14009.COC.eHealth Turkish COVER.indd

Transkript

COCIR eSAĞLIK REHBER
SÜRDÜRÜLEBİLİR BÜTÜNLEŞİK BAKIMA DOĞRU
SAĞLIK HİZMETLERİNİN DÖNÜŞÜMÜ 3.BASKI
MAYIS 2013
TIPGÖRDER SAĞLIK BILGI TEKNOLOJILERI ÇALIŞMA GRUBU ADINA
ÇEVIREN : DR. CENK TEZCAN
COCIR
SUSTAINABLE COMPETENCE IN ADVANCING HEALTHCARE
Avrupa Radyoloji, Elektromedikal Ve Saglik Bilisimi Sektörü Koordinasyon Komitesi
14009.COC.eHealth Turkish COVER.indd 1
2/06/14 08:00
Avrupa Radyoloji, Elektromedikal Ve Sağlik Bilişimi Sektörü
Koordinasyon Komitesi
İÇERİK TABLOSU
ÖNSÖZ
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. BÖLÜM COCIR eSAĞLIK STRATEJİSİ
2. BÖLÜM DİJİTAL HASTANELER
3. BÖLÜM MOBİL SAĞLIK
1
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
4. BÖLÜM BİRLİKTE ÇALIŞABİLİRLİK İÇİN COCIR’İN TAVSİYELERİ .
5. BÖLÜM YASA VE MEVZUAT DÜZENLEMELERİ
6. BÖLÜM DEYİMLERİN AÇIKLAMASI
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
SAĞLIK HİZMETLERİNDE DÖNÜŞÜM ESAĞLIK NASIL KATKIDA BULUNABİLİR?
Avrupa’daki sağlık hizmetlerinin geleceği belirsizliğini korumaktadır. Sağlık Hizmetleri;
«tüketicilerin» yeni beklentilerini ve hizmet için artan talepleri karşılamak, kontrollü mevcut
maliyetler çerçevesinde daha yüksek kalitede, daha fazla hizmet vermek amacıyla kaçınılmaz
olarak yeni yöntemler aramak zorundadır. Pratikte, evrensel teminat kapsamı ve ortak
temel ilkelere göre bakım hizmetlerinin sunulmasına devam edilecekse, sağlık hizmetlerinde ve geri ödeme mekanizmasında köklü
değişiklikler yapılması gerekmektedir.
Avrupa genelinde, hatta dünyadaki sağlık sistemlerinin günümüzde karsılaştığı zorlukların; «alışılagelmiş çalışma yöntemleri» ile
bertaraf edilemeyeceği aşikardır. Sürekli artan talep, hayat tarzından kaynaklanan kronik hastalıklardaki maliyet patlaması, sağlık
uzmanlarının emekli olmasından doğan kadro açığı ve sağlığa erişimde gözlenen eşitsizliklerin azaltılması ihtiyacı; sağlık sistemlerinin
sürdürülebilir değişimi için daha güçlü bir gereklilik yaratmaktadır. Sağlık sunumunu hasta (birey) odaklı ele almak ve birbirinden
bağımsız süreçleri birleştirmekle ilgili acil müdahale gerekmektedir. Hastaneler kesinlikle bu sürecin dışında olmayıp, dönüşümde
kritik rol alacaklardır.
Günümüz hastaneleri; bütünleşik bir sağlık sunum sisteminin unsuru olarak hasta ve bilgi akışının merkezi olmalıdır. Bilişim ve iletişim
sistemleri ile güçlendirilmiş yenilikçi teknolojiler; birleşik ve koordineli sağlık kuruluşlarının, daha şeffaf, daha esnek ve daha fazla
seçenekli hizmetler sunmasını olanaklı kılarken, mevcut hizmetlere erişimi artıracaktır.
COCIR, yukarıda bahsedilen sağlık dönüşümüne katkı sağlamak amacıyla, Avrupa’da akıllı ve sürdürülebilir sağlık hizmetlerine
kapsamlı bir yol haritası olarak kullanılacak, “21. Yüzyıl İçin Yenilikçi Sağlık Hizmetleri” başlıklı Avrupa Komisyonunun yeni 2012 –
2020 eSağlık Eylem Planını desteklemektedir.
eSağlık Eylem Planı içinde yer alan 4 konu başlığı; (1) eSağlık hizmetlerinde birlikte çalışabilirliğin yaygınlaştırılması, (2) eSağlık
hizmetlerinde rekabet, araştırma ve yenilikçiliğin desteklenmesi, (3) eSağlık hizmetlerinin uygulanması ve hayata geçirilmesinin
kolaylaştırılması ve (4) eSağlık konusunda global düzeyde uluslararası işbirliğinin teşvik edilmesi, COCIR’in e-sağlık uygulamalarının
hızlandırılması için geliştirdiği çaba ve vizyona birebir uyumludur.
Sektörümüz, son senelerde konuyla ilgili sivil toplum örgütleri ve kamu kurumları gibi ortak paydaşlarla işbirliği yaparak sistemlerin
birlikte çalışabilirliğini iyileştirmek ve gerekli teknolojileri tedarik etmek suretiyle e-sağlık hizmetlerinin gerçeğe dönüştürülmesi için
belirgin çaba göstermektedir. Ülkeler bazında uygulamaya geçme ve yaygınlaştırma çabaları, yapılmadığında eSağlığın bütüncül
faydasını baltalayacağı için önemlidir.
COCIR eSağlık Rehberinin 3. Baskısı; sektör eğilimlerini daha iyi anlamak ve mobil sağlık (mSağlık) uygulamalarının ve Elektronik Hasta
Kayıtlarının (EHK) Avrupa’da ve ötesinde daha sürdürülebilir bir eSağlık sistemine nasıl katkıda bulunabileceğini daha iyi anlamanız
için bir fırsat yaratacaktır.
Nicole DENJOY
COCIR Genel Sekreteri
COCIR eSAĞLIK REHBERİ 2013 1
14009.COC.eHealth Turkish INT.indd 1
1/06/14 21:40
2 COCIR eSAĞLIK REHBERİ 2013
1/06/14 21:40
PART 1
COCIR RECOMMENDATIONS & BENEFITS OF eHEALTH
COCIR ESAĞLIK STRATEJİSİ
1
1/06/14 21:40
1. BÖLÜM
COCIR eSAĞLIK STRATEJİSİ
1
1. BÖLÜM
eSAĞLIK STRATEJİK HEDEFLER .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
eSAĞLIK PAZARIN ODAK NOKTASI
eSAĞLIK FAALİYETLERİ
4
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
eSAĞLIĞIN SEKTÖR BİLGİ MERKEZİ: EMSALSİZ BİR PLATFORM
ULUSLARARASI DÜZEYDE COCIR’İN ETKİ ALANI .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6
eSAĞLIK STRATEJİK HEDEFLER
Tıbbi görüntüleme, klinik süreçler ve BİT’in (Bilişim ve İletişim Teknolojileri)
içiçe geçtiği bir ortamda COCIR, Avrupa ve ötesinde sürdürülebilir sağlık
sistemlerinin geliştirilip yaygınlaştırılmasını hedeflemektedir. COCIR,
geleneksel sağlık sektörünü, telekomunikasyon ve bilişim sektörleri ile
bir araya getiren Avrupanın ticari tek derneğidir. COCIR ve üyeleri, ucuz,
kaliteli ve güvenli sağlık hizmetlerinin sunulduğu daha iyi bir dünyanın
oluşturulması için, kesintisiz bakım ve bilgi paylaşımı doğrultusunda
gelişmiş tıp teknolojileri ve BİT kullanımını teşvik etmektedir. 1959
yılında kurulan COCIR, konuşulmaya başladığı andan ve özellikle 2000’li
senelerin başlarından itibaren eSağlık hizmetlerine önemli yetkinlikler
kazandırmıştır. Bu senelerde IHE metodolojisi ve birlikte çalışabilirlik
konseptini Avrupa’ya tanıtmıştır.
eSAĞLIK PAZARIN ODAK NOKTASI
Faaliyetlerimiz 3 farklı alana odaklanmıştır:
1. AKUT BAKIM KURULUŞLARI: Bu kuruluşların Klinik bilgi sistemleri ve kendi eko-sistemleri arasındaki etkileşim
şekilleri. COCIR, Dijital hastanelerin bakımın kalitesini artırmadaki rolleri ile ilgili farkındalık yaratmak ve daha etkin bir
sağlık sisteminin kurulması için hastanelerin ve diğer sağlık kuruluşlarının birbirine bağlanmasını hedeflemektedir.
2. PAYLAŞILMIŞ BAKIM İŞ AKIŞI: (bilgi ve veri birikimi paylaşımı) HIE’yi desteklemek için gerekli olan farklı
uzmanlık alanlarındaki işbirliği mekanizmaları. COCIR, diğerlerinden farklı olarak birlikte çalışabilirlik gereksinimlerini
adreslemektedir. (organizasyon, semantik ve teknik açıdan).
3. ENTEGRE BAKIM: COCIR, mSağlık ve TeleSağlık alanlarında altyapı ihtiyaçlarını tanımlamaktadır. Bunu yaparken; ilgili
bağlantı cihazlarını, devlet denetim uygulamalarını, yönetmelikleri, değer zincirini ve iş modellerini desteklemektedir.
1/06/14 21:40
1. BÖLÜM
eSAĞLIK FAALİYETLERİ
COCIR ve üyeleri, sağlık hizmeti ile ilgili operasyonlar ve ilgili süreçler hakkında geniş bilgiye sahiptir ve Avrupa genelinde ve
ötesinde eSağlık hizmetlerinin gelecekteki gelişimi ve uygulamaları hakkında geçerli fikirlerle katkıda bulunabilecek durumdadır.
Bu nedenle COCIR eSağlık ile ilgili faaliyetleri aşağıdaki şekilde yapılandırmıştır:
eSAĞLIK KURULU
eSağlık ile ilgili tüm faaliyetlere katılır ve eSağlık ile ilgili ekonomi,
pazar, çevre, mevzuat, teknik, araştırma geliştirme ve yenilikçilik
konularını takip eder.
TELETIP ODAK GRUBU
Klinik uygulamalarda teletıp yöntemlerinin kullanımına destek verir,
güveni teşvik eder ve teletıp yetkinliklerinin geliştirilmesini sağlar.
BIRLIKTE ÇALIŞABILIRLIK
ÇALIŞMA GRUBU
Mevcut ve tanınmış standart ve uygulamaları kullanarak Avrupa
genelinde, ulusal ve bölgesel düzeyde birlikte çalışabilirliğin faydaları
hakkında farkındalık oluşturur.
EPR ÇALIŞMA GRUBU
Dijital hastanelerin ve klinik bilgi sistemlerinin önemi, teknolojileri ve
faydaları hakkında farkındalık geliştirir.
mSAĞLIK ÇALIŞMA GRUBU
VERININ KORUNMASI
ÇALIŞMA GRUBU
BULUT BILIŞIM ÇALIŞMA GRUBU
Mobil sağlık uygulamalarının önemi ve mevzuata yönelik ayrıntıları
hakkında bilgi verir.
Sağlıkta uyumlu, etkin, açık ve güvenilir bir veri koruma çerçevesinin
oluşmasına destek verir.
Sağlıkta bulut bilişimin nasıl kullanılabileceğini çalışır.
1/06/14 21:40
1. BÖLÜM
eSAĞLIK SEKTÖRÜ BİLGİ MERKEZİ: EMSALSİZ BİR PLATFORM
COCIR, 2008 yılından bu yana üyeleri için eSağlık uygulamalarının günlük klinik rutinde kullanılabilirliğini ve benimsenme oranlarını,
güncel piyasa büyüklüğünü, geleceğe yönelik trendleri, gelişim noktalarını ve büyüme beklentilerini içeren eSağlık sektöründen
(Görüntüleme BT ve Kurumsal BT) güvenilir istatistiksel bilgiler toplamaktadır.
GÖRÜNTÜLEME BT: Avrupa ve dışında yer alan 54 ülkedeki COCIR üyelerinden, radyolojik BT ve kardiyolojik BT çözümleri ile ilgili
olarak doğrudan veri toplanmaktadır.
KURUMSAL BT: COCIR üyeleri, belli Avrupa ülkelerinde bulunan akut bakım hastanelerinden analiz etmek için veri toplamaktadır.
Ülke tabanlı raporlara ek olarak COCIR, Avrupa HIMSS Analitik tarafından geliştirilmiş, pazarın nasıl geliştiğini daha iyi anlamayı
mümkün kılan, üye ülkelerdeki 45’den fazla eSağlık uygulamasından toplanan verilerin otomatik olarak karşılaştırıldığı bir çokuluslu araştırma yazılımını kullanmaktadır.
ULUSLAR ARASI DÜZEYDE COCIR’İN ETKİ ALANI
> Uluslararası Standartlar (IEC ve ISO): IEC’nin uluslararası Teknik Komitesi tarafından COCIR’e, uluslararası seviyede yeni
proje tekliflerini (NWIP) doğrudan sunabilme yetkisi saülayan A kategori statüsü verilmiştir.
> OECD: COCIR, sağlık politikaları konularında Çalışma ve Sanayi Danışma Kurulunun ( BIAC) Başkanlığı’nı yürütmektedir.
> COCIR aynı zamanda Dünya Sağlık Örgütü ve Dünya Bankası ile işbirliği içindedir.
COCIR tek başına hareket etmez, paydaşları ile gücünü birleştirerek ve işbirlikleri yaparak;
> Avrupa sağlık teknolojisi ve BİT sektörü için tek durak olmayı,
> Ulusal ticari kuruluşlar ve diğer paydaşlar için güvenilir bir ortak olmayı,
> Sektörde deneyim ve yeterliliği, küresel düzeyde sosyal hizmeti temsil etmeyi,
> Sağlık sistemleri için yeni iş modellerine ışık tutan bir kuruluş olmayı hedeflemektedir
1/06/14 21:40
PART 1
DİJİTAL HASTANELER
SAĞLIKTA DÖNÜŞÜM:
ELEKTRONİK HASTA KAYITLARINDAN
ENTEGRE HASTANELERE
2
1/06/14 21:40
2. BÖLÜM
2. BÖLÜM
SAĞLIKTA DÖNÜŞÜM:
ELEKTRONİK HASTA KAYITLARINDAN ENTEGRE HASTANELERE
YÖNETİCİ ÖZETİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
GİRİŞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1 KLİNİK BİLGİ SİSTEMLERİ NEDEN ÇOK ÖNEMLİDİR ? .
2 SEKTÖRÜN DURUMU NEDİR ? . . . . . . . . . . . . .
3 İLERLEME ŞEKLİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2
8
8
. 9
. 12
. 17
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
İLERLEME ŞEKLİ
e-Sağlık, bakımın kalitesini artırma ve hastaneleri geniş anlamda diğer sağlık kuruluşlarına bağlama konusunda büyük potansiyele
sahiptir.
Dijital hastane kavramı ve klinik bilgi sistemleri (KBS), sağlık hizmetlerinin gelişimi ve modernizasyonunda önemli
rol oynamaktadırlar. Klinik bilgi sistemlerinin artan erişilebilirlik, verimlilik, tıbbi bakım kalitesi ve hasta güvenliği üzerindeki
etkileri ve önemi kanıtlanmıştır. Elektronik Hasta Kayıtları (EHK) ve KBS uygulamaları, testlerin tekrarını önlemesi, kaynakların daha
etkin kullanılması, süreçleri kolaylaştırması ve bilgilerin daha verimli kullanılmasındaki rolü nedeniyle maliyet tasarrufu sağlama
yönünde yardımcı olabilir.
Sektörün durumu, Avrupa ülkeleri arasında klinik bilgi sistemlerinin uygulama aşamasında eşitsizlik olduğunu göstermektedir.
Sağlık çalışanlarının benimseme hızı, rutin klinik uygulamalarda entegrasyon etkinliğini etkileyebilir. Kurumlar için, adım adım
artan bir dönüşüm hayati olup daha etkin klinik bir uygulama geliştirebilmek adına hasta bilgilerinin evde ve dışarda paylaşımını
iyileştirmek gerekmektedir.
COCIR, bundan sonra hangi yönde ilerlenmesi gerektiğini, farklı paydaşların engellerini kaldırmak için nasıl işbirliği yapmaları
gerektiğini, gelişmiş klinik sistemlerin benimsenmesini ve dijital hastanelere entegrasyonunu hızlandıracak yöntemleri, geleceğin
sağlık bilgi platformuna uygun şekillendirmektedir.
GİRİŞ
Avrupa’da sağlık hizmetlerinin geleceği belirsizdir. Sağlık sistemleri, yeni tüketici beklentileri ve artan talebi karşılamak üzere daha
çok sayıda kaliteli hizmeti uygun fiyatlarla sunmanın yolunu bulmak zorundadırlar. Pratikte, bakımın provizyonel finansmanının temel
ilkeleri korunmak isteniyorsa, sağlık işletmeciliğinde ve satın alma mekanizmalarında ciddi değişiklikler yapılması kaçınılmazdır.
Hasta seviyesinde sağlık hizmeti sunumunun acilen iyileştirilmesine ve ayrışık süreçlerin birleştirilmesine ihtiyaç vardır. Hastaneler,
bu paradigma değişikliği esnasında, entegre sağlık sunumu sistemi içinde kritik bir rol oynayacaklardır. Elektronik hasta kayıtları
(EHK) ve ileri klinik bilgi sistemlerini (KBS) etkin bir şekilde kullanan sisteme bağlı koordine hastaneler; hasta bakımı konusunda
daha fazla şeffaflık, esneklik, seçme hakkı sağlama ve mevcut hizmetlere yüksek erişim gibi çok sayıda imkan sağlayacaktır.
Son birkaç yıl içinde Avrupa’daki yatırımlar durağan seyretse de, elektronik hasta kayıtları ve klinik bilgi sistemleri; kalite, güvenlik ve
sağlık hizmetleri etkinliğinin geliştirilmesinde önemli rol oynayacaktır. 2012 yılında e-Sağlık Haftası’nda Avrupa Komisyonu Başkan
1/06/14 21:41
2. BÖLÜM
UTILIZATION
HOSPITAL
COMMUNITY CLINIC
PRESENT
HIGH
HOME
FUTURE
ACUITY
LOW
Yardımcısı Neelie Kroes’in vurguladığı gibi zamana ihtiyaç vardır. Bazılarına göre 2015’e kadar 5 yıl içerisinde hastanelerdeki
Bilişim ve iletişim teknolojileri (BIT) payı %10 büyüyecektir. 5 yıl içinde %10 ! Diğer sektörlerdeki dijital devrimin büyüklüğüne
bakınca, %10 o kadar da büyük gözükmemektedir. BIT’nin diğer sektörleri dönüştürme oranı göz önüne alındığında, sağlık sektörü
diğerlerini en az 10 sene geriden takip etmektedir.
COCIR, dijital hastanelerin bakım kalitesini artırma olanaklarına ve daha etkin bir hizmet için hastaneleri daha geniş bir sağlık ağına
bağlamanın önemine karşı farkındalığı artırmayı hedeflemektedir. Bugünkü çözümler, yarının zorluklarına cevap vermelidir; bilginin
paylaşımından, gelişmiş analitikler sayesinde bakım noktasında kullanılan karar desteğe kadar...
1 KLİNİK BİLGİ SİSTEMLERİ NEDEN ÇOK ÖNEMLİDİR ?
Elektronik hasta kayıtlarının (EHK) ve ileri klinik bilgi sistemlerinin (KBS) düzgün bir şekilde uygulanması; sağlık hizmet sunumunda
etkinlik artışını, bakımın kalitesi ve hasta güvenliğinde iyileşmeyi ve maliyetlerde azalmayı sağlayacaktır.
Birinci ve ikinci basamak sağlık hizmetlerinde uygulanan EHK ve bağlantılı KBS çıktıları ile ilgili artan sayıda çalışma bulunmaktadır1.
Bu çalışmalarda yer alan faydalar ve kısıtlar aşağıda özetlenmiştir.
Ancak, okuyucular bahsedilen faydaların sadece e-sağlık yatırımlarına bağlanmasının zorluğunu hissedeceklerdir. Sorun, teknolojinin
önemli olduğunu vurguladığımız fakat hastanelerin performansını artırmada tek başına yeterli olmadığını savunduğumuz “Her şey
teknoloji, süreç ve insana bağlıdır” bölümünün içinde saklıdır. Sağlık bilişimi sektörü, dijital hastaneleri gerçeğe dönüştürecek araç
ve yeterlikleri sağlayarak; tıbbi hataların azaltılmasını, sağlık sistemlerinin performans ve güvenliğinin artırılmasını sağlayabilir.
Ancak, bu durum sadece tüm paydaşların katılımı ile gerçekleştirilebilir.
SAĞLIK HİZMETİNDE VERİMLİLİĞİN ARTTIRILMASI:
e-Sağlık çözümleri, bilgi ve kaynakların daha verimli kullanılmasını sağlayabilir, öyle ki daha düşük sayıda Röntgen filmi çekimi,
böylece hastalar tarafından alınan radyasyonun sınırlı tutulması, acil servislerde daha hızlı hasta sınıflaması, reçeteden tıbbi
yönetime süreçlerde zaman tasarrufu, görüntüleme sonuçlarına daha hızlı erişim, kağıtsız ortama geçiş, vs2 gibi çıktılara ulaşılabilir.
Amerika’daki kırsal bölge ve vakıf hastanelerinin yöneticileri (C seviyesi, Başkan Yardımcısı ve Direktörler) arasında 2007 senesinde
1 COCIR initiated a review of the existing literature in early 2012 and will continue on an ongoing basis
2 Information and Communication technology adoption for business benefits: A case analysis of an integrated paperless system
1/06/14 21:41
2. BÖLÜM
yapılan bir ankette; ankete katılanların %90’ı EHK ve bilgisayarlı doktor veri girişi (CPOE) uygulamalarının “daha iyi hasta bakımı”
sağladığını ve %75’i “bilgilere daha verimli erişim” gerçekleştiğini belirtmiştir3.
PACS ve gelişmiş görüntü yönetim araçları, tıbbi görüntülerin işlem süresini (bütünsel çıktı kapasitesi) kısaltmak için yararlı
olanaklar sağlayan, görüntülerin depolanması ve yönetilmesi konusunda geleneksel yöntemlere göre daha hesaplı elektronik
bir alternatif olarak karşımıza çıkmaktadır. OECD’nin belirttiği gibi; artmış çıktı kapasitesi; test aralıklarının kısalmasına, test ve
sonuçlar için bekleme sürelerinin azalmasına ve sonuç olarak da tedaviye başlama süresinin öne çekilmesinin sağlayacaktır.
British Columbia bölgesindeki 22 merkezden alınan sonuçlara bakıldığında, PACS’ın uygulamaya geçtiği yerlerde rapor gecikme
süreleri %41 azalmaktadır.
Buna ek olarak, sağlık sistemlerinde görülen yetersizliğin, bakımın uygulama sürecindeki parçalı yapıya ve zayıf bilgi iletişimine
bağlı olduğu gözlenmektedir. OECD’nin 2010 tarihli raporunda belirtildiği gibi, sağlık verilerinin etkin paylaşımı, etkili sağlık
sunumu için zaruridir. Bu durum, özellikle kronik hastalığı olan ve genellikle birkaç doktor ve birden fazla tedaviye devam edip
farklı kuruluşlara sevk edilen kronik yaşlı insanlar için önemlidir.
Sağlık sistemlerinde bilginin paylaşılması ve bunun potansiyel kullanım alanları ve faydalarını içeren e-Sağlık, sağlık verilerinin
zamanında ve doğru toplanması ve dağıtılması sayesinde daha iyi bakım koordinasyonu ve kaynakların daha etkin kullanımını
tetikleyecektir.
HASTA GÜVENLİĞİNİN VE BAKIM KALİTESİNİN ARTTIRILMASI:
e-Sağlığın en bilinen etkisi, hasta güvenliği ve bakımın kalitesi üzerine olandır. Bunların çoğu doğrudan CPOE uygulaması ile
ilişkilidir. COCIR tarafından incelenen birçok çalışma, CPOE uygulaması ile ilaç hatalarının azaltılması arasında açık bir bağlantı
olduğunu göstermektedir.
4700’ün üzerinde Amerikan hastanesinde yürütülen bir çalışmada; CPOE uygulamasının yatarak akut tedavi gören hastalarda
tedaviden kaynaklanan hata olasılığını % 48 oranında azalttığı görülmüştür. Ancak aynı çalışma, uygun eğitim ve mevzuatla
güçlendirilmeyen CPOE uygulamalarının tedavi hatalarında artışlara yol açabileceğini ortaya koymaktadır4.
Avustralya’da iki hastanede uygulanan benzer bir çalışmada, e-reçete kullanımının reçeteden kaynaklanan hata oranlarında % 55
azalma sağladığı sonucuna varılmıştır5.
MALİYETLERİN AZALTILMASI:
Elektronik hasta kayıtı (EHK) ve BIT uygulamaları; kaynakların daha verimli kullanılması, test tekrarlarının önlenmesi, kaynakların
daha verimli kullanımı, süreçlerin devamlılığı ve bilginin daha etkin kullanımını sağlayarak tasarruf oluşturabilir.
Her ne kadar ekonomik faydaları ölçen araştırmalar yetersiz olsa da, Uluslararası Bilgi Yönetimi Dergisinde yakın zamanlarda
yayınlanan bir çalışma, ERP uygulamasından sonra Portekiz’de bir hastanenin poliklinik randevularını artırarak yılda 3 milyon € ek
kazanç sağladığını işaret etmektedir. (ki bunlardan sadece %30’u ERP kaynaklıdır.)
Hastane aynı şekilde hasta kayıtları için çalışan insan sayısını 25’ten 15’e indirerek, yaklaşık 210,000 € yıllık tasarruf sağlamıştır.
3 EPR implementation in community hospitals: critical factors for success _ Sponsored by CPSI _ reported by Porter Research _ January 2007 IMPROVING HEALTH SECTOR
EFFICIENCY: THE ROLE OF INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGIES - OECD 2010
4 Reduction in medication errors in hospitals due to adoption of computerized provider order entry systems. David C Radley, Melanie R wasserman, lauren EW Olsho, et al. J Am Med
Inform assoc 2013, 00:1-7.doi:10.1136/amiajnl-2012-001241
5 Westbrook JL, Reckmann M, Runciman WB, Burke R, et al. Effects of two Commercial Electronic Prescribing Systems on Prescribing Error Rtaes in Hopisal In-Patients: a Before
and Aftar Study. PLoS Med 9(1):e1001164. doi:10.1371/journal.pmed.1001164
6 Caldeira, M., et al. Information and communication technology adoption for business benefits: A case analysis of an integrated paperless system. International Journal of Information
Management (2012)
1/06/14 21:41
2. BÖLÜM
GOVERNMENT
POLYCLINIC
HOSPITAL
HOME
PHARMACY
CENTRAL
PATIENT’S
EHR
LABORATORY
ABD’de binlerce hastanede yapılan bir başka çalışma, 1996 ile 2007 yılları arasında elektronik hasta kayıtlarının kullanılması ile
hastane işletme giderleri arasında bir ilişki olduğunu ortaya koymuştur7. Buna göre, EHK kullanmaya başlayan hastanelerde ilk
başta yatırıma bağlı bir maliyet artışı görünse de, uygun koşullarda üç yıl sonra maliyetler azalacaktır. (örneğin kentsel hastaneler)
…ANAHTAR BAŞARI FAKTÖRLERİ
Bugüne kadar toplanan bilgiler, aşağıdaki anahtar durumların başarı için şart olduklarını göstermektedir:
tBeklenen faydalar, süreç işi olup, bazıları acil değildir ve sistemin hastane ortamıyla tamamen entegre olduğu daha geç
dönemlerde ortaya çıkar.
tBaşarılı bir uygulama, büyük ölçüde yaygın klinik katılım, destek politikaları ve teşviklere bağlıdır..
te-Sağlık yatırımlarının hızlı geri dönüşüne inanan kurumlar, çabalarının karşılığını iyi organizasyon ve süreç desteği alarak
görmektedirler. Etkili bir süreç yönetimi ve dijital sisteme doğru kurumsal değişim esastır.
7 The Trillion Dollar Conundrum: Complementarities and Health Information Technology David Dranove, Christopher Forman, Avi Goldfarb, and Shane Greenstein NBER Working Paper
No. 18281 August 2012 JEL No. I10,L30 http://www.nber.org/papers/w18281
1/06/14 21:41
2. BÖLÜM
2 SEKTÖRÜN DURUMU
DİJİTAL HASTANELER HALEN ÇOK ÖNEMLİ – TEKİL BAKIMDAN ENTEGRE BAKIMA
TDijital hastanelere uzanan yol kolay bir yol değildir - ‘sağlık bilişimi’ ve ‘biyomedikal’ kavramlarının ilgili akademik gruplar arasında
kalıcı bir yer bulmaya başlaması, 1960’lara kadar uzanan bir süreci kapsamaktadır. O zamanlarda bu kavramlar günlük rutin klinik
uygulamalarla uğraşan pek çok hastane ve sağlık çalışanı için pek bir şey ifade etmiyordu.
Hastanelerin karmaşık, farklı iş ve hizmet sunma ortamlarını yönetmek için bilgi teknolojilerinin kullanımı - daha sonra, iletişim
teknolojileri – 1970’li yıllara dayanmaktadır. Bilgisayar teknolojisi; yoğun bir hastanede hasta notlarının takibi, boş yatak tespiti
ve planlama için ideal bir yöntem olarak kabul edildi. Özel birçok uygulamanın geliştirilmesi, sağlık kuruluşu içinde hastanın online tavsiye, birincil ve ikincil hizmet onayı, eczane hizmetleri ve diğer bütün hizmetleri de kapsayan her aktivitesini takip edebilen
bütünleşik bir kayıt sistemi ihtiyacı, eSağlığın tanımı haline geldi.
Her ne kadar tamamen bütünleşik ve paylaşımlı Elektronik Sağlık Kayıtı (ESK) hayata geçirilememişse de hastaneler son 20 senede
belli ilerlemeler kaydetti. - Hasta yönetim sistemleri, (HYS) Avrupa’daki hastanelerde epey yaygınlaştı.
Bunu, laboratuvar bilgi yönetimi, eczane bölüm yönetimi ve radyoloji bilgi yönetimi gibi sistemler takip etti.
TABLO 1 - KURULU SISTEMLER
Kaynak: HIMSS Analytics Avrupa - HAE (Ülke Karşılaştırma Raporu 2012
Bazı durumlarda elektronik hasta kayıtlarının yanında kağıda dayalı kayıtlar kullanılsa da, Avrupa’nın hemen her hastanesinde EHK
çözümleri popülerliğini korumaktadır. Sadece Avrupa’da önemli ölçüde artan EHK kullanıcısı hastane sayısı değil, kapalı devre
tedavi, hastalık yönetimi ve paylaşılmış bakım yükü gibi karmaşık klinik sistemleri destekleyen uygulamaların sayısının da arttığını
gözlemlemekteyiz.
1/06/14 21:41
2. BÖLÜM
However, there is still a long way to fully connected hospitals as reflected in the model below.
0,3%
0,0%
0,5%
0,0%
0,0%
0,0%
EUROPE
OTHER
EUROPEAN COUNTRIES*
PORTUGAL
POLAND
SPAIN
NETHERLANDS
0,0%
0,1%
USA !
STAGE
7
ITALY
STAGE
GERMANY
TABLO 2 - ÜLKELERE GÖRE ESK BENIMSEME MODELI SKOR DAĞILIMI
SHORT DESCRIPTION
(HA EUROPE EMRAM)
1,9%
Complete EMR; CCD transactions to share data;
Data warehousing feeding outcomes reports,
quality assurance, and business intelligence; Data
continuity with ED, ambulatory, OP
STAGE
6
0,0%
0,6%
3,8%
4,3%
0,0%
0,0%
4,9%
1,4%
8,2%
Physician documentation interaction with full
CDSS (structured templates related to clinical
protocols trigger variance & compliance alerts),
AND Closed loop medication administration
STAGE
5
8,3%
6,6%
34,6%
40,9%
0,0%
26,1%
32,0%
14,9%
14,0%
Full complement of R-PACS displaces all filmbased images
STAGE
4
1,9%
1,8%
3,8%
6,7%
0,7%
4,3%
4,9%
2,8%
14,2%
CPOE in at least one clinical service area and/or
for medication (i.e. ePrescribing); may have Clinical Decision Support based on clinical protocols
4,0%
Nursing/clinical documentation (flow sheets); may
have Clinical Decision Support for error checking
38,3%
during order entry and/or PACS available outside
Radiology
STAGE
3
8,3%
3,4%
1,9%
1,9%
0,0%
21,7%
0,0%
STAGE
2
34,9%
26,7%
55,8%
18,8%
10,3%
4,3%
36,9%
27,2%
Clinical Data Repository (CDR) / Electronic Patient
Record; may have Controlled Medical Vocabulary,
10,7% Clinical Decision Support (CDS) for rudimentary
conflict checking, Document Imaging and health
information exchange (HIE) capability
STAGE
1
0,6%
41,4%
0,0%
9,6%
13,0%
4,3%
6,8%
18,8%
4,3%
Ancillaries – Lab, Radiology, Pharmacy – All
Installed OR processing LIS, RIS, PHIS data output
online from external service providers
STAGE
0
45,7%
19,5%
0,0%
17,3%
76,0%
39,1%
14,6%
30,7%
8,4%
All Three Ancillaries (LIS, RIS, PHIS) Not Installed
OR Not processing Lab, Radiology, Pharmacy data
output online from external service providers
Kaynak: HIMSS Analytics Avrupa - HAE (Ülke Karşılaştırma Raporu Comparison Report 2012)
! Not: EMRAM algoritması, Sağlık BT kurulumları açısından değişik bölgelerde değişiklikler gösterir
* Avusturya (19), Belçika (2), Danimarka (4), Finlandiya (3), Fransa (32), Irlanda (5), Norveç (8), İngiltere (25), İsviçre (3)
A.B.D. hastanelerinin yaklaşık % 45’i, 3. seviye düzeyine ulaşırken, İspanya dışındaki (İspanyol hastanelerinin % 41’i, 5. seviye
düzeyine ulaşmış) Avrupa hastaneleri A.B.D.’yi geriden takip etmektedirler. Örnek olarak, Almanya’da incelenen hastanelerin %
57’si, 0 seviye düzeyinde bulunmuştur. İtalya’da bu 0 seviyesi % 48, Polonya’da ise % 78 düzeyindedir.
HIMSS Analytics anketinde Avrupa ülkeleri arasında derin farklılıklar ortaya çıkmıştır. Bu farklılıklar, değişik (büyük, orta ve küçük
ölçekli) hastane segmentlerindeki karmaşık yapıya bağlıdır.
1/06/14 21:41
2. BÖLÜM
LARGE
PUBLIC
PRIVATE
TOTAL*
0,2%
0,4%
0,2%
0,0%
0,1%
Complete EMR; CCD transactions to share data; Data warehousing feeding
outcomes reports, quality assurance, and business intelligence; Data continuity with ED, ambulatory, OP
STAGE 6 0,8%
1,5%
3,0%
1,6%
1,1%
1,4%
Physician documentation interaction with full CDSS (structured templates
related to clinical protocols trigger variance & compliance alerts), AND
Closed loop medication administration
STAGE 5 10,5%
15,3%
26,7%
15,6%
13,9%
14,9%
Full complement of R-PACS displaces all film-based images
STAGE 4 2,7%
3,7%
1,3%
1,6%
4,6%
2,8%
CPOE in at least one clinical service area and/or for medication (i.e. ePrescribing); may have Clinical Decision Support based on clinical protocols
STAGE 3 3,3%
5,2%
3,4%
2,8%
5,8%
4,0%
Nursing/clinical documentation (flow sheets); may have Clinical Decision
Support for error checking during order entry and/or PACS available outside
Radiology
SMALL
STAGE 7 0,0%
STAGE
MEDIUM
TABLO 3 - ALMANYA’DAKI EHRAM
SHORT DESCRIPTION
STAGE 2 22,3%
28,7%
37,9%
25,9%
29,1%
Clinical Data Repository (CDR) / Electronic Patient Record; may have Controlled Medical Vocabulary, Clinical Decision Support (CDS) for rudimentary
27,2%
conflict checking, Document Imaging and health information exchange (HIE)
capability
STAGE 1 21,9%
16,8%
14,2%
24,8%
9,8%
18,8%
Ancillaries – Lab, Radiology, Pharmacy – All Installed OR processing LIS,
RIS, PHIS data output online from external service providers
STAGE 0 38,4%
28,7%
12,9%
27,5%
35,6%
30,7%
All Three Ancillaries (LIS, RIS, PHIS) Not Installed OR Not processing Lab,
Radiology, Pharmacy data output online from external service providers
Kaynak: HIMSS Analytics Avrupa - HAE (eHastane Census raporu – Almanya 2012)
* This includes: Austria (19), Belgium (2), Denmark (4), Finland (3), France (32), Germany (324), Italy (498), Ireland (5), Netherlands (52), Norway (8), Spain (208), Sweden (2),
Switzerland (3), Poland (146), Portugal (23), United Kingdom (25)
Almanya’da, belirgin farklılıklar gözlenmiştir. Büyük hastanelerin (> 750 yatak) %36’sı 5. seviyeye ulaşmışken, küçük olanların (>
250 yatak) sadece% 3.1’i bu seviyeye ulaşmıştır.
Son olarak, hasta ve vatandaşların büyük bölümü, kendi elektronik sağlık kayıtlarına hızlı erişimin sağlayacağı faydalara ulaşmaktan
uzaktır. Avrupa’daki hastanelerin sadece çok küçük bir bölümü hastalarına kendi ESK’larına çevrim içi erişim imkanı sunabilmekte,
internetten randevu ve hastane dışındaki eczanelere eReçete hizmeti verememektedirler8.
HERŞEY TEKNOLOJİ, SÜREÇ VE İNSANLAR HAKKINDA
Başarı için anahtar koşulları, sadece sağlık hizmet sağlayıcısının uygunluk derecesi değil, bunun yanısıra kurumun o anki teknolojiyi
benimseme düzeyi ve bunu günlük klinik uygulamaları içinde kullanım sıklığı belirler. Van der Lei (2002) tarafından belirtildiği gibi;
‘tıbbi bir alana bilişim ve iletişim teknolojilerinin uygulanması, sadece yeni bir tekniğin eklenmesi şeklinde değerlendirilemez, o
alandaki süreçleri radikal bir şekilde değiştirir.’
Taraflarca paylaşılan, yaşam boyu elektronik sağlık kayıtı uygulamasına giden yol; klinik ve iş süreçlerindeki iş akışlarına etkisi iyi
8 Deloitte and Ipsos Belgium for DG INFSO (2011), eHealth benchmarking (Phase III)
1/06/14 21:41
2. BÖLÜM
ortaya konmuş, belirgin stratejik sağlık hedefleri olan, değişik seviyelerde başarılı gelişmelere bağlıdır. Günümüzdeki genel kanı;
herhangi bir modernizasyon veya değişim sürecinin erken devrelerinde değişim mühendisliğinin devreye sokulmasının zorunlu
olduğudur. Teknoloji, tek başına asla yeterli değildir ve eğitim, organizasyon ve süreç değişimi ihtiyaçları ele alınmalıdır. Bütün
bunlar; başarılı bir eSağlık projesinin gelişimi, hızlana bir iyileştirme süreci olanağı ve daha etkin bir iş akışı ve iş/klinik süreçleri
sayesinde maliyet tasarrufu için gereklidir
Bu nedenle projelerin erken safhalarında, klinik çıktıları destekleyen teknoloji kullanımı, sağlık çalışanı desteği ve hasta deneyimini
de (ve katılımı) içeren yenilikçi değişim mühendisliği için daha çok çaba gösterilmelidir.
…HASTANE İÇİNDEKİ VE DIŞINDAKİ SÜREÇLER
COCIR olarak; yerel, bölgesel, ulusal ve Avrupa Birliği seviyelerinde, basit veri ve görüntü toplama işinden başlayarak, karmaşık
veri yönetimi düzeyine gelene kadar sağlık kuruluşlarının sabırlı, adım adım dönüşümünü savunuyoruz.
NATIONAL & PREVENTIVE eHEALTH
INFRASTRUCTURE
100
5. High impact of chronic diseases necessitates
better population and disease management
REDUCTION OF PREVENTABLE ERRORS
80
GENERATION 5
THE MENTOR
REGIONAL HEALTH
4. Workflows and inter-professional collaboration
driving evolution towards Regional Health
GENERATION 4
THE COLLEAGUE
60
ENTERPRISE HIS/CIS
3. New imperatives – costs, quality & safety –
driving demand for enterprise-wide solutions
40
GENERATION 3
THE HELPER
PACS & RIS & IMAGE DISTRIBUTION
2. Integrated imaging and data
reporting expanding to other
clinicals
20
GENERATION 2
THE DOCUMENTOR
PACS, RIS
1. Image collection at
departmental level
GENERATION 1
THE COLLECTOR
1995
2005
2010
2015
...
YEARS
FROM DATA & IMAGE COLLECTION… THROUGH DATA MANAGEMENT… TOWARDS SHARED WORKFLOWS
Source: Freely adapted from Gartner for COCIR
CDoktorlar ve diğer sağlık çalışanlarının değişimin öncüsü olması beklenmemelidir. Kamu yetkilileri bu değişimde sağlık kuruluşları
yöneticilerine karşı yol gösterici ve cesaretlendirici bir rol oynamalıdır.
Maliyet kontrolü politikaları ve “performansa yönelik ödeme” doğrultusunda değişen geri ödeme mekanizmaları, sağlık hizmeti
sunucularını hastane içi ve dışında yeni “bakım yolları” geliştirmeye zorlamaktadır. Hastane içindeki yeni bakım yollarının odağı,
klinik bakım yaklaşımından, hasta merkezli, kesintisiz ve çok disiplinli bir bakıma doğru değişmektedir.
Buna ilave olarak, ilerlemek için üzerinde çalışılması gereken konulardan biri de; hasta bilgisi paylaşımının ev ve sağlık tesisi
dışında da yaygınlaştırılmasıdır ki bu da hastane dışında geliştirilmesi gereken bakım yollarına örnektir. Mobil sağlık (mSağlık);
doktorlara daha isabetli karar alma, tıbbi hatalardan kaçınma, daha verimli çalışma, kişisel ve toplum sağlığını daha etkin
anlayabilme yeteneği kazandıran telesağlık olanağı sağlamaktadır. Ancak, mevcut geri ödeme yöntemleri hastaneler ve diğer
kurumlar arasında işbirliği mekanizmalarının geliştirilmesini engellediği için, değişim sınırlı kalmıştır.
1/06/14 21:41
2. BÖLÜM
Global pazar seviyesinde standartlaştırılmış ve paylaşımlı bakım iş süreçlerine yönelim hız kazansa da, meyvelerini toplamak zaman
alacaktır. COCIR, bu adımların tamamlanmasıyla, sağlık sistemlerini halk sağlığı yönetimi, hastalık yönetimi ve klinik araştırma gibi
değişik amaçlar için, gelişmiş, akıllı veri analizi yöntemine taşımanın mümkün olacağına inanmaktadır.
REEL YATIRIM KAPASİTESİ ÇOK SINIRLIDIR
Gelecekte hastaneler yeni, bütünleşik bakım yapısının merkezinde yer almayı sürdürecektir. Hastaneleri eSağlık gereksinimlerine
uygun donatmak, gelişmiş ESK evriminde belirgin ilerleme sağlamak için hayati önem taşımaktadır. Ancak, bu konudaki yatırım
miktarının düşüklüğü, sektörün dijital hastaneler üzerinden ilerlemesini engellemektedir. ABD’deki hastaneler bütçelerinin
% 2,9’unu bilişim teknolojilerine (dahili ve harici masraflar) harcarken, bir çok Avrupa ülkesi bu rakamların çok aşağısında
kalmaktadır.
TABLE 4 - IT INVESTMENT (ANNUAL IT OPERATING EXPENSE IN % OF TOTAL HOSPITAL OPERATING EXPENSE)
4,5%
3,9%
4,0%
3,5%
2,9%
3,0%
2,5%
2,1%
2,0%
1,7%
1,5%
1,3%
1,0%
1,0%
0,5%
0,0%
DE
IT
NL
ES
PL
US
Kaynak: HIMSS Analytics Avrupa - HAE (Ülke Karşılaştırma Raporu - DE, IT, NL, US: Q1/2013 verisi; ES, PL: Q2/2012 verisi)
Her ne kadar Avrupa hükümetleri eSağlığa giden yolda evrimsel süreci hızlandırma konusunda gayret gösteriyorlarsa da, birkaç
istisna dışında pek çoğunun net ve kapsamlı bir stratejileri bulunmamaktadır. Bu durum, modernizasyon ve hastane dışında hizmet
üretme çabasında hastaneleri yalnız bırakmaktadır.
1/06/14 21:41
2. BÖLÜM
3 COCIR GELECEK PROJEKSİYONU
Dijital Hastanelerin ortak bir vizyona ve uygulama stratejisine ihtiyacı vardır. Klinik ve iş süreçlerinin yeniden yapılandırılması ve
iş akışları üzerine kuvvetli etkisi olan net, ulaşılabilir stratejik sağlık hedefleri, gelecekteki dijital hastanelerin başarı koşulu olarak
kabul edilmektedir.
Günümüzdeki algı, ulusal ve bölgesel çok sayıda eSağlık planı ve girişiminin, hastanelerde ‘bu iş tamam’ inancını desteklemediği
yönündedir. Bu rapor, Dijital Hastanelerin hala önemli olduğunu ve ‘işin tamamlanmadığını’ ortaya koymaktadır. Dijital Hastaneler
kesintisiz bakım ve bilgi paylaşımı doğrultusunda önemli bir yapı taşı olmaya devam etmektedir ve hastaların güçlendirilmesi hedefine
uyumludur. Birçok araç şu anda kullanılabilir halde olsa da, ESK’nın kliniklerde benimsenmesi ve günlük klinik uygulamalarda
kullanımı sorun olmaya devam etmektedir. Hastanelerin çoğunun teknolojiyi iç dönüşümde bir araç olarak görmemesi, biraz da
mevcut politika, yatırım ve teşvikler nedeniyle daha geniş anlamda sosyal ve sağlık hizmetlerinin entegrasyonunu, beklenenin çok
uzağında bırakacaktır.
Buna ek olarak, gelişmiş klinik bilgi sistemlerine ulaşmak için önümüzde hala uzun bir yol bulunmaktadır. Bilginin paylaşımı
gibi basit bir ülküden yola çıkarak, gelişmiş ve kuramsal analitik yöntemlerden yararlanmak suretiyle bakım noktalarında
kullanılabilecek karar destek uygulamalarına giden yolda henüz başarıdan çok uzağız. Her ne kadar bu araçlar; bir “güvenlik
kültür yapısı” oluşturmak yoluyla bakımın güvenliğini aşamalı olarak artırmaya, klinik personelin eylem ve iş akışlarını geliştirmeye
ve bakım noktasına kanıta dayalı, hasta odaklı karar destek sistemlerini getirmeye uygun olarak algılansa da, klinik yönden bu
uygulamalara hazır olmaktan uzağız.
Kamu yetkililerinin üzerine düşen bir önemli bir görev bulunmaktadır. Bazı durumlarda, belirli bir ülke veya bölgede hizmetten
sorumlu sağlık yetkilileri henüz dijital hastanelerin olumlu etkileri hakkında ikna olmamış ve bu nedenle kullanım için isteksiz
olabilirler. İkna olmaları için gereken güçlü kanıtları oluşturma ve olumlu düşünceyi desteklemek uzun zaman alır. Kamu otoriteleri
bu nedenle, sağlık sisteminin değişim ve yeniden tasarımına yön vermek için BIT’in etkin kullanımının önemini anlatmalıdırlar.
Yatırım açısından, Dijital Hastanelerde yatırımın geri dönüşü hızlıdır. Ancak, sağlığın modernizasyonu hedeflerini tutturabilmek için,
hızlı kararlar almak, hastane seviyesinde yatırım ve daha uzun süreli bakımın organizasyonel teşviklerini iyi belirlemek ve maliyetler
ile yararlanımları hakkaniyetli paylaştırmak gereklidir. Nisan ayı ortalarında Brüksel’de “dijital hastaneler”le ilgili yapılan bir COCIR
etkinliğinde, Avrupa Komisyonu, OECD, hastane ve sanayi konuşmacıları bir araya gelerek Dijital Hastanelerin değerli bir yatırım
olduğu sonucuna varmıştır. Hepimiz, bu konuda ‘büyükelçi’ gibi davranmalıyız.
1/06/14 21:41
2. BÖLÜM
1/06/14 21:41
PART 1
3
MOBİL SAĞLIK
mSAĞLIK, SAĞLIK HİZMETLERİNİ NASIL GÜÇLENDİRİR ?
1/06/14 21:41
3. BÖLÜM
MOBİL SAĞLIK
mSAĞLIK, SAĞLIK HİZMETLERİNİN NASIL GÜÇLENDİRİR?
mSAĞLIK NEDİR?
3. BÖLÜM
mSAĞLIK
3
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
mSAĞLIĞIN FAYDALARI ? .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
mSAĞLIK PAZAR BÜYÜKLÜĞÜ
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
mSAĞLIK GELİŞİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
COCIR’İN ÖNERİLERİ .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Mobil sağlık (mSağlık) son yıllarda mobil şebekeler tarafından sağlanan geniş bağlantı ağıyla birlikte ortaya çıkan bir destekleyici
sağlık hizmetidir. Yaygınlaşan akıllı telefon ve tablet sayısı, mobil internetin yaygınlaşması ve mevcut mSağlık uygulamalarının
zenginliği hastalar, sağlık çalışanları, iş dünyası ve karar vericilerin ilgisini her geçen gün daha fazla çekmektedir.
COCIR sektörel bazda mobil sağlık hizmetlerine ışık tutmayı amaçlamaktadır; Mobil Sağlık nedir ? Avrupa’da mSağlık pazarının
büyüklüğü nedir? mSağlık hizmetlerinin zorlukları ve avantajları nelerdir ? mSağlık yaygınlığını nasıl hızlandırabiliriz ? mSağlığın
daha hızlı benimsenmesi için ne tür politika ve düzenleme desteklerine ihtiyaç vardır ?
Sağlık sektörünün önceliklerinden olan sağlık hizmetlerinin geliştirilmesi, mobil geniş bant teknolojisinin kullanımı ile başarılabilir.
COCIR, Avrupa’da (bakınız Annex) kurulmuş başarılı mSağlık projelerini toplamaya başladı. COCIR, mobil geniş bant teknolojilerinin,
cihazlarının, hizmetlerinin ve uygulamalarının sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi doğrultusunda kullanılmasını sağlamak amacıyla
tüm karar vericiler, kamu ve özel sektör paydaşları ile birlikte çalışmayı sürdürecektir.
COCIR, SAĞLIK HİZMETLERİNİN MSAĞLIK İLE İYİLEŞTİRİLMESİ İÇİN AŞAĞIDAKİ HEDEFLERİ TUTTURMA
YÖNÜNDE KARAR VERİCİLERİ VE PAYDAŞLARI SEKTÖRLE BİRLİKTE ÇALIŞMAYA TEŞVİK ETMEKTEDİR:
1. SAĞLIK HİZMET YAPISININ İÇİNE mSAĞLIĞIN ENTEGRE EDİLMESİ
Başarılı bir mSağlık kurulumu için kuvvetli bir yönetim desteği şarttır. mSağlık, doğal bir sağlık hizmeti gelişimidir, ilave bir
uygulama değildir.
2. VATANDAŞLARA KENDİ VERİLERİNE ERİŞİM HAKKI
Vatandaşlar, tıbbi bilgilerine güvenli bir şekilde erişebilmelidir - mobil platformda ESK erişimi hasta katılımını arttırarak sağlık
hizmetini iyileştirebilir.
3. UYGUN GERİ ÖDEME STRATEJİLERİ GELİŞTİRİLMESİ
Yatırım sahibi ve geri ödeme kurumu net bir şekilde belli olmadan mSağlığın sağlık hizmet yapısı içine bütünleşmesi
mümkün olmayacaktır – mSağlığın geri ödemesi üzerine tartışmalar devam etmelidir.
4. İNOVASYONU DESTEKLEYEN BİR VERİ KORUMA ALTYAPISI KURULMASI
AB ve Üye Devletler seviyesinde sağlık verisini koruma çerçevesi, vatandaşlara iyileştirilmiş sağlık hizmeti sağlanması için
yenilikçi formlar geliştirilmesini mümkün kılmalıdır.
5. BAĞLANTILI CİHAZLARA SÜRDÜRÜLEBİLİR YATIRIM İÇİN MOBİL GENİŞ BANT POLİTİKALARININ
DESTEKLENMESİ
Kaliteli mSağlık hizmetlerini desteklemek için yüksek hızlı geniş bant yatırım teşviklerine ihtiyaç vardır.
6. mSAĞLIK İÇİN AÇIK VE BASİT YÖNERGELERİN ÇIKARILMASI
mSağlık, büyük ölçüde küçük işletmelerden oluşan genç bir pazardır - bu yeni ekosistemi desteklemek için yapılan
düzenlemeler mümkün olduğunca yalın olmalıdır. (örneğin, sağlık uygulamaları üzerine)
7. YAYGIN OLARAK KABUL EDİLMİŞ ULUSLARARASI STANDARTLARIN KULLANIMININ TEŞVİK EDİLMESİ
Avrupa’da ve Dünya’da istikrarlı, bütünleşik bir bakım sağlayabilmek için uluslararası standartlar ve profiller dahil edilmelidir.
1/06/14 21:41
3. BÖLÜM
mSAĞLIK
mSAĞLIK NEDİR?
eSağlık uygulamaları, bütünleşik sağlık bilişimi sistemleri içinde gerek masaüstü çalışma istasyonlarından gerekse de mobil
platformlardan çalıştırılabilir. Mobil sağlık ya da mSağlık; eSağlık hizmetlerinin ve eSağlık bilgilerinin mobil ve kablosuz teknolojiler
üzerinde çalıştırılan halidir.
Bilgi teknolojileri; hastanelerde, evde ve ev dışında, ham verileri, teşhise yönelik sağlık bilgisini, kritik bakım bilgisini, acil hizmetleri
ve kişisel bilgilerini aktarabilmek için artan bir şekilde kablosuz teknolojileri kullanmaktadır. Bu servisler, kesintisiz bilgi sağlamak
ve sağlık çalışanları, bakıcılar, hasta / vatandaşlar ve sağlık yetkililerini arasında irtibat sağlamak için geniş bant teknolojilerini
kullanmaktadır9.
ŞEKIL 1 - mSAĞLIK ÖRNEKLERI
CONNECTIVITY (3G, WI-FI, BLUETOOTH, ANT+)
SMARTPHONES, TABLETS
TECHNOLOGIES
MOBILE OPERATING SYSTEMS, APPS
WEB, CLOUD, GPS
SECURITY, eIDENTIFICATION
HOME HEALTH HUBS, RFID, PACS, SENSORS, METRES, PATCHES, DRUG DELIVERY CHIPS
MOBILE DATA
MANAGEMENT
SERVICES
EHRS
SCHEDULES
APPOINTMENTS
BILLING INFORMATION
EPRESCRIPTION
PAYMENT/
REIMBURSEMENT
MONITORING
DRUG COMPLIANCE
CHRONIC ILLNESSES
TREATMENT AND
MEDICATION REMINDERS
SURVEYS/
QUESTIONNAIRES
LOCATION AND
RESOURCE TRACKING
SURVEILLANCE
DISEASE INCIDENCE
DISASTER RELIEF
POST-MARKET
SURVEILLANCE
DIAGNOSTICS
TAILORED ACCESS TO
MEDICAL INFORMATION
AND RESOURCES FOR
SPECIFIC SCENARIOS
VIDEOCONFERENCING
REMOTE VISUAL
DIAGNOSIS
Parçası olduğu eSağlığa benzer şekilde mSağlık, sağlıkla ilgili değişik hizmetleri destekleyen geniş bir teknoloji ağını tanımlamaktadır.
Mobil teknolojiler; sağlık, sosyal bakım, sağlıklı yaşam ve koruyucu sağlıkta kullanılan, telesağlık, telebakım ve teletıp’ın ayrılmaz
bir parçasını oluşturur. Bunun bir sonucu olarak, mSağlığın değer zinciri karmaşıktır ve farklı segmentlerden katılımcıları içerir10.
9 For a comprehensive overview of mHealth categories and trends, see Informa (2009), Mobile healthcare: markets and trends for mHealth applications.
10 For a seminal overview of the mHealth market and its relationship with telemedicine, telehealth and telecare, see JRC-IPTS (2012), Strategic Intelligence Monitor on Personal
Health Systems phase 2 (SIMPHS 2): market developments – remote patient monitoring and treatment, telecare, fitness/wellness & mHealth.
1/06/14 21:41
3. BÖLÜM
mSAĞLIK
ŞEKIL 2 - mSAĞLIK DEĞER ZINCIRI
ORIGINAL DESIGN MANUFACTURERS
CHIPSET/MODULE VENDORS
ORIGINAL EQUIPMENT
MANUFACTURERS
MOBILE NETWORK
OPERATORS
INFRASTRUCTURE
VENDORS
CLOUD-BASED
MANAGED SERVICES
APP PROVIDERS
INSURANCE
COMPANIES
PATIENTS / USERS
HEALTHCARE ORGANISATIONS / AUTHORITIES
HEALTHCARE PROFESSIONALS
1/06/14 21:41
3. BÖLÜM
mSAĞLIK
MOBİL SAĞLIĞIN FAYDALARI ?
Sağlık sistemleri, daha iyi bir hizmet için artan talebe daha az kaynak ile cevap vermeye çalışmaktadırlar. mSağlık, bilgiye erişimi
ve kaliteyi artıracak, hastaları güçlendirecek ve uzun vadede sağlık sistemlerini daha sürdürülebilir hale getirecek yeni bakım
modellerinin önünü açacaktır. Çok çekirdekli işlemciler ve düşük enerjili kablosuz teknolojilerin fiyatları düştükçe ve daha büyük ağ
kapasitesi kullanılabildiğinde, evde, ev dışında ve hastanelerde daha gelişmiş mobil kullanım mümkün olacaktır.
SAĞLIĞA ERİŞİMİN ARTTIRILMASI
Günümüzde, mobilite en yaygın iletişim platformudur. Vatandaşlar, akıllı telefon ve tablet gibi mobil geniş bant özellikli cihazlara
yüklenen birçok özellikten gittikçe artan bir şekilde yararlanmaktadır. Uluslararası Telekomünikasyon Birliğine göre, mobil hücresel
abone sayısı 2013 senesinde %96’lık bir penetrasyon oranına denk gelen, 6,8 milyar kişiye ulaşacaktır11. Dünya çapında, hücresel
ağ erişimine sahip insan sayısı, temiz su ve elektrik sahibi insan sayısından fazladır. Sektör, oldukça rekabetçi bir ortama sahip
olup, bu rekabet bir taraftan kapsama alanının genişlemesine, diğer taraftan ise kullanıcı deneyiminin derinleşmesine ve daha
hesaplı bir hale gelmesine sebep olmaktadır. 2010 senesinde dünya çapında yapılan bir ankette, ankete katılanların %70’inin
mSağlık uygulamalarına ilgi gösterdiği ve bu uygulamalara para ödemeye hazır olduğunu göstermiştir12. Bu nedenle, cihazları akıllı
telefon platformu dahilinde oluşturmak çekici ve popüler hale gelmiştir.
MEVCUT DEMOGRAFİK TRENDLERLE YÜZLEŞMEK
Avrupa’nın nüfus yapısı önümüzdeki bir kaç 10 yılda önemli ölçüde değişecektir. 2060 senesine kadar 0-14 yaş aralığındaki
insanların oranı (nüfusun %15’i) sabit kalıp, 15-64 yaş aralığındakiler azalırken (%67’den %56’ya), 65 yaş üstü (% 18’den %
30’a) ve 80 yaş üstü nüfusta (5%’den %12’ye) artış gözlenecek ve bunların oranı genç yaş segmentiyle hemen hemen eşit hale
gelecektir13. Buna göre, tek başına nüfus yaşlanması ele alındığında 2060 senesinde sağlık harcamalarının GSMH’nın %8,5’ine
(2010 yılındaki %7,2 ‘den) ulaşması, şayet ilave etkenler eklenirse daha da artması beklenmektedir.
Avrupa’nın, değişen sağlık sorunlarına ayak uyduran sağlık sistemlerine ihtiyacı vardır. Mobil bilişim platformlarının yaygınlığı ve
ölçek ekonomisi, daha düşük maliyetli ve kişiselleştirilmiş sağlık yaklaşımını tetikleyebilir. Güvenilir bir sağlık bilişimi omurgası ile
desteklenmiş mSağlık teknolojileri sayesinde, kronik hastalık bakımı ile ifade edilebilecek statik, yüksek maliyetli kurtarma ve afet
yönetimi modeli, bizi pahalı komplikasyonlardan kurtarabilecek hastalık yönetimi modeli ile değiştirilebilir.
SAĞLIK HİZMETLERİNİN MODERNİZASYONU VE VERİMLİLİĞİNİN ARTIRILMASI
eSağlık ve mSağlığın, sağlık hizmetleri içinde birleştirilmesi, bilgi akışının hızlanmasına sebep olarak sağlık sistemlerine çok yönlülük
kazandıracaktır. Bilgi akışındaki bu hızlanma, parçalı (koruyucu hekimlik, birinci basamak hizmetler, tedavi ve rehabilitasyon) bir
sağlık yapısından, her seviyenin birbiri ile ilişkili olduğu kesintisiz bir bakım hizmetine dönüşüm sağlayacaktır.
Mobil platformun sağladığı yer ve zaman sınırı olmaksızın hasta bilgisine (tıbbi geçmiş, geçirilmiş hastalıklar ve girişimler, allerjiler
ve ilaç etkileşimleri) erişim, sağlık yönetiminin verimliliğini ve kalitesini artırıcı anahtar unsurlardan biridir; bu da, tıbbi verilerin
daha iyi yönetimini, veriye daha hızlı erişimi, hasta ve sağlık çalışanları arasında daha hızlı iletişimi, gereksiz hastane ziyaretlerinin
önlenmesini ve ağırlaşan vakaların erken tespit edilmesini sağlar.
11 ITU Statistics, Global ICT developments 2001-2013.
12 Pyramid Research (2010), Health check: key players in mobile healthcare
13 DG ECFIN and AWG (2012), The 2012 ageing report: economic and budgetary projections for the 27 EU Member States (2010-2060).
1/06/14 21:41
3. BÖLÜM
mSAĞLIK
mSAĞLIK PAZARININ BÜYÜKLÜĞÜ
GSMA ve PwC tarafından yürütülen ortak bir çalışmaya göre, global mSağlık pazarının önümüzdeki 5 senede 17,6 milyar
Euroluk bir hacime ulaşacağı, Avrupa ve Asya-Pasifik’in (her biri %30’luk paylarla) %28’lik Kuzey Amerika Pazar payını geçeceği
öngörülmektedir14. 2008 senesinde Frost & Sullivan, Avrupa mobil ve kablosuz sağlık teknolojileri pazarının 1 milyar doların biraz
üzerinde olduğunu hesaplamıştı15.
ŞEKIL 3 - mSAĞLIK CIRO TAHMINI, 2013 – 2017
€17.6 b
RoW
EUROPE
US / CANADA
7.4
€11.8 b
€7.8 b
€5.3 b
€3.4 b
2.2
3.2
1.4
2.2
2013
2014
2015
5.3
3.5
2.3
1.4
1
0.9
1.6
4.9
4.9
3.2
2016
2017
Kaynaklar: Commonwealth Fonu, 2009; CSC, PhRMA, ANA, AHA, 2011; Deloitte, CMS, 2012; GSMA 2012
Frost & Sullivan çalışmasının hesap edemediği husus, mobil uygulamaların (akıllı telefon ve tabletlerde kullanılmak üzere
tasarımlanmış yazılımlar) geçtiğimiz birkaç senede bu kadar patlama yapacağıydı. Bu uygulamalar, bir taraftan akıllı telefon
yaygınlığı ile büyüyen mSağlığın anahtar tetikleyicisi olurken, diğer taraftan hasta odaklı yeni bir bakım modelinin müjdeleyicisi
durumuna gelmiştir. ResearchGuidance verilerine göre 2010 senesinde sadece 17,00016 olan mSağlık uygulama sayısı, 2012
senesinde 97,000’i (Android, iOS ve Windows tabanlı) bulmuştu ve bunlardan milyonlarca ücretsiz, yüzbinlerce ücretli uygulama
akıllı telefonlara indirilmişti. Bunların %38’i fitness ve beslenme, %21’i sağlık takibi, %13’ü wellness, %6’sı sürekli tıp eğitimi,
%5’i tıbbi referans ve %1-2’si uyarı ve teşhis amaçlı uygulamalardı. Araştırma, gelişmiş ülkelerde sağlık çalışanlarının %60’ının
ve hastaların %52’sinin mSağlık uygulaması kullandığını göstermekteydi.
14 GSMA and PwC (2012), Touching lives through mobile health: assessment of the global market opportunity. The mobile health market calculated in this study includes charges
paid for mobile calls, data connectivity, value-added services, licence/usage fees for applications and special devices with mobile connectivity (e.g. for monitoring). It does not
include expenditure on mobile phones and services that are not closely associated with healthcare but can be used in other industries as well.
15 Frost & Sullivan (2008), Mobile/wireless healthcare technologies in Europe. The mobile and wireless healthcare technologies market calculated in this study includes mobile
infrastructures, software applications, client software, devices and services developed for healthcare.
16 Research2Guidance (2013), The mobile health global market report 2013-2017: the commercialisation of mHealth apps (Vol. 3).
1/06/14 21:41
3. BÖLÜM
mSAĞLIK
ŞEKIL 4 - MSAĞLIK UYGULAMALARININ GELIŞIMI, 2010-2012
120.000
TOTAL NUMBER OF mHEALTH APPS
97.119
100.000
80.000
+158%
60.000
37.609
40.000
20.000
17.350
+117%
0
2010
2011
2012
Kaynak: Research2Guidance, 2013
Genel gelişmişlik düzeyi düşük-orta olan günümüz mSağlık uygulamaları arasında birçok üst düzey çözümler de bulunmaktadır.
Bunlardan bazıları Avrupa hasta grupları tarafından tavsiye edilen 200 mSağlık uygulaması hakkında bilgiler içeren ilk Avrupa Sağlık
Uygulamaları Rehberinde tanımlanmıştır17. En çok kullanılan özellikli uygulamalar; iletişim bozuklukları, diyet, ilaç hatırlatmaları,
diyabet, kanser (örn. semptom takibi, günlük tutma…), egzersiz, sağırlık, görme bozukluğu ve akıl sağlığı üzerine olanlardır.
Çalışmada listelenen 200 uygulamadan 41’nin Fransızca ve İspanyolca, 39’unun Almanca, 33’ünün İtalyanca, 24’ünün Flemenk,
16’sının İsveç, 15’nin Danimarka dilinde ve 14’ünün Portekizce olduğu gözlemlenmiştir.
İlginç bir şekilde, yenilikçi çözümlerde kişisel uygulama geliştiricileri ve küçük şirketlerin önde olduğunu görüyoruz. Mobil uygulama
geliştiricisi firmaların %30’u şahıs şirketlerinden, %34,3’ü (2-9 çalışanı olan) ise küçük işletmelerden oluşmaktadır. Tüm mobil
uygulamaların yaklaşık üçte ikisinin kişisel ya da küçük şirketler tarafından geliştirildiği gerçeği, göreceli olarak yeni olan bu
sektörde Avrupa KOBİ’leri için ve rekabet gücü açısından oldukça büyük bir potansiyel olduğunu gösterir.
mSAĞLIĞIN GELİŞİMİNİ ENGELLEYEN FAKTÖRLER
Her ne kadar mSağlık hizmetlerinin potansiyel faydaları çok büyükse de, bir dizi engel bütüncül bir şekilde kurulmasını ve
kullanılmasını engellemektedir.
YETERSİZ BİLİNÇLENDİRME VE GÜVEN
Kanıta dayalı çalışmalar bize eSağlık çözümlerinin sağlıkta kaliteyi düşürmediğini, diğer taraftan sağlıktaki her koşul ve sorunun
da eSağlıkla çözülemeyeceğini göstermektedir. Gerçekten de, etkileri ile ilgili kanıtlar son derece olumludur; kullanıldığında vaka
başına daha az acil servis başvurusu, daha düşük hastaneye yatış ve yatak işgal oranı, bunun yanısıra dramatik, hatta beklentilerin
ötesinde düşük ölüm oranları sağlamaktadır19.
17 PatientView (2012), European Directory of Health Apps 2012-2013: a review by patient groups and empowered consumers.
18 IDC (2011), Worldwide and US mobile applications, storefronts, developer, and in-app advertising 2011-2015 forecast: emergence of postdownload business models.
19 JRC-IPTS (2012), Strategic Intelligence Monitor on Personal Health Systems phase 2 (SIMPHS 2): evidence consolidation – report on best practices and key drivers of success.
1/06/14 21:41
3. BÖLÜM
mSAĞLIK
Çok sayıda tıp uzmanı, henüz eSağlık ve mSağlık hizmetlerinin yararları konusunda ikna olmadıkları gibi, hasta sağlık bilgilerinin
kullanılabilirliği konusunda da hassasiyetlerini korumaktadırlar. Klinik hekimleri ve sağlık yetkililerinin bir kısmı, ekonomik etkilerini
sorgulamakta ve eSağlık/mSağlık çözümlerinin kaliteli sağlık hizmetleri üzerine destekleyici ve geliştirici etkisine güvenmemektedir.
YAVAŞ DİJİTALİZASYON VE SAĞLIK BİLGİ PAYLAŞIMI
Tıp bilimi ilerlemeye devam ederken, uygulama ve yönetim biçimlerinin de dönüşüme ve yeniliğe ihtiyacı vardır. 2013 senesinde
modern tıp; ağırlıklı olarak hala kağıda dayalı bir sistem üzerine kurulu olup, kalın klasörlerde korunmakta ve elle hasta veri
girişi ile yönetilmektedir. Bundan etkilenen genellikle hastadır; tutuluyorsa bile doktoru, sağlık takipçisi veya hastanede kendisiyle
ilgili üretilen elektronik hasta bilgisine ve süregelen talimatlara erişimi çok kısıtlıdır. Nisan 2011 itibariyle, Avrupa hastanelerinin
sadece %4’ü, hastalarının kendi elektronik sağlık kayıtlarına (ESK) çevrimiçi erişimine izin vermekteydi ve sadece %11’i çevrimiçi
randevu seçenekleri sunmaktaydı; e-reçete hizmeti hastanelerin %30’u tarafından sunulmakta, ancak bunların sadece 29%’u
hastane dışındaki eczanelere bağlı durumdaydı20. Bütün bu saydıklarımız, sağlık sistemlerinin risk taşımasına, hasta tercihlerinin
kısıtlanmasına ve kaynakların boşa kullanılmasına sebep olmaktadır.
PAZARIN ÇOK PARÇALI OLMASI
Çok parçalılık, mSağlık hizmetlerinin ölçekli gelişimini engellemektedir. Çoğu bölgesel olmak üzere pazarın büyük bir kısmı, hala
yerel entegre eSağlık çözümleri ile uğraşmaktadır. Çözüm geliştiriciler, geçmişte değişik sağlık kuruluşları tarafından yapılan
değişik tercihleri karşılamak üzere oluşturulan platformları günümüze uyarlamak için iki misli çalışmak zorunda kalmaktadır.
Özellikle telesağlık çözümleri, pilot proje sınırları içinde kalmış, klinik pratiğe ve faturalandırılabilir hizmetlere (geri ödeme, fatura
kodlaması, çıktı bazlı teşvik sistemi, vs) dahil olamamıştır.
VERİ KORUMA MEVZUATI
mSağlık servis sağlayıcıları, hastaların verisini toplarken, işlerken ve saklarken “Veri Koruma Yönergelerine” uymak zorundadırlar.
Bu Yönerge, sınır ötesi ve AB dışı ülkelere kişisel veri akışını sınırlar. Buna ek olarak, bazı ulusal yasalar farklı sağlık hizmet
sağlayıcıları, tıbbi disiplinler, idari oluşumlar, bölgeler, vb. arasında veri değişimini sınırlamaktadır. Bu durum, mSağlık kullanımını
engellemekte, yatırımcı piyasaların büyüklüğünü daraltmakta ve önemli ölçüde mSağlık servis sağlayıcıları için başlangıç
maliyetlerini arttırmaktadır.
BÜTÇE KISITLARI
TKısa vadede yenilikçi teknolojilerin benimsenmesi gereksiz bir maliyet olarak algılanmakta ve mevcut kemer sıkma politikaları,
sağlık kuruluşlarını eSağlık sistemlerine yatırım yapmaktan alıkoymakta ya da ertelemeye zorlamaktadır.
20 Deloitte and Ipsos Belgium for DG INFSO (2011), eHealth benchmarking (Phase III).
1/06/14 21:41
3. BÖLÜM
mSAĞLIK
COCIR ÖNERİLERİ
Sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi, mobil geniş bant teknolojisinin kullanımı ile büyük ölçüde gerçekleştirilebilir bir önceliktir. COCIR,
Avrupa’daki başarılı mSağlık uygulamalarını mercek altına almış olup (Ek’lere bakınız), sağlık hizmet kalitesinin arttırılmasını
desteklemek amacıyla mobil geniş bant teknolojilerinin, ilgili cihazların, hizmetlerin ve uygulamaların kullanımıyla ilgili olarak, karar
vericiler ve diğer tüm kamu ve özel sektör paydaşları ile çalışmaya devam edecektir. Bu amaçla, COCIR aşağıdaki anahtar önerileri
ortaya koymaktadır.
1. mSAĞLIĞI, SAĞLIK HİZMET YAPILARININ İÇERİSİNE YERLEŞTİRİN
mSağlık, aynı eSağlık gibi, geleneksel sağlık sunumuna ilave bir hizmet olarak değerlendirilmemeli, bakımın sürekliliği nihai hedefine
ulaşmada mevcut hizmetlerin daha iyi koordine edilmesini sağlayan, sağlık hizmetlerinin doğal evrimi olarak düşünülmelidir. Bu da
ancak, dikkatli planlama, etkin tedarik süreçleri ve sağlık personelinin sürekli eğitimi ile başarılabilir21.
COCIR, tüm paydaşları dönüşüm sürecine dahil etmek ve mSağlık kurulumlarını yaygınlaştırmak için kararlı ve
bütünleşik yönetişim yapılarının oluşturulmasını desteklemektedir.
2. VATANDAŞLARIN VERİLERİNE ERİŞİMİNİ KOLAYLAŞTIRIN
Yenilikci teknolojilerle sağlıkta dönüşümde azami etki sağlayabilmek için son kullanıcının teknolojiyi kullanmaya cesaretlendirilmesi
çok önemlidir. Ancak, vatandaşların kendi sağlıkları ile ilgili sorumluluk almaları son derece sınırlıdır. Avrupa’da hasta verisine ve
ilgili hizmetlere erişim sağlayan mSağlık uygulamaları, hem hastaların hem de sağlık çalışanlarının Elektronik sağlık kayıtlarına
akıllı telefonlarla ve gittikçe artan oranda tabletlerle erişebildiği A.B.D.’de olduğu kadar gelişmiş değildir. Aynı şekilde Avrupa’da
sağlıkla ilgili uygulama indiren kullanıcıların oranı ABD’ye göre önemli ölçüde küçüktür22.
COCIR, vatandaşların kendi sağlık verilerine ve ilgili hizmetlere erişebilmelerini sağlamak amacıyla Avrupa sathında
birbiri ile konuşabilen ESK alt yapısının kurulmasını teşvik etmektedir. COCIR, aynı şekilde Avrupa Komisyonuna
Atlantik ötesi eSağlık/Sağlık bilişimi işbirliği yol haritasının oluşumunda daha hızlı ilerlenmesini tavsiye etmektedir.
3. UYGUN GERİ ÖDEME STRATEJİLERİ GELİŞTİRİN
Her ne kadar mSağlık pazarı, kurumsal sağlık anlayışı ile tüketicinin bazı sağlık hizmetleri için cebinden ödeme yapmaya hazır
olduğu tüketici elektroniği modeli arasındaki derin uçurumu kapatmaya adaysa da, “yatırımcının ve geri ödeme kurumunun” belli
olmadığı bir ortamda mSağlığın, mevcut sağlık hizmeti yapısı içinde yer alması mümkün görünmemektedir. Bu teknolojinin nasıl
finanse edileceği ve geri ödemesinin nasıl yapılacağı tartışma konusu olup, henüz başlangıç safhasındadır
COCIR, mSağlık hizmetlerini olağan geri ödeme mekanizmalarına entegre eden üye ülke politikalarını desteklemektedir.
Bu durum, sigorta şirketleri gibi yeni ve önemli oyuncuların sisteme dahil olmasını sağlayacaktır.
21 For examples of consistent and systematic planning processes for eHealth investments and successful procurement, see ECHAlliance and empirica (2012), ProeHealth: study on
enhancing procurement of ICT solutions for healthcare.
22 Juniper (2010), Mobile healthcare opportunities: monitoring, applications & mHealth strategies 2010-2015.
1/06/14 21:41
3. BÖLÜM
mSAĞLIK
4. YENİLİKÇİLİĞİ DESTEKLEYEN BİR VERİ KORUMA MEVZUATI OLUŞTURUN
Zamanında ve iyi sağlık bakımı, bakım noktasında ve sağlık döngüsünde kapsamlı sağlık verisine erişime bağlıdır. Her ne kadar
bireylerin kişisel verilerinin korunması çok önemliyse de amacını aşan veri koruma kuralları ile sağlık hizmetlerinin kalitesi, güvenliği
ve sürdürebilirliği tehlikeye atılmamalıdır.
COCIR, güvenlik ve mahremiyete olan ihtiyacı ve hızlandırılmış inovasyonu dengelenmiş, yenilenmiş bir veri koruma
çerçeve programını – üye devlet mevzuatları da dahil – desteklemektedir23.
5. BAĞLI CİHAZLARI DESTEKLEYEN MOBİL GENİŞ BANT POLİTİKALARINI DESTEKLEYİN
İşletmeler, kamu kuruluşları ve vatandaşlar için iletişim ve veri transferi, güvenilir, sağlam ve yüksek kapasiteli ağları gerektirir.
Yaygın yüksek hızlı kablosuz geniş bant veri ağları, kritik sağlık sorunlarında önemli rol oynayabilecek gelişmiş uygulamaların
iletilmesinde kilit rol oynarlar. Mobil geniş bant mevcudiyeti ve yeni nesil ağlara yatırım, kaliteli hizmetin güvencesi olurken yüksek
kapasiteli mSağlık uygulamalarının da önünü açar.
COCIR, Avrupa Birliği içinde mobil geniş bant kullanımına uyumlu ve kapsamlı bir yaklaşımı desteklemektedir. Bu
amaçla yeterli kaynakların yeni nesil özel ve kamu hizmetleri için kullanıldığından emin olmak ister. Böyle bir yaklaşım,
mSağlık arenasında yenilikçi hizmetler ve iş modelleri oluşturulabilmesi için şarttır.
6. mSAĞLIK İÇİN AÇIK VE BASİT MEVZUAT REHBERİ OLUŞTURUN
mSağlık, nispeten yeni bir pazardır. Tüketici ve profesyonel kullanım için tasarlanan mSağlık uygulamalarındaki patlama, büyük
ölçekli işletmelerin yanı sıra çok sayıda küçük işletmelerin de yeni ekosistemde yer aldığını gösteriyor. Bu nedenle, özellikle
uygulama tarafındaki mevzuatın, kullanıcıların güven ve güvenliğini korurken yeni çözümlerin oluşturulmasını engelleyici mahiyette
olmaması gerekmektedir. Tıbbi amaçlı kısıtlayıcı yaklaşımlar, son kullanıcının ve sağlık profesyonellerinin yenilikçi faydaları
ıskalamalarına neden olur. Genel sağlıkla ilgili, bireyin sağlıklı yaşamına yönelik ve non-invazif monitörzasyon içeren uygulamalar
mevzuat gerektirmemelidir.
COCIR, Avrupa Komisyonunun sağlık uygulamalarını ilgilendiren hukuksal altyapıyı sadeleştirmek için geliştirdiği
yeni öncelikleri memnuniyetle karşılamaktadır. Komisyonun rehberliği, hem başlangıcı hem de uyum sürecini
kolaylaştırmak adına açık ve basit olmalıdır.
7. KABUL GÖRMÜŞ ULUSLARARASI STANDARTLARI TEŞVİK EDİN
Standartlar, profiller ve özellikler; teknik, semantik ve örgütsel düzeyde birlikte çalışabilirliği sağlamak için gerekli veri ve veri
alışverişi biçimlerinin ortak tanımına izin verir. Coğrafi olarak yaygınlaşmaya devam eden tanınmış standartlar (örneğin HL7 ve
SNOMED BT) ve profiller (örneğin İHE ve Continua), istikrarlı bir iletişim ağı eşliğinde bütünleşik sağlık sunumunu sağlarken,
mevzuata ihtiyaç azalır.
COCIR, uluslararası standart ve profillerin hayata geçirilmesini desteklemektedir. Pazar odaklı standartlar - veya
mevcut standartların kullanımı – katı teknoloji kuralları göz ardı edilerek desteklenmelidir.
23 Joint statement of the Healthcare Coalition on Data Protection, ‘Benefits of data processing in healthcare and medical sciences while protecting patients’ personal data’, 29
January 2013
1/06/14 21:41
3. BÖLÜM
mSAĞLIK
EK: ÖRNEK OLAYLAR
BUONGIORNO CREG, LOMBARDY (ITALYA)
Kuzey İtalya’da bulunan Lombardiya bölgesi, 2011 yılında hastane içinde ve dışında kronik hastalığı olan hastaları daha iyi
yönetebilmek için CReG adlı geniş ölçekli bir girişim başlattı. Proje; Milano, Bergamo, Como ve Lecco’da bulunan beş yerel sağlık
biriminde gerçekleştirildi. Buna uygun olarak, üç değişik Aile Hekimi Derneği, doktorların hastalarını daha doğru, güvenilir ve etkin
maliyetle izleyebilmesi için yeni tele-sağlık çözümleri kullanımını destekledikleri ‘Buongiorno Creg’ projesini geliştirdiler.
‘Buongiorno Creg’; 300 pratisyen hekim ve bir veya daha fazla kronik hastalığı (diyabet, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH),
hipertansiyon ve kronik kalp yetmezliği) olan 37,000 hasta için güvenli ve bulut-tabanlı bir uzaktantakip çözümü geliştirdi.
Her kronik hastalık, hastanın genel sağlığı ile ilgili değerlerin tam olarak izlenebilmesi için birden fazla cihaz ve veri noktası
gerektirmekteydi. Projeden önce, bu veri noktaları birkaç farklı akış üzerinden toplanmıştı. Veri çekilirken birden fazla yazılım
çözümü kullanılmıştı. Projede, bluetooth, düşük enerjili bluetooth, Wi-Fi ve ANT + WLAN radyo protokolleri kullanılarak, tek bir
ağ geçidi ve protokol sistemi üzerinden çeşitli cihazlardan biyometrik veri toplanır; veriler daha sonra mobil şebeke üzerinden
özel bağlantılar kullanılarak, kullanıcı-dostu bir web arayüzü üzerinden pratisyen doktorların ve hastaların kullanımı için bir veri
merkezine transfer edilir.
Aile hekimleri artık birden fazla cihaz üzerinden çekilen tüm verilere tek bir bağlantı noktası üzerinden erişebiliyorlar. Bu sayede,
kronik hastalığı olan hastalarını uzaktan takip edebiliyor, tedavi ve ilaç uyumu da dahil olmak üzere tedavilerini kişiselleştirebiliyor,
gerektiğinde uzman görüşü alabiliyor ve acil durumlarda hızlı müdahelede bulunabiliyorlar. ‘Buongiorno Creg’, aynı zamanda
eğitim ve hastanın güçlendirilmesini de sağlıyor ve proaktif bir hizmet merkezini barındırıyor.
VALCRÒNIC, VALENCIAN BİRLİĞİ (İSPANYA)
Mart 2012’de Valencia özerk bölgesinde kronik hastaları monitörize etmek, hastaneye tekrar yatışlardan doğan maliyetleri
azaltmak, hastalığın hastalığın seyrini yavaşlatmak ve hastalarla yakınlarının tedavi süreçlerine katılımını artırmak amacıyla bir
proje başlatmıştır. Valcrònic adı verilen pilot program ile, başlangıçta Elche ve Sagunto bölgelerinde diyabet, KOAH, kalp yetmezliği
ve hipertansiyon gibi kronik hastalıkları olan 12,000 kişinin bakım kalitesininin arttırılması amaçlanmıştır.
Valcrònic, hastaların evlerinde bulunan cihazlardan topladığı biyomedikal bilgileri tablet veya akıllı telefonlar aracılığı ile sağlık
çalışanlarına aktarmaktadır. Valcrònic projesi dahilindeki hastalar, günlük ölçümler yaptıkları tansiyon aleti, tartı, oksimetre ve/
veya glukometre cihazları ile donatıldılar. Ölçülen bu değerler, bluetooth teknolojisi ile tabletlere, daha sonra da primer doktorlara
ve hemşirelere gönderildi. Sağlık çalışanları, bu sayede hastalarının ölçülen 18 parametresine erişebilme ve sağlık durumlarında
oluşabilecek kritik durumlara karşı hızlı davranabilme şansına sahip oldular.
Valencia Sağlık Kurulu verilerine göre, ilk sağlık merkezlerindeki uygulamalardan sonra, kronik hastaların hastaneye yatış ve acil
servis ziyaret sayılarında belirgin bir azalma oldu. Bu hastalar, projeden önce acil başvuruların %80’ini oluşturuyordu. Sağlık
merkezlerinin işletme verileri analiz edildikten sonra, projenin genişletilmesi, 10 değişik tedavi alan 148,000 hastayı kapsaması
planlanmaktadır24.
24 Press release, ‘El centro de salud de Santa Pola implanta el programa de gestión de enfermos crónicos, VALCRONIC’, 18 April 2012
1/06/14 21:41
3. BÖLÜM
mSAĞLIK
1/06/14 21:41
PART 1
4
BİRLİKTE ÇALIŞABİLİRLİK
BİRLİKTE ÇALIŞABİLİRLİK İÇİN COCIR ÖNERİLERİ
1/06/14 21:41
4. BÖLÜM
4. BÖLÜM
BİRLİKTE ÇALIŞABİLİRLİK İÇİN COCIR ÖNERİLERİ25
4
ESAĞLIK’TA BİRLİKTE ÇALIŞABİLİRLİĞİN FAYDALARI .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
ESAĞLIK’TA BİRLİKTE ÇALIŞABİLİRLİĞİN SORUNLARI
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
2015 SONUNDA BAŞARILI OLMAK İÇİN COCIR’İN 5 ÖNERİSİ
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
eSağlık, yeni sağlık kurgusunda devrim potansiyeli taşısa da, birlikte çalışabilirlikteki eksiklikler eSağlığın faydalarını ve pazarın
gelişimini engellemektedir. Avrupa Komisyonu bu sorunun farkına varmış ve 2015 sonuna kadar eSağlıkta birlikte çalışabilirliği
sağlamak için çabalarını artırmıştır.
C2015 SONUNA KADAR BİRLİKTE ÇALIŞILABİLİRLİK İÇİN 5 COCIR ÖNERİSİ:
1. FÖNCELİKLİ KULLANMA DURUMLARINA ODAKLANIN:
Hasta özeti, eReçete, Laboratuvar sonuç paylaşımı, Tıbbi görüntüleme paylaşımı ve telemonitörizasyon
2. GİZLİLİK VE VERİ KORUMA GEREKSİNİMLERİNİ NETLEŞTİRİN
3. ULUSLARARASI STANDARTLARIN VE PAZAR ODAKLI PROFİLLERİN KULLANILMASINI TEŞVİK EDİN
4. ULUSAL, BÖLGESEL VE YEREL ESAĞLIK PROJE LİDERLERİNİ BİRLİKTE ÇALIŞABİLİRLİK KONUSUNDA EĞİTİN
5. ANLAMSAL BİRLİKTE ÇALIŞABİLİRLİĞİ ADIM ADIM ORTAYA ÇIKARIN
ESAĞLIKTA BİRLİKTE ÇALIŞILABİLİRLİĞİN YARARLARI
1. HASTANIN BİLGİSİNE HIZLI VE KOLAY ERİŞİMİ
Birlikte çalışabilir sistemler ile, her seferinde sisteme tekrar yazmak yerine veriler otomatik olarak değiş tokuş edilir ve
depolanır. Bu durum sağlıkta kullanılan verilerin hepsi için geçerlidir; laboratuvar sonuçları, tedavi prosedürleri, ilaç uylumaları,
klinik notları, faturalar, vb.
Bu nedenle:
t İletişim hızında artış,
t Veri giriş hatalarında azalma,
t Tekrarlanan test sayısında azalma,
t İş yükünde azalma görülür.
25 More detailed information also published in COCIR ehealth toolkit edition 2012 (part 3 and 4)
1/06/14 21:41
4. BÖLÜM
2. DAHA İYİ TANI, DAHA KALİTELİ TEDAVİ, DAHA FAZLA HASTA GÜVENLIĞI
Sağlık çalışanlarına sağlanan hastalarının verilerine daha hızlı erişim imkanı, aşağıdakilerin de katkısıyla beraberinde daha iyi
tanı, daha kaliteli tedavi ve daha iyi hasta güvenliğini sağlar:
t İlaç etkileşimlerinin önlenmesi
t Hastanın sağlık durumu, aile öyküsü, kişisel geçmişi hakkında daha kapsamlı bilgi
t Farklı sağlık çalışanları arasında daha iyi bir bakım koordinasyon
3. İYİLEŞTİRİLMİŞ MALİYET VERİMLİLİĞİ
Sistemler arasında birlikte çalışabilirlik, idari maliyetlerde azalma sağlar. Manuel veri girişlerinde, tekrarlanan test sayılarında
ve hem klinik, hem de idari personelin iş yükünde azalma, maliyetlerde optimizasyonun nedenidir. (1. Maddede anlatıldığı
üzere)
Aynı veri değişim standartları üzerine inşa edilmiş ve açık erişim teknolojileri kullanan sistemler, daha kolay entegre edilebildikleri
için hastanelerde yeni BT çözümlerinin uygulama maliyetlerini azaltırlar. Böylece yeni çözümün hastanenin mevcut BT alt
yapısına adaptasyon süresi kısalır ve satıcıdan alınan bakım/teknik destek ihtiyacını azalır.
4. ARTAN TÜKETİCİ SEÇENEKLERİ VE AÇIK REKABET
Satıcılar ve sistemler arasında yaratılan birlikte çalışabilirlik, tüketiciler için seçenekleri artırır. Çözümler birlikte çalışabilir
yapıdaysa, müşteriler ihtiyaçlarını tedarik etmede daha çok seçeneğe kavuşurken, hizmet sunumcular ve tedarikçiler ürünlerini
daha geniş bir pazara sunabilirler. Birlikte çalışabilirlik, pazarı yeni oyunculara açarken, rekabet ve yenilikçiliği tetikler.
5. VERİ TRANSFERİ İÇİN UÇTAN UCA GÜVENLİK
Hasta verisinin elektronik değiş tokuşu, beraberinde mahremiyete yönelik riskleri (kimlik hırsızlığı, yetki ihlalleri, veri değiştirme
ve yetkisiz kişi erişimi) getirir. Gömülü güvenlik tasarımına sahip gerçek uçtan uca birlikte çalışabilir BT sistemleri, uyumlu
güvenlik modelleri, kimlik doğrulama ve yetkilendirme işlemleri ve veri şifreleme gibi teknolojileri kullanarak riski azaltır.
ESAĞLIK’TA BİRLİKTE ÇALIŞABİLİRLİĞİN ÖNÜNDEKİ ENGELLER
Diğer yenilikçi çalışma ortamlarında ki “tak ve çalıştır” sistemler (örneğin GSM veya USB) bir kolaylık olsa da, birlikte çalışabilirlik
sağlık için hala çözülmesi gerekli bir sorundur. Sağlık, karmaşık insan yapılarından oluşmuş büyük bir eko-sistemdir. Değişik
oyuncuları, BT sistemlerini ve değişik tıp disiplinlerine haiz kuruluşları, kültürleri, konuşma dillerini, yargı ve idari kuruluşları
birbirine bağlama işi ciddi şekilde bir sorundur. Aşağıdaki paragraflar, sağlık sektöründe birlikte çalışabilirliğin önündeki engelleri
özetlemektedir.
1. MEVCUT BİT STANDARTLARININ YANLIŞ KULLANIMI
TBİT sistemlerinin birlikte çalışabilirliği, teknik özelliklerini betimleyen kabul edilmiş standartlara, sistemi oluşturan metot ve
süreçlere bağlıdır. Uyum, yeniden oluşturulabilme, güvenlik, birlikte çalışabilirlik ve diğer özellikler bu süreçlere destek olur.
İstenen amaca uygun bir standart oluşturmak zor olabilir.
1/06/14 21:41
4. BÖLÜM
“Dışardan teknoloji kullanmama” sendromuna ilaveten BT sistemlerinin teknik özelliklerini kontrol altında tutma isteği, birçok
kuruluşu mevcut standartları kullanmak yerine kuruma özel sipariş çözümlere veya izole bir yaklaşım (Örneğin; kurum içinde
üretilmiş hastane elektronik hasta kayıtı altyapısı) geliştirmeye yönlendirmektedir. Bu kültür, gereksiz yere sorunlar oluşturur
ve eSağlıkta birlikte çalışabilirlik için önemli bir engeldir.
Pazarı belirleyen standartlarla ilgili ortak değerler oluşturabilmek, sağlık sektörünün birlikte çalışabilirlik konusunda başarılı
olmasını ve sinerjiler geliştirmesini sağlayacaktır. Bu da daha yüksek kalitede hizmet ve maliyet tasarrufu sağlayacaktır.
2. SAĞLIK ÇALIŞANLARI İÇİN İLAVE YÜK
t4ė45&.&:"1*4"-7&3ė(ė3.& Tıp uzmanlarının sisteme veri girişi yaptığı durumlar için ‘yapılandırılmış veri’ girme terimi
kullanılır. Bu durum, sağlık profesyonelleri için daha fazla zaman ayırma ve karmaşa olarak algılanır ve bunun karşılığında
kişisel bir yarar görmez veya bu zaman ayırma için herhangi bir ödüllendirme yoktur.
t½/&3ė -ė45&4ė/%&/ %0ć36 5&3ė.-&3ė/ 4&±ė.ė Her tıp disiplininin, elektronik klinik bilginin kullanımına, kelime
seçimine ve yapısına etki eden değişik jargonları vardır. Bu durum, kurum ve disiplinler arasındaki yoğun bilgi alışverişi
nedeniyle mevcut kelime haznesinin dikkatlice haritalanmasını gerektirir. Bunun sonucunda doktor aradığı duruma en uygun
terimi bulana kadar menüden aşağı kaydırmalı çok uzun bir kelime dizinini taramak zorunda kalır.
Her iki durumun sonunda da, klinik seviyede çok az veya hiç toplanmamış veri ile yüzleşiriz. İletişim zincirindeki birincil katılımcı
(doktor) veriyi yapılandırılmış bir halde sağlayamaz veya doğru terminolojiyi kullanamazsa, tüm iletişim zinciri olması gerektiği
gibi çalışmaz.
3. AVRUPA BOYUNCA SAĞLIK SİSTEMLERİNİN FARKLILIĞI
Sağlık söz konusu olduğunda, Avrupa birbirinden farklılık gösteren sağlık sistemlerinin olduğu geniş bir alandır: Her ülke ve
hatta bazı bölgelerin kendine has sağlık sistemleri vardır. Ulusal veya bölgesel sağlık sistemlerinin farklı kanunları, mevzuatları,
politikaları ve terminolojileri bulunmaktadır. Bu da etkisiz ve verimsiz bir İletişim karmaşası ortaya çıkarmaktadır.
4. SAĞLIĞIN KARMAŞIK YAPISINI BT SİSTEMLERİ İÇİNDE BİR ARAYA GETİRMENİN ZORLUĞU
Sağlık profesyonelleri düşüncelerini kolayca kağıt üzerine yazabiliyorken, elektronik olarak rapor etme konusunda güçlük
çekmektedirler. Sorulması gereken sorulardan birkaç tanesi; Diğer tarafa ne iletilmelidir? Sağlık çalışanı, temel klinik bilgileri,
(derinin rengi, kan şekeri düzeyi, kan basıncı, vb…) semptomları, sebep zincirlerini ve ayırıcı tanıyı mı bildirmelidir? yoksa
değişik seviyelerde bir araya getirilmiş, konsolide sağlık verisini mi? Sağlık çalışanları teşhisi koyar ve klinik değerlendirmeyi
yaparken kendi kıstaslarını mı kullanmalıdırlar?
Karar verme zincirin sonunda hangi bilginin önemli ve gerekli olduğunu bilmek, kişisel değerlendirme yapmak ve inisiyatif
kullanmak; BT kullanımında zaman, eğitim ve deneyim gerektiren zor bir egzersizdir.
5. MAHREMİYETİN SAĞLANMASI VE HASTA VERİLERİNİN KORUNMASI
Avrupa Birliğinde veri koruma ile ilgili mevcut hukuki çerçeve farklılıklar içermektedir ve anlaşılır olmaktan uzaktır. Bu durumun
iki sonucu vardır:
t Sağlık hizmeti sağlayıcıları, artan mahremiyet ihlali riski ve sağlık verisinin işlenmesi, paylaşılması ve depolanması ile ilgili
kuralların karmaşıklığı nedeni ile hastalarının verilerini paylaşmakta isteksiz davranabilirler.
t Hastaların mahremiyetinin sağlanması ve verilerinin korunması için kurumsal ve bilişim teknolojileri seviyesinde sisteme ilave
önlemler ve işlemler eklenmesidir ki, bu da ek maliyetler ve sistem karmaşıklığının artması anlamına gelir.
1/06/14 21:41
4. BÖLÜM
2015 SONUNA KADAR BİRLİKTE ÇALIŞILABİLİRLİKTE
BAŞARILI OLMAK İÇİN 5 COCIR ÖNERİSİ
1. ÖNCELİKLİ KULLANIM MODELLERİNE ODAKLANIN
Sağlıkta birlikte çalışabilirliğe yönelik çalışmalardan azami fayda elde etmek için bir dizi öncelikli kullanım modeline odaklanılmalıdır.
COCIR’in üzerinde odaklanılmasını tavsiye ettiği yedi kullanım modeli26:
1. Hasta özeti (Ulusal ve sınır ötesi seviyede)
2. eReçete (Ulusal ve sınır ötesi seviyede)
3. Tıbbi görüntüleme bilgi paylaşımı (bölgeler arası)
4. Hastane tanı görüntüleme iş akışı (hastane içi)
5. Laboratuvar bilgi paylaşımı (bölgeler arası)
6. Hastane Laboratuvar İş Akışı (Hastane içi)
7. Telemonitörizasyon
Dünya çapında incelediğimiz eSağlık projeleri ve fayda analizleri sonucunda yukarıdaki yedi kullanım modelinin öncelik
açısından en fazla tercih edilenler olduğu sonucuna vardık. Bunlar, AB eSağlık birlikte çalışabilirlik Talimat 403’te tanımlanmış,
kabul edilmiş ve başarılı bir şekilde uygulanmıştır. Bu kullanım modelleri, Avrupa’da eSağlık birlikte çalışabilirliğinin tesis
edilmesi için temel oluşturmalıdır.
2. MAHREMİYET VE VERİ KORUMA GEREKSİNİMLERİNİ NETLEŞTİRİN VE AÇIK BİR YÖNETİM OLUŞTURUN
eSağlıkta başarılı bir birlikte çalışabilirliği sağlamak için ilk adım; hizmet ortamlarında ve sınırlar arasında bilgi alışverişini
sağlayan yasal bir sistem geliştirmek olmalıdır. Buna ilave olarak, sağlık sektörü, 27 üye devlette de geçerli olacak tek ve aynı
kurallar bütününün oluşturacağı, uyumlu bir veri koruma yasal çerçevesinden çok yararlanacaktır. COCIR, komisyonun yasal
belirsizliklere neden olabilecek koşulları ve veri paylaşım gereksinimlerini belirlemekle ilgili mevzuat oluşturma teklifini olumlu
karşılamaktadır27.
3. ULUSLARARASI STANDARTLARIN VE PAZAR ODAKLI PROFİLLERİN KULLANIMINI TEŞVİK EDİN
COCIR, AB çapında standartlar28 oluşturulmasını teşvik etmek için dijital gündem oluşturma politikasını olumlu karşılamakta ve
uluslararası standart ve profillerin ötesine geçme konusunda komisyonu desteklemektedir.
COCIR ÖNERILERI:
tBirlikte çalışabilirlik için gerekli uluslararası kabul görmüş standart ve profillerin açık tanımları kamusal satın alma mevzuatına
eklenmelidir.Bu durum AB fonları için de geçerlidir. (Horizon 2020, yapısal fonlar, Connecting Europe Facility, vb)
tDaha etkin olabilmek adına standartların pazar odaklı ve kullanıcı odaklı olması önemlidir. Genellikle standart oluşum
süreci çok yavaştır ve yayınlanmış çoğu standart, oluşum sürecinde yeni gereksinimler eklendiğinden pazar oyuncularının
ve kullanıcıların gereksinimlerini karşılamaktan uzaktır. Standartların etkin kullanımı ve benimsenmesi, kullanıcı odaklı ve
pazar odaklı belirlenmesine ve uygulamaya hazır hale getirilmesine bağlıdır.
tOluşturulan süreç, öncelikli kullanım modellerinin (aşağıda görülebilir)29 gereksinimlerine uygun olarak Avrupa’ya
uygulanabilir profillerin özel listesini tanımlamalıdır.
tStandartlar ve profiller FRAND kurallarına (adil, akla uygun ve ayrımcılık yapmayan) uygun olmalıdır.
26 See definitions in annex
27 See COCIR Position paper on the privacy and protection of health data for more information.
28 Digital Agenda: Foster EU-wide standards, interoperability testing and certification of eHealth systems by 2015, through stakeholder dialogue, page 30.
29 In line with HITCH http://www.hitch-project.eu/ and M403 phase I recommendations http://www.ihe-europe.net/drupal/sites/default/files/final%20report%20eHealth.pdf.
1/06/14 21:41
4. BÖLÜM
4. eSAĞLIKTA BİRLİKTE ÇALIŞABİLİRLİK KONUSUNDA YEREL YÖNETİCİLERİ EĞİTİN
COCIR, İHE Avrupa ve Continua gibi çeşitli platformların çalışmaları sonucunda birlikte çalışabilirliğin iyileşmesi ile ilgili
gelişmeleri olumlu karşılamaktadır. COCIR ayrıca, sahada gösterilen, ESK birlikte çalışabilirliği için tavsiyeler, eSağlık birlikte
çalışabilirliği çerçevesi üzerine ISA çalışması, eSağlık yönetimi girişimi, eSağlık Network30 oluşturulması gibi Avrupa odaklı
girişimleri de desteklemektedir. Ne yazık ki, yerel eSağlık oyuncuları bu girişimlerden nadiren haberdar olurlar ve yerel eSağlık
çözümleri kurmaya meyillidirler.
COCIR ÖNERISI; Avrupa Komisyonu fonlarının, farkındalık yaratma ve eğitim kampanyalarına harcanarak, kıta
seviyesinde bir araya getirilen bilginin birlikte çalışabilirlik çözümlerinin daha etkin kullanımı ve benimsenmesi için
ulusal, bölgesel ve yerel seviyeye taşınmasıdır.
COCIR, eSağlıkta birlikte çalışabilirlik için altı adımdan oluşan (bakınız Bölüm 4) bir sektör rehberi geliştirmiştir. Bu rehberle;
ulusal, bölgesel ve yerel eSağlık proje liderlerinin bu amacı desteklemeleri hedeflenmektedir.
5. SEMANTİK BİRLİKTE ÇALIŞABİLİRLİĞİ ADIM ADIM TANIMLA
Semantik birlikte çalışabilirlik, sağlık bilişimi ile klinik uygulamaların birlikte çalışmasını gerektiren karmaşık bir alandır.
Çözümlenmesi zor olup, zaman alır ve adım adım çözüm yaklaşımını gerektirir.
COCIR, semantik birlikte çalışabilirliğe nihai hedef olarak bakan projelerle, amacı temel seviyelere erişmek olan az sayıda
pragmatik çabanın farkına dikkat çekmektedir. epSOS gibi projeler ikincinin yapılabilir olduğunu ispatlamıştır.
COCIR ÖNERISI; Bir başlangıç noktası olarak, sorunlar, işlemler, tanılar, hayati bilgiler (örneğin; kan basıncı) ve
ilaçlar ile ilgili Avrupa çapında ortak bir yaklaşımın örnek olacağı az sayıda yaygın kullanılan terminolojiler seçilmelidir.
Kodlanmış veriyi semantik anlamlı bir sistemin içine yerleştirmek için standart ortak bir klinik veri yapısı gereklidir.
(Örneğin; CDA31 – Klinik döküman mimarisi)
30 The ‘eHealth high level network’ was established by the Directive in Patient’s Rights in cross border healthcare to create a formal coordination mechanism on eHealth between
member States.
31 CDA: Clinical Document Architecture
1/06/14 21:41
PART 1
5
YASA VE MEVZUAT EĞİLİMLERİ
1/06/14 21:41
5. BÖLÜM
5
5. BÖLÜM
VERİ KORUMA YÖNETMELİĞİ
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
TIBBİ YAZILIM DÜZENLEME TRENDLERİ
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
VERİ KORUMA YÖNETMELİĞİ
COCIR; etkili, açık ve güvenilir veri koruma çerçevesini desteklemekte
ve AB düzenlemelerinin benimsenmesi ile Avrupa düzeyinde hukuki
çerçevenin uyumlu hale getirilmesi isteğini memnuniyetle karşılamaktadır.
COCIR, sağlık ile ilgili verilerin kullanılmasında görülen gelişmelerin
farkındadır. Ancak COCIR, kaliteli sağlık hizmetinin, hizmet noktasında
sağlanan bütüncül sağlık verisinin mevcudiyetine bağlı olduğunu
hatırlatır. COCIR, AB düzenlemelerinin bazı hükümlerinin, yeni sağlık
verilerinin kullanılabilirliğini kısıtlayıcı, inovasyonu geciktirici, hukuki
belirsizlik oluşturan ve uyum maliyetlerini artırıcı etkileri olabileceğini
düşünmektedir. COCIR, bu nedenle yönetmelikle ilgili aşağıdaki
hususlarının göz önüne alınmasını önermektedir.
COCIR’IN GENEL VERİ KORUMA YÖNETMELİĞİ’Nİ GELİŞTİRMEK İÇİN ANA ÖNERİLERİ:
1. TANIMLARI SADELEŞTİRMEK (Madde. 4): Sağlık ve araştırma sektörlerinin veri kullanımı yönetmelikle yönetilmelidir.
Madde 4, bu terimleri ve anonim verilerin kişisel veri olmadığını ve bu terimlerin tanımlanmasının yönetmeliğe tabi
olmadığını açıkça belirtmelidir. Kimliksizleştirilmiş verilere hükümler bağlamında yaklaşılmalı, veri kontrolörleri için
teşvikler sağlamalıdır.
2. SAĞLIK SUNUCULARI VE TIBBİ TEKNOLOJİ SAĞLAYICILARI ARASINDA AÇIK VE AYRI YÜKÜMLÜLÜKLERİ
KORUMAK, mevcut kurallara (Madde 28 - 33 - 34 - 77) göre, sağlık kuruluşu ve tıp teknoloji sağlayıcısı arasındaki ilişki
yasa ile değil, sözleşme ile yönetilmelidir.
3. YÖNETİM YÜKÜNÜ AZALTMAK (Madde. 26): Dış kaynak kullanımının işin parçası olduğu durumlarda, sağlık
sunucularının teknoloji sunucuları için almak zorunda oldukları her izin, her iki taraf için fayda getirmeksizin idari yük
getirir.
4. BAKIM VE EKİPMAN PERFORMANS DEĞERLENDİRME AMACIYLA TIBBİ TEKNOLOJİ ÜRETİCİLERİNE
SAĞLIKLA İLGİLİ VERİ İŞLEME İZNİ VERMEK (Madde. 81 - 83): Tıbbi teknoloji üreticilerinin çalışanları (teknisyenler,
mühendisler, tıp uzmanları) teknik bakım ve ekipman performans değerlendirmesi için sağlık verilerine erişim izni
verilmelidir.
1/06/14 21:41
5. BÖLÜM
DETAYLI ÖZET
COCIR, aşağıdaki hükümlerin yasal açıklık, yasal kesinlik ve sağlık ortamında uygulanmasının sağlanabilirliğine ve geliştirilebileceğine
inanmaktadır.
Aşağıdaki ayrıntılı özet, yukarıdaki dört ana önerinin (Bölüm A) üzerine on adet ikincil öneri (Bölüm B) getirmektedir.
.
A COCIR’IN ANA ÖNERİLERİ
1. TANIMLARI NETLEŞTİRİN (MADDE 4)
‘Sağlık ile ilgili veri’ ve ‘Kişisel veriler’ için önerilen tanımlar çok geniştir. Örneğin bir tıbbi cihazın seri numarası, bir tıbbi malzeme
ile ilişkili olsa da ‘sağlık ile ilgili veri’ kapsamına girebilir.
Yönetmelik anonim ve kimliksizleştirilmiş veri için bir tanım düzenlemelidir.
COCIR AŞAĞIDAKİ TANIMLARI ÖNERMEKTEDİR:
tAAnonim haline gelmiş veriler’ bilgileri tanımlanabilir gerçek kişilere atfedilemez bir şekilde değiştirilmiş kişisel veri anlamına
gelir. Buna göre, anonim veriler kişisel veri değildir ve ifade tanımında açıkça, 4 üncü maddede Yönetmeliğin kapsamı dışında
olmalıdır.
tAKimliksizleştirilmiş veri’ ilave bir veri kullanılmadan herhangi bir kimlikle ilişkilendirilemeyen farklılaştırılmış kişisel veriye
denir. Kimliksizleştirilmiş verilerin kullanımı sağlık için çok önemlidir. Aşağıda, kimliksizleştirilmiş verinin bakım kalitesini artırıken,
hasta mahremiyet riski taşımayan kullanım örnekleri verilmiştir;
> Radyolojide: Bir radyolog uzunlamasına bir çalışmada bir hastanın görüntülerini toplar ve verileri algoritma analizi ve
geliştirme (örneğin tümör tespiti) için bir tıbbi cihaz üreticisine gönderir. Üretici, yeni ve gelişmiş algoritmaları çalıştırır ve
radyoloğa bire bir hasta bazında eski ve yeni algoritmalarda performansı karşılaştırmasını sorar. Üretici, radyolog tarafından
verilen takma isimleri kullanarak yeni algoritma sonuçlarını açıklar.
> Hastane bakımında: Hasta monitörleri, laboratuvar verileri, hemşire notları, ve yoğun bakım ünitesindeki merkezi bir
hasta veri toplama ve analiz iş istasyonundan toplanan veriler gibi değişik kaynaklardan kişiliksiz (örn. Yatak numarası)
veri toplamak için kullanılır. Bu sayede hasta sonuçlarını tahmin etmek için CDS algoritmaları geliştirilir.
> Evde bakımda: Uzunlamasına bir çalışmada bir kişinin evinde toplanan veriler (örn. KOAH hastaları) hastaneye tekrar
yatışları tahmin etmek için kullanılır. Kişiliksizleşmiş veri, zaman içinde tek bir kişinin verisini toplamak ve analiz etmek
için kullanılır.
Önerilen yönetmeliğe göre, veri kontrolü için teşvik yoktur ve tüzük çerçevesinde yükümlülüklere tabi olacaktır. Veri kimliksizleştirme,
önemli ölçüde yeniden tanımlanan bir sujeyi azaltan açık güvenceler sağlar. Yönetmelik bu tip uygulamalara teşvik oluşturmak için,
kimliksizleştirilmiş veri ile ilgili veri kontrolörleri yükümlülüklerini hafifletmelidir.
2. SAĞLIK HİZMET SAĞLAYICISI (VERİ DENETCİSİ) VE TIBBİ TEKNOLOJİ SAĞLAYICISI (VERİ İŞLEYİCİ) ARASINDA AÇIK
VE FARKLI SORUMLULUKLARIN OLUŞMASINI SAĞLAYIN (MADDE 24-26-77)
Veri işleyenlerin sorumluluğu ile ilgili yeni yükümlülükler, sağlık kuruluşu (veri denetleyicisi) ve tıbbi teknoloji sağlayıcısı (veri
işleyicisi) arasında kafa karışıklığına neden olabilir.
Denetleyici ve işleyici arasındaki sorumluluk ve yükümlülüklerin hukuk yoluyla değil, sözleşme düzenlemeleri yoluyla ele alınması
gerekir.
1/06/14 21:41
5. BÖLÜM
COCIR, Yönergenin 95/46/EC mevcut yasal çerçeve yaklaşımında tutulmasını önermektedir. Bu hem netlik, hem de denetim
otoriteleri ile ilişki açısından daha iyi uygulamaya teşvik edecektir.
3. BİR ALT ÜSTLENİCİ GÖREVLENDİRİRKEN İDARİ YÜKÜ AZALTIN (MADDE 26)
Her Veri Denetimcisi (örneğin bir hastanede) bir veri işlemci (örneğin e-sağlık servis sağlayıcı) tarafından bir alt-işlemcinin aşırı
idari yükünü bilir, Veri Kontrol ve Veri İşlemcisi maliyeti arttırır. COCIR Yönergenin 95/46/EC mevcut yasal çerçevesinde tutulmasını
önerir. Denetleyici ve işlemci arasındaki sorumluluk ve yükümlülükleri hukuk yoluyla değil, sözleşme düzenlemeleri yoluyla ele
alınmalıdır.
4. TEKNİK BAKIM VE EKİPMAN PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ İÇİN TEKNİSYENLERİN SAĞLIK İLE İLGİLİ VERİ
İŞLEMELERİNE İZİN VERİN (MADDE 81-83)
Madde 81 ile ilgili bir sağlık profesyoneli tarafından işlenen verileri veya mesleki eşdeğer gizlilik yükümlülüğü ile profesyonel
olunabilmeyi sağlar.
Bu hüküm medikal sistemlerin, yerinde ya da uzaktan bakımı yapılırken Sağlık ile ilgili veri erişimi olan üreticiler tarafından istihdam
edilen teknisyen ve mühendislere açık değildir. Yönetmelik işveren ile sözleşme oluşturarak bir gizlilik taahhütü imzalar ancak
profesyonellerin mesleki gizlilikle eşdeğer yükümlülüğünü nitelemeyi açıklığa kavuşturmak gerekir.
Madde 83, sağlık ile ilgili verilerin işlenmesi için önerilen şirketlerin tıbbi cihazlar Yönetmeliği kapsamında düzenleyici
gereksinimlerini karşılamak için tıbbi cihaz yapımı ya da sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi için hesap kayıt çalışmaları içerisine
almanın gerekli olduğu görünüyor. Yönetmelikle, Madde 83 kapsamında «tarihsel, istatistiksel veya bilimsel araştırma amacıyla»
bir tıbbi cihazın klinik değerlendirme işlemi ile ilgili olarak, üreticinin düzenleme öncesi ve sonrası pazar yükümlülüklerinin içeriği
ile ilgili açık rehberlik edilmesi gerekmektedir32.
32 This concern falls if anonymised data are not subject to the Regulation
1/06/14 21:41
5. BÖLÜM
B COCIR’IN İKİNCİL ÖNERİLERİ
1. SAĞLIKTA GÖZARDI EDİLENLER İÇİN MUAFİYET (MADDE 17)
Sağlık unutulmaması gereken uygulamaların sonuçlarının dikkatli bir şekilde değerlendirmesini gerektirir. Bir elektronik sağlık
kayıtının silinmesi, bilgilerin hasta güvenliği, kamu yararı, sağlık araştırması ve eSağlık dağıtımına ters düşebilir. Tıbbi kayıtlar,
hasta kayıtları ve diğer klinik veri tabanları, unutulmama istisna haklarına sahip olmalıdır.
2. ANONİMLEŞTİRİLMİŞ VE KİMLİKSİZLEŞTİRİLMİŞ VERİNİN SAĞLIK İÇİN İKİNCİL KULLANIMI (MADDE 20)
Madde 20 metninde, sosyal fayda için kötü sonuçlar doğuracak, sağlık verisinin araştırmalarda kullanılmasını çok zorlaştıran veya
imkansız hale getiren hükümler bulunmaktadır. COCIR, Madde 20,nin silinmesinin veya 95/46/EC sayılı Direktifin 15 Maddesinde
kullanılan dilin değiştirilmesini tavsiye ediyor33.
3. “TASARIMSAL MAHREMİYET” VE “KENDİLİĞİNDEN MAHREMİYET YÜKÜMLÜLÜKLERİNİN SİLİNMESİ (MADDE. 23)
COCIR, ürün ve hizmetlere mahremiyet ve veri güvenliği özelliklerinin ilave edilmesini başlangıçtan itibaren desteklese de, ‘tasarımsal
mahremiyet ve ‘kendiliğinden mahremiyet’ tanımlarının farklı insanlar için farklı anlamlar ifade edeceğini düşünmektedir. Her
ikisinin amacı da yeni ihtiyaçlar doğrultusunda Yönetmelikte yansıtılmıştır: veri koruma etki değerlendirmesi, veri azaltılması, vb.
COCIR bu kavramların gereksiz ve silinmeye değer olduğunu düşünmektedir.
4. VERİ İHLALİ BİLDİRİMLERİ İÇİN KAPSAM VE FİZİBİLİTEYE DİKKAT EDİLMESİ (MADDE 31-32)
‘İhlal’ ile ilgili geri bildirim gereksinimleri, özellikle ‘makul süre’ kavramı ve ‘güvencelerin azaltıcı etkileri’ ve ‘zarar / yan etki
potansiyeli’ tanımları, gerçek dünya ortamında uygulanabilirliği zor konulardır. Sanayi, daha pragmatik ve dengeli bir yaklaşımdan
daha çok faydalanacaktır. İhlal bildirimi için, istenen belgelerin daha uzun bir zaman dilimi içinde sunulmasını kapsayan iki aşamalı
bir yaklaşım düşünülebilir. nitel bir etki değerlendirmesi için daha fazla zaman ve verim düzenleyici eylemler sağlayacaktır.
5. VERİ KORUMA ETKİ DEĞERLENDİRMELERİ VE YETKİLENDİRME ÖNCESİ YÜKÜMLÜLÜKLERİN SAĞLANMASI AYNI
KAPSAM ALTINDA DEĞERLENDİRİLMEMELİDİR (MADDE 33-34)
Veri Koruma Etki Değerlendirmesi zorunlu olmamalı, işleme faaliyetlerinin kapsamı ve türlerine göre farklılaştırılmalı ve iyi
tanımlanmış bir “yüksek risk” kategorizasyonuna alınmalıdır. Kuruluşlar, organizasyon yapısı, yasal gereksinimler, sözleşmeden
doğan yükümlülükler ve gerektiğinde kendi iç politikalarına uygun şekilde kendi değerlendirme altyapılarını kurabilmelidirler.
Veri işleme, izne veya sözleşmeye dayandırıldığında ön danışmanlık gerekmemelidir. Onayın gerekli olduğu durumlarda (Madde
34), yürürlük tarihinden önceye gelecek şekilde belirli bir zaman çizgisi netleştirilmelidir.
6. DAHA ÇOK VERİMLİLİK İÇİN SERTİFİKA SANAYİSİNİ DİRİ VE GÖNÜLLÜ TUTULMALIDIR (MADDE 39)
Sertifikasyon mekanizmaları ve sanayi tarafından geliştirilen ve yönetilen veri koruma mühürleri ve işaretleri tercih edilmelidir.
COCIR, yeni gelişen sertifikasyon mekanizmaları yerine mevcut uluslararası kabul görmüş standartların benimsenmesine ve
zorunlu kalmasını (örneğin ISO / IEC 27001) önermektedir. COCIR, Madde 39’da paragraf 2 ve 3’ün çıkarılmasını önermektedir.
33 This concern falls if anonymised data are not subject to the Regulation.
1/06/14 21:41
5. BÖLÜM
7. AB DIŞI ÇERÇEVELERİNİN UYUM DURUMLARININ TANIMLANMASI (ÖRN. A.B.D.’DEKİ HIPAA GİZLİLİK VE GÜVENLİK
KURALLARI)
Birçok COCIR üyesi, Avrupa (ABD’de örneğin) dışında da varlık gösterdiklerini ve yatırım yaptıklarını belirtiyor. ABD’ye sağlık
veri transferinde gizlilik güvenliği sağlamak için HIPAA kuralları çerçevesinde veri iletimine izin verilmelidir. Anonimleştirilmiş ve
kimliksizleştirilmiş veri transferinde alıcıda yeterli erişim izni yoksa daha fazla yetki ya da danışmanlık gerektirmemelidir.
8. İKİNCİL KİMLİK TESBİTİ OLMAYAN DURUMLARDA, İLERİ YETKİLENDİRME GEREKMEDEN ÜÇÜNCÜ ÜLKELERE
(BÖLÜM V) ANONİMLEŞTİRİLMİŞ VE KİMLİKŞİZLEŞTİRİLMİŞ VERİ TRANSFERİ MÜMKÜN OLMALIDIR
Kişisel veri olmayan anonimleştirilmiş veriler ve ikincil kimlik tespitine izin vermeyen kimliksizleştirilmiş veriler ve bilginin anlaşılmasına
izin vermeyen şifrelenmiş34 veriler, Birçok veri işleme operasyonunun merkezinde yer alır. Sorumlu veri kontrolörleri ve işlemcileri,
hastanın gizlilik/güvenliğini korurken, kimliğini saklayacak veri işleme teknikleri üzerine yatırım yapmaktadırlar. Bu tarz yaklaşımlar
desteklenmeli ve cesaretlendirilmelidir. Bu tarz verinin gönderilmesinde ilave yetkilendirme ve danışma gerekmemelidir.
9. İDARİ YAPTIRIMLAR İÇİN ORANTILILIK KULLANMAK (MADDE 79)
COCIR, güvenli uygulama mekanizmalarını, yaptırımları ve para cezalarını öneri olmadığı durumlarda ihtiyaç olarak kabul eder.
Bu durum, yatırımlara çekme konusunda AB’yi daha az rekabetçi hale getirebilir. Ayrıca uygulanabilir olması için, ‘eksik bilgi’,
‘yeterince şeffaf olmayan’ gibi terimlerin net bir şekilde açıklanması gerekmektedir. .
10. HUKUKİ ANLAŞILIRLIĞI ARTIRMAK İÇİN MADDELERİN SAYI VE İÇERİKLERİNİN SINIRLANDIRILMASI
Maddelerin sayısı ve kapsamı Yönetmeliğin yasal kesinliğini zayıflatmaktadır. Sayılar azaltılmalı ve kalanlar için net zaman çizelgeleri
belirlenmelidir.
t Sağlık verileri kategorileri maddeler tarafından değil, kuruluşlar tarafından belirlenmelidir. (Madde 14.7)
t Yasal çerçeve; yönetmelikler, maddeler ve ulusal yasa (Madde 81.1) arasındaki çelişkili hükümleri önlemek için uyumlu hale
getirilmelidir.
t Maddeler (Madde.81.3) için öngörülen ölçümler, kriterler ve gereksinimler, teknoloji, hizmet ve iş modeli ve endüstri-temelli
olmalıdır.
34 Encrypted data are information that has been transformed and made unreadable by the use of algorithms. Only those with the key can decrypt the data
1/06/14 21:41
5. BÖLÜM
TIBBI YAZILIM DÜZENLEME TRENDLERİ
CTeknoloji çok hızlı gelişiyor bu göz önüne
alındığında, ürün ve hizmetlerin yenilik
ve karmaşıklığı düzenleyici bir çerçeve
gerektirmektedir. Mevcut düzenleyici sistem,
sağlık ihtiyaçlarında zararlı etkiyi önlemek için hızlı
gelişmeyi gerektirir.
Çözümler daha karmaşık, daha entegre hale
gelmekte ve tıbbi cihazlar yazılımla yönetilmeye
hatta yazılım kendisi tıbbi cihaz haline gelmektedir.
Bu durum, kanun koyucunun yazılımlara daha çok
dikkat göstermelerini ve sağlığa erişimi maliyet
etkin bir hale getirirken daha güvenilir, daha yüksek
kalitede bir yazılımın geliştirilmesini ve geçerliliğini
sağlamayı hedeflemelidirler.
mSağlık uygulamalarındaki gerçekleşen patlama, gösteriyor ki piyasa oyuncularının yanı sıra küçük girişimciler de bu yeni
ekosistemin bir parçasıdır. Bu nedenle, kullanıcıların gizlilik ve güvenliği korumak için getirilen düzenlemeler, yeni çözümlerin
geliştirilmesini engellemeyecek şekilde düzenlenmelidir.
COCIR, tıbbi cihaz inovasyonunda AB liderliğini pekiştirmek ve hastaların sağlık hizmetlerine hızlı erişimini
sağlamak için, öngörülebilir ve etkin bir destekleyici yönetmelik sistemi oluşturma çağrısında bulunmaktadır.
AVRUPA’DA TIBBİ YAZILIM İÇİN MEVCUT YASAL ÇERÇEVE
Tıbbi cihazlar gibi Yeni Yaklaşım Talimatları numara ile düzenlenmiştir:
t 93/42/EEC, Tıbbi Cihazlar Yönetmeliği
t 90/385/EEC, Aktif Tıbbi Cihazlar Yönetmeliği
t 98/79/EC, In Vitro Tıbbi Tanı Cihazları Yönetmeliği
Avrupa düzeyde kabul edilmesinden sonra Avrupa ülkelerinde Ulusal yasalar altında üstlenilmiştir.
Tüm AB üyesi ülkelerde ulusal düzeyde Mart 2010’da yürürlüğe giren AB Yönetmeliği 2007/47/EEC sayesinde, tıbbi cihazlar tek
başına yazılıma dahil edilmiştir.
Çünkü birkaç yazılımda belirsiz bir durum olması sebebiyle bazı tıbbi cihazlar bir yazılımın bir tıbbi cihaz olup olmadığını belirlemek için
bir AB tıbbi yazılım kılavuzu diğer Avrupa Üye Devletlerinde, Avrupa Komisyonu ile Aralık 2009’da bir alt grubu oluşturularak yorumlandı.
Bu rehber doküman Avrupa’da üreticiler, kuruluşlar ve kamu yetkilileri için bir açıklık getirmeyi amaçlamaktadır. Bu kılavuz,
bir İsveç kılavuzu temel alınarak başlamıştır. 2012 Ocak ayında yayınlanan MEDDEV 2.1/635 «sağlık kullanılan bağımsız yazılım
yeterlilik ve sınıflandırılması Kuralları» başlıklı Avrupa rehberi yayınlandı. Bu bağlayıcı olmayan Avrupa rehber dokümanın amacı:
t Bağımsız yazılım yeterliliği ile ilgili kriterleri açıklığa kavuşturmak ve yazılım sınıflandırma kriterleri için uygulamaya yönelik Tıbbi
bir cihazdır.
t Üreticileri, sağlık personeli ve diğer ilgili taraflara daha iyi bir tıbbi cihaz olarak bağımsız bir yazılım yardımcı olmanın belirlenmesi için
t Bağımsız yazılım için düzenleyici gereksinimlerin yorumlanarak uyumlu hale getirilmesi için.
Hızlı gelişen teknolojilere dayalı ek güncelleştirmeler için bir ihtiyaç olması sebebiyle bu rehber dokümanı 17 Nisan 2013 tarihinden
beri tartışılmaktadır.
35 http://ec.europa.eu/health/medical-devices/files/meddev/2_1_6_ol_en.pdf
1/06/14 21:41
5. BÖLÜM
26 Eylül 2012 tarihinde, Avrupa Komisyonu tıbbi cihazlar üzerinde bir Yönetmelik için bir öneri ve in vitro diagnostik tıbbi cihazlar
için Avrupa Parlamentosu tarafından ve Konsey tarafından kabul edilen yukarıda listelenen mevcut üç tıbbi cihaz direktifleri yerine
hangi cihazın kullanılacağı teklifini kabul etti. Bu yeni yönetmeliğin 2015-2016 yılında yürürlüğe girmesi planlanmaktadır. Şimdiye
kadar, mevcut Avrupa rehberlik belgelerinin yanı sıra, tıbbi yazılım özel gereksinimleri için öngörülmektedir.
Daha birçok şey yapılabilir. Örneğin sınıflandırma kuralları göz önünde alındığında donanım ile yapılan yazılım uyumlu değildir. Bu
farklı ürün sınıflandırmasına yol açar ve ihalede zorluklar yaratır.
Yukarıda belirtilen Avrupa Rehberlik belgesinin varlığına rağmen, bazı Avrupa ülkelerinde tıbbi yazılımın bazı yönlerini açıklamak
için belirli belgeler / düzenlemeler geliştirmeye karar verdik.
ÖRNEĞİN:
İSVEÇ’TE: Tıbbi Ürünler Ajansı Nisan 2013 ‘te Bu yıl aldığı soruları yansıtan bir kılavuz yayınlandı. Ve İsveç piyasada mevcut
olan bazı ürünlerin durumunu açıklığa kavuşturmak için bunu tasarlanmıştır.
Bakınız http://www.lakemedelsverket.se/english/product/Medical-devices/
BELÇİKA’DA: bir kraliyet kararnamesi ile bireyselleştirilmiş tehlikeli ilaç hazırlama uygulamalarında ciddi sonuçların miktarını
azaltmak için 24 Aralık 2012’de yayınlandı. Kararname kısımları bilgisayar sistemlerini içeren otomatik bireyselleştirilmiş ilaç
hazırlamadan bahseder. Asgari bilgiler ilaç değişiklikleri ile nasıl başa çıkılacağı ve eczacıların hastaya ilacı nasıl vermesi
gerektiği hakkındadır.
Bakınız 59890: http://www.ejustice.just.fgov.be/mopdf/2012/09/28_3.pdf#Page28
FRANSA’DA: Fransa Sosyal Güvenlik Kanunu L.151-38, II (29 Aralık 2011 aka hukuk HAS) yayımlandı. Bu kanun ilaç reçete
yazımı için geçerlidir.Ama gelecek için yönetim, dağıtım ve yazılım öngörülmemiştir: ANAP üzerinde durulan standartları
geliştirmeyi planlıyor:
t HIS diğer modülleri ve elektronik sağlık kayıtları ile ortak çalışma. Amaç reçete güvenlik, performans, kullanışlılık ve maliyeti
geliştirmektir. Bu tıbbi uygulamalar çeşitliliği (hap, enjeksiyon, alt deri yönetimi, damla, kaşık, miligram, açısından dozlarda
...) içine alır.
t İzlenebilirlik
COCIR, Avrupa Komisyonunun YEŞİL KART ile beklenmesi gereken ileri konsültasyonu içeren yeni girişimini
desteklemektedir. Komisyonun rehberi açık ve basit olmalı, uyum, adil rekabet ve kolaylık sağlamalıdır.
AVRUPA DIŞI TIBBİ YAZILIM GÜNCELLEMELERİ DÜZENLEME DURUMU
Japonya, Çin, ABD ve Kanada’da, gibi bazı coğrafyalarda düzenleyici girişimler başladı.
KANADA’DA:
Kanada’da yazılım açıkça bir tıbbi cihaz olarak kabul edilir.(http://www.hc-sc.gc.ca/dhp-mps/md-im/activit/announce-annonce/
md_notice_software_im_avis_ logicels-eng.php).
Kanada yeni rehber dokümanı uygularken yayımladı. Bu açıkça tıbbi cihaz olarak mümkün bir yazılımı gösterir.
Sınıflandırma kurallarına göre bu cihazlar sınıflandırır:
t Sınıf II yazılım lisansı Eylül 2011 ve Sınıf I yazılım lisansı Şubat 2011 zorunludur.
t Depolama, veri aktarımı veya görüntüleme, veya görüntüler için kullanılan herhangi bir hasta yönetim yazılımı Sınıf I tıbbi cihaz
olarak kabul edilir.
Temel veri görselleştirme, toplama, aktarma ve depolama yetenekleri ile her hasta yönetim yazılımı II. Sınıf tıbbi cihaz olarak kabul
edilir:
t İlgi veya performans hesaplamaları bölgesi (herhangi bir işleme katılan hasta veri yönetim yazılımı belirlenmesi, veri analizi, veri
1/06/14 21:41
5. BÖLÜM
düzenleme, görüntü oluşturma, ölçüm belirlenmesi, grafik, sonuçlarını işaretleme içeren hesaplama yazılımı, doğrudan tanı ve
/ veya tedavi etkileri hastanın)
t Hasta yönetimi için kullanılan ücretsiz ve Açık Kaynak Yazılım (FOSS) aynı düzenleyici gereksinimlere tabidir.
AMERİKA’DA:
1. ABD FDA Mobil Tıbbi Uygulamalar düzenlemek niyetindedir
Daha fazlası için buraya tıklayınız: : http://www.fda.gov/MedicalDevices/ProductsandMedicalProcedures/ConnectedHealth/
MobileMedicalApplications/default.htm
‘Münferit” yazılım:
t bir tıbbi cihaz değil (FDA yetki alanı içinde)
t bir cihaz olan FDA egzersizleri ‘uygulama takdir için’
t sınıf I (genel kontrol), yani tipik bir 510 (k) olarak sınıflandırılır.
t sınıf II tipik olarak 510 (k) (genel kontrollere ek olarak özel kontroller) olarak sınıflandırılır,
t sınıf III (öncesi onay), yani PMA olarak sınıflandırılır
Örnekler: merkez istasyonları, PACS, klinik bilgi, elektronik sağlık kayıtları, karar destek, çeşitli ‘protokol dönüştürücüler’ gibi HL7
çevirmenler.
FDA CDRH her ikisi de ‘bağımsız’ ve gömülü yazılım ile ilgili olarak genel birçok FDA ile ilgili bir dizi yayınlar ve bilgi sağlayan
yazılımlar düzenlemektedirler. Düzenleyici süreçte kendi ürününün rehberlik başvurusuna yardımcı olmak için üretilmektedir. Bu
ticari, off-the-raf mobil platformlar, örneğin bağımsız yazılım ile ilgili olarak yeni taslak ‘uygulamalar’ rehberliği çalıştırmak için
FDA düşünmesiyle akıllı telefonlar ve tablet bilgisayarlar için tasarlanmıştır. Bu mobil medikal uygulamalar Sınıf I, II ve III açıkça
sınıflandırılabileceğini gösterir (daha sonra kendi düzenlemelerine tabi olacaktır)
t klinik karar destek, kişisel sağlık kayıtı, elektronik sağlık kayıtları, analiz uygulamaları, elektronik sağlık verileri işlenmesi veya
yorumlanması
t veya tıbbi cihaz olarak sayılabilen böyle şeyler: ofis otomasyonu (örneğin toplama hasta öyküsü, fatura, kodlama, planlama,
eğitim)
Ayrıca verilerden bir dizin veya skoru (örneğin APGAR) hesaplama tıbbi bir cihaz olduğunu açıklar.
Yazılımı düzenlenen mevcut liste aşağıda verilmiştir:
t 0938 (2005) - Yazılım Doğrulama Genel İlkeleri, Sanayi ve FDA Personel için son Rehberlik: Yedek yakında bekleniyor. ABD FDA
son zamanlarda IEC 62304 yaşam döngüsü süreci standardını tanıdı.
t 0585 (1999) - Tıbbi Cihazlar Off-The-Raf Yazılım Kullanımı Yedek yakında bekleniyor.
t 1741 (2011) - taslak Mobil Tıbbi Uygulamalar
t 0337 (2005) - Tıbbi Cihazların İçinde bulunduğu Yazılım Pazarlama Öncesinde Öneriler ve İçerik için Rehberlik
2. Sağlık Bilgi Teknolojisi (ONC) Ulusal Ofis Koordinatörü EHR modülleri için taslak teklif sertifikasyonu
Modüllerin içerikleri:
t § 170.314(a)(1) Bilgisayarlı sipariş sağlayıcı girişi
t § 170.314(a)(2) Ilaç-ilaç, ilaç-alerji etkileşimi kontrolü
t § 170.314(a)(6) İlaç listesi
t § 170.314(a)(7) İlaç alerji listesi
t § 170.314(a)(8) Klinik karar desteği
t § 170.314(a)(16) Sadece Yataklı ortamda - elektronik ilaç uygulama kayıdı
t § 170.314(b)(3) Elektronik reçete
t § 170.314(b)(4) Klinik uzlaşma bilgisi
Piyasada 2014 yılı itibarıyle bulunması için önce böyle bir yazılım sertifikası gereklidir.
SON ULUSLARARASI DÜZEYDE ALINMASI GEREKEN GİRİŞİM
Uluslararası Tıbbi Cihaz Düzenleyicileri Forumu (IMDRF) ilk öneri olarak 2012 yılında DITTA (Küresel Diagnostik Görüntüleme,
1/06/14 21:41
5. BÖLÜM
Sağlık Bilişim ve Radyasyon Tedavisi Ticaret Birliği) tarafından sunulan, Mart 2013’te kendi Yönetim Komitesi’nde onaylanmış
Yeni Tıp Yazılımı Çalışmasını yasallaştırdı.
COCIR tıbbi yazılım ile ilgili küresel düzenleyici yakınlaşmayı sağlamak ve yazılımın tıbbi bir cihaz olup olmadığı hakkında ortak
temel kriterler belirlemek amacıyla dikkate alınmış ileriye doğru önemli bir adımdır.
YASAL ÇERÇEVE TIBBİ YAZILIM DESTEĞİ İÇİN ULUSLARARASI STANDARTLAR GELİŞTİRME
ISO ve IEC gibi uluslararası standart kuruluşları şu anda düzenleyici çerçevelemek için revize edilebilen uluslararası standartlar
yarattı. Tıbbi yazılımı kapsayan uluslararası standartlara bazı tutarlılıklar getirmek için ISO TC 210, ISO TC 215 ve IEC TC 62
arasındaki işbirliğinin yoğunlaşmasını görüldü.
Şu anda, IEC 82304-1 ve IEC 62304 standartları revize edilmektedir. Buna ek olarak, hastane ağlarını kapsayan IEC 80001 serisi
de ilerlemektedir.
Buna ek olarak, standartlar, profil ve özellikleri, teknik anlamsal ve örgütsel düzeyde birlikte çalışabilirliği sağlamak için gerekli
veri ve veri alışveriş biçimlerine ortak bir tanım sağlar. Coğrafi olarak büyümeye devam eden tanınmış standartlar (örneğin HL7 ve
SNOMED BT) ve profiller (örneğin İHE ve Sürekli) , tutarlı iletişim, daha geniş bir entegre sağlık dağıtım ağı ile mevcut düzenleyici
çerçeve için önemli bir tamamlayıcı rol oynayabilir.
COCIR, uluslararası standartların ve profillerin uygulanmasını doğru bulmaktadır. Pazar odaklı standartlar – ya da
mevcut standartların kullanımı – desteklenmeli,katı teknoloji uygulamalarından kaçınmalıyız.
1/06/14 21:41
PART 1
6
COCIR TERİMLER SÖZLÜĞÜ
1/06/14 21:41
6. BÖLÜM
6
6. BÖLÜM
BÖLÜM 1: SAĞLIK BİT/ eSAĞLIK TANIMLAMALARI
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
BÖLÜM 2: eSAĞLIKLA İLGİLİ GENEL TANIMLAMALAR
BÖLÜM 3: HASTANE BİLGİ SİSTEMLERİ (HBYS)
BÖLÜM 4: KLİNİK BİLGİ SİSTEMLERİ (KBS) .
BÖLÜM 5: TELETIP .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
COCIR, Mayıs 2011’de oluşturulan Terimler Sözlüğü’nü sürekli güncel tutmaktadır. Böylece
herhangi bir terim anlaşılabilir şekilde tanımlanmış olmaktadır.
BÖLÜM 1: SAĞLIK BİT / eSAĞLIK TANIMLAMALARI
eSağlık, sağlık sektörünü etkileyen geniş yelpazedeki fonksiyonların içindeki bilişim ve iletişim teknolojilerinin tüm uygulamalarını
tanımlar. eSağlık, sağlık BT, sağlık bilişimi eş anlamlı terimlerdir.
eSağlık, sağlık yetkilileri ve profesyoneller için bir takım araçlar ihtiva ederken, hastalar ve vatandaşlar için de kişiselleştirilmiş
sağlık sistemleri içerir. Geniş anlamda eSağlık; hastalarla sağlık hizmet sağlayıcıları arasındaki etkileşimi kapsayacak şekilde,
kurumlar arası veri aktarımından, hastalar arasında ve/veya sağlık çalışanları arasında bireysel iletişimden; aynı zamanda sağlık
bilgi ağları, elektronik sağlık kayıtları, teletıp hizmetleri ve koruma, teşhis, tedavi, sağlık monitörizasyonu ve hayat biçimi yönetimi
için kullanılan kişisel giyilebilir ve taşınabilir iletişim sistemlerini kapsar.
eSAĞLIK 6 SİSTEMDEN OLUŞUR:
1. Hastane bilgi sistemleri (HBYS)
2. Klinik bilgi sistemleri (KBS)
3. Teletıp
4. mSağlık
5. Entegre sağlık bilgi ağları
6. İkincil kullanımlı klinik dışı sistemler
eSAĞLIK 6 FONKSİYONU İÇERİR:
1. Veri paylaşımı
2. Sağlık eğitimi
3. Sağlık bilişimi
4. Toplum sağlığı araştırma desteği
5. Sağlık sunumu desteği
6. Uzaktan sağlık hizmetleri sosyal bakım desteği
eSağlık, sağlık sektörünü etkileyen tüm fonksiyonların BİT uygulamalarıdır. Beş değişik sistemi kapsar
ve değişik fonksiyonları içerir:
1/06/14 21:42
6. BÖLÜM
BÖLÜM 2: eSAĞLIKLA İLGİLİ GENEL TANIMLAMALAR
AKTİF VE SAĞLIKLI YAŞLANMA
Aktif ve sağlıklı yaşlanma, insanlar yaşlandıkça yaşam kalitesini arttırmak için sağlık, katılım ve güvenlik için fırsat oluşturma
sürecidir. Bu hem bireyleri hem de yaş gruplarını kapsar. ‘Sağlık’, fiziksel, zihinsel ve sosyal iyi olma halini ifade eder. ‘Aktif’ ise,
sadece fiziksel aktiviteyi veya iş gücü katılımını değil, sosyal, ekonomik, kültürel, manevi ve vatandaşlık faaliyetlerine süreğen bir
katılımı ifade eder.
AKUT BAKIM HASTANESİ
AKUT BAKIM HASTANESİ
Akut bakım hastaneleri, geniş bir tanı yelpazesinin yanı sıra ağır hasta veya yaralı hastalar için yatarak bakım ve tedavi sağlar.
Tipik olarak, uzman doktor konsültasyonları, acil tedaviler, rutin, karmaşık ve hayat kurtarıcı cerrahi müdahaleler, uzman teşhis
prosedürleri, yoğun bakım ve korkutucu semptomları olan hastalara kısa zamanlı bakım gibi değişik hizmetleri karşılar. Bazı akut
bakım hastaneleri uzmanlaşırken (Doğum veya kanser hastanesi) diğerleri genel amaçlı hastanelerdir.
DESTEKLİ YAŞAM ORTAMI
Ev içinde dikkat çekmeyen cihaz ve sistemlerle desteklenen bağımsız yaşam31.
KİMLİK DOĞRULAMA
Kimlik doğrulama, eSağlık bilgi güvenliği tanımı içinde, eSağlık hizmetlerine ve/veya hasta verilerine erişim için bir talep oluştuğunda
kullanıcının kimliğinin doğrulanmasını tanımlar. Amacı, kullanıcının gerçekten iddia ettiği kişi olup olmadığını doğrulamaktır. Kimlik
doğrulama, belli kullanıcılara veya kullanıcı gruplarına verileri görme hakkı tanıyan yetkilendirme (Otörizasyon) ile karıştırılmamalıdır.
Kimlik doğrulama; «Bu kişi gerçekten Dr X mi?» sorusunu sorarken, yetkilendirme; «Dr X’in bu tür özel veriye erişim hakkı var mı?»
sorusunu sorar.
1/06/14 21:42
6. BÖLÜM
BAKIM KOORDİNASYONU
En uygun bakım hizmetinin verilmesi için iki veya daha fazla (hasta da dahil) oyuncunun dahil olduğu hasta bakımı faaliyetlerinin
planlı organizasyonudur. Bakımın organizasyonu, gerekli personelin bir araya getirilmesi ve hasta bakımı aktivitelerinin yürütülmesi
için gereken kaynakların tedarik edilmesini içerir ve genellikle bakımın değişik yönlerinden sorumlu taraflar arasındaki bilgi alışverişi
sayesinde yönetilir32.
KLİNİK ÇALIŞMA HARİTALARI
Aynı zamanda ‘bakım haritası’, ‘kritik çalışma haritası’, ‘entegre bakım haritası’ olarak da adlandırılan klinik çalışma haritası,
bakım süreçlerinin standartlaştırılmasını ön plana alan sağlıkta kalitenin yönetilmesi için kullanılan temel araçlardır. Uygulamaya
alınmalarının, klinik pratikte farklılıkları azalttığı ve çıktıları iyileştirdiği ispatlanmıştır. Klinik haritalar, kanıta dayalı çalışmalarla
desteklenen organize ve etkili hasta bakımını tetikler. Ayrıca, akut bakım ve evde bakım ortamlarında çıktıları iyi hale getirir.
Genelde klinik haritalar tıbbi yönetmelikleri temel alır. Ancak tekil haritalar, iyi tanımlanmış içeriği olan çok başlıklı kuralları temel
alabilir.
BULUT BİLİŞİM
Bulut bilişim, paylaşılan sunucuların işlemci gücü, depolama, geliştirme platformu veya talep üzerine bilgisayarlara ve diğer
internete bağlanabilen cihazlara yazılım desteği sağladığı, internet tabanlı bilişim şeklidir. Bulut bilişim, ‘hizmet tabanlı altyapı’
(IaaS), veya ‘hizmet tabanlı platform’ (PaaS) veya ‘hizmet tabanlı yazılım’ (SaaS) formlarını kullanır. Kullanıcılar, bir web tarayıcısı
üzerinden veya bulut bazlı bir kaynak üzerinden web tabanlı uygulamalara erişebilirler. Böylece, kullanıcının bilgisayarına bu
uygulamanın yüklenmesi ve kullanılması gerekmez, doğal olarak bakım ve destek gereksinimleri de azalır. Olası bir çok bulut
kurulum modeli vardır. En önemlileri;
tKAMUSAL BULUTHizmet sağlayıcı, uygulamalar ve depolama gibi kaynakları oluşturur ve maliyet etkin ve esnek bir çözüm
olarak internet üzerinden halkın kullanımına sunar.
tÖZEL BULUT Tek bir kurum için yönetilen altyapıdır. Kaynaklar kamusal bulutun tüm özelliklerini taşır fakat sadece bir
organizasyona ayrılmıştır. Erişim ve güvenlik için daha kontrol edilebilir haldedir ve daha kolay bir şekilde ihtiyaçlara yönelik
değiştirilebilir.
tHIBRIT BULUT altyapısı daha önceki iki altyapının özelliklerini taşır. Özel buluttakinden daha hassas uygulama ve verileri,
kamusal buluttakinden daha jenerik sistem ve süreçler içerir.
OECD tanımı: http://www.oecd.org/dataoecd/39/47/43933771.pdf
ABD Ulusal Enstitüsü ve Teknoloji Standartları tanımı: http://csrc.nist.gov/publications/nistpubs/800-145/SP800-145.pdf
BİLEŞİK YILLIK BÜYÜME HIZI
Yıllık bileşik büyüme oranı; (CAGR) birkaç yılı kapsıyan bir süre içinde ortalama büyüme hızıdır.
UYGUNLUK
Bir ürünün veya sistemin, standartlarla tanımlanmış özelliklere uygun bir dizi işlevi gerçekleştirme yeteneğini ifade eder. Bir
sistemin standartlara uygunluğunu ölçen testlere, uygunluk testi denir.
eDAĞITIM (ELEKTRONİK DAĞITIM)
eDağıtım-ya da-eDağıtma, bir reçetenin elektronik olarak alınması ve hastaya reçetede yazana uygun olarak ilaçların tedarik
edilmesi işlemine verilen addır. İlaç tedarik edildikten sonra, dağıtıcı işin yapıldığına dair elektronik bir rapor gönderir.
1/06/14 21:42
6. BÖLÜM
ELEKTRONİK SAĞLIK KAYITI (ESK)
Elektronik Sağlık Kayıtı, bir hastanın sağlık bilgilerinin dijital formattaki kayıtlarıdır. Bu kayıtlar; demografik bilgi, tıbbi özgeçmiş,
tedavi ve alerji bilgileri, bağışıklık durumu, laboratuvar test sonuçları, radyolojik görüntüler, hayati bulgular, yaş ve ağırlık gibi kişisel
bilgiler ve fatura bilgilerini de içeren detaylı veya özet formatta veriyi ihtiva edebilir.
Elektronik Sağlık Kayıtlarının farklı çeşitleri vardır:
tElektronik tıbbi kayıt /Elektronik hasta kayıtı
tHasta özeti
tKişisel sağlık kayıtı
ELEKTRONİK TIBBİ KAYIT (ETK) / ELEKTRONİK HASTA KAYITI (EHK)
Elektronik Hasta Kayıtı (EHK), Elektronik Tıbbi Kayıt ve Bilgisayarlı Hasta Kayıtı aynı anlama gelen benzer tanımlardır.
Hastane veya doktor muayenehanesi gibi bir sağlık kuruluşunda oluşturulmuş ve işlenmiş, hastaya ait sayısal formatta tıbbi
kayıtları tarif eder.
Bu kayıtlar; demografik bilgi, tıbbi özgeçmiş, alınan ilaçlar ve alerjiler, aşılama durumu, laboratuvar test sonuçları, radyolojik
görüntüler ve faturalama bilgileri gibi geniş kapsamlı bir çok bilgiyi özet veya detaylı bir şekilde içerebilir.
EHK/ETK’ların amacı, iş süreçlerinin otomatik ve verimli hale getirilmesi ve kanıta dayalı karar desteği, kalite yönetimi ve raporlama
sistemleri ile hasta güvenliğini artırmaktır.
COCIR bu raporun 4. bölümünde, hastanelerde kullanılmakta olan EHK/ETK sistemlerinin daha detaylı ve teknik tarifini vermektedir
amaçlamaktadır.
GÜÇLENDİRME
Bireylerin kendi hayatları etkileyen karar ve etkinliklerde daha fazla kontrol almalarını ve söz sahibi olmalarını sağlayan bir süreçtir33.
İŞLETME BİLGİ SİSTEMLERİ
İşletme bilgi sistemleri Hastane bilgi sistemleri ile aynıdır. Bakınız; Hastane Bilgi Sistemleri
eREÇETE (ELEKTRONİK REÇETE)
eReçete elektronik ortamda oluşturulan ilaç reçetesidir, mesela ilaç kimliği, ilaç adı, gücü, formu, dozajı ve/veya kullanım alanları
elektronik formatta sağlanır.
Ulusal kıstaslara bağlı olarak, eReçete tanımı değişik fonksiyonları kapsayabilir. Genel anlamda eReçete aşağıdaki özellikleri
tanımlayabilir:
t bir bireyin elektronik ilaç kayıtı
t elektronik karar desteği olan bilgilendirilmiş reçete
t bir reçetenin elektronik olarak iletilmesi
Bu çerçevede, eReçete hizmeti bilgisayar programı kullanarak reçete oluşturulmasını, reçetenin elektronik olarak yazandan (hekim)
verecek olan kuruma (eczaneye) ulaştırılmasını, reçetenin elektronik olarak teslim alınmasını, ilacın hastaya verilmesini ve daha
sonra elektronik olarak raporlanması işlemlerini kapsamaktadır.
HASTANE TANI GÖRÜNTÜLEME İŞ AKIŞI
Bu başlık, hastane içinde tanımlanmış, tanımlanmamış veya yanlış tanımlanmış hastalar için istenen tanımlanmış veya
tanımlanmamış istemlerle ilgili görüntüleme tetkiklerinin iş akışlarını destekler.
HASTANE BİLGİ TEKNOLOJİLERİ
Hastane Bilgi teknolojileri, – İşletme Bilgi Teknolojileri olarak da anılır – hastanelerde kullanılan bilgi işlem bazlı ürün, sistem,
çözüm ve hizmetlere verilen genel bir adlandırma olup aşağıdakileri sağlar;
1/06/14 21:42
6. BÖLÜM
t Sağlık hizmetleri süreçlerini yönetir
t Hastanenin idari ve iş süreçlerini yönetir
Hastane Bilgi Teknolojileri; Hastane Bilgi Sistemlerini (Hasta Yönetim Sistemleri, Finans ve Muhasebe Sistemleri, İş Süreçleri
Desteği, Lojistik ve Kaynak Yönetim Sistemleri) ve Klinik Bilgi Sistemlerini (Radyoloji Bilgi Sistemleri, Onkoloji Bilgi Sistemleri,
Bilgisayarlı Hekim Talep Giriş Sistemleri, Elektronik Hasta Kayıtı, v.s.) içerir.
HASTANE LABORATUVAR İŞ AKIŞI
Bu başlık, hastane içinde tanımlanmış, tanımlanmamış veya yanlış tanımlanmış hastalar için istenen tanımlanmış veya
tanımlanmamış istemlerle ilgili klinik laboratuvar tarafından yapılmış tetkiklerin iş akışı destekler.
eID (eKİMLİK)
eID, Elektronik Kimlik’in kısaltılmasıdır, kimlik bilgilerinin elektronik formatta toplanması ile oluşturulur.
KIMLİK BELİRLEME
Kişileri ve kurumları belirlemek için bir veri işleme sisteminin etkinleştirilmesini sağlayan test performansı.
ELEKTRONİK KİMLİK
Elektronik ortamda kullanılabilir (şahsi) kimlik bilgileri
BİLGİ SİSTEMLERİ (BS)
Bilgi Sistemleri (BS), işletme, yönetim ve karar verme süreçlerini desteklemek için kullanılan bilgi işlem teknolojileri ve insan
gücünün kombinasyonudur. Çok geniş anlamda Bilgi Sistemleri deyimi; insanlar, algoritmik süreçler, veri ve teknolojinin etkileşimi
tanımlamak için kullanılır. Bu nedenle, bu deyim sadece bir organizasyonun kullandığı bilgi ve iletişim teknolojilerini değil, aynı
zamanda insanın iş süreçlerini destekleyen bu teknolojiyle nasıl etkileştiğini de tanımlamaktadır.
BİLGİ ALTYAPISI
eSağlık Bilgi Altyapısı; tüm veri yapılarını, kodlamaları, deyimleri ve terimleri, veri alışverişi ve erişim standartlarını, depolanmış
bilgi ve veriyi, bu verinin toplanması ve yönetilmesi için gereken kural ve anlaşmaların tümünü ve bunların kullanımı için gereken
araçları içeren temel katmandır. Avrupa seviyesinde, biomedikal, sağlık/tıbbi araştırma ve bilgi veri tabanı, halk sağlığı veri havuzu,
sağlık eğitim bilgileri, elektronik hasta kayıtları ve kişisel sağlık kayıt sistemleri ve veri ambarlarından oluşan bir Avrupa bilgi
altyapısı oluşturulabilir.
ENTEGRE (BÜTÜNLEŞİK) BAKIM
Entegre Bakım, sağlık reformlarında popülerliği artan, bakımın daha koordineli ve bütünleşik olarak yürütülmesi üzerine odaklanan
yeni bir trenddir. Birçok sağlık sisteminde bilinen bir sorun olan parçalı sağlık ve sosyal hizmet sunumuna bir çeşit cevap olarak
gelişmiştir. Dünya Sağlık Örgütü “Entegre bakım”ı; girdileri, hizmet sunumunu, yönetimi ve teşhis, tedavi, bakım, rehabilitasyon ve
sağlığı geliştirme hizmet organizasyonlarını bir araya getiren bir konsept olarak tanımlamaktadır. Entegrasyonun sebebi, etkinlik,
kullanıcı memnuniyeti, kalite ve erişim gibi sağlık hizmetlerini iyileştirmektir. Daha geniş anlamda, “insanların ihtiyacı olan sağlık
hizmetini ihtiyacı olduğu anda aldığı, kolay kullanımlı, istenen sonuçların alındığı, harcanan paraya değen sağlık hizmetlerinin
yönetimi ve organizasyonudur.”
ENTEGRE SAĞLIK BİLGİ AĞLARI
Sağlık bilgilerinin alışveriş, işletim ve depolanmasını destekleyen ağlardır. Entegrenin anlamı, bu ağların farklı uygulamaları,
sunucuları ve veri merkezlerini birbirine bağlayan daha daha geniş BT altyapısının parçası olmasıdır. Örnek olarak, bir hastane
veya hastaneler grubu hatta ulusal bir BT altyapısı.
1/06/14 21:42
6. BÖLÜM
ENTEGRE KİŞİSEL SAĞLIK SİSTEMLERİ
Entegre kişisel sağlık ve bakım hizmetleri, bireylerin sağlık kurumu dışındaki sağlık ve sosyal bakım ihtiyaçlarını betimler ve bakım
elemanlarının çalışmalarını destekler:
t Yardım hizmetleri, uzaktan kronik hastalık izleme, wellness ve fitness’i entegre eder.
t Değişik kurum ve bilgi sistemlerinin entegrasyonunun bir sonucu olarak ortaya çıkarlar.
Kişiseldirler ve bir araya geldikleri, işlendikleri ve iletişim esnasındaki halleriyle kişiselleşirler.
BİRLİKTE ÇALIŞILABİLİRLİK
eSağlıkta birlikte çalışabilirlik; iki veya daha fazla eSağlık sisteminin hem bilişsel veriyi hem de anlaşılabilir bilgiyi kullanma ve alıp
verebilme yeteneğini anlatır.36
3 seviye birlikte çalışabilirlik vardır – organizasyonal, semantik ve teknik:
1. Organizasyonal birlikte çalışabilirlik – aynı zamanda legal, süreç veya işbirliğine dayanan birlikte çalışabilirlik olarak da bilinir
– değişik organizasyon, bölge ve ülkeler arasında kesintisiz bilgi akışı için gereken daha geniş bir hukuksal, politik ve süreç
çevresini ve çift taraflı işbirliğini ifade eder.
2. Semantik birlikte çalışabilirlik ise takas edilmiş bilginin tam anlamının diğer bir sistem veya uygulama için yorumlanabilir
olmasını tarif eder.
3. Teknik birlikte çalışabilirlik, iki veya daha çok BİT uygulamasının birbirinden veri kabul etmesi ve harici bir kullanıcının
müdahalesine gerek kalmadan belli bir görevi layıkıyla yapmasını tarifler
BOTH ENDS EXCHANGE,
UNDERSTAND AND ACT ON THE DATA RECEIVED
DOCTOR
HOSPITAL
PATIENT
AMBULANCE
ORGANISATIONAL
INTEROPERABILITY
Legal
Cooperative
framework
workflows
Standards
Policies
and profiles
SEMANTIC
INTEROPERABILITY
Standards
Clinical
and profiles
procedures
Terminologies
Medical
TECHNICAL
guidelines
INTEROPERABILITY
Transport
Standards
protocols
Services and
Profiles messages
Health
metadata
DOCTOR
INSURANCE
HOSPITAL
PATIENT
AMBULANCE
PHARMACY
ORGANISATIONAL INTEROPERABILITY
is the will and ability to work together and
exchange information. It depends on the
overarching environment composed of laws,
policies, and cooperation agreements
SEMANTIC INTEROPERABILITY allows
both sides to understand the meaning of the
information exchanged across cultural and
linguistic barriers
TECHNICAL INTEROPERABILITY enables
the exchange of information from a technical
standpoint and guarantees:
t data security and privacy
t data integrity
t access to relevant data associated
with an identified patient
INSURANCE
PHARMACY
36 European Commission, Consultation for an eHealth Action Plan, Glossary of terms http://ec.europa.eu/information_society/activities/health/glossary_of_terms
1/06/14 21:42
6. BÖLÜM
LABORATUAR BİLGİ PAYLAŞIMI
Laboratuvar bilgi Paylaşımı, bir bölge veya ülke içinde bulunan bağlı hastaneler ve sağlık kuruluşlarının laboratuvar raporlarının
ve test sonuçlarının güvenli bir şekilde paylaşımını (yayınlama, bulma ve erişim) desteklemektedir. Bu sistem sayesinde ayaktan
bakım hizmeti veren kuruluşlar, hastaları için yeni laboratuvar testlerine çevrim-içi kolay erişim sağlarken daha önceki testlerle
karşılaştırılmasını ve test tekrarının önlenmesini sağlar.
ENVANTER
Envanter, kullanılmaya devam edilen mevcut teknoloji, bilgisayar sistemleri, uygulama programları ve teknolojik altyapıdan oluşur.
Daha yeni bir teknoloji, daha etkin yöntemler mevcut olsa da envanter halen ihtiyacı karşılamaktadır.
TIBBI GÖRÜNTÜLEME BİLGİ PAYLAŞIMI
Tıbbi görüntüleme bilgi Paylaşımı, bir bölge veya ülke içinde bulunan bağlı hastaneler ve sağlık kuruluşlarının raporların ve
görüntüleme çaışmalarının güvenli bir şekilde paylaşımını (yayınlama, bulma ve erişim) desteklemektedir.
Bu sistem sayesinde ayaktan bakım hizmeti veren kuruluşlar, hastaları için yeni görüntüleme sonuçlarına çevrim-içi kolay erişim
sağlarken daha önceki testlerle karşılaştırılmasını ve test tekrarının önlenmesini sağlar.
mSAĞLIK – MOBİL SAĞLIK
Mobil Sağlık veya mSağlık, eSağlık hizmetlerinin ve bilgisinin mobil ve kablosuz teknolojilerle iletildiği şekline verilen addır. eSağlık’a
benzer şekilde (ki onun bir parçasıdır) çok sayıda sağlıkla ilgili hizmeti destekleyen geniş perspektifte teknolojiyi tanımlar ama kendi
başına ayrı bir kategori değildir. Mobil teknolojiler, sağlık, sosyal bakım, wellness ve önleyici sağlık gibi geniş bir alanda kullanılırlar
ve teletıp, telesağlık ve telebakımın önemli bir parçasıdırlar.
HASTA ODAKLI BAKIM
Hastalar, aileleri (uygun olduğunda) ve hekimler arasında ortaklık sağlayan bir sağlık sistemidir. Böylece kararlar hastaların istek,
ihtiyaç ve tercihlerine saygı gösterilerek verilir ve hastalar kendi tedavilerine katkıda bulunabilecek ve kararlara katılacak kadar
eğitim ve desteğe sahiptirler.
HASTA KÜTÜĞÜ
Hasta kütükleri, belirli bir teşhis, durum veya işlemi olan hastalarla ilgili ikincil veri deposudur. En basit şekli ile, hastalık kayıtları,
herhangi bir hekim tarafından kutu içinde muhafaza edilen kart sisteminden oluşabilir. Genellikle, kayıtlar farklılık gösterir, öyleki
küçük bir grup hekim tarafından ulaşılabilen basit bir excel tablosundan, internet üzerinden çalışan, birçok kurum ve kişi tarafından
kullanılabilen karmaşık veri tabanlarına kadar. Kalite hedeflerine ulaşmak için belli testleri kontrol etmesi için doktorlara (hatta
hastalara) hatırlatmalar gönderir.
Hasta kütükleri oluşturmak, Elektronik Tıbbi kayıt / Elektronik Hasta kayıtlarını oluşturmaktan daha kolaydır. ETK/EHK sistemi, bir
hekimin takip ettiği tüm hastaların kayıt altına alınmasını sağlarken, hasta kütüğü sadece belirli bir hastalığı olan küçük bir grup
hastayı takip edebilmektedir.
HASTANIN KENDİNİ YÖNETMESİ
Hastanın vasıflarını ve kendine güvenini artırmak için sağlık personeli tarafından verilen sistemli eğitim ve destektir. Sağlık
sorunlarını yönetirken, ilerleme ve sorunlarla ilgili düzenli değerlendirme, hedef koyma ve sorun çözme desteği sağlanır. Kendi
kendine yönetim desteği; astım, kalp ve damar hastalıkları, depresyon, şeker hastalığı, kalp yetmezliği ve migren gibi hastalıkları
olan hastalara yardımcı olabilir. İlave olarak, bu sistem, ilaç yönetimi veya hastalık önleme ve sağlıklı yaşam gibi sağlıkla ilgili
aktivitelerde de hastaları destekler.
1/06/14 21:42
6. BÖLÜM
HASTA ÖZETİ
Hasta Özeti, Elektronik Tıbbi Kayıtın alt kümesidir.
Hasta özeti, bir hastanın elektronik sağlık veri seti olarak kullanabileceğimiz kısa, özlü bir klinik dökümandır. Elektronik hasta özetinin
birincil kullanımı, beklenmedik veya programlanmamış bir bakım (acil bir durum veya kaza halinde) ihtiyacında veya planlanmış bir
durumda (hasta başka bir bölgededir ve rutin doktorunun haricinde başka bir sağlık çalışanına danışmak durumundadır) doktora
ihtiyacı olan temel ve anlaşılabilir sağlık veri setinin sağlanmasıdır.
Hasta Özeti; detaylı tıbbi özgeçmiş, klinik durumun detayları veya kullandığı ilaçların detaylı bilgilerini içermez. İçerdiği bilgiler
şöyledir:
tHastanın genel bilgileri (zorunlu)
tTıbbi özet (zorunlu)
tAldığı ilaçlar özeti (zorunlu)
Bir hastanın bir taneden fazla elektronik hasta özeti bulunabilir.
epSOS tanımı: http://www.epsos.eu/faq-glossary/glossary.html?tx_a21glossaryadvancedoutput_pi1%5 Bchar%5D=p&cHash=a
6f1fa3be9712f8a355813734283d2ee
KİŞİSEL SAĞLIK KAYITI
Kişisel Sağlık Kayıtı – veya KSK -, bireyin kendisi tarafından oluşturulup takip edilen sağlık kayıtıdır. Elektronik hasta kayıtı veya
elektronik tıbbi kayıt gibi diğer sağlık kayıtları ise bir hekim, hastane veya sağlık kuruluşu tarafından oluşturulur.
KİŞİSEL SAĞLIK SİSTEMLERİ (KSS)
Kişisel sağlık sistemi, nerede olurlarsa olsunlar, kişilerin kendileri ile ilgili teşhis, tedavi, bakım, hastalık önleme ve hayat
tarzı yönetimini de içeren, süreklilik arzeden, belli kalitede ve kişiselleştirilmiş sağlık hizmetleri almasına yardımcı olur. KSS
aşağıdakilerden oluşur:
tAkıllı çevre ve/veya vücut cihazları (giyilebilir, taşınabilir veya deri altına implante)
tToplanan bilginin akıllı işlenmesi
tSağlık çalışanlarından veya direkt olarak cihazlardan bireylere aktif geri dönüş
KİŞİYE ÖZEL TEDAVİ
Sağlık hizmetlerinin kişiye özel uyarlandığı bir sağlık modeli olup, tüm kararlar ve uygulamalar hastaya özeldir. Son zamanlarda,
hastanın koruyucu bakımını veya tedavisini seçmek veya en iyi şekilde uygulamak için hastanın genetik ve diğer bilgilerinin
kullanılmasını kapsamaktadır.
Kişiye özel tedavi yakın zamana kadar kişisel bakımı şekillendirirken; hastanın soygeçmişi, bulunduğu sosyal ortamlar, çevre ve
davranışları ile sınırlıydı. Günümüzde ise, hastanın hastalığa karşı hassasiyetini ve tedaviye karşı olası tepkisini anlamak üzere
kişinin genetik yapısına uzanmış durumdadır.
“omics” (genomikler, proteomikler ve metabolomikler) araştırması; genlerin, proteinlerin ve metabolik yolların insan fizyolojisine
etkilerini, bu yollardaki değişkenliklerin hastalıklara karşı hassasiyet oluşumuna katkısını incelemektedir. Bu alanların, teşhis
yöntemlerine, ilaç üretimine ve bireyselleştirilmiş tedaviye yeni açılımlar getireceği ümit edilmektedir.
PROFİL
Profil, belirli bir vaka için kullanılmak üzere, mevcut standartların içinden seçilen özelliklerin ve tercihlerin karışımıdır. Değişik ürün
ve uygulamalar arasında uyumu sağlamak için oluşturulmuştur.
İKİNCİL KULLANIMLI KLİNİK DIŞI SİSTEMLER
İkincil kullanımlı klinik dışı sistemler aşağıdakileri içermektedir:
tSağlık portalleri veya çevrimiçi sağlık bilgi hizmetleri gibi, hastaların/ vatandaşların sağlık okuryazarlığını ve sağlığın geliştirmesini
artıran sistemler.
tAraştırmacılar için ve toplum sağlığı veri toplama ve analiz çalışmaları için geliştirilen özel sistemler (Bulaşıcı hastalıklar, ilaç
geliştirme ve sonuç analizleri için bioistatistik programları)
1/06/14 21:42
6. BÖLÜM
HİZMET BAZLI YAZILIM (SaaS)
“Talebe bağlı yazılım” olarak da bilinen “hizmet bazlı yazılım”, internet üzerinde ve/veya LAN veya kişisel bilgisayarda güvenlik
duvarı arkasında çalışmaya programlanmış bir yazılımdır. Bu sistemi sunanlar, hizmeti ücretsiz verebilecekleri gibi, abonelik usulü
ve ‘kullandıkça öde’ prensibi ile lisanslayabilirler. Tüketiciye uygulama sunulan bu yaklaşım, kullanılan tüm teknolojinin ‘bulut’
içinde olduğu kullanım bilişimi modelini oluşturur.
STANDART37
Standart, kararlaştırılmış, tekrarlanabilen iş yapış şeklidir. Kural, kılavuz veya tanım olarak kullanılabilecek teknik özellikleri veya
kesin kriterleri içeren yayınlanmış bir belgedir.
YAPILANDIRILMIŞ VERİ
Hasta adı, teşhis ve tedavi gibi değişik özelliklerin bir bilişim teknolojisi sistemi tarafından algılanabileceği organize verilere verilen
addır.
ÖZGÜN KİMLİK
Sağlıkta özgün kimlik, bir sağlık müşterisine (hastalar) veya sağlık hizmeti veren sağlık sunumcularına ve kuruluşlarına tahsis
edilmiş özel bir numaradır. Bu kimlikleri vermenin amacı bireylere ve kurumlara, doğru sağlık bilgisinin, doğru kişiyle eşleşmesinin
güvence altına almaktır.
KULLANIM SENARYOSU
Sağlıkta kullanım senaryosu, eSağlık bilgi alışverişine sebep olan bir soruna veya gereksinime verilen addır. Senaryo, gerçek
dünya gereksinimlerinden ilgili olanları tanımlamaya yardımcı olur. Kullanım senaryosu tanımları, teknik ayrıntılardan bağımsızdır
ve klinik yaşamdaki eylem ve bilgi akışı üzerine odaklanır. Birlikte çalışabilirliği sağlamak için her senaryo için profiller oluşturulur.
eSağlıkta en yaygın kullanılan senaryolar; hasta özeti, eReçete, tıbbi görüntü alışverişi ve laboratuvar sonuç alışverişi ile ilgili çift
taraflı bilgi akışıdır.
tKLİNİK SENARYOLAR: Bilgisayar menşeili terimler yerine klinik yaşamın senaryolarına ve terimlerine denk gelir.
tEKNİK SENARYOLAR: Bazı teknik ölçüm ve bileşenleri de kapsayan uygulama senaryolarını tanımlar.
37 BSI, http://www.bsigroup.com/en/Standards-and-Publications/About-standards/What-is-a-standard/
1/06/14 21:42
6. BÖLÜM
BÖLÜM 3: HASTANE BİLGİ SİSTEMLERİ (HBYS)
Hastane Bilgi Sistemleri, bir hastanenin idari ve finansal (hasta yönetimi, finansman, muhasebe, lojistik, insan kaynakları, malzeme
yönetimi, v.s.) süreçlerinin yönetilmesini sağlar. Kağıt bazlı bilgi işleme ilave olarak veri işlem cihazlarını da içerir. Hastane Bilgi
Sistemleri; iş süreçleri destek sistemlerini, finans ve muhasebe sistemlerini, lojistik ve kaynak sistemlerini ve hasta idari sistemlerini
içerir. .
3.1. İŞ SÜRECİ DESTEĞİ
Bir hastanenin iş süreçlerini desteklemek için geliştirilen sistemlerdir. İş kararlarını iyileştirmek için işle ilgili bilgileri toplamaktan,
entegrasyonundan, analizinden ve sunulmasından sorumludur.
İŞ ZEKASI SİSTEMLERİ
İş zekası sistemleri, gerçek tabanlı/veriye dayalı karar destek sistemlerini kullanarak işle ilgili karar alma mekanizmalarını
iyileştirmeye yönelik olarak kullanılan teknoloji, uygulama ve icraata verilen addır. İş zekası sistemleri, klinik veri tabanından ve
işletme verilerinden derlediği bilgilerle iş faaliyetlerinin geçmişi, güncel durumu ve gelecek projeksiyonları ile ilgili görünümler
sunar.
Gelişen entegre klinik/finansal iş zekası sistem yaklaşımı, geleneksel kaynakları (insan kaynakları, maliyet muhasebesi ve finansal
raporlama gibi) bilgisayar tabanlı hasta kayıtları/tıbbi kayıtlardan oluşan zengin klinik verilerle bir araya getirir. İş zekası sistemleri,
bir veri tabanından çok daha fazlasıdır. Amacı, iş/klinik süreçleri ve tüm ilgili çıktıları (klinik, finansal, vs) etkileyecek ve iyileştirecek
bir bakış açısı sağlamaktır. İş zekasının gerçek zamanlı, anlık boyutu da vardır. Sonuçlar tahmine dayalı veya bağlantılı olabilir.
KLİNİK BİLGİ DEPOLAMA SİSTEMİ
Klinik bilgi depolama sistemleri, hasta bazlı klinik bilgilerden oluşan bütünleşmiş sistemlerdir. Yönetsel klinik karar alma, performans
analizi veya araştırmaları desteklemek amacıyla tasarımlanmışlardır. Bu sistemler, veritabanı platformları ve entegrasyon
standartları tabanlı bağımsız çözümler olabildikleri gibi bir EHK/ESK çözümü ile entegre olabilir veya Norveç ve İsveç’de olduğu
gibi bölgesel seviyede inşa edilmiş olabilirler. Her üç biçimde de klinik bilgi depolama sistemleri Master Hasta İndeksine bağlıdır.
KALİTE YÖNETİM SİSTEMLERİ (KYS)
Aynı zamanda Güvence Yönetim sistemleri olarak adlandırılır. KYS klinik bakımın uçtan uca bütün performansını ve kalitesini takip
eder. Bunu, ayrıntılı klinik eylemler, örnekler ve parametrelerin bilgilerinin analiz ederek ve karşılaştırarak yapar. Kalite yönetimi/
güvence bilgi sistemleri aynı zamanda uyumluluk/denetim özellikleri de taşıyabilir; mesela belgelenen bakımın, bakımı veren
kuruluşa uygunluğu sorgulanabilir. Gerçek zamanlı, anlık boyutu da vardır. Sonuçlar koruyucu veya düzeltici nitelikte olabilir.
3.2. FİNANS & MUHASEBE SİSTEMLERİ
Hastanelerin finansman ve muhasebe departmanlarının finans ve muhasebe süreçlerini yönetmesi için geliştirilmiş bilgi sistemleridir.
Diğerlerine ilaveten, kodlama bilgi sistemleri, finansal muhasebe ve denetim bilgi sistemlerini içerir.
KODLAMA BİLGİ SİSTEMLERİ
Kodlama Bilgi Sistemleri, hastaların fatura işlemleri, sigorta talepleri, eylem analizi ve maliyet muhasebesi için klinik hizmet
bilgilerinin toplanması ve kodlanması için kullanılmaktadır. DRG yönetim özellikleri içerebilir. Personelin faturalama ve geri ödeme
1/06/14 21:42
6. BÖLÜM
işlemlerini etkin bir şekilde yapabilmeleri için iş süreçleri ve teşhisi sağlayan tam ve doğru kodlama ve kod değişikliği yapmalarını
mümkün kılar. Nadiren tek başına çalışan sistemlerden oluşurlar, her ülkenin kodlama iş akışı sürecine göre (mesela Almanya’da
kodlama hekimler tarafından girilmektedir) ya hasta yönetim sistemleri veya direkt olarak Elektronik Hasta Kayıtı/Elektronik Tıbbi
Kayıt (EHK/ETK) bağlı olarak çalışır. Kodlama bilgi Sistemleri genel olarak bakım yönetimi ile ilişkilendirilir ancak aynı zamanda
klinik amaçlı veya araştırma için üretilmiş özel koda sahip klinik baülantı da içerebilir.
FİNANSAL MUHASEBE & DENETİM BİLGİ SİSTEMLERİ
Finansal muhasebe ve denetim bilgi sistemleri, alacak hesapları (AH), borç hesapları (BH), genel hesap defteri (GHD), faturalama,
stok/mal sayımı, sipariş talebi ve sipariş formu, borç tahsili, masraflar, soruşturmalar, bordro, puantaj, kontrol ve finansal raporlama
gibi bir çok işletme modülleri dahil olmak üzere muhasebe hareketlerini kayıt edip değerlendirir. Kodlama bilgi sistemleri bunun bir
parçası olabilir veya ayrı bir bilgi sistemi olarak da oluşturulabilir. Finansal muhasebe ve denetim bilgi sistemleri bağımsız çalışan
bir sistem olabilir veya İşletme Kaynak Planlama (ERP) sisteminin bir parçası olarak da çalışabilir.
3.3. LOJİSTİK VE KAYNAK SİSTEMLERİ
Bir hastanenin lojistik ve kaynaklarının yönetimi için geliştirilen bilgi sistemleridir. Diğerlerine ilave olarak, işletme kaynak planlama
sistemi, insan kaynakları yönetim sistemi, tedarik zinciri yönetim sistemi, vd içerir.
İŞLETME KAYNAK PLANLAMA SİSTEMİ (ERP)
İşletme Kaynak Planlama sistemleri, insan kaynakları ve bordro yönetimi, malzeme yönetimi, tedarik zinciri yönetimi, finans ve
muhasebe yönetimine ilave olarak müşteri ilişkileri yönetimi (CRM) gibi bir çok işletme uygulamasını bir araya getirerek otomatik
ve entegre işletme bilgisi ve farklı operasyonal alandan veri raporları sağlar.
İŞLETME ve CİHAZ YÖNETİM SİSTEMİ
İşletmenin ve cihazların kontrolü ve izlenmesi, kurulumlarının tarifi ve takibi, klinik altyapının sürdürülmesi ve kaynak kullanımının
optimize edilmesini sağlar. Buna ek olarak, seçim ve temin etme sürecini, bakım ve onarım başlangıcından yönetmelikler ve
kurallar çerçevesinde cihazların hizmetten çıkarılıp imhalarına kadar olan süreci yönetir. Tek başına işleyen sistemler/araçlar
olarak (mesela Tıbbi Ekipman Yönetimi Sistemleri - MEMS; İşletme Yönetim Sistemleri - FMS) veya İşletme Kaynak Planlama
Sisteminin (ERP) bir parçası veya Hastane Bilgi Sisteminin bir parçası olarak çalışabilir. Bu sistemler, ana klinik sistemler ile
bağlantılı olmak zorundadır (siparişler vs.)
İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİM SİSTEMLERİ (IKYS)
İnsan Kaynakları Yönetim Sistemleri personelin idaresini yönetir, personel planlama/nöbetlerin ayarlanması, çalışma süresi ve
puantaj takibi, çalışan verimliliğinin ölçülmesi, bordro ve kontrol sistemlerini içerir. Bireysel fonksiyonları, tek başına çalışan bir
çözüm olabilir veya işletme kaynak planlamasının (ERP) bir parçası olabilir. Devlet tarafından işletilen sağlık sunumu sistemlerinde
(ulusal sağlık sistemi, vs) IKYS hükümet sisteminin bir parçası olabilir.
TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ / MALZEME YÖNETİM SİSTEMLERİ (TZY)
Tedarik zinciri yönetim sistemleri, tüm malzemelerin satın alma noktasından tüketimine kadar olan süreç içinde sevkiyat,
depolanma, planlama, uygulama ve kontrol süreçlerini yönetir. Ana faaliyetler: satın alma talebi değerlendirilmesi, sayım yönetimi,
depo/malzeme yönetimi, tedarikçi ilişki yönetimi/kaynak yönetimi. TZY tek başına çalışan bir sistem veya İşletme Kaynak Planlama
sisteminin (ERP) bir parçası olabilir. Tek başına işleyen sistemler/araçlar İşletme Kaynak Planlama (ERP) sisteminin bir parçası da
olabilir. TZY, ana klinik sistemler ile bağlantılı olmalıdır (siparişler, vs.)
1/06/14 21:42
6. BÖLÜM
3.4. HASTA YÖNETİM SİSTEMLERİ
Hasta Yönetim Sistemi, hastalarla olan idari süreçleri yönetmek için geliştirilmiştir ve hastane bilgi sistemlerinin ilk bileşenlerindendir.
Hasta yönetim sistemleri hastaneye yatış, taburcu ve nakil sistemleri, ana hasta fihrist sistemleri, hasta ilişkileri yönetim sistemleri,
kritik kaynakların veya işletme sistem takvimi gibi programları içerir.
HASTANEYE YATIŞ, TABURCU VE TRANSFER SİSTEMLERİ
Aynı zamanda kayıt sistemleri olarak adlandırılan bu sistem, ön-kayıt, hasta özgeçmişi (idari), hasta yatış ve taburcu transfer
işlemlerini içerir. Bu sistemler nadir olarak tek başına işleyen sistemlerden oluşur, çoğunlukla genel Hasta Yönetim Sisteminin bir
parçasıdır.
ANA HASTA FİHRİST SİSTEMİ (AHFS)
Bu sistem, hasta kimliği ve tüm hastaların tekil ana fihristini idame ettirir. Bir kurumdaki (hastane veya hastane grubu) tüm
hastaları kimliklendirir ve bağlı bir bilişim sisteminde yetkili kullanıcılar tarafından hasta bilgilerinin güvenli biçimde paylaşılmasını
sağlar. Sistem seçilmiş hastalar için ilave arama fonksiyonu sağlar ve tam isim, parçalı isim, adres, kimlik numaraları, vs’den
hastayı tanımlar. Bu sistemler nadir olarak tek başına işleyen sistemlerden oluşur, genellikle Hasta Yönetim Sisteminin veya EHK/
ESK’nın bir parçasıdır. Hasta Fihrist Sistemi, tekil bir kuruma uygunken Ana Hasta Fihrist Sistemi, çoklu sağlık kurumları içinde
çalışır. Sistem içinde dosyaların düzgün karşılaştırılmasını ve bulunmasını sağlamak için tek başına çalışan bir AHFS tüm sistemler
arasında entegrasyonu sağlar, milyonlarca dosya içinde gerçek zamanlı kimliklendirmeyi ve değişik sistemlerden veri toplanmasını
sağlar.
HASTA İLİŞKİLERİ YÖNETİM SİSTEMİ (HIYS)
Hastanın ihtiyaçlarını ve tercihlerini belirlemek için kullanılan bilişim teknolojisi araçlarıdır. Bunu yaparken hasta demografik
bilgilerinden merkezi bir görüntü sunar. HIYS, sağlıkta Müşteri İlişkileri Yönetiminin (CRM) prensiplerini kullanır. Tek başına çalışan
bir sistem olabileceği gibi, bir Hasta Yönetim Sisteminin veya bir ERP sisteminin parçası olabilir. Kişisel ihtiyaçlara yönelik karışık
bir bağımsız sistem (hasta sorguları, ePosta gibi doğrudan pazarlama eylemleri, vs) olma ihtimali de vardır.
KRİTİK KAYNAKLARIN veya KURUM SİSTEMLERİNİN PROGRAMLANMASI
Hasta randevu sistemleri, belli bir hasta için bütün bakım elemanı kaynaklarının programlanmasını koordine eder. Hastalar ve
sağlık çalışanları için diğer randevularla çakışmaları ortaya çıkarır. Hastane çalışanları, kritik kaynaklar (yatak, ameliyathane,
vs), malzemeleri (teşhis cihazları) içerdiği gibi, hazırlık gereksinimleri (anestezi konsültasyonu) ile de ilgilidir. Nadiren tak başına
çalışan bir sistemdir ve genelde Hasta Yönetim Sisteminin bir parçasıdır. İşletme Kaynak Planlamasının (ERP) bir parçası olduğu
durumlarda klinik ve işletme randevu sistemini destekler. Hasta randevu sistemleri genel olup acil/ameliyathane/yoğun bakım
randevu sistemleri gibi özelleştirilmiş randevu sistemlerinden farklıdır. Aynı zamanda kaynak planlaması veya departman planlama
sistemlerinden de farklılaşmıştır.
1/06/14 21:42
6. BÖLÜM
4. BÖLÜM: KLİNİK BİLGİ SİSTEMLERİ (KBS)
Klinik Bilgi Sistemleri, bir hastanenin klinik yapılanmasının yönetilmesi için hazırlanmış kapsamlı ve entegre bilgi sistemlerini ifade
eder.
Klinik Bilgi Sistemleri, hasta verilerini arşivleyerek, hasta verilerine erişimi hızlandırarak ve tıbbi kararlar verirken hekimleri
yönlendirerek sağlık hizmetlerinin verimliliğini arttırmayı amaçlar.
Klinik Bilgi Sistemleri; bilgisayarlı hekim talimat girişi, tıbbi doküman yönetim bilgi sistemleri, elektronik hasta kayıtı bilgi sistemleri
gibi ana faaliyet konulu bir veya daha fazla yazılım programından oluşabilir. Buna ilaveten tıbbi disiplinlere ait alt-sistemler (mesela,
onkoloji bilgi sistemleri, ortopedik bilgi sistemleri) veya hizmet bölümleri (mesela Laboratuvar Bilgi Sistemleri, Radyoloji Bilgi
Sistemleri) gibi çeşitli alt sistemleri de içerebilir.
Klinik Bilgi Sistemleri, klinik bilgi ve karar destek sistemlerini, klinik talimat iletişim yönetim sistemlerin, tıbbi kayıt sistemlerini ve
mediko-teknik hizmet bölümü sistemlerini içerir.
4.1. KLİNİK BİLGİ, KARAR & SÜREÇ DESTEK BİLGİ SİSTEMLERİ
Bu sistemler, dinamik bireysel hasta sağlık gözlemlerini tipik bir klinik bilgi yönetim sistemi ile birleştirerek sağlık uzmanlarının
karar verme sürecini desteklemek için geliştirilmiştir. Diğer klinik karar destek sistemlerine ek olarak, klinik iş akışı yönetim
sistemlerini bünyesinde barındırır.
KLİNİK BİLGİ YÖNETİMİ & KLİNİK KARAR DESTEK SİSTEMLERİ (KKDS)
Klinik Karar Destek Sistemleri, dinamik bireysel hasta gözlemleri (mesela elektronik hasta kayıt bilgileri) ile tipik bir klinik bilgi
yönetim sistemini (mesela uzman desteği ile geliştirilen kurallar seti ve kanıta dayalı tıp) birleştirerek hekimlere ve diğer sağlık
çalışanlarına karar verme sürecinde destek olması için geliştirilen etkileşimli bilgisayar programlarından oluşur.
Karar Destek Sistemleri, Kural motoru da denen bilgi yönetim sistemine dayanır. Kural motoru, harici bilgi kaynaklarından elde
edilen ve son kullanıcılar tarafından geliştirilmiş karmaşık kural setlerinin sürdürülmesinden sorumludur. Kural motorlarının bir
diğer görevi, elektronik hasta kayıtı sistemlerini insan bilişsel kapasitesinin ötesine geçirmek ve işlerliğini artırmaktır. Sağlık
bilgi yapısının eriştiği nokta, ilgili insanın takip edebileceğinin çok ötesine geçtiğinden modern tıptan yararlanabilmek için kural
motoruna adapte edilmiş klinik karar destek sisteminin kullanılması önemlidir.
KLİNİK İŞ AKIŞI YÖNETİMİ BİLGİ SİSTEMLERİ (KİAYS)
Klinik İş Akışı Yönetimi Bilgi Sistemleri multidisipliner klinik süreçlerini en iyi şekilde koordine eder. Bunu yaparken her hastayı
bireysel bakım programı dahilinde hastaneye girisinden taburcu olana kadar hastanedeki hareketlerinin bütünsel görüntüsünü
klinik karar destek sistemine bağlar. Bu aşamada kullanıcılar tarafından yaratılan klinik ve işlemsel iş süreçlerini destekleyen kural
motorlarını devreye sokarak grafik tasarım araçlarını kullanan bilimsel literatüre destekte bulunur. Kanıta dayalı tıp çalışmalarını
destekler ve bir organizasyonun klinik aktivitelerini optimize etmesi için gerekli altyapıyı sağlar.
Bu sistemler, temel tedavi planlama yazılımı veya değişik klinik bilgi çözümlerine entegre departman çözümleri gibi bağımsız
yazılımlar da olabilir ya da Hastane bilgi sistemi/klinik bilgi sistemi içinde bilgi yönetim sistemi ve karar destek sistemine tam
entegre bir yazılım olabilir.
HASTALIK YÖNETİMİ BİLGİ SİSTEMLERİ
Hastalık Yönetimi Bilgi Sistemleri, bir veya daha fazla kronik hastalığı olan hastaların sağlık çalışanı tarafından yönetilmesine
destek olur. Elektronik Hasta Kayıtlarından farklı olarak bu sistemler, hastanın tüm bilgilerini kayıt etmez, sadece kronik hastalığa
ve koruyucu bakıma odaklanır. Hastalık Yönetim Bilgi Sistemlerinin kullanımı ve kavramı pek yaygın olmadığı için henüz nispeten
yeni ve sınırları bıraz daha belirsizdir. Bu nedenle, sıklıkla “Hastalık Bazlı Kayıt” ile karıştırılmaktadır.eLEARNING APPLICATIONS
1/06/14 21:42
6. BÖLÜM
ÇALIŞANLAR İÇİN eÖĞRENME PROGRAMLARI ve ÇEVRİMİŞİ EĞİTİM
eÖğrenme, profesyonel eğitim ve öğrenme için gerekli olan eğitim dokümanlarının dağıtımı ve sunumunu sağlar. eÖğrenme çok
sayıda teknoloji ve medya ortamı kullanarak (genelde dijital medyayı kullanır, burada bilgisayar ve web tabanlı olarak tanımlanmıştır)
geniş çapta formlar ve uygulamaları kapsar.
4.2. KLİNİK TALİMAT İLETİŞİMİ YÖNETİMI BİLGİ SİSTEMLERİ
Sağlık uzmanları ve hastane bölümleri arasında klinik talimatların oluşturulup paylaşılması için tasarlanmış sistemlerdir.
KLİNİK TALİMAT GİRİŞİ ve SONUÇ RAPORLAMA/BİLGİSAYARDAN HEKİM TALİMAT GİRİŞİ (BHTG)
Klinik Talimat Girişi/Sonuç Raporlama bilgi sistemleri, hasta hizmetleri ya da tedavisi için (ilaçlar, işlemler, muayeneler, hemşire
bakımı, diyetler, laboratuvar testleri, vs. yi iceren) klinik hizmet talimatlarının oluşturulmasını sağlar - bu talimatın sonucu olan
klinik belgelerin otomatik dağıtımını da gerçekleştirir. Talimat girişi ve sonuç raporlama, ya bağımsız bir çözüm olabilir ya da RBS,
LBS, veya HBYS’nin bir parçası olabilir.
Bilgisayarlı Doktor Talimat Giriş sistemleri benzer fonksiyonlara sahiptir. İlave olarak,elektronik imza, iş akışı ve kural motoru
fonksiyonlarını barındırır.
REÇETE BİLGİ SİSTEMLERİNİN ELEKTRONİK İLETİMİ (RBS)
Bu sistem, ilaçların siparişi, hazırlanması ve idaresini içeren uçtan uca bir ilaç yönetimi programıdır. Bunlar sadece reçetelerin
yönetilmesi ile ilgili sistemler olduğu için karar destek fonksiyonu içermezler. Bağımsız bir çözüm olabileceği gibi, eczane bilgi
sisteminin bir parçası da olabilir.
eREÇETE SİSTEMİ
eReçete Sistemi de, ilaçların siparişi, eczanede hazırlanması, ve idaresi gibi tüm ilaç yönetim süreçleri içerir. RBS’den farklı
olarak daha da ileriye giderek ilaç idari kayıtlarını günceller. Hasta özgeçmişini ve tavsiye edilen dozları göstererek hekimlere daha
kapsamlı karar desteğini sağlar. Sıklıkla, mobil cihazlar, barkod ve otomatik ilaç sistemleri gibi diğer teknolojilerle beraber çalışır.
eReçete bağımsız bir program olabileceği gibi, Ezcane Bilgi Sistemlerinin bir modülü de olabilir.
4.3. TIBBİ KAYITLAR / ELEKTRONİK HASTA KAYIT BİLGİ SİSTEMLERİ
Hasta hakkındaki bilgileri elektronik bir dosyada kayıt ve/veya muhafaza eden sistemlerdir. Bunlar, dijital dikte ve yazıya geçirme
bilgi sistemleri, elektronik hasta kayıtları ve tıbbi doküman yönetim sistemlerini içerir.
DIJITAL DİKTE VE YAZIYA GEÇİRME BİLGİ SİSTEMI
Dijital Dikte Bilgi Sistemi, sesli kayıt edilmiş olan notların ve raporların yönetimini sağlar. Hekimin ve/veya diğer sağlık hizmeti veren
uzmanların dikte ettikleri ses kayıtlarını bilgisayar yazısı formatına çevirir.(mesela, tıbbi yazıya dönüştürme). Bağımsız çalışan dijital
ses kayıt yazılımı ve ses tanıma programı olabilir veya entegre bir dijital dikte ve yazıya çevirme iş süreci programı olabilir.
ELEKTRONİK HASTA KAYITI (EHK)/ELEKTRONİK TIBBİ KAYIT (ETK)
Elektronik Hasta Kayıtı (EHK) Elektronik Tıbbi Kayıt (ETK), Bilgisayarlı Hasta Kayıtı (BHK) birbirlerine benzer tanımlardır. Hastane
veya muayenehane gibi bir sağlık kurumunda, münferit bir hastanın tıbbi kayıtının dijital bir ortamda oluşturulup takip edilmesini
1/06/14 21:42
6. BÖLÜM
içeren bir uygulamadır (Şahsın kendisi tarafından oluşturulup takip edilen kişisel sağlık kayıtından (KSK) farklıdır). Bu kayıtlar detaylı
veya özet bilgiler içerebilir; buna demografik bilgiler, tıbbi özgeçmiş, verilen ilaçlar, alerjiler, aşılama durumu, laboratuvar tahlil
sonuçları, radyolojik görüntüler ve faturalama bilgileri dahil olabilir.
EHK/ESK’ların amacı, otomasyonu ve iş akışının sağlık bakım planı içinde dağıtımını sağlayan tam bir hasta kayıtının ortaya
çıkarılması ve kanıta dayalı karar desteği, kalite yönetimi ve sonuç raporlaması sayesinde güvenliğin artırılmasıdır.
İlk teşhis ve tedaviden, sürekli bakım planlanmasına kadar olan tam bir hasta merkezli dokümantasyon sağlayabilmek adına; EHK/
ETK birçok yer ve kaynaktan alınan elektronik sağlık kayıtları ve/veya sağlıkla ilgili değişik bilgilerden oluşur. Klinik terminallerdeki
grafik kullanıcı ara yüzü, yetkili sağlık hizmet sağlayıcısının, hastanın kayıtlarına terminale bağlı herhangi bir bölüm veya birimden
ulaşmasını, incelemesini ve güncellemesini sağlar. Tıbbi teknik cihazlar, hasta kayıtına otomatik olarak veri sağlayabilir. EHK/
ETK, klinik veri havuzu, klinik karar desteği, denetimli tıbbi deyimler, talimat giriş ve sonuçların raporlanması / CPOE, ve klinik
dokümantasyon uygulamalarından oluşan bir uygulama ortamına dahildir.
TIBBİ BELGE YÖNETİM BİLGİ SİSTEMİ (TBY)
Farklı farklı elektronik/dijital hasta dosyalarının bulunduğu merkezi bir havuzdur. (Mesela, bakım süreçleri, tahlil sonuçları,
teşhisler, sevkler, taburcu notları, vs). Dökümanlar, sayısallaştırılabilir (taranabilir) veya dijital formatta yaratılabilir. (bilgi sistemleri
tarafından) Tıbbi doküman yönetim sistemlerinin ana fonksiyonları, bilgisayar destekli doküman/dosya girişi, fihristleme, idare,
bireysel dokümanların/dosyaların saklanması ve ulaşılmasını içerir.
Bazı sistemlerin görüntü arşivleme özellikleri de mevcuttur. Tıbbi Belge Yönetim sistemleri, hastane bilgi sistemleri/Klinik bilgi
sistemlerinin (HBS/KBS) bir parçası olabilir.
4.4. TIBBİ-TEKNİK HIZMET BÖLÜMÜ SİSTEMLERİ
Bir hastanenin çeşitli hizmet departmanlarındaki klinik süreçlerini desteklemek için geliştirilen özel sistemlerdir. Buna, Laboratuvar
bilgi sistemleri, radyoloji bilgi sistemleri ve görüntü arşivleyen iletişim sistemleri (PACS) dahildir.
GELİŞMİŞ GÖRÜNTÜLEME BİLGİ SİSTEMLERİ
Gelişmiş görüntüleme bilgi sistemleri veya gelişmiş görüntü işleme araçları (mesela, 3 boyutlu MPR/MRI, CT/MR karşılaştırma,
Bilgisayar Destekli Karar (CAD) sistemleri) radyoloji, kardiyoloji, onkoloji, nöroloji, patoloji, ortopedi gibi tıp dallarında hekimin
ilgilendiği alanı görüntüleyerek karar verme sürecine destekler. Gelişmiş görüntüleme bilgi sistemleri, mevcut veri setlerinden
daha fazla bilgi çekme, klasik yöntemlere nazaran daha zengin bir anatomik görüntü sağlama, görüntülü veriden daha geniş bir
yorum çıkarma, Bilgisayar Destekli Karar Verme (CAD) ve diğer gelişmiş görüntüleme teknikleri gibi birçok farklı teknik ve metotla
çalışabilir.
KARDİYOLOJİ PACS
Kardiyoloji Görüntü Arşivleme ve İletişimi Sistemleri (PACS); networke bağlı dijital arşiv, çevrimiçi depolama bileşenleri, özel okuma
çalışma istasyonları, kardiyoloji görüntülerini depolayacak, yönetecek ve görüntüleyecek bir yazılımın bileşimi olarak tanımlanabilir.
Radyolojide olduğu gibi, kardiyoloji PACS’ı ve kardiyovasküler bilgi sistemleri her geçen gün daha entegre hale gelmektedirler.
KARDİYOVASKULAR BİLGİ SİSTEMLERİ (KVBS)
Kardiyovasküler bilgi sistemleri (KVBS); kardiyoloji bölümündeki süreçlerin otomasyonunu sağlayarak planlamayı, talimatları,
dokümantasyonu ve veri yakalama işlemini destekler. KVBS, bağımsız bir çözüm olabileceği gibi, Kardiyoloji PACS ile entegre
olabilir ya da Hastane/klinik bilgi sistemlerinin bir modülü olabilir.
1/06/14 21:42
6. BÖLÜM
ELEKTRONİK SAĞLIK KAYITLARI (ESK)
Elektronik Sağlık Kayıtları (ESK), hastanın sağlık bilgilerini içeren dijital formatta tutulan bir kayıttır. Bu kayıtlar; demografik bilgi,
tıbbi özgeçmiş, ilaç kullanımı ve alerjiler, aşılama durumu, laboratuvar tahlil sonuçları, radyoloji görüntüleri, hayati değerler, yaş
ve kilo gibi kişisel bilgiler ve faturalama detaylarını içeren, detaylı veya özet bilgi olabilir.
ACİL BİLGİ SİSTEMLERİ
Acil Bilgi Sistemleri, hastalara hızlı ve etkin bir şekilde müdahale etsinler diye, acil servis doktorları, hemşireleri ve çalışanları gibi
kritik görevlilere destek sağlayan bir yazılımdır. Hastanın güncel bilgilerine hemen ulaşım sağlayarak bakım yönetimi özellikleri
sağlar. Hastanın hastane girişinden çıkışına kadar, triaj ve izleme dahil olmak üzere gerekli olan bilgilere hemen ulaşılmasını
sağlar. Acil Bilgi sistemleri, bağımsız bir çözüm olabileceği gibi bir Hastane/klinik bilgi sisteminin modülü olabilir.
GÖRÜNTÜ VERİ MERKEZLERİ (GVM)
Görüntü Veri Merkezleri (GVM), farklı bölgelerde veya ülkelerde bulunan çoklu sağlık merkezleri arasında (örn. zincir hastaneler)
dahili veya harici, merkezi görüntü veri havuzu sağlar. Genellikle radyolojik veya radyoloji dışı görüntülerin, kendileri ile alakalı not
veya görüntü işleme hesaplamaları ve ilgili raporları ile birlikte depolanması ve arşivlenmesi için merkezi bir veri deposu sağlar.
Güvenli erişim ve yetkilendirme ile bilginin paylaşılmasının dışında bu merkezler network kesilmeleri, merkezi uzun süreli arşivler
ve afet kurtarma hizmetleri arasında ilişkiyi sağlar.
YOĞUN BAKIM BİRİMİ BİLGİ SİSTEMLERİ (YBBS)
Bu sistemler, yoğun bakım birimlerinde otomatik belgelendirme ve protokol müdahale yönetimi için otomatik fonksiyonlar sunar.
Sistem aynı zamanda hastadan klinik durum izlemesi yapan tüm tıbbi cihazlardan veri çıktısı alır. Talimat girişi, klinik belgelendirme
ve akış şemaları, karar destek ve sonuç raporlarını ihtiva eder. Geniş miktarda klinik gözlemi özetleyerek elektronik sağlık kayıtlarını
destekler. YBBS, bağımsız bir sistem olabileceği gibi, Hastane/klinik bilgi sistemlerinin bir modülü olabilir.
DAHİLİYE BİLGİ SİSTEMLERİ (DBS)
Dahiliye Bilgi Sistemleri, dahiliye bölümlerine otomatik fonksiyonlar sağlar. DBS, bağımsız bir sistem olabileceği gibi, Hastane/
klinik bilgi sistemlerinin bir modülü olabilir.
LABORATUVAR BİLGİ SİSTEMLERİ (LBS)
Laboratuvar Bilgi Sistemleri, laboratuvar bölümlerine işletme, klinik ve idari yönden komple bir destek sağlar. LBS, hematoloji,
histopatoloji, mikrobiyoloji gibi değişik branşları ihtiva eden değişik laboratuvar ve patoloji sistemlerini bünyesinde barındırabilir.
Sistem, laboratuvar analitik cihazlarından otomatik bağlantı sağlayarak, işlenmiş sonuçların hemşire istasyonlarına ve hatta harici
doktor muayenehanelerine gönderilmesini sağlar. Sistem, kullanıcının tayin edilmiş herhangi bir lokasyondan talimat almasını
sağladıktan sonra, talimatı işleme sokar, sonuçları raporlar ve teknik, istatistik ve fatura bilgilerini toplar. LBS, bağımsız bir sistem
olabileceği gibi, Hastane/klinik bilgi sistemlerinin bir modülü olabilir.
HEMŞİRELİK BİLGİ SİSTEMLERİ
Hemşirelik Bilgi Sistemleri, bir hastaya sağlanan hemşirelik hizmetlerini veya bakımını belgeleyen hemşire notlarını belgeler.
Gözlemleri, kararları, yapılan işlemleri ve bunların sonuçlarını gösteren bilgiyi sağlar. Hemşirelik Bilgi Sistemleri ne olduğunu ve
ne zaman olduğunu kayıt eder. Bunlar bağımsız bir çözüm olabileceği gibi Hastane/klinik bilgi sistemlerinin bir modülü olabilir..
ONKOLOJİ BİLGİ SİSTEMLERİ
Onkoloji Bilgi Sistemleri, tamamen entegre bir ortamda gelişmiş klinik, idari ve finansal süreçleri yöneten bir takım sistemlerden
oluşmaktadır. Onkoloji Bilgi Sistemleri, onkoloji bakım ekibinin ihtiyacı olan klinik karar verme mekanizmasını ve karmaşık iletişim
ihtiyaçlarına otomasyon sağlar. Karmaşık, çoklu müdahale gerektiren kemoterapi protokol yönetiminde bilgi paylaşımı yeteneği
sağlar. Onkoloji Bilgi Sistemleri, bağımsız bir çözüm olabileceği gibi Hastane/klinik bilgi sistemlerinin bir modülü olabilir.
1/06/14 21:42
6. BÖLÜM
AMELİYATHANE BİLGİ SİSTEMLERİ (ABS)
Ameliyathane Bilgi Sistemleri, ameliyathane bölümünde otomasyon sağlar. ABS ameliyat öncesi, ameliyat ve ameliyat sonrası
fonksiyonları kapsayabilir. Ameliyat planlama süreçlerini de kapsayabilir. ABS, bağımsız bir çözüm olabileceği gibi Hastane/klinik
bilgi sistemlerinin bir modülü olabilir.
ORTOPEDİK BİLGİ SİSTEMLERİ (OBS)
Ortopedi Bilgi Sistemleri, ortopedi bölümüne otomasyon sağlar. Bir PACS sistemi ile ilişkilendirildiğinde, görüntü yakalama,
depolama, dağıtma ve izleme fonksiyonlarını içerdiğinden dijital implant görüntülerini kullanarak ameliyat öncesi planlama
yapılmasını sağlar. OBS, bağımsız bir çözüm olabileceği gibi Hastane/klinik bilgi sistemlerinin bir modülü olabilir.
ECZANE BİLGİ SİSTEMLERİ (EBS)
Eczane Bilgi Sistemleri, eczane bölümüne işletme, klinik ve idari yönden komple bir destek sağlar. Aynı zamanda eczacıya doktorun
talimatını girip, tam olarak yerine getirmesini sağlar. Hasta ödemesi için gerekli işlemlerin halledilmesi, ilaçların dağıtımı, repete
ilaç planlaması, eczane stok kontrolü, klinik düzeyinde kullanım takibi ve ilaç verme sonrası reçete kontrolü bu sistemlerin sağladığı
ilave özelliklerdir. EBS, eReçete ile bağlantılı olabilir. EBS, bağımsız bir çözüm olabileceği gibi Hastane/klinik bilgi sistemlerinin bir
modülü olabilir. Hasta güvenliği ile ilgili beklentiler, daha sıkı biçimde HBYS/KBS ile entegrasyonu gerektirmektedir.
RADYOLOJİ BİLGİ SİSTEMLERİ (RBS)
Radyoloji Bilgi Sistemleri, hastaların radyolojik veri ve görüntülerini depolamak, müdahale etmek ve dağıtımını yapmak için radyoloji
bölümleri tarafından kullanılır. Sistem genellikle hasta girişi, planlama, muayene, raporlama, faturalama, istatistik ve sistem
yönetimi özelliklerini içerir. RBS, bağımsız bir çözüm olabileceği gibi, PACS veya HBYS içine entegre olarak da karşımıza çıkabilir.
RADYOLOJİK PACS
Radyolojik görüntü arşivleme ve iletişim sistemi (PACS), radyolojik görüntülerin depolanması, arşivden çağrılması, dağıtılması
ve sunulması ile ilgili ihtiyaçları tanımlar. Eski PACS sistemleri RBS içermese de, iki sistem her geçen gün daha entegre hale
gelmekte, bağımsız sistemler olarak sunulmaktan çıkıp kombine PACS/RBS olarak sunulmaktadır. Her ne kadar radyolojik PACS,
radyoloji bölümlerinin içinde konumlansa da, bu sistemin diğer klinik alanlar (örn. Kardiyoloji ve patoloji) için önemi her geçen
gün artmaktadır. PACS, bağımsız bir çözüm (modalite PACS’ı, görüntüleme cihazına entegre PACS; mini PACS, departmana özgü
çözüm) veya hastane boyu genel veya belli bir özellikte (örn. Radyoloji PACS’ı) olabileceği gibi, entegre RBS/PACS çözümü olarak
da karşımıza çıkabilir.
TELERADYOLOJİ BİLGİ SİSTEMLERİ
Teleradyoloji bilgi sistemleri, dijital teşhis görüntülerinin (CT taramaları, MR veya röntgen görüntüleri) güvenli bir şekilde uzaktan
değerlendirilmesine imkan verir. Bu teknoloji, farklı lokasyonlarda bulunan uzman radyologların ve üçüncü şahıs görüntüleme
merkezlerinin birlikte çalışmasını mümkün kılarak ön veya kati teşhis kararlarına varmalarına imkan sağlar. Çalışma saatlerinin
dışında Hastane ve ev arasında teleradyoloji hizmetini kapsar, mesela hastanenin radyoloji bölümünde görev yapan radyoloji
uzmanlarına uzaktan hizmet verme imkanı sağlar. Aynı zamanda farklı görüntü merkezlerine veya görüntü değerlendiren ticari
teleradyoloji şirketlerine görüntü yorumu (gece ve/veya gündüz) için dışardan hizmet alma şansı sağlar.
1/06/14 21:42
6. BÖLÜM
5. BÖLÜM : TELETIP
Teletıp; telesağlık, telebakım ve teledisiplinleri kapsayan genel bir terimdir.
İlgili aktörlerin aynı lokasyonlarda olmadığı durumlarda, kablosuz ve mobile iletişimin de (mSağlık) dahil olduğu, bilişim ve iletişim
teknolojilerin (eSağlık) kullanılarak sağlanan sağlık hizmetleri sunumunu tarif eder. İlgili aktörler; ya iki sağlık uzmanı (örn.
teleradyoloji, telecerrahi) ya da bir sağlık uzmanı ve bir hasta (örn. diyabet veya kalp rahatsızlığı gibi kronik hastalığı olan bir kişi ile
yapılan telemonitörizasyon, tele-psikiatri, vs) olabilir.
Teletıp, en az iki farklı noktadan tıbbi ve sosyal verilerin gönderildiği / takas edildiği iletişim faaliyetlerini kapsar. Bu faaliyetler
doktordan doktora veya sağlık hizmeti veren ile hasta arasında olabilir.
5.1. GENEL TELETIP İLE İLGİLİ TANIMLAR
KİŞİSEL SAĞLIK SİSTEMLERİ (KSS)
Kişisel sağlık sistemleri; bireyleri nerede olurlarsa olsunlar güçlendirmek için kesintisiz, kalite kontrollü ve teşhis, tedavi,
rehabilitasyon, hastalıktan korunma ve hayat tarzı yönetimi gibi kişiselleştirilmiş sağlık hizmetlerinin verilmesine yardımcı olur.
KSS, akıllı çevre veya vücut cihazları (giyilebilir, taşınabilir veya implante), bilginin akıllı hale getirilmesi ve sağlık çalışanlarından
veya doğrudan cihazlardan bireylere aktif geri dönüş gibi özellikleri içerir.
TELE-YARDIM
Bir hekimin diğer bir hekimi tıbbi veya cerrahi bir işlem gerçekleştirirken uzaktan asiste etmesi işlemidir. Doktor, acil bir durum
sırasında bir ilkyardım personeline veya eğitimli bir sağlık çalışanı gelene kadar hayati tehlikesi olan birine tıbbi yardımda bulunan
herhangi bir kişiye yardım edebilir.
TELEBAKIM
Telebakım, sosyal uyarı ve sosyal hizmetleri vermeye uygun hizmet ve sistemleri geliştirir. Telebakım, ev ortamında bulunan yaşlı
veya sakat kişiler gibi genellikle bakıma muhtaç olan kişilerin durumunu takip etmek için kullanılır.
TELEKONSÜLTASYON
Gerek görüldüğünde farklı lokasyonlarda bulunan hasta ile doktoru veya doktorlar arasında yapılan konsültasyonu içeren tıbbi bir
uygulamadır.
TELE-UZMANLIK
Hasta hakkında bir karar almak için, hastanın bulunmadığı bir ortamda, iki veya daha fazla sağlık uzmanının arasında uzaktan
yapılan bir görüşmeyi içeren tıbbi bir uygulamadır.
TELeSAĞLIK (UZAKTAN HASTA YÖNETİMİ içerir)
Telesağlık deyimi, hastalarla onlara bakım sağlayan kuruluşları bağlayan sistem ve hizmetleri içerir ve aynı zamanda teşhis, takip
ve kronik hastaların yetkilendirme ve yönetimini kapsar.
Telesağlık çözümleri, tıbbi yorum almak, tedavi yönetim programlarını desteklemek ve hastaların bilgi ve davranışlarını geliştirmek
için cihazlar kullanarak (karşılıklı ses sistemi, görüntü ve veri iletişimi) uzaktan veri toplar ve değerlendirme merkezine gönderir.
Telesağlık çözümleri, sistem ve parçalarını (program ve cihazlardaki hasta arayüzü; sensörler/algılayıcılar; bakım sorumlusu
kullanımı için geliştirilmiş yazılım ve uygulamalar; klinik içerik ve bilgi; veri aktarma; depolama ve bilgi yönlendirme), aynı zamanda
destek hizmetlerini (sistem operasyonu; lojistik; finansal hizmetler, vs) içerir.
Genelde veri kaynağı, hastaların yaptığı kendi değerlendirmeleri (subjektif veri) ve hayati parametreleri ölçen özel sistemlerden
oluşur (objektif veri).
1/06/14 21:42
6. BÖLÜM
Telesağlık, sağlık hizmetinin uygulanması, teshis, konsültasyon, tedavi ve tıbbi verinin transferi ve eğitim/davranış değişikliklerini
ele alan çözümlerdir.
TELE-MÜDAHELE
Başka bir sağlık uzmanı veya uzmanları olsa da olmasa da, bir hekimin hasta üzerinde tedavi amaçlı uzaktan yaptığı tıbbi işlemdir
(telecerrahi).
TELEİZLEME
Teleizleme, cihazlar kullanılarak hastanın hayati bulgularını toplayıp, yorum için bir izleme merkezine gönderen sistem ve hizmetler
tasarımlar. Teleİzleme, teşhis ve takip için evde bulunan bir hasta ile hastanede bulunan tıbbi ekip arasında fizyolojik verinin uzaktan
değiş tokuş edilmesidir. Buna kronik hastalığı olan kişilere destek de dahil olabilir. Klinik değerlendirme yapılabilmesi amacıyla,
vücut ısısı, tansiyon ve diğer hayati bulguların, ev telefon hattı veya kablosuz teknolojiler kullanılarak uzaktan değerlendirme
merkezine yollanması da bu işin bir parçasıdır.
5.2. TELEUYGULAMALAR
Bilgiişlem teknolojileri yardımı ile uzaktan sağlık hizmetleri sağlamak için çeşitli girişimleri tarif eden bir şemsiyenin takdimine
verilen bir deyimdir. BİT kullanarak farklı yerlerde bulunan iki sağlık uzmanı arasında gerçekleşen bir çok tıbbi uygulamayı kapsar.
Bir Teleuygulama, tipik olarak sadece bir tıbbi disiplini kapsar. Bundan farklı olarak “Teletıp” veya “telesağlık” deyimlerinin daha
geniş bir anlamı vardır.
TELEKARDİYOLOJİ
Telekardiyoloji, çoğunlukla EKG olmak üzere kardiyoloji verisinin uzaktan toplanmasını ve bir hizmet merkezine ulaştırılmasını
kapsayan bir hizmettir. Merkezde toplanan veri, kalifiye uzmanlar tarafından değerlendirilir ve hastaya veya hizmeti sunanlara
danışmanlık verilir. Acil durumlarda, hizmet merkezi kurtarma önlemlerini de başlatabilir. Veri iletilmesi sürekli veya belirli zaman
dilimlerinde yapılabilir. Veriler hastanın evinde veya mobil bir şekilde de toplanabilir.
TELEDERMATOLOJİ
Teledermatoloji, insan cildindeki bozuklukların sınıflandırması ve teşhisi için görüntülerin (fotoğraf veya video) iletilmesini tarifler.
Birincil veya ikincil teşhis için kullanılabilir. Cilt kanserlerinin tespiti ve sınıflandırılması tipik bir örnektir. Dermotoloji çok özel bir tıp
alanı olduğundan ve çoğu hastalar öncelikle bir pratisyen hekime göründükleri için teledermatoloji teşhis sürecinin kısaltılması ve
uygun tedavinin hemen başlatılabilmesi için çok büyük bir imkan sağlar.
TELEOFTALMOLOJİ
Teleopfalmoloji, insan gözündeki hastalıkların uzaktan teşhisini tarif eder. Teledermotolojiye benzer bir şekilde, hastalar ilk etapta
bir optalmoloji uzmanına ulaşma imkanı bulamayabilirler. Oftalmoloji, sadece gözde bulunan tipik hastalıkların teşhisi için değil
aynı zamanda şeker hastalığı ve kalp hastalıkları gibi farklı hastalıklar ve alakalı ikincil semptomlar hakkında da yararlı bilgiler
sağlamak için kullanılabilir. Veri tipik olarak resim ve videolardan oluşur.
TELEPATOLOJİ
Telepatoloji, uzaktan hizmet veren patoloji uzmanları veya 3. şahısların, ön teşhis veya kesin teşhisi değerlendirmek amacı ile
güvenilir bir şekilde anatomik patoloji örneklerini uzaktan paylaşmalarını sağlar. Diğer yandan, ameliyat odalarından acil vakaların
ön değerlendirmesini veya uzaktan ikinci uzman yorumunu temin etmek mümkündür.
1/06/14 21:42
6. BÖLÜM
TELEPSİKİYATRİ
Telepsikayatri ruhsal bir hastalık geçiren bir hasta ve psikiyatristi arasında yapılan bir çeşit telekonsültasyondur.
TELERADYOLOJİ
Teleradyoloji Bilgi Sistemleri güvenilir bir şekilde dijital teşhis yöntemlerinin (CT tarama, MRI ve Röntgen) uzaktan değerlendirilmesini
sağlar. Bu teknoloji, uzaktan hizmet veren radyoloji uzmanlarının veya 3. şahısların herhangi bir lokasyondan ön teşhis koymalarını
sağlar.
Çalışma zamanları dışında hastaneden-eve teleradyoloji uygulanabilir. Diğer yandan bu işi ticari amaçlarla yapan ve uzaktan
yorumlama yapan görüntü merkezlerini de kapsar.
TELETARAMA
Teletarama, tarama programlarına uzaktan bağlanarak ön teşhis veya 2.görüş sağlamayı tarif eder. Ön teşhis için tıbbi veri
uzakta bulunan bir uzmana (özel bir uzmanlık gerektiğinde) yollanır. Bir başka olasılık da, tarama sürecinin kalitesini arttırmak için
2.görüş alınmasıdır. Teleradyoloji hizmetine örnek olarak mamografi taramalarında kullanılabilecek tarama merkezleri verilebilir.
Teletarama süresinde yollanan veriler; dijital röntgen, video görüntüleri, EKG veya laboratuvar verileri olabilir.
TELECERRAHİ
Telecerrahi, ameliyat cihazının uzaktan kumanda edilmesini tarif eder. (örn. ameliyat robotunun deneyimli bir cerrah tarafından
uzaktan kullanılması veya ameliyat odasındaki hekime uzakta bulunan deneyimli bir cerrah tarafından destek verilmesi.) İkinci
örnekte, hekimler arasında sesli ve görüntülü bir bağlantı yeterli olur. Ancak, ilk örnekte ameliyat yerindeki ameliyat cihazı ve
uzakta bulunan müdahale cihazı arasında bir veri bağlantısı olmalıdır.
1/06/14 21:42
6. BÖLÜM
NOTLAR
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1/06/14 21:42
COCIR HAKKINDA GENEL BİLGİ
Kâr amacı gütmeyen ticari sektör derneği olarak 1959 yılında kurulan COCIR, Avrupa’daki radyolojik, elektromedikal ve sağlık hizmetlerinin bilgi işlem
sektörünü temsil etmektedir. Böylece, üyelerimiz Avrupa ve Dünya çapındaki sağlık hizmetlerinin gelecekteki gelişimi için çok önemli bir rol almaktadırlar.
COCIR, üyelerini bilgilendirerek, Avrupa ve sınır ötesi ortakları ile iletişimde bulunarak, medikal teknoloji sektörünü desteklemeye ve Avrupa Birliği
vatandaşlarının sağlığını etkileyen konularda destek vermeye kendisini adamıştır.
COCIR, aynı zamanda uluslararası standartların uyumunu geliştirmek ve kullanıcıların/ hastaların sağlığına zarar vermeden, medikal cihazların ve sağlık
hizmetlerindeki Bilgi İşlem sistemlerine değer veren adil mevzuat denetimini sağlamak amacı için muhtelif organizasyonlarla işbirliği yapar.
Dünya çapındaki sağlık hizmetlerinin desteklenmesi için ileri düzeyde bir teknolojinin kullanımını teşvik etmekteyiz. COCIR’in başlıca amacı, tıbbi
cihazların dünya çapında serbest ticaretine destek vermek ve Avrupa’nın sağlık hizmetlerindeki rekabet gücünü korumaktır.
COCIR COMPANY MEMBERS:
BELGIUM
GERMANY
SPAIN
FINLAND
ITALY
SWEDEN
FRANCE
THE NETHERLANDS
TURKEY
GERMANY
THE NETHERLANDS
UNITED KINGDOM
© COCIR MAYIS 2013 / D-NICE GRAPHIC DESIGN
NATIONAL TRADE ASSOCIATIONS MEMBERS:
COCIR HOW TO JOIN US
COCIR aisbl : : Diamant Building : : Boulevard A. Reyerslaan 80 : : 1030 Brussels : : Belgium
Tel +32 (0)2 706 8960 : : Fax +32 (0)2 706 8969 : : Email [email protected] : : www.cocir.org
14009.COC.eHealth Turkish COVER.indd 2
2/06/14 08:00

14009.COC.eHealth Turkish COVER.indd

Transkript

Benzer belgeler

CaseStudy 021 BKHGuenzburg TR

RiPACS Merkezi Radyoloji Bilgi Yönetim Sistemi

RADYOLOG GÖRÜŞÜ OLARAK, TÜRKİYE`NİN İLK ONLINE

Bir HASTA... Bir DOKTOR... … olarak kendinizi nasıl

Kinderwunsch-Kö

tıbbi sekreter-kat sekreteri görev yetki ve sorumlulukları