HakanYilmaz-2006

Transkript

HakanYilmaz-2006

II
EUROPEAN COMMISSION
SMALL PROJECTS PROGRAMME IN TURKEY:
STRENGTHENING CIVIL SOCIETY DIALOGUE
DELTUR/2005/113-909
BUILDING A DELIBERATIVE DIALOGUE BETWEEN
TURKISH AND FRENCH YOUTH
TÜRK VE FRANSIZ GENÇLERİ ARASINDA
MÜNAZARALI DİYALOG GELİŞTİRME
CONSTRUIRE UNE PLATEFORME DE DIALOGUE ET DE
CONCERTATION ENTRE LES JEUNESSES TURQUE ET FRANÇAISE
ISTANBUL
JANUARY 1-OCTOBER 31, 2006
BUCES (http://www.ces.boun.edu.tr)
Boğaziçi Üniversitesi Avrupa Çalışmaları Merkezi
Boğaziçi University Center for European Studies
Centre pour les Études Éuropéennes, Université de Boğaziçi
AFEMOTI (http://cemoti.revues.org)
Association Française pour L'Étude de la Méditerranée Orientale et du Monde
Turco-Iranien
French Association for the Study of the Eastern Mediterranean Region and the
Turco-Iranian World
Fransız Doğu Akdeniz ve Türk-İran Dünyası Araştırmaları Derneği
AID
Avrupa İle Diyalog Derneği
Dialogue with Europe Association
Association Pour Le Dialogue Avec L’Europe
III
Important Caveat
The views expressed in this document do not necessarily represent the position of the
European Commission.
Bu raporda dile getirilen fikirler Avrupa Komisyonu’nun fikir ve pozisyonlarını temsil
etmez.
Les opinions exprimées dans ce document ne représentent pas nécessairement la
position de la Commission européenne.
Additional Financial Support
The Turkish Ministry of Foreign Affairs has provided an additional financial support for
this project. We are grateful for their generous grant.
Bu projeye T.C. Dışişleri Bakanlığı ek finansal katkı sağlamıştır. Cömert katkıları için
kendilerine teşekkürlerimizi sunarız.
Le Ministère Turc des Affaires Étrangères a fourni une aide financière supplémentaire
pour ce projet. Nous sommes reconnaissants pour leur contribution généreuse.
IV
Project Coordinator
Hakan Yılmaz (Boğaziçi University, Istanbul)
Project Managers
Semih Vaner (AFEMOTI, Paris)
Emre Erdoğan (AID, Istanbul)
Final Report Composed by
Hakan Yılmaz ([email protected])
Semih Vaner ([email protected])
Emre Erdoğan ([email protected])
Güçlü Atılgan ([email protected])
Arzu Öztürkmen ([email protected])
Marie-Hélène Sauner ([email protected])
Turkish-English Translation
Gülşah Seral-Aksakal ([email protected])
Turkish-French Translation
Céline Myriam Borgel-Sisa ([email protected])
Citation Format
Yılmaz, Hakan; Vaner, Semih; Erdoğan, Emre; Atılgan, Güçlü; Öztürkmen,
Arzu; Sauner, Marie-Hélène. 2006. Building a Deliberative Dialogue between
Turkish and French Youth: Final Report. Project supported by a grant from
the European Commission as part of the “Small Projects Programme in Turkey:
Strengthening Civil Society Dialogue”, Grant No: DELTUR/2005/113-909.
Additional financial support provided by the Turkish Ministry of Foreign
Affairs.
V
VI
Contents
Summary of the Project Goals, Methods, and Main Findings ..........1
Preface ...........................................................................5
Methodological Remarks ......................................................9
1.
Evaluation of the Working Group Discussions in Istanbul and
Paris ..................................................................... 15
1.1.Introduction .....................................................................17
1.2.Evaluation of the Working Group Discussions in Istanbul ................19
1.2.1. Overall Assessment of the Discussion Environment in the
Working Groups.........................................................20
1.2.2. Themes Addressed in the Working Groups: ........................20
1.2.3. Scope of the Questions Generated in the Working Groups ......26
1.2.4. Basic Views of the Speakers on Becoming a Full Member of the
EU .........................................................................27
1.2.5. An Overall Assessment of the Discussions in the Working Groups
after Listening to the Speakers ......................................30
1.3.Evaluation of the Working Group Discussions in Paris ....................37
1.3.1. Overall Assessment of the Discussion Environment in the
Working Groups.........................................................38
1.3.2. Themes Addressed in the Working Groups .........................38
1.3.3. Scope of the Questions Generated in the Working Groups: .....43
1.3.4. Basic Views of the Speakers in Relation to Becoming a Full
Member of the EU: .....................................................45
1.3.5. An Overall Assessment of the Working Group Discussions after
Listening to the Speakers: ............................................50
1.4.Comparative Evaluation of the Working Group Discussions in Istanbul
and Paris .....................................................................51
1.4.1. Evaluations of the Presentations of the Speakers ................51
VII
1.4.2.
1.4.3.
1.4.4.
1.4.5.
1.4.6.
1.4.7.
2.
Transitions among Different Themes...............................
Population ..............................................................
Identity..................................................................
Mutual perceptions....................................................
Nationalism .............................................................
Views on the Concept of “Process” .................................
52
52
53
53
54
54
Questionnaire Findings: Numeric Assessment.................. 55
2.1.Subject Matter of the Study.................................................. 57
2.2.Views on Turkey’s European Union Membership: ......................... 59
2.3.Level of Knowledge about the European Union and Views on the
European Constitution:.................................................... 63
2.4.Benefits of Turkey’s Accession to the European Union as a Full
Member: ..................................................................... 67
2.5.Obstacles to Turkey’s Accession to the European Union: ............... 70
2.6.The Sevres Syndrome:......................................................... 73
2.7.Both Sides of the Mirror: Mutual Perceptions ............................. 75
2.7.1. Mutual Levels of Knowledge and Perception...................... 79
2.8.How the Two Countries are Perceived ..................................... 85
Türkçe Versiyon .............................................................. 87
1.
İstanbul ve Paris Çalışma Gruplarındaki Tartışmaların
Değerlendirmesi ...................................................... 89
1.1.Giriş .............................................................................. 91
1.2.İstanbul’daki Çalışma Grubu Tartışmalarının Değerlendirilmesi........ 93
1.2.1. Çalışma Gruplarının Tartışma Ortamlarının Genel
Değerlendirilmesi...................................................... 94
1.2.2. Çalışma Gruplarında Ele Alınan Temalar .......................... 94
1.2.3. Çalışma Gruplarında Oluşturulan Soruların Kapsamı ........... 100
1.2.4. Konuşmacıların AB’ye Tam Üyelik Konusuna Temel Yaklaşımları:
.......................................................................... 101
1.2.5. Çalışma Gruplarının Konuşmacıları Dinledikten Sonraki
Tartışmalarının Genel Değerlendirilmesi: ........................ 104
VIII
1.3.Paris’teki Çalışma Grubu Tartışmalarının Değerlendirilmesi .......... 111
1.3.1. Çalışma Gruplarındaki Tartışma Ortamlarının Genel
Değerlendirilmesi .................................................... 112
1.3.2. Çalışma Gruplarında Ele Alınan Temalar......................... 112
1.3.3. Çalışma Gruplarında Oluşturulan Soruların Kapsamı:.......... 117
1.3.4. Konuşmacıların AB’ye Tam Üyelik Konusuna Temel Yaklaşımları
.......................................................................... 119
1.3.5. Çalışma Gruplarının Konuşmacıları Dinledikten Sonraki
Tartışmalarının Genel Değerlendirilmesi......................... 124
1.4.İstanbul ve Paris’teki Çalışma Grubu Tartışmalarının Karşılaştırmalı
Değerlendirmesi........................................................... 125
1.4.1. Konuşmacıların Sunumları Hakkındaki Değerlendirmeler ..... 125
1.4.2. Temalar arası Geçişler .............................................. 126
1.4.3. Nüfus ................................................................... 126
1.4.4. Kimlik .................................................................. 127
1.4.5. Karşılıklı Algılamalar ................................................ 127
1.4.6. Milliyetçilik............................................................ 127
1.4.7. “Süreç” Kavramına Yaklaşımlar.................................... 128
2.
Anket Sonuçları: Rakamsal Değerlendirme ....................129
2.1.Çalışmanın İçeriği............................................................. 131
2.2.Türkiye’nin AB Üyeliğine Bakış ............................................. 133
2.3.AB Hakkında Bilgi Düzeyi ve Avrupa Anayasası’na Bakış................ 137
2.4.Türkiye’nin AB’ye Tam Üyeliğinin Getirileri ............................. 141
2.5.Türkiye’nin AB’ye Tam Üyeliğinin Önündeki Engeller .................. 144
2.6.Sèvres Sendromu ............................................................. 147
2.7.Aynanın İki Tarafı: Karşılıklı Algılamalar.................................. 149
2.7.1. Karşılıklı Bilgi Düzeyleri ve Algılar ................................ 153
2.7.2. Ülkelere Yönelik Algılar ............................................. 159
Version Français .............................................................161
1.
Evaluation des Discussions de Paris et D’Istanbul ............163
1.1.Introduction ................................................................... 165
1.2.L’évaluation des Discussions des Groupes de Travail D’Istanbul ...... 167
IX
1.2.1. L’appréciation Générale Du Contexte de Discussions des Groupes
de Travail .............................................................. 168
1.2.2. Les Thèmes Abordés Dans les Groupes de Travail............... 168
1.2.3. Le Contenu des Questions Fournies par les Groupes de Travail
.......................................................................... 174
1.2.4. Les Principales Approches des Intervenants au Sujet de
l’Adhésion Totale à l’UE............................................. 175
1.2.5. Evaluation Générale des Discussions des Groupes de Travail
Après les Interventions des Spécialistes .......................... 178
1.3.Evaluation Comparée des Groupes de Travail D’Istanbul et de Paris. 185
1.3.1. Evaluation des Présentations des Intervenants .................. 185
1.3.2. Les Transitions d’un Thème à l’Autre............................. 186
1.3.3. La Population.......................................................... 186
1.3.4. L’identité .............................................................. 187
1.3.5. Les Perceptions Réciproques........................................ 187
1.3.6. Le Nationalisme....................................................... 188
1.3.7. Les Approches du Concept de « Processus »...................... 188
2.
Résultats de l’Enquête: Estimation Chiffrée...................189
2.1.Contenu de l’Etude ........................................................... 191
2.2.Regard sur l’Adhésion de la Turquie à l’Union Européenne............ 193
2.3.Regard sur le Niveau de Connaissance au Sujet de l’Union Européenne
et sur la Constitution Européenne...................................... 197
2.4.Les Apports d’une Adhésion Totale de la Turquie à l’Union Européenne
............................................................................... 201
2.5.Les Obstacles Préalables à l’Adhésion à Part Entière de la Turquie à
l’Union Européenne....................................................... 204
2.6.Le Syndrome de Sèvres ...................................................... 207
2.7.Le Miroir et son Envers: les Perceptions Réciproques................... 209
2.7.1. Niveau de Connaissance Réciproque et Accueil.................. 213
2.8.Les Perceptions Liées aux Pays ............................................. 219
X
XI
XII
Building a Deliberative Dialogue Between Turkish and French Youth - 2006
Summary of the Project Goals,
Methods, and Main Findings
The action entitled “BUILDING A DELIBERATIVE DIALOGUE BETWEEN TURKISH
AND FRENCH YOUTH” was undertaken by three partner institutions, during
January 1-October 31, 2006: BUCES (Boğaziçi Üniversitesi Avrupa Çalışmaları
Merkezi -- Boğaziçi University Center for European Studies -- Centre pour les
Études Éuropéennes, Université de Boğaziçi), AFEMOTI (Association Française
pour L'Étude de la Méditerranée Orientale et du Monde Turco-Iranien -- French
Association for the Study of the Eastern Mediterranean Region and the TurcoIranian World -- Fransız Doğu Akdeniz ve Türk-İran Dünyası Araştırmaları
Derneği), and AID (Avrupa İle Diyalog Derneği -- Dialogue with Europe
Association --Association Pour Le Dialogue avec L’Europe).
1
The aim of this action was to understand the underlying cognitive
determinants of Euroskepticism in the Turkish youth and Turkoskepticism in
the French youth, by means of applying the method of deliberative polling.
The idea was to measure the changes in the cognitive determinants of the two
groups between the status quo and after they were exposed to a milieu of
informed and deliberative communication on the issue of Turkish integration
to the EU. Our project was conducted in Istanbul and Paris. The Istanbul
conference was finalized on April 22, 2006 in the premises of Boğaziçi
University and the one in Paris on July 3, 2006 in the main building of Institut
D’Études Politiques (Sciences Po). While 58 university students attended the
conference in Istanbul, 41 attended the one in Paris. At both meetings, effort
was spent to ensure that the participating young adults represented different
disciplines, in an attempt to preserve within-group differences. The project
targeted two different groups.
The first one was the youth (comprising
university students) and the second one is the opinion leaders of France and
Turkey. The information that was gathered from our action is expected to be
helpful for decision-makers and opinion-leaders who are guiding Turkish-EU
relations for making better policy choices and designing more effective
communication strategies.
Some of the main findings of the deliberative conferences are summarized
below. Certain similarities were observed among the working groups in Turkey
and France.
First, students from both sides said that rather than the
discussions that were generated in relation to presentations of the expert
speakers, their discussions in the groups were much more productive. The
students on both sides valued a discussion environment that offered
compromise rather than polarization.
The groups in France were seen to
delve into discussions of the European identity while talking about Turkey.
Similarly, while the Turkish students were raising questions about Europe’s
resistance to Turkey, they at times found themselves discussing the Armenian
problem, the Kurdish problem, and Cyprus. It was seen that certain questions
2
and views raised during the discussions in Turkey were also raised in France as
well. For instance, issues such as how the European identity would be linked
with national identities, problems arising from the expansion process of the
EU, the role of the US in the process of Turkey’s EU candidacy, and Turkey’s
geopolitical status were raised during the discussions that took place in both
countries. On both sides, whether it would be possible to overcome cultural
differences comprised a significant portion of the discussions. In Turkey, a
more optimistic attitude was observed in relation to cultural issues.
Turkish
participants thought the French and the French participants thought the Turks
were “excessively nationalist.” While French participants said that the real
benefits of the discussions on Turkey’s membership bid was that it also acted
as a self-analysis “process” for Europe, their Turkish counterparts argued that
even if Turkey did not join the EU as a full member, the accession “process”
would bring about various changes to bring favorable outcomes in economic
and administrative areas.
3
4
Preface
The major objective of this project was to contribute directly to a closer
integration of Turkey with the EU by providing dialogue instruments and
information
to
both
parties,
to
eliminate
miscommunication
and
misunderstanding between them and to overcome cognitive obstacles of
European and Turkish societies that might hinder further integration.
The
specific objective of this action was to understand the underlying cognitive
determinants of Euroskepticism of the Turkish youth and Turkoskepticism of
the French youth, in a milieu of deliberative communication between the
advocates and opponents of Turkish integration to the EU. The output of this
action is expected to contribute to understanding the impediments to the
further integration of Turkey to the EU in both societies and to prove that a
deliberative milieu will enhance the civil dialogue between the two societies
in the near future.
5
Today, civil societies and NGOs play key roles in international negotiations.
While a favorable public opinion may be the best facilitator of a diplomatic
way to resolve conflicts, a disapproving public opinion may render such a
conflict resolution mechanism very difficult, if not impossible. Consequently,
public diplomacy has become an important instrument of international
relations. Public opinion has a specific importance in the relations between
Turkey and the EU. The recent Eurobarometer poll (63.4, 2005) showed that
52 percent of the European public opinion is against the future full
membership of Turkey. This figure fluctuates between 31 percent of Poland
and 80 percent of Austria and Cyprus. On the other hand, the findings of the
“Euroskepticism in Turkey” survey conducted by Hakan Yılmaz of Boğaziçi
University in late 2003 indicated that about 35 of Turkish voters may be
classified as “Euroskeptics”, despite relatively higher rates of approval for
membership in the EU.
Nevertheless, these figures are not sufficient to
understand the motivations behind the individual positions of the citizens.
Therefore, the space of maneuver provided to the decision makers of both
side remains very limited.
Experience shows that communication between
partners significantly contributes to the success of partnership. Understanding
the motivational and rational barriers of the “other” is key to a successful
communication. Our project aimed to contribute to a closer integration of
Turkey with the EU, by providing an model platform of deliberative
communication between civil groups from the two parties.
A deliberative communication aims to provide a procedure in which one
participant regard the other as equal. As such, each participant will defend or
criticize a given set of ideas, policies and institutions, knowing that the other
participants may have utterly different but equally reasonable positions on
these same issues.
This attitude is based on the tacit acceptance of
reasonable pluralism and on the assumption that people are generally
reasonable, that everybody is prepared to treat the final outcomes of rational
discussion as authoritative and commit himself or herself to comply with these
6
final decisions. Such a deliberative communication supplies a fertile ground
for producing new information and for arriving at new interpretations of this
information.
As such, deliberative communication can help foster the
legitimacy of the final choices in the eyes of the participants and thereby
contribute to the development of the communicative skills of the participants.
We have conducted this project in Turkey and France. Turkey, a prospective
member of the EU, differs from the other member states and candidate
countries as a result of its unique historical experience with Europe.
The
results of the “Euroskepticism in Turkey” survey showed us that Turkish public
opinion about the EU is still affected by the bitter memories of OttomanEuropean wars, defeats, occupations and invasions of the late 19th and early
20th centuries.
Despite the relatively high levels of support for Turkey’s
membership in the EU, these historical memories impinge a negative impact
on the public attitudes towards the EU. In such a case, a superficial support is
not sufficient for a successful integration which needs a strong, stable and
durable popular backing. Consequently, Turkey is the non-ignorable element
of the communicative equation. Turkey has had long history of relations with
France.
France has been Turkey’s prime model for modernization and
Westernization. France is also home to the hundreds of thousands of Turkish
guest workers. France has generally been one of main supporters of Turkish
integration with the EU. However, the climate in the French public opinion
began to change in the last few years. The above-stated Eurobarometer poll
shows that the percentage of the French people that are against the
membership of Turkey in the EU has recently increased by 6 points. This antiTurkey climate has become so paramount that some observers pointed to it as
one of the major reasons behind the rejection of the European Constitution by
the French voters.
During the impending accession negotiations between
Turkey and the EU, the anti-Turkish French public opinion seems to be one of
the major obstacles to the success of these negotiations.
7
Our project has targeted two different groups. The first one is the youth
(comprising university students) and the second one is the opinion leaders of
France and Turkey. This project is planned to contribute to the target groups
in the following manner: (1) French and Turkish Youths: The discovery of the
cognitive factors motivating the French youth to a “Turkoskeptic” attitude,
and the Turkish youth to a Euroskeptic tendency, will greatly contribute to the
knowledge base of French, Turkish and other European policy makers, and
particularly those who are in a position to advocate the Turkish accession to
the EU. Such deep cognitive factors are not easily accessible by means of
conventional data collection methods, such as large-scale surveys, polls or
focus groups. In contrast, deliberative forums such as the one that was
realized in this project can provide the French participants the opportunity to
discover, discuss and analyze conflicting ideas, in a milieu which will be
relatively free of the manipulations of the media and machinations of populist
politicians. (2) Policy Makers-Opinion Leaders: Our project will be a first step
for fulfilling the information gap as it exists for policy makers and opinion
leaders, especially as regards the Euroskeptic attitudes of the Turkish youth
and the Turkoskeptic tendencies of their French counterparts. The outcomes
of our deliberative forums will produce both qualitative and quantitative
information about the cognitive factors underlying these attitudes. This
information will be significantly helpful for making policy choices and
designing communication strategies.
8
Methodological Remarks
We have used a version of the method of deliberative polling in order to
measure the impact of informed deliberation on the attitudes of French and
Turkish university students towards the full membership of Turkey to the EU.
The main idea behind a deliberative conference is to observe the changes in
the opinions held, questions asked, logic followed, and arguments made by
the members of a sample before and after they take part in a deliberative
action.
These changes are reported, using both statistical and qualitative
methods of analysis and illustration.
9
The deliberative polling method has been made popular in the last decade by
Dr. James Fishkin, the president of the “Centre for Deliberative Democracy”
at Stanford University. During the last five years several deliberative polls
were conducted in the US about a wide range of issues from the war in Iraq to
the campaign finance reform; in the UK about the benefits of the Euro and the
future of monarchy; in Denmark about the benefits of the Euro; in Australia
about the new constitution and the rights of aborigines. All these experiments
showed that deliberative conferences did indeed significantly enhance the
informed and rational decision-making capacity of the participants.
Deliberative conferences, inspired by a new social science experimental
method called “deliberative polling”, aims to measure changes in the
attitudes of the public towards issues where the public may have little
knowledge or information, or where the public may have difficulty in judging
the trade-offs of applying one or another public policy when confronting a
delicate social issue.
Deliberative polling is a method to understand the
extent to which the public will change its position over an issue, once they are
given the opportunity to acquire balanced and sound information on that
issue.
Citizens are either uninformed or informed only superficially about key public
issues, the superficial information in question being gathered through a glance
at the headlines of the newspapers or the news programs at the television and
radio channels. In many instances, discouraged by the amount of the time,
money and intellectual effort they need to invest in order to gather the
required information or to come to a considered judgment about an issue, the
public may simply choose to remain ignorant about that issue, a situation
which the social scientists have referred to as “rational ignorance”. Hence,
under these circumstances, what conventional opinion polls measure would be
only the attitudes of a public operating under the conditions of “superficial
information” or “rational ignorance”.
10
It can be claimed that public views, in Turkey, France and elsewhere,
regarding the issue of the Turkish accession to the EU, has often been shaped
by “superficial information” or “rational ignorance”.
Many Turkish and
European surveys conducted in Turkey, including the Eurobarometer surveys,
repeatedly showed that the Turkish public has very limited information about
the EU, its values and its institutions. Previous works of Hakan Yılmaz and
other Turkish researchers unearthed the fact that almost one third of the
Turkish public, comprising mainly women and the youth, has almost no
information and therefore hold no opinion about Turkish-EU relations.
We
have also learnt from these studies that the majority of the Turkish voters
have only superficial information about the possible benefits and losses of a
possible membership of Turkey in the EU.
If a large chunk of the public
opinion is shaped by superficial information and rational ignorance, then they
are prone, as indeed they are, to be mobilized by political extremists of every
variety with irrational political propositions.
Hence, a project with the
explicit purpose of illustrating the information gap of the Turkish youth as
regards Turkish-EU relations seems to be vitally important, if sound and
effective policies for bridging this gap are to be designed and implemented.
Despite the oft-stated opposition of the French public to the Turkish accession
to the EU, we have very little reliable studies conducted in France that would
show what exactly the French public wants to express when they say they do
not want to see Turkey in the EU, how is the French public divided over that
issue, and which factors underlie their opposition to or support for Turkey. To
the best of our knowledge, “Turkoskepticism” in France is a much talked
about but largely unexplored topic. It can be guessed that much of it stems
from superficial information and rational ignorance, very much the same as
Euroskepticism in Turkey. However, in France as well as in Turkey, a public
whose opinion is based on superficial information and rational ignorance
becomes more vulnerable to demagogy and extremism.
Given these
considerations, communicative action becomes all the more important
11
because the said information gap is bridgeable only through a process of
informed and rational deliberation, with the purpose of understanding each
other.
The method of deliberative conferences will provide us with an
effective tool for measuring the transformative impact of deliberative
communication in a chosen sample of the Turkish and French publics whose
ideas are largely shaped by superficial information and rational ignorance.
The procedures of the deliberative conferences can be outlined as follows:
•
A sample of each target group is selected through random sampling or
quota sampling. (In our project, two samples were chosen from among
university students in Paris and Istanbul.) Experience from other countries
shows that, a small gift or a symbolic payment can sometimes be
necessary to motivate the people to take part in the samples.
•
Short opinion surveys over the chosen samples are conducted to identify
pre-deliberation attitudes of their members towards a given issue. (We
have done a survey with the purpose of measuring the level of
Turkoskepticism
in
the
French
target
group
and
the
level
of
Euroskepticism in the Turkish target group.)
•
In the conference day, members of the sample are divided into small
discussion groups, comprising 8-12 people each. Each discussion group is
then led to a separate room with adequate technical infrastructure. A
moderator and a reporter will accompany every discussion group.
•
The most important task of the small groups is to decide on a set of
questions to be asked to the expert speakers in the plenary session that
will follow the discussions. Each participant in each discussion group is
expected to formulate one such question. At this stage, the role of the
moderator is critical, as he/she will see to it that each participant speaks
out, that no single person dominates the discussions, and that questions
relevant to the issue are being asked.
12
•
After the questions are so formulated, each question is put to the vote of
the whole group and the first 3 to 5 most preferred questions are
determined. The moderators, in the light of the ideas that have been
voiced by the discussants, rework and rewrite the questions to make them
concise, precise and to the point.
•
After taking a lunch break, all the participants come together in a plenary
session in a conference hall. Questions that have just come out of the
group discussions are then directed to two or three expert speakers. Each
speaker gives his/her answers to the questions asked to him/her, finishing
his/her presentation with a five-minute-long final comment. (We have
selected expert speakers from the opposite camps, such as one
Europositive
and
one
Euroskeptic
speaker
in
Turkey,
and
one
Turkopositive and one Turkoskeptic speaker in France.)
•
After the plenary session, small groups are gathered again in their
separate rooms for a second round, to have a debate regarding the
answers and the comments by the expert speakers.
•
After the second round of small group discussions, the participants are
asked to complete a short opinion poll, which is essentially the same
opinion poll that they were given at the very beginning of the whole
event.
•
During the two rounds of small group discussions, reporters assigned to
the groups will take notes describing the arguments that the participants
offered in defense of their ideas. These notes will be of great help when
we are going to conduct a comprehensive qualitative analysis of the major
types of arguments being used in the debates. Answers and commentaries
of the expert speakers will also be recorded, transcribed, and published in
the final booklet.
13
14
1. Evaluation of the Working
Group Discussions in
Istanbul and Paris
15
16
1.1. Introduction
The conference phase of the project entitled “Building a Deliberative Dialogue
Between Turkish and French Youth” was finalized on April 22, 2006 in Istanbul
and July 3, 2006 in Paris with funds provided by the Delegation of the
European Commission to Turkey. While 58 university students attended the
was spent to ensure that the participating young adults represented different
disciplines, in an attempt to preserve within-group differences.
17
The most significant assumption of the Deliberative Dialogue method is that
people can change their previously held opinions in the aftermath of their
discussions with one another, and make more effective decisions by keeping in
mind the views of others. Conducted by BUCES, AFEMOTI and AID, the main
purpose of this project was to discover the views of Turkish and French young
adults on Turkey’s full membership in the European Union, and observe how
participants’ views change in an environment of deliberative dialogue.
To this end, participants were asked to fill out a questionnaire both before
and after both conferences in an attempt to observe the direction in which
their views changed as a result of these discussions. In line with the
Deliberative Dialogue method, participants first discussed the issue in their
working groups. Following this initial discussion, they generated a series of
questions to ask the two expert speakers, whose views differed regarding
Turkey’s accession to the European Union as a full member. After listening to
the presentations of the speakers and their responses to the series of
questions formulated within the four different working groups, the working
groups convened once more and evaluated the discussions they had just
heard. After this second discussion session, they filled out the questionnaires
for the second time, and left.
18
1.2. Evaluation of the Working Group
Discussions in Istanbul
The meeting held on April 22, 2006 was attended by 58 students from a
variety of universities across Istanbul, and was carried out in four working
groups. The students first discussed the issue of Turkey’s full membership in
the EU amongst themselves, and generated questions to ask the guest
speakers. Omer Lutfi Mete gave a speech against Turkey’s accession to the EU
while Kemal Kirisci’s presentation was for it; later, both speakers responded
to the questions directed at them.
The working groups listened to both
speakers, then assembled once again and re-assessed the issue based on the
provided answers.
19
1.2.1. Overall Assessment of the Discussion
Environment in the Working Groups
Participating students were generally seen to be extremely happy about being
part of this program; they showed no boredom throughout the day and were
very participatory in all phases of the program agenda.
The discussion
platform functioned almost as a stage where these young adults experienced
improvised enthusiasm in self-management, listened to and heard one
another, and employed both humor and seriousness in putting forth their
ideas.
The students were especially intrigued by the fact that the same
process would be taking place in France. Many expressed interest in hearing
about the discussions of the working groups in France.
1.2.2. Themes Addressed in the Working Groups:
a) The Concept of Time
The concept of “time” was raised often and within the context of various
issues during the discussions. These were, in part, expressions of regret in
relation to “lost time.”
They consisted of statements such as Turkey was
“late” in the process leading to EU membership, and “if it weren’t for the
military coups, Turkey would already have a seat under the roof of the EU and
be a part of decision making mechanisms.”
There were also those that expressed views more in terms of the future. The
importance of the EU accession “process” was repeatedly emphasized within
this context.
Many participants argued that problems, especially cultural
conflicts, could be overcome in time. Primary among these arguments was
that Turkey constituted a good model in terms of reconciling Islam with
democracy. Some of the participants were of the opinion that approaches
employed by the state in relation to Turkey’s EU membership were more
20
important than the views of the general public. The fact that negotiations
have begun was interpreted to reflect less opposition against Turkey within
the EU than previously thought.
It was widely accepted that the accession
“process” of full membership to the EU would enhance constitutional rights
and democracy in Turkey. At this point, although the students emphasized
that the EU was an institution “that has its principles and a certain value
system,” they also highlighted the fact that Turkey should always have an
“alternative plan.”
b) Interest in Historical Facts
The students were seen to have an interest in historical facts and analysis, and
they attempted to build and strengthen their arguments around a framework
of historical information. In this context, Europe’s position during the postWorld War II era and in the aftermath of the Cold War—which had ended with
the dissolution of the Soviet Republic—was also discussed, and attempts were
made to interpret Turkey’s accession to the EU within this historical context.
One of the arguments put forth was that Europe and Turkey needed to take a
stand together during the restructuring phase following the Cold War. There
were also remarks that Turkey could learn from Europe’s recent history,
especially from the reconciliatory policies put into effect between Germany
and France in the aftermath of World War II.
c) Imagining an EU that Includes Turkey
Some of the discussions were about imagining an EU that included Turkey. In
this context, the students were of the opinion that one of the most significant
reasons for the interest the EU has shown in Turkey was due to Turkey’s
powerful army. They noted that if Turkey became an EU member, this would
grant Turkey a “wider area of mobility” meaning that Turkey could become a
21
nation that “takes part in decision making mechanisms,” and “decides on its
own positions.”
It was also implied that given the changing status of the
Middle East, Turkey needs to implement a certain “balancing policy” and that
this could perhaps be more possible if Turkey were part of the EU.
It was observed that the “quality of life” the European Union offers comprised
a significant portion of the “vision of an EU that includes Turkey.” However,
it was also emphasized that the widely held public view, “Once we get into
the EU money will start to flow in,” was wrong. The existence of programs
such as Erasmus and Socrates was said to be important in terms of education.
The srudents noted that with the EU, standards would be developed in Turkey,
that the EU would have a “standardizing” effect on Turkey. The possibility of
freedom of movement was also considered to be a positive outcome.
d) Anxieties Brought On By Joining the EU
Many students voiced myriad worries about the position Turkey would have in
the EU.
Primary among them was “loss of our national values.” Joining the
EU brought with it certain doubts, such as “What will happen to our national
identity if we join the EU?” “How will foreign policy decisions be made?” and
“Does this mean we have to accept the Armenian genocide?” In addition to
these doubts, also expressed through statements such as “We will lose our
national identity,” “This will be detrimental to Turkey's honor,” and “We’ve
been the giving side as far as Europe is concerned all these years, ever since
the capitulations, even,” more confident comments were also voiced, such as,
“We will not be divided, the EU will not melt us down,” and “We won’t be
assimilated although we may change.” Regarding allegations of the Armenian
genocide, a common statement was “If you are Turkish, Europe doesn’t listen
to what you have to say.” It was also said that the allegations of genocide had
transformed into a political struggle between Turkey and European countries.
22
It was suggested that the primary reason for opposition to the EU in Turkey
was Europe’s insistence on the Armenian genocide.
e) Difficulties of the Negotiations Process
It was observed that the students did not think change was very difficult
within the context of the negotiations process leading to Turkey’s accession to
the EU. It was noted that the objections of the European public to Turkey
were generally all “cultural,” that it was not only France, but nations such as
Germany, Britain, Austria and Denmark that voiced culture-based objections.
f) Basic differences between Turkey and other candidate countries
The basic differences between Turkey and other candidate countries
progressing through the EU enlargement process were also frequently
emphasized.
population.
First among the highlighted differences was Turkey’s large
At this point, a dilemma presented itself. The most common
argument put forth was that Turkey’s young population would make positive
contributions to the ageing population of the EU. However, the fact that this
young population was uneducated and unemployed was not overlooked. The
participants drew attention to the fact that with its crowded, uneducated and
unemployed population Turkey would be a burden for the EU; they also added
that if Turkey did become a member, its population had the qualities and
numbers to effect change in the union. The students were of the opinion that
this comprised one of the fundamental points why the EU opposed Turkey’s
membership. Some participants were observed to interpret population size
with the view, “We are a large country, why should we let them decide, we
should be a part of decision making mechanisms.” The Cyprus issue was also
mentioned by the participants as one other main difference between Turkey
and other candidate countries.
23
g) Thoughts on “Identity” within the Context of Europe and France
A significant part of the discussions focused on questioning the EU identity.
Whether the EU was an economic union or a cultural one, was discussed at
length.
It was suggested that Britain saw the EU more as a venue for
economic collaboration while France favored a more cultural approach; it was
also noted that different countries had differing visions concerning the EU.
The lack of harmony among the Union, caused by the rejection of the
Constitution, was noted in this context. Opinions on this issue were voiced
with comments such as, “Is a European identity possible?” “The EU is
paradoxical about enlargement policies,” and “The EU is unable to define
itself.”
h) Beliefs that Europe is Uninformed about Turkey
The students were seen to strongly believe that Europe was uninformed about
Turkey.
They said that Turkish people were much better acquainted with
European culture and offered as an example, the high schools that taught in
foreign languages in Turkey.
There was self-criticism as well; they said
“Turkey is also at fault for things to end up this way.” It was noted that the
European image of Turkish people was established on the basis of the Turkish
immigrants there. At this point, the students also added that the European
view of Islam was also completely based on the Muslim immigrants from
nations that used to be their colonies.
i) France using Turkey’s EU membership in its domestic politics
During the discussions, one frequently repeated theme was that France was
using Turkey’s EU membership process as material in its domestic politics.
The students were of the opinion that Turkey—and especially the Armenian
problem—was being used to manipulate domestic policies in France. It was
24
observed that Chirac was perceived as a disliked political leader, a blacklisted
person that symbolized France’s opposition to Turkey.
Some students said
that France became excessively nationalistic, even racist in its dealings with
its own problems, did not engage in self-criticism, and as such, “was
detrimental to the EU.”
Similarly, some students noted that France was
experiencing an economic and cultural decline, and gave as an example the
fact that French had fallen behind English as the language for international
communication.
j) Impact of Turkish-US relations on the EU accession process
The question of how the alliance between the US and Turkey would reflect on
Turkey’s accession process to the EU was an issue often raised during the
discussions. In this context, it was seen that the students considered it highly
significant that Turkey would constitute the Middle Eastern border of the EU.
k) Turkey’s Non-EU Alternative Plan
Called “Plan B” or the “Alternative Plan,” this issue was raised especially in
conjunction with the EU-opposition discourse.
Participants in search for a
Plan B stated that Turkey needs to be well-informed about its own potential
and that as a nation, Turkey could make progress by using its own resources;
they added that Turkey possessed the power to resolve its issues on its own
and that presently, significant developments were already taking place.
25
1.2.3. Scope of the Questions Generated in the Working
Groups
The question-generation process was observed to have a positive impact on
the overall discussions in terms of problematizing ideas and revealing points of
awareness.
The questions formulated in the working groups were grouped
under several headings, namely, the internal structure of the EU, how the EU
views Turkey, how Turkey views the EU, what could be alternative approaches
if Turkey does not join the EU, and relations between Turkey-the EU-the US.
Within the context of these headings, the specific questions that were
formulated are given below:
a) The internal structure of the EU
i.
“Is the EU a political community, or a community of highly prosperous
nations?”
ii. “When will France overcome its fear of Islam?”
iii. “What remains in the collective memory of European peoples about
the Crusades?”
iv. “What remains in the collective memory of European peoples about
the imperialism and colonization?”
b) How the EU views Turkey
i.
“Are issues that cause the EU to hesitate cultural or economic in
nature?”
ii. “Does the EU have its military interests in mind in agreeing to Turkish
membership in the Union?”
iii. “Since we are already in a giving position, why would the EU be even
more interested in us?”
c) How Turkey views the EU
i.
“What does it mean for us to oppose the EU? Does it mean we give up
on our modernization project?”
ii. “Would joining the EU threaten Turkey’s competitiveness? Currently,
nobody intervenes in our economy; will we face restrictions when we
join?”
iii. “What happens to the Cyprus problem when we join the EU? What
happens to the allegations of the Armenian genocide?”
iv. “What do we have in parallel with other candidate countries?”
26
d) What could be some alternatives if Turkey does not join the EU?
i.
“Do we have a Plan B?”
e) Relations between Turkey-the EU-the US
ii.
iii.
iv.
v.
“Will Turkey become the Middle Eastern border of the EU?”
“Where do the borders of the EU end?”
“How does the EU approach matters of foreign policy?”
“Does the EU strive for leadership status in the changing world
politics?”
vi. “What will happen to Turkey’s relations with the US? What will
happen to Turkey’s geopolitical position?”
1.2.4. Basic Views of the Speakers on Becoming a Full
Member of the EU
Guest speakers invited to the working group in Istanbul were journalist-writer
Omer Lutfi Mete, and President of the Center for European Studies at Bogazici
University, Kemal Kirisci. Omer Lutfi Mete gave a speech against Turkey’s
accession to the EU as a full member, while Kemal Kirisci’s presentation was
for joining the EU, then both speakers responded to the questions directed at
them.
a)
Omer Lutfi Mete’s Views on Becoming a Full Member of the EU:
Omer Lutfi Mete began his presentation by putting forth certain aspects of the
EU that he valued. He talked about the economic structure of the Union, then
stressed the significance of “the possibilities the EU provides for its citizens.”
He also pointed out other favorable characteristics, stating that the EU “did
not lie to its citizens” and had established “better harmony with the concept
of the other.”
Mete’s views can actually be considered a “post-September 11” approach as
well. He questioned “whether or not security and freedom was a measure of
the EU,” and challenged the position the EU has chosen to take within this
27
context.
Mete thought “the EU had failed in its attempts of a modern
empire,” and argued that presently, the EU had changed course and now could
only define itself in terms of the concept of prosperity. In addition, Mete
pointed out the political corruption in Turkey, and noted that is the EU was a
monitoring mechanism, then it needed to question political corruption and
fraud in Turkey before anything else.
Omer Lutfi Mete had a critical view of Turkey as well. He argued that Turkey
had a formalistic perception of undertaken reforms, adding that it would take
time for them to be absorbed and internalized.
At certain points, while
Mete’s presentation reflected his admiration of certain achievements and
institutions of the West, it also contained certain statements touching upon
Turkey’s weaker status in relation to the West. In this context, he used the
statement “We are a nation that began with the fez.”
Mete noted that
change needed to take place in literature and science, and that Turkish
universities had already fallen behind.
Omer Lutfi Mete argued that Turkey’s desire to become an EU member was
not a project with substance, or in his own words, not a goal “we pursued with
passion.”
Indeed, Mete’s views were reminiscent of a somewhat nostalgic
yearning for a common national belief that was pervasive during the first years
of the founding of the Republic. He was implying that the EU project would
never be embraced as the Nationalist Forces spirit of that time.
This national memory was seen to surface in relation to other themes in Omer
Lutfi Mete’s presentation as well. Mete frequently emphasized that Turkey
was an agricultural community, and voiced distress over the regression our
livestock-raising industry was experiencing.
There were points were he
expressed his confidence in our national entities and civilization.
For
instance, in relation to accepting the other, he used a concept he called
“Anatolian richness” in line with sufi tradition. He noted, for example, that
28
he considered the classical Ottoman-period poetry of Fuzuli much more
valuable than tanks, a product of Western technology.
In his presentation, Mete also questioned the place of the EU in relation to
world politics.
Mete was of the opinion that Europe has always had
imperialistic compulsions throughout history, and that there was now a
conflict of sovereignty between the EU and the US. In this context, Europe
wanted Turkey to act as a strategic gendarmerie force, and hoped to gain a
military advantage via Turkey.
Mete also noted that there was merciless
economic competition within the EU and that France has been falling behind
in this race so far.
Mete believed that Turkey needed to develop new models, and the
justification he provided in this context was that many problems in Turkey
were actually “indigenous” to Turkey. For instance, Mete argued, Turkey did
not have cities but “giant villages,” and so EU prescriptions would not provide
relief to Turkey’s problems. Mete also stated that Turkey needed to establish
its own legal order.
b)
Kemal Kirisci’s Views on Becoming a Full Member of the EU
Kemal Kirisci began his presentation by focusing on the historical configuration
of the EU. He emphasized that the EU was an elitist project, and reminded
the audience that it was first initiated as a project that nations made
desirable. He stated that the EU was actually established as a “monitoring
mechanism” among European nations in the aftermath of World War II. He
noted that precisely for this reason, in attempts to understand the EU, it
would be beneficial to review the historical development of post-World War II
Europe, and the process through which Europe has come to the present day.
He noted that France has always had the urge to control Europe, and also
added that ever since the Tanzimat period [of the Ottoman Empire], Turkey
has always set high goals and has been progressing continually.
29
In this context, Kirisci remarked that as history is made, legal processes
sometimes also generated political decisions as well, and added that in
discussions about the EU, it was necessary to differentiate between the
differences
in
how
various
EU
member
states
viewed
the
union.
Subsequently, he touched upon the fact that some nations viewed the EU as a
union with a federal structure, while others preferred to highlight the
economic cooperation aspect of it. The next point Kemal Kirisci made was
that “the EU project was a project of peace.”
He said that the primary
objective of the intellectuals that founded the EU had been to establish
peace, like Ataturk and Venizelos.
The most interesting point of Kirisci’s
presentation was when he asked the question, “Which organization in the
world aims to establish a balance between legislation and freedom?” and
responded by saying that the EU ranked first among institutions worldwide
that were spending effort to establish this balance.
1.2.5. An Overall Assessment of the Discussions in the
Working Groups after Listening to the Speakers
a) Nationalism and a Moderate Pro-EU Perspective
First of all, the students thought both speakers were “moderate” in their
views. Contrary to the sense of conflict that often accompanies discussion
programs frequently found in the media, they were happy to see that the
speakers defended their positions without engaging in verbal sparring. This
matter, as well as participants’ refined discussion styles and the fact that they
“refrained from polarization” was also repeatedly expressed during the final
session. The students appreciated the fact that the speakers addressed the
issues without alienating one another. In this context, it became clear that
the students desired to watch and carry out discussions where the manner and
30
style of the discussion was considered at least as, or even more important
than its content, discussions that were “constructive” and not “laden with
negative energy.” “The ability to meet halfway” and “conduct discussions
aiming at moderation” were seen to be considered as important as content.
At this point, the fact that both speakers presented their ideas in almost a
complementary manner and approached issues “rationally” was very much
appreciated by the students. However, one criticism the students directed at
the speakers was, “Instead of responding to the questions, they expressed
their own views in relation to the questions.”
The students also noted that the presenters’ opposition to the EU was at times
rather vague.
They said, for instance, that Omer Lutfi Mete was “Not deeply
opposed to the EU.” Nevertheless, they also said that they while often found
opportunities to watch nationalist intellectuals such as Mumtaz Sosyal or Emre
Kongar on opposition to the EU, they did not have the chance to listen to
someone like Omer Lutfi Mete every day.
In a sense, they criticized the
discussion programs on television that followed a “nationalism-EU advocacy”
vein for their inability in offering diverse discourses As one of the students
said, in present-day Turkey where “it is difficult to categorize who is
nationalist and who is not,” Turkish society has become too complex to
comprehend within the framework of such polarization, and in doing so the
students actually exhibited a more pluralistic attitude in comparison to the
general outlook of the media.
b) Turkey’s “Plan B”
The students noted that Omer Lutfi Mete focused more on the “economic
formation” of the EU while Kemal Kirisci discussed its “historical formation.”
Another common view raised during the discussions following the speakers was
that while Omer Lutfi Mete was listing his reasons for his opposition to full
membership in the EU, he was unable to present a clear alternative for
31
Turkey. As the students said, “There was talk of the necessity of having a
Plan B for Turkey, but there was no discussion of what this plan might be.”
At this point, the students revisited the concept of “time.” They once again
brought up the issue of “being aware of the process” that lay in front of them.
In addition to comments such as, “We clearly do not have any other project in
the pipeline, we'll just have to see what happens over the process of the next
10 years,” there were also statements such as “Basically we’ll have to wait,
follow the process, and maybe when the time comes maybe Turkey won’t
even want to join the EU.” Many said they were well-aware of the fact that it
was actually not possible to have specific answers to their questions. One of
the students said, “The fact that no answer was provided to the question
about a Plan B was also an answer.”
In discussions of possible Plan B scenarios, some of the students said “the EU is
Turkey’s salvation,” clearly showing that they considered the EU to be much
closer, more probable and trustworthy than any collaboration with China or
Iran.
Some participants complained that not enough time was spent on
discussing the role of the US. The fact that the students focused on Turkey’s
US relations time and again during the discussions indicates that they consider
this point to be important.
It was said that after joining the EU, European economy, legislation and
citizenship would come together under a single roof, and this was observed to
trigger suspicions in relation to the EU. There was no difference observed in
the dose and extent of the anxieties expressed about “sharing our sovereignty
with others” and after the presentations. Similarly, the fact that Turkey did
not have a unitary structure and could not compared with other non-EU states
was another issue frequently revisited in the afternoon session.
In the
afternoon session, the students basically repeated their views in the morning
session through comments and questions such as, “It won’t be easy but it will
32
happen” in relation to Turkey, and, “Will we still be talking about the EU in
the year 2040?” in relation to Europe.
c)
Turkey’s New Status
The students said they believed it would be more correct to ask where Turkey
will be during the post-Cold War era, instead of subscribing to a “Turkey has
been a European state for the past 200 years” discourse. The ever-changing
structure of the present-day was seen to make them think more along the
lines of, “everything will be very different in a hundred years.”
In this
context, while they asked the question “Can we collaborate with China and
Japan?” they also said, in relation to the EU, that “it is best to leave it all to
time,” “they need time and we need time,” and “not everything can be
weighed on the same scales.” It was clearly seen that among all European
countries that opposed Turkey, it was France that drew the most reaction.
The students thought France and Turkey shared structural similarities in terms
of history and politics, and it was seen that the students focused on France
the most.
d) Economic Perspective
It was seen that some of the students engaged in heated discussions on
economics in the sessions following the presentations of the speakers. This
was perhaps a reflection of the dominant economic approach the Turkish
public developed in relation to politics in the post-Ozal era.
Within the
context of the EU, this was perhaps borne from the fact that Turkey entered
the auspices of the EU for the first time through the Customs Union process.
It was observed that the students were not really persuaded by Omer Lutfi
Mete’s arguments about opposing the Customs Union.
They said they
considered his views to be somewhat Anatolianist, fairly romantic, and
perhaps a bit passé, adding that the quality of even agricultural goods was
33
improved via the process of joining the Customs Union. The fact that the
students often provided examples from the Ozal era and referred to it
frequently indicated that the “changes” initiated by Ozal—the leader of their
generation—claimed a significant place in their memories.
e) Historical Perspective
Another point the students voiced satisfaction about after the presentations
was based on the concept of “learning.”
Almost all of them agreed that
meetings of this kind were necessary. Some of them specifically said “it was
good to learn about historical events,” and added that the fear borne from
ignorance could be overcome.
They said they especially appreciated the
concrete historical examples Kemal Kirisci provided in relation to the founding
process of the EU.
For example, they found it interesting that the initial
vision concerning the EU was initiated and realized by political leaders, and
not the general public.
The interest and curiosity regarding this type of
information may also be seen as an indicator of a deficiency in relation to
European history in Turkey’s middle-school curriculum.
The students were seen to be more inclined to engage in “historical
interpretations” in the discussions following the presentation of the speakers,
more so than the morning session.
In other words, the presentations seemed
to trigger an examination of recent Turkish history in the afternoon session.
While this process of historical self-critique at times referred to the Ottoman
era, there was more of a focus on our recent history. For example, while the
students said there were great regressions in democracy, that partisanship
occurred during the transition to democracy and debts skyrocketed, others
argued that the Ottoman tradition of tolerance was being exaggerated. In
examinations of recent Ottoman and Turkish history, comments were also
made about Ataturk. For example, politicians that spent effort to secure their
standing via using excerpts from Ataturk were criticized. The students said
34
that “Ataturk’s words could be used as inspiration,” but pointed out that
there were inter-generational differences to consider. In terms of Ottoman
and Turkish history, some students said “they considered Turkey to be an
emotionally ‘young’ nation,” thereby bringing a psychoanalytic interpretation
to history and society.
It was also revealed that the students were interested in and curious about
Ottoman and European history more in terms of the new identities formed
during the nationalization process. In this context, they expressed interest in
better understanding mutual perceptions, prejudices and stereotypes, and
added that it was also necessary to make information of this kind more
widespread. In discussions of relations with Europe and mutual perceptions, it
was seen that the Armenian problem quickly became the focal point. At this
point, many participants said that the EU accession process triggered the
discussion of a variety of issues and that the prejudices were in fact mutual.
The students said that the tension created in the media between Turkey and
Europe, the manner in which news reports are presented, and the nationalist
approach in the presentation of various problems “inflamed views opposing
Europe.” Although what they knew about these issues (such as Kurds-BASK
comparisons) was basically limited to widespread public opinion, when the
participants engaged in discussions of ethnic issues in relation Cyprus or
Southeastern Anatolia, they were seen to be less disheartened than the older
generations often featured in the media.
In this context, students from
Southeastern Turkey naturally had different perspectives and sensitivities than
the rest. For instance, one such student requested that a meeting on the
Southeastern problem be held, similar to the one on the EU, saying, “I would
really like that because I have a lot to say on the subject.”
Despite the students’ critical analysis of Turkish history and the clichés
surrounding opposition to the EU, they also clearly expressed their love of
their own culture. They said the manner in which Europeans always criticized
Turkey “was upsetting to them,” and that there existed a cultural area, called
35
an “Eastern culture,” where they felt much more comfortable. They talked
about “values intrinsic to us,” and emphasized that the experience of
“multiculturalism” that dates back to the Ottoman era could in fact act as the
infrastructure to the multicultural approach of the EU in the present day.
36
1.3. Evaluation of the Working Group
Discussions in Paris
The conference held on July 3, 2006, in Paris, at the Institut D’Études
Politiques (Sciences Po) building, was realized with the participation of 41
students from various universities in Paris, which divided into five working
groups. The students first discussed the issue of Turkey’s accession to the EU
amongst themselves, and established the questions they would ask the expert
speakers. Later, Nicolas Tenzer (political philosopher, writer) gave a speech
that opposed Turkey’s accession to the EU as a full member, while Marc
Bernardin (President of Comité France-Turquie) gave a presentation that was
in support of this; afterwards, they responded to the questions directed at
them.
The working groups listened to both speakers, after which they
assembled once again to evaluate what they had listened to, then left.
37
1.3.1. Overall Assessment of the Discussion
Environment in the Working Groups
The working groups in France were each seen to have different dynamics. For
instance, it was observed that while one group was having a balanced
discussion in terms of participation, the moderator in another group was seen
to employ a very intervening style. In another group, participants were seen
to engage in a kind of “show of knowledge.” And in yet another group, the
high number of international students was observed to impact the course of
the discussions and the emotions that arose in relation to the discussed issues.
In all working groups, there was a pervasive sense of disappointment. It
appears that at a time when France was discussing Turkey’s status, most of
the students participated in the project with expectations of learning about
Turkey and becoming informed about Turkey’s realities.
1.3.2. Themes Addressed in the Working Groups
a) Lack of Knowledge about Turkey
The most evident theme that was highlighted during the group discussions in
France was that the French “did not know much about Turkey.” One example
of this lack of knowledge was that in almost all the groups, the students said
that many people in France still thought that Arabic was the language spoken
in Turkey. However, the same ignorance was said to hold true in relation to
other nations as well. Students in the working groups that had visited Turkey
noted that they had returned to France with favorable impressions of the
country. Many other participants expressed their desire to visit Turkey and
formulate their own opinions through personal experience.
38
b) Historical Relations between Turkey and France
Participants in Turkey were found to have better knowledge of the historical
relations between Turkey and France. It was observed, for instance, that the
matter of “capitulations” which had a significant place in the collective
memory of the Turkish participants was not once brought up by the French
students.
c) Awareness of Clichés and Prejudices
The French students drew attention to the fact that many prejudices existed
in relation to Turkey, including issues such as human rights, the Kurdish
problem, women’s oppression and the Armenian problem. As one of them
said, “Turkey is often evaluated pack and parcel with various prejudices” (La
Turquie regroupe tout un paquet de préjugés). Meanwhile, they also noted
that Turkey also possessed other, important aspects, such as its significance in
energy routes and similar matters, which have not “found expression” much
among the French public (il y a beaucoup de non-dits).
Another view was that to date, none of the nations that began the
negotiations process was ever denied membership, therefore, Turkey would
also, similarly, be granted membership.
One participant noted that the
accession process was already in play, saying, “The Turks are here already,
they have an office in Brussels” (Les Turcs sont dans la place, ils sont la, ils
ont leur bureau a Bruxelles).
d) How the EU Views Turkey
Whether the EU would secure demographic, economic or military gains from
Turkey’s accession to the union was a question that was frequently raised
during the discussions.
39
e) Comparisons with Other Countries
Looking at other nations that had gone though the candidacy process, it was
said that for instance Baltic nations were more anxious to join the EU than
Turkey was.
f) Powerful Lobbies
It was stated that the powerful lobbies in Europe (Greek and others) limited
the freedom to talk about matters pertaining to Turkey.
g) Sizeable Population
It was said that because Turkey has a large population, it would, in the future,
have a higher number of chairs and representation rights than Germany in EU
institutions. Overall, it was argued that Turkey would make positive economic
contributions to the union, but that it was also a complicated nation in terms
of politics. At this point, while participants said there was fear of a wave of
migration from Turkey, they also drew attention to the lack of information
and research on the matter of migration.
h) Discussing France through Discussions of Turkey
One of the primary themes discussed in the working groups was that France
was actually questioning itself through discussions in relation to Turkey. Thus,
France was concealing the difficulties it experienced with Muslim immigrants
from their own colonies through discussing Turkey’s EU candidacy. In other
words, France was using Turkey’s candidacy as a means to manipulate its
domestic policies.
In this context, the way France approached its own
immigrant population and Islam was interpreted like this: “We fear selfcritique, so instead we criticize the other.”
40
i) The EU Culture
The French students said that they did not believe the EU could have a
homogenous structure. They were seen to have a generally pessimistic view
of Europe. They emphasized that the economic structure established by the
leading role played by Germany and France did not always match the social
structure of the union.
There was mention of disappointment, a sense of
dissatisfaction in relation to the EU. It was said that there was no talk of a
real European project, and that discussions pertaining to the EU always
followed a populist route.
Some students defined the EU identity as a
common cultural identity that was “learned over time.” The right to travel
within Europe, meaning the right of European people to freely travel all over
Europe, was said to be of utmost importance in the construction of a European
identity (“on se sent Européen parce qu’on voyage!”) It was also mentioned
that this identity was actually shaped as a result of an ongoing process, and
that as such, it was not yet a fully constructed identity (“on est a la veille
d’une construction!”)
It was observed that there were many questions pertaining to the geographical
dimensions of the European identity. If geographical closeness was to be any
measure, it was said that Morocco could also be a candidate while, for
instance, Israel would be too far away. Within this context and as was the
case in the discussions in Turkey, the question of how the European identity
would be associated with “national identities” was raised. At this point, the
students noted that the vision of an imperial France was still very strong in
France (“On veut créer une Europe française!”). Nevertheless, eventually it
became clear that the European identity was seen more as a “system of
values” reached through compromise, rather than any historical or cultural
ties.
The discussion on the geographical dimensions of the European identity was
unsurprisingly linked to new EU candidate nations. It was said the EU was
41
already a pieced-together (morcelé) and saturated (saturé) union, and it
would be difficult to absorb new members.
It was noted that there were
great differences between the Europe that absorbed the membership process
of Spain or Portugal, and the Europe of today. It was also put forth that the
EU budget was no longer as sizeable as it once was, and that discussions about
the constitution had yet to settle down.
The students also said that first and foremost, Europe had to redefine its
status within the context of changing global politics. This matter was also
linked to Europe’s interest in Turkey’s EU candidacy. It was said that during
the Cold War, Europe had wanted to stand close to Turkey as a means of
opposing the Soviets. Within the context of competition between the US and
Europe also, being partners with Turkey became more important. Presently,
this interest was shifting more to a commercial arena. French students were
observed to be aware of Turkey’s geographical, historical and cultural
specifics, as well as the “special pressure” the EU placed on Turkey. Despite
their awareness of the clichés regarding opposition to Turkey and the
pressures placed on this country by the EU, it was observed that oftentimes,
the students’ own arguments could not surpass these clichés and the official
discourse of the EU. For example, although one student clearly expressed
lacking sufficient knowledge of the Cyprus problem, he nevertheless said that
he thought Turkey was in the wrong about this issue (“mais quand meme c’est
dingue que la Turquie ne reconnaisse pas Chypre”).
42
1.3.3. Scope of the Questions Generated in the Working
Groups:
A) How does the Turkish Public View Europe?
The French students’ questions mainly focused on what the Turkish public
thought about the EU. Questions raised on the issue were expressed as “Are
the Turks truly willing?” and “How willing are the Turks and will they be able
to make concessions?” Specifically, doubts as to whether the Turkish public
would accept the reforms demanded by the EU were voiced. Another question
was about Turkish expectations from the EU. Some students wanted to learn
what the Turkish public thought would change in their daily lives as a result of
becoming an EU member. It became clear that many of the French students
thought the reforms demanded of Turkey constituted a “top-down style of
change.” Thus, the students said they were worried about whether or not the
reforms would actually reach the public. In connection to the question “what
does the public think?” the students also asked whether or not there were
differences in opinion between the elite and the general public about the EU.
b) How does the Turkish State View Europe?
There were also questions as to how the Turkish state would adapt to the
necessary changes.
The students asked to what extent the state-citizen
relationship could be democratized in Turkey, to what extent the Copenhagen
criteria could be adhered to, and to what extent progress could be made in
relation to human rights. Some students said that many controversial issues,
such as torture, freedom of thought, and Cyprus, were still unresolved issues
in Turkey, and criticized the fact that accession negotiations had been
instigated with a country that had so many problems. Despite the doubts
43
raised during the discussions, it was observed that the participants did not
exhibit aggressive or militant attitudes while expressing their views of Turkey.
Many students underlined the fact that Turkey needed more time. Some
argued that Turkey’s full membership process should be spread out over a long
time period (10 to 20 years). Within this context, it became apparent that
there was a certain level of awareness in relation to political clichés about
Turkey. For example, one of the questions raised was, “What can be done to
be able to think outside of the stereotypical opinions that exist about
Turkey?” Topics featured in the French media pertaining to the Turkish
economy, on the unregistered economy, black money, and the mafia, were
also observed to have a very powerful impact on the students’ image of
Turkey.
c) What it Means to Refuse Turkey’s Membership Bid
At this point, questions were raised as to what it would mean to refuse
Turkey’s membership bid. The question “Will the EU stand on the sidelines
and watch Turkey drift over to other sources of power?” was raised
specifically in relation discussions of the Baku-Tbilisi-Ceyhan oil pipeline.
Although human rights and democratization issues in Turkey were raised the
most, there were some students that reminded the others about Turkey’s
tradition of reform, and how Turkey was the only nation that established
balance between Islam and secularism. On the other hand, some participants
countered the line of thought that argued that granting Turkey membership
status would send a message to the Muslim world by saying, “We have enough
Muslims in Europe as it is.” Another question generated was “Is Turkey meant
to stand guard at Europe’s eastern gate?”
44
1.3.4. Basic Views of the Speakers in Relation to
Becoming a Full Member of the EU:
The common reaction of the students in the discussion groups in France once
they listened to the speakers was “They did not provide detailed information
on Turkey.” They said that overall, they perceived the speakers as people
trapped in their own roles, almost like “cartoon” characters. The reason for
the basic sense disappointment at this point was that the students had been
expecting to become better informed about Turkey, this was why they had
joined the project.
The presentations by Nicolas Tenzer against Turkey’s accession to the EU as a
full member, and Marc Bernardin who argued for it, were seen to be different
in terms of their “discourse” and “emotional load.”
While Nicolas Kaiser
employed a more “emotion-oriented” discourse based on the anxieties, fears
and threats France was experiencing in relation Turkey, Marc Bernardin chose
a more “rational” and “realistic” line of thought that argued for Turkey’s
accession to the EU on matters such as the economy and security issues.
a)
Nicolas Tenzer’s Presentation in Opposition to Turkey’s European
Union Membership
i) Corrupt Economy
Tenzer began his presentation by discussing the weaknesses of the
Turkish economy, which he considered to be “disorganized” and
“mafia-like.” He argued that the economies of the nations that had
most recently joined the union were stronger and less mafia-linked
than that of Turkey.
In this context, Tenzer suggested that the
borders with Syria, Iraq, and Kurdish areas were not adequately
controlled, which he said fueled the informal sector in Turkey.
45
ii) Inadequate Reforms
In response to the question “Will the process of joining the EU have
positive effects on human rights issues and similar domestic policy
matters in Turkey?” Tenzer said there was no need to exaggerate the
significance of reforms such as the abolishment of capital punishment
and the reduction of the power of the military over politics. Tenzer
added that the Turks would be eligible to join the EU within 20 to 30
years if they continued with the necessary reforms, and said that
Turkey could play the role of a bridge between the EU and the Middle
East.
iii) Taboos Exist
Tenzer argued that Ataturk still remains a taboo in Turkey. Taboos
are ongoing not only in relation to the Armenian problem, but are
pervasive. Feminists are still oppressed, and Islamism is in a position
at least as dangerous as the military. Tenzer also made comments
such as “there is no freedom of expression,” “there could be a
military coup at any moment,” “prison conditions are appalling,” and
“Kurds are being oppressed,” in Turkey, and asked the question “Can
women sunbathe at the village square?” He also argued that Turkey
could not be considered a democratic country without first
acknowledging the Armenian genocide.
iv) Geographical Argument
Nicolas Kaiser also used a geographical argument in his presentation
and said that only three percent of Turkey’s lands overlapped with
European soil.
46
v) Turkey’s Modern Appearance is Limited
Tenzer argued that the pro-EU elite in Turkey consisted of people
educated in the West, who “did not have in-depth knowledge of
Turkey,” and who would not be able to influence general public
opinion. He said tourist destinations in Turkey may seem modern,
but that the remaining areas resembled Iran and Morocco. He added
that the Turkish elite put forth the argument “If we don’t become an
EU member we’ll become even more Islamicized;” Tenzer noted that
he considered this to be equivalent to blackmail.
vi) The Turkish population
Finally, Tenzer argued that if highly populated Turkey became an EU
member, it would dominate over EU institutions and paralyze the EU
system.
b)
Marc Bernardin’s Presentation In Support of Turkey’s Accession to the
European Union:
i) Unregistered Economy
Since the first question was about the unregistered economy in
Turkey, Marc Bernardin began his presentation with a discussion
about the informal sector. To the question in relation to the burden
this would mean for the EU in terms of economics, Bernardin said
that the Turkish government had begun to enforce certain penalties
in relation to the issue. In an attempt to examine views opposing
Turkey’s membership through the perspective of other candidate
47
nations, he reminded the audience that Bulgaria and Romania,
frontrunners in terms of corruption, had already joined the union.
ii) Historical Arguments
Bernardin was seen to employ certain historical arguments, stating
that sometimes change occurred in Turkey faster than it did even in
France.
In this context, he talked about Ataturk’s reforms, the
abolishment of sharia, and the fact that Turkish women gained the
right to vote before their French counterparts, and argued that
Turkey had been absorbing these changes up to the present day.
Bernardin also stated that during the post-World War II era and
together with NATO, the Turkish army had in fact acted as Europe’s
protector.
iii) Comparisons with France
Bernardin drew attention to the fact that many problems said to be
specific to Turkey also held true for France, and underlined the fact
that a large proportion of the French population also resided in rural
areas.
Drawing parallels between the Kurdish problem and the
Corsica problem, he noted that there was no longer a civil war or
state-of-emergency conditions in Turkey. Bernardin pointed out that
the left was losing ground all across the world, and drew parallels
between the conservative Muslim parties in Turkey and the Christian
democrats in Europe.
48
iv) Taboos
Bernardin said that level of taboos in Turkey did not exceed that
found in any other country, adding that presently, discussing the
Armenian problem, the Kurdish problem, and many other similar
issues considered taboos both in Turkey, and on international
platforms, constituted no problem whatsoever.
v) Relations between Turkey and Europe
To a question about whether the religious and cultural differences of
the Turkish people would constitute an obstacle to Turkey’s EU
membership bid, even if the Copenhagen criteria were met, Marc
Bernardin responded with the question, “What is Europe?” He said
those that opposed Turkey had a “nationalist libido” and touched
upon the strength of Turkish-European relations, arguing that it was
impossible for Turkey to be swayed in other directions. Bernardin
added that “A Europe that includes Turkey will not weaken; on the
contrary, it will only grow stronger.”
He gave an example of
relations with Iran, and raised the question, “Do you think an EU that
does not include Turkey can influence Middle Eastern politics?”
Bernardin also noted that the Turkish elite had for years been in
contact with Europe and added that a large majority of the Turkish
people were for full membership in the EU. Bernardin suggested that
although the French people seemed to oppose Turkey’s full
membership,
they
also
acknowledged
that
Turkey
has
been
undergoing various changes. Consequently, he argued that it would
not be possible to say that the French people completely rejected
Turkey’s accession to the EU.
49
vi) Population
Bernardin said that in terms of demographics, Turkey would have a
positive impact on the ageing population in France. In relation to the
worries that Turkey’s sizeable population would become a burden for
the EU, he said even if the Turkish population continued to grow; it
would still be small when compared to Europe’s population of 600
million. In this context, Bernardin noted that Turkish people were
already present in many institutions across Europe, and that it was
wrong that they did not have representation in decision making
mechanisms.
1.3.5. An Overall Assessment of the Working Group
Discussions after Listening to the Speakers:
The students said that there had not been great changes in their opinions
after listening to the speakers’ presentations. A few said that they better
understood the significance of Turkey’s military and geopolitical standing
after the presentations. In some groups, listening to the speakers was seen to
increase participating in the discussions during the second round.
Some
students even said that they found the discussion in their working groups more
“interesting.” At this point, there was clearly a reaction against stereotypes
and the polarized role distribution.
The students said that they thought
“nothing could be fully understood as a result of talking about opposites,” and
that “nothing could be this simplified.” The criticism directed at the speakers
was partially the result of the culture of French youth. It was observed that
many reacted to being reduced to a “passive listener,” a position that granted
them no power in relation to the speakers.
50
1.4. Comparative Evaluation of the Working
Group Discussions in Istanbul and
Paris
1.4.1. Evaluations of the Presentations of the Speakers
Certain similarities were observed among the working groups in Turkey and
France. First, students from both sides said that rather than the discussions
that were generated in relation to presentations of the expert speakers, their
discussions in the groups were much more productive. Considering that the
expert speakers in Turkey were appreciated for their moderate views, and
that the ones in France were criticized for representing completely extreme
views, so much so that they were likened to cartoon characters, it could be
said that students on both sides valued a discussion environment that offered
compromise. The students said their opinions did not change all that much
following the presentations of the expert speakers.
51
At this point, the
differences in student cultures in Turkey and France became apparent in
various ways. As the main actors of the democratic discussion environment,
the Turkish students structured their discussions frequently by also using a
sense of humor. And the French students were observed to be much more
sensitive about the extent to which they were able to convey their questions
and thoughts to the expert speakers. Both sides were seen to have higher
expectations of the contents and styles of the expert speakers’ presentations.
1.4.2. Transitions among Different Themes
The discussions taking place in the working groups were observed to shift to
specific issues from time to time. The groups in France were seen to delve
into discussions of the European identity while talking about Turkey.
Similarly, while the Turkish students were raising questions about Europe’s
resistance to Turkey, they at times found themselves discussing the Armenian
problem, the Kurdish problem, and Cyprus.
1.4.3. Population
The discussion groups in both countries approached the question of the
demographic impact Turkey’s accession to the EU would have, differently. In
the discussions in Turkey, it was put forth that Turkey’s young population
would have a positive and dynamic effect on Europe’s ageing demographic
profile, while in France, it was highlighted that this population, while young,
was uneducated and unemployed, and problems that would arise if people
with this background crowded their country.
52
1.4.4. Identity
It was seen that certain questions and views raised during the discussions in
Turkey were also raised in France as well. For instance, issues such as how the
European identity would be linked with national identities, problems arising
from the expansion process of the EU, the role of the US in the process of
Turkey’s EU candidacy, and Turkey’s geopolitical status were raised during the
discussions that took place in both countries.
1.4.5. Mutual perceptions
Concerning mutual perceptions, the fact that mutual prejudices existed was
addressed both in France and in Turkey. On both sides, whether it would be
possible to overcome cultural differences comprised a significant portion of
the discussions. In France especially, the issue was discussed in connection to
the concept of “a clash of civilizations.”
Some of the participants in the
working groups in France said that, for instance, the differences between
Germany and France were much greater than the differences between Turkey
and Europe, while others drew attention to the fact that issues that are
automatically raised when Turkey was mentioned, such as “women’s
oppression,” or “mafia connections,” were problems frequently experienced
in Italy as well, a long-standing EU member. In Turkey, a more optimistic
attitude was observed in relation to cultural issues.
53
1.4.6. Nationalism
Turkish participants thought the French and the French participants thought
the Turks were “excessively nationalist.”
While a majority of the French
participants argued that both the general public, and the elite in Turkey were
excessively nationalist, Turkish participants claimed that the French were
often “extremely conceited,” and “not open to criticism.”
1.4.7. Views on the Concept of “Process”
The “process is important” view was observed to have different reflections in
the two countries. For instance, while French participants said that the real
benefits of the discussions on Turkey’s membership bid was that it also acted
as a self-analysis “process” for Europe, their Turkish counterparts argued that
even if Turkey did not join the EU as a full member, the accession “process”
would bring about various changes to bring favorable outcomes in economic
and administrative areas.
54
2. Questionnaire Findings:
Numeric Assessment
55
56
2.1. Subject Matter of the Study
The conference phase of the project entitled “Building a Deliberative Dialogue
Between Turkish and French Youth” was finalized on April 22, 2006 in Istanbul,
and July 3, 2006 in Paris with funds provided by the Delegation of the
European Commission to Turkey. While 58 university students attended the
was spent to ensure that the participating students represented different
disciplines, in an attempt to preserve within-group differences.
57
The most significant assumption of the Deliberative Dialogue method is that
people can change their previously held opinions in the aftermath of their
discussions with one another, and make more effective decisions keeping in
mind the views of others. The project is being run by BUCES (Boğaziçi
Üniversitesi Avrupa Çalışmaları Merkezi –Bogazici University Center for
European Studies), AFEMOTI (Association Française pour l’étude de la
Méditerranée orientale et le Monde Turco-Iranien – French Association for the
Study of the Eastern Mediterranean and Turco-Iranian Region), and AID (Avrupa
İle Diyalog Derneği – Dialogue with Europe Association); its primary purpose is to
discover how Turkish and French young adults view Turkey’s accession to the
European Union, and observe how their views change in an environment of
deliberative dialogue.
To this end, participants were asked to fill out a questionnaire both before
and after both conferences in an attempt to observe the direction in which
their views change as a result of the deliberation and learning process. We
have chosen to employ the Deliberative Dialogue method, where noteworthy
and worthwhile information is generated by the evaluation of discussions the
participants engage in their working groups, the questions they ask the expert
speakers, and the responses that are provided to these questions. Compared
with the wealth of qualitative information this method provides, questionnaire
results run the risk of being limited only to a quantitative description of the
state of events. It might therefore be beneficial to keep in mind the
qualitative analysis of the group discussions while evaluating the questionnaire
results presented below.
58
2.2. Views on Turkey’s European Union
Membership:
At both conferences, participants were asked how they viewed Turkey’s full
membership in the European Union. First they were asked whether or not
Turkey’s membership was a good thing; and the second question directed at
them was the standard Eurobarometer question, “If there was a referendum
today about Turkey’s accession to the European Union as a full member,
would you vote for Turkey’s accession or against it?” The responses provided
are shown in the figures below.
59
Figure 1. “Is Turkey’s accession to the EU a good thing or a bad thing?”
A good thing
Neither a good nor a bad
thing
A bad thing
I have no idea
0,0%
0,0%
17,2%
24,4%
17,1%
14,6%
9,8%
France
43,9%
Turkey
82,8%
12,2%
Percentage Distribution
Views on Turkey’s Accession to
the European Union as a Full Member
Morning session
60
Not surprisingly, and as the figure also shows, Turkish students had more
favorable expectations regarding Turkey’s accession to the European Union
compared to their French counterparts. After the deliberative dialogue session
while over 80 percent of the Turkish participants argued that Turkey’s
accession was “a good thing,” this remained only at 44 percent among the
French participants. And 17% of the French participants were of the opinion
that Turkey’s accession was “a bad thing.”
The changes to participants’ opinions through the process of deliberative
dialogue are shown in the figure above with arrows. For instance, while the
percentage of French students that said “a good thing” dropped by 12.2
percent in the afternoon session; there was a 9.8 percent increase in the
proportion of students that responded, “it is neither a good nor a bad thing.”
The basic determinants of why Turkish participants’ opinions did not change
while French participants’ views reflect such great changes need to be
investigated in the context of the group discussions and the expert speakers’
presentations. At later points in the study, an attempt will be made to better
illustrate the sources of these opinion changes and the persons that
experienced them.
61
Figure 2. “If there was a referendum today about Turkey’s full membership in the
European Union, would you vote for Turkey’s accession (Yes) into the European
Union or against it (No)?”
Yes
I have no idea
No
% 12,2
% 8,6
Turkey
% 34,1
7,3%
France
% 53,7
9,8%
% 91,4
17,1%
Morning session
Vote Cast at the
Referendum on Turkey’s
Accession to the European
Union as a Full Member
62
The question used in Eurobarometer studies was once again asked here as a
concrete
indicator
of
participants’
opinions
concerning
Turkey’s
full
membership. While Turkish participants were much more likely to vote “yes”
(up to 92 percent), only 34 percent of the French students responded likewise.
Previously conducted studies have revealed that the attitude of the French
public regarding Turkey’s accession into the European Union is, to say the
least, unfavorable. Although the present study is by no means a representative
one, the overall negative attitude that was revealed makes it clear that
French young adults think along similar lines as their parents on the subject of
Turkey. The deliberative dialogue experience was seen to have a negative
effect on the attitudes of French students toward Turkey’s full membership.
In fact, those that said they would vote “No” increased by 17 percent; the
people comprising this 17 percent had said “yes” (9.8 percent) and “I have no
idea” (7.3 percent) in the previous session.
2.3. Level of Knowledge about the European
Union and Views on the European
Constitution:
In France and in Turkey, students that participated in the conference were
found to consider themselves better informed than average about the
European Union. On a scale ranging from -2 and +2, the average level of
knowledge among Turkish participants was 1, and 0.9 among French
participants, which translates into a level of knowledge of 75 percent.
63
Figure 3. “How informed do you think you are about the European Union?”
How informed do you think you are
about the European Union
Turkey
0,88
1,05
France
2,0
(+)
Average between -2 and +2
Average Level of Knowledge about
the European Union
Morning Session
64
It was found that the deliberative dialogue experience did not result in any
increase in the level of knowledge both Turkish and French participants
attributed to themselves. The proportion of French participants that said “I
am uninformed” dropped from 19 percent in the morning session to 14 percent
in the afternoon session. Meanwhile, respondents that said “I am very well
informed” decreased by about 4 points in both groups. From these
observations, it may be deduced that the discussion and the new information
caused the participants to question just how well they knew what they
thought they knew.
65
Figure 4. “Do you have favorable or unfavorable views of the constitution of the
European Union?”
“Overall, what do you think about the
Constitution of the European Union?”
0,43
0,16
Turkey
1,05
France
0,08
Morning Session
2,0
(+)
Attitudes Toward
the Constitution of
the European Union
66
Attitudes of the participants on what the citizens of the European Union
considered a significant breaking point, namely the European Union
Constitution, are given in the figure above. The basic reason for the relatively
negative attitude of students attending the meeting in Istanbul toward the EU
Constitution is that 25 percent of the participants felt they did not know the
issue well enough. Neither the discussions in the working groups, nor the
presentations of the experts caused Turkish participants’ views to change on
this subject. In fact, even in the questionnaires administered in the afternoon
session, one out of every four participants stated they had no idea about the
issue.
On the other hand, French participants’ attitudes toward the EU
Constitution were seen to be more favorable. On a scale from -2 to +2, an
average of about 1 indicates that 75 percent of the participants had a
favorable opinion regarding this issue. Similar to the findings obtained with
Turkish participants, it is seen that the deliberative dialogue experience did
not alter French participants’ views about the European Constitution.
2.4. Benefits of Turkey’s Accession to the
European Union as a Full Member:
The views for and against the issue discussed among the public are thought to
play a significant role as one of the factors that determine people’s attitudes
concerning Turkey’s accession to the European Union as a full member.
The questionnaire included items to gauge whether or not participants agreed
with this point of view.
67
Figure 5. “How might Turkey contribute to the European Union?”
“Turkey’s powerful army would
contribute to European defense…”
“Turkey’s full membership in the EU
would contribute to security in
Europe…”
"Turkey as a muslim and secular
country, would contribute to the
culture..."
“Turkey’s young population would
rejuvenate Europe’s ageing
population…”
0,37
0,40
0,63
0,49
would contribute to Europe’s
economy…”
Turkey
0,38
0,02
Turkey’s full membership in the
European Union would help prevent
the clash of civilizations…”
France
0,29
0,10
1,07
1,03
1,00
0,98
0,91
0,88
0,78
0,15
Morning session
0,19
0,24
0,31
0,17
2,0
(+)
Benefits Turkey’s Full
Membership
would have for the EU
68
The above figure summarizes participants’ views concerning how Turkey might
contribute to the EU if it were to become a full member. According to the
figure:
•
Turkish participants believed in the importance of Turkey’s powerful army
and its contributions to European security, and the advantage Turkey’s
young population would bring to the EU. In addition, over 75 percent were
of the opinion that the fact that Turkey is a Muslim and secular nation
would contribute to European culture.
•
Meanwhile, the view that becoming a full member of the European Union
would contribute to European economy or work toward preventing the
Clash of Civilizations is not a widespread one among Turkish participants.
•
For French participants, the most significant benefits of Turkey’s
European Union membership were the contributions to European culture,
rejuvenation of the population, and contrary to views of their Turkish
counterpart, probable contributions to the European economy. The fact
that all these proportions are close to a score of 1 on a scale of -2 to +2
indicates that 60 percent of the French participants agreed with these
views.
•
Looking at findings from the first session, it could be said that to a certain
extent, French participants were of the view that Turkey could make
positive contributions to the prevention of the Clash of Civilizations.
We might also say that the important findings in the above figure lie in the
changes in opinion. Following the Deliberative Dialogue experience:
•
Turkish participants’ thoughts on Turkey’s contributions to the EU, which
they initially strongly agreed with, were affected negatively to a great
extent. In fact, by the end of the second session, the argument of
Turkey’s
young
population
contributing
69
to
the
ageing
European
community, dropped 0.31 points.
Views that the Turkish army would
contribute to European security and that European culture would benefit
from Turkey’s secular-Muslim culture also dropped by 0.17 points. These
results indicate that as a result of this experience, participants began to
question mainstream opinions more.
•
The picture is a little more complex for the French participants:
o There are certain arguments that were positively affected by the
deliberative dialogue experience.
There was an increase in the
proportion of participants that agreed the Turkish army would
contribute to European defense (0.29), and that Turkey would
contribute to EU economy (0.15) and European security (0.10).
o On the other hand, the fact that the argument on Turkey’s accession to
the EU could prevent the Clash of Civilizations dropped 0.49 points, and
the argument that Turkey's secular-Muslim culture would contribute to
European culture dropped 0.24 points, can be put forth as another
piece of evidence that shows deliberative dialogue leads to mainstream
opinions to be challenged and had a negative effect on these opinions.
2.5. Obstacles to Turkey’s Accession to the
European Union:
At the organized conferences, participants were also asked about their views
on the obstacles to Turkey’s accession to the European Union as a full
member.
70
71
France
Turkey
0,63
0,49
0,38
Turkey’s full membership in the
European Union would help prevent
the clash of civilizations…”
0,02
0,40
0,37
would contribute to Europe’s
economy…”
“Turkey’s young population would
rejuvenate Europe’s ageing
population…”
"Turkey as a muslim and secular
country, would contribute to the
culture..."
would contribute to security in
Europe…”
“Turkey’s powerful army would
contribute to European defense…”
0,78
1,03
1,07
1,00
0,98
0,91
0,88
0,10
0,29
Morning session
0,15
0,19
0,24
(+)
2,0
Benefits Turkey’s Full
Membership
would have for the EU
0,17
0,31
Figure 6. “What is the largest obstacle to Turkey’s accession to the European
Union as a full member?”
The Turkish and French participants were of the opinion that the below items
constituted obstacles to Turkey’s accession to the European Union as a full
member:
•
The Turkish participants considered Turkey’s crowded population, the fact
that the country is economically poor, and the deficiencies in human
rights and democracy to be the greatest obstacles.
•
Cultural differences; fear that instability in the Middle East would spread
to Europe; Turkey’s Muslim culture, and deficiencies in terms of women’s
rights were not seen as obstacles.
•
Meanwhile, Turkey’s deficiencies in democracy and human rights were
considered the most significant obstacles by the French participants.
Deficiencies in the fields of minority rights and women’s rights in Turkey
were also considered obstacles.
•
Issues that French participants did not consider obstacles were instability
in the Middle East, the Muslim culture, and surprisingly enough, potential
immigrants from Turkey.
The above figure provides us with important examples in terms of the
beneficial outputs of the deliberative dialogue method. It can be seen that as
a result of the deliberative dialogue experience, opinions in relation to the
main obstacles to Turkey’s accession to the European Union as a full member
underwent noteworthy changes. To summarize:
•
Among the Turkish participants, the greatest shift occurred in views
regarding the Muslim culture (0.91) and cultural differences (0.69).
Following the deliberative dialogue session, Turkish participants began to
see these two issues as obstacles, less. Turkish participants also began to
see Turkey’s crowded population (0.60), the role the military plays in
72
political life (0.51) and the deficiencies in the field of women’s rights as
less important obstacles.
•
Meanwhile, Turkish participants began to view the potential migration
from Turkey to EU member states (0.67) and deficiencies concerning
minority rights in Turkey (0.48) as more significant obstacles.
•
The greatest change observed among the French participants in the
aftermath of the deliberative dialogue experience was in relation to the
role of the military in political life (0.65). While this was not considered
an obstacle beforehand, it did become one following the deliberative
dialogues.
•
It was seen that the French participants considered almost all of these
issues as obstacles less. Thus, the hypothesis that the learning and
discussion environment offered by deliberative dialogue causes a
moderation in opinions, can be said to hold true.
2.6. The Sevres Syndrome:
During the conference in Turkey, there were questions about the Sevres
Syndrome, the most important determinant of Skepticism about Europe in
Turkey in recent years. According to the Sevres Syndrome hypothesis, the view
that says European nations want Turkey to divided and spend effort to this
end, results in the Turkish public to be skeptical about the European Union.
73
Figure 7. The Sevres Syndrome in Turkey
Europe has helped divisive factions such as
the PKK gain power in Turkey.
Turkey’s westernization efforts have never
been amounted to more than imitations of
the West.
-1,00
-0,79
The reforms that are undertaken in order to
become a member of the European Union are
no different than the Capitulations.
-1,02
Europe’s attitudes toward Turkey are guided
by the Spirit of the Crusades.
Just as they divided and destroyed the
Ottoman Empire in the past, European
nations now desire to divide and destroy
Turkey
The reforms that the European Union
demands of Turkey are similar to what was
demanded at the Sevres Treaty.
Morning session
0,00
0,38
2,0
(+)
The Sevres Syndrome
74
As seen in the figure above, the Sevres Syndrome was not very widespread
among the Turkish participants. They only agreed with the argument that said
European nations helped divisive factions such as the PKK in Turkey gain
power, and on a scale ranging from -2 to +2, it was given a score of only 0.38.
The deliberative dialogue experience seems not to have had much of an effect
on participants’ views on the subject. However, there was a 0.22 point
decrease among the participants that believed that Westernization efforts in
Turkey never amounted to anything more than imitation, which translates to
an almost 15 percent opinion change.
2.7. Both Sides of the Mirror: Mutual
Perceptions
Participants in Istanbul and in Paris were all asked a series of questions about
how well they knew “the other.”
The purpose of these questions was to
illustrate the views both societies held about “the other” and the process
through which these views were formulated.
75
Figure 8. “Have you ever been to France (Turkey)?”
Yes
No
33,9%
29,3%
Turkey
France
66,1%
68,3%
"Have you ever been to
France-Turkey?"
76
No
Yes
4,9%
31,0%
Turkey
69,0%
France
92,7%
"Do you speak
French/Turkish?"
Figure 9. “Do you speak French (Turkish)?”
77
Figure 10. “Do you know any French (Turkish) artists/scientists?”
Political sciences,
sociology
Literature
Philosophy
Music
Painting, sculpture, and
other plastic arts
Mathematics, physics,
biology
7,7%
10,8%
5,1%
33,3%
47,5%
43,1%
34,5%
Turkey
77,6%
75,9%
74,1%
62,5%
64,9%
France
Extent to which the
French/Turkish participants
had knowledge of works in
the delineated fields
78
2.7.1. Mutual Levels of Knowledge and Perception
At both conferences, it was seen that approximately one third of the
participants had visited the other country.
While Turkish participants had
visited France primarily for educational and vacation purposes, French
participants had come to Turkey mainly for their holidays. The Turkish
participants that had not yet visited France said they would most likely visit
France for educational purposes, while French participants that had not yet
been to Turkey said they would most likely visit Turkey for a vacation.
While one third of the participants in Turkey—regardless of level—said they
spoke French, only two of the participants at the conference in France said
they spoke Turkish (five percent).
One crucial means of understanding the relations between the two societies is
to measure how much each knows about the other. As can be seen above,
Turkish participants said they knew of French artists or scientists in almost all
fields (with the exception of mathematics, physics and biology), French
participants reported that they knew of Turkish artists and scientists to a
certain extent in only three areas: music (63 percent), social sciences (48
percent) and literature (33 percent). At this point, we would like to note that
in the field of music, French participants knew of Sertab Erener and Tarkan
the most.
79
Figure 11. “If a male (female) member of your family married a French (Turkish)
woman (man), would this be acceptable to you?”
If a male member of your
family wanted to marry a
French/Turkish woman,
would this be acceptable
to you?
If a female member of
your family wanted to
marry a French/Turkish
man, would this be
acceptable to you?
%9
%14
Turkey
%95
%93
France
Opposition in Personal Life
(those answer "Yes")
80
In an effort to understand to what extent the participants would accept
someone from “the other” society in their personal lives, they were asked
whether it would be acceptable to them if a male/female member of their
family decided to marry a French/Turkish person. As can be seen above, the
Turkish participants are much more rigid in their attitude when compared with
their French counterparts. This attitude is actually very much in line with the
general attitude of the Turkish public, which does not condone marriage with
foreigners.
81
Figure 12. “Are your impressions of France (Turkey) generally positive or
negative?”
Very favorable
Somewhat
favorable
Not very favorable
Not favorable at
all
I don’t know
12,1%
9,8%
9,8%
6,9%
0,0%
0,0%
17,1%
25,9%
France
55,2%
63,4%
Turkey
Percentage Dist
What are your general impres
about France/Tur
82
83
I don’t know
Not favorable at all
Not very favorable
Somewhat favorable
Very favorable
% 10,3
% 12,2
% 5,2
% 2,4
% 8,6
% 4,9
France
% 32,8
% 31,7
Turkey
% 48,8
% 43,1
"“Do you think the role France
plays in the EU is very favorable,
somewhat favorable, somewhat
unfavorable or very unfavorable
in terms of the future of the
EU?”"
Figure 13. “Are your impressions of the role France plays in terms of the future of
the EU positive or negative?”
Figure 14. “How informed do you think you are about France/Turkey?”
Very informed
Somewhat
informed
Not well informed
Not informed at
all
I don’t know
17,2%
2,4%
17,2%
7,3%
0,0%
2,4%
France
48,8%
39,0%
65,5%
Turkey
Percentage Dist
"“How informed do you think yo
about France/Tur
84
2.8. How the Two Countries are Perceived
When asked about their impressions about France/Turkey, both groups were
seen to have mostly favorable impressions about the other country. Sixtyseven percent of the Turkish participants and 73 percent of the French
participants had favorable impression about the other country. And while 33
percent of the Turkish participants expressed unfavorable impressions of
France, only 10 percent of the French participants had unfavorable
impressions of Turkey. Finally, while all of the Turkish participants had either
favorable or unfavorable impressions of France, 17 percent of the French
participants reported not having any impression of Turkey. Participants were
seen to generally have a favorable impression of the role France played in the
EU. Fifty-three percent of the Turkish participants and 54 percent of the
French participants had a favorable impression of the role France plays in the
EU.
When asked how much they knew about “the other” country, the proportion
of Turkish participants that considered themselves well-informed about France
(82 percent) was seen to be much higher than the proportion of French
participants that considered themselves well-informed about Turkey (51
percent). The fact that 45 percent of the French participants felt they did not
know much about Turkey, is one that warrants careful attention.
85
Türkçe Versiyon
86
Türkçe Versiyon
Türkçe Versiyon
87
Türkçe Versiyon
88
Türkçe Versiyon
1. İstanbul ve Paris Çalışma
Gruplarındaki Tartışmaların
Değerlendirmesi
89
Türkçe Versiyon
90
Türkçe Versiyon
1.1. Giriş
Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu’nun sağladığı fonla “Türk ve Fransız
Gençleri Arasında Münazaralı Diyalog Geliştirme” projesinin konferans
aşamaları 22 Nisan 2006’da İstanbul’da, 3 Temmuz 2006’da ise Paris’te
tamamlandı. İstanbul’daki konferansa 58, Paris’teki konferansa ise 41
üniversite öğrencisi katıldı. Her iki toplantıda da katılımcı gençlerin farklı
disiplinlerden gelmelerine özen gösterilerek, grup içi farklılıkların korunmasına
çalışıldı.
Münazaralı Diyalog yönteminin en önemli varsayımı, bireylerin birbirleriyle
girecekleri
tartışmalar
sonucunda
başlangıçta
sahip
oldukları
kanıları
değiştirebilecekleri ve başka kişilerin görüşlerini de göz önünde tutarak daha
etkin kararlar verebilecekleridir. BUCES, AFEMOTI ve AİD tarafından yürütülen
bu projenin başlıca amacı, Türk ve Fransız gençlerinin Türkiye’nin Avrupa
Birliği’ne tam üyeliği konusundaki görüşlerini keşfedebilmek, bir münazaralı
91
Türkçe Versiyon
diyalog ortamı sağlayabilmek ve katılımcıların görüşlerinin nasıl değişebildiğini
gözlemleyebilmek olarak belirlendi.
Bu amaçla her iki konferans öncesinde ve sonrasında katılımcılara birer anket
formu doldurtularak, tartışmanın katılımcıların görüşlerini ne yönde etkilediği
gözlemlenmeye çalışıldı. Münazaralı Diyalog yöntemi kapsamında, katılımcılar
önce kendi çalışma gruplarında bu konuyu tartışmıştılar.
Bu ön tartışma
sonucunda, Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne tam üyeliği konusunda farklı görüşleri
olan iki uzman konuşmacıya yöneltilmek üzere bir dizi soru ürettiler.
Konuşmacıların hem kendi sunumlarını, hem de dört ayrı çalışma grubu
içerisinde formüle edilmiş olan bir dizi soruya verdikleri cevapları dinledikten
sonra
çalışma
grupları
tekrar
toplandılar
ve
dinledikleri
konuşmaları
değerlendirdiler. Bu ikinci tartışma seansından sonra anketlerini ikinci kez
doldurup, dağıldılar.
92
Türkçe Versiyon
1.2. İstanbul’daki Çalışma Grubu
Tartışmalarının Değerlendirilmesi
22 Nisan 2006’da İstanbul’da kentin çeşitli üniversitelerinden 58 öğrencinin
katılımıyla yapılan toplantı dört ana çalışma grubundan oluştu.
Öğrenciler
önce kendi aralarında Türkiye’nin AB’ye tam üyeliği konusunu tartıştılar ve
davetli konuşmacılara yöneltilmek üzere sorular oluşturdular.
Türkiye’nin
AB’ye tam üyeliğine karşı konumda Ömer Lütfi Mete, taraftar konumda ise
Kemal Kirişçi birer konuşma yaparak, sorulan sorular üzerinden görüş
bildirdiler. Çalışma grupları her iki konuşmacıyı da dinledikten sonra tekrar
toplanıp, yanıtlar üzerinden konuyu tekrar değerlendirdiler.
93
Türkçe Versiyon
1.2.1. Çalışma Gruplarının Tartışma Ortamlarının
Genel Değerlendirilmesi
Katılan öğrencilerin genelde böyle bir programın parçası olmaktan büyük bir
memnuniyet duydukları, günlük programın akışında herhangi bir can sıkıntısı
duymadan her aşamada katılımcı oldukları gözlendi.
Tartışma platformu,
gençlerin kendi kendilerini yönetme, dinleme, duyma ortamında doğaçlama bir
heyecanın yaşandığı, dengeli bir biçimde mizah ve ciddiyet arasında gidip
gelinen teatral bir performans alanı gibi işledi.
Aynı sürecin Fransa’da
uygulanacak olması da katılan öğrencilerin ilgilerini özellikle çeken bir konu
oldu.
Pek çoğu Fransa’daki çalışma gruplarının tartışmalarından haberdar
olmak istediklerini belirttiler.
1.2.2. Çalışma Gruplarında Ele Alınan Temalar
a) Zaman Kavramı
Tartışmalar boyunca “zaman” kavramı değişik pek çok açıdan gündeme geldi.
Bunların bir kısmı geçmişe yönelik, “kaybedilmiş zaman” hakkında duyulan
pişmanlığa dair ifadelerdi.
Bunlar, AB üyeliğine giden yolda “çok geç
kalındığı,” “askeri darbeler olmasaydı Türkiye’nin şimdi çoktan AB çatısı
altında ve karar mekanizmalarında olacağı” şeklindeydi.
Diğer
bir
yaklaşımsa
daha
çok
gelecek
zamana
yönelik
düşünceleri
kapsamaktaydı. Bu bağlamda AB’ye katılım “süreci”nin önemi defalarca
vurgulandı. Sorunların, özellikle kültürel çatışmaların, zamanla aşılacağına
dair pek çok argüman öne sürüldü. Bunların başında, Türkiye’nin İslam ve
demokrasiyi bağdaştırması açısından iyi bir model olduğu düşüncesi geliyordu.
Katılımcıların bir kısmı Türkiye’nin AB üyeliğine dair devlet nezdindeki
yaklaşımların halkın ne düşündüğünden daha önemli olacağını düşündüklerini
94
Türkçe Versiyon
belirttiler. Müzakerelerin başlamış olması, sonuçta AB içerisinde Türkiye’ye o
kadar da karşı çıkılmadığı olarak yorumlandı. AB’ye tam üyeliğe giden yoldaki
“sürecin” anayasal haklar ve demokratikleşme getireceği fikri genelde büyük
kabul gördü. Burada AB’nin “prensipleri ve belli bir değer sistemi” olan bir
kurum olması vurgulansa da Türkiye’nin her zaman bir “alternatif plana” da
sahip olması gerektiğinin altı çizildi.
b)Tarihsel Bilgiye Merak
Tartışmalar boyunca öğrencilerin tarihsel bilgiye ve analize merakları olduğu,
argümanlarını tarihsel bilgi çerçevesinde oluşturmaya ve güçlendirmeye
çalıştıkları gözlemlendi. Bu bağlamda, Avrupa’nın 2. Dünya Savaşı sonrası ve
daha sonra Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla sona eren Soğuk Savaş sonrası
konumu tartışılarak, Türkiye’nin AB’ye katılımı bu tarihsel bağlamlarda
yorumlanmaya çalışıldı. Öne sürülen bir argüman, Soğuk Savaş sonrası oluşan
yeni yapılanmada Avrupa ve Türkiye’nin hep birlikte yeniden konumlanmasının
gerekli olduğuydu. Avrupa’nın yakın tarihinden, özellikle de 2. Dünya Savaşı
sonrası Almanya ve Fransa arasında uygulanan uzlaşma politikalarından,
Türkiye’nin öğreneceği belli şeyler olduğu da hatırlatıldı.
c) Türkiye’li bir AB’nin Tahayyülü
Tartışmaların bir bölümü ise Türkiye’li bir AB’nin tahayyülü üzerineydi. Bu
bağlamda,
öğrenciler
AB’nin
Türkiye’yle
ilgilenmesindeki
en
önemli
nedenlerden biri olarak Türkiye’nin güçlü bir ordusunun olmasını gösterdiler.
Eğer
Türkiye
AB’ye
girerse,
bunun
da
Türkiye’nin
“hareket
alanını
genişleteceğini”, başka bir deyişle Türkiye’nin “karar mekanizmalarında yer
alan”, “kendi tavrını koyan” bir ülke olabileceğini söylediler.
Orta Doğu’nun
değişen konumu bağlamında Türkiye’nin belli bir “denge politikası” uygulaması
95
Türkçe Versiyon
gerektiği ve bunun da AB içinde bir Türkiye olarak belki de daha mümkün
olacağı ima edildi.
Avrupa Birliği’nin sunduğu “yaşam kalitesi”nin “AB içinde bir Türkiye
tahayyülü”nün önemli bir parçasını teşkil ettiği görüldü.
Ne var ki, halk
arasında yaygın olan “AB’ye girince para akacak” düşüncesinin de yanlış
olduğu özellikle vurgulandı. Eğitim kalitesi açısından, Erasmus ve Socrates gibi
programların varlığının önemli olduğu belirtildi.
AB’yle birlikte Türkiye’de
standartların gelişeceği, AB’nin Türkiye üzrinde bir “standart koyucu” rol
oynayacağı söylendi. Vizenin kalkması ile serbest dolaşımın mümkün olması da
olumlu bir nokta olarak vurgulandı.
d) AB’ye Katılımın Getirdiği Endişeler
Türkiye’nin AB’de nasıl bir yeri olacağına dair pek çok endişe öğrenciler
tarafından değişik açılardan ele alındı. Bunların başında “milli değerlerimizin
azalacağı” meselesi geliyordu. AB’ye girmek, “AB’li olursak milli kimliğimiz ne
olacak?”, “Dış politika kararları nasıl verilecek?”, “Ermeni soykırımını kabul
mü edeceğiz?” gibi kuşkuları da beraberinde getiriyordu.
“Milli benliğimiz
kaybolacak”, “Türkiye’nin onuru zedelenecek” veya “40 yıldır biz Avrupa
konusunda verici taraf olmuşuz, hatta bu iş taa kapitülasyonlardan beri
başlamış” gibi ifadelerle dile getirilen bu kaygıların yanında, “Bölünmeyiz, AB
bizi eritemez,” “asimile olmayız ama farklılaşabiliriz” gibi daha özgüvenli
fikirler de seslendirildi. Ermeni soykırımı iddialarına ilişkin olarak, “Türksen,
Avrupa seni dinlemiyor” şeklinde ifade bulan bir yaklaşım ileri
sürüldü.
Soykırım iddialarının Türkiye ve Avrupa ülkeleri arasında politik bir
mücadeleye dönüştüğü de söylenenler arasında yer aldı.
Türkiye’deki AB
karşıtlığının en başta gelen nedeninin, Avrupa’nın Ermeni soykırımı iddiasında
diretmesi olduğu iddia edildi.
96
Türkçe Versiyon
e) Müzakere Sürecinin Zorlukları
Öğrencilerin, Türkiye’nin AB’ye tam üyeliğine giden müzakere sürecinde
değişimin zor olmadığı yönünde bir kanaatleri olduğu görüldü.
Avrupa
kamuoyunda Türkiye’ye yönelik itirazların genelde hep “kültürel” olduğu;
bunun sadece Fransa’yı kapsamadığı; Almanya, İngiltere, Avusturya ve
Danimarka gibi ülkelerde de bu kültürel itirazın yaygın olduğu belirtildi.
f) Türkiye’nin diğer aday ülkelerden temel farklılıkları
Türkiye’nin
AB’nin
genişleme
sürecinde
diğer
aday ülkelerden temel
farklılıkları da öğrenciler tarafından sık sık vurgulanan bir konu oldu. Üzerinde
durulan farkların başında, Türkiye’nin nüfusunun büyüklüğü geliyordu.
Bu
noktada bir ikilem ortaya çıktı. Türkiye’nin genç nüfusunun AB’nin yaşlanan
nüfusuna olumlu bir katkısı olacağı en yaygın argüman olarak ileri sürüldü. Ne
var ki, bu genç nüfusun eğitimsiz ve işsiz bir nüfus olduğu da gözden kaçmadı.
Bu kalabalık, eğitimsiz ve işsiz nüfusuyla Türkiye’nin AB’ye yük olacağına ve
AB ye girmesi halinde AB’yi değiştirebilecek büyüklükte ve yapıda olduğuna
dikkat çekildi.
Öğrencilere göre, bu konu AB’deki Türkiye karşıtlığının temel
noktalarından biriydi.
Nüfus büyüklüğünün, bazı katılımcılar tarafından da,
“Biz büyüğüz, neden onlara karar verdirelim, biz de karar mekanizmalarında
olmalıyız” şeklinde de yorumlandığı görüldü. Türkiye’nin diğer aday ülkelerle
kıyaslandığındaki bir diğer temel farkı olarak da Kıbrıs meselesi gösterildi.
g) Avrupa ve Fransa bağlamında “Kimlik” üzerine Düşünceler
Tartışmaların önemli bir bölümü AB kimliğinin sorgulanması üzerineydi. AB’nin
ekonomik bir birlik mi, yoksa kültürel bir birlik mi olduğu konusu uzun uzun
tartışıldı. İngiltere’nin AB’ye daha çok ekonomik bir işbirliği olarak baktığı,
Fransa’nınsa daha kültürel bir yaklaşımdan hareket ettiği iddia edilerek, farklı
ülkelerinin AB konusunda farklı vizyonlara sahip olduğuna dikkat çekildi. Bu
97
Türkçe Versiyon
bağlamda
Anayasanın
reddedilmiş
uyumsuzluklara işaret edildi.
olmasının
birlik
içindeki
yarattığı
Bu konudaki düşünceler, “Avrupa kimliği
mümkün mü?”, “AB’nin genişleme konusunda paradoksları var” veya “AB
kendini tanımlayamıyor” gibi ifadelerle dile getirildi.
h) Avrupa’nın Türkiye’yi Tanımadığına dair İnanç
Avrupa’nın Türkiye’yi tanımadığına dair öğrenciler arasında kuvvetli bir inanç
olduğu gözlemlendi.
Türklerin Avrupa kültürünü çok daha iyi tanıdığını
söylediler ve örnek olarak da yabancı dilde eğitim veren liseleri gösterdiler.
“Bunun böyle olmasında Türkiye’nin de suçu var” şeklinde bir özeleştiri de
yapıldı.
Avrupa’nın Türkler hakkındaki imajının oradaki Türk göçmenler
üzerinden kurulduğuna dikkat çekildi.
Bu noktada, öğrenciler, Avrupa’nın
İslam’a bakışının da tamamen kendi eski sömürgelerinden gelmiş müslüman
göçmenler üzerinden oluştuğuna da işaret ettiler.
i) Fransa’nın Türkiye’nin AB üyeliğini iç politikasında kullanması
Tartışmalar esnasında Fransa’nın Türkiye’nin AB üyeliği sürecini kendi iç
politikasında malzeme olarak kullanıyor olması tekrar tekrar gündeme gelen
bir tema oldu.
Öğrencilere göre, Ermeni meselesi de başta olmak üzere,
Türkiye Fransa iç politikasında manipülasyon malzemesi yapılmakta.
bağlamda, Chirac’ın sevilmeyen bir politik lider,
Bu
Fransa’nın Türkiye
karşıtlığını sembolize eden mimlenmiş bir kişilik olarak algılandığı görüldü.
Öğrencilerin bir kısmı, Fransa’nın kendi özel dertleriyle aşırı milliyetçiliğe,
hatta ırkçılığa kaydığını, özeleştiri yapamadığını, “bu haliyle AB’ye de zararlı”
olduğunu söylediler.
Benzer şekilde, bazı öğrenciler, Fransa’nın hem
ekonomik hem de kültürel bir düşüş yaşadığını belirttiler ve örnek olarak da
uluslararası iletişimde Fransızca’nın İngilizce karşısında gerilemesini verdiler.
98
Türkçe Versiyon
j) Türkiye-ABD ilişkilerinin AB’ye katılım sürecine etkisi
ABD ile Türkiye’nin müttefiklik ilişkilerinin Türkiye’nin AB’ye üyelik sürecine
nasıl yansıyacağı tartışmalarda sık sık gündeme gelen bir konu oldu.
Bu
bağlamda, Türkiye’nin AB’nin Ortadoğu sınırı oluyor olması öğrenciler
tarafından önemsenen bir konu olarak ortaya çıktı.
k) Türkiye’nin AB dışı Alternatif Planı
“B Planı” ya da “alternatif plan” olarak dile getirilen bu konu, özellikle AB
karşıtlığı söyleminin bir parçası olarak, gündeme getirildi. B Planı arayışında
olan katılımcılar, Türkiye’nin kendi potansiyelini bilmesi gerektiğini ve kendi
kaynaklarıyla gelişebileceğini savundular; Türkiye’nin problemlerini kendi
gücüyle de çözebileceğini, halihazırda Türkiye’de olumlu gelişmeler olduğunu
söylediler.
99
Türkçe Versiyon
1.2.3. Çalışma Gruplarında Oluşturulan Soruların
Kapsamı
Soruların oluşturulma sürecinin, fikirleri sorunsallaştırma ve farkındalıkları
ortaya çıkarmak açısından genel tartışmalara olumlu bir etkisi olduğu gözlendi.
Çalışma gruplarında oluşturulan sorular genel itibariyle AB’nin kendi iç yapısı,
AB’nin Türkiye’ye yaklaşımı, Türkiye’nin AB’ye yaklaşımı, AB’ye girilmemesi
durumunda alternatiflerin ne olacağı, Türkiye-AB-ABD başlıkları altında
toplandı. Bu başlıklar altında, aşağıdaki özel sorular ortaya atıldı:
a) AB’nin kendi iç yapısı
i.
ii.
iii.
iv.
AB siyasi bir topluluk mu yoksa bir refah düzeyi yüksek ülkeler
topluluğu mu?
Fransa’nın İslam korkusu nasıl aşılacak?
Avrupa’nın Haçlılar hakkındaki toplumsal hafızası nedir?
Avrupa’nın emperyalizm ve sömürgecilik hakkındaki toplumsal
hafızası nedir?
b) AB’nin Türkiye’ye yaklaşımı
i.
ii.
iii.
AB’nin tereddütü kültürel mi, yoksa ekonomik mi?
AB’nin Türkiye’yi birliğe almasındaki çıkarı askeri mi?
Biz zaten verici konumundayken, AB niye bizimle daha çok
ilgilensin?
c) Türkiye’nin AB’ye yaklaşımı
i.
ii.
iii.
iv.
Bizde AB karşıtlığı ne anlama geliyor? Çağdaşlaşma projemizden
vazgeçmek mi ?
AB’ye girmek Türkiye’nin rekabetçi konumunu tehdit eder mi?
Ekonomide şimdi karışanımız-görüşenimiz yok; girdiğimizde bize
kısıtlamalar konur mu?
AB’ye girince Kıbrıs meselemiz ne olacak? Ermeni soykırımı
iddiaları ne olacak?
Diğer aday ülkelerle paralelliklerimiz neler?
100
Türkçe Versiyon
d) AB’ye girilmemesi durumunda alternatiflerin ne olacağı
i.
Bir B planımız var mı?
e) Türkiye-AB-ABD ilişkileri
i.
ii.
iii.
iv.
v.
Türkiye, AB’nin Ortadoğu sınırı mı olacak?
AB’nin sınırları nerede bitiyor?
AB’nin dış politika yaklaşımı ne?
AB’nin değişen dünya politikasında liderlik iddiası var mı?
Türkiye’nin ABD’yle ilişkileri ne olacak? Türkiye’nin jeopolitik
konumu ne olacak?
1.2.4. Konuşmacıların AB’ye Tam Üyelik Konusuna
Temel Yaklaşımları:
İstanbul’daki çalışma grubunun davetli konuşmacıları gazeteci-yazar Ömer
Lütfi Mete ve Boğaziçi Üniversitesi Avrupa Çalışmaları Merkezi Başkanı Kemal
Kirişçi olarak belirlenmişti. Ömer Lütfi Mete Türkiye’nin AB’ye tam üyeliğine
karşı konumda bir konuşma yaparken, AB’ye katılım konusunda taraftar
konumunda ise Kemal Kirişçi konuşarak, her ikisi de sorulan sorular üzerinden
görüş bildirdiler.
a) Ömer Lütfi Mete’nin AB’ye Tam Üyelik Konusuna Yaklaşımı:
Ömer Lütfi Mete, konuşmasına öncelikle AB’nin takdir ettiği yönlerini ortaya
koyarak başladı.
Birliğin ekonomik yapılanması üzerinde durduktan sonra,
AB’nin “kendi insanlarına sağladığı imkanların” önemini vurguladı. AB’nin
“vatandaşına yalan söylemeyen” ve “ötekilik kavramıyla daha barışık” olması
konularında olumlu özelliklerine de dikkat çekti.
Mete’nin yaklaşımı esasında aynı zamanda bir “11 Eylül sonrası” yaklaşım
olarak da değerlendirilebilir. 11 Eylül sonrası dünyanın değişen konumu içinde
“güvenlik ve özgürlüğün bir AB ölçüsü olup olmadığını” sorarak AB’nin bu
101
Türkçe Versiyon
bağlamda nasıl konumlandığını sorguladı.
“AB’nin çağdaş imparatorluk
deneyiminin fiyaskoyla sonuçlandığına” inanan Mete’nin, günümüzde bu
hedefinden
saparak
kendisini
tanımlayabildiğini savundu.
sadece
refah
kavramı
etrafında
Bunun yanında, Mete, Türkiye’de siyasetteki
kirlenmişliğe dikkat çekerek, şayet AB bir denetleme mekanizması ise, asıl
Türkiye’deki siyasal kirlenmişliği ve yolsuzlukları sorgulaması gerektiğini
belirtti.
Ömer Lütfi Mete, Türkiye’ye de eleştirel yaklaştı.
Türkiye’nin reformları
şekilci algılaması ve bunları sindirmesinin ve içselleştirmesinin uzun zaman
alacağını ileri sürdü.
Mete’nin söylemi, bazı noktalarında Batı’nın çeşitli
başarılarına ve kurumlarına duyduğu beğeniyi de yansıtıyordu ve Türkiye’nin
Batı karşısındaki zayıf konumuna dair bazı ifadeleri içinde barındırıyordu. Bu
bağlamda, “Fesle başlamış bir milletiz” ifadesini kullandı.
Mete, değişimin
edebiyat ve bilimde olması gerektiğini, Türk üniversitelerininse bunun
gerisinde kaldığını belirtti.
Ömer Lütfi Mete’ye göre Türkiye’nin AB’ye tam üyelik isteği içi dolu bir proje
veya kendi deyişiyle “tutkuyla yöneldiğimiz” bir hedef değildi. Mete’nin bu
yaklaşımı esasında Cumhuriyet’in ilk yıllarında zirvede olan ortak bir ulusal
inanca duyulan hasreti, bir tür nostaljiyi çağrıştırmaktaydı.
projesine,
bir
zamanlar
Kuva-i
milliye
ruhuna
Mete, AB
sarılındığı
gibi
sarılınamayacağını ima ediyordu.
Bu ulusal hafızanın Ömer Lütfi Mete’nin konuşmasında başka temalar etrafında
da yüzeye çıktığı görüldü. Mete sık sık Türkiye’nin bir tarım toplumu olduğunu
vurgularken, hayvancılığımızın gerilemesi hakkındaki endişelerini de dile
getirdi. Ulusal varlıklarımıza, kendi medeniyetimize olan güvenini ifade ettiği
noktalar da oldu. Örneğin ötekinin kabullenilmesinde sufi gelenek bağlamında
“Anadolu bereketi” diye bir kavram kullandı.
Örneğin, Fuzuli’nin divanını,
Batı teknolojisinin bir ürünü olan tanktan daha değerli bulduğunu söyledi.
102
Türkçe Versiyon
Mete, konuşmasında, AB’nin dünya politikasındaki yerini sorgulayan bir
yaklaşım da izledi.
Mete’ye göre, Avrupa’nın tarihsel olarak emperyalist
dürtüleri hep olmuştu ve AB ve ABD arasında artık bir hükümranlık çatışması
yaşanmaktaydı.
Bu bağlamda, Avrupa Türkiye’yi stratejik jandarma olarak
istemekteydi ve Türkiye’den askeri bir avantaj sağlamayı öngörmekteydi.
Mete, AB’nin kendi içinde de bir ekonomik rekabetin kıyasıya sürmekte
olduğunu ve bu rekabette Fransa’nın geri kaldığını belirtti.
Türkiye’nin yeni modeller geliştirmesi gerektiğine inanan Mete, bunun
gerekçesi olarak da Türkiye’nin pek çok probleminin “kendisine özgü” olmasını
gösterdi.
Örneğin, Mete’ye göre, kentleri değil ama “dev köyleri” olan”
Türkiye’nin sorunlarına AB
“reçete”leriyle çare bulunamazdı.
Mete,
Türkiye’nin kendi hukuk düzeni kurması gerektiğini belirtti.
b) Kemal Kirişçi’nin AB’ye Tam Üyelik Konusuna Yaklaşımı
Kemal Kirişçi konuşmasına AB’nin tarihsel yapılanması üzerinde durarak
başladı.
Kirişçi, AB’nin bir elit projesi olduğunu vurgulayarak, bunun önce
devletlerin özendirdiği bir proje olarak ortaya çıktığını hatırlattı. Buna göre,
AB esasında 2. Dünya Savaşı sonrasında Avrupa ülkeleri arasında bir “denetim
mekanizması” olarak kuruldu. Tam da bu nedenle, AB’yi anlamaya çalışırken,
Avrupa’nın 2. Dünya Savaşı sonrası içinden geçtiği tarihsel gelişimi ve nasıl bir
süreç sonucu bugüne gelindiğini görmekte fayda olduğunu belirtti. Fransa’nın
Avrupa’yı kontrol güdüsünün tarihsel olarak hep olduğunu belirtirken, aynı
zamanda Türkiye’nin de Tanzimat’tan bu yana daima yüksek hedefler koyarak
geliştiğini hatırlattı.
Bu bağlamda Kirişçi, tarihsel akışı içinde hukuk süreçlerinin bazen siyasi
kararları da beraberinde ürettiklerine değinerek, AB üzerine düşünürken AB’ye
üye olan ülkelerin birliğe yaklaşımlarındaki farklılıkların da ayırdına varmak
gerektiğini söyledi.
Kirişçi, bu bağlamda, bir kısım ülkenin AB’ye federal
yapıda bir birlik olarak yaklaştığına, diğer bir grubun da ekonomik işbirliği
103
Türkçe Versiyon
cephesini ön plana çıkarmak istediğine değindi.
Kemal Kirişçi konuşmasına
“AB projesinin bir barış projesi” olduğunu hatırlatarak devam etti.
AB’nin
kurucu düşünürlerinin, Atatürk ve Venizelos gibi, barışı tesis etmeyi ilk hedef
olarak alan yaklaşımlarına değindi. Kirişçi’nin konuşmasındaki en dikkat çekici
nokta, “Hukuk ve özgürlük arasında dünyada denge kurmayı hedefleyen hangi
kurum var?” sorusunu sorarak, bu dengeyi kurmaya çalışan küresel kuruluşların
başında AB’nin geldiğini ifade etmesi oldu.
1.2.5. Çalışma Gruplarının Konuşmacıları Dinledikten
Sonraki Tartışmalarının Genel Değerlendirilmesi:
a) Ulusalcılık ve AB Taraftarlığına Ilımlı Bakış
Öğrenciler öncelikle her iki konuşmacıyı da “ılımlı” buldular. Medyada daha
sık karşılaştıkları tartışma programlarının çatışma ortamından farklı olarak,
konuşmacıların kendi konumlarını söz düellosuna girmeden sunmalarından
memnun kaldılar.
Bu son seansta, konuşmacıların düzeyli tartışma stili ve
“kutuplaşmaması” tekrar tekrar dile getirilen bir husus oldu.
dışlamadan konuyu ele almaları beğenildi.
Birbirlerini
Bu bağlamda, öğrencilerce,
tartışmanın şeklinin ve üslubunun, içeriği kadar, hatta içeriğinden daha çok,
önemli bulunduğu ve “negatif enerjili” değil “yapıcı” bir tartışma görmek ve
yürütmek arzusunda oldukları açığa çıktı. “Ortada bir yerde buluşabilmenin”,
“ılımlı olmaya yönelik tartışabilmenin” içerik kadar önem verilen konular
olduğu anlaşıldı. Burada, her iki konuşmacının neredeyse birbirini tamamlayan
bir
şekilde
yaklaşmasının
fikirlerini
sunmasının,
öğrencilerin
konulara
beğenisini
topladığı
“ikisinin
görüldü.
de
sağduyulu”
Ne
var
ki,
konuşmacılara “Sorulara cevap vermekten çok, sorular üzerinden kendi
fikirlerini anlattılar” eleştirisi de yapıldı.
104
Türkçe Versiyon
Öğrenciler, konuşmacıların AB karşısındaki konumlanmalarının zaman zaman
belli bir muğlaklık taşıdığını da ifade ettiler. Örneğin Ömer Lütfi Mete’nin
“Tam da derinden AB’ye karşı olmadığı” söylendi.
Yine de, AB karşıtlığı
konusunda Mümtaz Soysal veya Emre Kongar gibi ulusalcı aydınları medyada
daha yaygın olarak izleyebildiklerini, ancak Ömer Lütfi Mete gibi birini her gün
duyamadıklarını dile getirdiler.
Bir anlamda, medyada sık sık izledikleri
“ulusalcılık-AB taraftarlığı” şeklinde seyreden tartışma programlarına söylem
çeşitliliği sunamamaları nedeniyle bir eleştiri yöneltmiş oldular. Bir öğrencinin
deyimiyle, “Kim ulusalcı, kim değil, bunu kategorize etmemizin zor” olduğu
bugünün
Türkiye’sinde,
artık
toplumun
bu
kutuplaşma
çerçevesinde
anlaşılamayacak kadar karmaşık olduğunu ifade eden öğrenciler, esasında
medyanın genel yaklaşımına kıyasla daha çoğulcu bir tutum sergilemiş oldular.
b) Türkiye’nin “B Planı”
Öğrenciler genelde, Ömer Lütfi Mete’nin AB’nin “iktisadi yapılanması”
üzerinde, Kemal Kirişçi’nin ise AB’nin “tarihsel yapılanması” üzerinde
durduğunu tespit ettiler. Konuşmacıları dinledikten sonraki tartışmalarda
ortaya çıkan bir diğer genel kanı da, özellikle Ömer Lütfi Mete’nin AB’ye tam
üyelik hakkındaki itirazlarını koyarken Türkiye için açık bir alternatif
sunamamasıydı.
Öğrencilerin deyimiyle “Türkiye’nin bir B planının olması
gerektiği konuşuldu, ama böyle bir plan nedir anlatılmadı.”
Bu bağlamda öğrenciler yeniden “zaman” kavramına döndüler.
Önlerindeki
“sürecin farkındalığı” yeniden gündeme geldi. “Halihazırda başka bir projemiz
olmadığı anlaşılıyor, 10 yıl sonra ne olacak sürece bakacağız” şeklindeki
yaklaşımların yanı sıra, “Sonuçta beklenecek, süreç izlenecek, ve belki de son
noktada Türkiye AB’ye girmek istemeyecek” gibi ifadeler de oldu. Pek çoğu,
soruların esasında kesin cevaplarının olamayacağının da farkında olduklarını
söylediler. Bir öğrenci, “B planı konusunda cevabın söylenmemiş olmasının da
bir cevap olduğu”nu ifade etti.
105
Türkçe Versiyon
B planı üzerine düşünürken, kimilerinin, net bir yaklaşımla “Türkiye’nin
kurtuluşu AB’dedir” diyerek, Türkiye için AB içinde olmayı Çin veya İran’la
kooperasyona gitmekten daha yakın, daha olası ve daha güvenilir buldukları
görüldü. Bazı katılımcılar da, ABD’nin rolü üzerinde çok da durulmadığından
şikayetçi oldular. Tartışmanın zaman zaman tekrar ABD ile ilişkiler üzerine
odaklanması, öğrencilerin bu boyutu önemsediklerine işaret etti.
AB üyesi olunca Avrupa’daki ekonominin, hukukun ve vatandaşlığın tek bir çatı
altında
birleşeceğinin
tetiklenmesini
de
gündeme
beraberinde
gelmesinin,
getirdiği
AB’ye
olan
kuşkuların
gözlemlendi.
Bu
bağlamda,
“egemenliğimizi başkalarıyla paylaşma” kaygısının konuşmalar öncesi ve
sonrasında aynı doz ve şekilde gündeme geldiği görüldü. Yine aynı şekilde,
Türkiye’nin tekil bir yapıya sahip olmaması ve diğer AB üyesi olmayan ülkelerle
karşılaştırılamayacağı konusu da sabah tartışmalarında olduğu gibi tekrar
tekrar geri dönülen konulardan biri oldu.
Öğrenciler, öğlenden sonraki
oturumda da, Türkiye sözkonusu olunca “Kolay olmayacak ama olacak”,
Avrupa sözkonusu olunca ise “2040 yılında AB’den bahsedebilecek miyiz?” gibi
yorum ve sorularla, sabahki yaklaşımlarını yine tekrarladılar.
c) Türkiye’nin Yeni Konumu
Öğrenciler, “Türkiye 200 yıldır Avrupa devletidir” söyleminden çok, Soğuk
Savaş sonrası dönem içinde Türkiye nerede olacaktır sorusunu sormak
gerektiğine inandıklarını belirttiler.
İçinde bulundukları dönemin değişken
yapısının onları “100 yıl sonra herşeyin çok farklı olacağı” düşüncesine
götürdüğü anlaşıldı. Bu bağlamda, “Çin ve Japonya’yla işbirliği yapılabilir mi?”
sorusunu sordukları gibi, AB konusunda da “herşeyi zamana bırakmak gerek,”
“bizim de onların da zamana ihtiyaçları var,”
veya “terazide herşey
karşılaştırılmalı” gibi düşünceler ifade ettiler. Avrupa ülkeleri arasında en çok
Fransa’nın Türkiye karşıtlığına bir tepkisellik olduğu da açıkça gözlendi.
106
Türkçe Versiyon
Tarihsel ve siyasi açıdan Türkiye ile yapısal benzerliklerinin olduğunu
düşündükleri Fransa, tartışmalarda en çok kurcalanan ülke olarak dikkat çekti.
d) İktisadi Bakış Açısı
Bazı öğrencilerin konuşmacıları dinledikten sonraki tartışmalarda hararetli bir
ekonomik yaklaşımları olduğu dikkat çekti. Bu durum, belki Türk kamuoyunun
Özal sonrasında siyasete yönelik olarak geliştirdiği hakim ekonomik yaklaşımın
bir yansımasıydı. AB bağlamında, bu belki de biraz AB çatısına ilk kez Gümrük
Birliği süreciyle girmiş olmamızdan kaynaklanmaktaydı. Ömer Lütfi Mete’nin
Gümrük Birliği karşıtlığının da öğrencileri pek ikna etmediği görüldü.
Bu
yaklaşımı biraz Anadolucu, biraz romantik, belki biraz da passé bulduklarını
ifade eden öğrenciler, tarım ürünlerinde bile kalitenin Gümrük Birliği’ne giriş
süreciyle
arttığına
değindiler.
Öğrencilerin,
farklı
bağlamlarda
Özal
döneminden örnekler vermesi ve bu döneme sık sık gönderme yapmaları, kendi
kuşaklarının lideri olan Özal’ın getirdiği “değişimin” hafızalarında kuvvetli bir
yer ettiğini ortaya koydu.
e) Tarihsel Bakış Açısı
Öğrencilerin konuşmalar sonrası memnuniyet ifade ettikleri bir konu da
“bilgilenme” kavramı üzerine oldu. Hemen hepsi bu tür toplantılara ihtiyaç
olduğunda hemfikirlerdi.
Bir kısmı, özellikle “tarihsel bilgilenme iyi geldi”
diyerek, bilgisizlikten gelen korkunun aşılabileceğini ima ettiler.
Kemal
Kirişçi’nin AB’nin kuruluş sürecine dair somut tarihsel örnekler vermesinden
özellikle memnun kaldıklarını ifade ettiler. Örneğin AB’nin ilk tahayyülünün
halk
tarafından
değil
de
siyasi
önderler
gerçekleştirilmiş olması dikkatlerini çekti.
tarafından
başlatılmış
ve
Bu tür bilgiye duyulan ilgi ve
merakın, orta eğitim müfredatımızda Avrupa tarihi konusunda bir açık
olduğunu ortaya çıkardığı da söylenebilir.
107
Türkçe Versiyon
Sabah tartışmalarından farklı olarak, konuşmacıları dinledikten sonraki
tartışmalarda öğrencilerin “tarihsel yorumlamaya” doğru meylettiği görüldü.
Diğer bir deyişle, konuşmalar sonrasında yakın Türkiye tarihini sorgulamanın
bir tür tetiklendiği izlendi.
Bu tarihsel özeleştirinin Osmanlı dönemine
göndermeler yaptığı da olurken, özellikle, yakın tarihimize dair saptamalar da
yapıldı. Örneğin, demokrasi alanında büyük gerileme yaşandığı, demokrasiye
geçişte particilik yapıldığı ve çok borçlanıldığı gibi düşünceler ifade edilirken,
Osmanlı’da hoşgörünün abartıldığı fikrini savunanlar da oldu.
Yakın dönem
Osmanlı ve Türkiye tarihi sorgulanırken, Atatürk üzerine de yorumlar yapıldığı
oldu.
Örneğin, siyasetçilerin Atatürk’ten alıntılar yaparak kendilerini
konumlandırmalarına bir eleştiri getirildi.
“Atatürk’ün sözlerinden ilham
alınabileceği” ama çağlar arası farklılıklar olduğu dile getirildi. Osmanlı ve
Türkiye tarihi sözkonusu olduğunda, “Türkiye’yi duygusal olarak ‘genç’ bir ülke
bulduğunu” söyleyerek, tarihe ve topluma psikanalitik yorumlar getirenler dahi
oldu.
Öğrencilerin, Osmanlı ve Avrupa tarihine, daha çok uluslaşma sürecinde
kurulan yeni kimlikler açısından ilgi ve merak duydukları da ortaya çıktı. Bu
bağlamda, karşılıklı algılamaları, önyargıları, kalıpları anlamak istediklerini
söylerken, aynı zamanda bu tür bilgilerin daha yaygın olarak duyulmasının ve
bilinmesinin gereğine de değindiler.
algılamalar
sözkonusu
olduğunda,
meselesinin oturduğu gözlemlendi.
Avrupa’yla ilişkiler ve karşılıklı
gündemin
ortasına
hemen
Ermeni
Bu noktada, çoğu katılımcı, AB’ye giriş
sürecinin pek çok konunun tartışılmasını tetiklediğini ve esasında önyargıların
karşılıklı olduğunu söyledi. Öğrenciler, genelde medyada yaratılan TürkiyeAvrupa arası gerginlik söyleminin, haber görüntülerinin veriliş tarzının,
sorunları sunuştaki milliyetçi yaklaşımın “Avrupa karşıtlığını azdırdığı”
düşüncesini de ifade ettiler. Bu konulardaki bilgilerinin (Kürt- BASK
karşılaştırması gibi) genelde kamuoyunda duyduklarıyla sınırlı olmasına
rağmen, tartışmalarda Kıbrıs veya Güneydoğu sorunuyla önlerine konan etnik
konular söz konusu olduğunda, genç katılımcıların bu meseleleri medyada
108
Türkçe Versiyon
sıkça söz verilen daha yaşlı kuşaklar kadar çıkmazda görmedikleri de ortaya
çıktı.
Burada tabii Güneydoğulu olanların bakış açısının ve duyarlılıklarının
daha farklı olduğu gözlendi. Örneğin, böyle bir öğrenci AB üzerine yapılan bir
toplantı gibi Güney Doğu sorunu üzerine de bir toplantı yapılmasını “bu konuda
söyleyecek çok sözüm olduğu için çok isterdim” şeklinde talep etti.
Öğrenciler Türkiye tarihine ve AB karşıtlığındaki klişelere getirdikleri eleştirel
bakışa rağmen, kendi kültürlerine karşı besledikleri sevgiyi de ortaya koydular.
Avrupalıların Türkiye’yi hep aynı şekilde eleştirme biçiminin “bir yerden
kendilerine dokunduğunu” ve “Doğu kültürü” diye de kendilerini içinde çok
daha rahat hissettikleri bir kültürel alan olduğunu dile getirdiler. “Bize özgü
değerler” şeklinde ifade edilen bir düşünceyle, Osmanlı döneminden gelen
“çokkültürlülük” deneyiminin, AB’nin çokkültürlülük yaklaşımlarına bir alt yapı
oluşturabileceğini vurguladılar.
109
Türkçe Versiyon
110
Türkçe Versiyon
1.3. Paris’teki Çalışma Grubu
Tartışmalarının Değerlendirilmesi
3 Temmuz 2006’da Paris’te Institut D’Études Politiques (Sciences Po) binasında
Paris’in çeşitli üniversitelerinden gelen 41 üniversite öğrencisinin katılımıyla
yapılan konferans beş ana çalışma grubundan oluştu. Öğrenciler önce kendi
aralarında Türkiye’nin AB’ye tam üyeliği konusunda tartıştılar ve uzman
konuşmacılara soracakları soruları belirlediler. Daha sonra, Türkiye’nin AB’ye
tam üyeliğine karşı konumda Nicolas Tenzer (siyaset felsefecisi, yazar),
Türkiye’nin AB’ye girişini destekleyen konumda ise Marc Bernardin (Comité
France-Turquie başkanı) birer konuşma yaparak, sorulan sorular üzerinden
görüş bildirdiler. Çalışma grupları her iki konuşmacıyı dinledikten sonra tekrar
toplanıp, bir değerlendirme yaparak dağıldılar.
111
Türkçe Versiyon
1.3.1. Çalışma Gruplarındaki Tartışma Ortamlarının
Genel Değerlendirilmesi
Fransa’daki çalışma gruplarının kendi içlerinde farklı dinamiklerinin olduğu
görüldü. Örneğin, bir grup katılımcılık açısından dengeli bir tartışma yaşarken,
diğer bir grupta moderatörün çok daha müdahaleci bir tutum izlediği görüldü.
Başka bir grupta ise katılımcılarının bir tür “bilgi show”una girdiği izlendi. Bir
diğer grupta ise, gruptaki uluslararası öğrencilerin yoğunluğunun, tartışılan
konuların eksenini ve konuya duygusal yaklaşımları etkilediği gözlemlendi.
Bütün çalışma gruplarında paylaşılan ortak bir hayal kırıklığı sözkonusuydu.
Öyle görünüyor ki, Fransa’nın Türkiye’nin konumu tartıştığı bu dönemde,
öğrencilerin çoğu Türkiye hakkında bir brifing alacakları ve Türkiye’nin
gerçekleri konusunda bilgilendirilecekleri gibi bir beklentiyle böyle bir projeye
katılmışlardı.
1.3.2. Çalışma Gruplarında Ele Alınan Temalar
a) Türkiye’yi yeterince tanımama
Fransa’daki grup tartışmalarında ön plana çıkan en belirgin tema Fransızların
“Türkiye’yi yeterince tanımaması, bilmemesi” oldu.
Hemen her grupta,
Fransa’da pek çok kişinin Türkiye’de konuşulan dilin hâlâ Arapça olduğunu
sandığına değinilmesi, bu bilgisizliğin sık sık tekrarlanan bir örneği oldu. Ne
var ki aynı cehaletin Fransa’da başka dünya ülkeleri için de olduğu görüşü de
dile getirildi.
Tartışma grubundakilerden Türkiye’ye ziyaret etmiş olanlar
Türkiye’den olumlu izlenimlerle döndüklerini belirttiler. Pek çok katılımcı da
gidip Türkiye’yi kendi gözleriyle görerek fikirlerini oluşturmak istediklerini
ifade ettiler.
112
Türkçe Versiyon
b) Türkiye-Fransa arasındaki tarihsel ilişkiler
Türkiye-Fransa arasındaki tarihsel ilişkiler hakkındaki bilginin Türkiye’deki
katılımcılar arasında daha kuvvetli olduğu ortaya çıktı. Mesela Türk toplumsal
hafızasında önemli bir yeri olan “kapitülasyonlar” meselesinin Fransız
öğrenciler tarafından hiç dile getirilmediği görüldü.
c) Klişelerin ve Önyargıların Farkındalığı
Gençler, Türkiye sözkonusu olduğunda insan hakları, Kürt sorunu, kadınlara
baskı ve Ermeni meselesi gibi konuları kapsayan pek çok önyargının varlığına
dikkat çektiler. Bir konuşmacının deyimiyle, “Türkiye bir önyargılar paketiyle
beraber değerlendirilmekte” (La Turquie regroupe tout un paquet de
préjugés). Bunun yanında, Türkiye’nin enerji yollarındaki önemi ve benzeri
konularda, kendi kamuoylarında çok da “dillendirilmemiş” başka önemli
cephelerinin (il y a beaucoup de non-dits) olduğuna dikkat çektiler.
Bir görüş de, müzakere sürecinin bir kez başlayıp da olumsuz sonuçlandığı hiç
bir ülke olmadığı ve dolayısıyla, Türkiye’nin de benzer bir biçimde birliğe
kabul edileceği yönündeydi. Bir katılımcı, “Türkler zaten burada, Brüksel’de
büroları var” (Les Turcs sont dans la place, ils sont la, ils ont leur bureau a
Bruxelles) diyerek bu kabul sürecinin zaten devrede olduğuna dikkat çekti.
d) AB’nin Türkiye’ye Bakışı
AB’nin Türkiye’nin birliğe katılımından demografik, ekonomik veya askeri nasıl
bir çıkarı olduğu sorusu tartışmalarda sık sık gündeme geldi.
113
Türkçe Versiyon
e) Diğer ülkelerle kıyaslama
Adaylık sürecinden geçmiş diğer ülkelere bakıldığında, mesela Baltık
ülkelerinde AB’ye girme endişesinin Türklerinkine oranla daha fazla olduğu
dile getirildi.
f) Güçlü Lobiler
Avrupa’daki güçlü lobilerin (Yunan ve diğerleri) Türkiye üzerine konuşma
özgürlüğünü sınırladığı söylendi.
g) Nüfusun Çokluğu
Türkiyenin nüfusunun çok oluşu, Türkiye’nin ilerdeki yıllarda AB kurumlarında
Almanya’dan bile fazla sandalyesi ve temsil hakkı olacağı şeklinde yorumlandı.
Genelde Türkiye’nin birliğe ekonomik alanda olumlu katkısının olacağı ancak
siyasi olarak da karmaşık bir ülke olduğu gündeme geldi.
Bu noktada,
Türkiye’den gelebilecek göçten korkulduğu söylenirken, göç konusunda bilgi ve
araştırma eksikliğine de dikkat çekildi.
h) Türkiye Üzerinden Fransa’yı Tartışmak
Fransa’nın Türkiye’yi tartışırken aslında kendisini sorguladığı teması, çalışma
gruplarında en çok değinilen temaların başında geliyordu. Buna göre, Fransa
Türkiye’nin AB’ye adaylığını tartışarak, kendisinin sömürgelerinden gelen
müslüman göçmenlerle olan sıkıntılarını perdeliyordu.
Diğer bir deyişle,
Türkiye’nin adaylığını kendi iç politikasında bir manipülasyon malzemesi olarak
kullanıyordu.
yaklaşımı
Bu bağlamda, Fransa’nın kendi göçmen nüfusuna ve İslam’a
“özeleştiri
korkusu
yüzünden
yorumlandı.
114
ötekini
eleştiriyoruz”
şeklinde
Türkçe Versiyon
i) AB Kültürü
Fransız öğrenciler, AB’nin homojen bir yapısı olabileceğine dair bir inanca
sahip olmadıklarını belirttiler.
Gençlerin, Avrupa’ya genelde kötümser
baktıkları gözlemlendi. Almanya ve Fransa’nın öncü rolüyle ekonomik alanda
yerleşikleşen yapının sosyal yapıyla her zaman uyum göstermediği vurgulandı.
AB konusunda bir hayalkırıklığı, bir tatminsizlik duyulduğundan bahsedildi.
Gerçek bir Avrupa projesinden konuşulmadığı ve AB tartışmalarının hep
popülist bir seyrinin olduğu söylendi.
Aralarında, AB kimliğini “zamanla
öğrenilen” bir ortak kültürel kimlik olarak tanımlayanlar oldu.
Avrupa içi
dolaşımın, yani Avrupalıların Avrupa’nın farklı yerlerine serbestce seyahat
edebilmelerinin, Avrupalılık kimliğinin oluşmasında çok önemli bir yeri
olduğunu vurgulandı (“on se sent Européen parce qu’on voyage!). Bu kimliğin,
esasında hâlâ süregelen bir süreç sonucu şekillendiğine ve bir bakıma da bu
kimliğin tam oturmuş bir kimlik oldmadığına değinildi (“on est a la veille d’une
construction!”).
Avrupalılık kimliğinin coğrafi boyutları konusunda kafalarda pek çok soru
olduğu gözlemlendi.
Coğrafi yakınlık esas tutulursa, Fas’ın da pekala aday
olabileceği, ama mesela bu bağlamda İsrail’in uzak kalacağını söyleyenler
oldu.
Bu konu etrafında, tıpkı Türkiye’deki tartışmalarda rastlandığı gibi,
Avrupalılık kimliğinin “milli kimliklerle” nasıl bağdaşacağı sorusu da gündeme
geldi.
Bu bağlamda, emperyal bir Fransa vizyonunun Fransa’da hâlâ çok
kuvvetli olduğuna değinildi (“On veut créer une Europe française”). Yine de,
sonuçta, Avrupalılık kimliğinin tarihsel veya kültürel bağlardan çok, üzerinde
uzlaşılan bir “değerler sistemi” olarak görüldüğü ortaya çıktı.
Avrupalılık kimliğinin coğrafi boyutları konusundaki tartışma, doğal olarak,
yeni AB adaylıklarıyla da ilişkilendirildi.
AB’nin zaten parçalı (morcelé) ve
doymuş (saturé) bir birlik olduğu ve yeni üyeleri hazmetmesinin zor olduğu
belirtildi. İspanya veya Portekiz’in üyelik sürecini sindiren Avrupa ile bugünün
115
Türkçe Versiyon
Avrupa’sı arasında büyük fark olduğu hatırlatıldı.
AB’nin bütçesinin artık
daraldığı ve anayasa tartışmalarının hâlâ durulmadığı söylendi.
Öğrenciler, Avrupa’nın öncelikle değişen dünya politikası içinde kendisini
yeniden konumlandırması gerektiğine de değindiler.
Bu konu, Avrupa’nın,
Türkiye’nin AB’ye adaylığıyla neden ilgilendiği konusuyla da ilişkilendirildi.
Buna göre, Avrupa Türkiye’yle Soğuk Savaş döneminde Sovyet karşıtlığı
bağlamında yakınlaşmak istedi.
ABD-Avrupa rekabeti bağlamında da
Türkiye’yle ortaklık önem kazanıyordu. Şimdilerde ise bu ilgi daha çok ticari
alana kaymaktaydı. Fransız öğrenciler arasında, Türkiye’nin coğrafi, tarihsel
ve kültürel özgüllükleri konusunda ve AB’nin Türkiye’ye koyduğu “özel baskı”
konusunda bir farkındalık olduğu da gözlemlendi.
Türkiye karşıtlığına dair
klişeler ve AB’nin bu ülkeye yaptığı baskılar konusundaki bu farkındalığa
rağmen, öğrencilerin söylemlerinin de çoğu kez bu klişelerin ve AB’nin resmi
söyleminin ötesine geçemediği görüldü.
Örneğin, bir öğrenci Kıbrıs sorunu
konusunda fazla bilgi sahibi olmadığını belirtmesine rağmen, yine de bu
konuda Türkiye’yi haksız bulduğunu ifade etti (“mais quand meme c’est
dingue que la Turquie ne reconnaisse pas Chypre”).
116
Türkçe Versiyon
1.3.3. Çalışma Gruplarında Oluşturulan Soruların
Kapsamı:
a) Türk Halkı Avrupa’ya Nasıl Bakıyor?
Fransız öğrencilerin sorularında temel ekseni Türkiye’deki kamuoyunun AB
hakkında ne düşündüğü teması oluşturdu.
Bu konudaki sorular, “Türkler
gerçekten gönüllü mü?”, “Türkler ne kadar istekliler ve tavizkar olabilecekler
mi?” şeklinde ifade edildi.
Özellikle, AB tarafından istenen reformların Türk
halkı nezdinde kabul görüp görmeyeceğine dair kuşkular dile getirildi.
Bir
diğer soru da, Türklerin AB’den beklentilerinin ne olduğuna dairdi.
AB
üyeliğinin gündelik hayatlarında nasıl bir fark yaratacağı konusunda Türk
halkının ne düşündüğünü öğrenmek isteyenler de oldu.
Fransız öğrenciler
arasında Türkiye’nin önündeki reformların “tepeden inme bir değişim” olduğu
yönünde yaygın bir kanaat olduğu ortaya çıktı. Buna bağlı olarak, öğrenciler
reformların halka inip inmeyeceği konusunda kaygıları bulunduğunu belirttiler.
Öğrencilerin kafasını kurcalayan “halk ne düşünüyor?” sorusunun bir uzantısını
da, seçkinler ve halk arasında AB konusunda görüş farklılıkları bulunup
bulunmadığı sorusu oluşturdu.
b) Türk Devleti Avrupa’ya Nasıl Bakıyor?
Türk halkı kadar, Türk devletinin de bu değişime nasıl ayak uyduracağı
sorgulandı.
Türkiye’de
devlet-vatandaş
ilişkilerinin
ne
kadar
demokratikleştirilebileceği, Kopenhag kriterlerine ne kadar uyulabileceği,
insan hakları konusunda nasıl bir ilerleme kaydedilebileceği sorgulandı.
Bazıları işkence, düşünce özgürlüğü, Kıbrıs gibi pek çok tartışmalı durumun
Türkiye’de hâlâ sürdüğünü söyleyerek, bu kadar sorunlu bir ülkeyle katılım
müzakerelerinin açılmış olmasına bir eleştiri getirdiler.
Tartışmalarda dile
getirilen bu kuşkulara rağmen, katılımcıların Türkiye konusunda saldırgan ve
117
Türkçe Versiyon
militan bir tutum da izlemedikleri gözlemlendi.
Pek çok öğrenci sonuçta
Türkiye’ye zaman gerektiği konusunun altını çizdi. Kimisi de Türkiye’nin tam
üyeliğinin uzun (10-20 yıl arası) bir zaman dilimine yayılmasını savundu. Bu
bağlamda Türkiye’yle ilgili siyasi klişeler hakkında bir farkındalık olduğu da
ortaya çıktı.
Örneğin bir soru, “Türkiye hakkındaki klişeleşmiş yargıların
dışında düşünebilmek için ne yapılması gerektiği” üzerineydi.
Fransız
medyasında Türk ekonomisi hakkında çıkan kayıtdışı ekonomi, karapara, mafya
gibi konuların da öğrencilerin Türkiye imajı üzerinde çok etkili olduğu
gözlemlendi.
c) Türkiye’yi Reddetmenin Anlamı
Bu noktada biraz da Türkiye’yi reddetmenin ne anlama geldiği sorgulandığı.
“AB, Türkiye’nin başka güç odaklarına doğru meyletmesine seyirci kalacak
mı?” sorusu, özellikle Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı sözkonusu
olduğunda gündeme geldi. İnsan hakları ve demokratikleşme konuları Türkiye
bağlamında en çok sorgulanan konular olsa da, Türkiye’nin reformcu
geleneğini, İslam ve laiklik arasında bir denge kurmuş tek ülke olduğunu
hatırlatanlar da oldu. Öte yandan, Türkiye’yi almanın müslüman dünyaya bir
mesaj olacağı argümanına, “zaten Avrupa’da yeterince müslümanımız var”
diyerek karşı çıkanlar da oldu. Bir soru da “Türkiye Avrupa’nın güvenliğinin
doğudaki bekçisi mi olacak?” şeklinde formüle edildi.
118
Türkçe Versiyon
1.3.4. Konuşmacıların AB’ye Tam Üyelik Konusuna
Temel Yaklaşımları
Fransa’daki tartışma gruplarındaki öğrencilerin konuşmacıları dinledikten
sonraki ortak tepkisi “Türkiye hakkında detaylı bir bilgi dökümü vermedikleri”
şeklinde oldu.
Genel itibariyle, konuşmacıları kendi rollerine hapsolmuş,
neredeyse “karikatürize” karakterler gibi algıladıklarını dile getirdiler.
Buradaki temel hayal kırıklığının nedeni, öğrencilerin bu projeye katılırken
Türkiye hakkında bilgilenecekleri şeklinde bir beklentilerinin olmasından
kaynaklandı.
Türkiye’nin AB’ye tam üyeliğine karşı konumda konuşan Nicolas Tenzer ile
Türkiye’nin AB’ye girişini destekleyen konumda konuşan Marc Bernardin’in
konuşmalarının “söylem” ve “duygusal yük” itibariyle farklılıklar içerdiği
gözlemlendi.
Buna göre, Nicolas Tenzer konuşmasında daha çok Türkiye
konusunda Fransa’daki kaygıları, korkuları ve tehditleri temel alan “duygu
eksenli” bir söylem seçerken, Marc Bernardin ise genelde Türkiye’nin tam
adaylığını ekonomi ve güvenlik gibi konular üzerinden savunan daha “akılcı” ve
“realist” bir hat izledi.
a) Nicolas Tenzer’in Türkiye’nin AB’ye Üyeliğine Karşı Konuşması
i) Türkiye’de Ekonomi bozuk
Tenzer konuşmasına “dezorganize” ve “mafyatik” bulduğu Türkiye
ekonomisinin zaaflarını anlatarak başladı.
Buna göre, son katılan
ülkelerin ekonomileri Türkiye ekonomisinden daha kuvvetli ve daha az
mafya bağlantılıydı.
Tenzer, bu bağlamda, Suriye, Irak ve Kürt
bölgelerindeki sınırların iyi kontrol edilmediğini ve bunun da
Türkiye’de enformal sektörü körüklediğini savundu.
119
Türkçe Versiyon
ii) Türkiye’de Reformlar Yetersiz
“AB’ye katılım sürecinin Türkiye’nin insan hakları ve benzeri iç
politik sorunları üzerinde olumlu etkilerinin olup olmayacağı”
sorusuna
Tenzer’in
cevabı,
idamın
kalkması,
ordunun
siyaset
üzerindeki etkisinin azaltılması gibi reformların öneminin fazla
büyütülmemesi gerektiği yönünde oldu.
Türklerin reformlarına
devam ederlerse 20-30 sene içinde tabii ki AB’ye girebileceklerini
söyleyen Tenzer, Türkiye’ye AB-Ortadoğu ilişkilerinde bir köprü rolü
biçti.
iii) Türkiye’de Tabular Var
Tenzer’a göre, Türkiye’de Atatürk hâlâ bir tabu olmaya devam
etmekte.
Tabular sadece Ermeni konusunda değil her alanda
süregelmekte. Feministlerin önü hâlâ kesilmekte ve islamcılık en az
ordu kadar tehlikeli bir konumda durmakta. Tenzer ayrıca Türkiye’de
“ifade
özgürlüğü
yok”,
“her
an
bir
askeri
darbe
olabilir”,
“hapihanelerin durumu çok kötü”, “Kürtler baskı altında” gibi
saptamalarda bulunarak “Bir kadın köy meydanında güneşlenebiliyor
mu?” sorusunu sordu. Ermeni soykırımını kabul etmeden Türkiye’nin
demokratik bir ülke olarak kabul edilemeyeceğine de değindi.
iv) Türkiye Coğrafi Olarak Avrupa’da Değil
Nicolas Tenzer konuşmasında Türkiye’nin topraklarının sadece yüzde
üçünün Avrupa’da bulunduğu yönünde coğrafi bir argüman da
kullandı.
120
Türkçe Versiyon
v) Türkiye’nin Modern Görüntüsü Sınırlı
Tenzer
Türkiye’deki
“Türkiye’nin
kamuoyunu
derinini
AB
yanlısı
elitin
tanımayan”
etkileyemeyeceğini
bir
hep
elit
savundu.
Batı’da
olduğunu
yetişmiş,
ve
Türkiye’nin
genel
turistik
yerlerinin modern görünebileceğini, ama geri kalan bölgelerinin İran’a
ve Fas’a benzediğini iddia etti. Türk elitlerinin “AB’ye alınmazsak
daha da İslamileşiriz” argümanını ileri sürdüklerini, bunu bir şantaj
olarak gördüğünü söyledi.
vi) Türkiye’nin Nüfusu Kalabalık
Tenzer, son olarak, Türkiye’nin bu kalabalık nüfusuyla AB üyesi olması
durumunda AB kurumlarına hakim olacağını ve AB sistemini paralize
edeceğini iddia etti.
b) Marc Bernardin’in Türkiye’nin AB’ye Üyeliğinden Yana Konuşması
i) Kayıt Dışı Ekonomi
İlk sorunun Türkiye’deki kayıt dışı ekonomi üzerine olması bağlamında
Marc Bernardin de konuşmasına enformal sektör üzerine konuşarak
başladı. Bu sektörün ekonomik açıdan AB’ye nasıl bir yük getireceği
sorusuna Bernardin Türk devletinin bu konuda belli yaptırımlar
uygulamaya başladığı yönünde bir cevap verdi. Türkiye karşıtlığını
diğer aday ülkelerin perspektifine koyarak bakmaya çalışarak,
yolsuzluk bağlamında dünyada önde gelen Bulgaristan ve Romanya’nın
birliğe alındıklarını hatırlattı.
121
Türkçe Versiyon
ii) Tarihsel Argümanlar
Bernardin’in, Türkiye’de bazı değişimlerin Fransa’dan bile daha hızlı
olduğu şeklinde bazı tarihsel argümanlar da kullandığı da görüldü. Bu
bağlamda,
Bernardin,
Atatürk
reformlarından,
şeriatın
kaldırılmasından, kadınlara oy hakkının Fransa’dan evvel verilmiş
olmasından
sözederek,
Türkiye’nin
değişimi
sindirerek
bugüne
geldiğini savundu. Bernardin, ayrıca, 2. Dünya Savaşı sonrası NATO
ile birlikte, Türk ordusunun esasında Avrupa’nın koruyuculuğunu
yaptığını hatırlattı.
iii) Fransa ile Karşılaştırma
Türkiye’ye özgü olarak anlatılan sorunların Fransa için de geçerli
olduğunu hatırlatan Bernardin, Fransa nın da geniş bir nüfusunun
kırsal alanlarda yaşadığının altını çizdi.
Kürt sorunuı ve Korsika
sorunu arasında bir benzetme yaparak, Türkiye’de artık iç savaş ve
olağanüstü hal yaşanmadığını söyledi. Solun her yerde zayıfladığına
dikkat çeken Bernardin, Türkiye’nin muhafazakar müslüman partileri
ile Avrupalı Hristiyan demokratlar arasında parallellikler kurdu.
iv) Tabular
Bernardin, Türkiye’deki tabuların her ülkede rastlanan düzeyde
olduğunu söyleyerek, Ermeni meselesi, Kürt sorunu ve tabu olarak
kabul edilen pek çok benzeri konuların, bugün hem Türkiye’de hem
de uluslararası ortamlarda rahatça tartışılabildiğini hatırlattı.
122
Türkçe Versiyon
v) Türkiye-Avrupa İlişkileri
Kopenhag kriterleri karşılansa bile Türklerin dinsel ve kültürel
farklılıklarının AB’ye üyeliklerinin önünde bir engel teşkil edip
etmeyeceği sorusuna Marc Bernardin “Avrupa nedir?” sorusuyla
karşılık verdi. Türkiye’ye karşı olanların “milli bir libidosu” olduğunu
söyleyen
Bernardin,
değinerek,
Türkiye-Avrupa
Türkiye’nin
olmayacağını
savundu.
başka
ilişkilerinin
yönlere
Bernardin
sağlamlığına
savrulmasının
“Türkiye’li
bir
mümkün
Avrupa’nın
zayıflamayacağını, tersine daha da güçleneceğini” ekledi.
İran’la
ilişkileri örnek vererek, “Türkiye’siz bir AB’nin Ortadoğu politikasında
sözü geçer mi?” sorusunu da gündeme getirdi. Türk elitinin Avrupa’ya
dönük yüzünün çok eskiye dayandığına da değinen Bernardin, Türk
halkının büyük çoğunluğunun AB’ye tam üyelikten yana olduğunu
belirtti.
Bernardin, ayrıca, Fransız kamuoyunun Türkiye’nin tam
üyeliğine karşı çıkar gibi görünse de, aynı zamanda Türkiye’nin belli
bir değişim geçirdiğini de kabul ettiğini öne sürdü. Bu nedenle de,
Fransız halkında, Türkiye’nin AB üyeliği konusunda kesin bir reddiyeci
tutum olduğunun söylenemeyeceğini savundu.
vi) Nüfus
Bernardin, demografik açıdan Türkiye’nin yaşlanan Fransa’ya olumlu
bir etkisi olacağını düşündüğünü belirtti.
Türkiye’nin büyük
nüfusunun AB’ye getireceği yük hakkındaki endişeler karşısında, bu
nüfusun, halen artma eğilim, gösterse bile 600 milyonluk Avrupa
nüfusu içinde yine de küçük kalacağını savundu.
Bernardin, Türklerin
Bu bağlamda,
zaten pek çok Avrupa kurumu içinde yer
aldıklarını ve karar masasında temsil edilmemelerinin yanlış olduğunu
belirtti.
123
Türkçe Versiyon
1.3.5. Çalışma Gruplarının Konuşmacıları Dinledikten
Sonraki Tartışmalarının Genel Değerlendirilmesi
Öğrenciler, konuşmacıları dinledikten sonra fikirlerinde büyük bir değişiklik
olmadığını belirttiler.
Bir kaçı, Türkiye’nin askeri ve jeopolitik konumunun
önemini konuşmalar sonrası anladığını söyledi. Bazı gruplarda, konuşmacıları
dinlemenin ikinci turdaki tartışmalarda katılımı arttırdığı görüldü.
Kendi
aralarındaki tartışma ortamını daha “ilginç” bulduklarını ifade edenler de
oldu. Burada biraz klişelere ve kutuplaşmalı rol dağılımına bir tepkinin olduğu
da ortaya çıktı.
Öğrenciler “zıtlıklar üzerinden hiç bir şeyin tam
anlaşılamayacağını” ve “hiç bir şeyin bu kadar basite indirgenemeyeceğini”
düşündüklerini söylediler.
Konuşmacılara getirilen eleştirinin bir kısmı da
Fransız gençlik kültürünün kendisiyle ilgiliydi. Bir çoğunun, konuşmacılar
karşısında kendilerini iktidarsızlaştıran “pasif dinleyici konumuna” tepki
gösterdiği gözlemlendi.
124
Türkçe Versiyon
1.4. İstanbul ve Paris’teki Çalışma Grubu
Tartışmalarının Karşılaştırmalı
Değerlendirmesi
1.4.1. Konuşmacıların Sunumları Hakkındaki
Değerlendirmeler
Türkiye’deki ve Fransa’daki tartışma grupları arasında bazı ortak yaklaşımlar
gözlemlendi. Öncelikle, her iki tarafta da, katılımcılar, uzman konuşmacıların
konferansları etrafında gelişen tartışmalardan ziyade kendi aralarındaki
tartışmalardan daha verimli sonuç aldıklarını belirttiler. Türkiye’deki uzman
konuşmacıların
ılımlı
olmasının
beğenilmesi,
Fransa’dakilerin
ise
karikatürleşmeye varan iki aşırı ucu temsil etmelerinin eleştirilmesi göz önüne
alınırsa, yine her iki taraftaki öğrencilerin de uzlaşmacı bir tartışma ortamına
125
Türkçe Versiyon
değer
verdikleri
söylenebilir.
Öğrenciler,
uzman
konuşmacıların
konferanslarından sonra fikirlerinin pek değişmediğini beyan ettiler. Burada,
Türkiye ve Fransa’daki öğrenci kültürünün de farklı tezahürleri oldu.
Türk
öğrenciler, kendilerine sunulan demokratik tartışma ortamını, bu ortamdaki
genel gösterinin aktörleri olarak, sık sık mizah da kullanarak, tartışmalarını
yapılandırdılar. Fransız öğrencilerin ise, uzman konuşmacılara kendi sorularını
ve düşüncelerini ne denli iletebildikleri konusunda daha fazla hassasiyet
gösterdikleri gözlemlendi.
Her iki tarafta da, uzman konuşmacıların
konferanslarının içeriği ve sunumu açısından daha yüksek bir beklenti olduğu
görüldü.
1.4.2. Temalar arası Geçişler
Çalışma grupları içindeki tartışmaların zaman zaman belirgin konulara
meylettiği görüldü.
Fransa’daki gruplarda Türkiye meselesi tartışılırken
konunun çoğu zaman Avrupa kimliğini tartışmaya doğru yöneldiği gözlemlendi.
Benzer bir şekilde, Türk öğrenciler Avrupa’nın Türkiye’ye direncini sorgularken
kendilerini birden Ermeni meselesi, Kürt Sorunu veya Kıbrıs meselesini
tartışırken bulabildiler.
1.4.3. Nüfus
Türkiye’nin AB’ye katılımının nasıl bir demografik etkisi olacağı sorusuna her
iki ülkedeki tartışma grupları farklı farklı yaklaştı. Türkiye’deki tartışmalarda
genç Türk nüfusunun Avrupa’nın yaşlanan demografik profiline olumlu ve
dinamik bir katkı yapacağı düşünülürken, Fransa’da bu nüfusun eğitimsiz ve
işsiz cepheleri ön plana çıkarılarak, bu nitelikte insanların kendi ülkelerine
yığılmasının yaratacağı sorunlara değinildi.
126
Türkçe Versiyon
1.4.4. Kimlik
Türkiye’deki tartışmalarda ortaya çıkan bazı soru ve yaklaşımların Fransa’da
da dile getirildiği görüldü. Örneğin, Avrupalılık kimliği ile milli kimliklerin nasıl
bağdaşacağı sorusu, AB’nin genişleme sürecinin getirdiği problemler, ABD’nin
Türkiye’nin AB adaylığı sürecindeki rolü ve Türkiye’nin jeopolitik konumu gibi
konular, her iki ülkedeki tartışmalarda gündeme geldi.
1.4.5. Karşılıklı Algılamalar
Karşılıklı algılamalar sözkonusu olduğunda, karşılıklı önyargıların varlığı hem
Fransa hem de Türkiye’deki tartışmalarda konuşuldu.
Her iki tarafta da,
kültürel farklılıkların aşılıp aşılamayacağı tartışmaların önemli bir parçasını
oluşturdu.
Özellikle Fransa’da konu bir “medeniyetler çatışması” kavramı
etrafında tartışıldı.
Fransa’daki çalışma gruplarındaki bazı katılımcılar,
örneğin Almanya ve Fransa arasındaki farklılıkların Türkiye ve Avrupa
arasındakilerden çok daha büyük olduğu yönünde görüş bildirirken, kimileri de
Türkiye sözkonusu olunca hemen masanın üzerine konan “kadına baskı” veya
“mafya ilişkileri” gibi konuların, yıllardır AB üyesi olan İtalya’da da sık sık
karşılaşılan problemler olduğunu hatırlattı.
Türkiye cephesinde, kültürel
konularda daha iyimser bir tavır olduğu gözlemlendi.
1.4.6. Milliyetçilik
Türk katılımcılar Fransızları, Fransız katılımcılar da Türkleri “aşırı milliyetçi”
bulduklarını söylediler. Fransız katılımcıların çoğu, Türklerin hem halk hem de
elit düzeyinde aşırı milliyetçi olduğunu savnurken, Türkiye’deki katılımcılar da
sık sık Fransızların “çok kendini beğenmiş” ve “eleştiriye kapalı” olduklarını
iddia ettiler.
127
Türkçe Versiyon
1.4.7. “Süreç” Kavramına Yaklaşımlar
“Süreç önemlidir”
gözlemlendi.
yaklaşımının her iki ülkede de farklı yankıları olduğu
Örneğin, Fransız katılımcılar, Türkiye’nin üyeliği konusundaki
tartışmaların asıl faydasının Avrupa’nın kendini sorgulama “süreci” olduğuna
dikkat çekerlerken, Türkiye’dekiler ise, sonunda tam üyelik olmasa da üyelik
“sürecinin” belli düzenlemeler getirerek ekonomik ve idari alanlarda olumlu
sonuçlar yaratacağı düşüncesini dile getirdiler.
128
Türkçe Versiyon
2. Anket Sonuçları:
Rakamsal Değerlendirme
129
Türkçe Versiyon
130
Türkçe Versiyon
2.1. Çalışmanın İçeriği
Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu’nun sağladığı fonla “Türk ve Fransız
Gençleri Arasında Münazaralı Diyalog Geliştirme” (BUILDING A DELIBERATIVE
DIALOGUE BETWEEN TURKISH AND FRENCH YOUTH) projesinin konferans
aşamaları 22 Nisan 2006’da İstanbul’da, 3 Temmuz 2006’da ise Paris’te
tamamlandı. İstanbul’daki konferansa 58, Paris’teki konferansa ise 41
üniversite öğrencisi katıldı. Her iki toplantıda da katılımcı gençlerin ayrı
disiplinlerden gelmelerine özen gösterilerek, grup içi farklılıkların korunmasına
çalışıldı.
131
Türkçe Versiyon
Münazaralı Diyalog yönteminin en önemli varsayımı, bireylerin birbirleriyle
girecekleri
tartışmalar
sonucunda
başlangıçta
sahip
oldukları
kanıları
değiştirebilecekleri ve başka kişilerin görüşlerini de göz önünde tutarak daha
etkin
kararlar
verebilecekleridir.
BUCES
(Boğaziçi
Üniversitesi
Avrupa
Çalışmaları Merkezi -- Boğaziçi University Centre for European Studies),
AFEMOTI (Association Française pour l’étude de la Méditerranée orientale et le
Monde Turco-Iranien -- French Association for the Study of the Eastern
Mediterranean and Turco-Iranian Region) ve AİD (Avrupa İle Diyalog Derneği –
Dialogue with Europe Association) tarafından yürütülen bu projenin başlıca
amacı, Türk ve Fransız gençlerinin Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne tam üyeliği
konusundaki görüşlerini keşfedebilmek ve katılımcıların görüşlerinin bir
münazaralı diyalog ortamında nasıl değiştiğini gözlemleyebilmektir.
Bu amaçla, her iki konferans öncesinde ve sonrasında katılımcılara birer anket
formu doldurtulmuş, böylelikle tartışmanın ve bilgi ediniminin katılımcıların
görüşlerini ne yönde etkilediği gözlemlenmeye çalışılmıştır. Uygulamayı tercih
ettiğimiz
Münazaralı
Diyalog
yönteminde,
katılımcıların
kendi
çalışma
gruplarında girdikleri tartışmalar, uzman konuşmacılara sorulan sorular, ve bu
sorulara verilen yanıtların çalışma gruplarında değerlendirmesi üzerinde
durulmaya değer bilgiler üretmektedir.
Bu kalitatif bilgilerin zenginliğiyle
karşılaştırıldığında anket sonuçlarının sadece niceliksel bir tasvirle sınırlı
kalması olasılığı vardır. Bu nedenle, aşağıda sunulan anket sonuçları
değerlendirilirken, grup tartışmalarının kalitatif analizini de göz önünde
tutmakta yarar bulunmaktadır.
132
Türkçe Versiyon
2.2. Türkiye’nin AB Üyeliğine Bakış
Her iki konferansta da katılımcılara Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne tam üyeliğine
nasıl baktıkları sorulmuştur. İlk olarak bu üyeliğin iyi bir şey olup olmadığı
sorulmuş, ikinci olarak da Eurobarometer’in standart sorusu olan “Bugün
Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne tam üyeliği hakkında bir halk oylaması yapılacak
olsa siz Türkiye’nin Avrupa Birliği üyeliği için mi, yoksa bunun karşısında mı oy
kullanırdınız?” sorusu yöneltilmiştir. Alınan yanıtlar aşağıdaki grafiklerde
sergilenmektedir.
133
Türkçe Versiyon
Grafik 1. “Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne üyeliği iyi bir şey midir yoksa kötü bir
şey midir?”
İyi birşeydir
Ne iyi ne kötü birşeydir
Kötü birşeydir
Fikrim Yok
% 0,0
% 0,0
% 17,2
% 24,4
% 17,1
% 14,6
% 43,9
%9,8
Fransa
Türkiye
% 82,8
%12,2
Yüzde Dağılım
Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne
Tam Üyeliği Konusundaki
Görüş
Öğleden Önce Seansı
134
Türkçe Versiyon
Şaşırtıcı olmayan bir biçimde, Türk gençlerinin Fransız gençlerine kıyasla
Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne tam üyeliği konusunda daha olumlu beklentilere
sahip
oldukları
görülmektedir.
Münazaralı
diyalog
sonrasında
Türk
katılımcıların yüzde 80’inden fazlası Türkiye’nin tam üyeliğinin “iyi birşey”
olduğunu savunurken; bu oran Fransız katılımcılarda sadece yüzde 44’te
kalmıştır. Fransız katılımcılarının yüzde 17’si Türkiye’nin tam üyeliğinin “kötü
birşey” olduğu kanısındadır.
Katılımcıların görüşlerinin münazaralı diyalog içinde nasıl değiştiği yukarıdaki
grafikte oklarla görülmüştür. Örneğin, Fransız gençleri arasında “iyi bir şeydir”
yanıtını verenlerin oranı öğleden sonra seansında yüzde 12,2 oranında
düşmüşken; “ne iyi ne kötü bir şeydir” yanıtını verenlerin oranında yüzde 9,8
oranında bir yükselme olmuştur.
Türk katılımcıların görüşlerinin değişmemesi buna karşın Fransız katılımcılarda
görüş değişikliğinin bu denli yüksek olmasının temel belirleyicilerinin grup
tartışmalarında ve uzman konukların konuşmalarında aranması gerekmektedir.
Bu çalışmanın ilerleyen aşamalarda görüş değişikliğinin hangi konulardan
kaynaklandığı ve kimlerde ortaya çıktığı daha iyi sergilenmeye çalışılacaktır.
135
Türkçe Versiyon
Grafik 2 “Bugün Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne tam üyeliği hakkında bir halk
oylaması yapılacak olsa siz Türkiye’nin Avrupa Birliği üyeliği için mi (Evet), yoksa
bunun karşısında mı (Hayır) oy kullanırdınız?”
Evet
Fikrim Yok
Hayır
12,2%
8,6%
Türkiye
34,1%
%7,3
53,7%
Fransa
%9,8
91,4%
%17,1
Yüzde Dağılım
Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne
Tam Üyeliği Konusundaki
Referandumda
Kullanılacak Oy
136
Türkçe Versiyon
Katılımcıların Türkiye’nin tam üyeliği konusundaki görüşlerinin somut bir
göstergesi
olarak,
tekrarlanmıştır.
eğiliminin
Eurobarometer
araştırmalarında
sorulan
soru
Türk katılımcılarda yüzde 92’ye varan “evet” oyu verme
Fransız
gençleri
arasında
ise
sadece
yüzde
34’te
kaldığı
görülmektedir. Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne üyeliği konusunda Fransız
kamuoyunun
oldukça
negatif
bir
tutuma
sahip
olduğu
daha
önce
gerçekleştirilen araştırmalar çerçevesinde bilinmektedir. Bizim temsiliyeti
olmayan çalışmamızda da bu genel negatif tutumun görülmesi, Fransız
gençlerinin
de
Türkiye
konusunda
anne-babalarından
daha
farklı
düşünmediklerini ortaya koymaktadır. Münazaralı diyalog deneyimi, Fransız
gençlerinin Türkiye’nin tam üyeliği konusundaki tutumlarını negatif olarak
etkilediği görülmüştür.
Nitekim, Hayır” oyu vereceğini belirtenlerin oranı
yüzde 17 yükselmiştir ve bu oran daha önceki seansta “evet” (yüzde 9,8) ve
“fikrim yok” (yüzde 7,3) yanıtı verenlerden gelmiştir.
2.3. AB Hakkında Bilgi Düzeyi ve Avrupa
Anayasası’na Bakış
Gerek Fransa’da, gerekse de Türkiye’de konferansa katılan gençlerin
kendilerini Avrupa Birliği konusunda ortalamanın üzerinde bilgili gördükleri
belirlenmiştir. -2 ve +2 arasında değişen bir cetvelde ortalama bilgi düzeyinin
Türk katılımcılar arasında 1; Fransız katılımcılar arasında 0,9 olması
katılımcıların yüzde 75 oranında bilgili olduklarını göstermektedir.
137
Türkçe Versiyon
Grafik 3. “Avrupa Birliği hakkında kendinizi ne kadar bilgili hissediyorsunuz?”
"Avrupa Birliği hakkında kendinizi ne
kadar bilgili hissediyorsunuz?"
Türkiye
0,88
1,05
Fransa
2,0
(+)
-2,+2 Ortalama
Avrupa Birliği'ne
Hakkında Ortalama
Bilgi Düzeyi
138
Türkçe Versiyon
Münazaralı Diyalog deneyiminin gerek Türk gerekse de Fransız katılımcıların
kendilerine biçtikleri bilgi düzeyinde herhangi bir artışa yol açmadığı sonucu
bulunmuştur. Fransız katılımcılar arasında “bilgili değilim” yanıtı verenlerin
oranı öğleden önceki seansa göre öğleden sonraki seansta yüzde 19’dan yüzde
14’e düşmüştür.
Öte yandan, “çok bilgiliyim” yanıtını verenler ise her iki
grupta da 4 puan kadar bir azalma yaşamıştır. Bu gözlemlerden, tartışmanın
ve yeni bilgi akışının bireylerin kendi öznel bilgi düzeylerini sorgulamalarına
yol açtığı sonucunu çıkarabiliriz.
139
Türkçe Versiyon
Grafik 4. Avrupa Birliği anayasası hakkındaki düşünceleriniz olumlu mudur yoksa
olumsuz mu?
"Genel olarak düşündüğünüzde Avrupa
Birliği Anayasası hakkında ne
düşünüyorsunuz?"
0,43
0,16
Türkiye
1,05
Fransa
0,08
2,0
(+)
-2,+2 Ortalama
Avrupa Birliği Anayasasına
Karşı Tutum
140
Türkçe Versiyon
Avrupa Birliği kamuoyunun önemli kırılma noktalarından biri olan Avrupa Birliği
Anayasasına karşı katılımcıların tutumları yukarıdaki grafikte gösterilmiştir.
İstanbul’daki toplantıya katılan gençlerin AB Anayasası’na karşı görece negatif
tutum içerisinde görünmelerinin temel sebebi, katılanların yüzde 25’inin
Anayasa konusunda kendilerini bilgili hissetmemeleridir. Gerek çalışma
gruplarındaki
tartışmalar,
gerekse
de
uzmanların
konuşmaları
katılımcıların bu algılarının değişmesine yol açmamıştır.
Türk
Nitekim, öğlenden
sonraki anketlerde dahi her dört katılımcıdan biri bu konuda bir fikri
olmadığını belirtmekteydi. Öte yandan, tartışmaya katılan Fransız gençlerinin
AB Anayasası konusunda daha olumlu tutumlara sahip olduğunu görmekteyiz. 2 ve +2 arasında değişen bir cetvelde 1 gibi bir ortalama, katılımcıların yüzde
75’inin bu konuda olumlu görüş sahibi olduklarına işaret etmektedir.
Türk
katılımcılardan elde edilen sonuca benzer olarak, münazaralı diyalog
deneyiminin Fransız katılımcıların da Avrupa Anayasası hakkındaki görüşlerini
etkilemediğini görmekteyiz.
2.4. Türkiye’nin AB’ye Tam Üyeliğinin
Getirileri
Bireylerin Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne tam üyeliği konusundaki tutumlarını
belirleyen faktörler arasında kamuoyunda tartışılan destekleyen ve karşıt
görüşlerin de önemli bir yer tuttuğu düşünülmektedir. Katılımcılarımızın bu
görüşlere katılıp katılmadığı anket formunda sorgulanmıştır.
141
Türkçe Versiyon
Grafik 5. “Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne katkısı ne olabilir?”
"Türkiye'nin güçlü ordusu
Avrupa'nın savunmasına ..."
"Türkiye'nin AB'ye tam üyeliği
Avrupa'nın güvenliğine ..."
"Türkiye'nin genç nüfusu
yaşlanmakta olan Avrupa'nın
gençleşmesine ..."
"Türkiye'nin Müslüman ve laik
bir ülke olması, Avrupa
kültürüne ..."
"Türkiye'nin AB'ye tam üyeliği
Avrupa'nın ekonomisine ..."
"Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne
tam üyeliği medeniyetler
çatışmasının önlenmesine ..."
0,02
0,37
0,40
0,38
0,49
Fransa
0,63
0,10
1,07
1,03
1,00
0,98
0,91
0,88
0,78
Türkiye
0,29
0,15
0,19
0,31
0,17
0,24
2,0
(+)
-2,+2 Ortalama
Türkiye'nin Tam Üyeliğinin
AB'ye Getirileri
142
Türkçe Versiyon
Yukarıda yer alan grafik, Türkiye’nin AB’ye üyeliğinin AB’ye katkıları
konusunda katılımcıların görüşlerini özetlemektedir. Bu grafiğe göre:
•
Türk
katılımcılar
Türkiye’nin
güçlü
ordusunun
önemine;
Avrupa
güvenliğine yapacağı katkıya, genç nüfusun AB için oluşturacağı avantaja
inanmaktadırlar. Öte yandan Türkiye’nin Müslüman ve laik bir ülke
olmasının Avrupa kültürüne katkıda bulunacağı görüşüne de yüzde 75’in
üzerinde bir oranla katılmaktadırlar.
•
Öte yandan, Avrupa Birliği’ne tam üyeliğin Avrupa ekonomisine katkıda
bulunacağı ya da Medeniyetler Çatışması’nın önlenmesine hizmet edeceği
görüşü ise Türk katılımcılar arasında yaygın değildir.
•
Fransız katılımcılar için Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne tam üyeliğinin
getireceği
en
önemli
katkı
sırasıyla
Avrupa
kültürüne,
nüfusun
gençleşmesine ve Türk katılımcıların tam aksine Avrupa ekonomisine olası
katkısıdır. Bütün bu oranların -2 ve +2 arasında değişen bir ölçekte 1
puana yakın olması, Fransız katılımcıların yüzde 60’lık bir oranının bu
görüşlere katıldığını göstermektedir.
•
Birinci seans sonuçlarına bakıldığında ise, Fransız katılımcılar için
Medeniyetler Çatışmasının önlenmesine Türkiye’nin katkıda bulunacağı
görüşünün bir ölçüde geçerli olduğu söylemek olasıdır.
Yukarıdaki grafiğin önemli bulgularının görüş değişikliklerinde yattığını
söyleyebiliriz. Münazaralı Diyalog deneyimi sonucunda:
•
Türk katılımcıların başlangıçta kuvvetle katıldıkları Türkiye’nin AB’ye
katkıları konusundaki görüşlerinin büyük oranda negatif etkilendiğini
görmekteyiz. Nitekim, Türkiye’nin genç nüfusunun yaşlanan Avrupa
toplumuna katkısı argümanına katılımın iki seans sonucunda 0,31 puan
düşmüştür.
Türk ordusunun Avrupa güvenliğine ve Türkiye’deki laik-
Müslüman kültürün ise Avrupa kültürüne katkıda bulunacağı şeklindeki
143
Türkçe Versiyon
görüşlere katılım ise 0,17 puan azalmıştır. Bu veriler, katılımcıların bu
deneyim sonucunda genel geçer görüşleri daha fazla sorgulamaya
başladıklarını göstermektedir.
•
Fransız katılımcılar için resim biraz daha karmaşıktır:
o Münazaralı
diyalog
deneyiminin
görüşleri
pozitif
etkilediği
bazı
argümanlar bulunmaktadır. Türk ordusunun Avrupa savunmasına (0,29),
Türkiye’nin AB ekonomisine (0,15) ve Avrupa’nın güvenliğine (0,10)
katkıda bulunacağı şeklindeki görüşlere katılma oranı yükselmiştir.
o Öte yandan, Türkiye’nin AB’ye katılımının Medeniyetler Çatışması’nı
önleyebileceği argümanının 0,49 puan; Türkiye’nin laik-Müslüman
kültürünün Avrupa kültürüne katkı sağlayacağı argümanının ise 0,24
puan
düşmesi,
münazaralı
diyalogun
genel
geçer
görüşlerin
sorgulanmasına yol açtığına ve bu görüşleri olumsuz etkilediğine bir
başka kanıt olarak ileri sürülebilir.
2.5. Türkiye’nin AB’ye Tam Üyeliğinin
Önündeki Engeller
Düzenlenen Konferanslarda Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne tam üyeliğinin
önündeki engeller konusundaki görüşler de sorgulanmıştır.
144
145
"Türkiye ile Avrupa Birliği arasında
kapatılamayacak kültür farklılıkları..."
"...Ortadoğu'daki istikrarsızlık Avrupa'yı da
tehdit edecektir."
"Türkiye'nin Müslüman kültürü Türkiye'nin ..."
"Türkiye'nin kadın hakları alanındaki eksiklikleri
..."
"Türkiye'nin azınlık hakları alanındaki eksiklikleri
..."
"...ordunun siyasal sistemde içerisindeki rolü...
"Türkiye'den AB ülkelerine olabilecek göç,
Türkiye'nin ..."
"Türkiye'nin demokrasi ve insan hakları
alanındaki eksiklikleri ..."
"Türkiye'nin ekonomik bakımdan AB'ye üye
ülkelerden daha yoksul olması, ..."
"Türkiye'nin kalabalık nüfusu ..."
Türkiye
0,21
0,69
0,51
-0,22
-0,12
0,67
0,34
-0,29
-0,41
-0,36
0,48
-0,52
-0,62
Fransa
-0,95
-0,73
-0,73
-0,15
0,48
0,51
0,91
0,54
0,65
0,51
0,95
0,24
0,88
0,19
0,40
0,02
0,6
Türkçe Versiyon
Grafik 6. “Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne tam üyeliğinin önündeki en büyük engel
nedir?”
Türkçe Versiyon
Türk ve Fransız katılımcıların gözünde Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne tam
üyeliğinin önündeki engeller konusunda görüşleri şöyle şekillenmiştir:
•
Türk katılımcıların gözünde en büyük engeller sırasıyla Türkiye’nin
kalabalık nüfusu, ekonomik bakımdan ülkenin yoksul olması, insan hakları
ve demokrasi alanındaki eksikliklerdir.
•
Kültür farklılıkları, Ortadoğu’daki istikrasızlığın Avrupa’ya sirayet etmesi,
Türkiye’nin Müslüman kültürü ve kadın hakları konusundaki eksiklikler ise
engel olarak görülmemektedir.
•
Öte yandan, Fransız katılımcılar için ise en önemli engel Türkiye’nin
demokrasi ve insan hakları konusundaki eksiklikleridir. Bu engele
Türkiye’nin azınlık hakları ve kadın hakları alanlarındaki eksikleri de
eklenmektedir.
•
Fransız katılımcıların engel olarak görmedikleri konular ise Ortadoğu’daki
istikrarsızlık,
Müslüman
kültür
ve
şaşırtıcı
olarak
da
Türkiye’den
gelebilecek göçtür.
Yukarıdaki grafik bize münazaralı diyalog uygulamasının yararlı çıktıları
açısından önemli örnekler sunmaktadır. Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne tam
üyeliğinin önündeki belli başlı engeller konusundaki görüşlerin münazaralı
diyalog deneyimi sonucunda kayda değer değişiklikler arzettiği görülmektedir.
Özetleyecek olursak:
•
Türk katılımcılar arasında en büyük değişim Müslüman kültür (0,91)ve
kültür farklılıkları (0,69) konularında olmuştur. Bu iki konuyu Türk
katılımcıların engel olarak görme eğilimleri münazaralı diyalog uygulaması
sonucunda azalmıştır. Türkiye’nin kalabalık nüfusu (0,60), Ordunun siyasal
yaşamdaki rolü (0,51) ve kadın hakları konusundaki eksiklikler Türk
katılımcılar gözünde engel olarak önemi azalan unsurlardır.
146
Türkçe Versiyon
•
Öte yandan Türkiye’den AB ülkelerine olabilecek göç (0,67) ve Türkiye’nin
azınlık hakları konusundaki eksiklikleri (0,48) Türk katılımcıların gözünde
daha önem kazanan engeller halini almışlardır.
•
Fransız
katılımcılarda
gözlemlenen
en
önemli
münazaralı
değişim
diyalog
ordunun
deneyimi
siyasal
sonrasında
yaşamdaki
rolü
konusundadır (0,65). Daha önce engel olarak görülmeyen bu konu,
münazaralı diyalog sonrasında bir engel olarak görülmeye başlanmıştır.
•
Fransız katılımcıların hemen her konuyu engel olarak görme derecelerinde
azalma olduğu gözlenmiştir. Bu açıdan münazaralı diyaloğun sağladığı
bilgilenme ve tartışma ortamının görüşlerde yumuşamaya yol açacağı
hipotezini doğrulanmış sayabiliriz.
2.6. Sèvres Sendromu
Çalışmanın Türkiye aşamasında son dönemde Türkiye’de Avrupa Şüpheciliğin
en önemli belirleyicisi olan Sèvres Sendromu da sorgulanmıştır. Sèvres
Sendromu hipotezine göre, Avrupa ülkelerinin Türkiye’nin bölünmesini
istedikleri ve bu konuda çaba harcadıkları görüşü Türk kamuoyunu Avrupa
Birliği konusunda şüpheciliğe itmektedir.
147
Türkçe Versiyon
Grafik 7. “Türkiye’de Sèvres Sendromu...”
Avrupa Türkiye'de PKK gibi bölücü örgütlerin
güçlenmesine yardım etmiştir.
Türkiye'de batılılaşma çabaları Batı
taklitçiliğinden öteye gitmemiştir.
-1,00
-0,79
Avrupa Birliği'ne üye olmak için yapılan
reformlar kapitülasyonlardan farksızdır.
-1,02
Avrupalıların Türkiye'ye karşı tutumlarının
arkasında Haçlı Ruhu yatmaktadır.
Avrupalı devletler, geçmişte Osmanlı devletini
bölüp parçaladıkları gibi, şimdi de Türkiye'yi
bölüp parçalamak istemektedir
Avrupa Birliği'nin Türkiye'den talep ettiği
reformlar geçmişte Sevr Anlaşması'nda
istenenlerle benzerdir.
0,00
0,38
2,0
(+)
-2,+2 Ortalama
Sèvres Sendromu
148
Türkçe Versiyon
Yukarıdaki grafikte görüldüğü üzere, Türk katılımcılar arasında Sèvres
Sendromu pek yaygın değildir. Bu sendromun önemli göstergelerinden sadece
Avrupa ülkelerinin Türkiye’de PKK gibi bölücü örgütlerin güçlenmesine yardım
ettikleri argümanına katılınmaktadır ve bu rakam -2 ve +2 arasında değişen bir
ölçekte sadece 0,38’dir.
Münazaralı diyalog deneyiminin katılımcıların bu
konudaki görüşlerini pek fazla etkilemediği görülmektedir. Ancak Türkiye’deki
Batılılaşma çabalarının taklitçilikten ileriye gitmediği görüşüne katılanların
oranı 0,22 puan azalmıştır ki yüzdesel olarak bu yaklaşık yüzde 15’lik bir görüş
değişimine işaret eder.
2.7. Aynanın İki Tarafı: Karşılıklı
Algılamalar
Projenin gerek İstanbul’da, gerekse de Paris’te düzenlenen aşamalarında,
katılımcılara “öteki” toplumu ne kadar tanıdığına dair bir dizi soru
yöneltilmiştir. Bu soruların amacı, birbirini anlamaya çalışan iki toplumun
“ötekisi” hakkındaki görüşlerini ve bu görüşlerin oluşumunu ortaya sermektir.
149
Türkçe Versiyon
Grafik 8. “Daha Önce Hiç Fransa’ya (Türkiye’ye) Gittiniz mi?”
Evet
Hayır
% 33,9
% 29,3
Türkiye
Fransa
% 66,1
% 68,3
Yüzde Dağılım
"Daha önce hiç Fransa'yaTürkiye'ye
gittiniz mi?"
150
Hayır
Evet
% 4,9
Türkiye
% 31,0
151
Fransa
% 69,0
% 92,7
Yüzde Dağılım
"Fransızca/Türkçe
biliyor musunuz?"
Türkçe Versiyon
Grafik 9. “Fransızca (Türkçe) Biliyor musunuz?”
Türkçe Versiyon
Grafik 10. “Fransız (Türk) sanatçılarını/bilim insanlarını tanıyor musunuz?”
Siyaset bilimi,
sosyoloji...
Edebiyat
Felsefe
Müzik
Resim, heykel ve diğer
plastik sanatlar
Matematik, fizik,
biyoloji...
% 7,7
% 10,8
% 5,1
% 33,3
% 47,5
% 43,1
% 34,5
Türkiye
% 77,6
% 75,9
% 74,1
% 64,9
% 62,5
Fransa
Yüzde Dağılım
"Sayılan Alanlarda
Fransızlar/Türkler Tarafından
Eser Bilme Oranı
152
Türkçe Versiyon
2.7.1. Karşılıklı Bilgi Düzeyleri ve Algılar
Her iki toplantıda da katılımcıların yaklaşık üçte birinin diğer ülkeye gittikleri
görülmüştür. Türk katılımcıların Fransa’ya gitmiş olma sebeplerinin başında
eğitim ve tatil gelirken, Fransız katılımcıların Türkiye’ye gitmiş olmalarının
temel sebebi tatildir. Fransa’yı henüz ziyaret etmemiş Türk katılımcıların
muhtemel ziyaret etme sebepleri arasında eğitim başta gelirken, Türkiye’ye
henüz gitmemiş Fransız katılımcıların
önde gelen olası ziyaret nedeni yine
tatildir.
Türkiye’deki toplantıya katılanların üçte biri –düzeyinden bağımsız olarakFransızca bildiğini söylemişken, Fransa’daki toplantıya katılanlar arasında
sadece iki kişi (yüzde beş) Türkçe bildiklerini söylemişlerdir.
İki toplum arasındaki ilişkileri anlamanın önemli bir yolu da, karşılıklı bilgi
düzeylerini
ölçmekten
geçmektedir.
Yukarıda
görüldüğü
üzere,
Türk
katılımcılar hemen her alanda (matematik, fizik, biyoloji alanı hariç) eser
vermiş Fransız sanatçılarını ya da bilim insanlarını tanıdığını söylemişken,
Fransız katılımcılar sadece üç alanda Türk sanatçılarını ve bilim insanlarını bir
ölçüde tanıdıklarını söylemişlerdir: müzik (yüzde 63), sosyal bilim (yüzde 48),
edebiyat (yüzde 33).
Müzik alanında Fransız katılımcıların en çok Sertab
Erener ya da Tarkan isimlerini verdiklerini not etmek isteriz.
153
Türkçe Versiyon
Grafik 11. “Ailenizden bir erkek (kadın) bir Fransız (Türk) kadınla (erkekle)
evlense, kabul eder misiniz?”
Ailenizden bir erkek bir
Fransız/Türk kadın ile
evlenmek istese kabul
eder misiniz?
Ailenizden bir kadın bir
Fransız/Türk erkek ile
evlenmek istese kabul
eder misiniz?
% 8,6
% 13,8
Türkiye
% 95,1
% 92,7
Fransa
Özel Hayattaki
Karşıtlık
Yüzde Dağılım
154
Türkçe Versiyon
Katılımcıların “öteki” toplumdan gelen birini özel hayat boyutunda ne ölçüde
kabullenebileceklerini anlayabilmek amacıyla ailelerinden bir erkeğin/kadının
bir Fransızla/Türkle evlenmek istemesi durumunda, bunu kabul edip,
etmeyecekleri sorulmuştur.
Yukarıda da görüldüğü üzere Türk katılımcılar
Fransız katılımcılara kıyasla çok daha katı bir tutum içerisindedirler. Bu tavır
genel olarak yabancılarla evliliği onaylamayan Türk toplumunun tavrından
farklı değildir.
155
Türkçe Versiyon
Grafik 12. “Genel olarak Fransa (Türkiye) hakkındaki düşünceniz olumlu mudur
yoksa olumsuz mu?”
Çok olumlu
Biraz olumlu
Pek olumlu değil
Hiç olumlu değil
FY/Bilmiyorum
% 12,1
% 9,8
% 9,8
% 6,9
% 0,0
% 0,0
% 17,1
% 25,9
Fransa
% 63,4
% 55,2
Türkiye
Yüzde Dağılım
"Genel olarak düşündüğünüzde
Fransa/Türkiye hakkında
ne düşünüyorsunuz?"
156
157
FY/Bilmiyorum
Hiç olumlu değil
Pek olumlu değil
Biraz olumlu
Çok olumlu
% 10,3
% 12,2
% 5,2
% 2,4
% 8,6
% 4,9
Fransa
% 32,8
Türkiye
% 31,7
% 48,8
% 43,1
Yüzde Dağılım
oynadığı rol AB'nin geleceği
açısından çok mu olumludur,
biraz mı olumludur, biraz olumsuz
mudur, yoksa çok mu
olumsuzdur?"
"Sizce Fransa'nın AB içerisinde
Türkçe Versiyon
Grafik 13. “Fransa’nın AB’nin geleceği açısından oynadığı rol hakkındaki
düşünceniz olumlu mudur yoksa olumsuz mu?”
Türkçe Versiyon
Grafik 14 “Fransa/Türkiye hakkında kendinizi ne kadar bilgili sayıyorsunuz?”
Çok bilgiliyim
Biraz bilgiliyim
Pek bilgili değilim
Hiç bilgili değilim
FY/Bilmiyorum
% 17,2
% 2,4
% 17,2
% 7,3
% 0,0
% 2,4
% 48,8
% 39,0
Fransa
% 65,5
Türkiye
Yüzde Dağılım
"Fransa/Türkiye hakkında
kendinizi ne kadar bilgili
hissediyorsunuz?"
158
Türkçe Versiyon
2.7.2. Ülkelere Yönelik Algılar
Katılımcıların Fransa/Türkiye hakkındaki görüşleri sorgulandığında, her iki
grubun da diğer ülke hakkında çoğunlukla olumlu görüş sahibi olduğu
görülmektedir. Türk katılımcıların yüzde 67’si, Fransız katılımcıların yüzde
73’ü diğer ülke hakkında olumlu görüş sahibidir.
Öte yandan, Türk
katılımcıların yüzde 33’ü Fransa hakkında olumsuz düşündüğünü söylemişken,
Fransız katılımcılar arasında Türkiye hakkında olumsuz bir izlenime sahip
olanların oranı sadece yüzde 10’dur. Son olarak, Türk katılımcıların tümünün
Fransa hakkında olumlu ya da olumsuz bir görüşü varken, Fransız katılımcıların
yüzde 17’si Türkiye hakkında net bir izlenimleri olmadığını beyan etmişlerdir.
Katılımcıların Fransa’nın AB içerisinde oynadığı rolü genel olarak olumlu
algılandığı
görülmektedir.
Türk
katılımcıların
yüzde
53’ü
ve
Fransız
katılımcıların yüzde 54’ü Fransa’nın AB içerisindeki rolünü olumlu olarak
algılamaktadır.
Katılımcıların “öteki” ülke hakkındaki bilgi düzeyleri sorgulandığında Türk
katılımcılardan Fransa hakkındaki kendilerini bilgili sayanların oranının (yüzde
82),
Fransız
katılımcılardan
Türkiye
hakkında
bilgi
sahibi
olduğunu
düşünenlerin oranından (yüzde 51) çok daha yüksek olduğu ortaya çıkmaktadır.
Fransız
katılımcıların
yüzde
45’inin
Türkiye
hakkında
kendini
hissetmemesi de üzerinde önemle durulması gereken bir olgudur.
159
bilgili
Version Française
160
Version Française
Version Français
161
Version Française
162
Version Française
1. Evaluation des Discussions
de Paris et D’Istanbul
163
Version Française
164
Version Française
1.1. Introduction
Grâce à un fond de la Délégation de Turquie à l’Union Européenne, les
conférences du projet de « développement du dialogue délibératif entre
jeunes turcs et français » se sont tenues à Paris le 22 avril 2006 et à Istanbul
le 3 juillet 2006. 58 étudiants d’université ont participé à la conférence
d’Istanbul, 41 à Paris. Afin de garantir l’hétérogénéité des groupes, un soin
particulier a été apporté à ce que les disciplines des étudiants ayant
participés aux deux réunions soient différentes.
165
Version Française
L’hypothèse la plus importante du procédé de dialogue délibératif est que
chaque participant, après les débats dans lesquels il s’est engagé, puisse
changer ses opinions premières et grâce aux points de vue des autres
personnes prendre des décisions plus réfléchies. L’objectif principal de ce
projet mené par le BUCES, l’AFEMOTI et l’AİD a été de déterminer comment le
regard de jeunes turcs et français sur une adhésion totale de la Turquie à
l’Union Européenne pouvait être révélé, comment pouvait être assuré un
contexte de dialogue délibératif et comment pouvait être observé le
changement de point de vue des participants.
Dans cet objectif, en réalisant une enquête auprès de chaque participant avant
et après chacune des deux conférences, il a été observé la manière dont les
points de vue des participants ont pu être influencés par les discussions. Dans le
procédé de dialogue délibératif, les participants discutent d’abord du sujet dans
leur propre groupe de travail. A la fin de cette première discussion, une série de
question a été soumise aux deux spécialistes intervenants ayant des points de
vue différents sur l’adhésion de la Turquie à l’Union Européenne. Après avoir
écouté les réponses aux questions relatives aux interventions des spécialistes
eux-mêmes ainsi qu’aux questions formulées dans les quatre différents groupes
de travail, les groupes de travail se sont à nouveau réunis afin d’évaluer les
interventions auxquelles ils avaient assistées. Après cette deuxième séance de
discussion, les enquêtes sont remplies pour la seconde fois, et les séances sont
levées.
166
Version Française
1.2. L’évaluation des Discussions des
Groupes de Travail D’Istanbul
Le 22 avril 2006 à Istanbul, quatre principaux groupes de travail ont été
composés
par
les
58
étudiants
provenant
des
différentes
universités
stambouliotes et s’étant joints à la rencontre. Les étudiants ont dans un premier
temps discuté entre eux de l’adhésion de la Turquie à l’Union Européenne, puis
ont posé les questions qu’ils avaient préparées aux intervenants invités. Ömer
Lütfi Mete, contre l’adhésion de la Turquie à l’UE, et Kemal Kirişçi, de l’avis
inverse, au cours de leur intervention ont fait connaître leur point de vue à
partir des questions posées. Les groupes de travail se sont à nouveau réunis
après les interventions des deux spécialistes, et ont rediscuté du sujet à la
lumière des réponses données.
167
Version Française
1.2.1. L’appréciation Générale Du Contexte de
Discussions des Groupes de Travail
Il est apparu que les étudiants participants ont été très satisfaits de faire partie
d’un tel programme, et se sont prêtés sans aucun ennui aux différentes étapes.
La plate-forme de discussions a été réalisée par les jeunes dans une ambiance
où ils ont eux-mêmes dirigé, écouté et entendu, en vivant avec émotion et
spontanéité une sorte de performance théâtrale avec une dose appropriée
d’humour et de sérieux. Les étudiants participants ont particulièrement été
intéressés par le fait qu’allait se dérouler le même type de réunion en France.
Ils ont presque tous souhaité être tenu au courant des discussions des groupes de
travail de France.
1.2.2. Les Thèmes Abordés Dans les Groupes de Travail
a) Le concept de temps
Au cours des discussions, le concept de « temps » est sans cesse revenu à l’ordre
du jour. Les réflexions en partie orientées vers le passé se sont traduites par des
regrets relatifs à la « perte de temps ». Il s’agissait du « retard » dans le
processus d’adhésion à l’UE, du fait que « la Turquie aurait depuis longtemps
été au faîte de l’UE et aurait été partie prenante du mécanisme de décision s’il
n’y avait eu les coups militaires ».
Une autre approche comportait des idées plus orientées vers le futur. Ainsi,
l’importance du « processus » d’adhésion à l’UE a été plusieurs fois mise en
exergue. Beaucoup d’arguments ont été mis en avant concernant les problèmes,
particulièrement de conflits culturels, qui disparaîtront avec le temps. Arrive en
tête de ceux-ci, l’idée que la Turquie est un bon modèle de conciliation de
l’Islam et de la démocratie. Une partie des participants a affirmé que les
approches auprès du gouvernement seraient plus importantes que ce que pense
168
Version Française
le peuple. Des commentaires ont été faits sur le début des négociations qui
montre que l’UE n’est pas opposée à la Turquie. L’idée que la voie de l’adhésion
à l’UE apporterait des droits constitutionnels et la démocratisation a
généralement été très bien acceptée. Si l’on insiste ici sur le fait que l’UE est
une institution ayant « des principes et un système d’une certaine valeur », il a
été sous-entendu que la Turquie devait en permanence avoir un « plan
alternatif ».
b) L’intérêt pour l’histoire
Il est apparu au cours des discussions que les étudiants se sont intéressés aux
faits et à l’analyse historique, et ont cherché à former et à affirmer leurs
arguments dans le cadre d’un savoir historique. Dans ce contexte, la
participation de la Turquie à l’UE a été commentée en discutant de l’Europe de
l’après Seconde Guerre Mondiale et, plus tardivement, de la décomposition de
l’Union Soviétique marquant la fin de la Guerre Froide. Un argument revenant
au premier plan était qu’il aurait fallu que l’Europe et la Turquie se
repositionnent ensemble dans les nouvelles structures de l’après Guerre Froide.
Il a été rappelé que la Turquie aurait eu des choses à apprendre de l’histoire
récente européenne, particulièrement de l’application des politiques de
réconciliation entre l’Allemagne et la France après la Seconde Guerre Mondiale.
c) Le rêve d’une Europe intégrant la Turquie
Une partie des discussions a porté sur la manière dont l’UE se figurait la
Turquie. Il est apparu à ce sujet que d’après les étudiants une des raisons les
plus importantes pour laquelle l’UE portait un intérêt à la Turquie était la
puissance de l’armée turque. Si la Turquie entrait dans l’UE, ils ont affirmé que
le « champ de mouvement de la Turquie s’amplifierait », c’est-à-dire que la
Turquie « prendrait part aux mécanismes de décision », et pourrait être un pays
169
Version Française
« qui affirme son comportement ». Cela sous-entend qu’en rapport avec la
position changeante du Moyen-Orient, il faudrait que la Turquie applique une
« politique de l’équilibre » et cela rendrait encore plus probable l’appartenance
de la Turquie à l’UE.
Il est apparu que le rêve d’une Europe intégrant la Turquie était dû à la
« qualité de vie » qu’offrait l’UE. L’accent a été mis sur le fait que l’idée
couramment répandue dans la population selon laquelle « dès l’entrée dans l’UE
l’argent coulera à flots » était fausse. Au niveau de la qualité de
l’enseignement, il a été déterminé que l’existence de programmes comme
Erasmus et Socrate était importante. Les standards en Turquie se développeront
parallèlement à l’UE, et l’UE jouera un rôle de « metteur de standards » sur la
Turquie. L’accent a été mis sur un point positif important à savoir la possibilité
de liberté de circulation avec la levée des visas.
d) Les appréhensions quant à l’adhésion à l’UE
De grandes appréhensions relatives à la place qu’aurait la Turquie dans l’UE ont
été abordées sous différents aspects par les étudiants. S’est d’abord retrouvé le
problème « de la diminution de nos valeurs nationales ». L’entrée dans l’UE
amène avec elle des doutes tels que « que deviendra notre identité nationale si
l’on fait partie de l’UE ? », « comment seront prises les décisions de politique
extérieure ? », « allons-nous accepter le génocide arménien ? ». A côté des
préoccupations rapportés par des expressions telles que « notre personnalité
nationale se perdra », « l’honneur de la Turquie sera détérioré », ou « depuis 40
ans nous sommes du côté qui donne à l’Europe, mais cette affaire a commencé
depuis les capitulations », des idées plus convaincues telles que « nous ne nous
disloquerons pas, l’UE ne nous écrasera pas », « nous ne serons pas assimilés
mais nous pourrons nous différencier » ont aussi été affirmées. Une approche
relative aux affirmations de génocide arménien prenant la forme de « tu es turc,
l’Europe ne t’écoute pas » a été invoquée. Certains ont aussi affirmé que les
170
Version Française
affirmations de génocide étaient devenus un conflit politique entre les pays
d’Europe et la Turquie. La première raison de l’opposition à l’UE en Turquie
serait l’obstination de l’Europe à soutenir le génocide arménien.
e) Les difficultés du processus de négociation
Il est apparu que du point de vue des étudiants, les changements dans le
processus de négociation pour l’adhésion de la Turquie à l’UE n’ont pas été
difficiles. Dans l’opinion publique européenne, les objections à l’encontre de la
Turquie ont été généralement toujours « culturelles », sauf pour la France ;
dans des pays comme l’Allemagne, l’Angleterre, l’Autriche et le Danemark,
cette opposition culturelle serait aussi répandue.
f) Les différences fondamentales de la Turquie comparée aux autres
candidats
Les étudiants ont aussi beaucoup insisté sur les différences fondamentales entre
la Turquie et les autres pays candidats à l’élargissement de l’UE. La différence
sur laquelle ils se sont le plus arrêtés a été l’importance de la population de la
Turquie. Un dilemme est ressorti sur ce point. L’argument qui a été le plus
avancé est le fait que la Turquie ayant une population jeune sera un apport pour
la population vieillissante de l’UE. Cependant, il a aussi été précisé que cette
population n’était pas éduquée et était sans travail. L’attention s’est portée sur
cette importante population sans éducation et sans travail qui sera un poids
pour l’UE lors de l’adhésion de la Turquie et pourrait changer la structure et le
volume de l’UE. Selon les étudiants, ce sujet est au sein de l’UE un des points
fondamentaux de l’opposition à la Turquie. Au vue de l’étendue de la
population, le commentaire de certains participants a été le suivant : « Nous
sommes nombreux, pourquoi leur donner le pouvoir de décision, nous aussi nous
devons être dans les mécanismes décisionnels ». Le problème chypriote a aussi
171
Version Française
été présenté comme une autre différence fondamentale avec les autres pays
candidats auxquels la Turquie était comparée.
g) Les réflexions sur « l’identité » par rapport à la France et l’Europe
Une partie importante des discussions a porté sur le questionnement de
l’identité de l’UE. Les discussions se sont prolongées afin de savoir si l’UE était
une union culturelle ou économique. Alors que l’Angleterre est considéré
comme collaborant plus de manière économique à l’UE, la France est quant à
elle considéré comme ayant un type plus culturel d’approche, et chaque pays
posséderait sa propre vision de l’UE. Dans ce contexte, le rejet de la
constitution a été montré comme le reflet des discordances au sein de l’union.
Les réflexions à ce sujet ont été exprimées de la manière suivante : « une
identité
européenne
est-elle
possible ? »,
« il
y
a
des
paradoxes
à
l’élargissement de l’UE » ou encore « l’UE ne peut pas se définir elle-même ».
h) La conviction selon laquelle l’Europe ne connaît pas la Turquie
Les étudiants ont montré une forte conviction dans le fait que l’Europe ne
connaissait pas la Turquie. Ils ont affirmé que les turcs connaissaient bien mieux
la culture européenne et ont cité en exemple les nombreux établissements
scolaires dispensant leur enseignement dans une langue étrangère. Ils se sont
aussi autocritiqués en disant que « la Turquie est en cela aussi fautive ». Ils ont
aussi attiré l’attention sur le fait que l’image des turcs en Europe s’était formée
sur celle des immigrants. Pour les étudiants, le point de vue de l’Europe sur
l’Islam se serait totalement formé d’après les musulmans immigrés venus de
leurs anciennes colonies.
172
Version Française
i) L’utilisation par la France de l’adhésion de la Turquie dans sa politique
intérieure
Un thème revenu de manière récurrente dans les discussions est le fait que la
France se sert du processus d’adhésion de la Turquie à l’UE pour sa propre
politique intérieure. Selon les étudiants, la Turquie, avec le problème
arménien en tête, est utilisé comme matériel de manipulation pour la
politique intérieure de la France. Dans ce contexte, Jacques Chirac est perçu
comme un leader politique peu aimé, soupçonné d’être celui qui symbolise
l’opposition de la France à la Turquie. Une partie des étudiants ont affirmé
que la France n’avait pas réussi à faire son autocritique et se dirigeait
exagérément avec ses propres problèmes vers du nationalisme, voire même du
racisme, et que « cette situation était néfaste à l’UE ». De manière similaire,
certains étudiants ont affirmé que la France vivait une perte d’influence
économique et culturelle en donnant comme exemple le recul du français face
à l’anglais dans les échanges internationaux.
j) L’influence des relations entre la Turquie et les Etats-Unis dans le
processus d’adhésion à l’UE
Un sujet souvent revenu au centre des discussions a été la question de comment
le processus d’adhésion de la Turquie à l’UE se reflétera sur les relations alliées
de la Turquie avec les Etats-Unis. Dans ce contexte, les étudiants ont montré
qu’ils attachaient de l’importance à la question de la frontière que serait alors
la Turquie entre l’Europe et le Moyen-Orient.
k) Le Plan Alternatif de la Turquie indépendante de l’UE
Le « plan B » ou le « plan alternatif » est un sujet qui a été évoqué, en
particulier dans le discours anti-européen. Les participants à la recherche de ce
plan B ont soutenu que la Turquie devait connaître ses propres potentiels et être
173
Version Française
le générateur de son développement ; pour eux, la Turquie est actuellement
dans une avancée positive et pourra résoudre ses problèmes par elle-même.
1.2.3. Le Contenu des Questions Fournies par les
Groupes de Travail
Le processus de formation des questions, la problématisation des idées et le
fait de faire ressortir les opinions ont eu une influence positive sur les
discussions générales. Les questions posées par les groupes de travail ont été
généralement regroupées sous les titres suivants : la structure interne de l’UE,
l’approche de l’UE vis à vis de la Turquie, l’approche de la Turquie vis à vis de
l’UE, les alternatives dans le cas d’une non-adhésion à l’UE, les relations entre
la Turquie, l’UE et les Etats-Unis.
a) La structure interne de l’UE
v.
vi.
vii.
viii.
L’UE est-elle un ensemble politique ou un ensemble de pays au
niveau de vie élevé ?
Comment la France dépassera-t-elle sa peur de l’Islam ?
Quelle est la mémoire collective de l’Europe au sujet des Croisés ?
Quelle est la mémoire collective de l’Europe au sujet de
l’impérialisme et du colonialisme ?
b) L’approche de l’UE vis à vis de la Turquie
iv.
v.
vi.
L’incertitude de l’UE est-elle culturelle ou économique ?
L’UE accepte-t-elle la Turquie dans l’union par intérêt militaire ?
Alors que nous sommes de toutes façons dans une position de
donneurs, pourquoi l’UE s’intéresserait-elle à nous ?
c) L’approche de la Turquie vis à vis de l’UE
v.
vi.
vii.
viii.
Quel est le sens de l’opposition à la Turquie de l’UE ? Est-ce
l’abandon de notre projet de modernisation ?
L’entrée de la Turquie dans l’UE menace-t-elle la compétitivité de
la Turquie ? Actuellement personne ne se mêle de notre
économie ; notre adhésion signifiera-t-elle des restrictions ?
Qu’adviendra-t-il du problème chypriote au moment de notre
adhésion ? Qu’adviendra-t-il des affirmations de génocide
arménien ?
Quels sont nos parallèles avec les autres pays candidats ?
174
Version Française
d) Les alternatives dans le cas d’une non-adhésion à l’UE
ii.
Avons-nous un plan B
e) Les relations entre la Turquie, l’UE et les Etats-Unis
vi.
vii.
viii.
ix.
x.
La Turquie deviendra-t-elle la frontière de l’UE avec le MoyenOrient ?
Où finissent les frontières de l’UE ?
Quelle est la politique extérieure de l’UE ?
L’UE affirme-t-elle son leadership dans le monde politique en
mutation ?
Qu’adviendra-t-il des relations entre la Turquie et les Etats-Unis ?
Que sera la situation géopolitique de la Turquie ?
1.2.4. Les Principales Approches des Intervenants au
Sujet de l’Adhésion Totale à l’UE
Les intervenants invités au groupe de travail d’Istanbul étaient le journaliste –
écrivain Ömer Lütfi Mete et le président du centre d’études européennes de
l’université du Bosphore Kemal Kirişçi. Les deux intervenants ont fait savoir leur
point de vue sur les questions posées, tant Ömer Lütfi Mete en parlant de son
opposition à l’entrée de la Turquie dans l’UE que Kemal Kirişçi parlant à
l’inverse de l’adhésion à l’UE.
a) L’approche d’Ömer Lütfi Mete au sujet de l’adhésion totale à l’UE:
Ömer Lütfi Mete a commencé son discours en présentant les directions qu’il
approuvait de l’UE. Après s’être arrêté sur la structure économique de l’UE, il a
insisté sur l’importance « des possibilités assurées [aux] propres citoyens » de
l’UE. Il a attiré l’attention sur les qualités positives de l’UE comme « ne pas
mentir à ses citoyens » et « le concept de paix avec l’autre ».
L’approche de Mete peut aussi être qualifiée d’une approche « post 11
septembre ». Il a interrogé la manière dont l’UE se positionnait dans le contexte
changeant du monde après le 11 septembre en se demandant si la sécurité et la
175
Version Française
liberté étaient des critères pour l’UE. Mete avance que l’expérience de l’UE en
tant qu’empire moderne a échoué, et que l’UE actuellement a changé de cap et
ne peut se définir qu’autour de la notion de prospérité. A côté de cela, il a
attiré l’attention sur la corruption politique en Turquie et a affirmé que si l’UE
est un mécanisme de contrôle, il devrait surtout s’intéresser cette corruption
politique et générale.
Ömer Lütfi Mete a également une approche critique de la Turquie. Il a avancé
que la Turquie interprétait les réformes de manière superficielle et qu’il lui
faudra beaucoup de temps pour réellement se les approprier. Le discours de
Mete reflétait également son admiration pour certains succès de l’Occident et
ses institutions, et comprenait certaines expressions concernant la position
faible de la Turquie face à l’Occident. Dans ce contexte, il a utilisé l’expression
« Nous sommes une nation qui a débuté avec le fez ». Mete a souligné que le
changement devait se passer dans le monde des sciences et des lettres, et que
les universités turques avaient en cela du retard.
Selon Ömer Lütfi Mete, le projet d’adhésion à part entière de la Turquie à l’UE
était dépourvu de contenu et n’était pas un objectif que « nous cherchions à
atteindre passionnément ». Cette approche de Mete évoquait au fond une
certaine nostalgie pour le summum d’une foi nationaliste des premières années
de la République. Mete sous-entendait que l’on ne pouvait pas embrasser le
projet de l’UE comme l’on aurait embrassé l’esprit de l’armée qui a résisté aux
envahisseurs.
Cette mémoire nationale a resurgi autour d’autres thèmes dans le discours de
Ömer Lütfi Mete. Tout en soulignant de manière insistante que la société turque
était agraire, il a exprimé ses inquiétudes quant au retard pris par l’élevage. Il a
aussi exprimé sa confiance en certains points envers nos richesses nationales et
notre propre civilisation. Il s’est appuyé par exemple sur le concept de
« l’abondance anatolienne » dans le contexte de la tradition soufi de
l’acceptation de l’autre. Dans un autre exemple il a affirmé trouver la poésie de
176
Version Française
Fuzuli plus importante qu’un produit de la technologie occidentale comme le
tank.
Dans son discours, l’approche de Mete suivait un questionnement du rôle de l’UE
dans la politique mondiale. Selon lui, l’Europe a toujours eu au cours de
l’histoire des aspirations impérialistes et l’on assisterait aujourd’hui à une lutte
de souveraineté entre l’UE et les Etats-Unis. Ainsi, l’Europe accepterait la
Turquie en tant que gendarme stratégique et s’assurerait un avantage militaire
par le biais de la Turquie. Mete a souligné que se jouait une rivalité économique
féroce au sein de l’UE et que la France avait pris du retard dans cette
compétition.
Mete, persuadé que la Turquie doit développer de nouveaux modèles, a montré
pour tout argument que beaucoup des problèmes de la Turquie « lui sont
propres ». Par exemple, selon Mete, on ne peut pas trouver de solution avec les
« recettes » de l’UE aux problèmes non pas des villes mais des « villages
géants » de la Turquie. Mete a souligné que la Turquie devait former son propre
ordre judiciaire.
b) L’approche de Kemal Kirişçi au sujet de l’adhésion totale à l’UE
Kemal Kirişçi a commencé son discours en s’attardant sur la construction
historique de l’UE. Insistant sur le fait que l’UE était un projet de l’élite, il a
rappelé que c’était avant cela en tant que projet encouragé par les
gouvernements que celui-ci avait été créé. Suivant cela, l’UE a été fondée
comme un « mécanisme de contrôle » entre les pays européens au lendemain de
la Seconde Guerre Mondiale. Il a souligné pour cela qu’il était bénéfique pour
comprendre l’UE de considérer son évolution historique et la manière dont
l’aboutissement d’un processus l’a menée jusqu’à nos jours. Tout en expliquant
que la France avait historiquement toujours eu pour motivation de contrôler
l’Europe, il a rappelé que parallèlement la Turquie avait évolué en se fixant des
buts toujours plus élevés depuis les Tanzimat.
177
Version Française
Pour Kirişçi, il faut dans ce contexte et lorsque l’on pense à l’UE, savoir
discerner les différences des pays membres dans leur approche de l’union en
rappelant qu’au cours de l’histoire les processus juridiques généraient aussi
certaines décisions politiques. Kirişçi a parlé dans ce contexte d’une partie des
pays souhaitant une union fédérale et d’un autre groupe de pays voulant mettre
au premier plan une collaboration économique. Kirişçi a continué son discours
en rappelant que « le projet de l’UE était un projet de paix ». L’objectif
premier des fondateurs de l’UE était d’établir la paix, comme le voulaient
Atatürk et Venizelos. Le point le plus intéressant du discours de Kirişçi a été
lorsqu’en posant la question « Quelle est l’institution qui cherche à établir un
équilibre entre le droit et la liberté dans le monde ? », il a lui-même répondu
qu’il s’agissait de l’UE venant en tête des institutions planétaires.
1.2.5. Evaluation Générale des Discussions des Groupes
de Travail Après les Interventions des
Spécialistes
a) Le nationalisme et le point de vue modéré sur l’adhésion à l’UE
Les étudiants ont estimé d’emblée que les deux intervenants étaient modérés.
Contrairement à l’atmosphère de conflit plus souvent rencontrée dans les
programmes de discussion des médias, ils ont été satisfaits du fait que les
intervenants ne soient pas entrés en conflit. Au cours de la dernière séance, le
sujet du niveau des discussions des intervenants et de leur manière de ne pas
« se polariser » a très souvent été abordé. Il a aussi été apprécié que les
intervenants aient pu aborder le sujet sans s’exclure mutuellement. Dans ce
contexte, les étudiants ont apprécié la forme et le style de la discussion tout
autant, si ce n’est plus, que le contenu de cette dernière, car ils souhaitaient
178
Version Française
voir une discussion constructive dégageant une « énergie positive ». Il s’est
révélé que le contenu des sujets était aussi important que le fait « de pouvoir se
mettre d’accord » et « de pouvoir discuter de manière modérée ». Les étudiants
ont apprécié la complémentarité des deux intervenants lorsqu’ils ont exposé
leurs idées, ainsi que leur approche relevant du « bon sens ». Néanmoins, les
intervenants ont aussi été critiqués pour « avoir exposé leurs idées à partir des
questions plutôt que de répondre à ces dernières ».
Les étudiants ont aussi considéré que le positionnement des intervenants vis à
vis de l’UE était parfois flou, citant en exemple Ömer Lütfi Mete qui ne serait
pas « profondément opposé à l’UE ». Ils ont quand même dit être contents de
pouvoir entendre les propos de Ömer Lütfi Mete qui n’était pas médiatique
contrairement à certains intellectuels nationalistes opposés à l’UE comme
Mümtaz Soysal ou Emre Kongar. Ils ont en quelque sorte critiqué les discussions
médiatiques dans lesquelles s’opposent de manière binaire les nationalistes et
les partisans de l’UE. Les étudiants ont exprimé une approche assez pluraliste
comparée à l’approche des médias ; ils ont souligné que la société ne pouvait
plus être circonscrite dans cette approche binaire, selon les mots d’un étudiants
« il est difficile de catégoriser, qui est nationaliste et qui ne l’est pas ».
b) Le « Plan B » de la Turquie
Les étudiants ont constaté qu’en général Ömer Lütfi Mete insistait sur la
« structure économique » de l’UE alors que Kemal Kirişçi se focalisait sur sa
« structure historique ». Un autre constat ayant émergé à la suite des
interventions était que Ömer Lütfi Mete s’opposait à l’adhésion à part entière
sans pouvoir proposer une autre alternative claire. Suivant l’expression des
étudiants « on a souligné que la Turquie devait avoir un plan B, sans expliciter
en quoi ce dernier consistait. »
179
Version Française
Dans ce contexte, les étudiants sont revenus sur la notion de « temps ». La prise
de conscience du processus est revenue à l’ordre du jour. Il y a eu des
approches telles que « nous comprenons que nous n’avons pas d’autre projet à
l’ordre du jour, mais nous verrons ce qu’il adviendra du processus dans 10 ans »,
mais aussi des approches telles que « nous attendrons, nous suivrons le
processus, et peut-être qu’au dernier moment la Turquie ne voudra pas adhérer
à l’UE ». Beaucoup d’entre eux ont pris conscience que des réponses exactes ne
pouvaient être données à leurs questions. Un étudiant a dit « le fait qu’il n’y a
pas eu de réponse précise pour le plan B constitue à lui seul une réponse ».
Certains ont à ce sujet exprimé clairement que « la solution pour la Turquie
était l’adhésion à l’UE », et qu’il serait plus évident et plus sûr de faire partie
de l’Europe plutôt que de coopérer avec la Chine ou l’Iran. Certains étudiants
ont déploré que l’on n’ait pas assez parlé du rôle des Etats-Unis. La discussion
souvent focalisée sur les relations avec les Etats-Unis a montré que les étudiants
accordaient de l’importance à cet aspect.
Lorsqu’il a été question du regroupement sous un même toit de l’économie, du
système judiciaire et de la nationalité en cas d’adhésion à l’UE, les inquiétudes
vis à vis de l’UE se sont ravivées. Dans ce contexte, le doute concernant « le
partage de la souveraineté » est revenu à l’ordre du jour après les interventions
de la même manière qu’il avait été discuté avant celles-ci. D’une manière
encore similaire, le fait que la Turquie ne possède pas de structure unitaire et
qu’elle ne puisse pas être comparée aux autres pays non-membres de l’UE est
un sujet souvent revenu dans les discussions du matin. Lors de la discussion de
l’après-midi aussi, les étudiants ont renouvelé leurs approches du matin avec
des questions et des commentaires au sujet de la Turquie tels que « ce ne sera
pas facile mais on y arrivera », et au sujet de l’Europe tels que « pourra-t-on
parler de l’UE en 2040 ? ».
180
Version Française
c) La nouvelle situation de la Turquie
Les étudiants ont affirmé penser qu’il fallait se demander où se situera la
Turquie dans l’après Guerre Froide, plutôt que d’adopter le discours affirmant
que « la Turquie est un état européen depuis 200 ans ». Le caractère changeant
de la période dans laquelle ils vivent les a menés à penser que « dans 100 ans
tout sera très différent ». Tout comme ils se sont posés la question de savoir si
l’on peut collaborer avec la Chine et le Japon, ils ont aussi exprimé des pensées
au sujet de l’Europe telles que « il faut laissé le temps au temps », « nous
avons, nous et eux, besoin de temps » ou « le pour et le contre doivent être
mesurés ». Il a été aussi ouvertement observé que parmi les pays européens, la
France apparaissait comme le pays réagissant le plus en tant qu’opposant à la
Turquie. Alors que d’après les réflexions, sous l’angle historique et politique la
Turquie et la France auraient des ressemblances structurelles, lors des
discussions la France a été le pays le plus mis à nu.
d) Le point de vue économique
Il est apparu que certains étudiants avaient, lors des discussions ayant suivies les
interventions, des approches économiques exaltées. Cette situation a peut-être
été un reflet de l’approche principalement économique de l’opinion publique
turque du développement de la direction politique de l’après Özal. Dans le
contexte de l’UE, cela provient peut-être aussi un peu du fait que la Turquie
soit rentrée dans l’UE par le biais d’Union Douanière. Il est apparu que
l’opposition d’Ömer Lütfi Mete à l’Union Douanière n’avait pas vraiment
convaincu les étudiants. Les étudiants exprimant par cette approche un peu
« d’anatolisme », un peu de romantisme et peut-être aussi un peu de passéisme,
ont parlé de l’augmentation de la qualité même des produits agricoles avec le
processus d’entrée dans l’Union Douanière. Il est ressorti, dans différents
contextes, que le fait de donner en exemple la période Özal et de faire sans
181
Version Française
arrêt des retours à cette période, montre que l’apport d’Özal, leader de leur
génération, tient une place importante dans leur souvenir de la « mutation ».
e) Le point de vue historique
Un sujet pour lequel les étudiants ont exprimé de la satisfaction a été
l’acquisition de savoir après les discussions. Ils ont tous été d’accord sur le
besoin de ce type de rencontre. En affirmant que « l’apport de savoir historique
a été bienvenu », une partie des étudiants a sous-entendu le fait qu’ils aient pu
dépasser leur peur d’être ignorant. Ils ont manifesté leur satisfaction face aux
exemples historiques concrets relatifs au processus de construction de l’UE
donnés par Kemal Kirişçi. L’exemple selon lequel les prémices de l’UE ont été
imaginées et réalisées non pas par le peuple mais par les leaders politiques les a
intéressés. On peut aussi dire que l’intérêt et la curiosité pour ce type
d’information a mis en évidence les lacunes des programmes scolaires au sujet
de l’histoire de l’Europe.
Dans les discussions qui ont suivi les interventions, à la différence des
discussions du matin, les étudiants ont penché pour les « interprétations
historiques ». On peut dire autrement que le questionnement de l’histoire
récente de la Turquie s’est déclenché après les discours. En faisant cette
autocritique historique en référence à la période ottomane, des constatations
relatives à notre histoire récente ont aussi été faites. Tout comme, certains ont
exprimé des pensées telles que : « il y a eu un grand recul au niveau de la
démocratie », « il y a eu un abus dans les fonctionnements des partis
politiques » et « le pays s’est beaucoup endetté », d’autres ont défendu l’idée
que la tolérance dans l’Empire ottoman avait été exagérée. En interrogeant la
période récente de l’histoire ottomane et turque, des commentaires sur Atatürk
aussi ont été faits. Par exemple, on a critiqué que les hommes politiques se
positionnent en citant Atatürk. Il a été dit que l’ « on peut s’inspirer des propos
d’Atatürk » mais tenir compte des différences entre les périodes historiques.
182
Version Française
Quant il s’est agit de l’histoire de l’Empire ottoman et de la Turquie, il y a
même eu ceux qui ont apporté des interprétations psychanalytiques sur
l’histoire et la société en disant que «la Turquie était un pays émotionnellement
« jeune ».
Il s’est avéré aussi que les étudiants avaient un intérêt et une curiosité vis-à-vis
de l’histoire ottomane et européenne plutôt du point de vue des nouvelles
identités établies dans le processus de formation des états nations. Dans ce
contexte, ils ont dit vouloir comprendre les perceptions réciproques, les
préjugés et les idées préconçues, mais aussi qu’il fallait que de tels savoirs
soient entendus et diffusés plus largement. On a eu observé que la question
arménienne occupait soudainement l’ordre du jour quand il s’agissait des
relations et des perceptions réciproques avec l’Europe. Sur ce point, beaucoup
de participants ont dit que le processus d’adhésion à l’UE avait déclenché bien
des sujets de discussion et qu’en réalité les préjugés étaient réciproques. Les
étudiants ont aussi exprimé la pensée selon laquelle le discours de tension entre
la Turquie et l’Europe créé généralement par les médias, la manière dont les
informations était diffusée et l’approche nationaliste dans la présentation des
problèmes avaient « exacerbé l’opposition à l’Europe ». Quant il s’agit des
problèmes ethniques auxquels ils sont confrontés dans les discussions tels que
Chypre ou le problème du Sud-Est, les jeunes participants ont vu ces problèmes
moins dans l’impasse que les générations âgées auxquelles on donne plus
souvent la parole dans les médias, bien que leurs savoirs (la comparaison
Kurdes-Basques par exemple) soient limités à ce qu’ils entendent dans l’opinion
publique. Ici, il a été naturellement observé que le point de vue et la sensibilité
de ceux du Sud-Est étaient différents. Par exemple, un tel étudiant a souhaité
que l’on organise une réunion sur le problème du Sud-Est comme la réunion
organisée sur l’UE. Car il avait « beaucoup de choses à dire à ce sujet ».
183
Version Française
Les étudiants ont montré la sympathie qu’ils portaient à leur propre culture
malgré leur regard critique sur les clichés d’opposition à l’UE. Ils ont dit que la
manière, toujours la même, qu’avaient les européens de critiquer la Turquie
« les touchait quelque part » et qu’ils se sentaient beaucoup plus à leur aise
dans l’aire culturelle « orientale ». En évoquant l’expérience « pluriculturelle »
venant de l’Empire ottoman et les « valeurs qui [leur] sont propres », ils ont
aussi mis l’accent sur leur capacité à forger une infrastructure pour la
pluriculturalité de l’Europe.
184
Version Française
1.3. Evaluation Comparée des Groupes de
Travail D’Istanbul et de Paris
1.3.1. Evaluation des Présentations des Intervenants
Certaines approches communes ont pu être observées entre les groupes de
discussion de France et de Turquie. Il s’est avéré au préalable pour les
participants des deux côtés que les discussions qui se sont développées
simplement entre les participants ont donné des résultats davantage
productifs que celles qui se sont déroulées autour des interventions des
spécialistes. Même si l’on prend en considération la popularité des
intervenants modérés en Turquie et l’aspect critique des intervenants en
France représenté par les deux extrêmes allant jusqu’à la caricature, on peut
185
Version Française
tout de même dire que les étudiants des deux côtés ont apprécié l’ambiance
de discussion conciliante. Les étudiants ont déclaré que leurs opinions
n’avaient pas réellement changé après les conférences des spécialistes. C’est
aussi manifesté ici les différences culturelles des étudiants français et turcs.
Les étudiants turcs ont fait en sorte que les discussions soient structurées dans
une atmosphère de discussion démocratique qu’ils se sont eux même imposée,
dans laquelle ils étaient les acteurs principaux, et sans négliger une certaine
dose d’humour. Concernant les étudiants français, ils ont montré plus de
sensibilité quant à leurs propres questions et réflexions qu’ils ont pu
introduire dans les discussions avec les spécialistes. Il est aussi apparu d’un
côté comme de l’autre que les attentes étaient plus importantes quant au
contenu et aux présentations des intervenants.
1.3.2. Les Transitions d’un Thème à l’Autre
Au sein des groupes de travail, les discussions penchaient de temps en temps
vers des sujets précis. Ainsi, dans les groupes en France, lorsque la discussion
avait pour sujet le problème de la Turquie, le sujet revenait la plupart du
temps sur la question de l’identité de l’Europe. D’une manière similaire,
lorsque les étudiants turcs interrogeaient la résistance de l’Europe à la
Turquie, ceux-ci se retrouvaient soudainement à discuter du problème
arménien, de la question kurde ou du problème chypriote.
1.3.3. La Population
Les groupes de discussion des deux pays ont approché de manière différente la
question de comment serait l’influence démographique de la Turquie sur l’UE
en cas d’adhésion de celle-ci. Alors que lors des discussions en Turquie, la
jeunesse de la population a été définie comme un apport positif et dynamique
186
Version Française
au profil démographique vieillissant de l’Europe, en France, en mettant au
premier plan le fait que cette population était sans éducation et sans travail,
les discussions se sont portées sur les problèmes que posera l’accumulation de
population dans leur propre pays.
1.3.4. L’identité
Certaines questions et approches ressorties des discussions en Turquie ont
aussi été abordées en France. Les sujets venus à l’ordre du jour des
discussions dans les deux pays étaient par exemple la question de comment
l’identité européenne s’harmonisera avec les identités nationales, les
problèmes liés au processus d’élargissement de l’UE, le rôle des Etats-Unis
dans le processus d’adhésion de la Turquie à l’UE et la situation géopolitique
de la Turquie.
1.3.5. Les Perceptions Réciproques
Lorsqu’il a été question des perceptions réciproques, les discussions se sont
portées en France comme en Turquie sur l’existence de préjugés. Une part
importante des discussions, dans les deux pays, a été la question de dépasser
ou non les différences culturelles. En France plus particulièrement, les
discussions ont tourné autour d’un concept de « conflit des civilisations ». Au
sein des groupes de travail en France, alors que pour certains participants les
différences entre la France et l’Allemagne étaient bien plus importantes que
celles entre la Turquie et l’Europe, pour d’autres dès qu’il était question de la
Turquie, le sujet de la « pression sur les femmes » ou des « relations
mafieuses » était tout de suite évoqué, mais il a aussi été rappelé que l’Italie,
membre depuis des années de l’UE, rencontrait aussi des problèmes de ce
187
Version Française
type. Concernant la Turquie, une attitude plus optimiste vis à vis des sujets
culturels a été observée.
1.3.6. Le Nationalisme
Les participants turcs et les participants français ont affirmé les uns comme
les autres qu’ils considéraient respectivement les français et les turcs comme
« extrêmement nationalistes ». Alors que la plupart des participants français
soutenaient que tant le peuple que l’élite turcs étaient extrêmement
nationaliste, les participants turcs ont quant à eux affirmaient que les français
étaient « très imbus d’eux-mêmes » et qu’ils étaient « fermés à la critique ».
1.3.7. Les Approches du Concept de « Processus »
Des échos différents de l’approche de « l’importance du processus » ont été
observés dans les deux pays. Par exemple, alors que les participants français
ont observé que le principal bienfait des discussions sur la Turquie était le
processus de remise en question de l’Europe, les participants turcs ont
exprimé quant à eux l’opinion selon laquelle si finalement l’adhésion n’était
pas totale le « processus » d’adhésion créera des résultats positifs sur les
plans économique et administratif tout en apportant des régularisations
certaines.
188
Version Française
2. Résultats de l’Enquête:
Estimation Chiffrée
189
Version Française
190
Version Française
2.1. Contenu de l’Etude
Grâce à un fond de la Délégation de Turquie à l’Union Européenne, les
conférences du projet de « développement du dialogue délibératif entre
jeunes turcs et français » se sont tenues à Paris le 22 avril 2006 et à Istanbul
le 3 juillet 2006. 58 étudiants d’université ont participé à la conférence
d’Istanbul, 41 à Paris. Afin de garantir l’hétérogénéité des groupes, un soin
particulier a été apporté à ce que les disciplines des étudiants ayant
participés aux deux réunions soient différentes.
191
Version Française
L’hypothèse la plus importante du procédé de dialogue délibératif est que
chaque participant, après les débats dans lesquels il s’est engagé, puisse
changer ses opinions premières et grâce aux points de vue des autres
personnes prendre des décisions plus réfléchies. L’objectif principal de ce
projet mené par le BUCES (Boğaziçi Üniversitesi Avrupa Çalışmaları Merkezi –
Centre d’Études Européennes de l’Université du Bosphore), l’AFEMOTI
(Association Française pour l’Étude de la Méditerranée Orientale et le Monde
Turco-Iranien) et l’AİD (Avrupa İle Diyalog Derneği – Association pour le Dialogue
avec l’Europe) est de pouvoir observer la manière dont le regard de jeunes turcs
et français sur une adhésion totale de la Turquie à l’Union Européenne pouvait
être révélé et comment le point de vue des participants changeait dans un
contexte de dialogue délibératif.
Dans cet objectif, avant et après chacune des deux conférences, une enquête a
été réalisée auprès de chaque participant, ainsi la manière dont les points de
vue des participants ont pu être influencés par les discussions et l’acquisition
d’information a pu être étudié. L’application de la méthode de dialogue
délibératif que nous avons adoptée a généré des informations précieuses lorsque
l’on s’attarde sur l’analyse des discussions des groupes de travail des
participants, sur les questions posées aux intervenants ainsi que sur les réponses
données par les groupes de travail à ces questions. En confrontant les résultats
de l’enquête à ces renseignements qualitatifs enrichissant, nous avons eu alors
la possibilité de ne pas rester cantonnés à une description uniquement
quantitative. C’est pourquoi il apparaît d’un grand intérêt d’observer l’analyse
qualitatif des discussions de groupe tout en évaluant les résultats de l’enquête
présentés ci-dessous.
192
Version Française
2.2. Regard sur l’Adhésion de la Turquie à
l’Union Européenne
Lors de chacune des conférences, il a aussi été demandé aux participants de
quelle manière ils voyaient l’adhésion totale de la Turquie à l’Union
Européenne. Il a d’abord été demandé si l’adhésion était ou non une bonne
chose, puis selon la question standard de l’Eurobaromètre la question suivante
a été « S’il y avait aujourd’hui un référendum sur l’adhésion de la Turquie à
l’Union Européenne, voteriez-vous pour ou contre ? ». Les graphiques cidessous illustrent les réponses obtenues.
193
Version Française
Figure 15. “L’appartenance de la Turquie à l’Union Européenne est-elle une bonne
ou une mauvaise chose?”
Une bonne chose
Une chose ni bonne ni
mauvaise
Une mauvaise chose
Sans opinion
0,0%
0,0%
17,2%
24,4%
17,1%
14,6%
43,9%
9,8%
France
Turquie
82,8%
12,2%
En pourcentage
Point de vue sur l’adhésion totale de la
Turquie à l’Union Européenne
Séance du matin
194
Version Française
On constate sans surprise que les jeunes turcs comparés aux jeunes français
voient de manière plus positive l’adhésion totale de la Turquie à l’Union
Européenne. Après le dialogue délibératif, alors que les participants turcs
soutenaient à plus de 80% que l’adhésion de la Turquie était « une bonne
chose », pour les participants français le taux était de 44%. Pour 17% des
participants français, l’adhésion totale de la Turquie était « une mauvaise
chose ».
Les flèches sur le graphique ci-dessus montrent comment le dialogue
délibératif a modifié le point de vue des participants. Par exemple, pour les
jeunes français donnant comme réponse qu’il s’agissait d’une « bonne
chose », le taux chute de 12,2 points alors que le taux correspondant à la
réponse « une chose ni bonne ni mauvaise » gagne 9,8 points.
Il faut rechercher dans les interventions des spécialistes invités ainsi que dans
les discussions de groupe déterminantes le pourquoi du non changement de
l’opinion des participants turcs face à si forte variation dans l’opinion des
participants français. Nous essayerons de montrer à travers l’analyse qui suit
sur quels sujets et pour qui ces changements se retrouvent.
195
Version Française
Figure 16. “S’il y avait aujourd’hui un référendum sur l’adhésion de la Turquie à
l’Union Européenne, voteriez-vous pour (Oui) ou contre (Non)?”
Oui
Sans opinion
Non
% 12,2
% 8,6
Turquie
% 34,1
7,3%
% 53,7
France
9,8%
% 91,4
17,1%
Séance du matin
En pourcentage
Représentation du vote en
cas de référendum pour
l’adhésion totale de la
Turquie à l’Union
Européenne
196
Version Française
Pour avoir un indicateur concret du point de vue des participants sur
l’adhésion totale de la Turquie, la question des recherches vérifiant
l’Eurobaromètre a été à nouveau posée. Il apparaît que si la propension des
participants turcs à voter « oui » est de 92%, parmi les jeunes français le taux
n’atteint que 34 %. L’attitude négative à l’égard de l’adhésion de la Turquie à
l’Union Européenne de l’opinion publique française était déjà ressortie dans le
cadre d’autres recherches. Il apparaît dans notre travail aussi, alors qu’il n’est
pas représentatif, que les jeunes français adoptent la même attitude
généralement négative que celle de leurs parents vis-à-vis de la Turquie. On
constate que l’expérience de dialogue délibératif a influencé de manière
négative l’attitude des jeunes français au sujet de l’adhésion totale de la
Turquie. Du reste, le pourcentage de ceux qui voteraient « non » augmente de
17 points, équivalent aux pertes enregistrées pour les réponses « oui » (9,8
points) et « sans opinion » (7,3 points) données lors de la séance précédente.
2.3. Regard sur le Niveau de Connaissance
au Sujet de l’Union Européenne et sur
la Constitution Européenne
Que se soit en France ou en Turquie, il apparaît que les jeunes participants à
la conférence se sentent en moyenne informés au sujet de l’Union
Européenne. Sur une échelle variant de –2 à +2, les participants turcs ont un
niveau de connaissance moyen de 1, les participants français de 0,9, ce qui
correspond à un taux de 75%.
197
Version Française
Figure 17. “A quel point vous sentez-vous informés au sujet de l’Union
Européenne?”
A quel point vous sentez-vous informés
au sujet de l’Union Européenne ?
Turquie
0,88
1,05
France
Séance du matin
2,0
(+)
Entre –2 et +2, Average
Niveau de connaissance
moyen concernant
l’Union Européenne
198
Version Française
Il apparaît que l’expérience de dialogue délibératif n’aurait pas augmenté le
niveau de connaissance que s’attribuaient les participants turcs comme les
participants français. Parmi les participants français, le taux de ceux ayant
répondu qu’ils ne se sentaient « pas informés » passe de 19% lors de la séance
du matin à 14% lors de la séance de l’après-midi. D’autre part, dans chacun
des deux groupes, le taux de ceux ayant répondu qu’ils se sentaient « très
informés » chute de 4 points. Au vue de ces observations, nous pouvons
conclure que les discussions et les nouvelles informations n’ont pas interpellé
les participants dans leur niveau de connaissance respectif et subjectif.
199
Version Française
Figure 18. “Avez-vous un avis plutôt positif ou négatif sur la constitution de
l’Union Européenne?”
De manière générale, que pensez-vous de
la constitution de l’Union Européenne ?
0,43
0,16
Turquie
1,05
France
0,08
Séance du matin
2,0
(+)
Attitude défavorable
à la constitution
de l’Union Européenne
200
Version Française
L’attitude défavorable des participants envers la constitution de l’Union
Européenne illustrée par le graphique ci-dessus montre l’un des points de
rupture importants de l’opinion publique de l’Union Européenne. La raison
principale pour laquelle les jeunes participants à la réunion d’Istanbul ont une
attitude relativement négative vis à vis de la constitution de l’UE est que 25%
des participants ne se sentent pas informés à ce sujet. Ni les discussions de
groupe, ni les interventions des spécialistes n’ont permis aux participants
turcs de faire évoluer leurs perceptions. Du reste, les enquêtes de l’après-midi
aussi ont précisé qu’un participant sur quatre n’avait pas d’idée sur le sujet.
D’autre part, on constate que les jeunes participants français ont une attitude
plus positive vis à vis de la constitution de l’UE. Sur une échelle allant de –2 à
+2, une moyenne de 1 montre que les participants ont à 75% un point de vue
positif sur le sujet. Au même titre que les résultats obtenus auprès des
participants turcs, on constate que l’expérience du dialogue délibératif n’a
pas influencé le point de vue des participants français au sujet de la
constitution de l’UE.
2.4. Les Apports d’une Adhésion Totale de
la Turquie à l’Union Européenne
Il est permis de penser que les points de vue de soutien ou d’opposition
discutés dans l’opinion publique ont aussi une place importante parmi les
facteurs déterminant l’attitude de chaque participant au sujet de l’adhésion
totale de la Turquie à l’UE.
Dans les enquêtes, il a été demandé à nos participants s’ils rejoignaient ou
non ces points de vue.
201
Version Française
Figure 19. “Quels peuvent être les apports de la Turquie à l’Union Européenne?”
Une armée puissante pour la
protection de l’Europe
Grâce à l’adhésion de la
Turquie, une meilleure sécurité
pour l’Europe
Une population jeune pour
rajeunir l’Europe vieillissante
Un apport pour la culture
européenne en tant que pays
musulman et laïc
Un apport pour l’économie de
l’Europe
En tant que membre à part
entière, empêcher les conflits
des civilisations
0,02
0,37
0,40
0,38
0,49
France
0,63
0,10
1,07
1,03
1,00
0,98
0,91
0,88
0,78
Turquie
0,29
0,15
Séance du matin
0,19
0,31
0,17
0,24
2,0
(+)
Les apports d’une
adhésion totale
de la Turquie à l’UE
202
Version Française
Le graphique ci-dessus résume les points de vue des participants sur les
apports de la Turquie à l’UE en tant que membre à part entière de celle-ci.
D’après ce graphique :
•
Les participants turcs mettent en avant l’armée puissante de la Turquie ;
ils pensent qu’il s’agira d’un apport pour la sécurité de l’Europe et que la
jeunesse de la population constituera un avantage. D’autre part, ils
approuvent à 75% le point de vue selon lequel la Turquie en tant que pays
musulman et laïc sera un plus pour la culture européenne.
•
Cependant, les points de vue selon lesquels l’adhésion complète de la
Turquie à l’UE serait un plus pour l’économie de l’Europe ou qu’elle
permettrait d’éviter les conflits des civilisations, ne sont pas répandus
parmi des participants turcs.
•
Pour les participants français, les apports les plus importants de la
Turquie en tant que membre à part entière de l’UE seraient, dans l’ordre,
un apport pour la culture de l’Europe, un rajeunissement de la population
et, à l’opposé des participants turcs, un apport pour l’économie de
l’Europe. Ces thèmes obtenant près de 1 point sur une échelle variant de –
2 à +2, il apparaît que 60% des participants français approuvent ces points
de vue.
•
Lorsque l’on observe les résultats de la première séance, il est possible de
dire que pour les français le rôle de la Turquie pour empêcher les conflits
des civilisations auraient une certaine pertinence.
Les observations importantes que l’on peut faire à partir du graphique cidessus sont des changements d’opinion des participants. Les résultats du
dialogue délibératif sont les suivants :
•
On voit que les participants turcs qui avaient au départ le sentiment que
la Turquie apporterait beaucoup à l’UE, ont été influencé de manière
203
Version Française
négative par le dialogue délibératif. Du reste, on voit que l’argument
selon lequel la population jeune de Turquie rajeunirait la population
vieillissante européenne a baissé de 0,31 point après deux séances.
L’argument selon lequel l’armée turque contribuerait à la sécurité de
l’Europe et que la culture laïque musulmane turque contribuerait à la
culture européenne a baissé de 0,17 point. Ces données montrent que les
participants ont commencé à questionner leurs idées reçues grâce à cette
expérience.
•
Pour les participants français, le tableau est un peu plus complexe :
o il existe certains arguments pour dire que le dialogue délibératif a
influencé positivement les points de vue. Les points de vue suivants ont
été plus soutenus par les participants : le fait que la Turquie
contribuerait à la défense de l’Europe (0,29), que la Turquie
participerait à l’économie de l’UE (0,15), ou que la Turquie
participerait à la sécurité de l’Europe (0,10).
o d’autre part, suite au dialogue délibératif, l’argument suivant lequel la
Turquie pourrait empêcher les conflits des civilisations perd 0,49 points
et celui selon lequel la culture laïque-musulmane de la Turquie
participerait à la culture européenne perd quant à lui 0,24 points ; ceci
étant la preuve que les idées reçues ont été dans ce cas influencées de
manière négative.
2.5. Les Obstacles Préalables à l’Adhésion à
Part Entière de la Turquie à l’Union
Européenne
Les points de vue concernant les obstacles préalables à l’adhésion totale de la
Turquie à l’Union Européenne ont été aussi questionnés lors des conférences.
204
205
L’inadéquation des différences culturelles entre
la Turquie et l’Europe
L’instabilité du Sud-Est qui pourrait menacer
l’Europe
La culture musulmane de la Turquie
Les lacunes de la Turquie en matière de droits
des femmes
Les lacunes de la Turquie en matière de droits
des minorités
L’implication de l’armée dans le système
politique
La probable immigration en provenance de la
Turquie vers les pays européens
Les lacunes de la Turquie en matière de
démocratie et de droits de l’homme
La faiblesse économique de la Turquie face aux
pays européens
La forte population de la Turquie
Turquie
0,21
0,69
0,51
-0,22
-0,12
0,34
-0,29
-0,41
-0,36
0,48
-0,52
-0,62
France
-0,95
-0,73
-0,73
0,67
-0,15
0,48
0,51
Séance du matin
0,91
0,54
0,65
0,51
0,95
0,24
0,88
0,19
0,40
0,02
0,6
Version Française
Figure 20. “Quels sont les plus grands obstacles de l’adhésion de la Turquie à
l’Union Européenne?”
Version Française
Les points de vue des participants français et turcs sur les obstacles de
l’adhésion de la Turquie à l’Union Européenne se présentent de la manière
suivante :
•
Aux yeux des participants turcs, les obstacles les plus importants sont, par
ordre, la forte population de la Turquie, la faiblesse économique du pays,
les lacunes en matière de droits de l’homme et de démocratie.
•
Les différences culturelles, l’instabilité du Sud-Est pouvant menacer
l’Europe, la culture musulmane de la Turquie et les manques en matière
de droits de femme ne sont pas considérés comme des obstacles.
•
Par ailleurs, l’obstacle le plus important pour les participants français est
le manque en matière de démocratie et de droits de l’homme de la
Turquie. Il faut aussi ajouter à cela les lacunes de la Turquie en matière
de droits des minorités et de droits des femmes.
•
Les participants français ne voient pas comme un obstacle l’instabilité du
Sud-Est, ni la culture musulmane, ni la possible et déroutante immigration
en provenance de la Turquie.
Le graphique ci-dessus met en évidence certains effets bénéfiques du dialogue
délibératif. Cette expérience a autorisé d’autres changements dans les points
de vue initiaux sur les obstacles de l’adhésion de la Turquie à l’Union
Européenne. Ceci peut être résumé ainsi :
•
Parmi les participants turcs le changement le plus important a eu lieu
pour la culture musulmane (0,91) et pour les différences culturelles.
L’application du dialogue délibératif a permis de réduire la propension des
participants turcs à considérer ces deux sujets comme des obstacles. La
forte population de la Turquie (0,60), le rôle de l’armée dans la vie
politique (0,51) et les lacunes concernant les droits des femmes sont en
206
Version Française
tant qu’obstacles des éléments qui ont pris moins d’importance aux yeux
des participants turcs.
•
D’autre part, la probable migration turque vers les pays européens (0,67)
et les lacunes concernant les droits des minorités en Turquie (0,48) ont
pris en tant qu’obstacles de l’importance pour les participants turcs.
•
A la suite du dialogue délibératif, le changement le plus important que
l’on observe auprès des participants français concerne le rôle de l’armée
dans la vie politique (0,65). Ce sujet qui n’était pas auparavant un
obstacle, commence à le devenir après le dialogue délibératif.
•
On constate que pour les participants français, presque tous les sujets
voient leur niveau en tant qu’obstacle diminuer. Nous pouvons ainsi
affirmer l’hypothèse selon laquelle l’apport de connaissances et les
discussions consécutifs au dialogue délibératif aurait en moyenne permis
d’atténuer les points de vue.
2.6. Le Syndrome de Sèvres
La dernière étape du travail en Turquie portait sur le plus important des
scepticismes en Turquie au sujet de l’Europe à savoir le syndrome de Sèvres.
Selon l’hypothèse du syndrome de Sèvres, la volonté des pays européens de
diviser la Turquie et leurs efforts à ce sujet pousseraient l’opinion publique
turque à la méfiance vis à vis de l’Union Européenne
207
Version Française
Figure 21. Le syndrome de Sèvres en Turquie
L’Europe aurait aidé en Turquie des
organisations séparatistes comme le PKK
Les efforts d’occidentalisation n’ont pas pu
aller au delà d’une simple imitation de
l’Europe
-1,00
-0,79
Les réformes à entreprendre pour être
membre de l’Union Européenne équivalent à
une capitulation
-1,02
Derrière l’opposition des européens à la
Turquie se cache l’âme des Croisades
De même que les nations européennes
voulaient diviser et démembrer l’empire à
l’époque ottomane, elles souhaitent
aujourd’hui encore diviser la Turquie
Les réformes que l’Union Européenne exige
de la Turquie ressemblent à celles voulues
lors du Traité de Sèvres
Séance du matin
0,00
0,38
2,0
(+)
Le syndrome de Sèvres
208
Version Française
Comme le montre le graphique ci-dessus, le syndrome de Sèvres n’est pas très
répandu parmi les participants turcs. La seule observation importante de ce
syndrome est l’acceptation de l’argument selon lequel les pays européens
aideraient au renforcement des organisations séparatistes comme le PKK, et
cet argument n’atteint que 0,38 sur une échelle allant de –2 à +2. Il apparaît
que dans le cadre du dialogue délibératif, les points de vue à ce sujet n’aient
pas été influencés de manière significative. En revanche, la part de ceux qui
pensent que les efforts d’occidentalisation de la Turquie ne vont pas au delà
du simple mimétisme a diminué de 0,22 points ce qui correspond à un
changement d’opinion de 15%.
2.7. Le Miroir et son Envers: les Perceptions
Réciproques
Suivant les étapes prévues du projet tant à Istanbul qu’à Paris, une série de
questions relatives au degré de connaissance de « l’autre » société a été
soumise aux participants. L’objectif de ces questions est de mettre en
évidence le développement des points de vue des deux sociétés cherchant
chacune à comprendre « l’autre »/mutuellement à se comprendre.
209
Version Française
Figure 22. “Etes-vous déjà allés en France (en Turquie)?”
Oui
Non
33,9%
29,3%
Turquie
France
66,1%
68,3%
En pourcentage
"Etes-vous déjà allés en
France (en Turquie) ?"
210
Non
Oui
4,9%
Turquie
31,0%
211
France
69,0%
92,7%
En pourcentage
"Parlez-vous français
/ turc ?"
Version Française
Figure 23. “Parlez-vous français (turc)?”
Version Française
Figure 24. “Connaissez-vous des artistes / des personnalités scientifiques français
(turcs)?”
Domaine politique,
sociologie…
Littérature
Philosophie
Musique
Dessin, sculpture et
autres arts plastiques
Mathématiques,
physique, biologie…
7,7%
10,8%
5,1%
33,3%
47,5%
43,1%
34,5%
Turquie
77,6%
75,9%
74,1%
62,5%
64,9%
France
En pourcentage
Le taux de connaissance des
français / des turcs dans les
champs proposés
212
Version Française
2.7.1. Niveau de Connaissance Réciproque et Accueil
Dans chacune des réunions, il apparaît qu’environ un tiers des participants
sont déjà allés dans l’autre pays. Alors que pour les participants turcs les buts
de ces voyages étaient d’abord éducatifs puis de vacances, les participants
français se sont rendus en Turquie dans un but principal de vacances. Pour les
participants turcs n’ayant jamais été en France, le but qui arrive en tête d’un
éventuel voyage serait éducatif, alors que pour les participants français dans
le même cas, le but du voyage serait des vacances.
Un tiers des participants à la réunion en Turquie – indépendamment du niveau
–ont affirmé parler français, seulement deux des participants de la réunion en
France (5%) ont affirmé connaître le turc.
Une façon de juger des relations et de la faculté de se comprendre entre deux
sociétés est de mesurer le niveau de connaissance réciproque. Selon le
graphique ci-dessus, alors que les participants turcs affirment connaître des
artistes et des personnalités scientifiques dans à peu près tous les domaines
proposés (à l’exception des domaines des mathématiques, de la physique et
de la biologie), les participants français n’affirment connaître des artistes et
des personnalités scientifiques que dans trois domaines proposés : la musique
(63%), les sciences sociales (48%) et la littérature (33%). Nous insisterons sur le
fait que dans le domaine de la musique, les participants français citent le plus
les noms de Sertab Erener ou de Tarkan.
213
Version Française
Figure 25. “Accepteriez-vous qu’un homme (une femme) de votre famille épouse
une femme (un homme) française (turque)?”
Accepteriez-vous qu’un
homme de votre famille
épouse une femme
française / turque ?
Accepteriez-vous qu’une
femme de votre famille
épouse un homme
français / turc ?
%9
%14
Turquie
%95
%93
France
Contraste de la vie privée
En pourcentage
(qui responds "Oui")
214
Version Française
Afin de constater dans quelle mesure les participants accepteraient une
personne de « l’autre » société dans leur vie privée, il leur a été demandé s’ils
accepteraient ou non qu’un membre de leur famille épouse un homme / une
femme turc / français. Comme le montre le graphique ci-dessus les
participants turcs comparés aux participants français ont une attitude bien
plus ferme. Cette attitude n’est généralement pas différente dans la société
turque qui n’accepte pas les mariages avec les étrangers.
215
Version Française
Figure 26. “D’un point de vue général avez-vous une opinion plutôt positive ou
plutôt négative de la France (Turquie)?”
Très positive
Assez positive
Assez négative
Très négative
Sans opinion
% 12,1
% 9,8
% 9,8
% 6,9
% 0,0
% 0,0
% 17,1
% 25,9
France
% 55,2
% 63,4
Turquie
En pourcentage
"Quelle est votre opinion
générale sur
la France / Turquie ?"
216
217
Sans opinion
Très négative
Assez négative
Assez positive
Très positive
% 10,3
% 12,2
% 5,2
% 2,4
% 8,6
% 4,9
France
% 32,8
Turquie
% 31,7
% 48,8
% 43,1
En pourcentage
elle un rôle très positif, assez
positif, négatif ou très négatif
dans l’avenir de l’UE ? ?"
"D’après vous, la France jouera-t-
Version Française
Figure 27. “Avez-vous une idée plutôt positive ou plutôt négative du rôle que
jouera la France dans l’avenir de UE?”
Version Française
Figure 28. “Comment jugez-vous votre niveau de connaissance de la France /
Turquie?”
Très bon
Assez bon
Mauvais
Très mauvais
Sans opinion
17,2%
2,4%
17,2%
7,3%
2,4%
0,0%
39,0%
France
48,8%
65,5%
Turquie
En pourcentage
"Comment jugez-vous votre
niveau de connaissance de la
France / Turquie ?"
218
Version Française
2.8. Les perceptions Liées aux Pays
Lorsque l’on interroge les participants sur leur idée de la France / Turquie, il
apparaît que pour chacun des deux groupes l’opinion sur l’autre pays est
majoritairement positive. Les participants turcs ont une opinion positive à 67%
et les participants français une opinion positive à 73% de l’autre pays.
Cependant, 33% des participants turcs ont affirmé avoir une opinion négative
de l’autre pays contre seulement 10% des français. Pour finir, alors que les
participants turcs ont affirmé une opinion soit positive soit négative sur la
France, 17% des participants français déclarent ne pas avoir de sentiment
tranché sur la Turquie.
Il apparaît que d’un point de vue général les participants considèrent comme
positif le rôle que la France joue au sein de l’UE. Les participants turcs
perçoivent le rôle de la France au sein de l’UE comme positif à 53%, de même
pour les participants français à 54%.
Lorsque l’on questionne les participants au sujet de leur niveau de
connaissance de l’ « autre » pays, il ressort que le pourcentage des
participants turcs considérant avoir des connaissances sur la France (82%) est
bien plus élevé que celui des participants français ayant des connaissances sur
la Turquie (51%). Il faut aussi souligner le fait que 45% des participants
français considèrent ne pas avoir de connaissance sur la Turquie.
219

HakanYilmaz-2006

Transkript

Benzer belgeler

Hélène Flautre Députée européenne Co

Télécharger le texte de l`article au format PDF

140213 je t`M seni seviyorum - Consulat général de France à Istanbul

Le vin est un voyage