sert kabuklu meyveler / ceviz - Tarımsal Ekonomi ve Politika

TARIMSAL EKONOMİ VE POLİTİKA GELİŞTİRME ENSTİTÜSÜ
TEPGE BAKIŞ
Temmuz 2012 / ISSN: 1303–8346 / Sayı:14/Nüsha: 5
SERT KABUKLU MEYVELER / CEVİZ
Dr. Gonca GÜL YAVUZ
TEPGE
1. Giriş
Cevizin (Juglans regia L) gen merkezi İran’ın
Hazar Denizi kıyısında 35-400 kuzey enlemde
bulunan Ghilan Bölgesidir. Bununla birlikte ceviz
yetiştiriciliği, Uzakdoğu'dan başlayarak Türkiye
ve Avrupa üzerinden Amerika'ya kadar uzanan
çok geniş bir bölgede yapılmaktadır (1).
Ceviz yaprağından meyvesine ve kütüğüne kadar
birçok sektörle ilişkilidir. Yeşil meyveler kabuk
sertleşmeden önce gıda ve ilaç sanayinde
kullanılırken yaprakları, kabukları ve kökleri
tanin ve boya sanayinde kullanılmaktadır. Bunun
yanı sıra ceviz yağı hem teknolojide hem de resim
sanatında aranan kıymetli bir yağdır. Ayrıca ceviz
ağacı mobilyacılıkta önemli bir hammadde
kaynağıdır.
Ceviz üretiminin büyük bölümü kuru olarak
tüketilmektedir. Geleneksel olarak ceviz daha çok
kabuklu tercih edilmekte olup hazır besinlerin
yaygınlaşması ile birlikte günümüzde iç cevize
yönelik talep artışı yaşanmaya başlamıştır (1,2).
2. Dünyada Durum
2010 yılı rakamlarına göre üretim alanlarının
%35’i Çin’dedir. Ceviz üretiminde dünya birincisi
olan Çin’in, ceviz üretimine müsait çok geniş
tarım alanlarının bulunması üretimde bu ülkenin
en büyük avantajıdır. Çin’i üretim alanlarından
aldığı %11’lik paylar ile ABD ve Türkiye
izlerken AB-27 dünya ceviz üretim alanlarından
aldığı %10 pay ile dördüncü sırada yer
almaktadır. AB-27 içerisinde ise Polonya, Fransa,
Yunanistan ve İspanya önde gelen ülkelerdir.
2010 yılı üretim rakamları incelendiğinde ise Çin
ve ABD’nin dünya ceviz üretiminin %78’ini
karşıladığı, bu iki ülkeyi dünya üretiminden
aldıkları %6’şar paylarla Türkiye ve Ukrayna’nın
izlediği anlaşılmaktadır (Tablo 1). ABD dünya
ceviz üretim alanlarından %11 pay almasına
karşın dünya ceviz üretiminin %34’ünü tek başına
karşılamaktadır. Bunun sebebi ceviz üretiminin
tamamının kapama bahçeler ve standart çeşitlerle
yapılmakta olmasıdır. Ayrıca üretim alt yapısı ve
verimlilik bakımından da dünyanın lider ülkesi
konumundadır (3,4).
Sayfa1
Ceviz ağacının ekolojik koşullara yüksek uyum
kabiliyeti nedeniyle doğal yetişme alanı, Karpat
dağlarından Türkiye, İran, Afganistan, Güney
Rusya ve Hindistan’a kadar uzanan geniş bir
bölgeyi kapsamaktadır.
Sert Kabuklu Meyveler/Ceviz
TEPGE
Tablo 1. Ülkeler İtibariyle Dünya Ceviz Üretim Alanı ve Üretimi
Üretim Alanı (000 ha)5
Ülkeler
Çin
ABD
Türkiye
Ukrayna
AB-27
Şili
Hindistan
Diğer
Dünya
Üretim (000 ton)6
2005
186
87
76
14
69
10
31
207
2006
188
87
77
14
73
10
31
205
2007
210
88
82
14
89
14
31
214
2008
275
90
85
14
94
11
31
196
2009
305
90
87
13
88
13
31
218
2010
300
92
91
14
88
15
32
215
2005
388
322
73
60
45
41
27
5
2006
425
314
75
30
70
41
28
2
2007
460
298
85
70
61
260
31
2
2008
490
396
85
80
71
30
33
2
2009 2010
560 580
396 456
88
85
100
80
67
59
33
40
36
30
2
2
679
684
743
796
844
846
938
966
1032
1187
1282 1333
Kaynak: (5,6)
2010 yılı rakamlarına göre; 494 bin ton ceviz
ihracatının
%64’ü
ABD
tarafından
gerçekleştirilmiştir. İhracattan aldığı %14 payla
Ukrayna ikinci, %8 ile Şili üçüncü sıradadır
(Tablo 2). Dolayısıyla bu üç ülkenin dünya ceviz
ihracatının %85’ini karşıladığını söylemek
mümkündür. Çin üretimde lider ülke olmasına
karşın iç piyasalardaki talep fazlalığı nedeniyle
ihracatta dördüncü sıradadır.
Dünya ceviz ithalatında en büyük ithalatçı AB27’dir. 2010 yılı rakamlarına göre toplam 429 bin
ton olan dünya ceviz ithalatının %33’ü AB-27
tarafından yapılırken %11’i de Türkiye tarafından
yapılmıştır. Bu ülkeleri dünya ceviz ithalatından
aldıkları %7 pay ile Japonya, %6’şar paylar ile de
Çin ve Rusya takip etmektedir (Tablo 2).
Tablo 2. Ülkeler İtibariyle Dünya Ceviz İhracatı ve İthalatı
İhracat (000 ton)
Ülkeler
Ülkeler
‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09
‘10
ABD
Ukrayna
Şili
Çin
Hindistan
AB-27
Diğer
Dünya
209 165 154 220 241
44 17 54 63 82
14 20 24 29 29
32 27 31 10 12
11 12 16 15 19
18 27 15 20 23
6 11 21 34 47
332 273 303 373 428
315
67
38
15
12
13
68
494
AB-27
Türkiye
Çin
Japonya
Rusya
Kanada
Diğer
Dünya
‘05
İthalat (000 ton)
‘06
‘07 ‘08
‘09
‘10
148
20
9
43
1
18
151
315
100
11
6
38
5
21
168
264
140
49
26
30
26
19
278
429
105
26
5
28
10
20
176
282
107
32
12
22
21
15
248
333
115
43
20
30
37
17
241
381
Kaynak: (7)
Türkiye’de 2011 yılı rakamlarına göre yaklaşık
olarak 477 bin dekar alanda ceviz yetiştiriciliği
yapılmakta olup istatistikî bölge birimleri
sınıflandırmasına (IBBS1) göre Ege Bölgesi
toplam ceviz alanlarının %22’sine sahiptir. Bu
bölgeyi üretim alanlarından aldığı %14 ve
%13’lük paylar ile Ortadoğu Anadolu ve Batı
Karadeniz Bölgeleri takip etmektedir. Ceviz
üretimi incelendiğinde; üretimin 2011 yılı
rakamlarına göre 183 bin ton olduğu
anlaşılmaktadır. Ceviz üretiminde ilk sırayı
%15’lik paylarla Akdeniz ve Ortadoğu Anadolu
Bölgeleri paylaşmaktadır.
Sayfa2
3. Türkiye’de Durum
Sert Kabuklu Meyveler/Ceviz
Bu bölgeleri üretimden aldıkları %14’er paylarla
Batı Karadeniz ve Ege Bölgeleri takip etmektedir.
Söz konusu dört bölge toplam ceviz üretiminin
%58’ini karşılamaktadır (Tablo 3).
TEPGE
İl bazında Hakkari ceviz üretiminin %5’ini (10
bin ton) karşılamaktadır. Hakkari’yi üretiminin
%4’ünü (7 bin ton) karşılayan Denizli
izlemektedir. Erzurum, Kahramanmaraş ve Bursa
ise üretiminde ön sıralarda yer alan diğer illerdir.
Tablo 3. Bölgelere Göre Türkiye Ceviz Alanları, Üretimi ve Verimi (2011)
Ağaç
Toplu
başına
Meyve
Üretim
meyveliklerin
ortalama
İBBS1 Adı
veren yaşta
alanı
verim ağaç sayısı
(dekar)
(ton)
%
(kg)
Kuzeydoğu Anadolu
7.245
8.717
5
53
164.691
Ortadoğu Anadolu
64.821 27.747
15
35
788.082
Güneydoğu Anadolu
16.325
7.822
4
30
259.144
İstanbul
2.422
422
0
19
21.82
Batı Marmara
56.207
8.685
5
28
313.321
Ege
105.187 25.931
14
31
828.955
Doğu Marmara
53.363 16.455
9
33
496.005
Batı Anadolu
22.565 12.224
7
34
364.409
Akdeniz
42.049 26.635
15
40
673.972
Orta Anadolu
22.123 10.647
6
41
257.787
Batı Karadeniz
63.511 26.332
14
26 1.014.947
Doğu Karadeniz
20.790 11.623
6
28
411.443
Türkiye
476.608 183.240
100
33
5.572.756
Meyve
vermeyen
Toplam
yaşta ağaç ağaç sayısı
sayısı
69.456
290.626
141.162
47.23
504.711
907.325
286.116
223.463
379.988
298.008
689.306
207.728
234.147
1.078.708
400.306
69.05
818.032
1.736.280
782.121
587.872
1.053.960
555.795
1.704.253
619.171
3.997.889
9.570.645
Kaynak: (7)
Meyve alanları, plantasyon (toplu) alanlar olup, dağınık ağaçların alanları dahil edilmemiştir,
Ağaç sayılarına dağınık ağaçlar dahildir.
ve Danimarka başta olmak üzere AB ülkelerine
yapılmaktadır. Kabuksuz ceviz ithalatı yapılan
ülkelerin
başında
Bulgaristan,
Romanya,
Özbekistan ve Gürcistan gelirken kabuklu ceviz
ithalatı yapılan ülkelerin başında ise ABD,
Bulgaristan, ve Ukrayna gelmektedir.
Tablo 4. Türkiye Ceviz Dış Ticareti, Tüketimi ve Yeterlilik Derecesi
Kişi
Piyasa
Üretim İthalat İhracat
Tüketim
başına
Yeterlilik
Yılı
(ton)
(ton) (ton)
(ton) tüketim derecesi (%)
(kg)
2005/2006 150.000 28.382
642
156.726
84,07
2006/2007 129.614 26.712 1.000
136.992
83,11
2007/2008 172.572 39.572 2.915
200.165
2,84
82,13
2008/2009 170.897 35.018 3.859
193.203
2,70
84,26
2009/2010 177.298 46.004 6.383
207.560
2,86
81,37
2010/2011 178.142 31.076 7.309
192.890
2,61
87,97
Kaynak: (7)
Üretici
Fiyatıkabuklu
(TL/kg)
4,83
4,85
5,70
6,46
6,92
7,55
Tüketici
Fiyatıiç
(TL/kg)
14,73
17,65
20,77
22,56
24,43
25,38
Sayfa3
2010 yılı rakamlarına göre yaklaşık olarak 7 bin
ton ceviz ihracatı yapılmışken aynı yıl
gerçekleşen ceviz ithalatı 31 bin tondur (Tablo 4).
Ceviz ihracatı daha çok kabuksuz olarak
yapılmaktadır. Türkiye’nin kabuksuz ceviz
ihracatının büyük bir bölümü Almanya, Hollanda
Sert Kabuklu Meyveler/Ceviz
TEPGE
4. Genel Değerlendirme
Ceviz gerek üretim ve gerekse ticaret açısından
oldukça önemli bir sert kabuklu meyvedir.
Yetiştiricilik açısından oldukça uygun şartlara
sahip olan Çin dünyanın en büyük ceviz
üreticisidir. Ancak yurt içi talebin fazla olması,
ürün kalitesi ve pazarlama organizasyonundaki
eksikler nedeniyle uluslar arası piyasalarda aynı
güce sahip değildir. Bununla birlikte ABD Çin’in
üretim alanlarının üçte biri kadar bir üretim
alanıyla neredeyse Çin kadar üretim yapmakta
olup ihracatta da dünya lideridir. Bu başarının
sebebi ceviz üretiminin tamamının kapama
bahçeler ve standart çeşitlerle yapılmakta
olmasıdır. Ayrıca üretim alt yapısı ve verimlilik
bakımından
da
dünyanın
lider
ülkesi
konumundadır. Bununla birlikte cevizle ilgili her
tür araştırma geliştirme ve yayım çalışmalarının
yapıldığı ve ceviz üreticilerinin tamamının kayıtlı
olduğu “California Walnut Board” da ABD’nin
ceviz üretim ve ticaretinde son derece etkili bir
kuruldur.
Türkiye’de fındıktan sonra en çok üretilen sert
kabuklu meyve olan cevizin üretimi, ülkenin
hemen her yerinde ve boş arazilerde kolaylıkla
yetiştirilebilme özelliği, bakımın kolay ve
masrafsız olması gibi nedenlerle giderek
artmaktadır. Ancak ceviz ağaçlarının son yıllara
kadar tamamen tohumla, çöğürden aşısız
üretilmesi, geniş bir ceviz popülasyonuna rağmen
üretimde standart olmayan, verimsiz ve kalitesiz
çeşitlerin yayılmasına neden olmuştur.
Son yıllarda yapılan araştırmalarda yüksek kaliteli
ve verimli, çevre koşularına iyi adapte olan ceviz
çeşitleri ve tipleri seçilmeye başlanmış, aşılı ceviz
fidanları bu tiplerle üretilerek kapama bahçeler
yoğunlaştırılmıştır. Ancak dünyadaki diğer üretici
ülkelerle karşılaştırıldığında Türkiye’nin mevcut
ceviz varlığına karşın üretimde geri kaldığı
görülmektedir. Bunun başlıca sebepleri kapama
plantasyonların bulunmaması, ekolojik koşullara
göre uygun çeşit seçiminin yapılmaması, hastalık
ve zararlı ile mücadelenin tam olarak
uygulanmaması, teknik ve kültürel uygulamaların
ihmal edilmesidir.
Ayrıca
Türkiye’de
cevizin
pazarlanması
konusunda herhangi bir birlik ve organizasyon
bulunmamaktadır. Pazarlama genel olarak
üreticinin kendisi tarafından gerçekleşmektedir.
Pazarlamanın sadece iç tüketime yönelik olarak
yapılması
ihracatı
da
olumsuz
olarak
etkilemektedir. Bu nedenlerden dolayı da Türkiye
ceviz yetiştiriciliği konusunda sahip olduğu
avantajları gerektiği gibi değerlendirememekte ve
bu avantajlara paralel bir üretim ve ticaret olanağı
bulamamaktadır.
Kaynaklar
7.
Anonim, 2012. www.cinarziraat.com
Şebnem HASKINACI, 2003. “Ceviz Sektör Araştırması”, www.ito.org.tr
Tuncer YILMAZ, 2011. “Ülkemizde ve Dünyada Ceviz Üretimi”, www.belgeler.com
California Walnut Board, 2012. www.walnuts.org
FAOSTAT, 2012. www.faostat.fao.org
USDA, 2012. www.fas.usda.gov
TÜİK, 2012. www.tuik.gov.tr
TARIMSAL EKONOMİ VE POLİTİKA GELİŞTİRME ENSTİTÜSÜ / TEPGE
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Kampüsü
1 nolu Giriş (Eski APK Binası)
Eskişehir Yolu 9. km.
Lodumlu / ANKARA
Telefon : 0.312. 287 58 33
Faks: 0.312. 287 54 58
http://www.tepge.gov.tr
Sayfa4
1.
2.
3.
4.
5.
6.