hıv bulaş yolları ve hızları - HATAM

HIV BULAfi YOLLARI VE HIZLARI
*Uzm. Dr. Gülflen Özkaya fiahin
**Dr. Nursel Çal›k Baflaran
*Prof. Dr. Serhat Ünal
*Hacettepe Üniversitesi T›p Fakültesi ‹ç Hastal›klar›
Anabilim Dal›, ‹nfeksiyon Hastal›klar› Ünitesi
**Hacettepe Üniversitesi T›p Fakültesi ‹ç Hastal›klar›
Anabilim Dal›
Özet
Summary
‹lk kez 1981’de tan›mlanan akkiz immün yetmezlik sendromu (AIDS), flu anda
dünyan›n karfl› karfl›ya bulundu¤u en
önemli pandemilerden birisidir. HIV ile infekte hasta say›s› 2004’te flu ana kadarki
en yüksek rakam›na ulaflm›flt›r: günümüzde 39,4 milyon kifli HIV ile birlikte yaflam›n› sürdürmektedir. ‹nsanl›¤›n karfl›s›nda
en büyük tehdit olan bu virüsün yay›lma
h›z›n› kontrol alt›na almada en önemli ve
en kolay yol bulafl›n kontrol alt›na al›nmas›d›r. Bu makalede HIV bulafl yollar› ve
bulafl riskleri konusunda en güncel bilgilerin verilmesi amaçlanm›flt›r.
After its first definition in 1981,
acquired immune deficiency syndrome
(AIDS) has rapidly progressed to a global
pandemic. In 2004 the total number
of people living with the human
immunodeficiency virus (HIV) reached to
its highest level ever; an estimated 39,4
million people are living with the virus.
The most important and easy way of
taking into control this awful enemy is the
prevention of transmission. In this article,
important ways and risks of the transmission
are summarized.
Anahtar kelimeler: HIV, AIDS, bulafl
yolu, risk
Key words: HIV, AIDS, way of
transmission, risk
Girifl
‹lk kez 1981 y›l› yaz›nda Amerika’da
Hastal›k Kontrol ve Önleme Merkezi
(CDC) taraf›ndan tan›mlanan Akkiz ‹mmün Yetmezlik Sendromu (AIDS) ve
daha sonra da bu sendromun etkeni
olarak saptanan ‹nsan ‹mmün Yetmezlik Virusu (HIV) tüm dünyada h›zla yayg›nlaflm›flt›r. fiu anda dünyada yaklafl›k
40 milyon kifli bu virusla infektedir (1).
Antiretroviral rejimlerdeki tüm geliflmelere ve yo¤un afl› çal›flmalar›na ra¤men
infeksiyon halen kontrol alt›na al›namam›flt›r. Di¤er infeksiyon hastal›klar›n›n
kontrolünde oldu¤u gibi HIV’in kontrol
alt›na al›nmas›nda da en önemli yöntem primer korunmad›r. Bilinçli bir korunma için de HIV bulafl yollar›n›n ve
bulafl h›zlar›n›n bilinmesi son derece
önemlidir. Bu makalede bulafl risk faktörleri hakk›nda genel ve k›sa bir bilgi
verildikten sonra, s›ras›yla cinsel temas
yoluyla, kan ve kan ürünleri ile, anneden bebe¤e, intravenöz ilaç kullan›m›
yoluyla ve mesleksel bulafl detayl› biçimde tart›fl›lacakt›r.
HIV bulafl› genel olarak bulafl ihtimali göreceli olarak düflük fakat sonuçlar› büyük olan bir infeksiyondur. Bulafl
riski, hücre içindeki veya d›fl›ndaki virüsün vücut s›v›s›ndaki konsantrasyonuna, temas süresine, virüsün hücre tropismine, formuna ve temasta bulunan
kiflinin HLA yap›s›na göre de¤iflir (2).
Genel olarak bulafl riskinin, vücut s›v›s›ndaki virüs konsantrasyonuyla do¤ru
orant›l› oldu¤u kabul edilmektedir. HIV
bulafl› cinsel temas sonucu, kan ve kan
ürünleri ile temas sonras›, gebelik s›ras›nda anneden bebe¤e vertikal yolla,
intravenöz ilaç kullanma al›flkanl›¤› ile
ve mesleksel maruziyet yoluyla olabilir.
5 HIV/AIDS
Tüm infeksiyon hastal›klar›n›n kontrolünde oldu¤u
gibi, HIV infeksiyonunun
kontrol alt›na
al›nmas›nda
en önemli yöntem primer korunmad›r.
Ì
6 HIV/AIDS
Cinsel Temas Sonras› Bulafl
Tüm dünyada HIV bulafl› en s›k bu flekilde olmaktad›r (>%85) (1). Özellikle
geliflmemifl ülkelerde heteroseksüel
yolla bulafl ön plandayken, geliflmifl ülkelerde homoseksüel temas daha ön
plana ç›kmaktad›r. Korunmas›z vajinal
cinsel temas sonras› HIV bulafl riskinin
her iliflki için 5-20/10.000 aras›nda oldu¤u öngörülmektedir (3).
Seminal s›v›da HIV varl›¤› hem infekte mononükleer hücrelerde hem de hücre d›fl› ortamda gösterilmifltir. Seminal
s›v›da lenfosit ve monositlerin artt›¤› durumlarda do¤al olarak virüs yükü de artaca¤›ndan bulafl riski artar. Seminal s›v›da bu hücrelerin say›s›n› artt›ran en
önemli neden di¤er cinsel yolla bulaflan
hastal›klar›n varl›¤›d›r (4,5). Virüsün
varl›¤› servikal s›v›da ve vajinal salg›larda da gösterilmifltir. Tabloda HIV bulafl›
ile cinsel davran›fl aras›ndaki iliflki ve
bulaflta rolü olan di¤er baz› faktörler
gösterilmektedir (6).
Çoklu cinsel efli oldu¤u bilinen kiflilerle, para karfl›l›¤› seks yapanlarla, cinsel yolla bulaflan hastal›k öyküsü olanlarla, genital bölgede ülsere lezyonu
olan kiflilerle ve elbette HIV pozitif oldu¤u bilinen kifli ile korunmas›z cinsel temas bulafl aç›s›ndan en riskli davran›fllard›r (7,8,9).
Cinsel temasla HIV bulafl›nda en çok
risk alt›nda bulunan grup anal al›c› cinsel temasta bulunanlard›r (10). Nedeni
semenle mukoza alt›ndaki HIV’e duyarl› hücreleri birbirinden sadece ince ve
frajil olan bir rektal mukozal membran›n
ay›rmas› ve temas s›ras›nda travmatik
mikro-kanamalar›n s›k olmas›d›r. Bu
gruptaki kiflilerde travman›n di¤er
önemli nedenleri anal dufl ve rektuma
sert objelerin sokulmas›d›r.
Vajinal cinsel temasla bulafl riski
anal temasa k›yasla çok daha azd›r.
Nedeni vajen mukozas›n›n kal›n olmas›,
HIV ko-reseptörü tafl›yan hücre say›s›n›n az olmas› ve temas s›ras›nda travma riskinin daha düflük olmas›d›r. Vajinal temas s›ras›nda HIV’in erkekten kad›na bulaflma riski, kad›ndan erke¤e
bulafl riskinin 20 kat›d›r. Nedeninin vajen, serviks mukozas›n›n ve endometri-
umun infekte semen s›v›s›na daha uzun
süre maruz kalmas›d›r. Buna karfl›l›k erkekte penis ve üretral orifis vajen sekresyonuyla çok daha k›sa süreli temasta kal›r.
Oral cinsel temasla bulafl riski daha
düflüktür (11). Nedeni HIV-pozitif hücrelerin say›ca az olmas› ve HIV bulafl›n›
inhibe eden sekretuvar lökosit proteaz
inhibitörü (SLP‹) içermesidir. Fakat sadece oral al›c› cinsel temas ve verici
kunnilingusla HIV bulafl›n›n bildirildi¤i
olgular›n oldu¤u da unutulmamal›d›r.
Ayr›ca maymun immün yetmezlik virüsü
modeliyle yap›lan çal›flmalarda virüsün
oral sekresyonlarla bulaflabildi¤i de
gösterilmifltir.
Kondomla cinsel temas, en riskli cinsel iliflkide bile bulafl› en az 20 kat azalt›r (12). Yine bariyerli kunnilingusla da
bulafl riski azalt›l›r. HIV-pozitif erkeklerin
HIV-negatif cinsel eflleriyle korunmal›
cinsel temasta HIV bulafl riski 1.1/100
kifli-y›ld›r. Buna karfl›l›k düzensiz kondom kullan›ld›¤›nda risk 7.2/100 kifli-y›l
olmaktad›r. Sünnetli erkekle cinsel temas cinsel efle bulafl› azaltan di¤er
önemli faktörlerdendir. Sünnetsiz erkeklerde genital ülseratif hastal›k riski daha
yüksek oldu¤undan, mikrotravma daha
s›k görüldü¤ünden ve sünnet derisinin
katlant›lar› virüs için uygun ortam yaratt›¤›ndan bulafl riski artmaktad›r (13,14).
Tek cinsel efllilik ve korunmal› cinsel
iliflki HIV bulafl›n› engellemenin en kolay yoludur. Öte yandan cinsel iliflkide
bulunmamak, cinsel yolla bulafl› kesin
olarak engellemenin de tek yoludur!
Sifilis, flankroid ve genital herpes
simpleks infeksiyonu gibi ülseratif cinsel
yolla bulaflan hastal›klar (CYBH), HIV’in
bu ülserler arac›l›¤›yla bulaflmas›na sebep olmalar›n›n yan› s›ra, infekte alana
mononükleer hücrelerin gelmesini de
sa¤layarak HIV seyrini h›zland›r›rlar
(15,16,17). Gonore, trikomoniyazis ve
Chlamydia trachomatis infeksiyonu gibi
CYBH’lar da genital traktusa lökositlerin
y›¤›lmas›n› ve sitokin/kemokinlerin sal›nmas›n› sa¤layarak HIV ekspresyonunu ve virüs yükünü art›r›rlar (19,20).
Oral kontraseptif kullan›m›n›n HIV
bulafl riskini artt›rd›¤› bilinmektedir. Bu-
Tablo: HIV bulafl› ile cinsel davran›fl aras›ndaki iliflki ve di¤er baz› önemli faktörler
Yüksek riskli cinsel efl(ler)
• HIV-pozitif efl (özellikle plazmada HIV virüs yükü yüksek olan)
• HIV aç›s›ndan risk alt›nda olan fakat test yapt›rmam›fl olanlar (para karfl›l›¤› seks
yapanlar, damar içi ilaç ba¤›ml›lar›)
• Çoklu cinsel efli olanlar
• Genital mukoza ülseri veya di¤er cinsel yolla bulaflan hastal›¤› olanlar
Cinsel pratik
a. Yüksek infeksiyon riski
• Korunmas›z anal al›c› cinsel temas
• Korunmas›z vajinal al›c› cinsel temas
b. Gösterilmifl infeksiyon riski
• Korunmas›z anal verici cinsel temas
• Korunmas›z vajinal verici cinsel temas (risk menstrüasyon s›ras›nda artar)
• Korunmas›z oral al›c› cinsel temas
• Nadiren oral verici cinsel temas
c. Düflük infeksiyon riski
• Yukar›daki uygulamalar›n lateks/vinil kondomla (vajinal veya penil) yap›lmas›
• Özellikle kauçuk bariyer, mikrodalga fleffaf yemek koruyucusu veya di¤er su geçirmez
bariyerlerle yap›lan kunnilingus
• Sünnetli erkekle cinsel temasta bulafl riski azal›r
d. Daha güvenli
• Derin öpüflme
• HIV testi negatif olan cinsel eflle korunmal› cinsel temas
• ‹ki tarafl› monogami
• Karfl›l›kl› mastürbasyon
• Kendi kendine mastürbasyon veya masaj
e. En güvenli
• Cinsel perhiz
HIV bulafl riskini artt›ran durumlar
• Erkekten kad›na bulafl
(a) Oral kontraseptif (RR* 2.5-4.5)
(b) Gonokokkal servisit (RR 1.8-4.5)
(c) Kandida vajiniti (RR 3.3-3.6)
(d) Genital ülser (RR 2.0-4.0)
(e) Bakteriyel vajinoz (RR 2.4)
(f) HSV-2 (RR 2.5)
(g) Vitamin A eksikli¤i (RR 2.6-12.9)
(h) CD4 <200/µl (RR 6.1-17.6)
(i) Kontrasepsiyon için intradermal depo medroksiprogesteron asetat kullan›lmas›
(RR 2.2)
• Kad›ndan erke¤e bulafl
(a) Sünnet olmama (erkekten kad›na de¤il) (RR 5.4-8.2)
(b) Genital ülser (RR 2.6-4.7)
(c) Mens s›ras›nda cinsel temas (RR 3.4)
(d) HSV-2 (RR6-16.8)
• Vajinal salg›da virüs yükünü artt›ran durumlar
(a) CD4 say›s›n›n düflük olmas› (<200’e karfl›l›k >500) (RR 9.6)
(b) Vitamin A eksikli¤i (RR 2.6)
(c) Servikal muköz püy varl›¤› (RR 2.1)
(d) Akut primer HIV infeksiyonu
(e) Yüksek plasma HIV virüs yükü
(f) Servisit
• Semende virüs yükünü artt›ran durumlar
(a) Gonokokkal üretrit
(b) Akut primer HIV infeksiyonu
*RR: relatif risk
7 HIV/AIDS
HIV infeksiyonu, flu s›radaki
olanaklar çerçevesinde konaktan eradikasyonu mümkün olmayan
kronik bir infeksiyondur.
Ì
nun nedeni hormonal kontraseptiflerin
servikal ektropiona neden olarak ince
mukozal›, vaskülaritesi yüksek endoserviksin infekte semenle temas›n› sa¤lamas› ve en önemlisi de cinsel efllerin
korunuyor olduklar› düflüncesiyle kondom kullanmaya gerek duymamas›d›r
(21).
Kan ve Kan Ürünleriyle
Bulafl
1985 y›l›ndan beri kan ve kan ürünleri
HIV aç›s›ndan test edilmektedir. Bu
amaçla HIV ELISA testi kullan›lmaktad›r. Fakat infeksiyon ile antikor yan›t›n›n
oluflmas› aras›nda geçen süre yaklafl›k
1-2 haftad›r (pencere periyodu) ve bu
sürede verilen kan örne¤inde ELISA
testi sonucu yanl›fl olarak negatif ç›kabilir. Bu nedenle HIV’in kan transfüzyonu
ile bulafl riski 1/500.000 ünite kand›r.
Geliflmifl ülkelerde ELISA testinin yan›
s›ra p24 antijen testi de yap›larak pencere periyodu 6 güne kadar indirilebilir.
Bu testin kullan›ld›¤› ülkelerde bulafl riski 1/600.000-800.000 ünite kand›r (22).
Ülkemizde kan ve kan ürünü transfüzyonu öncesi HIV ELISA testi yap›lmaktad›r.
HIV ile infekte kan›n transfüzyonu
sonucu bulafl riski %90-100’dür. Tam
kan, eritrosit, trombosit, lökosit ve plasma transfüzyonu ile HIV bulafl›r. Buna
karfl›l›k hiperimmün gama globulin, hepatit B immün globulin, plasma-derivesi
hepatit B afl›s› ve Rh0 immün globulinle
bulafl olmaz.
Anneden Bebe¤e Bulafl
8 HIV/AIDS
Anneden bebe¤e HIV geçifli %90 olguda perinatal dönemde olur. Perinatal
dönemde bulafl›n 8. haftada oldu¤unu
bildiren olgu sunumlar› olmas›na ra¤men bulafl›n özellikle son trimesterde
oldu¤u kabul edilmektedir (23,24). HIV
bulafl›, annenin kan, servikal sekresyon
veya amniyon s›v›s›na maruziyet nedeniyle en s›k (%50-70) do¤um s›ras›nda
olmaktad›r(25). Do¤um sonras› bulafl
özellikle geliflmemifl ülkelerde yayg›n
bir emzirme al›flkanl›¤› oldu¤undan ve
ekonomik nedenlerle emzirme d›fl›nda
bir yönteme baflvurulamad›¤›ndan s›k-
t›r. Emziren annelerde emzirmeyenlere
k›yasla bulaflta %10-14’lük bir art›fl olmaktad›r (26). Tedavi edilmeyen annelerin bebeklerine virüsü bulaflt›rma riski
yaklafl›k %25’tir.
Anneden bebe¤e HIV bulafl riskini
artt›ran faktörler ileri dönem HIV infeksiyonu, düflük CD4+ T hücre say›s›, yüksek viremi, annede vitamin A eksikli¤i,
koryoamniyonit ve funisit varl›¤›, do¤um
eyleminin uzamas›, membran rüptürü
ile do¤um aras›ndaki sürenin uzun olmas›, fetal-kafa derisi elektrod uygulamas›, epizyotomi ve servikal/vajinal laserasyondur. Gebelik s›ras›nda geçirilen akut HIV infeksiyonu da bulafl riskini
artt›r›r (27,28,29).
Kolostrumda ve anne sütünde HIV
varl›¤› gösterilmifltir. CD4+T hücre say›s› düflük olanlarda ve vitamin A eksikli¤i
olanlarda bulafl riskinin artt›¤› bilinmektedir. Geliflmifl ülkelerde anne sütü verilmemesi kolayl›kla önerilebilir. Fakat
ekonomisi zay›f, geliflmemifl ülkelerde
dünyaya gelen çocuklar için tek beslenme kayna¤› olan emzirmenin engellenmesinin olumlu ve olumsuz yönleri düflünülerek karar verilmesi daha uygun
olacakt›r.
‹ntravenöz ‹laç Kullan›m›
veya Kokain ‹çilmesi Yoluyla
Bulafl
‹ntravenöz ilaç kullanan kifliler aras›nda
HIV ile kontamine i¤neler ve di¤er enjeksiyon materyallerinin paylafl›lmas›
yoluyla bulafl geliflir. Bulafl özellikle i¤ne
paylaflma s›kl›¤›, ayn› i¤neyi paylaflan
kiflilerin say›s›, injeksiyonlar›n ortalama
say›s› ve o bölgedeki HIV infeksiyon
s›kl›¤› ile iliflkilidir (30,31). Kokain kullan›m›n›n daha yayg›n olmas› ve kokain
kullananlarda ilaç temini için cinsel yollar›n kullan›lmas› nedeniyle bu grupta,
sadece eroin kullananlara oranla bulafl
s›kl›¤› daha yüksektir (32,33). Bu nedenle anabolik steroidler dahil tüm ilaç
al›flkanl›klar› ve ilaç ba¤›ml›lar›n›n cinsel davran›fllar› belirlenmelidir.
Risk azaltmaya yönelik giriflimler kokain ve damar içi ilaç kullan›c›lar›nda
yüksek riskli cinsel aktiviteleri azaltabilir.
‹laç suistimali tedavisi, sokak e¤itim
programlar›, i¤ne, enjekör de¤iflim programlar›, HIV/AIDS e¤itimi ve HIV dan›flma ve test programlar› bu popülasyonda bulafl riskini azaltabilir ancak tamamen ortadan kald›rmaz (34). ‹ntravenöz
ilaç ba¤›ml›lar›, HIV bulafl› aç›s›ndan üç
gruba ayr›l›rlar: yüksek, orta ve düflük
risk gruplar›.
Yüksek risk grubu:
• Temiz olmayan i¤neleri, enjektörleri
ve di¤er malzemeleri paylaflanlar.
HIV RNA enjektör ve i¤nelerin
%85’inde; pamuk, ›s›t›c› ve “vurucu”lar›n y›kand›¤› sular›n %30-60’›nda bulunur (35).
Orta risk grubu:
• Temiz i¤ne, enjektörler ve malzemeleri paylaflanlar. Bunlar y›kand›ktan
sonra en az 5 dakika çamafl›r suyunda bekletilirlerse bulafl riski yok kabul
edilebilir (55).
• Malzemelerin tekrar tekrar bir kullan›c› taraf›ndan kullan›lmas›.
Düflflü
ük risk grubu:
• ‹¤ne, fl›r›nga ve malzemelerin tek bir
kez kullan›lmas›
• Steril i¤ne, fl›r›nga ve mekanizmalar›n kullan›lmas› (55).
yol açan alet görünür flekilde kanla bulafl›ksa, ven veya arter içine giriflimde kullan›lm›flsa, derin bir hasara yol açm›flsa
veya kaynak olan hasta temastan sonraki 2 ay içinde ölmüflse, HIV bulafl riskinin
artt›¤› görülmüfltür (40).
Mesleksel temastan korunmada en
basit yöntem eldiven kullan›m›d›r. Eldiven kullan›m›n›n, kontamine kan›n cilde
ulaflan volümünü %50’nin üstünde azaltarak bulafl riskini düflürdü¤ü baz› çal›flmalarda saptanm›flt›r. Öte yandan, HIV
boyutundaki mikroorganizmalar›n test
edilen eldivenlerin üçte birinden geçti¤i
de gösterilmifltir. Bu bilgiler ›fl›¤›nda,
her zaman riskli giriflimler s›ras›nda eldiven kullan›lmal› fakat sa¤l›k personeli
eldiven kulland›¤› için kendisini afl›r› bir
güven duygusu içinde hissetmemelidir.
Çift eldiven kullan›m› ile kan - el temas›
riski yar› yar›ya azalt›labilir fakat çift eldiven kullan›m›n›n da ellerin rahat kullan›m›n› engelleyerek istenmeyen kazalara da yol açabilece¤i unutulmamal›d›r.
Mesleksel temas sonras› serokonversiyon riski, üç grupta de¤erlendirilebilir: yüksek, düflük ve riskin tan›mlanmad›¤› gruplar (39,40).
•
Mesleksel Bulafl
Sa¤l›k birimlerinde, içinde HIV bulunduran vücut s›v›lar›yla perkütan yolla veya
mukozal yüzeyler yoluyla temas s›kl›kla
oluflmaktad›r (36). Bu tür temaslar sa¤l›k
çal›flanlar›nda mesleksel olarak kazan›lm›fl HIV infeksiyonlar›yla sonuçlanmaktad›r (37). Sa¤l›k personeli aras›nda yap›lan prospektif sürveyans projelerinden
al›nan veriler HIV ile infekte kan ürünleriyle bulaflm›fl i¤ne ile yaralanmalar sonras›nda serokonversiyon riskinin yaklafl›k %0.3 oldu¤unu göstermifltir (38).
Özellikle genifl çapl›, infekte i¤nelerle
perkütan yaralanma mesleksel HIV bulafl›nda en s›k görülen mekanizmad›r. ‹nfekte kan›n mukozal yüzeylerle temas›
da HIV bulafl› ile sonuçlanmaktad›r, bu
durumda risk % 0.09 olarak tahmin edilmektedir (39). CDC taraf›ndan yürütülen
retrospektif bir çal›flmada yaralanmaya
•
•
•
Yüksek risk grubu:
Serokonversiyon veya ileri HIV hastal›¤› olan kaynaktan kanl› i¤ne yoluyla derin parenteral inokülasyon
(RR:7.8)
Yüksek titrede viremisi olan kaynaktan (RR:16.8)
Araflt›rma laboratuvarlar›nda yüksek
titre virüs içeren aletlerle parenteral
inokülasyon
‹nokülasyon sonras›nda zidovudin
kullan›lamamas› (kullan›ld›¤›nda RR:
0.1)
Düflflü
ük risk grubu:
• Genifl çapl› olmayan i¤ne yoluyla küçük hacimli kan temas›
• Mukoza veya sa¤lam olmayan deri
maruziyeti (ileriye dönük çal›flmalarda risk ölçülemeyecek kadar düflüktür; ancak s›f›r de¤ildir. Büyük hacimle veya uzam›fl temas durumunda
risk artabilir).
9 HIV/AIDS
HIV bulafl
yollar›n›n
bulafl h›zlar›
ile birlikte
bilinmesi büyük önem
tafl›maktad›r.
Ì
Risk tan›mlanmam›fl grup:
• Sa¤lam deriye yüzeyel temas
• ‹drar, tükrük, ter ve gözyafl› ile temas
Sonuç olarak, HIV flu andaki olanaklar çerçevesinde konaktan eradikasyonu mümkün olmayan kronik bir infeksiyondur ve bu nedenle de primer korunma hastal›¤›n kontrolünde en önemli
basamakt›r. Bulafl yollar›n›n bulafl h›zlar› ile birlikte bilinmesi, hem toplum sa¤l›¤› aç›s›ndan, hem riskli gruplar›n›n
davran›fllar›n›n modifikasyonu, hem de
riskli davran›fl sonras› hekimin almas›
gereken önlemlerin belirlenmesi aç›s›ndan son derece önemlidir. Ayr›ca yukar›da belirtilen bulafl yollar›n›n o ülkedeki
öncelik s›ras›n›n saptanmas›, toplum
sa¤l›¤›n›n korunmas›nda sa¤l›k otoritelerinin önceliklerini de belirleyebilecektir.
Kaynaklar
10 HIV/AIDS
1. UNAIDS. AIDS Epidemic update, December 2003. Geneva,WHO/UNAIDS.
2. Pilcher CD, Eron JJ Jr, Vemazza PL,
Battegay M, Harr T, Yerly S, Vom S,
Perrin L. Sexual transmission during the
incubation period of primary HIV infection. JAMA. 2001 Oct 10;286(14):1713-4.
3. Garcia MT, Figueiredo RM, Moretti ML,
Resende MR, Bedoni AJ, Papaiordanou
PM. Postexposure prophylaxis after sexual assaults: a prospective cohort
study. Sex Transm Dis. 2005 Apr; 32(4):
214-9.
4. Cohen MS. Sexually transmitted diseases enhance HIV transmission: no longer a hypothesis. Lancet. 1998;351
Suppl 3:5-7.
5. Quinn TC. Association of sexually transmitted diseases and infection with the
human immunodeficiency virus: biological cofactors and markers of behavioural interventions. Int J STD AIDS.
1996;7 Suppl 2:17-24.
6. Katz MH, Gerberding JL. Postexposure
treatment of people exposed to the human immunodeficiency virus through
sexual contact or injecvtion drug use.
NEJM 1997; 336:1097-1100.
7. Goulston C, McFarland W, Katzenstein
D. Human immunodeficiency virus type
1 RNA shedding in the female genital
tract. J Infect Dis. 1998 Apr;177(4):
1100-3.
8. Incorporating HIV prevention into the
medical care of persons living with HIV.
Recommendations of CDC, the Health
Resources and Services Administration,
the National Institutes of Health, and the
HIV Medicine Association of the Infectious Diseases Society of America.
MMWR Recomm Rep. 2003 Jul
18;52(RR-12):1-24.
9. Mertz KJ, Weiss JB, Webb RM, Levine
WC, Lewis JS, Orle KA, Totten PA,
Overbaugh J, Morse SA, Currier MM,
Fishbein M, St Louis ME. An investigation of genital ulcers in Jackson, Mississippi, with use of a multiplex polymerase chain reaction assay: high prevalence of chancroid and human immunodeficiency virus infection. J Infect Dis.
1998 Oct;178(4):1060-6.
10. Ekstrand ML, Stall RD, Paul JP, Osmond DH, Coates TJ. Gay men report
high rates of unprotected anal sex with
partners of unknown or discordant HIV
status. AIDS. 1999 Aug 20;13(12):
1525-33.
11. Schacker T, Collier AC, Hughes J, Shea
T, Corey L.Clinical and epidemiologic
features of primary HIV infection.Ann Intern Med. 1996 Aug 15;125(4):257-64.
12. Fontanet AL, Saba J, Chandelying V,
Sakondhavat C, Bhiraleus P, Rugpao S,
Chongsomchai C, Kiriwat O, Tovanabutra S, Dally L, Lange JM, Rojanapithayakorn Protection against sexually
transmitted diseases by granting sex
workers in Thailand the choice of using
the male or female condom: results
from a randomized controlled trial.
AIDS. 1998 Oct 1;12(14):1851-9.
13. Lavreys L, Rakwar JP, Thompson ML,
Jackson DJ, Mandaliya K, Chohan BH,
Bwayo JJ, Ndinya-Achola JO, Kreiss
JK. Effect of circumcision on incidence
of human immunodeficiency virus type
1 and other sexually transmitted diseases: a prospective cohort study of trucking company employees in Kenya. J
Infect Dis. 1999 Aug;180(2):330-6.
14. Bailey RC, Plummer FA, Moses S. Male circumcision and HIV prevention:current knowledge and future research directions. The Lancet Infectious Dis.
2001;1(4):223-231.
15. Royce RA, Sena A, Cates W Jr, Cohen
MS. Sexual transmission of HIV. N Engl
J Med. 1997 Apr 10;336(15):1072-8.
16. HIV prevention through early detection
and treatment of other sexually transmitted diseases—United States. Recommendations of the Advisory Committee for HIV and STD prevention.
MMWR Recomm Rep. 1998 Jul
31;47(RR-12):1-24.
17. Levine WC, Pope V, Bhoomkar A, Tambe P, Lewis JS, Zaidi AA, Farshy CE,
Mitchell S, Talkington DF. Increase in
endocervical CD4 lymphocytes among
women with nonulcerative sexually
transmitted diseases. J Infect Dis. 1998
Jan;177(1):167-74.
18. Cameron DW, Simonsen JN, D’Costa
LJ. Female to male transmission of human immunodeficiency virus type
1:Risk factors for seroconversion in
men. Lancet.1989;2:403-407.
19. Stamm WE, Handsfield HH, Rompalo
AM. The association between genital ulcer disease and acquisition of HIV infection in homosexual men. JAMA.
1988;260:1429-1433.
20. del Mar Pujades Rodriguez M, Obasi A,
Mosha F, Todd J, Brown D, Changalucha J, Mabey D, Ross D, Grosskurth H,
Hayes R. Herpes simplex virus type 2
infection increases HIV incidence: a
prospective study in rural Tanzania.
AIDS. 2002 Feb 15;16(3):451-62.
21. Martin HL Jr, Nyange PM, Richardson
BA, Lavreys L, Mandaliya K, Jackson
DJ, Ndinya-Achola JO, Kreiss J. Hormonal contraception, sexually transmitted diseases, and risk of heterosexual
transmission of human immunodeficiency virus type 1. J Infect Dis. 1998
Oct;178(4):1053-9.
22. Lackritz EM, Satten GA, Aberle-Grasse
J, Dodd RY, Raimondi VP, Janssen RS,
Lewis WF, Notari EP 4th, Petersen LR.
Estimated risk of transmission of the human immunodeficiency virus by screened blood in the United States. N Engl
J Med. 1995 Dec 28;333(26):1721-5.
23. Douglas GC, King BF. Maternal-fetal
transmission of human immunodeficiency virus:A review of possible routes
and cellular mechanisms of infection.
Clin Infect Dis.1992;15;678-691.
24. European Collaborative study. Risk factors for mother-to-child transmission of
HIV-1.Lancet. 1992;339:1007-1012.
25. Gabiano C, Tovo PA, de Martino M.
Mother-to-child transmission of human
immunodeficieny virus type 1:risk of in-
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
fection and correlates of transmission.
Pediatrics. 1992;90:369-374.
Dunn DT, Newell ML, Ades AE. Risk of
human immunodeficieny virus type 1
transmission throgh breastfeeding. Lancet. 1992;340:585-588.
Ryder RW, Nsa W, Hassig SE, Behets
F, Rayfield M, Ekungola B, Nelson AM,
Mulenda U, Francis H, Mwandagalirwa
K, et al. Perinatal transmission of the
human immunodeficiency virus type 1
to infants of seropositive women in Zaire. N Engl J Med. 1989 Jun
22;320(25):1637-42.
Jamieson DJ, Sibailly TS, Sadek R, Roels TH, Ekpini ER, Boni-Ouattara E, Karon JM, Nkengasong J, Greenberg AE,
Wiktor SZ. HIV-1 viral load and other
risk factors for mother-to-child transmission of HIV-1 in a breast-feeding population in Cote d’Ivoire. J Acquir Immune
Defic Syndr. 2003 Dec 1;34(4):430-6.
Kuhn L, Steketee RW, Weedon J, Abrams EJ, Lambert G, Bamji M, Schoenbaum E, Farley J, Nesheim SR, Palumbo P, Simonds RJ, Thea DM. Distinct
risk factors for intrauterine and intrapartum human immunodeficiency virus
transmission and consequences for disease progression in infected children.
Perinatal AIDS Collaborative Transmission Study. J Infect Dis. 1999
Jan;179(1):52-8.
Des Jarlais DC, Friedman SR, Novick
DM, Sotheran JL, Thomas P, Yancovitz
SR, Mildvan D, Weber J, Kreek MJ,
Maslansky R. HIV-1 infection among
intravenous drug users in Manhattan,
New York City, from 1977 through 1987.
JAMA. 1989 Feb 17;261(7):1008-12.
Centers For Disease Control and Prevention. Human immunodeficiency virus
infection in the United States : A review
of current knowledge. MMWR Morb
Mortal Wkly Rep. 19876(suppl 6):S1S48.
Anthony JC, Vlahov D, Nelson KE,
Cohn S, Astemborski J, Solomon L.
New evidence on intravenous cocaine
use and the risk of infection with human
immunodeficiency virus type 1. Am J
Epidemiol. 1991 Nov 15;134(10):117589.
Fernando D, Schilling RF, Fontdevila J,
El-Bassel N. Predictors of sharing drugs
among injection drug users in the South
Bronx: implications for HIV transmissi-
11 HIV/AIDS
on. J Psychoactive Drugs. 2003 AprJun;35(2):227-36.
34. Neaigus A, Sufian M, Friedman SR,
Goldsmith DS, Stepherson B, Mota P,
Pascal J, Des Jarlais DC. Effects of outreach intervention on risk reduction
among intravenous drug users. AIDS
Educ Prev. 1990 Winter;2(4):253-71.
35. Koester S, Booth RE., Zhang Y. The
Prevalence of Additional Injection-Related HIV Risk Behaviors Among Injection
Drug Users. Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes & Human
Retrovirology. 12(2):202-207, June 1,
1996.
36. Wong ES, Stotka JL, Chinchilli VM, Williams DS, Stuart CG, Markowitz SM.
Are universal precautions effective in
reducing the number of occupational
exposures among health care workers?
A prospective study of physicians on a
medical service. JAMA. 1991 Mar
6;265(9):1123-8.
37. Ippolito G, Puro V, De Carli G. The risk
of occupational human immunodeficiency virus infection in health care workers. Italian Multicenter Study. The Italian Study Group on Occupational Risk of
HIV infection. Arch Intern Med. 1993
Jun 28;153(12):1451-8.
38. Henderson DK, Fahey BJ, Willy M,
Schmitt JM, Carey K, Koziol DE, Lane
HC, Fedio J, Saah AJ. Risk for occupational transmission of human immunodeficiency virus type 1 (HIV-1) associated with clinical exposures. A prospective evaluation. Ann Intern Med. 1990
Nov 15;113(10):740-6.
H ATAM w eb
b s a yfa
a m›z›
ziya
a ret e ttiniz m i?
• YEN‹LEND‹ •
http://www.hatam.hacettepe.edu.tr
12 HIV/AIDS