için taban plakaları altlarında uygun malzemeden yapılmış altlıklar
kullanılır.
e. İskelelerde çalışan platformlara güvenli ulaşımın sağlanması için merdiven sistemleri veya
benzeri güvenli ulaşım sistemleri kullanılır
f. Madeni cephe iskeleleri statik elektriğe karşı topraklanır
g. Seyyar iskeleler üzerinde çalışan varsa hareket ettirilmez. İskele ayaklarında kendiliğinden
hareketini önleyici fren kolu gibi uygun tertibatlar bulunur
Asma İskele, Cephe Platformu ve Asılı Erişim Donanımları Şeklindeki İskele Sistemlerinde
Özel Tedbirler
a. İskele taşıyıcı sistemi için kullanılacak halatlar, hareketi sağlayan mekanik tesisat ve motor
tertibatı, fren sistemleri, çalışma platformu ve diğer güvenlik teçhizatları her gün işe başlamadan
önce kontrol edilir.
b. İskelelerde hareketi sağlayan makine, teçhizat ve vinçlerin kullanılmaya başlanmadan önce
montajını gerçekleştiren yetkili teknik elemanlarca kullanıma elverişli olduklarına dair belge
hazırlanacak ve işyerinde bulundurulacaktır
c. İskelelerin çalışma sırasında sağa sola veya ileri geri hareket etmeden asılı kalması sağlanır
d. İskelelerin taşıyabileceği azami yük miktarı belirtilerek bu miktardan fazla yükleme yapılmaz.
e. Asma iskelelerde merdiven kullanılmaz
f. İskelelerde çalışma konumunda devreye sokulabilen durdurma fren sistemi bulunmalıdır. Ayrıca
iskelelerde düşmeyi önleyici teçhizat ve ikincil fren sistemi bulunur. Halatlı kaldırma
tertibatlarında çalışma sırasında güç kaynağının kesilmesi durumunda otomatik devreye giren
ayrı bir tutma freni bulunur. Düşmeyi önleyici teçhizat, tutma freni ve ikincil fren gibi güvenlik
tedbirlerinin çalışma sırasında sistemi durdurma amaçlı kullanılmaması için gerekli tedbirler
alınır.
g. Güç tahrikli halatlı asma iskele sistemlerinde aşırı yük algılama sistemleri, otomatik hız
algılayıcı sistemler, en düşük ve en yüksek çalışma seviyelerinde devreye girecek halat sonu
sınır anahtarları, yapıdan kaynaklanan tehlikeli durum varsa çarpışma önleyici düzenekler,
iskele platformunun yatay düzlemde kalmasını sağlayan eğim algılayıcı gibi güvenlik sistemleri
bulunur
h. İskele sistemlerinde çalışan sayısı kadar dikey yaşam hattı oluşturulur. Çalışanlara bağlantı
aparatları ve halat tutucularıyla beraber tam vücut kemer sistemleri verilerek kullanımı sağlanır.
Dikey yaşam hatlarının üst uçları uygun bir yere sağlam ve güvenli bir şekilde bağlanır
i. Halatlı sistemlerde halatların sarıldığı ve geçtiği mekanik teçhizatlardan kurtulmaları, hareket
sırasında çekme sisteminde halatların kaymasını önleyen tedbirler alınır
j. İskele platformunu taşıyan, tutan sistem ve bu sistemin bağlantı ve sabitleme noktalarının en
olumsuz yükleme koşullarında oluşan statik ve dinamik kuvvetleri karşılayacak nitelikte olması
sağlanır.
El Merdivenleri
Yapılan işe ve bulunması halinde ulusal standartlara uygun. Basamakları kaymaz malzemeden
yapılmış veya kaplanmış, yeterli sağlamlıkta el merdivenleri kullanılır.
Tesis, Makine, Ekipman
a. Mümkün olduğunca ergonomik prensipler dikkate alınarak uygun şekilde ve yeterli sağlamlıkta
imal edilmiş olması gerekir
b. Doğru kurulmalı ve sadece tasarlandığı işler için uygun eğitim almış kişilerce kullanılmalıdır
c. İş ekipmanlarında operatörün görüş alanı kısıtlıysa araçların manevraları gözetici tarafından
yönetilir
d. Tüm araçlar, taşıtlar ve iş makinelerinde operatör kabinlerinde sadece operatörün bulunmasına
izin verilir. Ancak kamyon ve benzeri araçların sürücü mahallinde yardımcı sürücü (muavin)
bulunmasına müsaade edilebilir.
e. Kaldırma ekipmanlarında belirtilen alt ve üst güvenlik sınır noktaları veya ekipmanın hareketini
sınırlayan alan aşıldığında, kapasitesinin üzerinde kullanım durumlarında devreye girerek
elektrik akımını otomatik kesen ve tamburun hareketini frenleyen güvenlik tertibatları bulunur
Kazı İşleri, Kuyular, Yeraltı İşleri, Tünel ve Kanal İşleri
a. Kazı işine başlamadan önce;
i.
kazının bitişik yapıları etkileyip etkilemediği araştırılır. Etkilemesi durumunda gerekli
tedbirler alınır
148
Yeraltı kabloları, gaz boruları, su, kanalizasyon ve diğer sistemlerinin yerleri belirlenir ve
bunlardan kaynaklanabilecek tehlikeleri asgariye indirmek için tedbirler alınır
iii.
Meskun mahallerde yapı alanı etrafı uygun malzeme ve yükseklikte perde ile çevrilerek
ikaz ve uyarı .için gerekli düzenlemeler yapılır.
iv.
Meskun mahaller dışında yapılan çalışmalarda kazı kenarlarına uyarı şeritleri çekilerek
ikaz levhaları asılır
b. Kazı esnasında
i.
Çalışmalar işverence görevlendirilen ehil kişilerce takip edilir
ii.
Çalışma alanlarına giriş çıkışlar için güvenli yollar belirlenir
iii.
Kazılarda zemin yapısı, iklim koşulları, kazı alanı yakınlarında meydana gelebilecek
sarsıntılar, çevredeki su kaynakları ve fazla yük kuvvetleri göz önüne alınarak uygun şev
açıları belirlenir ve/veya statik hesabı yapılmış uygun set ve destekler kullanılır.
iv.
Malzeme veya cisim düşmesine, su baskını tehlikesine ve insan düşmesine karşın
gerekli tedbirler alınır.
c. Kazı yüzeylerinde aşağıda belirtilen durumlarda genel kontrol yapılır,
i.
Her vardiyadan önce
ii.
Patlatma yapılıyorsa her patlatmadan sonra
iii.
Beklenmedik parça düşmelerinden sonra
iv.
Desteklerdeki önemli bir zarardan sonra
v.
Şiddetli yağış, don ve kardan sonra
d. Tozların zarar vermemesi için gerekli tedbirler alınır. Çalışma alanındaki zararlı kimyasalların,
zehirli ve boğucu gazların ya da serbest silis tozları gibi tehlikeli maddelerin bulunduğunun
anlaşılması halinde çalışanlar derhal uzaklaştırılır ve tedbirler alınır
e. Meskun mahallerde kazı üzerinden geçilmesi için ahşap veya metalden yapılan asgari 80 cm
eninde ve her iki tarafı korkuluklu geçitler kullanılır.
f. Açıkta yapılan 150 cm daha derin kazı işlerinde ve her derinlikte yapılan temel ve kanal
kazılarında yan yüzeylerin altlarının şerit gibi kazılarak yukarıdan çökertilmesi şeklinde çalışma
yapılması engellenir. Kanal yan yüzeylerinin çökmemesi için tedbir alınır
g. Kazı alanından çıkan hafriyat ile kazı kenarı arasında yeterli mesafe bulundurulur.
h. Kazı işlerinde yağış sırasında çalışma yapılmaz
i. Kazı işlerinde çalışanların çalışma alanına ulaşımında güvenli ve uygun yöntemler kullanılır,
destek ve setlerin iniş çıkış için kullanılması engellenir.
j. Makinelerle yapılan kazılarda, makine hareket alanına çalışanların girmesine izin verilmez
k. Yeraltı çalışmalarında;
i.
Havalandırma sisteminin arızalanması durumunda, çalışma durdurulur ve çalışanlar
tahliye edilir
ii.
Uygun haberleşme sistemi oluşturulur
iii.
Kaçış yolları görülebilir şekilde işaretlenir
l. Patlayıcı kullanılarak çalışılan kazı, tünel ve galeri gibi yeraltı kazı işlerinde;
i.
Patlayıcı maddeler üretici tarafından belirlenen koşullarda saklanır ve depolanır
ii.
Yapılan işin niteliğine uygun patlayıcı maddeler ve kapsüller kullanılır ve patlayıcı
maddeleri yeterlilik belgesine sahip çalışanlardan başkasının alması ve kullanmasına
izin verilmez
iii.
Patlayıcı maddeler özel sandıklarda taşınır. Kapsüllerle diğer patlayıcılar aynı kap içine
konmaz ve taşınmaz
9. Yıkım İşleri
a. Yıkımdan önce yapının içindeki ve etrafındaki havagazı, su ve elektrik bağlantıları kesilir ve
yıkılacak kısmın etrafında güvenlik alanı bırakılarak gerekli tedbirler alınır
b. Yıkım esnasında toz kalkmaması ve yıkılan kısma ait malzeme ve molozların çalışma
ortamından güvenli bir şekilde uzaklaştırılması için gerekli tedbirler alınır.
10. Asbestle Çalışma
a. Çalışma öncesi asbest içeren malzemeler belirlenerek gerekli araştırma yapılır
b. 25.01.2013 tarihli ve 28539 sayılı R.G., Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri
Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulur.
11. Batardolar (koferdamlar) ve Kesonlar
a. Su, sıvı beton ve benzeri malzeme baskını halinde çalışanların sığınabileceği şekilde uygun
ekipmanla donatılmış olmalı
ii.
149
b. Baterdoların ve kesonların yapımı, kurulması, değiştirilmesi veya sökümü ehil kişiler
gözetiminde yapılır ve bu yapılar düzenli aralıklarla kontrol edilir
12. Çatı İşleri
Çatılarda veya eğik yüzeylerde yapılan çalışmalarda çalışanların, aletlerin, diğer nesne ve
malzemelerin düşmesini veya benzeri diğer riskleri önlemek amacıyla güvenli kenar koruma
sistemleri, çatı merdivenleri, güvenlik ağları, çalışma platformları, korkuluklu iskeleler, kayarak
düşmeyi önleyici sistemler veya dikey ve yatay yaşam hatları gibi toplu koruyucu tedbirler alınır
13. Beton Döküm İşleri
a. Beton pompası uygun yere konumlandırılmalıdır
b. Pompa destek pabuçları zemine uygun sabitlenmelidir
c. Beton pompası bom ve hortumların birleşim yerlerinde hava basıncından dolayı oluşabilecek
açmaların önlenebilmesi için gerekli kontroller yapılmalıdır
d. Pompa kollarının açılması ve topraklanmasında çevredeki bina, elektrik hatları gibi tesislerin
oluşturduğu riskler ortadan kaldırılmalıdır
e. Enerji nakil hatlarının altında pompa çalıştırılmamalı veya zorunlu olduğu durumlarda temasın
olmaması için önlemler alınmalıdır
f. Beton pompası bomunun ucundaki bom hortumunun güvenli yöntemlerle idare edilmesi
g. Beton yığılmasının tehlike oluşturacağı döşeme betonu dökümü gibi işlerde beton yayılarak
dökülmelidir
h. Beton dökülen kısmın altında çalışma yapılmamalıdır
i. Beton dökülen ağızda hortumun savrulması önlenir
j. Beton dökümü bitinceye kadar kalıplar sürekli kontrol edilir
14. Betonarme Kalıp İşleri
a. Kalıp işleri ehil kişi gözetiminde tecrübeli çalışanlarca yapılır
b. Kalıp panolarının geçici destek ve payandalar üzerine binan yükse ve gerilime dayanacak
şekilde planlanması, tasarlanması, kurulması ve korunması sağlanır
c. Betonarme kalıplarının yeterliliği her beton dökümünden önce kontrol edilir. Özellikle kayar,
tünel ve masa kalıplardaki bağlantı yerleri, sabitleme elemanları, tijler, hidrolik hortumları,
taşıma yerleri, pano krikoları, teker sistemleri, fiş krikoları, yayların aksları ve hareketli parçalar,
sapma pimler, ağ sistemleri ve benzeri kalıp parça ve unsurları düzenli olarak ve her
kullanımdan önce kontrol edilir
d. Kalıp sökme işi için izlenecek çalışma yöntemi, parçaların hangi sırayla sökülmesi gerektiği,
çalışanların çalışma yerlerine güvenli ulaşımı, sökülen kalıp malzemelerinin çalışma ortamından
güvenli şekilde uzaklaştırılması ve istifi, kalıp malzemelerinin dengeli olarak yere indirilmesi
veya yukarıya çıkarılması gibi konularda gerekli düzenlemeler yapılır, araç ve gereçler eksiksiz
olarak temin edilir. Söküm sırasında, söküm alanında görevli çalışanlar hariç kimse
bulundurulmaz.
ADI: YAPI MÜTEAHHİTLERİNİN KAYITLARI İLE ŞANTİYE ŞEFLERİ VE YETKİ BELGELİ USTALAR
HAKKINDA YÖNETMELİK
SAYI: 27787
MADDE 1. AMAÇ
Plân, fen, sanat, sağlık, çevre şartlarına ve standartlara uygun yapı inşa edilmesine yönelik yapım faaliyet ve
süreçlerinin takibini sağlamak üzere, yapı müteahhitlerine yetki belgesi numarası verilmesine, kayıtlarının
tutulmasına, mimar veya mühendis unvanlı şantiye şefi çalıştırılması mecburi yapılara, yapım işlerinde görev
alan şantiye şeflerine ve yetki belgeli usta çalıştırılmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
MADDE 2. KAPSAM
Her türlü yapım işinde, yapı müteahhitliğini üstlenecek gerçek ve tüzel kişileri, şantiye şefliğini üstlenecek
teknik elemanları ve yetki belgeli ustaları
MADDE 3. DAYANAK


03.05.1985 tarihli ve 3194 sayılı imar Kanununun 44. Maddesi
13.12.1983 tarihli ve 180 sayılı Bayındırlık ve İskan Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun
Hükmünde Kararnamenin 30/A Maddesi
150
MADDE 5. GENEL ESASLAR
1. Yapı ruhsatına tabi bütün yapıların bir yapı müteahhidinin sorumluluğu altında inşa edilmesi, her
müteahhidin bir yapı müteahhidi yetki belgesi numarası alması ve bu numarayı yapı ruhsatında, yapı
kullanma izin belgesinde ve yapı işleri sözleşmesinde kullanması esastır
2. Tek parselde bir bodrum katı dışında en çok iki katlı ve toplam yapı inşaat alanı 500 m² geçmeyen
yapılarda tüm sorumluluğu yapı sahibinin üstlenmesi şartıyla ayrıca müteahhit ve şantiye şefi şartı
aranmaz. Sadece o yapım işine özel ve 5 yıl için bir defa ve tek yapıya ait olmak kaydı ile yapı sahibine
geçici yetki belgesi numarası verilir
3. Yapı müteahhiti her türlü İSG kapsamındaki iş ve işlemlerden sorumludur
4. Yapı müteahhiti inşaat ve tesisat işlerinde yetki belgeli usta çalıştırmak ve belge örneğini şantiye
dosyasında bulundurmak zorundadır
5. Yapı müteahhidinin işi, yapım sözleşmesi ile başlar yapı kullanım izin belgesinin alınması ile biter
6. Yapı müteahhidi, yapı sahibi ile yapım sözleşmesi yapmak ve yapı ruhsatı ile yapı kullanma izin
belgesini imzalamakla yükümlüdür.
MADDE 8. YETKİ BELGESİ NUMARASININ İPTALİ
a. Yapım işinin ruhsata ve ruhsat eki etüt ve projelere aykırı gerçekleşmesi halinde 5 yıl
b. a bendinde belirtilen aykırılığın can ve mal güvenliğini tehdit etmesi halinde 10 yıl
c. bakanlıkça olumsuz kayıt değerlendirmesi yapılan hallerde 1 yıl
süreli iptal edilir
MADDE 10. ŞANTİYE ŞEFİ
1. Şantiye şefinin mimar, mühendis veya bunlara ilişkin teknik öğretmen veya tekniker olması şarttır
2. Yapı müteahhidi gerekli şartları sağlaması durumunda şantiye şefliğini üstlenebilir
3. Şantiye şefi, görev yaptığı ilin imar sınırları dışında başka bir ilde görev üstlenemez ve bu yönetmelikte
belirtilen toplam m² aşmamak kaydı ile aynı anda en fazla 5 ayrı yapım işinde görev alabilir
4. Şantiye şefi görev aldığı yapım işinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eksiklik ve kusurları, öneri ve
önlemleri belirlemek, yapı müteahhidine rapor etmek ve şantiyede görev alan ilgili kişilere bildirmekle
yükümlüdür. Raporda yer alan hususların yerine getirilmemesinden yapı müteahhidi sorumludur.
5. Şantiye şefinin yapım işine dair görevi, yapı ruhsatının alınmasından itibaren başlayıp yapı kullanma
izin belgesinin alınması ile son bulur.
6. Spor tesisleri, sinema, tiyatro, konser salonu, kongre merkezi, müze, eğitim kurumu, yurt, sağlık tesisi,
haberleşme ve ulaşım tesisleri, itfaiye, karakol, kışla, cezaevi, enerji üretim ve dağıtım tesisleri, kuleler,
ayaklı su depoları, hangar yapıları ile palplanşlı, kazıklı, ankrajlı iksa yapıları ve kazıları, Bakanlıkça
belirlenen mimarlık hizmetlerine esas yapı sınıflarından ondördüncü fıkrada sayılanların dışındaki
yapılarda ve kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan veya yaptırılan yapılarda, binanın kullanım amacına
uygun olarak mimar veya mühendis unvanlı şantiye şefi bulundurulması zorunludur.
7. Mimar ve mühendis ünvanlı şantiye şefleri aynı anda en fazla toplam 30.000 m² iş üstlenebilirler. Ancak
yapım işi tek ruhsata bağlı veya toplu yapı niteliğindeyse bu rakam aranmaz
8. Bakanlıkça belirtilen mimarlık hizmetlerine esas yapı sınıflarından birinci, ikinci ve üçüncü sınıf yapılar
ve bodrumları ile birlikte 2.000 m² aşmayan yapılarda teknik öğretmenler, 1.500 m² geçmeyen
yapılarda teknikerler şantiye şefi olabilir
9. Mühendis, mimar ve teknik öğretmen unvanlı teknik personelin şantiye şefi olarak görev yaptığı 4857
sayılı İş Kanununun 81 inci maddesi kapsamında yer alan inşaat ve tesisat işlerinde, şantiye şeflerinin
iş güvenliği uzmanlığı belgesine haiz olması zorunludur.
MADDE 12. İLGİLİ İDARENİN GÖREVLERİ
1. Yapı müteahhitliğini üstleneceklerin yetki belgesi numarasının bulunup bulunmadığı ve yasaklılık
durumu ilgili idarece elektronik ortamda kontrol edilir
2. Yapı müteahhitlerinin yaptıkları işlere ait kayıtlar, yapı ruhsatları ile ilişkilendirilen her iş için ayrı ayrı,
idarece tutulur
3. Yapı ruhsat ve yapı kullanma izin belgelerinin birer nüshaları SGK Müdürlüğüne ve ilgililerin kayıtlarına
işlenmek üzere meslek odasına ve müdürlüğüne gönderilir
4. Yapı müteahhitlerinin ve mimar ve mühendis unvanlı şantiye şeflerinin imar mevzuatına aykırı
fiillerinden dolayı verilen cezaları ve haklarındaki kesinleşmiş mahkeme kararları, kendi kayıtlarına
işlenmek ve ilgili mevzuata göre cezaî işlem yapılmak üzere, ilgili meslek odasına ve Bayındırlık ve
İskan Müdürlüğü’ne 6 gün içinde ilgili idarece bildirilir.
151
GEÇİCİ MADDE 1. USTALIK YETKİ BELGESİ OLARAK KABUL EDİLECEK BELGELER
MYK ve yetkilendirdiği kuruluşlarca standardı ve yeterliliği belirlenen konularda illerde ustalık yetki belgesi
verilene kadar, belge verilmesinin başlamasından itibaren 5 yıl içinde bu kuruluşlarca verilecek belgelerle
doğrudan değiştirilmek üzere
1. 05.06.1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu kapsamında edinilmiş diploma, ustalık belgesi,
yetki belgesi, sertifika, bağımsız işyeri açma belgesi, kalfalık, ustalık belgelerinden birisi
2. 25.08.1999 tarihli ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun 4. Maddesi ile 31.12.2008 tarihli ve
27097 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Türkiye İş Kurumu İşgücü Uyum Hizmetleri yönetmeliğinin
4. Maddesine göre faaliyet gösteren kurslardan alınan bitirme belgesi
3. İlgili kanunlarca yetkilendirilmiş kamu kurum ve kuruluşları ile MEB ilgili biriminin onayının alınması
şartıyla kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, eğitim amaçlı faaliyet gösteren vakıf ve
dernekler, işçi ve işveren kuruluşları ve işveren tarafından düzenlenen eğitim faaliyetleri sonucu verilen
belgeler
4. Uluslararası kurum ve kuruluşlardan alınan ve MEB tarafından denklik sağlanan belgeler
Geçici Ustalık Yetki Belgesi verilebilmesi için, inşaat ve tesisat işlerinde çalıştığına ilişkin müteahhitten
alınacak yazı veya sosyal güvenlik kuruluşundan alınacak belge ile en geç 01.01.2015 tarihine kadar
Bayındırlık ve İskan Müdürlüğü veya ilgili idareye başvurulması zorunludur. Bayındırlık ve İskan Müdürlüğü
veya ilgili idarece en geç 3 iş günü içinde talep sahibi adına form düzenlenir ve bir örneğini ilgili idare
Bayındırlık ve İskan Müdürlüğü’ne gönderir.
01.01.2015 tarihinden sonra Geçici Ustalık Yetki Belgesi düzenlenemez. Geçici Ustalık Yetki Belgesi
01.01.2017 tarihine kadar, inşaat ve tesisat işlerinde yönetmeliğin yayımı tarihinden önce çalışmış olduğuna
dair müteahhitten alınan yazı veya sosyal güvenlik kuruluşundan alınan belgeler 01.01.2015 tarihine kadar
ustalık yetki belgesi yerine geçer..
GEÇİCİ MADDE 2. İŞ GÜVENLİK UZMANLIĞI BELGESİ
Mühendis, mimar ve teknik öğretmen ünvanlı şantiye şefinin 01.01.2012 tarihinden 01.01.2020 tarihine kadar
4857 sayılı İş Kanununa uygun iş güvenlik uzmanlığı belgesi alması zorunludur.
ADI: YILLIK ÜCRETLİ İZİN YÖNETMELİĞİ
SAYI: 25391
MADDE 1. AMAÇ
4857 sayılı kanunun 53. Maddesi uyarınca işverenlerce işçilere verilecek yıllım ücretli izinlerin usul ve esasları
MADDE 2. KAPSAM
MADDE 3. DAYANAK
22.05.2003 tarihli ve 4857 sayılı iş kanununun 60. Maddesi
MADDE 6. YILLIK ÜCRETLİ İZNİN UYGULANMASI
1. Yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünmez.
2. Ancak tarafların anlaşması ile bir bölümü 10 günden az olmamak üzere en çok 3 e bölünür.
3. İşveren tarafından yıl içinde verilen diğer ücretli izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izne
mahsup edilmez
4. İzin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz
5. Yıllık ücretli izinleri işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istemde
bulunmaları ve belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere
işveren toplam 4 güne kadar ücretsiz yol izni vermek zorundadır.
6. İşveren tarafından sözleşmenin feshedilmesi halinde verilmesi gerekli yeni iş arama izni yıllık ücretli izin
süreleri ile iç içe giremez
MADDE 7. İZİN İSTEĞİ ZAMANI
İşçi hak ettiği yıllık ücretli iznini kullanmak istediği zamanı en az 1 ay önceden yazılı olarak bildirir
152
MADDE 8. İZİN İSTEĞİ ve VERİLMESİ
1. Yıllık izin isteminde işçi, ad-soyad, varsa sicil numarası, izin talep tarifi ve ücretsiz yol izni isteyip
istemediğini yazar
2. Aynı tarihe rastlayan izin tarihlerinde kıdem ve bir önceki yıl iznini kullandığı tarih dikkate alınarak
öncelikle belirlenir
3. Yol izni alanlar bu süreyi kullanmadan işe dönerlerse, işveren bunları anılan sürenin bitiminden önce
işe başlatmayabilir.
MADDE 9. İZİN SÜRESİNİN TESPİTİ
İşyerinde deneme süresi de dahil en az 1 yıl çalışmış işçilere yıllık ücretli izin verilir. Buna göre hizmet süresi
1. 1 yıldan – 5 yıla kadar (5 yıl dahil) olanlara 14 günden
2. 5 yıldan – 15 yıla kadar olanlara 20 günden
3. 15 yıldan (15 yıl dahil) daha fazla olanlara 26 günden
Az olamaz
18 ve daha küçük yaştaki işçilerle 50 ile daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20
günden az olamaz
MADDE 10. TOPLU İZİN
İşveren veya vekili Nisan ayı başı ile Ekim ayı sonu arasındaki süre için işçilerin tümünü veya bir kısmını
kapsayan toplu izin kullanabilir
Toplu izin dönemleri, henüz yıllık ücretli izin hakkı kazanmayan işçileri de kapsayacak şekilde belirlenebilir.
Ertesi yıl veya yıllarda bu toplu izin yönteminin uygulanmaması halinde, bu durumda olanların gelecek yıllık
ücretli izne hak kazanacakları tarih, genel esaslara göre belirlenir.
MADDE 11. TOPLU İZİN UYGULAMASI DIŞINDA TUTULACAK İŞÇİLER
Toplu izin uygulanması halinde işveren veya işveren vekili, işyerinin korunması, işyerindeki araç, gereç,
donatım veya makinelerin bakımı, hazırlanması, temizlenmesi veya güvenliğinin sağlanması gibi zorunlu
durumlar için yeter sayıda işçiyi toplu izin dışında tutabilir. Bu durumda olanların yıllık izinleri toplu izin
döneminden önce veya sonra diledikleri tarihte verilir.
MADDE 12. MEVSİMLİK veya KAMPANYALI İŞLERİNDE YILLIK ÜCRETLİ İZİN
1 yıldan az süren mevsim veya kampanya işlerinin yürütüldüğü işyerlerinde devamlı olarak çalışan işçilerin
yıllık ücretli izinleri hakkında yönetmelik hükümleri uygulanır
MADDE 13. KISMİ SÜRELİ VE ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMALARDA YILLIK ÜCRETLİ İZİN
Kısmi süreli ya da çağrı üzerine çalışanlar da yıllık ücretli izinlerinden tam süreli çalışanlarla aynı şekilde
yararlanır.
Bu tip çalışanlar iş sözleşmeleri devam ettiği sürece her yıl için hak ettikleri izinleri, bir sonraki yıl izin süresi
içine isabet eden kısmi süreli iş günlerinde çalışmayarak kullanır
MADDE 14. GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİYLE ÇALIŞAN İŞÇİLERİN YILLIK ÜCRETLİ İZİNLERİ
Geçici iş sözleşmesinde aksi belirtilmediği takdirde, bu Yönetmelik hükümleri uygulanır.
MADDE 15. İZİN KURULUNUN OLUŞUMU
100 den fazla çalışanı olan işyerlerinde işveren veya işveren vekilini temsilen 1 kişi, işçileri temsilen 2 kişi
olmak üzere toplam 3 kişiden oluşur.
Kurula işveren temsilcisi başkanlık eder. Kurulun başkanı dışında kalan işçi üyeleri ve yedekleri işyerinde
varsa, işyeri sendika temsilcileri tarafından seçilir. Sendika temsilcileri seçilmemiş işyerinde izin kurulunun işçi
üyeleri ve yedekleri, o işyerindeki işçilerin yarıdan bir fazlasının katılacağı bir toplantıda açık oyla seçilir.
Herhangi bir nedenle eksilen üye ve yedekler aynı şekilde tamamlanır. İzin kurulu üyelerinin seçimi 2 yılda bir
yapılır.
Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden sonra yeni açılacak işyerlerinde seçim, işyerlerinin faaliyete geçtiği
tarihi takip eden 1 yıl içerisinde yapılır.
153
MADDE 16. İZİN KURULUNUN GÖREV ve YETKİLERİ
1. İzin isteklerine göre hazırlanan izin çizelgesini işveren onayına sunmak
2. İzin çizelgelerini, işçilerin kıdemleri, izin dönemi zorunlulukları veya engelleri, işin aksamadan
yürütülmesi ve işçi sayısı göz önüne alınarak hazırlanır
3. İşçilerin yıllık izin hakları hakkındaki dilek ve şikayetlerini inceleyerek sonucu işveren ve ilgili işçiye
bildirmek
4. Her yıl kamplar ve geziler düzenlemek, alınması mümkün tedbirleri araştırarak işverene tekliflerde
bulunmak
MADDE 18. İZİN KURULU BULUNMASI ZORUNLU OLMAYAN İŞYERLERİ
İşçi sayısı 100 den az olan işyerlerinde; izin kurulunun görevleri, işveren veya işveren vekili veya bunların
görevlendireceği 1 kişi ile işçilerin kendi aralarında seçecekleri bir temsilci tarafından yerine getirilir.
MADDE 21. ÜCRETİN ÖDENMESİ
1. İzin ücretinin belirlenmesinde; fazla çalışma karşılığı alınacak ücretler, primler, sosyal yardımlar ve
işyerinin devamlı işçisi olup, normal saatler dışında hazırlama, tamamlama, temizleme işlerinde çalışan
işçilerin bu işler için aldıkları ücretler hesaba katılmaz.
2. İşveren veya işveren vekili, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye izin dönemine ilişkin ücreti ile
ödenmesi bu döneme rastlayan diğer ücret ve ücret niteliğindeki haklarını izine başlamadan önce peşin
olarak vermek veya avans olarak ödemek zorundadır.
3. Yüzde usulünün uygulandığı yerlerde izin ücreti yüzdelerden toplanan para dışında işveren tarafından
ödenir.
4. Yıllık ücretli izin süresine rastlayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ayrıca ödenir.
5. Kısmi süreli ve çağrı üzerine çalışanlara; izin dönemine rastlayan çalışması gereken sürelere ilişkin
ücretleri, yıllık izin ücreti olarak ödenir.
ADI: ELEKTRİK İÇ TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ
SAYI: 18565
MADDE 1. KAPSAM
Elektrik iç tesislerinin kurulması ve işletilmesini kapsar, elektrik enerjisinin üretilmesine ve dağıtılmasına dair
yapı içindeki tesisleri kapsamaz.
MADDE 2. TANIMLAR
Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri; İnsanlar, diğer canlılar, bitkiler ve eşyalar için bazı durumlarda tehlike
olabilecek ve elektrik enerjisinin üretilmesini, özelliğinin değişmesini, biriktirilmesini, iletilmesini, dağıtılmasını
ve mekanik enerjiye, ışığa, kimyasal enerjiye dönüştürülerek kullanılmasını sağlayan tesislerdir.
Elektrik Zayıf Akım Tesisleri; Normal durumlarda insanlar ve eşyalar için tehlikeli olan akıların meydana
gelemediği tesislerdir
Şebeke; Akım kaynağından tüketim araçlarının bağlantı ucuna kadar olan hava hatları ve kabloların tümü
Yapı Elektrik Tesisi; Ev, ticarethane, bürü vb yerlerde yapılan ve toprağa karşı gerilimi 250 V’a kadar olan
elektrik kuvvetli akım tesisleri
Aşırı Akım Koruma Aygıtları; Elektrik akımının öngörülen bir sınır değeri aşması durumunda kendiliğinden
kesen aygıt ve düzenlerdir. Bunlar;


Eriyen telli sigortalar
Aşırı akım koruma anahtarları (otomatik sigorta, motor koruma anahtarları gibi)
Kısa Devre; İşletme bakımından birbirine karşı gerilim altında olan iletkenler arasında bir arıza sonucunda
meydana gelen iletken bağlantıdır.
Hat Teması; Kısa devre olayının geçtiği akım devresi üzerinde faydalı bir direnç bulunmasıdır
Kaçak Akım; Gerilim altında bulunmayan iletken bölümler, akım sisteminin orta noktasına doğrudan doğruya
topraklanmış bir şebeke noktasına yada toprağa iletken olarak bağlı ise, gerilim altında olan tesis bölümlerinde
bu bölümlere yalıtkan madde üzerinden işletme gereği geçen akımdır
154
Alçak Gerilim; Etken değeri 1000 volt ya da 1000 voltun altında olan gerilimdir
Yüksek Gerilim; Etken değeri, 1000 voltun üstünde olan gerilimdir.
Tehlikeli Gerilim; Etkin değeri 50 voltun üstünde olan gerilimdir.
Koruyucu Yalıtma; İşletme yalıtkanlığına ek olarak yapılan ve gerilim altında olmayan iletken tesis
bölümlerinin, işletme yalıtımının görev yapmaması durumunda gerilim altında kalmalarını önleyecek ya da
bunları dıştan örtecek biçimde yapılan yalıtımdır
Üzerinde Durulan Yerin Yalıtılması; İnsanın üzerinde bulunduğu yer aracılığı ile toprağa ve el ulaşma
uzaklığı (basılan yerden başlayarak yukarı 2,5 m, aşağı ve yanlara 1,25 m) içindeki toprakla temasta olan
gerilim altında olmayan iletken tesis bölümlerine ve öteki iletken bölümlere karşı yalıtıldığı koruyucu yalıtma
biçimidir
Küçük Gerilim; Bir yalıtım hatasında yüksek dokunma gerilimi baş göstermemesi için anma gerilimleri 42
Volta kadar olan akım devrelerinin topraklanmadan çalıştığı bir koruma tedbiridir.
Koruma Topraklaması; Bir yalıtım hatasında elektrik devresinin aşırı akım koruma aygıtları ile açılmasını
sağlamak için gerilim altında olmayan iletken tesis bölümlerinin topraklayıcılara ya da topraklanmış bölümlere
doğrudan bağlanmasıdır
Sıfırlama; Bir yalıtım hatasında elektrik devresini aşırı akım koruma aygıtları ile açılmasını sağlamak için,
gerilim altında olmayan iletken tesis bölümlerini sıfır iletkenine ya da buna iletken olarak bağlanmış bir koruma
iletkeninin aynı biçimde bağlanmasıdır
Elektrik Tesisatçısı veya Tesisatçı: Elektrik iç tesis yapım işini üstlenen ve ilgili idarelere karşı yürürlükteki
kanunlara, yönetmeliklere, imar planına, ruhsat ve eki projelerine, Türk Standardlarına, teknik şartnamelere, iş
güvenliği ile ilgili tüzüğe, ilgili diğer tüm mevzuat hükümlerine, fen sanat ve sağlık kurallarına uygun olarak
tamamlanmasından, tesisatın sağlamlığından, niteliklerinden, usulsüz ve tekniğe aykırı yapılmasından
doğacak zararlardan sorumlu olan elektrik yüksek mühendisi, elektrik veya elektrik-elektronik mühendisi yada
elektrikle ilgili fen adamlarını,
MADDE 4. GERİLİMLER
Yönetmeliğin kapsamına giren tesislerde kullanılacak gerilimler Aydınlatma, kuvveti sinyal, kumanda ve
haberleşme tesisleri için alternatif ve doğru akımda 1000 volt ya da altında olan gerilimdir.
MADDE 13. TESİSTE YAPILABİLECEK DEĞİŞİKLİKLER
Kurulu gücün %20’sini geçmeyecek değişikliklerle ilgili mevcut proje üzerinden proje mükellefi tarafından
yapılacak değişiklikler, işletmece onaylanıp tesisatçı tarafından denetim kuruluşuna bildirildikten sonra yapımı
başlanacaktır.
Zorunlu nedenlerle tesiste yapılacak değişimin %20’yi geçmesi durumunda uygulama projesi yeniden
hazırlanacaktır.
MADDE 20. ELEKTRİK TESİSATÇISININ SORUMLULUĞU
Elektrik tesisatçısı, tesisin sağlamlığından, niteliğinden, usulsüz ve tekniğe aykırı olarak yapılmış olmasından
doğacak zararlardan sorumludur.
MADDE 22. İZİN VERİLEN EN BÜYÜK YÜK DEĞERİ
Üç fazlı tesislerde nötr iletkeni bulunanımda faz-nötr iletkeni bulunmayanlarda iki faz arasında bağlanacak
yükün değeri en çok 5 kW olabilir.
MADDE 26. MOTORLAR
Anma gücü 0,5 kW geçmeyen bir fazlı motorlar, elektrik priz linyelerine bağlanabilir.
0,5 kW – 3 kW kadar olanlar için ayrı bir hat çekilir
Anma güçleri 3 kW bükük olan motorların üç fazlı şebekelere bağlanabilmeleri için üç fazlı olmaları gerekir.
MADDE 28. İZİN VERİLEN GERİLİM DEĞİŞME ORANI
Elektrik şebekelerinde 0,5 den fazla gerilim dalgalanmasına neden olan tesislerin elektriği kesilir
155
MADDE 30. GERİLİM ALTINDA BULUNAN BÖLÜMLERE DOĞRUDAN DOĞRUYA DOKUNMAYA KARŞI
KORUMA
1. Elektrik işletme ara.larının gerilim altında bulunan bölümleri ya bütün devreleri boyunca yalıtılmış olmalı
yada yapılışları, durumları ve düzenleme biçimleri ile yada özel düzenler aracılığıyla doğrudan doğruya
dokunmaya karşı korunmuş olmalıdır
2. Emaye tabakası, oksit tabakası ve özel madde emdirilmiş olsa da lifli maddelerden yapılan örtüler
dokunmaya karşı koruyucu önlem sayılmaz
3. Kaynak tesislerinde, tavlama ve eritme ocakları ile elektroliz tesisleri gibi elektro kimyasal tesislerde,
teknik ve işletme bakımından yapılması imkansızsa, dokunmaya karşı koruma yapılmayabilir. Vu
durumda çalışma sırasında üzerinde durulan yerin yalıtılması, yalıtılmış ayakkabı ve aygıtların
kullanılması gibi tedbirler alınmalıdır.
4. 42 volta kadar anma gerilimlerinde el ulaşma uzaklığı içinde gerilimli bölümlere dokunmaya karşı
koruma yapılmayabilir. Bu hüküm yangın yada patlama tehlikesi olan işletmelerde uygulanmaz
5. EI ulaşma uzaklığı içinde bulunan iletken ve kabloların koruyucu örtü ve dış kılıfları elektrik işletme
araçlarının mahfazaları içine sokulmalıdır.
MADDE 31. GERİLİM ALTINDA BULUNAN BÖLÜMLERE DOLAYLI OLARAK DOKUNMAYA KARŞI
KORUMA
1. 50 V üstündeki gerilimler, yüksek dokunma gerilimidir. Alternatif gerilimde etken değer esas alınır
2. Gerilim altında bulunan bölümlere dolaylı olarak dokunmaya karşı;
 Koruyucu yalıtma
 Küçük gerilim kullanma
 Koruma topraklaması
 Sıfırlama
 Koruma hat sistemi
 Hata gerilimi koruma bağlaması
 Hata akımı koruma bağlaması
 Koruyucu ayırma
MADDE 32. GERİLİM ALTINDA BULUNAN BÖLÜMLERE DOLAYLI OLARAK DOKUNMAYA KARŞI
KORUMA TEDBİRLERİN ALINMASI İÇİN GENEL BİLGİLER VE BU TEDBİRLERİN UYGULANMASI
Uygulama koruma sistemlerinin etkisi aşağıdaki gibi sağlanmalıdır;
1. Gerilim altında olmayan tüm iletken tesis bölümlerini birbirlerine, koruma, iletken bağlantı klemensine
ve koruma iletkenine bağlantıları iyi iletken bir biçimde yapılmalıdır
2. Topraklama kontağı olan prizler, koruma iletkenine bağlanmadan kullanılmamalıdır
3. Koruma iletkeni olarak kullanılan yalıtılmış iletkenler ve kablolar bütün uzunlukları boyunca belirli
renklerde işaretlenmiş olmalıdır. Sıfır iletkenleri de aynı biçimde işaretlenmelidir ve bu işaret başka
hiçbir iletken için kullanılmamalıdır.
 Bağlama ve dağıtım tesisleri ile elektrikli taşıt iletkenlerinde, koruma iletken ya da bu iletkenin
bağlantı yeri, şekli ya da yazı ile işaretlenmişse renkli işaretleme yapılmayabilir
 Koruma iletkeni elektrik işletme araçlarını gövdeleri ya da çelik yapı bölümlerinden meydana
geliyorsa renkli işaretleme yapılamayabilir
 Hava hatlarında renkli işaret yapılmayabilir
4. Elektrik işletme araçlarının metal gövdeleri ya da bunların çelik yapı bölümleri ile elektrik tesislerinin
vinç köprüleri, tablolar, kablo taşıyıcı ızgaralar gibi metal bölümleri elektriksel iletkenliği yeterli olan bir
bütün meydana getirmelidir.
5. Yukarıda yazılı metal yapı bölümleri vb. ek yerleri, iyi iletken kalacak biçimde kaynak yapılmalı ya da
uygun yardımcı gereçler kullanılarak cıvata ya da perçinlerle birbirine bağlanmalıdır.
6. Metal yapı vb. tesis bölümleri, uygun yardımcı gereçler kullanılarak koruma iletkenine bağlanmalıdır.
Bu bağlantılar, kendiliğinden gevşemeyecek biçimde yapılmalıdır.
7. Koruma iletkenini meydana getiren çeşitli metal yapı bölümlerinin sökülmesi, koruma iletkenini
kesilmesine neden olmamalıdır.
8. Koruyucu yalıtmalı tüketim araçlarının fiş-priz düzenlerinde topraklama kontağı bulunmayabilir
9. Koruyucu ayırma düzeni kullanılan tesislerde prizlerin topraklama kontağı bulunmayabilir
10. Fişler aynı tesiste daha yüksek gerilim için kullanılan prizlere sokulmayacak yapı ve özellikte olmalıdır
156
11. Tüketim araçlarına sabit olarak bağlanmış olan ve koruma iletkeni bulunmayan bükülebilen kordonlarla
birlikte bir bütün meydana getiren lastik ya da termoplastik gibi yalıtkan maddelerde yapılan fişler,
topraklama kontağı olan prizlere uymalı, fakat kendilerini topraklama kontağı bulunmamalıdır. Bu
fişlerin yan taraflarındaki oyukların içine konulan metal levhacıklar koruma kontağı sayılmaz. Çünkü
bunlar koruma iletkenlerine bağlantı sağlamaz.
MADDE 33. KORUYUCU YALITMA
Koruyucu yalıtmanın amacı, toprakla temasta bulunan iletken bölümlere ya da üzerinde durulan yere karşı
yüksek dokunma gerilimlerinin etkisinde kalmayı engellemektir.
İşletme araçlarında koruyucu yalıtma, örneğin yalıtkan maddeden yapılmış mahfaza ve kapaklarla, tamamen
yalıtılmış tesis gereçleri kullanılarak ve küçük makinelerin preslenmiş yalıtkan gereçlerden yapılması yada
dişli, mil, hareket çubukları ve gövdelerde yalıtkan ara parçalarının kullanılması ile sağlanır.
Taban yalıtımında sadece yerleri değişmeyen işletme araçlarında izin verilir. Bunun için yalıtılmamış durma
yerleri ile el ulaşma uzaklığı içinde bulunan, toprağa değen iletken bölümler yalıtkanla kaplanmalıdır.
MADDE 35. KORUMA TOPRAKLAMASI
Koruma topraklamasının amacı, insanları ve hayvanları tehlikeli dokunma ve adım gerilimlerine karşı korumak
için gerilim altında olmayan iletken tesis bölümlerinde meydana gelebilecek yüksek dokunma gerilimin sürekli
olarak kalmasını önlemektir. Koruma topraklaması, anılan tesis bölümleri topraklayıcılara ya da topraklanmış
bölümlere bağlanarak yapılır.
MADDE 36. SIFIRLAMA
Sıfırlamanın amacı, işletme araçlarının gövdesinde yüksek dokunma gerilimlerinin sürekli kalmasını
önlemektir.


10 mm²’nin altındaki bakır iletken kesitlerinde ayrı bir koruma iletkeni üzerinden sıfır iletkenine
bağlanarak
10 mm²’nin üzerindeki bakır iletken kesitlerinde de doğrudan doğruya sıfır iletkene bağlanarak
Sıfırlamanın uygulandığı şebeke ve tesislerde sıfır iletkeni ile bağlantısı olmayan koruma topraklamasının
yapılmasına izin verilmez
Sıfırlamanın uygulandığı şebeke ve tesislerde koruma iletkenine bağlanmaksızın hata gerilimi ile çalışan
koruma aygıtları kullanılabilir.


Sıfır iletkeni, özel koruma iletkeni ve orta iletken belli renklerle tanıtılmalı
Sıfır iletkeni üzerine aşırı akım koruma aygıtları bağlanmaz
MADDE 37. KORUMA HAT SİSTEMİ
Amacı; yüksek dokunma gerilimlerini önlemektir. Bu istek, gerilim altında olmayan bütün iletken tesis
bölümlerinin birbirine dokunabilir metal yapı bölümlerine boru hatlarına vb. ile topraklayıcılara bir koruma
iletkeni üzerinden bağlanması ile sağlanır
Şebeke topraklanmadan çalıştırılmamalıdır.
Koruma iletkeni faz iletkenleri ile birlikte açık gri renkli yalıtılmış iletken olarak ortak bir kılıf ya da boru içinde
ya da bunlardan ayrı çıplak iletken olarak çekilmelidir.
Koruma hat sisteminin toplam toprak direnci 20 ohm’u aşamaz
MADDE 38. HATA GERİLİMİ KORUMA BAĞLAMASI
Amacı, gerilim altında olmayan iletken tesis bölümlerinde meydana gelebilecek olan yüksek dokunma
gerilimlerini tesiste sürekli olarak kalmasını, böyle bir durum ortaya çıktığında tüm faz iletkenlerini ve varsa
orta iletkenlerinin devresini birlikte 0,2 s içinde açarak önlemektir.
Koruma iletkenini, öteki iletkenlerin yalıtkanlık durumların denetlemek için kullanılması durumunda, koruyucu
boru içinde çıplak olarak çekilmesi uygun olur.
Yardımcı topraklayıcılar, genellikle tarım işletmeleri ve öteki sanayi işletmelerinde çamaşırhaneler gibi ıslak
yerlerde kullanılır.
MADDE 39. HATA AKIMI KORUMA BAĞLAMASI
157
Amacı, gerilim altında olmayan iletken tesis bölümlerinde meydana gelebilecek yüksek dokunma gerilimlerinin
tesiste sürekli olarak kalmasını, böyle bir durum ortaya çıkması durumunda akan ve belirli bir değeri aşan
arıza akımının tüm faz iletkenlerini ve varsa orta iletken devresini 0,2 sn içinde açması ile önlemektir.
MADDE 40. KORUYUCU AYIRMA
Koruyucu ayırma düzeni, anma gerilimleri en çok 380 volta kadar olan elektrik tüketicilerinin akım devrelerini
bir ayırma transformatörü ya da metogeneratör aracılığıyla besleme şebekesinden ayırır.
Amacı, transformatörün çıkış tarafında bağlı işletme aracında bir gövde teması, işletme aracının gövdesi ile
toprak arasında besleme şebekesinden geçebilecek dokunma gerilimlerinin meydana gelmesini önlemektir
Koruma tedbiri olarak koruyucu ayırma ancak hatların zedelenmesi ya da metal gövdenin bir ara fiş-priz
düzeninde gövde teması sonucunda sekonder tarafta toprak teması olmadığı sürece etkilidir.
Buhar kazanları, çelik iskeleler, gemi gövdeleri vb. iletken metal çalışma bölümleri gibi çok tehlikeli olabilecek
yerlerde, korunması gereken tüketim araçlarının gövdeleri özel bir iletken ile üzerinde durulan yerdeki metal
bölüme bağlanmalıdır
MADDE 43. ELEKTRİK TESİSLERİNİN ATMOSFERİK BOŞALMALAR SONUCUNDA MEYDANA GELEN
AŞIRI GERİLİMLERE KARŞI KORUNMASI
1. Hava Hatlı Şebekeler
a. Topraklama; Değişken dirençli parafudr ve atlama aralıkları ile en uygun korunmanın
sağlanabilmesi için bunlar en kısa yoldan ve olabildiğince küçük topraklama direnci ile
topraklanmalıdırlar
b. Tüketici Tesislerinin Korunması; Parafudr ile korunacaksa bunlar, olabildiğinde yapı giriş hattının
yakınına konulmalıdırlar. Parafudr ile tüketici tesis topraklamaları birbirine bağlanmalıdır
2. Yıldırımlık Tesisi Bulunan Yapılardaki Elektrik Tesisleri
Yıldırımlık tesisi bulunan yapılardaki elektrik tesisleri bu tesisten yeterli uzaklıktaki düşünülmesi ya da
yaklaşma noktalarında aşırı gerilime karşı koruma düzenleri ile bu tesise bağlanmalıdır.
MADDE 49. ELEKTRİK MAKİNELERİ
Elektrik makinelerinin yerleştirilmesi
a. Yabancı maddelere, suya ve dokunmaya karşı koruma tipi, yerleştirildikleri yerlerdeki şartlara
uygun seçilmelidir.
b. İşletme ve bakımları kolaylıkla yapılabilecek ve tiplerine yeterli soğutma sağlanacak biçimde
yerleştirilmelidir
c. Üzerlerindeki yol verme ve ayar düzenleri ile termometre gibi denetim düzenlerine işletme sırasında
da kolaylıkla ve tehlikesiz ulaşılabilinmelidir
d. Üzerlerindeki etiketler makine yerleştirildikten sonra kolaylıkla okunabilmelidir.
Bağlantılar, çalışma esnasındaki titeşimlere dayanıklı yapılmalıdır
Aşırı ısınmalara karşı korunması sağlanmalıdır
MADDE 50. TRANSFORMATÖRLER VE REAKTANS BOBİNLER,
Yerleştirilmeleri;
1. Elektrik makineleri için geçerli yerleştirme kuralları geçerlidir
2. Yeterli soğutma sağlanabilecek şekilde yerleştirilmeli ve tesis edilmelidir. Güçleri 15 kVA büyük olanlar
aşırı ısınmalara karşı korunmalıdır.
3. Ayar düzenleri, vantilatörler, denetim düzenleri vb. aygıtlara işletme sırasında da kolaylıkla ve tehlikesiz
bir biçimde ulaşılabilmelidir
4. Yerleştirildiği bölümde yangına ve yangının yayılmasına karşı önlemler alınmış olmalıdır
 Özellikle daha büyük güçteki transformatörler için sabit olarak tesis edilen su, karbonik asit ve
benzeri maddelerin püskürtülerek kullanıldığı yangın söndürme düzenleri.
5. Yangın ve duman nedeniyle merdiven ve çıkışlardaki serbest trafiği kesmeyecek biçimde
yerleştirilmelidir
MADDE 52: BAĞLAMA AYGITLARI
1. Anahtarlar
a. Anma akımının ve geriliminin üstünde kullanılamazlar
158
b. Normal olarak toprağa göre gerilim altında bulunan bütün kutupları aynı zamanda açılıp
kapanmalıdır
c. İşletmede meydana gelen titreşimlerle ya da kendi ağırlıkları ile kendiliğinden açılıp kapanmayacak
d. Sıcaklıkları 60° C' nin üstünde olan yerlerde, sıcak yerler için elverişli anahtarlar (örneğin porselen
yalıtkan!) anahtarlar) kullanılmalıdır
e. Anahtarların bir ucuna birden fazla iletken bağlanamaz. Yani anahtar, dağıtım kutusu olarak
kullanılamaz.
f. Topraklanmış tesiste sıfır iletkenleri hiçbir şekilde kesilemez ve bu iletken üzerine anahtar
konulamaz.
g. Aydınlatma devrelerinde termik ve magnetik koruyuculu anahtar kullanıldığında bunun ayrıca
sigorta ile korunması gerekmez.
h. Anahtardan, anahtar altı prize geçiş yapılamaz.
2. Fiş-Priz Düzenleri
a. İç tesislerde kullanılacak fiş ve prizlerin anma değerleri 10 A'in altında olamaz. Belirli bir cihaz için
öngörülen prizlerin anma akımları cihaz gücü ile uygun olacak ve bu prizlerin anma akımları 16 A'in
altında olmayacaktır.
b. Koruma iletkenleri fiş ve prizlerin toprak işareti bulunan yerlerine bağlanmalıdır.
c. Elektrik tesislerinde lambaların duy ve soketlerine takılı prizler kullanılmaz. Aynı şekilde sabit fişler
bulunan çok prizler de kullanılmaz
d. Prizler dağıtım kutusu olarak kullanılmaz
e. Bir fişe birden fazla sabit olmayan iletken bağlanmaz
f. Konutlarda salonlar (20 m² büyük alanlar) ve mutfak için en az 2, odalar ve banyo için en az 1 priz
tesis edilir.
3. Sigortalar
a. Elektrik hatları eriyen telli sigortalar ya da kesiciler ile korunmalıdır
b. Koruyacakları iletkenlerin ve aygıtların tehlikeli biçimde ısınmalarını önleyecek nitelikte seçilmelidir
c. Elektrik tesislerinde yamanmış ya da üzerine tel sarılarak köprülenmiş sigortalar kullanılmaz
d. Sigorta ve kesiciler korunacak hattın başına konulmalıdır
e. Priz devreleri aydınldoğru gerilim kullanılacaksa atma devrelerinden ayrı olmalıdır. Zorunluluk
durumunda, aydınlatma devresine en çok bir priz bağlanabilir
f. Topraklanmış iletkenlere sigorta konulmaz
g. Doğru akımla çalışan çok iletkenli ya da alternatif akımla çalışan çok fazlı sistemlerde sıfır
iletkenine sigorta konmaz
MADDE 53. AYDINLATMA AYGITLARI ve BUNLARA AİT DONANIMLAR
1. Aydınlatma tesislerinde yürürlükteki standartlara uygun aydınlatma aygıtları ve donanımlar
kullanılacaktır
2. 250 V’dan yüksek şebeke gerilimi kullanılmayacaktır
3. Aydınlatma aygıtlarında faz ve nötr iletkenleri olarak yalıtılmış iletkenler kullanılacaktır
4. Yapı dışında kullanılacak aygıtlar içine su toplamayacak biçimde yapılmış olacaktır
5. Aydınlatma aygıtlarını askı düzenleri, tavan kancaları en az 10 kg olmak üzere asılacak aygıt
ağırlığının 5 katını taşıyabilmelidir
6. Kazanlar, hazneler, borular vb. iletken gereçlerden yapılmış dar ve hareket edilmesi sınırlı yerlerde
el lambaları gibi taşınabilen aydınlatma aygıtları ancak aşağıdaki şartlar yerine getirilirse
kullanılabilir.
a. Alternatif gerilim kullanılacaksa bağlantı iletkenleri kesinlikle küçük gerilimi ya da koruyucu
ayırma amacıyla kullanılabilen transformatöre bağlanmalıdır
b. Doğru gerilim kullanılacaksa Madde 31. Gerilim altında bulunan bölümlere dolaylı olarak
dokunmaya karşı koruma düzenlerinden biri kullanılır
7. Kazan dairesi, banyo, hamam ve benzeri nemli ve ıslak yerlerde lambadan lambaya geçiş
yapılması tavsiye edilmes. Geçiş yapılması zorunlu ise, geçişler lütsr klemens benzeri düzenlerle
yapılabilir
MADDE 55. ELEKTRİKLİ ISITMA AYGITLARI
Elektrikli battaniye, elektrikli yastık, hayvan bakımı ve yetiştirilmesine ait ısıtma aygıtları….ancak anma
gerilimleri 380 V’a kadar olan tesislerde kullanılabilir
159
Deri ve saç bakımında kullanılan elektrikli ısıtma aygıtlarının normal çalışma durumunda insan ya da
hayvanların deri ya da saçlarına dokunan bölümleri, küçük gerilimle çalışmalı ya da koruyucu yalıtmalı
olmalıdır
MADDE 61. NEMLİ ve ISLAK YERLER
Sabit tesis için yalnız plastikle kaplı nemli yer ve iletkenler ya da kablolar kullanılabilir
Elektrik işletme araçları en azından su damlalarına karşı korunmuş tipte olmalıdır
Fiş-priz düzenlerin yalıtkan korunacağı bulunmalıdır.
Döşemelerine, duvarlarına ve donatımına temizlik amacıyla su fışkırtılan yerlerde bulunan ve üzerlerine
doğrudan su püskürtülen işletme araçları en azından su demetlerine karşı korunacak tipte olmalıdır.
5. Yıpratıcı etkisi olan buhar ve dumana açık metal parçalara, örneğin koruyucu boya yada dayanıklı
gereçler kullanılarak korozyona karşı korunmalıdır.
1.
2.
3.
4.
MADDE 62. AÇIK HAVA TESİSLERİ
Islak yerlere dair hükümler geçerlidir.
Tüm işletme araçları püskürtme suya karşı korunmuş tipte, aydınlatma aygıtları da yağmura karşı korunmuş
tipte olmalıdır
MADDE 63. BANYOLAR ve DUŞ YERLERİ
1.
2.
3.
4.
Banyo küveti ya da duş küveti bulunan bölgelerde koruma bölgesinde (yerden 2.25 m yükseklikte ve
küvet yada duş havuzu kenarlarından 60 cm uzaklıktaki bölüm) sıva altından ve duvar örtülerinin
arkasından kesinlikle iletken geçirilemez.
Başka yerleri besleyen hatlar banyo ya da duş yerlerinden geçirilemez.
Tarif edilen koruma bölgesinin içerisinde priz ve anahtar tesis edilemez
Çağırma ve sinyal tesisleri, koruma bölgesi içerisinde ancak en fazla 24 V'luk küçük gerilim bulunursa
kullanılabilir.
MADDE 64. YANGIN TEHLİKESİ OLAN YERLER
1. Kısa devre ve toprak teması sonucunda yangın çıkmasını önleyen koruma düzenlerinin kullanılması
2. Sıfırlama uygulanması durumunda, yangın tehlikesi olan yerin dışındaki son dağıtım tablosunda
başlayarak bu yerde korunması gereken aygıtlara kadar koruma iletkeni olarak ayrı bir iletken
çekilmelidir.
3. Çelik yapılar, metal borular gibi dokunulabilen büyük iletken yapı bölümleri birbirlerine ve örneğin
dağıtım tablolarında koruma iletkenlerine bağlanmalıdır.
4. İletkenler açık olarak örneğin izolatörler üzerine çekilemez. İplik fabrikalarında olduğu gibi fazla yanıcı
maddelerin tehlikeli olabilecek kadar toplanma imkanı olmayan yerlerdeki seri iletkenleri bunun
dışındadır.
5. Toz ve lifli maddeler nedeniyle yanma tehlikesi gösteren yerlerdeki tesis anahtarları, fiş-priz düzenleri,
kutular (buatlar) ve benzeri tesis gereçleri kapalı yada en azından su damlalarına karşı korunmuş tipte
olmalıdır
6. Fiş ve prizlerin gövdeleri yalıtkan maddeden yapılmış olmalıdır. Tehlikeli yerlerdeki duvar prizleri,
mekanik darbelere karşı korunmuş olmalıdır.
7. Bağlama tesisleri tablolar, bağlama aygıtları, aşırı akım koruma aygıtları, yol vericiler, transformatörler
vb. aygıtlar yarı kapalı tipte ve toz ya da lifli maddeler nedeniyle yanma tehlikesi gösteren yerlerde
kullanılanlar ise tamamen kapalı tipte olmalıdır.
8. Elektrik makineleri yarı kapalı tipte olmalıdır. Toz ve lifli maddeler nedeniyle yanma tehlikesi gösteren
yerlerde kullanılan makinelerin klemens kutuları ise tamamen kapalı tipte olmalıdır
9. Toz ve lifli maddeler nedeniyle yanma tehlikesi gösteren yerlerde kullanılacak aydınlatma aygıtları
tamamen kapalı tipte olmalıdır
MADDE 67. TİYATRO, SİNEMA VB. TOPLANTI YERLERİNDE YAPILACAK TESİSLER
1. 250 V geçen gerilim kullanılmaz
2. Üçten fazla lamba bulunan yerlerde hol, maddmerdiven ve kapılardaki lambalar ayrı sigortası bulunan
en az iki devreye bağlanacaktır.
3. Sigorta ve anahtarlar, halkın giremeyeceği bir yerde bir arada bulunacaktır.
ADI: ELEKTRİK İLE İLGİLİ FEN ADAMLARININ YETKİ GÖREV VE SORUMLULUKLARI HAKKINDA
YÖNETMELİK
160
SAYI: 20339
3542 sayılı kanun ile 3194 sayılı kanun kapsamında tanımlanan Fen Adamlarından elektrik ile ilgili olanların
yetki, görev ve sorumluluklarını belirlemektir
MADDE 2. DAYANAK


3194 sayılı İmar Kanunu’nun 44. Maddesi,
MADDE 3. FEN ADAMLARININ GRUPLANDIRILMASI
Elektrik ile ilgili fen adamları gördükleri teknik veya mesleki öğrenim seviyelerine göre gruplandırılır
1. Grup; En az 3 veya 4 yıl yüksek öğrenim görenler
2. Grup; En az 2 yıl yüksek teknik öğrenim görenler ile ortaokuldan sonra en az 4 veya 5 yıl mesleki ve
teknik öğrenim görenler
3. Grup; En az lise dengi meslek ve teknik öğrenim görenler, lise mezunu olup bir öğrenim yılı süreyle
Bakanlıkların açtığı kursları başarı ile tamamlamış olanlar ile Çıraklık ve Mesleki Eğitimi kanunun
öngördüğü eğitim sonucu ustalık belgesi alanlar
MADDE 4. ELEKTRİK İLE İLGİLİ FEN ADAMLARININ GÖREV, YETKİ ve SORUMLULUKLARI
1. GRUP
2. GRUP
Elektrik İç Tesis Projesi 50 kW kadar
Müelliflik İşleri
30 kW
3. GRUP
16 kW
Elektrik İç Tesis Yapım 1.500 kW, 400 V’a 1.250 kW, 400 V’a 500 kW, 400 V’a
İşi
kadar
kadar
kadar
İşletme ve Bakım İşleri
1.500 kW, 36 kW’a 1.000 kW, 36 kV’a 500 kW, 36 kV’a
kadar
kadar
kadae
ADI: ELEKTRİK KUVVETLİ AKIM TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ
SAYI: 24246
Elektrik kuvvetli akım tesislerinin kurulmasının, işletilmesinin ve bakımının can ve mal emniyeti bakımından
güvenlikle yapılmasına ilişkin hükümleri kapsar.
Aşağıdaki tesisler bu Yönetmeliğin kapsamına girmez:



Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği kapsamındaki tesisler
Elektrikle işleyen taşıtlara ilişkin besleme ve cer hatları
Maden işletmelerindeki elektrik tesisleri
MADDE 2. DAYANAK
3154 sayılı Enerji ve Tabi Kaynakları Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanunun 28. Maddesi
MADDE 4. TANIMLAR
Alçak gerilim: Etkin değeri 1000 volt ya da 1000 voltun altında olan fazlar arası gerilimdir.
Yüksek gerilim: Etkin değeri 1000 voltun üstünde olan fazlar arası gerilimdir.
Tehlikeli gerilim: Etkin değeri, alçak gerilimde 50 voltun üstünde olan, yüksek gerilimde hata süresine bağlı
olarak değişen gerilimdir.
161
Hava hattı: Kuvvetli akım iletimini sağlayan mesnet noktaları, direkler ve bunların temelleri, yer üstünde
çekilmiş iletkenler, iletken donanımları, izolatörler, izolatör bağlantı elemanları ve topraklamalardan oluşan
tesisin tümüdür.
MADDE 10. AYGITLARIN ARK ve KIVILCIMLARDAN KORUNMASI
Kuvvetli akım elektrikli aygıtları, kullanılmaları ya da işletilmeleri sırasında oluşacak ark ve kıvılcımlar, insan ve
eşyalar için tehlikeli olmayacak biçimde yapılmalıdır. Bu aygıtlar TS, yoksa EN, HD…uygun olmalıdır.
Yangın tehlikesi bulunan yerlerdeki sigortalı ayırıcılarda oluşabilecek arkların yaratacağı yangın tehlikesini en
aza indirmek üzere, bu tip ayırıcıların bulunduğu direklerin altına 10 cm. kalınlığında ve 3 metre yarıçapında
bir bölgeye mıcır dökülecek veya grobeton atılacaktır.
MADDE 14. AYGITLARIN DÜZENLENMESİ
İşletme sırasında üzerinde manevra yapılacak aygıtlar ve okunacak ölçü aletleri kolayca ve tehlikesizce
ulaşılabilecek yerlerde olacaktır. Elle ya da yalıtkan penslerle kumanda edilen sigortalar, ayırıcılar, kesicilerin
kumanda kollarının tutma noktaları zeminden en az 50 cm ve en fazla 170 cm yükseklikte olacaktır.
MADDE 17- YARDIMCI AKIM DEVRELERİNİN AŞIRI AKIMLARA KARŞI KORUNMASI
Ana otomatik aygıtları yardımcı bir akımla çalıştıran açma elektromıknatısları, röleler vb. yardımcı aygıtların
akım devrelerine genel kural olarak sigorta konulmamalıdır. İşletme tekniği bakımından kullanımları gerekli
olursa bu devreler ve sigortalar yardımcı akımın birkaç katını sürekli olarak taşıyabilmelidir.
MADDE 18- AYGITLARIN KORUMA TOPRAKLAMASINA BAĞLANMASI
Kuvvetli akımla çalışan metal gövdeli elektrik aygıtlarını ve koruyucu kutularını topraklama iletkenine bağlamak
için bir düzen bulunmalıdır.
MADDE 21. UYARMA LEVHALARI
Tesis bölümlerine görevlilerin makineler, aygıtlar ve iletkenlerin ne işe yaradığını anlatan bozulmaz türden
yazı, işaret ve şemalar konulmalıdır
Ayrıca uygun yerlere;
1. Elektrik akımının neden olduğu kazalarda yapılacak ilkyardım yönergeleri
2. Tesisin bağlama şeması
3. Tesisin işletilmesi sırasında alınması gereken özel önlemler
MADDE 23. AYDINLATMA


Aydınlatma tesisi, Y.G. hücreleri ve A.G. pano odalarında en az 250 lux,
Transformatör odalarında en az 150 lux
Söz konusu lambalar sürekli insan bulunan yerlerde enerji kesintilerinde otomatik devreye girecek şekilde
yapılır.
MADDE 25. YÜKSEK GERİLİM TESİSLERİNİN BULUNDUĞU YERLERİN BAŞKA İŞLER İÇİN
KULLANILMAMASI
Yüksek gerilim tesislerine ayrılan ve işletilmekte olan yerler, güvenlik için gerekli olan (manevra çubuğu, izole
eldiven vb.) gereçlerden başka eşyaları depolamak için ya da başka bir amaçla kullanılamaz.
MADDE 30. AKÜMÜLATÖRLERİN ve BULUNDUĞU YERLERİN HAVALANDIRILMASI
Akümülatörlerin kuru tip olması zorunludur. Bu tip akülerin bulunduğu odalarda ilave havalandırma önlemine
ihtiyaç yoktur ve ayrıca akü odasına ihtiyaç duyulmaz.
MADDE 31. KURŞUN-ASİTLİ AKÜMÜLATÖR ODALARI
1. Kuru havalı, serin, sarsıntısız olmalı ve olabildiğince sıcaklık değişmelerinin etkisinden uzak
bulundurulmalıdır.
2. Olabildiğince don tehlikesinden uzak olmalı, ısıtma gereği duyulmamalıdır. Kurşun - asitli akümülatör
odaları hiç bir şekilde açık ateş ya da kızarmış cisimlerle ısıtılmamalıdır.
3. Dışarıdan kolayca ulaşılabilen, örneğin insanların gelip geçtiği yollara açık olan akümülatör odalarının
pencereleri sık örgülü tel kafes ya da telli camla korunmalıdır.
162
4. Kapılar, pencere çerçeveleri, duvarlar, tavanlar akümülatör yerleştirilen döşeme ve düzlükler elektrolit
etkisine karşı dayanıklı olmalıdır. Gerektiğinde bu etkiye karşı koruyucu boyalar kullanılmalıdır
5. Kurşun - asitli akümülatör odalarındaki elektrik tesisleri için nemli ve benzeri yerlere ilişkin iletken, kablo
ve elektrik işletme gereçleri kullanılmalıdır. Bu yerlerde akkor telli lamba ve su geçirmez tip armatür
kullanılmalı, kıvılcım yapabilen kollektörlü vantilatörler kullanılmamalıdır.
6. Anahtar, priz vb. gibi işletme sırasında alevlenmeye sebep olabilecek, kıvılcım çıkaran elektrik araçları
akümülatör odalarının dışarısına konulmalıdır.
7. Kurşun - asitli akümülatör odalarında amonyak gibi zararlı gazlar bulundurulmamalıdır.
8. Kurşun - asitli akümülatör bataryası için gerekli gereçlerin konacağı bitişik bir bölme olmalı ve burada
lavabo bulunmalıdır.
9. Akümülatörlerin bulunduğu yerler tercihen doğal havalandırmanın yeterli olabileceği biçimde
yapılmalıdır.
10. Pencere, kapı vb. ile havalandırma için gerekli hava sağlanamazsa, akümülatör tesislerinin
büyüklüğüne göre kıvılcım yapmayan vantilatör, havalandırma boruları ya da kanalları vb. gibi yapay
havalandırma düzenleri kullanılmalıdır. Bu boru ve kanallar elektrolit etkisine karşı dayanıklı olmalı,
duman bacalarına ya da ateşli (ocak, vb.) yerlere açık olmamalıdır.
MADDE 34. GÖREVLİLERİN KORUNMASI
Kurşun-asitli akümülatör işletmesinin zararlı etkilerine karşın çalışanların korunması için alınacak önlemler;
1.
2.
3.
4.
5.
Kibrit, çakmak dahil ateş yakılmamalıdır
Kıvılcım çıkaracak aletler kullanılmamalıdır
Cep telefonu kapalı tutulmalıdır
Asit ve/veya asitli suyla temas edildiğinde hemen temas eden uzuvlar temiz su ile yıkanmalıdır
İçeride birikmiş gaz varsa mahal terk edilmelidir
MADDE 44. HAVA HATLARI UZAKLIKLAR
Hava hattı iletkenlerinin en büyük salınımlı durumda yapılara olan en küçük yatay uzaklıkları
Hattın izin verilen en yüksek sürekli işletme gerilimi Yatay uzaklık
kV
m
0-1
(1 dahil)
1
1-36
(36 dahil)
2
36-72,5
(72,5 dahil)
3
72,5-170
(170 dahil)
4
170-420
(420 dahil)
5
Elektrik kuvvetli akım tesislerinin civarındaki tesislere olan yaklaşma mesafesi
Doğal Gaz
Ve Petrol Boru Hattı(LNG, LPG
dahil)
Yan yana veya paralel (m)
Yeraltı Kabloları İle
0-170 kV
Birbiriyle kesişme hali (m)
163
0,6
0,4
0-170 kV
Enerji Nakil Hatları İle
0-72 kV
72-420 kV (72 dahil)
Topraklama Sistemleri İle
Direk
veya
Diğer
Topraklamaları (m)
4
10
Elektrik
2
0-420 kV
MADDE 47. DİREKLER
1. Taşıyıcı direkler; görevleri yalnızca iletkenleri taşımak olan ve iletkenlerin taşıyıcı bağ ile bağlandığı
doğrusal güzergahta ya da köşede kullanılan direkler
2. Durdurucu direkler; görevleri hem hat iletkenlerini taşımak hem de durdurucu bağ ile bunları tespit
etmek olan doğrusal güzergahta ya da köşede kullanılan direklerdir.
3. Son direkler; hattın başında ya da sonunda kullanılan direklerdir.
4. Ayırım direkleri; bir ya da daha çok hattın ayrıldığı yerlerde kullanılan direklerdir.
MADDE 61. ÇALIŞANLARIN GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK İÇİN ALINACAK ÖNLEMLER
İşletme sorumluları genellikle yapılacak işler için görevlendirilen kişilere işin süresi, yeri, cinsi ve önemine
ilişkin yazılı yönergeler vereceklerdir.
Aşağıdaki durumlarda yazılı yönergeler verilmeyebilir:
1. İşi yapmakla görevlendirilen kimselerin yeterli teknik bilgi ve görgüsü varsa, kendisi ve yardımcıları için
gerekli güvenlik önlemlerini kendi sorumluluğu altına alabilirse,
2. İşletme sorumlusu tüm devre açma ve kapama işlerini kendisi yapar ya da gözetimi altında yaptırır ve
yapılan işleri kendi denetlerse.
Sözlü olarak ya da telefonla verilen emirler, bu emri alan kimseye tekrar ettirilecektir.
Kuvvetli akım tesislerinde yapılacak bakım-onarım çalışmaları sırasında çalışanların hayatının korunması
açısından mutlaka alınması gereken önlemler aşağıda açıklanmıştır:
1. Gerilimin kesilmesi: Bakım ve onarım yapılacak yere enerji sağlayan tüm kesicilerin açılması ve
bunlara ait ayırıcılar ile ayırma işleminin emniyet altına alınması gerekir.
2. Tekrar gerilim verilmesinin önlenmesi; Gerilimin kesilmesi için açılmış olan kesici ve ayırıcıların bir
başkası tarafından yanlışlıkla kapatılmasını önlemek üzere gerekli önlemlerin alınmış olması gerekir.
Bu maksatla, bu aygıtların varsa tahrik ve kumanda kilitleme düzenleri kilitlenebilmeli, aygıtların üzerine
"kapamak yasaktır", "hat üzerinde çalışılıyor" gibi yazılar asılmalıdır.
3. Çalışılacak yerde gerilim olmadığının kontrolü: Çalışılacak yeri besleyen tüm kesicilerin açılmış
olmasına rağmen söz konusu tesis bölümünün gerilim altında olup olmadığı gerekli ölçü veya gösterge
cihazları ile denetlenmeli ve denetleyen kimse gerilim olmadığı kanısına vardıktan sonra çalışmaya
başlanmalıdır.
4. Çalışılan bölüme yakın yerlerde, işletme esnasında gerilim altında bulunması gerekli başka bölümler
varsa, bu bölümlerdeki gerilimli kısımlara dokunmayı önleyecek önlemler alınmalıdır.
5. Kısa devre etme ve topraklama: Gerilimi kesilmiş yüksek gerilim tesislerinde çalışılacaksa, çalışılacak
bölüm önceden topraklanmış olan bir düzenek üzerinden kısa devre edilecektir.
MADDE 67. KUVVETLİ AKIM TESİSLERİNİN DENETİMİ ve GÜVENLİĞİ
Hava hatları dışındaki kuvvetli akım tesisleri: İşletme tarafından tesisin özellikleri göz önüne alınarak belirli
aralıklarla denetleme ve yoklamaların süresi hiç bir zaman 2 yılı geçmemelidir.
ADI: ÖZÜRLÜ, ESKİ HÜKÜMLÜ VE TERÖR MAĞDURU İSTİHDAMI HAKKINDA YÖNETMELİK
SAYI: 25412
164
50 ve daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde 4857 sayılı İş Kanununun 30 Maddesine göre çalıştırılması
zorunlu özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru işçilerin nitelikleri, hangi işlerde çalıştırılabilecekleri, bunların
işyerlerinde bağlı olacakları genel hükümler dışındaki özel çalışma hükümleri ve mesleki yönden işverence
nasıl işe alınacakları ve denetimi ile bu hükme uymayan işverenler ile ilgili düzenlemeler,
MADDE 2. DAYANAK
4857 sayılı iş kanununun 30. Maddesi
MADDE 3. TANIMLAR
Özürlü; Bedensel, zihinsel, ruhsal ve sosyal yeteneklerindeki engelleri nedeniyle çalışma gücünün en az %40
dan yoksun olduğu sağlık raporu ile belgelenen kişi
Eski Hükümlü; 6 aydan daha uzun süre hürriyeti bağlayıcı bir suçtan veya ceza süresine bakılmaksızın
Devlet Memuru olmaya engel bir suçtan hüküm giymiş ve cezaları tamamlanmış veya tecil edilmiş veya şartlı
tahliye edilmiş olanlar ile özel kanunlarında belirtilen şartlardan dolayı istihdam edilme olanağı bulunmayan
veya ömür boyu kamu hizmetinden yoksun olan çalışanlar
Terör Mağduru;



3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununa göre terör eylemlerinde şehit olan kamu görevlileri ile er ve
erbaşların daha sonra evlenmemiş eşleri veya çocuklarından birisi yoksa kardeşlerinden birisi
Çalışamayacak derecede malül olan kamu görevlileri ile er ve erbaşların varsa eşleri veya
çocuklarından birisi yoksa kardeşlerinden birisi
Malul olup ta çalışabilir durumda olanlar
Komisyon; Terör mağduru istihdamı ile ilgili olarak illerde vali veya yardımcısının başkanlığında, İl Jandarma
Komutanı, İş emniyet Müdürü veya temsilcileri, Türkiye İş Kurumu İl Müdürlüğü ile ilgili kamu kurum ve
kuruluşlarının en üst amirinden, ilçelerden kaymakamın başkanlığında İlçe Jandarma Komutanı, İlçe Emniyet
Müdürü/Amiri ve ilgili kamu kurum ve kuruluşunun en üst amirinden oluşan komisyon
MADDE 4. MÜKELLEFİYET
İşveren her yıl ocak ayı başından itibaren yürürlüğe girecek şekilde Bakanlar Kurulunca belirlenecek oranda
özürlü, eski hükümlü ile terör mağduru işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde tam zamanlı
çalıştırmakla yükümlüdür. Bu işçiler kurumdan kısmi süreli işlere yerleştirilmek isterlerse, işveren kısmi süreli iş
sözleşmesi ile de istihdam edebilir.
Bu kapsamda çalıştırılacak işçilerin toplam oranı %6 dır. Özürlüler için belirlenecek oran toplam oranın
yarısından az olamaz
1. Aynı il içinde birden fazla işyeri bulunması durumunda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı toplam
işçi sayısına göre hesaplanır.
2. İşçi sayısının tespitinde belirsiz süreli iş sözleşmesi ve belirli süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan tüm
işçiler esas alınır. Ancak yer altı ve yer üstü işlerinde çalıştırılan işçiler özürlü işçi sayısının tespitinde
dikkate alınmaz.
3. İşyerinde kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar da varsa bunlar çalışma süreleri dikkate alınarak
tam süreli çalışmaya dönüştürülür ve ayrıca işyerindeki işçi sayısına ilave edilir. Bu hesaplama
sonucunda bulunacak işçi sayısında yarıma kadar kesirler dikkate alınmaz. Yarım ve daha fazla olanlar
tama dönüştürülür.
4. Özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırılması özel kanunla yasaklanmış işyerlerinde çalıştırılan
işçiler, toplam işçi sayısının hesabında dikkate alınmaz.
5. Çalıştırılan özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru işçiler, toplam işçi sayısının hesabında dikkate
alınmaz.
MADDE 7. TALEP ve GÖNDERME
1. İşveren yükümlülüğü doğmasından itibaren 7 gün içinde niteliklerini belirterek Kurumdan yazılı talep
eder
2. Kurum en geç 15 gün içinde uygun gördüğü çalışanları talep sayısından az olmamak üzere temin
edebildiklerini işverene gönderir.
3. İşveren en geç 15 gün içinde uygun olan çalışanı işe alır, işe alınmayanların nedenlerini yazılı olarak 7
gün içinde Kuruma bildirir
165
4. Kurum bildirimden itibaren 10 gün içinde, bildirim yapılmamışsa 30 gün içinde çalışan açığının
kapatılması için son olarak uygun çalışan listesini işverene gönderir.
5. İşveren listede yer alanlardan 15 gün içinde açık kontenjanını kapatmak zorundadır
MADDE 9. İŞTEN AYRILANLARIN BİLDİRİLMESİ
İşveren herhangi bir sebeple iş sözleşmesi sona eren çalışanı ayrılış nedeni ile birlikte 15 gün içinde kuruma
bildirmek zorundadır.
MADDE 13. ÖZÜRLÜLERİN MESLEĞE KAZANDIRILMALARI, MESLEKİ REHABİLİTASYONU VE
İSTİHDAM DANIŞMANLIĞI HİZMETİ
Kurum, işverenlerden gelecek bilgilere ve yapacağı araştırmalara göre, özürlülerin hangi işi yapabileceklerini
belirleyerek, işkolu ve meslek için gerekli olan nitelikleri de göz önüne alarak, özürlüyü mesleğe kazandırma
eğitimi ve rehabilitasyon programlarından geçirir. Bu eğitim sonunda özürlüye başarılı olabileceği iş ve
meslekleri gösterir belge verir.
MADDE 15. ESKİ HÜKÜMLÜLERİN ÇALIŞTIRILAMAYACAĞI YERLER
Herhangi bir sınırlama ol maksızın istihdam edilmeleri esastır. Ancak çalışanın aşağıdakilerden hangisinde
çalıştırılmayacağı Adalet, Milli Savunma, İçişleri ve Milli Eğitim Bakanlıklarının görüşleri alınarak Sosyal
güvenlik Bakanlığınca tespit edilir.
1. Kamu güvenliği ile ilgili hizmet üreten işyerleri
2. İlk ve orta öğretim kurum ve yurtları
MADDE 17. ESKİ HÜKÜMLÜDE İŞE GÖNDERMEDE ÖNCELİK
1.
2.
3.
4.
5.
Eğitimi daha yüksek olanlar veya mesleği bulunanlar
Cezası tecil edilmiş olanlar
İstemde bulunan işyerinde önceden çalışmış olanlar
16-18 yaş arasında olanlar
Özürlüler
MADDE 22. TERÖR MAĞDURUNU İŞE GÖNDERMEDE ÖNCELİK
1.
2.
3.
4.
5.
Çalışabilir malullerden kendi imkanı ile iş bulanlar
Eğitimi daha yüksek olanlar veya mesleği olanlar
İşe alıştırma uygulamasına tabi olanlar
Aile üyelerinden hiçbirisi herhangi bir işte çalışmayanlar
Öğrenim çağında çocuğu olanlar
MADDE 24. BİLDİRİM
Kurum, işe yerleştirdikleri terör mağdurlarının ad ve soyadlarını yerleştirildikleri işyerlerinin ünvan ve
adreslerini 3 aylık dönemler halinde İçişleri Bakanlığına bildirir
166
KANUNLAR
ADI: İŞ KANUNU
KANUN NO: 4857
SAYI: 25134
İşverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak
ve sorumluluklarını düzenlemektir.
MADDE 2. TANIMLAR
İşçi; İş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişi
İşveren; İşçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye veya kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar
İş İlişkisi; İşçi ile işveren arasında kurulan ilişki
İşyeri; İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte
örgütlendiği birim
Çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim ve avlu gibi eklentiler
işyerinden sayılır
İşveren vekili; İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kişi
Asıl İşveren-Alt işveren İlişkisi; Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin
yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık
gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer
işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye
MADDE 3. İŞYERİNİ BİLDİRME
İşyerini kuran, devralan, çalışma konusunu kısmen ya da tamamen değiştiren, faaliyetine son veren işveren
işyerinin unvan ve adresi ile çalıştırılan işçi sayısı, iş konusu, işin başlama ve bitme gününü, kendi adını,
soyadını veya unvanını, adresini, varsa işveren vekili ad, soyad ve adreslerini 1 ay içinde bölge müdürlüğüne
bildirir.
Alt işverenler ana işverenden aldığı yazılı alt işverenlik sözleşmesi ve gerekli belgelerle birlikte bildirim yapar.
MADDE 4. İSTİSNALAR
Aşağıdaki iş ve işlerde kanun hükümleri uygulanmaz









Deniz ve hava taşımacılık işlerinde
50 den az işçi çalıştırılan tarım ve ormancılık işlerinin yapıldığı işletmelerde
Aile ekonomisi sınırları içinde kalmak kaydı ile tarım ile ilgili her çeşit yapı işinde
Bir ailenin üyeleri ve 3. Dereceye kadar hısımları arasında dışarıdan başka biri katılmayarak evlerde ve
el sanatlarının yapıldığı işlerde
Ev hizmetlerinde
Çıraklar hakkında
Sporcular hakkında
Rehabilite edilenler hakkında
507 sayılı Esnaf ve sanatkarlar Kanununun 2. Maddesi uyarınca 3 kişinin çalıştığı işyerlerinde
Aşağıdaki iş ve işler kanun hükmündedir



Kıyılarda veya liman ve iskelelerde gemilerde karaya ve karadan gemiye yapılan yükleme ve boşaltma
işleri
Havacılığın bütün yer tesislerinde
Tarım sanatları ile tarım aletleri, makine ve parçalarının yapıldığı atölye ve fabrikalarda görülen işlerde
167



Tarım işletmelerinde yapılan yapı işlerinde
Halkın faydalanmasına açık veya işyerinin eklentisi durumunda olan park ve bahçe işlerinde
Denizi İş Kanunu kapsamına girmeyen ve tarım işinden sayılmayan, denizlerde çalışan su ürünleri
üreticileri
MADDE 5. EŞİT DAVRANMA İLKESİ
İş ilişkisinde veya sonra ermesinde eşitlik ilkelerine aykırı davranışlar halinde işçi işverenden, 4 aya kadarki
ücreti tutarında uygun bir tazminat ile yoksun bıraktığı haklarını talep edebilir.
MADDE 6. İŞYERİNİN veya BİR BÖLÜMÜNÜN DEVRİ
Devirden önce doğmuş ve devir tarihinde ödenmesi gereken borçlardan devreden ve devralan birlikte
sorumludur. Ancak devreden işverenin yükümlülüğü devir tarihinden itibaren 2 yıl ile sınırlıdır.
MADDE 7. GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİ
Geçici iş ilişkisi 6 ayı geçmemek kaydı ile yazılı olarak yapılır ve en fazla 2 defa yenilenir
MADDE 8. İŞ SÖZLEŞMESİ TANIM ve ŞEKLİ
Süresi 1 yıl ve daha fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı yapılması zorunludur. Yazılı sözleşme yapılmayan
hallerde işveren işçiye en geç 2 ay içinde genel ve özel çalışma koşullarını, günlük ya da haftalık çalışma
süresini, temel ücretini, ücret dönemini, süresi belirli ise sözleşme süresini, fesih hükümlerini gösteren yazılı bir
belge vermekle yükümlüdür. 1 aylık süresi olan işlerde bu hüküm geçersizdir.
MADDE 10. SÜREKLİ ve SÜREKSİZ İŞLERDEKİ İŞ SÖZLEŞMELERİ
Nitelikleri bakımından en çok 30 iş günü süren işlere süreksiz iş, fazla devam eden işlere sürekli iş denir.
MADDE 11. BELİRLİ ve BELİRSİZ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ
İş ilişkisinin süreye bağlı yapılmadığı halde sözleşme belirsiz süreli sayılır. Belirli süreli işlerde veya belirli işin
tamamlanması gibi objektif koşullara bağlı olarak işveren ve işçi arasında yazılı yapılan sözleşmeler belirli
süreli sözleşmelerdir.
Belirli süreli iş sözleşmeleri birden fazla üst üste yapılamazlar. Aksi durumda iş başlangıcından itibaren belirsiz
süreli sayılır.
MADDE 13. KISMİ SÜRELİ ve TAM SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ
İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçilere göre önemli ölçüde
az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmi süreli iş sözleşmesidir.
MADDE 14. ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMA
Yazılı sözleşme ile işçinin yapmayı üstlendiği işle ilgili olarak kendisine ihtiyaç durulması halinde iş ilişkisi
kurulmasıdır.
Hafta, ay veya yıl gibi bir zaman dilimi içinde işçinin ne kadar süreyle çalışacağını taraflar belirlemedikçe
haftalık çalışma süresi 20 saat kararlaştırılmış sayılır.
İşçiden iş görme borcunu yerine getirmesini çağrı yoluyla talep edecek işveren bu çağrıyı en az 4 gün önceden
yapmak zorundadır. Sözleşmede günlük çalışma süresi kararlaştırılmamışsa işveren her çağrıda işçiyi günde
en az 4 saat çalıştırmak zorundadır.
MADDE 15. DENEME SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ
Taraflarca iş sözleşmesine deneme kaydı konulduğunda bunun süresi en çok 2 ay olabilir. Toplu iş sözleşmesi
ile 4 aya kadar uzatılabilir.
MADDE 16. TAKIM SÖZLEŞMESİ İLE OLUŞTURULAN İŞ SÖZLEŞMELERİ
Birden çok işçinin meydana getirdiği bir takımı temsilen bu işçilerden birinin, takım klavuzu sıfatıyla işverenle
yaptığı sözleşmeye takım sözleşmesi denir.
Takım sözleşmeleri yazılı yapılmak zorundadır.
MADDE 17. SÜRELİ FESİH
1. 6 aydan az çalışmışsa 2 hafta
168
2. 6 ay – 1,5 yıla kadar çalışmalarda 4 hafta
3. 1,5 yıl – 3 yıla kadar çalışmalarda 6 hafta
4. 3 yıldan fazla çalışmalarda 8 hafta
Önce diğer tarafa bildirmesi gerekir.
MADDE 18. FESHİN GEÇERLİ SEBEBE DAYANDIRILMASI
30 veya daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde en az 6 ay kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini
fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışından ya da işletmenin işyerinin veya işin gereğinden
kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır.
Aşağıdaki huşular fesih için geçerli sebep oluşturmaz
1. Sendika üyeliği veya çalışma saatleri dışında veya işverenin rızası ile çalışma saatleri içinde sendikal
faaliyetlere katılmak.
2. İşyeri sendika temsilciliği yapmak
3. Mevzuattan veya sözleşmeden doğan haklarını takip veya yükümlülüklerini yerine getirmek için işveren
aleyhine idari veya adli makamlara başvurmak veya bu hususta başlatılmış sürece katılmak.
4. Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, doğum, din, siyasi görüş ve benzeri
nedenler.
5. Kadın işçilerin çalıştırılmasının yasak olduğu sürelerde işe gelmemek.
6. Hastalık veya kaza nedeniyle öngörülen bekleme süresinde işe geçici devamsızlık.
MADDE 20. FESİH BİLDİRİMİNE İTİRAZ ve USULÜ
İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih tebliğ tarihinden itibaren 1 ay içinde iş mahkemesinde dava açabilir.
Dava, 2 ay içinde sonuçlanır. Kararın temyizi halinde Yargıtay 1 ay içinde kesin kararını verir.
MADDE 21. GEÇERSİZ SEBEPLE YAPILAN FESHİN SONUÇLARI
Feshin geçersizliğine karar verildiğinde işveren işçiyi 1 ay içinde işe başlatmak zorundadır. İşçiyi, başvurusu
üzerine 1 ay içinde işe başlatmazsa en az 4 aylık ve en çok 8 aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle
yükümlüdür.
Karar kesinleşinceye kadar çalışmadığı süre için işçiye en çok 4 aya kadar doğan ücret ve diğer hakları ödenir.
İşçi kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının tebliğinden itibaren 10 işgünü içinde işe başlamak için
işverene başvuruda bulunmak zorundadır. İşçi bu süre içinde başvuruda bulunmaz ise, işverence yapılmış
olan fesih geçerli bir fesih sayılır ve işveren sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu olur.
MADDE 22. ÇALIŞMA KOŞULLARINDA DEĞİŞİKLİK ve İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİ
İşveren çalışma koşullarında esaslı değişiklik yapması durumunda işçiye yazılı bildirimde bulunmak
zorundadır. Bu şekilde yapılmayan ve işçi tarafından 6 işgün içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler
işçiyi bağlamaz. Bu durumda işveren çalışma koşullarının değişikliğinin haklı sebeplerini yazılı açıklamak ve
bildirim süresine bağlı kalmak kaydı ile iş sözleşmesini fesh edebilir.
MADDE 23. YENİ İŞVERENİN SORUMLULUĞU
Süresi belirli olan veya olmayan sürekli iş sözleşmesi ile bir işverenin işine girmiş olan işçi, sözleşme süresinin
bitmesinden önce yahut bildirim süresine uymaksızın işini bırakıp başka bir işverenin işine girerse sözleşmenin
bu suretle feshinden ötürü, işçinin sorumluluğu yanında, ayrıca yeni işveren de aşağıdaki hallerde birlikte
sorumludur:



İşçinin bu davranışına, yeni işe girdiği işveren sebep olmuşsa.
Yeni işveren, işçinin bu davranışını bilerek onu işe almışsa.
Yeni işveren işçinin bu davranışını öğrendikten sonra dahi onu çalıştırmaya devam ederse.
MADDE 24. İŞÇİNİN HAKLI SEBEPLERLE DERHAL FESİH HAKKI
Süresi belli olsun ya da olmasın işçi aşağıdaki yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya
bildirim süresini beklemeden fesh edebilir
1. Sağlık Sebepleri
a. İşin yapılması ve işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı tehlikeli olursa
b. İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı
veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa
169
2. Ahlak ve İyiniyet Kurallarına Uymayan Haller ve Benzerleri,
a. İşveren iş sözleşmesi esnasında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek veya gerçeğe uygun
olmayan bilgiler vermek suretiyle işçiyi yanıltırsa
b. İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözleler söyler,
davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa
c. İşveren işçi veya aile üyelerinden birine
 Sataşmada bulunur veya gözdağı verirse
 Kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürüklerse
 Karşı hapsi gerektirecek suç işlerde
 Şeref ve haysiyetlerini kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunursa
d. İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu
işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa.
e. İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap
edilmez veya ödenmezse
f. Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye
yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre
ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut çalışma şartları uygulanmazsa.
3. Zorlayıcı Sebepler
1 haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler çıkarsa
MADDE 25. İŞVERENİN HAKLI SEBEPLE DERHAL FESİH HAKKI
Süresi belirli olsun veya olmasın işveren, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya
bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
1. Sağlık sebepleri:
a. İşçinin kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden
doğacak bir hastalığa yakalanması veya engelli hâle gelmesi durumunda, bu sebeple doğacak
devamsızlığın ardı ardına 3 iş günü veya bir ayda 5 iş gününden fazla sürmesi.
b. İşçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca
bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumunda.
2. Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:
a. İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya
şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe
uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.
b. İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler
sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız
ihbar ve isnadlarda bulunması
c. İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması
d. İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması,
işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri
kullanması.
e. İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya
atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
f. İşçinin, işyerinde, 7 günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.
g. İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına 2 işgünü veya
bir ay içinde 2 defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda 3 işgünü işine devam
etmemesi.
h. İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi
i. İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı
olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri 30
günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.
3. Zorlayıcı sebepler:
İşçiyi işyerinde 1 haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması.
MADDE 26. DERHAL FESİH HAKKINI KULLANMA SÜRESİ
24. ve 25. Maddelerdeki hususlardan diğer tarafın öğrenmesinden başlayarak 6 iş günü geçtikten ve her halde
fiilin gerçekleşmesinden itibaren 1 yıl sonra kullanılamaz. Ancak işçinin olayda maddi çıkar sağlaması
durumunda 1 yıllık süre uygulanmaz.
170
MADDE 27. YENİ İŞ ARAMA İZNİ
Bildirim süreleri içinde işveren ücretinden herhangi bir kesinti yapmaksızın günde 2 saatten az olmamak kaydı
ile yeni iş arama izni verir. İşçi dilerse bu saatleri toplu olarak ta kullanabilir. İşveren bu izni vermezse parasını
ödemek zorundadır. İş arama izni esnasında işçiyi çalıştırırsa işçinin izin kullanarak çalışma karşılığı
olmaksızın alacağı ücrete ilaveten çalıştırdığı sürenin ücretin, %100 zamlı öder.
MADDE 29. TOPLU İŞÇİ ÇIKARMA
İşveren; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak
istediğinde, bunu en az 30 gün önceden bir yazı ile işyeri sendika temsilcilerine, ilgili bölge müdürlüğüne ve
Türkiye İş Kurumuna bildirir. İşyerinde çalışan işçi sayısı:



20 ile 100 işçi arasında ise, en az 10 işçinin,
101 ile 300 işçi arasında ise, en az %10 oranında işçinin,
301 ve daha fazla ise, en az 30 işçinin,
İşine bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde son verilmesi toplu işçi çıkarma sayılır.
Mevsim ve kampanya işlerinde çalışan işçilerin işten çıkarılmaları hakkında, işten çıkarma bu işlerin niteliğine
bağlı olarak yapılıyorsa, toplu işçi çıkarmaya ilişkin hükümler uygulanmaz.
MADDE 30. ENGELLİ ve ESKİ HÜKÜMLÜ ÇALIŞTIRMA ZORUNLULUĞU
50 veya daha fazla işçi çalıştıran


Özel sektör işyerlerinde %3 engelli,
Kamu işyerlerinde %4 engelli ve %2 eski hükümlü işçiyi veya terör mağdurunu çalıştırmakla
yükümlüdür.
İşverenler çalıştırmakla yükümlü oldukları işçileri Türkiye İş Kurumu aracılığı ile sağlarlar. Yer altı ve su altı
işlerinde engelli işçi çalıştırılamaz ve işyerlerindeki işçi sayısının tespitinde yer altı ve su altı işlerinde çalışanlar
hesaba katılmaz.
Bir işyerinden malulen ayrılmak zorunda kalıp da sonradan maluliyeti ortadan kalkan işçiler eski işyerlerinde
tekrar işe alınmalarını istedikleri takdirde, işveren bunları eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal,
yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır. Aranan şartlar
bulunduğu halde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan
eski işçiye 6 aylık ücret tutarında tazminat öder.
Kontenjan fazlası engelli çalıştıran, yükümlü olmadıkları halde engelli çalıştıran işverenlerin bu şekilde
çalıştırdıkları her bir engelli için prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren
hisselerinin yüzde ellisi Hazinece karşılanır.
MADDE 31. ASKERLİK ve KANUNDAN DOĞAN ÇALIŞMA
Muvazzaf askerlik ödevi dışında manevra veya herhangi bir sebeple silahaltına alınan veyahut herhangi bir
kanundan doğan çalışma ödevi yüzünden işinden ayrılan işçinin iş sözleşmesi işinden ayrıldığı günden
başlayarak 2 ay sonra işverence feshedilmiş sayılır.
İşçinin bu haktan faydalanabilmesi için o işte en az 1 yıl çalışmış olması şarttır. Bir yıldan çok çalışmaya
karşılık her fazla yıl için, ayrıca 2 gün eklenir. Şu kadar ki bu sürenin tamamı 90 günü geçemez. Ancak iş
sözleşmesi belirli süreli olarak yapılmış ve sözleşme yukarıda yazılı süre içinde kendiliğinden sona eriyorsa bu
madde hükümleri uygulanmaz
Herhangi bir askeri ve kanuni ödev dolayısıyla işinden ayrılan işçiler bu ödevin sona ermesinden başlayarak iki
ay içinde işe girmek istedikleri takdirde işveren bunları eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal,
yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır. Aranan şartlar
bulunduğu halde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan
eski işçiye 3 aylık ücret tutarında tazminat öder.
MADDE 34. ÜCRETİN GÜNÜNDE ÖDENMEMESİ
Ücreti ödeme gününden itibaren 20 gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu
yerine getirmekten kaçınabilir.
MADDE 35. ÜCRETİN SAKLI KISMI
171
İşçilerin aylık ücretlerinin dörtte birinden fazlası haczedilemez veya başkasına devir ve temlik olunamaz.
MADDE 36. KAMU MAKAMLARININ ve ASIL İŞVERENLERİN HAKEDİŞLERİNDEN ÜCRETİ KESME
YÜKÜMLÜLÜĞÜ
Asıl işverenler müteahhide verdikleri her türlü bina, köprü, hat ve yol inşası gibi yapım ve onarım işlerinde,
çalışan işçilerden müteahhit veya taşeronlarca ücretleri ödenmeyenlerin bulunup bulunmadığının kontrolü ile
tespit edilen ya da ücreti ödenmeyen işçinin başvurusu üzerine, ücretleri ödenmeyen varsa müteahhitten veya
taşeronlardan istenecek bordrolara göre bu ücretleri bunların hakedişlerinden öderler.
Adı geçen idareler, ücret alacağı olan işçilerin her hakediş dönemi için olan ücret alacaklarının 3 aylık
tutarından fazlası hakkında sorumlu değildir.
Bir işverenin üçüncü kişilere olan borçlarından dolayı yapılacak haciz ve icra takibi, çalışan işçilerin icra kararı
öncesi 3 aylık alacaklarını karşılamasından sonra kalan kısım üzerinde devam eder.
MADDE 38. ÜCRET KESME CEZASI
İşveren toplu sözleşme veya iş sözleşmelerinde gösterilmiş olan sebepler dışında işçiye ücret kesme cezası
veremez.
İşçi ücretlerinden yapılacak kesintiler 1 ayda 2 gündelikten veya parça başına yahut yapılan iş miktarına göre
verilen ücretlerde işçinin 2 günlük kazancından fazla olamaz.
Bu paralar işçilerin eğitimi ve sosyal hizmetleri için kullanılıp harcanmak üzere ÇSGB hesabına, belirtilecek
Türkiye'de kurulu bulunan ve mevduat kabul etme yetkisini sahip bankalardan birine, kesildiği tarihten itibaren
1 ay içinde yatırılır
MADDE 41. FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİ
Fazla çalışma, haftada 45 saati aşan çalışmalardır. Fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin
saat başına düşüne miktarının %50 yükseltilmesi ile ödenir
Haftalık çalışma süresi sözleşmede 45 saat altı belirlenen ancak ortalama haftalık çalışma süresini aşan 45
saate kadar yapılan çalışmalar fazla süreli çalışmalardır. Fazla süreli çalışmalarda her bir saat için normal
çalışma ücretinin %25 yükseltilmesi ile ödenir.
Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla
çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat onbeş
dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir. Fazla çalışma süreleri 1 yılda 270 saatten fazla olamaz.
7 günlük zaman dilimi içinde kesintisiz 24 saat dinlenme, hafta tatili verilir.
1. Çalışmadığı halde kanunen çalışma süresinden sayılan zamanlar ile günlük ödenen veya ödenmeyen
kanundan veya sözleşmeden doğan tatil günleri
2. Evlenmelerde 3 güne kadar, ana veya babanın, eşini kardeş veya çocukların vefatında 3 güne kadar
verilmesi gereken izin süreleri
3. Bir haftalık süre içinde kalmak şartı ile işveren tarafından verilen diğer izinlerle hekim raporuyla verilen
haftalık ve dinlenme izinleri
Çalışma günleri olarak hesaplanır.
MADDE 49. ÜCRET ŞEKİLLERİNE GÖRE TATİL ÜCRETLERİ
1. Parça başına, götürü veya yüzde usulü ile çalışan işçilerin tatil ücreti, ödeme dönemindeki kazandığı
ücretin aynı süre içinde çalıştığı süreye bölünmesi ile hesaplanır
2. Saat ücreti ile çalışan işçilerin tatil günü ücreti saat ücretinin 7,5 katıdır
MADDE 53. YILLIK ÜCRETLİ İZİN HAKKI ve İZİN SÜRELERİ
Deneme süresi içinde olmak üzere en az 1 yıl çalışan işçilere yıllık ücretli izin verilir
1.
2.
3.
4.
1 yıldan – 5 yıla kadar (5 yıl dahil) çalışanlara 14 günden az olmamak kaydı ile
5 yıldan – 15 yıla kadar çalışanlara 20 günden az olmamak kaydı ile
15 yıl ve daha fazla çalışanlara 26 günden az olmamak kaydı ile
18 ve daha küçük yaşta çalışanlar ile 50 ve daha yukarı yaşta çalışanlara 20 günden az izin verilmez
172
MADDE 55. YILLIK İZİN BAKIMINDAN ÇALIŞILMIŞ GİBİ SAYILAN HALLER
1. İşçinin kazaya uğraması veya hastalığa yakalanmasından dolayı işe gelemediği günler (İşçinin
tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca
bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumu hariç)
2. Kadın işçilerin doğumdan önce sonra çalıştırılmadığı günler
3. İşçinin muvazzaf askerlik hizmeti dışında manevra veya herhangi bir kanundan dolayı ödevlendirilmesi
sırasında işine gidemediği günler (Bu sürenin yılda 90 günden fazlası sayılmaz.).
4. Zorlayıcı sebepler yüzünden işin aralıksız 1 haftadan çok tatil edilmesi sonucu çalışmadan geçirdiği
sürenin 35 günü
5. Hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil günlerinde
6. 66. Maddede tanımlanan zamanlar
7. Röntgen muayenehanelerinde çalışanlara pazardan başka verilmesi gereken yarım günlük izinler
8. İşçi temsilciliği yapmaları nedeniyle katıldıkları arabuluculuk toplantıları, hakem kurulları veya işçilik
konuları ile ilgili uluslararası kuruluşların konferans, kongre veya kurulları nedeniyle işlerine devam
edemedikleri günler
9. Evlenmelerinde 3 güne kadar, ana veya babalarının, eşlerinin, kardeş veya çocuklarının ölümünde 3
güne kadar verilecek izinler.
MADDE 56. YILLIK ÜCRETLİ İZİN UYGULAMASI
İzin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü 10 günden aşağı olmamak üzere en çok 3’e bölünebilir.
İzin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri sayılmaz
MADDE 58. İZİNDE ÇALIŞMA YASAĞI
Yıllık ücretli iznini kullanmakta olan işçinin izin süresi içinde ücret karşılığı bir işte çalıştığı anlaşılırsa, bu izin
süresi içinde kendisine ödenen ücret işveren tarafından geri alınabilir.
MADDE 59. SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİNDE İZİN ÜCRETİ
İş sözleşmesinin herhangi bir sebeple sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp ta kullanmadığı yıllık izin
sürelerine ait ücret kendisine veya hak sahiplerine ödenir.
Haftalık çalışma süresi en çok 45 saattir. Tarafların anlaşmaları ile normal çalışma süresi, işyerinde haftalık
çalışılan günlerde, günde 11 saati aşmamak koşulu ile farklık şekillerde dağıtılabilir. Bu halde dahi, 2 aylık süre
içinde haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz.
MADDE 64. TELAFİ ÇALIŞMASI
Zorunlu nedenlerle işin durması, ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra işyerinin tatil edilmesi
veya benzer nedenlerle işyerinde normal çalışma sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması veya tamamen
tatil edilmesi ya da işçinin talebi ile kendisine izin verilmesi hallerinde, işveren 2 ay içinde çalışılmayan süreler
için telafi çalışması yaptırabilir. Bu çalışmalar fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sayılmaz.
Telafi çalışmaları, günde 3 saatten fazla olamaz. Tatil günlerinde telafi çalışması yaptırılamaz.
MADDE 66. ÇALIŞMA SÜRESİNDEN SAYILAN HALLER
1. Madenlerde, taş ocaklarında veya yeraltında veya su altında çalışılacak işlerde işçilerin kuyulara,
dehlizlere veya asıl çalışma yerlerine inmeleri veya girmeleri ve bu yerlerden çıkmaları için gereken
süreler
2. İşçilerin işveren tarafından işyerlerinden başka yerlerde çalıştırılmak üzere gönderildiklerinde yolda
geçen süreler
3. İşçinin işinde ve her an iş görmeye hazır halde bulunmakla birlikte çalıştırılmaksızın, çıkacak işi
bekleyerek boş geçirdiği süreler
4. İşçinin işveren tarafından başka bir yere gönderilmesi veya işveren evinde veya bürosunda yahut
işverenle ilgili herhangi bir yerde meşgul edilmesi suretiyle asıl işini yapmaksızın geçirdiği sürelerde
5. Emziren kadınların süt vermek için belirtilecek sürelerinde
6. Demiryolları, karayolları ve köprülerin yapılması, korunması ya da onarım ve tadili gibi, işçilerin
yerleşim yerlerinden uzak bir mesafede bulunan işyerlerine hep birlikte getirilip götürülmeleri gereken
her türlü işlerde bunların toplu ve düzenli bir şekilde götürülüp getirilmeleri esnasında geçen süreler.
173
İşin niteliğinden doğmayıp da işveren tarafından sırf sosyal yardım amacıyla işyerine götürülüp getirilme
esnasında araçlarda geçen süre çalışma süresinden sayılmaz.
MADDE 68. ARA DİNLENMESİ
1. 4 saate kadar ve daha kısa süreli işlerde 15 dakika
2. 4 saat – 7,5 saat kadar işlerde 30 dakika
3. 7,5 saat ve fazla süreli işlerde 1 saat
Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz
MADDE 69. GECE SÜRESİ ve GECE ÇALIŞMASI
Gece; en geç 20:00 de başlayarak en erken 06:00 ya kadar geçen ve her halde 11 saati geçmeyen süredir.
Gece ve gündüz postalar halinde çalışmalarda gece çalışan işçiler ondan sonraki hafta gündüz çalışacak
şekilde postaları ayarlanır. 2 haftalık nöbetleşme esası da uygulanabilir.
Postası değişecek personel kesintisiz 11 saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılmaz
MADDE 71. ÇALIŞTIRMA YAŞI ve ÇOCUKLARIN ÇALIŞTIRMA YASAĞI
15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılmaları yasaktır. Ancak 14 yaşını doldurmuş ve ilköğretimini
tamamlamış çocuklar, bedenseli zihinsel ve ahlaki gelişimlerine ve eğitimlerine devam edenlerin okullarına
devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılmasına izin verilir.
Temel eğitimini tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde 7 ve haftada 35 saatten
fazla olamaz. 15 yaşını tamamlamış çocuklar için bu süre 40 saate kadar arttırılabilir.
Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere en
fazla günde 2 saat ve haftada 10 saat olabilir.
MADDE 72. YER ve SU ALTINDA ÇALIŞTIRMA YASAĞI
Maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altında çalışılacak
işlerde 18 yaşını doldurmamış erkek ve her yaştaki kadınların çalıştırılması yasaktır.
MADDE 73. GECE ÇALIŞTIRMA YASAĞI
Sanayiye ait işlerde 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır.
MADDE 74. ANALIK HALİNDE ÇALIŞMA ve SÜT İZNİ
Kadın işçilerin doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 haftalık süre için
çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebeliklerde doğumdan önce çalıştırılmayacak 8 haftalık süreye 2 hafta süre
eklenir. Sağlık durumu uygun olduğu taktirde doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki 3 haftaya
kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir.
İsteği halinde kadın işçiye 16 haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde 18 haftalık
süreden sonra 6 aya kadar ücretsiz izin verilir.
Kadın işçilere 1 yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam 1,5 saat süt izni verilir. Bu süre
günlük çalışma süresinden sayılır.
MADDE 98. İŞYERİNİ BİLDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜNE AYKIRILIK DURUMUNDA İDARİ PARA CEZALARI


İşyeri bildirme yükümlülüğüne aykırı davranan işveren veya işveren vekiline çalıştırılan her işçi için 100
TL,
İşyerini muvazaalı olarak bildiren asıl işveren ile altı işveren veya vekillerine ayrı ayrı 10.000 TL
Bu para cezaları bildirim yükümlülüğüne aykırılığın devam ettiği her ay aynı miktarda uygulanır.
MADDE 99. GENEL HÜKÜMLERE AYKIRILIK
1. Eşit davranma ilkesi ve geçici iş ilişkisi ilkelerine aykırı davranışlarda
2. Yazılı sözleşme yapılmayan işlerle ilgili işçiye verilmesi gereken belgeyi vermeyen ve çağrı üzerine
çalıştırma ilkelerine uymayan durumlarda
3. Çalışma belgesi düzenleme yükümlülüğüne aykırı davranan veya belgeye gerçek dışı bilgi yaza
İşveren veya işveren vekiline bu durumdaki her işçi için 110 TL idari para cezası verilir.
174
MADDE 100. TOPLU İŞÇİ ÇIKARMA İLE İLGİLİ HÜKÜMLERE AYKIRILIK
İşveren veya vekiline işten çıkardığı her işçi için 450 TL idari para cezası verilir.
MADDE 101. ENGELLİ ve ESKİ HÜKÜMLÜ ÇALIŞTIRMA ZORUNLULUĞUNA AYKIRILIK
İşveren veya vekili çalıştırmadığı her engelli ve eski hükümlü ve çalıştırmadığı her ay için 1.750 TL idari para
cezası verilir.
MADDE 102. ÜCRETLE İLGİLİ HÜKÜMLERE AYKIRILIK
1. İş sözleşmesinden doğan ücret ile asgari ücreti işçisine ödemeyen veya noksan ödeyen yahut bankaya
ödemeyen işveren, işveren vekili ve üçüncü kişiye her işçi ve her ay için 125 TL
2. Ücrete ilişkin hesap pusulası düzenlemeyen veya ücretten aykırı kesinti yapmak isteyen ve kesinti
sebebini bildirmeyen işveren veya vekiline 450 TL
3. Fazla çalışmalara ilişkin ücret ödemeyen, işçinin hakettiği serbest zamanı 6 ay kullandırmayan, fazla
saatlerde yapılacak çalışmalar için işçinin onayını almayan işveren veya vekiline her işçi için 220 TL
idari para cezası verilir.
MADDE 103. YILLIK ÜCRETLİ İZİN HÜKÜMLERİNE AYKIRILIK
İşveren veya vekiline her işçi 220 TL idari para cezası verilir.
MADDE 104. İŞİN DÜZENLENMESİNE İLİŞKİN HÜKÜMLERE AYKIRILIK
Ara dinlenmeleri, gece çalışmaları, çalışma süreleri, postalar halinde çalışma hükümleri, çocuk, genç ve kadın
işçilerin çalıştırılacakları işler, hamile bayanlar için öngörülen doğum izni hükümleri, işçi özlük dosyası gibi işin
düzenlemesi ile ilgili hükümlere uyulmaması durumunda işveren veya vekiline 1.200 TL idari para cezası
verilir.
MADDE 105. İŞ VE İŞÇİ BULMA HÜKÜMLERİNE AYKIRILIK
İş arayan kişilerin uygun oldukları işe yerleştirilmeleri amacı ile Türkiye İş Kurumunca izin verilerek açılması
gereken özel istihdam büroların, söz konusu izni almadan hizmet vermesi durumunda 1.000 TL idari para
cezası veilir.
MADDE 107. İŞ HAYATININ DENETİMİ ve TEFTİŞİ İLE İLGİLİ HÜKÜMLERE AYKIRILIK
İşveren veya vekiline 8.000 TL idari para cezası verilir.
MADDE 111. SANAYİ, TİCARET, TARIM ve ORMAN İŞLERİ
Sanayiden sayılacak işler,
4. Her türlü madenleri arama ve topraktan çıkarma, taş, kum ve kireç ocakları.
5. Ham, yarı ve tam yapılmış maddelerin işlenmesi, temizlenmesi, şeklinin değiştirilmesi, süslenmesi,
satış için hazırlanması.
6. Her türlü kurma, onarma, sökme, dağıtma ve yıkma.
7. Bina yapılması ve onarımı, değiştirilmesi, bozulması, yıkılması ve bunlara yardımcı her türlü sınai
yapım
8. Yol, demiryolu, tramvay yolu, liman, kanal, baraj, havaalanı, dalgakıran, tünel, köprü, lağım ve
kuyuların yapılması ve onarımı, batıkların çıkarılması ve bataklık kurutma.
9. Elektrik ve her çeşit muharrik kuvvetlerin elde edilmesi, değiştirilmesi, taşınması, kurma ve dağıtma.
10. Su ve gaz tesisatı kurma ve işletmesi.
11. Telefon, telgraf, telsiz, radyo ve televizyon kurma.
12. Gemi ve vapur yapımı, onarımı, değiştirilmesi ve bozup dağıtma.
13. Eşyanın istasyon, antrepo, iskele, limanlar ve havaalanlarında yükletilmesi, boşaltılması.
14. Basımevleri.
Ticaretten sayılacak işlerin esasları şunlardır:
1. Ham, yarı ve tam yapılmış her çeşit bitkisel, hayvani veya sınai ürün ve malların alımı ve satımı.
2. Bankacılık ve finans sektörü ile ilgili işlerle, sigortacılık, komisyonculuk, depoculuk, ambarcılık,
antrepoculuk.
3. Su ürünleri alımı ve satımı
4. Karada, göl ve akarsularda insan veya eşya ve hayvan taşıma.
175
Tarım ve orman işlerinden sayılacak işlerin esasları şunlardır:
1. Her çeşit meyveli ve meyvesiz bitkilerin yetiştirilmesi, üretimi, ıslahı, araştırılması, bunlarla ilgili her türlü
toprak işleri, ekim, dikim, aşı, budama, sulama, gübreleme, hasat, harman, devşirme, temizleme,
hazırlama ve ayırma işleri, hastalık ve zararlılarla mücadele, toprak ıslahı, çayır, mera, toprak ve su
korunması.
2. Ormanların korunması, planlanması (amenajman), yetiştirilmesi, işletilmesi, sınırlandırılması
çalışmaları, bunlara ait alt yapı çalışmaları ile tohum toplama, fidanlık, ağaçlandırma, erozyon kontrolü,
etüt proje ve rehabilitasyonu ormancılık araştırma ile milli park, orman içi dinlenme yerleri ve kent
ormanlarının kurulması, bakım ve geliştirilmesi.
3. Her türlü iş ve gelir hayvanlarının (arı, ipek böceği ve benzerleri dahil) yetiştirilmesi, üretimi, ıslahı ve
bunlarla ilgili bakım, güdüm, terbiye, kırkım, sağım ve ürünlerinin elde edilmesi, toplanması, saklanması
ile bu hayvanların hastalık ve asalaklarıyla mücadele.
4. 854 sayılı Deniz İş Kanununun hükümleri saklı kalmak kaydıyla, kara ve su avcılığı ve üreticiliği ile bu
yoldan elde edilen ürünlerin saklanması ve taşınması.
ADI: İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ KANUNU
KANUN NO: 6331
SAYI: 28339
MADDE 1. AMAÇ
İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için
işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir.
MADDE 2. KAPSAM ve İSTİSNALAR
Kamu ve özel sektöre ait bütün işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler
de dahil tüm çalışanlarına uygulanır.
Aşağıdaki faaliyetler ve kişiler hakkında uygulanmaz
1. Fabrika, bakım merkezi, dikimevi ve benzeri iş yerleri hariç TSK, genel kolluk kuvvetleri ve MİT
faaliyetleri
2. Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri
3. Ev hizmetleri
4. Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve üretim hizmeti yapanlar
5. Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında iyileştirme kapsamında yapılan iş yurdu,
eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri
MADDE 2. TANIMLAR
Çalışan Temsilcisi; İSG ile ilgili çalışmalara katılma, çalışmaları izleme, tedbir alınmasını isteme, tekliflerde
bulunma ve benzeri konularda çalışanları temsil etmeye yetkili çalışan
Destek Elemanı; Asli görevinin yanında İSG ile ilgili önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilkyardım ve
benzeri konularda özel olarak görevlendirilmiş uygun donanım ve yeterli eğitime sahip kişiyi
Genç Çalışan; 15 yaşını bitirmiş ancak 18 yaşını doldurmamış çalışan
MADDE 4. İŞVERENİN GENEL YÜKÜMLÜLÜĞÜ
1. Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dahil her türlü tedbirin alınması,
 Organizasyonun yapılması,
 Gerekli araç ve gereçlerin sağlanması
 Sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi
 Mevcut durumun iyileştirilmesi
2. İşyerinde alınan İSG tedbirlerine uyulmasını denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar
3. Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır
4. Çalışana görev verirken, sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne alır
5. Yeterli bilgi ve talimatlar verilen yerler hariç hayaiş ve özel tehlike altında bulunan yerlere çalışanların
girmesini önler
176
MADDE 5. RİSKLERDEN KORUNMA İLKELERİ
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Risklerden kaçınmak
Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek
Risklerle kaynağında mücadele etmek
İşin kişilere uygun hale getirilmesi için
 İşyerlerinin tasarımına özen göstermek
 Üretim metodlarına özen göstermek
 İş ekipmanı çalışma şekline özen göstermek
 Tekdüze çalışmayı önlemek veya en aza indirmek
Teknik gelişmelere uyum sağlamak
Tehlikeli olanı tehlikesiz veya daha az tehlikeli olan ile değiştirmek
Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin
etkilerini kapsayan önleme politikası geliştirmek
Toplu korumaya kişisel korumadan öncelik vermek
Çalışanlara uygun talimatlar vermek
MADDE 6. İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ HİZMETLERİ
İşveren;
1. Çalışanlar arasında iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirir. Belirtilen
niteliklere sahip personel olmaması durumunda bu hizmetin tamamını veya bir kısmını ortak sağlık
güvenlik biriminden hizmet alarak ta yerine getirebilir.
2. Görevlendirdiği kişiler veya hizmet aldığı kurumun görevlerini yerine getirebilmeleri adına gerekli araç,
gereç, mekan, zaman gibi ihtiyaçları karşılar
3. Sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütenler arasında iş birliği ve koordinasyonu sağlar
4. Görevlendirdiği kişiler veya hizmet aldığı kurum tarafından İSG ile ilgili mevzuata uygun ve yazılı olarak
bildirilen tedbirleri yerine getirir
5. Çalışanları sağlıklarını etkilediği bilinen veya etkilemesi muhtemel konular hakkında, görevlendirdiği
kişiler veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşlar tarafından bilgilendirir.
MADDE 7. İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ HİZMETLERİNİN DESTEKLENMESİ
Kamu kurum ve kuruluşları hariç 10 dan az çalışanı bulunanlardan, çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan
işyerleri faydalanabilir.
Giderler, iş kazası ve meslek hastalığı bakımından kısa vadeli sigorta kolları için toplanan primlerden kaynak
aktarılmak suretiyle SGK tarafından finanse edilir
MADDE 8. İŞYERİ HEKİMİ ve İŞ GÜVENLİK UZMANLARI
1. Görevlendirildikleri işyerlerinde İSG ile ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirir. Bu
tedbirlerden hayati tehlike arz edenler işverenler tarafından yerine getirilmiyorsa bu husus ÇSGB ilgili
birimine bildirilir.
2. Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğün bozulmasına neden olan iş
kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri hekimi veya iş güvenlik
uzmanının yetkisi askıya alınır.
3. Kamu kurum ve kuruluşlarında çalıştırılan işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanları, asli görevlerinin
yanında, belirlenen çalışma süresine bağlı kalarak, çalıştığı kurumda veya üst yöneticinin onayı ile
diğer kamu kurum ve kuruluşlarında görevlendirilebilir. Bu şekilde görevlendirilecek personele, görev
yaptığı her saat için (200) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı tutarında ilave ödeme,
hizmet alan kurum tarafından yapılır. Günlük mesai saatlerine bağlı kalmak kaydı ile aylık toplam 80
saatten fazla olan çalışmaları dikkate alınmaz
MADDE 10. RİSK DEĞERLENDİRME, KONTROL, ÖLÇÜM ve ARAŞTIRMA
Risk değerlendirmesi yapılırken aşağıdaki huşular dikkate alınır.
1.
2.
3.
4.
Belirli risklerden etkilenebilecek çalışanların durumu
Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarı seçimi
İşyeri tertip ve düzeni
Genç, yaşlı, çocuk, engelli, emziren gibi özel politika gerektiren çalışanlar ile kadın çalışalar
177
MADDE 11. ACİL DURUM PLANLARI, YANGINLA MÜCADELE ve İLK YARDIM
İşveren;
1. Meydana gelebilecek acil durumları önceden değerlendirerek, çalışanları ve çalışma çevresini
etkilemesi mümkün ve muhtemel acil durumları belirler ve bu durumlara karşı önleyici ve sınırlayıcı
tedbirler alır. Bu önlemleri belirlerken aşağıdaki huşuları dikkate alır;
 Çalışma ortamı,
 Kullanılan maddeler,
 İş ekipmanı
 Çevre şartları
2. Gerekli ölçüm ve değerlendirmeleri yapar, acil durum planı hazırlar
3. Acil durumlara müdahale amacı ile
 İşyerinin büyüklüğü
 Sahip olduğu tehlikeler
 Yapılan işin niteliği
 Çalışan sayısı
Unsurlarını göz önüne alarak
 Önleme
 Tahliye
 Koruma
 Yangınla mücadele
 İlkyardım
Konularında eğitimli yeter sayıda personel görevlendirir. Personellere gerekli araç ve gereci sağlayarak
tatbikatlar yaptırır ve ekiplerin her zaman hazır bulunmasını sağlar.
MADDE 12. TAHLİYE
Ciddi, yakın ve önlenemeyen bir tehlike meydana gelmesi durumunda işveren;
1. Çalışanların işi bırakarak derhal çalışma yerlerinden ayrılıp güvenli bir yere gitmeleri için önceden
gerekli düzenlemeleri yapar.
2. Durumun devam etmesi halinde, zorunlu olmadıkça gerekli donanıma sahip ve özel olarak
görevlendirilenler dışında çalışanlardan işlerine devam etmelerini isteyemez
MADDE 13. ÇALIŞMAKTAN KAÇINMA HALİ
Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan çalışanlar kurula, kurulun bulunmadığı işyerlerinde ise işverene
başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir



Kurul veya işveren çalışan talebi yönünde karar verirse, çalışan, gerekli tedbirler alınıncaya kadar
çalışmaktan kaçınabilir. Çalışmaktan kaçındığı dönemdeki ücreti ile kanunlardan ve iş sözleşmesinden
doğan diğer hakları saklıdır
Çalışanlar ciddi ve yakın tehlikenin önlenemez olduğu durumlarda işyerini veya tehlikeli bölgeyi terk
ederek belirlenen güvenli yere gider. Çalışanların bu hareketlerinden dolayı hakları kısıtlanamaz.
Çalışanlar, talep etmelerine rağmen gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlarda iş sözleşmelerini
feshedebilir.
MADDE 14. İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIKLARININ KAYIT ve BİLDİRİMİ
İşveren,
1. Bütün iş kazaları ve meslek hastalıklarının kaydını tutar, gerekli incelemeler yaparak rapor düzenler
2. Yaralanma veya ölüme neden olmayan işyeri veya iş ekipmanının zarara uğraması ile sonuçlanan
kazalarda gerekli incelemeler yaparak rapor düzenler
3. Aşağıdaki hallerde belirtilen sürelerde SGK kurumuna bildirimde bulunur;
a. İş kazasından sonraki 3 iş günü içinde
b. Sağlık hizmeti sunucusu veya iş yeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalığını,
öğrendikten itibaren 3 iş günü içinde
4. İşyeri hekimi veya sağlık hizmet sunucusu meslek hastalığı tanısı koyduğu çalışanı, SGK tarafından
yetkilendirilen sağlık hizmet sunucularına sevk eder.
5. Sağlık hizmet sunucuları kendilerine intikal eden iş kazalarını, yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları
ise meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç 10 gün içinde SGK kurumuna bildirir.
178
1. İşe girişlerde
2. İş değişikliğinde
3. İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra yeniden
işe dönüşlerinde talep etmeleri halinde
4. İşin devam süresince, çalışanın ve işin niteliği ile işyerinin tehlike sınıfına göre belirlenecek aralıklarla
Bu kanun kapsamında alınması gereken sağlık raporu, işyeri sağlık ve güvenlik biriminde veya hizmet alınan
ortak sağlık ve güvenlik biriminde görevli olan işyeri hekiminden alınır.
MADDE 16. ÇALIŞANLARIN BİLGİLENDİRİLMESİ
1. İşyerinde karşılaşabilecekleri sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici tedbirler
2. Kendileri ile ilgili yasal hak ve sorumluluklar
3. İlkyardım, olağan dışı durumlar, afetler ve yangınla mücadele ve tahliye işleri konusunda
görevlendirilen kişiler
MADDE 17. ÇALIŞANLARIN EĞİTİMİ
1.
2.
3.
4.
İşe başlamadan önce
İş değişikliğinde
İş ekipmanı değişmesi durumunda
Yeni teknolojik uygulamalarda
Eğitim düzenlenir. Eğitimler değişen ve ortaya çıkan yeni risklere uygun yenilenir, gerektiğinde ve düzenli
aralıklarla tekrarlanır.
Çalışan temsilcilerine özel eğitim verilir.
Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde çalışanlar mesleki
eğitim aldıklarını belgelemeden çalıştırılmazlar
İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe başlamadan önce söz konusu kaza veya
meslek hastalığı nedeni, korunma yolları ve güvenli çalışma ilkeleri hakkında ilave eğitim düzenlenir.
Herhangi bir sebeple 6 aydan uzun süre işten uzak kalan çalışana, işe başlamasından önce bilgi yenileme
eğitimi verilir.
MADDE 18. ÇALIŞANLARIN GÖRÜŞLERİNİN ALI NMASI VE KATILIMLARININ SAĞLANMASI
Çalışanlara veya 2 ve daha fazla çalışan temsilcisi bulunan işyerlerinde varsa sendika temsilcilerine yoksa
çalışan temsilcilerine aşağıdaki imkanlar sağlanır
1. İSG ile ilgili konularda görüşlerinin alınması, teklif getirme hakkı tanınması
2. Yeni teknoloji uygulamalarında, seçilecek iş ekipmanı, çalışma ortamı ve şartlarının çalışanların sağlık
ve güvenliğine etkileri konusunda görüşlerinin alınması
İşveren, çalışan temsilcisi ve destek elemanının aşağıdaki konularda önceden görüşlerinin alınmasını sağlar
1. İşyerinde görevlendirilecek veya hizmet alınacak işyeri hekimi, iş güvenlik uzmanı ve diğer sağlık
personeli ile ilk yardım, yangınla mücadele ve tahliye için kişilerin görevlendirilmesi
2. Risk değerlendirmesi yapılarak alınması gereken koruyucu ve önleyici tedbirlerin ve kullanılması
gereken donanımların belirlenmesi
3. Sağlık ve güvenlik risklerinin önlenmesi ile koruyucu tedbirlerin yürütülmesi
4. Çalışanların bilgilendirilmesi
5. Çalışanlara verilecek eğitimlerin planlanması
MADDE 20. ÇALIŞAN TEMSİLCİSİ
1.
2.
3.
4.
5.
6.
2 – 50 arası çalışanı bulunan işyerlerinde 1 kişi
2001 ve üzeri çalışanı olan işyerlerinde 6 kişinin
MADDE 21. ULUSAL İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ KONSEYİ
179
İSG politika ve stratejileri belirlenmesi üzerine kurulan konsey aşağıdaki üyelerden oluşur
1. İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü, Çalışma Genel Müdürü, İş Teftiş Kurulu Başkanı ve SGK
Başkanlığından bir Genel Müdür
2. Bilim, Sanayi ve Teknoloji, Çevre ve Şehircilik, Enerji ve Tabi Kaynaklar, Gıda, Tarım ve Hayvancılık,
Kalkınma, Milli Eğitim ve Sağlık bakanlıklarından birer Genel Müdür
3. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığından bir yürütme kurulu üyesi, Devlet Personel Başkanlığından bir
başkan yardımcısı
4. İşveren, işçi ve kamu görevlileri sendikaları üst kuruluşlarının en fazla üyeye sahip ilk üçünden, Türkiye
Odalar ve Borsalar Birliğinden, Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonundan, Türk Tabipleri
Birliğinden, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinden ve Türkiye Ziraat Odaları Birliğinden konuyla
ilgili veya görevli birer yönetim kurulu üyesi.
Konsey sekreteryası, İSGGM yürütülür
Konsey 1 yılda 2 defa toplanır.
MADDE 22. İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ KURULU
50 ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve 6 aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işveren, İSG
çalışmalarda bulunmak üzere kurul oluşturur.
6 aydan fazla süren asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulunduğu hallerde
1. Asıl işveren ve alt işveren ayrı ayrı kurul oluşturmuşsa, işbirliği ve koordinasyon asıl işveren tarafından
sağlanır
2. Asıl işveren tarafından kurul oluşturulmuş ise kurul oluşturması gerekmeyen alt işveren
koordinasyonun sağlanması için vekaleten yetkili bir temsilci atar
3. Kurul oluşturması gerekmeyen asıl işveren, alt işverenin oluşturduğu kurula koordinasyonu sağlamak
üzere vekaleten yetkili bir temsilci atar
4. Kurul oluşturması gerekmeyen asıl işveren ve alt işverenin toplam çalışan sayısının 50 den fazla
olması durumunda koordinasyon asıl işverence sağlanmak üzere birlikte kurul oluştururlar
MADDE 25. İŞİN DURDURULMASI
1. İşyerinde çalışma yöntemi ve şeklinde veya iş ekipmanlarında çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir
husus tespit edildiğinde bu tehlike giderilinceye kadar işyerinin bir bölümü ya da tamamında iş
durdurulur.
2. Çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin
yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde, risk değerlendirmesi yapılmamış
olması durumunda iş durdurulur.
3. İSG bakımından teftişe yetkili 3 iş müfettişinden oluşan heyet, İSG teftişe yetkili iş müfettişinin tespiti
üzerine gerekli incelemeyi yapar ve tespit tarihinden itibaren 2 gün içinde işin durdurulmasına karar
verebilir.
4. Tespit edilen hususun acil müdahale gerektirmemesi durumunda tespiti yapan müfettiş heyet
tarafından karar alınıncaya kadar geçerli olmak kaydı ile işi durdurur
5. İşin durdurulması kararı ilgili mülki idari amirine ve Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü’ne 1 gün içinde
gönderilir.
6. İşveren işinin durdurulması sonrasında 6 gün içinde yetkili mahkemelere itiraz edebilir. Mahkeme itiraz
görüşünü 6 iş günü içinde karara bağlar.
7. İşveren işinin durdurulmasını gerektiren hususun giderildiğini bakanlığa yazılı bildirmesinden sonra en
geç 7 gün içinde işyerinde inceleme yapılarak talep sonuçlandırılır
MADDE 26. İDARİ PARA CEZALARI UYGULANMASI
1. Mesleki risklerin önlenmesi adına tedbirlerin alınmaması, İSG faaliyetlerinin takip edilmemesi
huşularının tespitinde işverene her bir yükümlülük için ayrı ayrı 2.000 TL,
2. Belirlenen nitelikte iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi görevlendirmeyen işverene görevlendirmediği
her bir kişi için ve aykırılığın devam ettiği her ay 500 TL
3. Diğer sağlık personeli görevlendirmeyen işverene ve aykırılığın devam ettiği her ay 2.500 TL
4. İSG hizmetleri için yükümlülüklerini yerine getirmeyen işverene her bir ihlal için ayrı ayrı ve aykırılığın
devam ettiği her ay 1.500 TL
5. Kendisine bildirilen tedbirleri yerine getirmeyen işverene yerine getirilmeyen her bir tedbir için ayrı ayrı
1.000 TL,
180
6. İşyeri hekimi ve İş güvenlik uzmanının çalışmalarından dolayı hak ve yetkilerini kısıtlayan işveren her
bir ihlal için ayrı ayrı 1.500 TL,
7. Risk değerlendirmesi yapmayan veya yaptırmayan işverene 3.000 TL ve aykırılığın devam ettiği her ay
için 4.500 TL
8. İşyeri için ortam ölçümlerini ve araştırmalarını yaptırmayan işverene 1.500 TL,
9. Acil durum planları ve yangınla mücadele ile tahliye hükümlerini yerine getirmeyen işverene,
uyulmayan her bir yükümlülük ve aykırılığın devam ettiği her ay için 1.000 TL
10. İş kazası ve meslek hastalıklarını kayıt ve bildirimi hükümlerine uymayan işverene her bir yükümlülük
için ayrı ayrı 1.500 TL, SGK bildirimde bulunmayan işverene 2.000 TL
11. İş kazası ve meslek hastalığını SGK’ya bildirmeyen sağlık hizmeti sunucuları veya yetkilendirilen sağlık
hizmeti sunucularına 2.000 TL,
12. Sağlık gözetimi hükümlerini uygulamayan işverene, sağlık gözetimine tabi tutulmayan veya sağlık
raporu alınmayan her çalışan için 1.000 TL,
13. Çalışanlarını bilgilendirmeyen işverene, bilgilendirilmeyen her bir çalışan için 1.000 TL,
14. Çalışanlarının eğitimini sağlamayan işverene her bir çalışan için 1.000 TL,
15. Çalışanların görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması hükümlerini yerine getirmeyen işverene,
her bir aykırılık için ayrı ayrı 1.000 TL,
16. Çalışan temsilcisi ile ilgili hükümleri yerine getirmeye işverene 1.000 TL,
17. Çalışan temsilcisi tarafından bildirilen ve işveren tarafından İSG yönünde alınması gereken tedbirleri
almayan işverene 1.500 TL
18. İSG kurulu ile ilgili hükümleri yerine getirmeyen işverene her bir aykırılık için ayrı ayrı 2.000 TL,
19. İSG yönünden diğer işyerlerini, etkilenecekleri tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almaları için
uyarmayan yönetimlere 5.000 TL,
20. İSG ile ilgili konularda ölçüm, inceleme ve araştırma yapılmasına, numune alınmasına veya eğitim
kurumları ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin kontrol ve denetiminin yapılmasına engel olan
işverene 5.000 TL
21. İşyerinin bir bölümünde veya tamamında verilen durdurma kararına uymayarak durdurulan işi
yönetmelikte belirtilen şartları yerine getirmeden devam ettiren işverene fiil başka bir suç oluştursa dahi
10.000 TL
22. İşin durdurulması nedeniyle çalışamayan işçilerine karşı yükümlülüklerini yerine getirmeyen her bir
çalışan ve aykırılığın devam ettiği her ay için 1.000 TL,
23. Büyük kaza önleme politika belgesi hazırlamayan işverene 50.000 TL
24. Güvenlik raporunu hazırlayıp Bakanlığın değerlendirmesine sunmadan işyerini faaliyete geçiren,
işletilmesine Bakanlıkça izin verilmeyen işyerini açan veya durdurulan işyerinde faaliyete devam eden
işverene 80.000 TL
25. İSG ile ilgili yönetmeliklerdeki yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene, uyulmayan her hüküm için
tespit edildiği tarihten itibaren aylık olarak 1.000 TL
idari para cezası verilir.
MADDE 28. BAĞIMLILIK YAPAN MADDELERİN KULLANMA YASAĞI
Aşağıdaki haller için alkollü içki kullanma yasağı uygulanmaz
1. Alkollü içki yapılan işyerlerinde çalışan ve işi gereği üretileni denetlemekle görevli olan
2. Kapalı kaplarda veya açık olarak alkollü içki satılan veya içilen işyerlerinde işi gereği alkollü içki içmek
zorunda olanlar
3. İşinin gereği müşteriler ile birlikte alkollü içki içmek zorunda olanlar
ADI: TÜRK CEZA KANUNU
KANUN NO: 5237
SAYI: 25611
MADDE 21. KAST
Kast; suçun kanuni tanımındaki unsurların bilerek ve istenerek gerçekleştirilmesidir.
Kişinin, suçun kanuni tanımındaki unsurların gerçekleştirilebileceğini öngörmesine rağmen, fiili işlemesi
halinde olası kast vardır. Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası verilebilir.
181
MADDE 22. TAKSİR
Taksir; dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla bir davranışın suçun kanuni tanımında belirtilen
neticesi öngörülmeyerek gerçekleştirilmesidir.
Kişinin öngördüğü neticeyi istememesine karşın neticenin meydana gelmesi halinde bilinçli taksir vardır. Bu
halde taksirli suça ilişkin ceza üçte birinden yarısına kadar arttırılabilir
MADDE 23. NETİCE SEBEBİYLE AĞIRLAŞTIRILMIŞ SUÇ
Bir fiilin, kastedilenden daha ağır veya başka bir neticenin oluşumuna sebebiyet vermesi halinde, kişinin
bundan dolayı sorumlu tutulabilmesi için bu netice bakımından en azından taksirle hareket etmesi gerekir
MADDE 85. TAKSİRLE ÖLDÜRME
2 yıldan 6 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Fiili ile birden fazla kişinin ölümüne ya da ölümle birlikte bir
veya birden fazla kişinin yaralanmasına neden olmuşsa, kişi 2 yıldan 15 yıla kadar hapis cezası ile
cezalandırılır.
MADDE 86. KASTEN YARALAMA
Kasten başkasının vücuduna acı veren veya sağlığını ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi
1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
MADDE 89. TAKSİRLE YARALAMA
Taksirle başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan
kişi 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezası veya adli para cezası ile cezalandırılır.
MADDE 98. YARDIM veya BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN YERİNE GETİRİLMEMESİ
Yaşı, hastalığı veya yaralanması dolayısıyla ya da başka herhangi bir nedenle kendini idare edemeyecek
durumda olan kimseye hal ve koşulların elverdiği ölçüde yardım etmeyen ya da durumu derhal ilgili makamlara
bildirmeyen kişi, bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.
Yardım veya bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmemesi dolayısıyla kişinin ölmesi durumunda, 1 yıldan 3
yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
MADDE 105. CİNSEL TACİZ
Bir kimseyi cinsel amaçlı olarak taciz eden kişi hakkında, mağdurun şikayeti üzerine, 3 aydan 2 yıla kadar
hapis cezasına veya adlî para cezasına hükmolunur.
Bu fiiller; hiyerarşi, hizmet veya eğitim ve öğretim ilişkisinden ya da aile içi ilişkiden kaynaklanan nüfuz kötüye
kullanılmak suretiyle ya da aynı işyerinde çalışmanın sağladığı kolaylıktan yararlanılarak işlendiği takdirde,
yukarıdaki fıkraya göre verilecek ceza yarı oranında artırılır
MADDE 117. İŞ ve ÇALIŞTIRMA HÜRRİYETİNİN İHLALİ
Cebir veya tehdit kullanarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla, iş ve çalışma hürriyetini ihlal eden
kişiye, mağdurun şikayeti halinde, 6 aydan 2 yıla kadar hapis veya adlî para cezası verilir.
Çaresizliğini, kimsesizliğini ve bağlılığını sömürmek suretiyle kişi veya kişileri ücretsiz olarak veya sağladığı
hizmet ile orantısız düşük bir ücretle çalıştıran veya kişiyi, insan onuru ile bağdaşmayacak çalışma ve
konaklama koşullarına tabi kılan kimseye 6 aydan 3 yıla kadar hapis veya yüz günden az olmamak üzere adlî
para cezası verilir
Cebir veya tehdit kullanarak, işçiyi veya işverenlerini ücretleri azaltıp çoğaltmaya veya evvelce kabul
edilenlerden başka koşullar altında anlaşmalar kabulüne zorlayan ya da bir işin durmasına, sona ermesine
veya durmanın devamına neden olan kişiye 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezası verilir.
MADDE 118. SENDİKAL HAKLARIN KULLANILMASININ ENGELLENMESİ
Bir kimseye karşı bir sendikaya üye olmaya veya olmamaya, sendikanın faaliyetlerine katılmaya veya
katılmamaya, sendikadan veya sendika yönetimindeki görevinden ayrılmaya zorlamak amacıyla, cebir veya
tehdit kullanan kişi, 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Cebir veya tehdit kullanılarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla bir sendikanın faaliyetlerinin
engellenmesi halinde, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
182
MADDE 119. ORTAK HÜKÜM
Eğitim ve öğretimin engellenmesi, kamu kurumu veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının
faaliyetlerinin engellenmesi, siyasi hakların kullanılmasının engellenmesi, inanç, düşünce ve kanaat
hürriyetinin kullanılmasını engelleme, konut dokunulmazlığının ihlali ile iş ve çalışma hürriyetinin ihlali
suçlarının;





Silahla,
Kişinin kendisini tanınmayacak bir hale koyması suretiyle, imzasız mektupla veya özel işaretlerle,
Birden fazla kişi tarafından birlikte,
Var olan veya var sayılan suç örgütlerinin oluşturdukları korkutucu güçten yararlanılarak,
Kamu görevinin sağladığı nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle,
İşlenmesi halinde, verilecek ceza bir kat artırılır.
Bu suçların işlenmesi sırasında kasten yaralama suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşmış hallerinin
gerçekleşmesi durumunda, ayrıca kasten yaralama suçuna ilişkin hükümler uygulanır.
MADDE 135. KİŞİSEL VERİLERİN KAYDEDİLMESİ
Hukuka aykırı kişisel verileri kaydeden kişiye 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezası verilir.
MADDE 136. VERİLERİ HUKUKA AYKIRI OLARAK VERME veya ELE GEÇİRME
Kişisel verileri, hukuka aykırı olarak bir başkasına veren, yayan veya ele geçiren kişi, 1 yıldan 4 yıla kadar
hapis cezası ile cezalandırılır.
MADDE 137. NİTELİKLİ HALLER
Yukarıdaki maddelerde tanımlanan suçların;


Kamu görevlisi tarafından ve görevinin verdiği yetki kötüye kullanılmak suretiyle,
Belli bir meslek ve sanatın sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle,
İşlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
MADDE 138. VERİLERİ YOK ETME
Kanunların belirlediği sürelerin geçmiş olmasına karşın verileri sistem içinde yok etmekle yükümlü olanlara
görevlerini yerine getirmediklerinde 6 aydan 1 yıla kadar hapis cezası verilir.
MADDE 139. ŞİKAYET
Kişisel verilerin kaydedilmesi, verileri hukuka aykırı olarak verme veya ele geçirme ve verileri yok etmeme
hariç, bu bölümde yer alan suçların soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlıdır.
MADDE 152. MALA ZARAR VERMENİN NİTELİKLİ HALLERİ
Mala zarar verme suçunun;
a) Kamu kurum ve kuruluşlarına ait, kamu hizmetine tahsis edilmiş veya kamunun yararlanmasına
ayrılmış yer, bina, tesis veya diğer eşya hakkında,
b) Yangına, sel ve taşkına, kazaya ve diğer felaketlere karşı korunmaya tahsis edilmiş her türlü eşya veya
tesis hakkında,
c) Devlet ormanı statüsündeki yerler hariç, nerede olursa olsun, her türlü dikili ağaç, fidan veya bağ
çubuğu hakkında,
d) Sulamaya, içme sularının sağlanmasına veya afetlerden korumaya yarayan tesisler hakkında,
e) Grev veya lokavt hallerinde işverenlerin veya işçilerin veya işveren veya işçi sendika veya
konfederasyonlarının maliki olduğu veya kullanımında olan bina, tesis veya eşya hakkında,
f) Siyasi partilerin, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının ve üst kuruluşlarının maliki olduğu
veya kullanımında olan bina, tesis veya eşya hakkında,
g) Sona ermiş olsa bile, görevinden ötürü öç almak amacıyla bir kamu görevlisinin zararına olarak,
İşlenmesi halinde, fail hakkında 1 yıldan 6 yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
Mala zarar verme suçunun;
a) Yakarak, yakıcı veya patlayıcı madde kullanarak
b) Toprak kaymasına, çığ düşmesine, sel veya taşkına neden olmak suretiyle,
183
c) Radyasyona maruz bırakarak, nükleer, biyolojik veya kimyasal silah kullanarak,
İşlenmesi halinde, verilecek ceza iki katına kadar artırılır.
MADDE 164. ŞİRKET veya KOOPARATİFLER HAKKINDA YANLIŞ BİLGİ
Bir şirket veya kooperatifin kurucu, ortak, idareci, müdür veya temsilcileri veya yönetim veya denetim kurulu
üyeleri veya tasfiye memuru sıfatını taşıyanlar, kamuya yaptıkları beyanlarda veya genel kurula sundukları
raporlarda veya önerilerde ilgililerin zarara uğramasına neden olabilecek nitelikte gerçeğe aykırı önemli bilgiler
verecek veya verdirtecek olurlarsa 6 aydan 3 yıla kadar hapis veya bin güne kadar adlî para cezası ile
cezalandırılırlar.
MADDE 170. GENEL GÜVENLİĞİN KASTEN TEHLİKEYE SOKULMASI
Kişilerin hayatı, sağlığı veya mal varlığı bakımından tehlikeli olacak biçimde ya da kişilerde kaygı veya panik
yaratacak tarzda



Yangın çıkaran
Bina çökmesine, toprak kaymasına, çığ düşmesine, sel veya taşkına neden olan,
Silahlı ateş eden veya patlayıcı madde kullanan
Kişi, 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Yangın, bina çökmesi, toprak kayması, çığ düşmesi, sel veya taşkın tehlikesine neden olan kişi, 3 aydan 1 yıla
kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır.
MADDE 171. GENEL GÜVENLİĞİN TAKSİRLE TEHLİKEYE SOKULMASI
Yangına, bina çökmesine, toprak kaymasına, çığ düşmesine, sel veya taşkına neden olan kişi, fiilin
başkalarının hayatı, sağlığı veya mal varlığı bakımından tehlikeli olması halinde 3 aydan 1 yıla kadar hapis
cezası ile cezalandırılır.
MADDE 172. RADYASYON YAYMA
Bir başkasının sağlığını bozmak için radyasyona tabi tutan kişi, 3 yıldan 15 yıla kadar hapis cezası ile
cezalandırılır
Fiilin belirsiz sayıda kişilere karşı işlenmesi durumunda 5 yıldan az olmamak üzere hapis cezası ile
cezalandırılır
Bir başkasının hayatı, sağlığı veya mal varlığına önemli ölçüde zarar vermeye elverişli olacak biçimde
radyasyon yayan kişi 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır
Radyasyonun yayılmasına veya atom çekirdeklerinin parçalanması sürecine, bir laboratuvar veya tesisin
işletilmesi sırasında gereken dikkat ve özeni göstermeyen kişi fiilin bir başkasının hayatı, sağlığı veya mal
varlığına önemli ölçüde zarar vermeye elverişli olması halinde 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezası ile
cezalandırılır.
MADDE 173. ATOM ENERJİSİ İLE PATLAMAYA SEBEBİYET VERME
5 yıldan az olmamak üzere cezalandırılır.
MADDE 174. TEHLİKELİ MADDELERİN İZİNSİZ OLARAK BULUNDURULMASI veya EL DEĞİŞTİRİLMESİ
Yetkili makamlardan izin almaksızın patlayıcı, yakıcı, aşındırıcı, boğucu, zehirleyici….maddeleri ülke içinde bir
yerden diğer bir yere nakleden, muhafaza eden, satan, satın alan veya işleyen kişi 3 yıldan 8 yıla kadar hapis
cezası ve 5.000 güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
Bu fiili suç işlemek için teşkil eden örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde ceza yarı oranında arttırılır.
Önemsiz miktarda ve türde patlayıcı madde satın alan veya bulunduran kişi kullanım amacı gözetilerek 1 yıla
kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
MADDE 176. İNŞAAT VEYA YIKIMLA İLGİLİ EMNİYET KURALLARINA UYMAMA
Bu faaliyetler sırasında insan hayatı veya beden bütünlüğü açısından gerekli olan tedbirleri almayan kişi 3
aydan 1 yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır.
MADDE 177. HAYVANIN TEHLİKE YARATABİLECEK ŞEKİLDE SERBEST BIRAKILMASI
184
Gözetimi altında bulunan hayvanı başkalarının hayatı veya sağlığı bakımından tehlikeli olabilecek şekilde
serbest bırakan veya bunların kontrol altına alınmasında ihmal gösteren kişi, 6 aya kadar hapis veya adlî para
cezası ile cezalandırılır
MADDE 178. İŞARET ve ENGEL KOYMAMA
Herkesin gelip geçtiği yerlerde yapılmakta olan işlerden veya bırakılan eşyalardan doğan tehlikeyi önlemek için
gerekli işaret veya engelleri koymayan, konulmuş olan işaret veya engelleri kaldıran ya da bunların yerini
değiştiren kişi, 2 aydan 6 aya kadar hapis cezası veya adli para cezası ile cezalandırılır.
MADDE 179. TRAFİK GÜVENLİĞİNİ TEHLİKEYE SOKMA
Kara, deniz, hava veya demiryolu ulaşımının güven içinde akışını sağlamak için konulmuş her türlü işareti
değiştirerek kullanılmaz hale getiren, konulduğu yerden kaldırarak yanlış işaretler veren…başkalarının hayatı,
sağlığı veya malvarlığı bakımından bir tehlikeye neden olan kişiye 1 yıldan 6 yıla kadar hapis cezası verilir.
Kara, deniz, hava ve demiryolu ulaşım araçlarını kişilerin hayat, sağlık veya malvarlığı açısından tehlikeli
olabilecek şekilde sevk ve idare eden kişi, 2 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
MADDE 180. TRAFİK GÜVENLİĞİNİ TAKSİRLE TEHLİKEYE SOKMA
3 aydan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
MADDE 181. ÇEVRENİN KASTEN KİRLETİLMESİ
Çevreye zarar verecek şekilde, atık veya artıkları toprağa, suya veya havaya kasten veren kişi, 6 aydan 2 yıla
kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Atık veya artıkların toprakta, suda veya havada kalıcı etkisi olması durumunda ceza 2 katına çıkarılır.
İnsan veya hayvan için tedavisi zor hastalıklara, üreme yeteneğinin bozulmasına, hayvan veya bitkilerin doğal
özelliklerini değiştirmeye neden olabilecek atık ve artıklarla ilgili 5 yıldan az olmamak üzere hapis cezası ve
1000 güne kadar idari para cezası verilir.
MADDE 182. ÇEVRENİN TAKSİRLE KİRLETİLMESİ
Adli para cezası ile cezalandırılır.
Bu atıkların havada, toprakta veya suda kalıcı etki bırakması 2 aydan 1 yıla kadar hapis cezası ile
cezalandırılır
İnsan veya hayvan için tedavisi zor hastalıklara, üreme yeteneğinin bozulmasına, hayvan veya bitkilerin doğal
özelliklerini değiştirmeye neden olabilecek atık ve artıklarla ilgili 1 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile
cezalandırılır.
MADDE 183. GÜRÜLTÜYE NEDEN OLMA
Başka bir kişinin sağlığının zarar görmesine elverişli bir şekilde gürültüye neden olan kişi, 2 aydan 2 yıla kadar
hapis cezası veya adli para cezası ile cezalandırılır.
MADDE 184. İMAR KİRLİLİĞİNE NEDEN OLMA
Yapı ruhsatı almadan veya ruhsata aykırı bina yapan veya yaptıran kişi, 1 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile
cezalandırılır.
Kişinin, ruhsatsız ya da ruhsata aykırı olarak yaptığı veya yaptırdığı binayı imar planına ve ruhsatına uygun
hale getirmesi halinde, bir ve ikinci fıkra hükümleri gereğince kamu davası açılmaz, açılmış olan kamu davası
düşer, mahkum olunan ceza bütün sonuçlarıyla ortadan kalkar.
MADDE 185. ZEHİRLİ MADDE KATMA
İçilecek sulara veya yenilecek veya içilecek veya kullanılacak veya tüketilecek her çeşit besin veya şeylere
zehir katarak veya başka suretlerle bozarak kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşüren kimseye 2 yıldan
15 yıla kadar hapis cezası verilir.
Belirtilen fiillerin dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı olarak işlenmesi halinde, 3 aydan 1 yıla kadar hapis
cezasına hükmolunur.
MADDE 186. BOZULMUŞ veya DEĞİŞTİRİLMİŞ GIDA veya İLAÇ TİCARETİ
185
Kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde bozulmuş, değiştirilmiş her tür yenilecek veya içilecek
şeyleri veya ilaçları satan, tedarik eden, bulunduran kimseye 1 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 1500 güne kadar
adlî para cezası verilir.
Bu suçun, resmi izne dayalı olarak yürütülen bir meslek ve sanatın icrası kapsamında işlenmesi halinde,
verilecek ceza üçte bir oranında artırılır.
MADDE 193. ZEHİRLİ MADDE İMAL ve TİCARETİ
İçeriğinde zehir bulunan ve üretilmesi, bulundurulması veya satılması izne bağlı olan maddeyi izinsiz olarak
üreten, bulunduran, satan veya nakleden kişi, 2 aydan 1 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
MADDE 204. RESMİ BELGEDE SAHTECİLİK
Bir resmi belgeyi sahte olarak düzenleyen, gerçek bir resmi belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştiren
veya sahte resmi belgeyi kullanan kişi, 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Görevi gereği düzenlemeye yetkili olduğu resmi bir belgeyi sahte olarak düzenleyen, gerçek bir belgeyi
başkalarını aldatacak şekilde değiştiren, gerçeğe aykırı olarak belge düzenleyen veya sahte resmi belgeyi
kullanan kamu görevlisi 3 yıldan 8 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Resmi belgenin, kanun hükmü gereği sahteliği sabit oluncaya kadar geçerli olan belge niteliğinde olması
halinde, verilecek ceza yarısı oranında artırılır.
MADDE 205. RESMİ BELGEYİ BOZMAK, YOK ETMEK veya GİZLEMEK
2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Suçu kamu görevlisi işlemişse ceza yarı oranda arttırılır.
MADDE 206. RESMİ BELGENİN DÜZENLENMESİNDE YALAN BEYAN
Bir resmi belgeyi düzenlemek yetkisine sahip olan kamu görevlisine yalan beyanda bulunan kişi, 3 aydan 2
yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.
MADDE 207. ÖZEL BELGEDE SAHTECİLİK
Bir özel belgeyi sahte olarak düzenleyen veya gerçek bir özel belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştiren
ve kullanan kişi, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Bir sahte özel belgeyi bu özelliğini bilerek kullanan kişi de yukarıdaki fıkra hükmüne göre cezalandırılır.
MADDE 208. ÖZEL BELGEYİ BOZMAK, YOK ETMEK VEYA GİZLEMEK
Gerçek bir özel belgeyi bozan, yok eden veya gizleyen kişi, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
MADDE 210. RESMİ BELGE HÜKMÜNDE BELGELER
Gerçeğe aykırı belge düzenleyen tabip, diş tabibi, eczacı, ebe, hemşire veya diğer sağlık mesleği mensubu, 3
aydan 1 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
MADDE 280. SAĞLIK MESLEĞİ MENSUPLARININ SUÇU BİLDİRMEMESİ
Görevini yaptığı sırada bir suçun işlendiği yönünde bir belirti ile karşılaşmasına rağmen, durumu yetkili
makamlara bildirmeyen veya bu hususta gecikme gösteren sağlık mesleği mensubu, 1 yıla kadar hapis cezası
ile cezalandırılır.
Sağlık mesleği mensubu deyiminden tabip, diş tabibi, eczacı, ebe, hemşire ve sağlık hizmeti veren diğer kişiler
anlaşılır.
ADI: SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU
KANUN NO: 5510
SAYI: 26200
MADDE 4. SİGORTALI SAYILANLAR
1. Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar
2. Köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız
çalışanlar;
186
a. Ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usûlde gelir vergisi
mükellefi olanlar,
b. Gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlar,
c. A.Ş. yönetim kurulu üyesi olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin
komandite ortakları, diğer şirket ve donatma iştiraklerinin ise tüm ortakları,
d. Tarımsal faaliyette bulunanlar,
MADDE 5. BAZI SİGORTA KOLLARININ UYGULANACAĞI SİGORTALILAR
1. Hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte, ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis,
atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular hakkında, iş kazası ve meslek hastalığı ile
analık sigortası uygulanır ve sigortalı sayılırlar
2. aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrenciler hakkında iş kazası ve meslek
hastalığı ile hastalık sigortası; meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında
staja tabi tutulan öğrencilere iş kazası ve meslek hastalığı sigortası uygulanır ve sigortalı sayılırlar.
3. Harp malulleri ne bağlanan vazife malullük aylığı sigortalı çalışmaya başlamaları durumunda kesilmez.
4. Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan
kursiyerler, sigortalı sayılırlar ve bunlar hakkında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri
uygulanır.
5. Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki
işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri sigortalı sayılır
MADDE 6. SİGORTALI SAYILMAYANLAR
1. İşverenin işyerinde ücretsiz çalışan eşi,
2. Aynı konutta birlikte yaşayan ve üçüncü derece dahil bu dereceye kadar hısımlar arasında ve aralarına
dışardan başka kimse katılmaksızın, yaşadıkları konut içinde yapılan işlerde çalışanlar,
3. Ev hizmetlerinde çalışanlar (ücretle ve sürekli olarak çalışanlar hariç),
4. Askerlik hizmetlerini er ve erbaş olarak yapmakta olanlar ile yedek subay okulu öğrencileri,
5. Yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye'ye bir
iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tâbi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye'de
kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik
mevzuatına tâbi olanlar,
6. Resmî meslek ve sanat okulları ile yetkili resmî makamların izniyle kurulan meslek veya sanat
okullarında ve yüksekokullarda fiilen normal eğitim süreleri içinde yapılan, tatbikî mahiyetteki yapım ve
üretim işlerinde çalışan öğrenciler,
Sağlık hizmet sunucuları tarafından işe alıştırılmakta olan veya rehabilite edilen, hasta veya malûller,
7. Tarım işlerinde veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz işlerde çalışanlar ile tarımda kendi adına
ve hesabına bağımsız çalışanlardan yıllık tarımsal faaliyet gelirlerinden masraflar düşüldükten sonra
kalan tutarın aylık ortalamasının, bu Kanunda tanımlanan prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz
katından az olduğunu belgeleyenler ile 65 yaşını dolduranlardan talepte bulunanlar,
8. Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline
kayıtlı olanlardan, aylık faaliyet gelirlerinden bu faaliyetine ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan
tutarı, prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katından az olduğunu belgeleyenler
9. Gençlik ve Spor Bakanlığı, Spor Genel Müdürlüğü, Türkiye Futbol Federasyonu, bağımsız spor
federasyonları tarafından yapılan her türlü gençlik ve spor faaliyetleri ile bu faaliyetlerle ilgili kamp,
eğitim ve hazırlık çalışmalarında süreklilik arz etmeyecek şekilde görevlendirilenler
MADDE 12. İŞVEREN, İŞVEREN VEKİLİ, GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİ KURULAN İŞVEREN VE ALT İŞVEREN
Sigortalı sayılan kişileri çalıştıran gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar
işverendir.
İşveren adına ve hesabına, işin veya görülen hizmetin bütününün yönetim görevini yapan kimse, işveren
vekilidir. Bu Kanunda geçen işveren deyimi, işveren vekilini de kapsar. İşveren vekili ve 4857 sayılı İş
Kanununda tanımlanan geçici iş ilişkisi kurulan işveren, bu Kanunda belirtilen yükümlülüklerinden dolayı
işveren ile birlikte müştereken ve müteselsilen sorumludur.
Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin bir işte veya bir işin bölüm veya
eklentilerinde, iş alan ve bu iş için görevlendirdiği sigortalıları çalıştıran üçüncü kişiye alt işveren denir.
Sigortalılar, üçüncü bir kişinin aracılığı ile işe girmiş ve bunlarla sözleşme yapmış olsalar dahi, asıl işveren, bu
Kanunun işverene yüklediği yükümlülüklerden dolayı alt işveren ile birlikte sorumludur
187
MADDE 13. İŞ KAZASININ TANIMI, BİLDİRİLMESİ ve SORUŞTURULMASI
İş kazası;
1. Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
2. İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız
çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
3. Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi
nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
4. Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
5. Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,
Meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olaydır.


Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar, iş kazasının sigortalılar
bakımından bunları çalıştıran işveren tarafından, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Kuruma da
en geç kazadan sonraki 3 işgünü içinde,
Köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız
çalışanlardan ise sigortalı bakımından kendisi tarafından, 1 ayı geçmemek şartıyla rahatsızlığının
bildirim yapmaya engel olmadığı günden sonra 3 işgünü içinde,
İş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile doğrudan ya da taahhütlü posta ile Kuruma bildirilmesi zorunludur.
Kuruma bildirilen olayın iş kazası sayılıp sayılmayacağı hakkında bir karara varılabilmesi için gerektiğinde,
Kurumun denetim ve kontrol ile yetkilendirilen memurları tarafından veya Bakanlık iş müfettişleri vasıtasıyla
soruşturma yapılabilir. Bu soruşturma sonunda yazılı olarak bildirilen hususların gerçeğe uymadığı ve olayın iş
kazası olmadığı anlaşılırsa, Kurumca bu olay için yersiz olarak yapılmış bulunan ödemeler, ödemenin yapıldığı
tarihten itibaren gerçeğe aykırı bildirimde bulunanlardan, tahsil edilir.
MADDE 14. MESLEK HASTALIĞININ TANIMI, BİLDİRİLMESİ ve SORUŞTURULMASI
Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik halleridir.
Sigortalının çalıştığı işten dolayı meslek hastalığına tutulduğunun;
1. Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucuları tarafından usûlüne uygun olarak düzenlenen sağlık
kurulu raporu ve dayanağı tıbbî belgelerin incelenmesi,
2. Kurumca gerekli görüldüğü hallerde, işyerindeki çalışma şartlarını ve buna bağlı tıbbî sonuçlarını ortaya
koyan denetim raporları ve gerekli diğer belgelerin incelenmesi,
sonucu Kurum Sağlık Kurulu tarafından tespit edilmesi zorunludur.
Meslek hastalığı, işten ayrıldıktan sonra meydana çıkmış ve sigortalı olarak çalıştığı işten kaynaklanmış ise,
sigortalının bu Kanunla sağlanan haklardan yararlanabilmesi için, eski işinden fiilen ayrılmasıyla hastalığın
meydana çıkması arasında bu hastalık için Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikte belirtilen süreden daha
uzun bir zamanın geçmemiş olması şarttır. Bu durumdaki kişiler, gerekli belgelerle Kuruma müracaat
edebilirler. Herhangi bir meslek hastalığının klinik ve laboratuvar bulgularıyla belirlendiği ve meslek hastalığına
yol açan etkenin işyerindeki inceleme sonunda tespit edildiği hallerde, meslek hastalıkları listesindeki
yükümlülük süresi aşılmış olsa bile, söz konusu hastalık Kurumun veya ilgilinin başvurusu üzerine Sosyal
Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun onayı ile meslek hastalığı sayılabilir.


Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar, iş kazasının sigortalılar
bakımından, sigortalının meslek hastalığına tutulduğunu öğrenen veya bu durum kendisine bildirilen
işveren tarafından
Köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız
çalışanlardan ise kendisi tarafından
bu durumun öğrenildiği günden başlayarak 3 işgünü içinde, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile Kuruma
bildirilmesi zorunludur. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen veya yazılı olarak bildirilen hususları kasten eksik
ya da yanlış bildiren işverene veya sigortalıya, Kurumca bu durum için yapılmış bulunan masraflar ile
ödenmişse geçici iş göremezlik ödenekleri rücû edilir.
Hangi hallerin meslek hastalığı sayılacağı, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesinin şekli ve içeriği, verilme
usûlü ile bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer usûl ve esaslar, Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikte
188
düzenlenir. Yönetmelikte belirlenmiş hastalıklar dışında herhangi bir hastalığın meslek hastalığı sayılıp
sayılmaması hususunda çıkabilecek uyuşmazlıklar, Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunca karara bağlanır.
MADDE 21. İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI İLE HASTALIK BAKIMINDAN İŞVERENİN VE ÜÇÜNCÜ
KİŞİLERİN SORUMLULUĞU
İş kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına
aykırı bir hareketi sonucu meydana gelmişse, Kurumca sigortalıya veya hak sahiplerine bu Kanun gereğince
yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler sigortalı veya hak sahiplerinin işverenden isteyebilecekleri
tutarlarla sınırlı olmak üzere, Kurumca işverene ödettirilir. İşverenin sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık
ilkesi dikkate alınır.
İş kazasının, belirtilen sürede işveren tarafından Kuruma bildirilmemesi halinde, bildirim tarihine kadar geçen
süre için sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği, Kurumca işverenden tahsil edilir.
Sağlık raporu alınması gerektiği belirtilen işlerde, böyle bir rapora dayanılmaksızın veya eldeki rapora aykırı
olarak bünyece elverişli olmadığı işte çalıştırılan sigortalının, bu işe girmeden önce var olduğu tespit edilen
veya bünyece elverişli olmadığı işte çalıştırılması sonucu meydana gelen hastalığı nedeniyle, Kurumca
sigortalıya ödenen geçici iş göremezlik ödeneği işverene ödettirilir.
İş kazası, meslek hastalığı ve hastalık, üçüncü bir kişinin kusuru nedeniyle meydana gelmişse, sigortalıya ve
hak sahiplerine yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk
peşin sermaye değerinin yarısı, zarara sebep olan üçüncü kişilere ve şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara
rücû edilir.
İş kazası, meslek hastalığı ve hastalık; kamu görevlileri, er ve erbaşlar ile kamu idareleri tarafından
görevlendirilen diğer kişilerin vazifelerinin gereği olarak yaptıkları fiiller sonucu meydana gelmiş ise, bu
fiillerden dolayı haklarında kesinleşmiş mahkûmiyet kararı bulunanlar hariç olmak üzere, sigortalı veya hak
sahiplerine yapılan ödemeler veya bağlanan gelirler için kurumuna veya ilgililere rücû edilmez. Ayrıca, iş
kazası veya meslek hastalığı sonucu ölümlerde, bu Kanun uyarınca hak sahiplerine bağlanacak gelir ve
verilecek ödenekler için, iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde kusuru bulunan hak
sahiplerine veya iş kazası sonucu ölen kusurlu sigortalının hak sahiplerine, Kurumca rücû edilmez.
MADDE 25. MALUL SAYILMA
Sigortalının veya işverenin talebi üzerine Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık
kurullarınca usûlüne uygun düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbî belgelerin incelenmesi sonucu, sigortalılar
için çalışma gücünün veya iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az % 60'ını
kaybettiği Kurum Sağlık Kurulunca tespit edilen sigortalı, malûl sayılır.
Ancak, sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce sigortalının çalışma gücünün % 60'ını veya
vazifesini yapamayacak derecede meslekte kazanma gücünü kaybettiği önceden veya sonradan tespit
edilirse, sigortalı bu hastalık veya engelliliği sebebiyle malûllük aylığından yararlanamaz.
ADI: TÜRK BORÇLAR KANUNU
KANUN NO: 6098
HAKSIZ FİİLDEN DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİ
MADDE 49. GENEL OLARAK
Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür. Zarar verici fiili
yasaklayan hukuk kuralı olmasa bile ahlaka aykırı bir fiille başkasına kasten zarar veren de bu zararı
gidermekle yükümlüdür.
MADDE 50. ZARARIN ve KUSURUN İSPATI
Zarar gören, zararını ve zarar verenin kusurunu ispat ile yükümlüdür. Uğranılan zararın miktarı tam olarak
ispat edilemiyorsa hâkim, olayların olağan akışını ve zarar görenin aldığı önlemleri göz önünde tutarak, zararın
miktarını hakkaniyete uygun olarak belirler.
MADDE 51. TAZMİNATIN BELİRLENMESİ
189
Hakim, tazminatın kapsamını ve ödeme biçimini, durumunu gereğini ve özellikle kusurun ağırlığını göz önüne
alarak belirler.
MADDE 52. TAZMİNATIN İNDİRİLMESİ
Zarar gören, zararı doğuran fiile razı olmuş veya zararın doğmasında ya da artmasında etkili olmuş ise hakim,
tazminatı indirebilir veya tamamen kaldırabilir.
Zarara hafif kusuruyla sebep olan yükümlü, tazminatı ödediğinde yoksulluğa düşecekse hakim, tazminatı
indirebilir.
MADDE 53. ÖLÜM
Ölüm halinde uğranılan zararlar;
1. Cenaze giderleri
2. Ölüm hemen gerçekleşmemişse tedavi giderleri ile çalışma gücünün azalmasından ya da
yitirilmesinden doğan kayıplar
3. Ölenin desteğinden yoksun kalan kişilerin uğradıkları kayıplar
MADDE 54. BEDENSEL ZARAR
Bedensel zararlar;
1.
2.
3.
4.
Tedavi giderleri
Kazanç kaybı
Çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar
Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar
MADDE 55. BELİRLENMESİ
Destekten yoksun kalma zararları ile bedensel zararlar, bu Kanun hükümlerine ve sorumluluk hukuku ilkelerine
göre hesaplanır. Kısmen veya tamamen rücu edilemeyen sosyal güvenlik ödemeleri ile ifa amacını taşımayan
ödemeler, bu tür zararların belirlenmesinde gözetilemez; zarar veya tazminattan indirilemez. Hesaplanan
tazminat, miktar esas alınarak hakkaniyet düşüncesi ile artırılamaz veya azaltılamaz.
MADDE 56. MANEVİ TAZMİNAT
Hâkim, bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini göz önünde tutarak,
zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilir.
Ağır bedensel zarar veya ölüm hâlinde, zarar görenin veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat olarak
uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebilir.
MADDE 57. HAKSIZ REKABET
Gerçek olmayan haberlerin yayılması veya bu tür ilanların yapılması ya da dürüstlük kurallarına aykırı diğer
davranışlarda bulunulması yüzünden müşterileri azalan veya onları kaybetme tehlikesiyle karşılaşan kişi, bu
davranışlara son verilmesini ve kusurun varlığı hâlinde zararının giderilmesini isteyebilir.
MADDE 58. KİŞİLİK HAKKININ ZEDELENMESİ
Kişilik hakkının zedelenmesinden zarar gören, uğradığı manevi zarara karşılık manevi tazminat adı altında bir
miktar para ödenmesini isteyebilir.
Hâkim, bu tazminatın ödenmesi yerine, diğer bir giderim biçimi kararlaştırabilir veya bu tazminata ekleyebilir;
özellikle saldırıyı kınayan bir karar verebilir ve bu kararın yayımlanmasına hükmedebilir.
MADDE 59. AYIRT ETME GÜCÜNÜN GEÇİCİ KAYBI
Ayırt etme gücünü geçici olarak kaybeden kişi, bu sırada verdiği zararları gidermekle yükümlüdür. Ancak, ayırt
etme gücünü kaybetmede kusuru olmadığını ispat ederse, sorumluluktan kurtulur.
SORUMLULUK SEBEPLERİNİN ÇOKLUĞU
MADDE 60. SEBEPLERİN YARIŞMASI
Bir kişinin sorumluluğu, birden çok sebebe dayandırılabiliyorsa hâkim, zarar gören aksini istemiş olmadıkça
veya kanunda aksi öngörülmedikçe, zarar görene en iyi giderim imkânı sağlayan sorumluluk sebebine göre
karar verir.
190
MÜTESELSİL SORUMLULUK
MADDE 61. DIŞ İLİŞKİDE
Birden çok kişi birlikte bir zarara sebebiyet verdikleri veya aynı zarardan çeşitli sebeplerden dolayı sorumlu
oldukları takdirde, haklarında müteselsil sorumluluğa ilişkin hükümler uygulanır.
MADDE 62. İÇ İLİŞKİDE
Tazminatın aynı zarardan sorumlu müteselsil borçlular arasında paylaştırılmasında, bütün durum ve koşullar,
özellikle onlardan her birine yüklenebilecek kusurun ağırlığı ve yarattıkları tehlikenin yoğunluğu göz önünde
tutulur.
Tazminatın kendi payına düşeninden fazlasını ödeyen kişi, bu fazla ödemesi için, diğer müteselsil sorumlulara
karşı rücu hakkına sahip ve zarar görenin haklarına halef olur.
HUKUKA AYKIRILIĞI KALDIRAN HÂLLER
Kanunun verdiği yetkiye dayanan ve bu yetkinin sınırları içinde kalan bir fiil, zarara yol açsa bile, hukuka aykırı
sayılmaz.
Zarar görenin rızası, daha üstün nitelikte özel veya kamusal yarar, zarar verenin davranışının haklı savunma
niteliği taşıması, yetkili kamu makamlarının müdahalesinin zamanında sağlanamayacak olması durumunda
kişinin hakkını kendi gücüyle koruması veya zorunluluk hâllerinde de fiil, hukuka aykırı sayılmaz.
MADDE 64. SORUMLULUK
Haklı savunmada bulunan, saldıranın şahsına veya mallarına verdiği zarardan sorumlu tutulamaz.
Kendisini veya başkasını açık ya da yakın bir zarar tehlikesinden korumak için diğer bir kişinin mallarına zarar
verenin, bu zararı giderim yükümlülüğünü hâkim hakkaniyete göre belirler.
Hakkını kendi gücüyle koruma durumunda kalan kişi, durum ve koşullara göre o sırada kolluk gücünün
yardımını zamanında sağlayamayacak ise ve hakkının kayba uğramasını ya da kullanılmasının önemli ölçüde
zorlaşmasını önleyecek başka bir yol da yoksa, verdiği zarardan sorumlu tutulamaz.
KUSURSUZ SORUMLULUK
MADDE 65. HAKKANİYET SORUMLULUĞU
Hakkaniyet gerektiriyorsa; hâkim, ayırt etme gücü bulunmayan kişinin verdiği zararın, tamamen veya kısmen
giderilmesine karar verir.
ÖZEN SORUMLULUĞU
MADDE 66. ADAM ÇALIŞTIRANIN SORUMLULUĞU
Adam çalıştıran, çalışanın, kendisine verilen işin yapılması sırasında başkalarına verdiği zararı gidermekle
yükümlüdür.
Adam çalıştıran, çalışanını seçerken, işiyle ilgili talimat verirken, gözetim ve denetimde bulunurken, zararın
doğmasını engellemek için gerekli özeni gösterdiğini ispat ederse, sorumlu olmaz.
Bir işletmede adam çalıştıran, işletmenin çalışma düzeninin zararın doğmasını önlemeye elverişli olduğunu
ispat etmedikçe, o işletmenin faaliyetleri dolayısıyla sebep olunan zararı gidermekle yükümlüdür.
Adam çalıştıran, ödediği tazminat için, zarar veren çalışana, ancak onun bizzat sorumlu olduğu ölçüde rücu
hakkına sahiptir.
HİZMET SÖZLEŞMELERİ
MADDE 393. TANIMI
Hizmet sözleşmesi, işçinin işverene bağımlı olarak belirli veya belirli olmayan süreyle işgörmeyi ve işverenin
de ona zamana veya yapılan işe göre ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir.
İşçinin işverene bir hizmeti kısmi süreli olarak düzenli biçimde yerine getirmeyi üstlendiği sözleşmeler de
hizmet sözleşmesidir.
MADDE 394. KURULMASI
191
Hizmet sözleşmesi, kanunda aksine bir hüküm olmadıkça özel bir şekle bağlı değildir.
Bir kimse, durumun gereklerine göre ancak ücret karşılığında yapılabilecek bir işi belli bir zaman için görür ve
bu iş de işveren tarafından kabul edilirse, aralarında hizmet sözleşmesi kurulmuş sayılır.
İŞÇİNİN BORÇLARI
MADDE 395. BİZZAT ÇALIŞMA BORCU
Sözleşmeden veya durumun gereğinden aksi anlaşılmadıkça, işçi yüklendiği işi bizzat yapmakla yükümlüdür.
MADDE 396. ÖZEN VE SADAKAT BORCU
İşçi, yüklendiği işi özenle yapmak ve işverenin haklı menfaatinin korunmasında sadakatle davranmak
zorundadır.
İşçi, işverene ait makineleri, araç ve gereçleri, teknik sistemleri, tesisleri ve taşıtları usulüne uygun olarak
kullanmak ve bunlarla birlikte işin görülmesi için kendisine teslim edilmiş olan malzemeye özen göstermekle
yükümlüdür.
İşçi, hizmet ilişkisi devam ettiği sürece, sadakat borcuna aykırı olarak bir ücret karşılığında üçüncü kişiye
hizmette bulunamaz ve özellikle kendi işvereni ile rekabete girişemez.
İşçi, iş gördüğü sırada öğrendiği, özellikle üretim ve iş sırları gibi bilgileri, hizmet ilişkisinin devamı süresince
kendi yararına kullanamaz veya başkalarına açıklayamaz. İşverenin haklı menfaatinin korunması için gerekli
olduğu ölçüde işçi, hizmet ilişkisinin sona ermesinden sonra da sır saklamakla yükümlüdür.
MADDE 397. TESLİM VE HESAP VERME BORCU
İşçi, üstlendiği işin görülmesi sırasında üçüncü kişiden işveren için aldığı şeyleri ve özellikle paraları derhâl
ona teslim etmek ve bunlar hakkında hesap vermekle yükümlüdür.
MADDE 398. FAZLA ÇALIŞMA BORCU
Fazla çalışma, ilgili kanunlarda belirlenen normal çalışma süresinin üzerinde ve işçinin rızasıyla yapılan
çalışmadır. Ancak, normal süreden daha fazla çalışmayı gerektiren bir işin yerine getirilmesi zorunluluğu
doğar, işçi bunu yapabilecek durumda bulunur ve aynı zamanda kaçınması da dürüstlük kurallarına aykırı
olursa işçi, karşılığı verilmek koşuluyla, fazla çalışmayı yerine getirmekle yükümlüdür.
MADDE 399. DÜZENLEMELERE VE TALİMATA UYMA BORCU
İşveren, işin görülmesi ve işçilerin işyerindeki davranışlarıyla ilgili genel düzenlemeler yapabilir ve onlara özel
talimat verebilir. İşçiler, bunlara dürüstlük kurallarının gerektirdiği ölçüde uymak zorundadırlar.
MADDE 400. İŞÇİNİN SORUMLULUĞU
İşçi, işverene kusuruyla verdiği her türlü zarardan sorumludur.
İŞVERENİN BORÇLARI
ÜCRET ÖDEME BORCU
İşveren, işçiye sözleşmede veya toplu iş sözleşmesinde belirlenen; sözleşmede hüküm bulunmayan hâllerde
ise, asgari ücretten az olmamak üzere emsal ücreti ödemekle yükümlüdür.
MADDE 402. FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİ
İşveren, fazla çalışma için işçiye normal çalışma ücretini en az %50 fazlasıyla ödemekle yükümlüdür.
İşveren, işçinin rızasıyla fazla çalışma ücreti yerine, uygun bir zamanda fazla çalışmayla orantılı olarak izin
verebilir.
MADDE 403. İŞİN SONUCUNDAN PAY ALMA
Sözleşmeyle işçiye ücretle birlikte üretilenden, cirodan veya kârdan belli bir pay verilmesi kararlaştırılmışsa,
hesap dönemi sonunda bu pay, yasal hükümler veya genellikle kabul edilmiş ticari esaslar göz önünde
tutularak belirlenir.
İşçiye belli bir pay verilmesi kararlaştırılan hâllerde, payın hesaplanmasında uyuşulamazsa işveren, işçiye
veya onun yerine,
192
MADDE 404. ARACILIK ÜCRETİ
İşçiye belli işlerde aracılık yapması karşılığında işverence bir ücret ödeneceği kararlaştırılmışsa, aracılık
yapılan işlemin üçüncü kişi ile geçerli olarak kurulmasıyla işçinin istem hakkı doğar.
Sözleşmeyle işçiye, kendisine ödenecek aracılık ücretinin hesabını tutma yükümlülüğü getirilmemişse, işveren
işçiye ücretin muaccel olduğu her dönem için, bu ücrete tabi işlemleri de içeren yazılı hesap vermekle
yükümlüdür.
MADDE 405. İKRAMİYE
İşveren, bayram, yılbaşı ve doğum günü gibi belirli günler dolayısıyla işçilerine özel ikramiye verebilir. Ancak,
işçilerin ikramiyeyi istem hakları bu konuda anlaşmanın veya çalışma şartının ya da işverenin tek taraflı
taahhüdünün varlığı hâlinde doğar.
ÜCRETİN ÖDENMESİ
MADDE 406. ÖDEME SÜRESİ
Aksine âdet olmadıkça, işçiye ücreti her ayın sonunda ödenir. Ancak, hizmet sözleşmesi veya toplu iş
sözleşmesiyle daha kısa ödeme süreleri belirlenebilir.
Daha kısa bir ödeme süresi kararlaştırılmamışsa veya aksine âdet yoksa, aracılık ücreti her ayın sonunda
ödenir. Ancak, işlemlerin yapılması altı aydan daha uzun bir süre gerektirdiği takdirde, aracılık ücreti asıl
ücrete ek olarak kararlaştırılmışsa, yazılı anlaşmayla ödeme daha ileri bir tarihe bırakılabilir.
Asıl ücrete ek olarak üretilenden pay verilmesi öngörülen hâllerde, ürün payı belirlenir belirlenmez, cirodan
veya kârdan pay verilmesi kararlaştırılan hâllerde ise payın, hesap dönemini izleyen en geç 3 ay içinde
belirlenerek ödenmesi şarttır.
İşveren, işçiye zorunlu ihtiyacının ortaya çıkması hâlinde ve hakkaniyet gereği ödeyebilecek durumda ise,
hizmetiyle orantılı olarak avans vermekle yükümlüdür.
MADDE 407. ÜCRETİN KORUNMASI
Çalıştırılan işçilerin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde ödenenlerin özel
olarak açılan banka hesabına yatırılmak suretiyle ödenmesi hususunda; tabi olduğu vergi mükellefiyeti türü,
işletme büyüklüğü, çalıştırdığı işçi sayısı, işyerinin bulunduğu il ve benzeri unsurları dikkate alarak iş
sahiplerini zorunlu tutmaya, banka hesabına yatırılacak ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit
istihkakın, brüt ya da kanuni kesintiler düşüldükten sonra kalan net miktar üzerinden olup olmayacağını
belirlemeye Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığından sorumlu
Devlet Bakanlığı müştereken yetkilidir.
Her ödeme döneminde, işçiye hesap pusulası verilir. İşçilerin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit
istihkaklarının özel olarak açılan banka hesabına yatırılmak suretiyle ödenmesine ilişkin diğer ûsul ve esaslar,
anılan bakanlıklarca müştereken çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
İşveren, işçiden olan alacağı ile ücret borcunu işçinin rızası olmadıkça takas edemez. Ancak, işçinin kasten
sebebiyet verdiği yargı kararıyla sabit bir zarardan doğan alacaklar, ücretin haczedilebilir kısmı kadar takas
edilebilir.
İŞGÖRME EDİMİNİN İFASININ ENGELLENMESİ HÂLİNDE ÜCRET
MADDE 408. İŞVERENİN TEMERRÜDÜ HÂLİNDE
İşveren, iş görme ediminin yerine getirilmesini kusuruyla engellerse veya edimi kabulde temerrüde düşerse,
işçiye ücretini ödemekle yükümlü olup, işçiden bu edimini daha sonra yerine getirmesini isteyemez.
MADDE 409. İŞÇİNİN ÇALIŞMAYI DURDURMASI HÂLİNDE
Uzun süreli bir hizmet ilişkisinde işçi, hastalık, askerlik veya kanundan doğan çalışma ve benzeri sebeplerle
kusuru olmaksızın, iş gördüğü süreye oranla kısa bir süre için işgörme edimini ifa edemezse işveren, başka bir
yolla karşılanmadığı takdirde, o süre için işçiye hakkaniyete uygun bir ücret ödemekle yükümlüdür.
MADDE 410. ÜCRET ALACAĞININ HACZİ, DEVRİ VE REHNEDİLMESİ
İşçilerin ücretinin dörtte birinden fazlası haczedilemez, başkasına devredilemez ve rehnedilemez. Ancak,
işçinin bakmakla yükümlü olduğu aile bireyleri için hâkim tarafından takdir edilecek miktar, bu orana dâhil
değildir. Nafaka alacaklılarının hakları saklıdır.
193
PARÇA BAŞINA VEYA GÖTÜRÜ İŞ
MADDE 411. İŞ VERME
İşçi, sözleşme gereğince yalnız bir işveren için sadece parça başına veya götürü iş yapmayı üstlenmişse
işveren, ona yeterli iş vermekle yükümlüdür.
İşveren, kendi kusuru olmaksızın sözleşmede öngörülen parça başına veya götürü iş sağlayamayacak
durumda bulunduğu veya işletme koşulları geçici olarak gerektirdiği takdirde işçiye, ücreti zaman esasına göre
öder
Parça başına veya götürü ya da zamana göre iş sağlayamayan işveren, en azından iş görme edimini kabulde
temerrüt hükümleri uyarınca zamana göre iş görmede ödeyeceği ücreti ödemekle yükümlüdür.
MADDE 412. BİRİM ÜCRETİ
İşçi, sözleşme gereğince parça başına veya götürü olarak çalışmayı üstlendiği takdirde işveren, her işin
başlamasından önce ona ödenecek birim ücretini bildirmekle yükümlüdür.
Bu bildirimi yapmayan işveren, aynı veya benzer bir iş için belirlenmiş olan birim ücretini ödemekle
yükümlüdür.
MADDE 413. İŞ ARAÇ VE MALZEMELERİ
Aksine anlaşma veya yerel âdet yoksa, işveren işçiye bu iş için gerekli araçları ve malzemeyi sağlamakla
yükümlüdür.
GİDERLER
İşveren, işin görülmesinin gerektirdiği her türlü harcama ile işçiyi işyeri dışında çalıştırdığı takdirde, geçimi için
zorunlu olan harcamaları da ödemekle yükümlüdür.
MADDE 415. TAŞIMA ARAÇLARI
İşçi, işin görülmesi için işverenle anlaşarak işverenin veya kendisinin sağladığı bir taşıma aracı kullanıyorsa,
taşıtın işletilmesi ve bakımı için gerekli olağan giderler, hizmet için kullanıldığı ölçüde işverence karşılanır.
İşçi işverenle anlaşarak, işin görülmesinde kendi motorlu aracını kullanıyorsa, işveren ayrıca bu araçla ilgili
vergiyi, zorunlu mali sorumluluk sigortası primini ve aracın yıpranması karşılığında uygun bir tazminatı hizmet
için kullanıldığı ölçüde işçiye ödemekle yükümlüdür.
İşçi işverenle anlaşarak, hizmetin görülmesinde kendisine ait diğer taşıma araçlarını ve hayvanlarını
kullanıyorsa işveren, bunların kullanma ve bakımı için gerekli olan olağan giderleri hizmet için kullanıldığı
ölçüde karşılamakla yükümlüdür.
MADDE 416. GİDERLERİN ÖDENMESİ
İşçinin yapmış olduğu giderlerden doğan alacağı, daha kısa bir süre kararlaştırılmamışsa veya yerel âdet
yoksa, her defasında ücretle birlikte ödenir.
İşçi, sözleşmeden doğan borçlarını yerine getirmek için düzenli olarak masraf yapıyorsa, kendisine en az ayda
bir olmak üzere belirli aralıklarla uygun bir avans verilir.
İŞÇİNİN KİŞİLİĞİNİN KORUNMASI
İşveren, hizmet ilişkisinde işçinin kişiliğini korumak ve saygı göstermek ve işyerinde dürüstlük ilkelerine uygun
bir düzeni sağlamakla, özellikle işçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları ve bu tür tacizlere uğramış
olanların daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.
İşveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri
noksansız bulundurmak; işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla
yükümlüdür.
İşverenin yukarıdaki hükümler dâhil, kanuna ve sözleşmeye aykırı davranışı nedeniyle işçinin ölümü, vücut
bütünlüğünün zedelenmesi veya kişilik haklarının ihlaline bağlı zararların tazmini, sözleşmeye aykırılıktan
doğan sorumluluk hükümlerine tabidir.
194
MADDE 418. EV DÜZENİ İÇİNDE ÇALIŞMADA
İşçi işverenle birlikte ev düzeni içinde yaşıyorsa işveren, yeterli gıda ve uygun bir barınak sağlamakla
yükümlüdür.
İşçi, kusuru olmaksızın hastalık veya kaza gibi sebeplerle işgörme edimini yerine getiremezse işveren, sosyal
sigortalar yardımlarından yararlanamayan,1 yıla kadar çalışmış işçinin bakımını ve tedavisini, 2 hafta süreyle
sağlamak zorundadır. İşçinin 1 yılı aşan her hizmet yılı için söz konusu süre, 4 haftayı aşmamak üzere 2şer
gün artırılır.
İşveren, işçinin gebeliğinde ve doğum yapması durumunda da aynı edimleri yerine getirmekle yükümlüdür.
MADDE 419. KİŞİSEL VERİLERİN KULLANILMASINDA
İşveren, işçiye ait kişisel verileri, ancak işçinin işe yatkınlığıyla ilgili veya hizmet sözleşmesinin ifası için zorunlu
olduğu ölçüde kullanabilir.
MADDE 420. CEZA KOŞULU VE İBRA
Hizmet sözleşmelerine sadece işçi aleyhine konulan ceza koşulu geçersizdir.
İşçinin işverenden alacağına ilişkin ibra sözleşmesinin yazılı olması, ibra tarihi itibarıyla sözleşmenin sona
ermesinden başlayarak en az bir aylık sürenin geçmiş bulunması, ibra konusu alacağın türünün ve miktarının
açıkça belirtilmesi, ödemenin hak tutarına nazaran noksansız ve banka aracılığıyla yapılması şarttır. Bu
unsurları taşımayan ibra sözleşmeleri veya ibraname kesin olarak hükümsüzdür.
TATİL VE İZİNLER
MADDE 421. HAFTA TATİLİ VE İŞ ARAMA İZNİ
İşveren, işçiye her hafta, kural olarak pazar günü veya durum ve koşullar buna imkân vermezse, bir tam
çalışma günü tatil vermekle yükümlüdür.
İşveren, belirsiz süreli hizmet sözleşmesinin feshi hâlinde, bildirim süresi içinde işçiye ücretinde bir kesinti
olmaksızın, günde iki saat iş arama izni vermekle yükümlüdür.
YILLIK İZİN
MADDE 422. SÜRESİ
İşveren, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yılda en az iki hafta ve onsekiz yaşından küçük işçiler ile elli
yaşından büyük işçilere de en az üç hafta ücretli yıllık izin vermekle yükümlüdür.
MADDE 423. İNDİRİMİ
İşçi, bir hizmet yılı içinde kendi kusuruyla toplam bir aydan daha uzun bir süreyle hizmeti yerine getirmediği
takdirde işveren, çalışılmayan her tam ay için, yıllık ücretli izin süresinden bir gün indirim yapabilir.
İşçi, bir hizmet yılı içinde kendi kusuru olmaksızın hastalık, kaza, yasal bir yükümlülüğün veya kamu görevinin
yerine getirilmesi gibi kişiliğine bağlı sebeplerle en çok üç ay süreyle işgörme edimini yerine getiremediği
takdirde, işveren yıllık ücretli izin süresinden indirim yapamaz.
İşveren, gebelik ve doğum yapma sebebiyle işgörme edimini en çok üç ay süreyle yerine getiremeyen kadın
işçinin yıllık ücretli izin süresinden indirim yapamaz.
MADDE 424. KULLANILMASI
Yıllık ücretli izinler, kural olarak aralıksız biçimde verilir; ancak tarafların anlaşmasıyla ikiye bölünerek de
kullanılabilir.
MADDE 425. ÜCRETİ
İşveren, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, yıllık ücretli izin süresine ilişkin ücretini, ilgili işçinin izne
başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermekle yükümlüdür.
İşçi, hizmet ilişkisi devam ettiği sürece, işverenden alacağı para ve başka menfaatler karşılığında yıllık ücretli
izin hakkından feragat edemez.
Hizmet sözleşmesinin herhangi bir sebeple sona ermesi hâlinde, işçinin hak kazanıp da kullanamadığı yıllık
izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine
ödenir. Bu ücrete ilişkin zamanaşımı, hizmet sözleşmesinin sona erdiği tarihte işlemeye başlar.
195
MADDE 426. HİZMET BELGESİ
İşveren, işçinin isteği üzerine her zaman, işin türünü ve süresini içeren bir hizmet belgesi vermekle
yükümlüdür.
Hizmet belgesinin zamanında verilmemesinden veya belgede doğru olmayan bilgiler bulunmasından zarar
gören işçi veya işçiyi işe alan yeni işveren, eski işverenden tazminat isteyebilir.
HİZMET İLİŞKİSİNİN DEVRİ
MADDE 428. İŞYERİNİN TAMAMININ VEYA BİR BÖLÜMÜNÜN DEVRİ
İşyerinin tamamı veya bir bölümü hukuki bir işlemle başkasına devredildiğinde, devir tarihinde işyerinde veya
bir bölümünde mevcut olan hizmet sözleşmeleri, bütün hak ve borçları ile birlikte devralana geçer.
Yukarıdaki hükümlere göre devir hâlinde, devirden önce doğmuş olan ve devir tarihinde ödenmesi gereken
borçlardan, devreden ve devralan işveren müteselsilen sorumludurlar. Ancak, devreden işverenin bu
yükümlülüklerden doğan sorumluluğu, devir tarihinden itibaren iki yıl ile sınırlıdır.
MADDE 429. SÖZLEŞMENİN DEVRİ
Hizmet sözleşmesi, ancak işçinin yazılı rızası alınmak suretiyle, sürekli olarak başka bir işverene devredilebilir.
SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİ
MADDE 430. BELİRLİ SÜRELİ SÖZLEŞMEDE
Belirli süreli hizmet sözleşmesi, aksi kararlaştırılmadıkça, fesih bildiriminde bulunulmasına gerek olmaksızın,
sürenin bitiminde kendiliğinden sona erer.
Belirli süreli sözleşme, süresinin bitiminden sonra örtülü olarak sürdürülüyorsa, belirsiz süreli sözleşmeye
dönüşür. Ancak, esaslı bir sebebin varlığı hâlinde, üst üste belirli süreli hizmet sözleşmesi kurulabilir.
Taraflardan her biri, on yıldan uzun süreli hizmet sözleşmesini on yıl geçtikten sonra, altı aylık fesih bildirim
süresine uyarak feshedebilir. Fesih, ancak bu süreyi izleyen aybaşında hüküm ifade eder.
Sözleşmenin fesih bildirimiyle sona ereceği kararlaştırılmış ve iki taraf da fesih bildiriminde bulunmamışsa,
sözleşme belirsiz süreli sözleşmeye dönüşür.
FESİH BİLDİRİM SÜRESİ
Hizmet sözleşmesi; bildirimin diğer tarafa ulaşmasından başlayarak, hizmet süresi bir yıla kadar sürmüş olan
işçi için iki hafta sonra; bir yıldan beş yıla kadar sürmüş işçi için dört hafta ve beş yıldan fazla sürmüş işçi için
altı hafta sonra sona erer.
Bu süreler kısaltılamaz; ancak sözleşmeyle artırılabilir.
İşveren, fesih bildirim süresine ait ücreti peşin vermek suretiyle hizmet sözleşmesini feshedebilir.
Fesih bildirim sürelerinin, her iki taraf için de aynı olması zorunludur; sözleşmede farklı süreler öngörülmüşse,
her iki tarafa da en uzun olan fesih bildirim süresi uygulanır.
Hizmet sözleşmesinin askıya alındığı hâllerde fesih bildirim süreleri işlemez.
MADDE 433. DENEME SÜRESİ
Taraflar, hizmet sözleşmesine iki ayı aşmamak koşuluyla deneme süresi koyabilirler. Deneme süresi
konulmuşsa taraflar, bu süre içinde fesih süresine uymak zorunda olmaksızın, hizmet sözleşmesini
tazminatsız feshedebilirler.
MADDE 434. FESHE KARŞI KORUMA
Hizmet sözleşmesinin fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işveren, işçiye fesih
bildirim süresine ait ücretin üç katı tutarında tazminat ödemekle yükümlüdür.
DERHÂL FESİH
KOŞULLARI
MADDE 435. HAKLI SEBEPLER
196
Taraflardan her biri, haklı sebeplerle sözleşmeyi derhâl feshedebilir. Sözleşmeyi fesheden taraf, fesih sebebini
yazılı olarak bildirmek zorundadır.
Sözleşmeyi fesheden taraftan, dürüstlük kurallarına göre hizmet ilişkisini sürdürmesi beklenemeyen bütün
durum ve koşullar, haklı sebep sayılır.
MADDE 436. İŞVERENİN ÖDEME GÜÇSÜZLÜĞÜNE DÜŞMESİ
İşverenin ödeme güçsüzlüğüne düşmesi hâlinde işçi, sözleşmeden doğan hakları uygun bir süre içinde işveren
tarafından güvenceye bağlanmazsa, sözleşmeyi derhâl feshedebilir.
SONUÇLARI
MADDE 437. HAKLI SEBEPLE FESİHTE
Haklı fesih sebepleri, taraflardan birinin sözleşmeye uymamasından doğmuşsa o taraf, sebep olduğu zararı,
hizmet ilişkisine dayanan bütün haklar göz önünde tutularak, tamamen gidermekle yükümlüdür.
MADDE 438. HAKLI SEBEBE DAYANMAYAN FESİHTE
İşveren, haklı sebep olmaksızın hizmet sözleşmesini derhâl feshederse işçi, belirsiz süreli sözleşmelerde,
fesih bildirim süresine; belirli süreli sözleşmelerde ise, sözleşme süresine uyulmaması durumunda, bu sürelere
uyulmuş olsaydı kazanabileceği miktarı, tazminat olarak isteyebilir.
Hâkim, bütün durum ve koşulları göz önünde tutarak, ayrıca miktarını serbestçe belirleyeceği bir tazminatın
işçiye ödenmesine karar verebilir; ancak belirlenecek tazminat miktarı, işçinin altı aylık ücretinden fazla
olamaz.
MADDE 439. İŞÇİNİN HAKSIZ OLARAK İŞE BAŞLAMAMASI VEYA İŞİ BIRAKMASI
İşçi, haklı sebep olmaksızın işe başlamadığı veya aniden işi bıraktığı takdirde işveren, aylık ücretin dörtte
birine eşit bir tazminat isteme hakkına sahiptir. İşverenin, ayrıca ek zararlarının giderilmesini isteme hakkı da
vardır.
Tazminat isteme hakkı takas yoluyla sona ermemişse işveren, işçinin işe başlamamasından veya işi
bırakmasından başlayarak otuz gün içinde, dava veya takip yoluyla bu hakkını kullanmak zorundadır. Aksi
takdirde, tazminat isteme hakkı düşer.
İŞÇİNİN VEYA İŞVERENİN ÖLÜMÜ
MADDE 440. İŞÇİNİN ÖLÜMÜ
Sözleşme, işçinin ölümüyle kendiliğinden sona erer. İşveren, işçinin sağ kalan eşine ve ergin olmayan
çocuklarına, yoksa bakmakla yükümlü olduğu kişilere, ölüm gününden başlayarak 1 aylık; hizmet ilişkisi 5
yıldan uzun bir süre devam etmişse, 2 aylık ücret tutarında bir ödeme yapmakla yükümlüdür.
MADDE 441. İŞVERENİN ÖLÜMÜ
İşverenin ölümü hâlinde, yerini mirasçıları alır. Bu durumda işyerinin tamamının veya bir bölümünün devri ile
gerçekleşen hizmet ilişkisinin devrine ilişkin hükümler kıyas yoluyla uygulanır.
Hizmet sözleşmesi ağırlıklı olarak işverenin kişiliği dikkate alınmak suretiyle kurulmuşsa, onun ölümüyle
kendiliğinden sona erer. Ancak, işçi sözleşmenin süresinden önce sona ermesi yüzünden uğradığı zarar için,
mirasçılardan hakkaniyete uygun bir tazminat isteminde bulunabilir.
SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİNİN SONUÇLARI
MADDE 443. Geri verme yükümlülüğü
Sözleşmenin sona ermesi durumunda, taraflardan her biri, diğerinden veya üçüncü bir kişiden diğerinin
hesabına, hizmetle ilişkili olarak almış olduğu şeyleri geri vermekle yükümlüdür.
İşçi, özellikle motorlu taşıtları ve trafik izin belgelerini, alacaklarından fazla olduğu ölçüde ücret ve masraf
avanslarını geri vermekle yükümlüdür.
REKABET YASAĞI
MADDE 444. KOŞULLARI
Fiil ehliyetine sahip olan işçi, işverene karşı, sözleşmenin sona ermesinden sonra herhangi bir biçimde onunla
rekabet etmekten, özellikle kendi hesabına rakip bir işletme açmaktan, başka bir rakip işletmede çalışmaktan
197
veya bunların dışında, rakip işletmeyle başka türden bir menfaat ilişkisine girişmekten kaçınmayı yazılı olarak
üstlenebilir.
Rekabet yasağı kaydı, ancak hizmet ilişkisi işçiye müşteri çevresi veya üretim sırları ya da işverenin yaptığı
işler hakkında bilgi edinme imkânı sağlıyorsa ve aynı zamanda bu bilgilerin kullanılması, işverenin önemli bir
zararına sebep olacak nitelikteyse geçerlidir.
MADDE 445. SINIRLANDIRILMASI
Rekabet yasağı, işçinin ekonomik geleceğini hakkaniyete aykırı olarak tehlikeye düşürecek biçimde yer,
zaman ve işlerin türü bakımından uygun olmayan sınırlamalar içeremez ve süresi, özel durum ve koşullar
dışında iki yılı aşamaz.
MADDE 446. AYKIRI DAVRANIŞLARIN SONUÇLARI
Rekabet yasağına aykırı davranan işçi, bunun sonucu olarak işverenin uğradığı bütün zararları gidermekle
yükümlüdür.
İşveren, ceza koşulu ve doğabilecek ek zararlarının ödenmesi dışında, sözleşmede yazılı olarak açıkça saklı
tutması koşuluyla, kendisinin ihlal veya tehdit edilen menfaatlerinin önemi ile işçinin davranışı haklı
gösteriyorsa, yasağa aykırı davranışa son verilmesini de isteyebilir.
MADDE 447. SONA ERMESİ
Rekabet yasağı, işverenin bu yasağın sürdürülmesinde gerçek bir yararının olmadığı belirlenmişse sona erer.
Sözleşme, haklı bir sebep olmaksızın işveren tarafından veya işverene yüklenebilen bir nedenle işçi tarafından
feshedilirse, rekabet yasağı sona erer.
ADI: UMUMİ HIFZISSIHHA KANUNU
KANUN NO: 1593
SAYI: 1493
MADDE 126
Gıda üretim ve satış yerleri ve toplu tüketim yerleri ile insan bedenine temasın söz konusu olduğu temizlik
hizmetlerine yönelik sanatların ifa edildiği iş yeri sahipleri ve bu iş yerlerinin işletenleri, çalışanlarına, hijyen
konusunda bu iş yerlerindeki meslek ve faaliyetin gerektirdiği eğitimi vermeye veya çalışanların bu eğitimi
almalarını sağlamaya, belirtilen eğitimleri almış kişileri çalıştırmaya, çalışan kişiler ise bu eğitimleri almaya
mecburdurlar. Bizzat çalışmaları durumunda, iş yeri sahipleri ve işletenleri de bu fıkra kapsamındadır.
Bulaşıcı bir hastalığı olduğu belgelenenler ile iş yerinin faaliyet ve hizmetlerinden doğrudan yararlananları
rahatsız edecek nitelikte ve görünür şekilde açık yara veya cilt hastalığı bulunanlar, bizzat çalışan iş yeri
sahipleri ve işletenleri de dâhil olmak üzere, alınacak bir raporla hastalıklarının iyileştiği belgeleninceye kadar,
birinci fıkrada belirtilen iş yerlerinde çalışamaz ve çalıştırılamazlar. Çalışanlar, hastalıkları konusunda işverene
bilgi vermekle yükümlüdür.
MADDE 127
126 ncı maddede belirtilen iş yerlerindeki hijyen eğitimine yönelik hususlara, bu iş yerlerinde çalışmaya engel
bulaşıcı hastalıkların ve cilt hastalıklarının neler olduğuna, iyileşme hâlinin belirlenmesine, hangi meslek ve
sanat erbabının 126 ncı madde kapsamında olduğuna ilişkin usûl ve esaslar, Sağlık, İçişleri ve Gıda, Tarım ve
Hayvancılık Bakanlıklarınca müştereken çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
126 ncı maddede belirtilen iş yerlerinde bulaşıcı bir hastalık veya bir salgın hastalık çıkması durumunda, bu
hastalıkla alakalı gerekli incelemeler, analiz masrafları iş yeri sahipleri ve işletenlerince karşılanmak üzere ilgili
kurumlar tarafından yapılır.
126 ncı maddede belirtilen iş yerlerinde bulaşıcı bir hastalık veya bir salgın hastalık çıkması hâlinde doğacak
hukukî sorumluluklar ile bu durumdan zarar gören kişi veya kurumların hukukî yol vasıtasıyla talep
edebilecekleri tazminat ödemeleri veya olabilecek diğer ödemeler iş yeri sahiplerine ve işletenlerine aittir.
MADDE 173
198
On iki yaşından aşağı bütün çocukların fabrika ve imalathane gibi her türlü sanat müesseseleriyle maden
işlerinde amele ve çırak olarak istihdamı memnudur.
On iki yaş ile on altı arasında bulunan kız ve erkek çocuklar günde azami sekiz saatten fazla çalıştırılamaz.
MADDE 174
On iki yaş ile on altı yaş arasında bulunan çocukların saat yirmiden sonra gece çalışmaları memnudur.
MADDE 175
Bütün amele için gece hizmetleriyle yer altında icrazı lazımgelen işler 24 saatte sekiz saatten fazla devam
edemez.
MADDE 176
Mahalli belediyelerince bar, kabare, dans salonları, kahve, gazino ve hamamlarda on sekiz yaşından aşağı
çocukların istihdamı menolunur.
MADDE 177
Gebe kadınlar doğumlarından evvel üç ay zarfında çocuğunun ve kendisinin sihhatine zarar veren ağır
hizmetlerde kullanılamaz. Doğurduktan sonra 155 inci maddede tayin edilen muayyen müddet istirahatını
mütaakıp işe başlıyan emzikli kadınlara ilk altı ay zarfında çocuğunu emzirmek üzere mesai zamanlarında
yarımşar saatlik iki fasıla verilir.
MADDE 178
Her nevi sanat müesseseleri ve maden ocakları ve inşaat yerleri dahilinde veya yakınında ispirtolu meşrubat
satışı veya umumi evler açılması memnudur.
MADDE 179
Aşağıdaki mevaddı ihtiva eylemek üzere işçilerin sıhhatini korumak için İktisat ve Sıhhat ve İçtimai Muavenet
Vekaletleri tarafından müşteken bir nizamname yapılır.
1. İş mahallerinin ve bunlara ait ikametgah ve saire gibi müştemilatın haiz olması lazımgelen sıhhi vasıf
ve şartlar.
2. İş mahallerinde kullanılan alat ve edevat, makineler ve iptidai maddeler yüzünden zuhuru melhuz kaza,
sari veya mesleki hastalıkların zuhuruna mani tedabir ve vesait.
Kadınlarla 12 den 16 yaşına kadar çocukların istihdamı memnu olan sıhhate mugayir ve muhataralı işlerin
neden ibaret olduğu iş kanununda tasrih edilecektir.
.
199

YÖNETMELİKLER ÖZET.docx 2.25 MB 14.09.2014

Transkript

Benzer belgeler

Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları

Basın Bülteni 14.11.2013 EY, Google`dan sonra en iyi işveren!

iş sözleşmesinin feshi

Okul Kurumlarımızda İSG Tedbirleri

iş güvenliği uzmanlığı hazırlık çalışmaları

Ek için lütfen tıklayın.

İş güvenliği - Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

personelin sözü geçerli işverenin belgesi

indir

http://www.esertifika.anadolu.edu.tr Anadolu Üniversitesi ile Çalışma