hematoloji laboratuarı laboratuvar test rehberi

Transkript

T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI
TÜRKİYE YÜKSEK
İHTİSAS HASTANESİ
HEMATOLOJİ
LABORATUARI
LABORATUVAR
TEST REHBERİ
HAZIRLAYAN:
Uzm.Dr. Selime AYAZ
EDİTÖR:
Nilgün AKAL
Kalite Yönetim Birimi
Bu rehber Türkiye Yüksek İhtisas Hastanesi Kalite Yönetim Birimi
Tarafından Hizmet Kaite Standartları gereği oluşturulmuştur.
TYİH-REH-TKY-05
2
A. HEMATOLOJİ LABORATUVARI’NI TANITIM:............................................................. 47
B.
HEMATOLOJİ LABORATUARI’NDA ÇALIŞILAN TESTLERİN İSTENMESİ:......... 48
C.
HEMATOLOJİ LABORATUARI’NDA ÇALIŞILAN TESTLERE
AİT ÖRNEKLERİN ALINMASI:......................................................................................48
D.
1.KAN ÖRNEKLERİNİN ALINMASI:............................................................................48
1.1. ACİL SERVİS VE YATAKLI BİRİMLERDE: .......................................................48
1.2. POLİKLİNİKLERDE: ............................................................................................48
2.KAN ÖRNEKLERİ ALIM KURALLARI:......................................................................49
3.KAN ÖRNEKLERİNİN KORUNMASI:.......................................................................49
4.KAN ÖRNEKLERİ VERMEDEN ÖNCE DİKKAT EDİLMESİ
GEREKEN KONULAR:......................................................................................................50
E.
HEMATOLOJİ LABORATUVARI ÖRNEK ALIM TÜPLERİ:.......................................51
1.MOR VE PEMBE KAPAKLI EDTA’LI TÜP ...............................................................51
2.MAVİ KAPAKLI SİTRATLI TÜP..................................................................................52
3.SİYAH KAPAKLI SİTRATLI TÜP.................................................................................52
F.
HEMATOLOJİ LABORATUVARI’NA ÖRNEKLERİN TRANSFERİ
VE BURADA AYRIŞTIRILMASI:.....................................................................................53
G.
HEMATOLOJİ LABORATUARI ÖRNEK KABUL VE RET KRİTERLERİ:................ 54
1.HEMATOLOJİ LABORATUARI ÖRNEK KABUL KRİTERLERİ:............................54
2.HEMATOLOJİ LABORATUARI ÖRNEK RET KRİTERLERİ:..................................54
H.
HEMATOLOJİ LABORATUVARI’NDA ÇALIŞILAN TESTLERE AİT VERİLER....... 55
1.ANALİZ:...........................................................................................................................55
2.TESTLERİN SONUÇ TESLİM SÜRELERİ:...............................................................55
3.REFERANS ARALIĞI:....................................................................................................56
4.TEST AYRINTILARI:......................................................................................................56
5.ÇALIŞILAN TESTLERİN ÖZET LİSTESİ:..................................................................86
6.TEST AYRINTILARI TABLOSU:...................................................................................88
7.KISALTMALAR:...............................................................................................................94
I.
HEMATOLOJİ LABORATUVARI PANİK DEĞERLERİ:...............................................94
İ.
HEMATOLOJİ LABORATUARI’NDA TEST SONUÇLARININ VERİLMESİ:........... 94
K.
HEMATOLOJİ LABORATUARI’NDA KALİTE KONTROL ÇALIŞMALARI.............. 95
1.İÇ (İNTERNAL) KALİTE KONTROL:.........................................................................95
2.DIŞ (EKSTERNAL) KALİTE KONTROL:...................................................................95
HEMATOLOJİ LABORATUARI’NDA TEST SONUÇLARINA ETKİ
EDEN FAKTÖRLER:..........................................................................................................50
Toplam Katite Birimi
Laboratuvar Test Rehberi
TÜRKİYE YÜKSEK İHTİSAS HASTANESİ
47
HEMATOLOJİ LABORATUVARI
A. LABORATUVARLAR TANITIM:
Hematoloji laboratuarı; Yüksek İhtisas Hastanesinin tüm birimlerinde muayene ve tedavi olan hastalara; acil ve rutin hizmet vermektedir. Misyonumuz,
laboratuvar hizmetlerini, uluslararası hizmet kalitesi standartlarını temel
alarak, bilimsel araştırmalar ışığında, etik kurallara uygun, profesyonellik ve
ekip ruhu içinde, etkin, verimli, kaliteli, güvenilir, kolay ulaşılabilir bir anlayışla topluma sunmaktır.
Vizyonumuz, uluslararası standartlara uygun laboratuvar hizmetleri sunarak, güven ve saygınlık konusunda önder, tercih edilen referans bir laboratuvar olmaktır.
Laboratuvarımızda 1 Biyokimya Uzmanı, 1 Hematolog, 14 sağlık teknisyeni, 1 Kimya teknisyeni, 1 sekreter görev yapmaktadır. Hematoloji laboratuvarında testler; Tam Kan Sayım laboratuvarı, Koagülasyon laboratuvarı,
İmmun-Hematoloji laboratuvarı olmak üzere üç ana başlıklı laboratuvarda
çalışılmaktadır.
Sağlık sisteminde zamanı en önemli değer sayan bir bölüm olarak, gelişmiş
bilgisayar sistemi ve otomasyon desteği ile sonuçlanan hasta raporları olabildiğince kısa bir süre içerisinde polikliniklere ve hasta katlarına ulaştırılabilmektedir.
Laboratuvarımız 24 saat acil hizmet vermektedir. Laboratuvarımızda güvenilir ve hızlı sonuç alabilmek için modern cihazlar kullanılmaktadır ve test
kitlerin seçiminde kalite onayı esas alınmaktadır. Materyal alımında ve testlerin yapılmasında tek kullanımlık malzeme ile çalışılmaktadır. Gereken her
durumda analizler tekrarlanmakta, ayrıca ihtiyaç halinde farklı bir yöntemle
doğrulama testleri de yapılmaktadır. Tüm cihazların kalibrasyonu ve bakımları periyodik olarak düzenli şekilde yapılmaktadır. Laboratuvarımızın tüm
bölümlerinde bulunan cihazların, günlük, haftalık, aylık ve 6 aylık bakımları
laboratuvar çalışanları tarafından yapılmakta parça değişimi v.s gibi sorunlarda ise firmaların teknik servisleri tarafından yapılmaktadır.
Laboratuvarımızın kalite güvenliği, tüm bölümlerde İç Kalite ve Dış Kalite
Kontrol programlarını uygulayarak denetlenmektedir. Rutin çalışmalardan
önce, değişik düzeylerdeki(düşük, normal, yüksek) kontrol serumları ve kan-
Hematoloji
Hastaların teşhis, tedavi ve takiplerinin yapılmasında laboratuarların rolü
inkar edilemez. Doğru ve güvenilir test sonuçlarına ulaşmak laboratuar personelinin görevi olmakla beraber, test isteminde bulunan doktor, numuneyi
alan hemşire ve laboratuara ulaştıran görevlilere de önemli sorumluluklar
düşmektedir. Hematoloji Laboratuarımızda bütün personeli ile birlikte kaliteyi artırmayı hedef edinmiştir.
48
www.tyih.gov.tr
ları kullanılarak doğruluğu test edilmektedir. Avrupanın en önemli kalite
kontrol kuruluşlarından biri olan UKNEQAS (United Kingdom National
External Quality Assessment Schemes ) üyesi olan laboratuvarımız, bu kurumların düzenli sertifika ve kalite kontrol programlarına katılmaktadır.
B.
HEMATOLOJİ LABORATUARI’NDA ÇALIŞILAN
TESTLERİN İSTENMESİ:
Hastanemiz bölümlerinden ve hizmet alım protokolü yapılmış hastanelerden gelen örnekler, ilgili polikliniklerin doktorları tarafından Hastane
Bilgisayar Yönetim Sisteminde (HBYS) tetkik adı veya tetkik kodu ile istem
yapılır.
C.
HEMATOLOJİ LABORATUARI’NDA ÇALIŞILAN
TESTLERE AİT ÖRNEKLERİN ALINMASI:
1.
Kan Örneklerinin Alınması:
1.1. Acil Servis Ve Yataklı Birimlerde:
Acilde Servis ve diğer Servislerde hastaların kan örnekleri servis hemşiresi
tarafından alınır. Örnek alma ve laboratuara transferi ne kadar hızlı olursa
sonuçlar o ölçüde kısa sürede çıkacaktır. Acil servis ve yataklı birimlerde
kimlik doğrulaması yapıldıktan sonra kan alma işlemi gerçekleştirilir. Hekim
test taleplerini otomasyon sisteminde yapar. Klinik hemşiresi sistemde talepleri görür. Testlerin barkotlarını basar, tüplere yapıştır. Barkotlarda hastanın kimlik tanımlayıcılarıyla birlikte, testin adı, testin hangi servisten istendiği, örneğin alınış tarihi ve saati yer alır. Böylece numune alım tarihi
ve saati Hastane Bilgisayar Yönetim Sisteminde(HBYS) ve buna entegre
çalışan Laboratuvar Bilgisayar Sistemine (LİS) kaydedilmiş olur.
1.2. Polikliniklerde: Muayene olduğu polikliniğin “Kan Alma Ünitesine” gelen hastayı, ünite sekreteri karşılar. Ünite sekreteri hastaya ait kimlik doğrulaması yapar.
Polikliniklerden yapılan test isteklerini HBYS’de görür, testlere ait barkotları
basar. Daha sonra testlere uygun örnek tüpünün üzerine, uygun barkod etiketler yapıştırılır. Barkotlarda hastanın kimlik tanımlayıcılarıyla birlikte, testin adı, testin hangi poliklinikten istendiği, örneğin alınış tarih ve saati yer
alır. Böylelikle örneğin alım tarihi ve saati hastane otomasyon sistemine ve
Laboratuvar Bilgisayar Sistemine (LİS) kaydedilmiş olur. Hastalara sonuçların ne zaman çıkacağı ve sonuçlarını nereden alabileceği bilgileri verilir.
Sekreter, barkotları ilgili kan tüplerine yapıştırdıktan sonra, tüplerle birlikte
hastayı kan alma hemşiresine yönlendirir. İlgili polikliniğin örnek alma birimlerinde kan alma işlemi gerçekleştirilir.
2.
Kan Örnekleri Alım Kuralları:
2.1.
asta en az 15 dakika kadar rahat bir pozisyonda olmalıdır. Kol omuz
H
hizasında düz durmalıdır.
Fistül, damar grefti uygulanmış ya da mastektomili meme tarafındaki
kol, ödemli ve skarlı bölgeler, hematom, kan transfüzyonu ile IV sıvı
tedavisi uygulanan kolda üst seviyeler zorunlu kalınmadıkça venöz
kan alımı için uygun değildir.
Hematom oluşabileceğinden hastanın kolu kesinlikle bükülmemelidir.
Hem geniş hem de yüzeye yakın damar seçilmelidir.
Hastaya IV infüzyon yapılıyorsa infüzyona 5 dakika ara verildikten
sonra veya mümkünse diğer koldan kan alınmalıdır.
Turnike, kan alınacak damardan yaklaşık 10 cm yukarı bağlanır.
Turnike en fazla bir dakika uygulanmalıdır ve iğne damara girdikten
sonra hemen gevşetilmelidir.
Kan, enjektör ile alınmış ise, hemoliz olmaması için iğne çıkarıldıktan
sonra yavaşça ve tüp kenarından kaydırarak tüpe boşaltılmalıdır.
Damara girilmeden önce yumruk açılıp kapatılmamalıdır; bu hareket,
plazma potasyum, fosfat ve laktat konsantrasyonlarını artırır.
Önce katkı maddesiz, sonra katkı maddeli tüplere kan alınmalıdır.
Açlık gerektiren testler için 8-12 saat açlık gerekir.
İlaç tedavisinin sürdüğü durumlarda örneğin alınması sabah ilaç alımından önce yapılmalıdır.
Kan alımı esnasında hasta yatar veya oturur pozisyonda olmalıdır.
Prognoz izlenmesi için istenen testlerle ilgili kan örnekleri hastadan
her zaman aynı pozisyonda alınmalıdır.
İğne ucu mümkün olduğu kadar geniş seçilmelidir.
Turnike kolda 30 saniyeden fazla sıkılı kalmamalıdır.
Turnike iğnenin başarılı bir şekilde damara yerleştirilmesinden sonra
çözülmelidir.
Enjektör ile kan alımı esnasında kanın tüpe kuvvetli aspirasyonundan
kaçınılmalıdır.
Antikoagülan içeren vakumlu tüplere kan alımı sırasında kanın işaretli çizgiye kadar dolmasına özellikle dikkat edilmelidir.
Antikoagülan içeren tüplere kan alındıktan sonra tüp yavaşça alt üst
edilerek özenle karıştırılmalıdır.
Kesinlikle çalkalama yapılmamalıdır.
Tıkanmaması için heparinize edilen kateterlerden koagülasyon testleri için kan alınmamalıdır.
Hemolizli örnek kesinlikle kabul edilmez.
Koagülasyon testleri için alınan sitrat plazma örneği en geç 2 saat
içerisinde test edilmelidir. Bu nedenle etiket üzerine örnek alınış saati
not edilmelidir.
2.2.
2.3.
2.4.
2.5.
2.6.
2.7.
2.8.
2.9.
2.10.
2.11.
2.12.
2.13.
2.14.
2.15.
2.16.
2.17.
2.18.
2.19.
2.20.
2.21.
2.22.
2.23.
3.
Kan Örneklerinin Korunması:
Kan alımı sonrasında numune direk olarak güneş ışığı almayacak şekilde
pıhtılaşma süreci bitene dek oda ısısında bekletilir. Bu süre genellikle 20-25
49
Hematoloji
50
www.tyih.gov.tr
dakika kadardır. Bu süre sonrası serumun santrifüj ile pıhtıdan ayrılması gerekir. Örneğin tam kan, sitratlı tam kan,EDTA’lı tam kan olarak uzun süre bekletilmesi, örnekteki elektrolit konsantrasyonlarında,enzimlerin aktivitesinde,
hematoloji ve pıhtılaşma parametrelerinde çeşitli değişikliklere yol açar.
4.
Kan Örnekleri vermeden Önce Dikkat Edilmesi
Gereken Konular:
4.1. Günlük biyolojik ritim, egzersiz, açlık, diyet, ilaç alınması veya sigara
kullanılması birçoklaboratuar tetkikini etkilemektedir. Bu nedenle, laboratuar tetkikleri için SABAH KANVERİLMESİ önerilir.
4.2. Fiziksel aktivitenin testler üzerine kısa ve uzun vadeli etkileri vardır.
Bu nedenle tetkik için hastanemize gelmeden önce ağır ve zorlayıcı
egzersizden kaçınılmalıdır, kan vermedenönce YARIM SAAT KADAR
DİNLENMİŞ olmanız önerilir.
4.3. Genel olarak tüm testler için 10 – 12 SAATLİK AÇLIK sonrası kan verilmesi laboratuarımız tarafından önerilmektedir. Test için kan vermeye
gelmeden önceki gece saat 21:00’den sonra SU HARİÇ HİÇBİR ŞEY
YEMEYİNİZ. İhtiyaç duyduğunuz miktarda su alabilirsiniz. Laboratuar
testlerimize bir etkisi olmayacaktır. BU SURE BOYUNCA SİGARA,ÇAY
ve KAHVEDEN SAKININIZ.
4.4. Birçok ilaç laboratuar testlerini değişik biçimlerde etkileyebilmektedir. Kullandığınız ilaçlar hakkında doktorunuzdan bilgi isteyiniz.
Düzenli kullandığınız ilaçlar var ise, doktorunuz almamanızı söylemediği sürece kesinlikle günlük düzeninizi bozmaksızın ilaçlarınıza
devam ediniz.
4.5. Ayrıca kanın hemolizli (kırmızı kan hücrelerinin parçalanmış olması)
bulanık, (yüksek şilomikron düzeyi) ve ikterik (yüksek bilirubin düzeyi)
olması laboratuarımızda yapılan tüm testlerin ölçümünü etkileyeceğinden sonuçların bu özellikler göz önünde bulundurularak değerlendirilmesi gerekmektedir.
Bu nedenlerle hastalara önerilerimiz;
• Hematolojik laboratuar tetkikleri için 10 – 12 saatlik açlık sonrası sabah
kan verilmesi
• Tetkik için hastanemize gelmeden önce ağır ve zorlayıcı egzersizden
kaçınılması,
• Kan vermeden önce yarım saat kadar dinlenilmesi
• Gece saat 21:00’den sonra su hariç hiçbir şey yenilip içilmemesi
• Düzenli kullanılan ilaçlar var ise doktora danışılması gerekmektedir.
D.
HEMATOLOJİ LABORATUVARI’NDA TEST SONUÇLARINA
ETKİ EDEN FAKTÖRLER:
Güvenilir ve tıbbi açıdan değerlendirilebilir sonuç elde edebilmek için sadece doğru transport ve doğru analiz yeterli değildir. Analiz sonuçlarını etkileyen faktörler Tablo 1’de verilmiştir.
51
Değişmeyen faktörler
Değişen faktörler
Endojen faktörler
Eksojen faktörler
Cinsiyet
• Irk
• Kalıtım
Beslenme
• Alkol
• Vücut ağırlığı
• Kas dokusu
• Aktivite
• Pozisyon
• Günlük ritm
• İlaçlar
• Gebelik
Cinsiyet
• Irk
• Kalıtım
• Beslenme
• Alkol
• Vücut ağırlığı
• Kas dokusu
• Aktivite
• Pozisyon
• Günlük ritm
• İlaçlar
• Gebelik
Farmakoterapi
• Antikoagülanlar
• Bakteriyel
kontaminasyon
E.
HEMATOLOJİ LABORATUARI ÖRNEK ALIM TÜPLERİ:
1.
Mor ve pembe kapaklı K2EDTA’lı tüp:
Mor ve Pembe Kapaklı Tüp(EDTA’lı)lerle; Hemogram, Retikülosit, Förmül lökosit, Kan Grubu, Cross-match, Direkt Coombs, İndirekt Coombs testi çalışılır.
1.1.
1.2.
1.3.
1.4.
4 mL tam kan mor ve pembe kapaklı EDTA’lı tüplere alınır. Tüplerin
içerisinde pıhtı oluşmaması için kan alınır alınmaz tüp 5-6 kez yavaşca
alt üst edilerek karıştırılır.
Çalkalama işleminden kesinlikle kaçınılmalıdır.
Kan alımı esnasında kanın işaretli çizgiye kadar doldurulmasına özellikle dikkat edilmelidir.
Kan tam olarak tüp üzerindeki işaretli çizgiye kadar alınmamış veya
tüpün içerisinde pıhtı oluşmuş ise yeniden örnek alınmalıdır!
Hematoloji
Tablo 1: Analiz sonuçlarını etkileyen faktörler
52
2. Laboratuvar Test Rehberi
www.tyih.gov.tr
Mavi kapaklı sitratlı tüp:
Mavi Kapaklı Tüp(Sitratlı)lerle; PT, aPTT, Fibrinojen, D-Dimer, Koagülasyon
Faktörleri(FII, FV, FVII, FVIII, FIX, FX, FXI, FXII, FXIII), Kollajen-ADP, KollajenEpinefrin, Protein C, Protein S, ATIII, TT, Lupus Antikoagülanı, VWF:Ag ve
VWF:RiCoF, Antifaktör Xa çalışılır.
1.1. Kan örneği 9:1 oranında sodyum sitrat içeren mavi kapaklı tüplere alınır.
1.2. Venöz kan alımı esnasında damara ilk seferde zorlamadan girilmeli,
turnike çok sıkı olmamalıdır. Eğer kan yavaş ve zorlama ile geliyor ise
diğer koldan tekrar doğru kan örneği alınmalıdır.
1.3. Kan örneğinin sodyum sitrat ile karışabilmesi için tüpler işaretli çizgiye kadar tam olarak doldurulmalı ve 5-6 kez çok yavaşça altüst edilerek kanın antikoagülan ile tam teması sağlanmalıdır.
1.4. Alınan kan örneği 2000 x g’de 15 dakika oda ısısında santrifüj edilerek trombositten fakir plazma elde edilmelidir. Daha düşük santrifüj
hızı ve zamanında trombositler plazmada kalarak F IV’ü plazmaya verirler ve pıhtılaşma analizinin yanlış çıkmasına yol açabilirler.
3.
Siyah Kapaklı Tüp(Sitratlı):
Siyah Kapaklı Tüp(Sitratlı)lerle; Sedimantasyon testi çalışılır.
53
3.1. Kan örneği siyah kapaklı tüplere işaretli çizgiye kadar alınır.
3.2. Tüp kan örneğinin sitrat ile teması için 5-6 kez çok yavaşça altüst edilir.
HEMATOLOJİ LABORATUVARINA ÖRNEKLERİN TRANSFERİ
VE BURADA AYRIŞTIRILMASI:
Polikliniklerden, İlk Müdahale ve yataklı birimlerden alınan tüm kan örnekleri testlere göre barkod etiketleri yapıştırılmış uygun tüplerde, Pnömatik sistem ile ilgili laboratuvarın terminaline bekletilmeden gönderilir. Pnömatik
sistemle ilgili laboratuvarın terminallerine ulaşan kan örnekleri, laboratuvar
teknisyenlerince düzenli olarak toplanır ve testlere göre gruplanır. Testlere
göre gruplanmış kanlar, numune Kabul Kriterleri’ne göre uygunluğu kontrol edilir. Uygun örnekler bekletilmeden Laboratuvar Bilgisayar Sistemine
test girişi yapılır. Uygun olmayan örneklerin ise Laboratuvar Bilgisayar
Sistemine programı üzerinden de reddi gerçekleşir. Örneklerin Laboratuvar
Bilgisayar Sistemine girişlerinin yapılması Laboratuvara giriş saati kayıt
altına alınmasını sağlar.
Elden getirilen tüm kan örnekleri laboratuvar teknisyenleri tarafından
örnek kabul red kriterleri doğrultusunda barkot okuyucudan geçirilerek
Laboratuvar Bilgisayar Sistemine girişi yapılır.
Kan örnekleri laboratuvara gelince, Laboratuvar Bilgisayar Sistemine girişi
kontrol edilir. Laboratuvar Bilgisayar Sistemin’den yapılan test isteklerine
bakılarak örnek kabının uygunluğu, örnek miktarı (tüpteki işaretli çizgiye
kadar alınıp alınmadığı), pıhtılaşma, barkodlama vb. kontrolü yapılır.
Kabul edilen örneklerden serum veya plazmada çalışılacak testler için olanlar santrifüj edilir. Santrifüj süresi ve hızı testlere göre değişiklik gösterebilir.
Santrifüj sonrası hemolizli, aşırı lipemik ve ikterik olan örnekler çalışılmaz.
Hastadan tekrar kan alınması için kan alma birimi, acil veya servisler bilgilendirilir. Ayrıca Laboratuvar Bilgisayar Sisteminde hasta sonuç sayfasına
numune red sebebi belirtilir.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Rutin ve acil hemogram testleri için örnekler K2EDTA’lı vakumlu tüplere alınır. Numuneler en geç 30 dakika İçerisinde ilgili laboratuvara
gönderilir.
Vücut sıvısında çalışılacak parametreler için alınacak numune, EDTA’lı
tüplere alınır ve laboratuvara gönderilir.
Koagülasyon testleri için numune 13x75 mm.lik % 3,2’lik 4,5 ml.lik
sodyum sitratlı tüplere alınır ve numuneler en geç 30 dakika içinde
ilgili laboratuvara gönderilir.
Sedimantasyon hızı testi için numuneler, %3,2’lik 1,28 ml.lik sitratlı
tüplere (siyah kapaklı) alınarak laboratuvara gönderilir.
Sıvı numunelerini içeren tüpler sporlara dizilerek sepetler içinde ve Kan
torbaları uygun taşıma arabalarında laboratuvara transfer edilmelidir.
Getirilen numuneler, ilgili laboratuvar sorumlusuna barkod etiketleri
barkod okuyucuda okutularak teslim edilir.
Hematoloji
F. TÜRKİYE YÜKSEK İHTİSAS HASTANESİ
54
G.
HEMATOLOJİ LABORATUVARI ÖRNEK KABUL
VE RET KRİTERLERİ:
1.
Hematoloji Laboratuvarı Örnek Kabul Kriterleri:
www.tyih.gov.tr
1.1. Testlere uygun vakumlu tüplere (enjektörle alınmayacak) veya uygun
kaplara alınmış olan numuneler kabul edilir.
1.2. Hemolizli olmayan numuneler kabul edilir.
1.3. Pıhtılı olmayan numuneler kabul edilir.
1.4. Yeterli miktarda alınmış olan numuneler (tüpün yarıdan fazlası dolu
olacaktır) kabul edilir.
1.5. Her bir numune için hastane otomasyon sistemine yeni girilen ve
yeni barkod etiketi kesilen numuneler kabul edilir. Barkod kesimi ile
numune kabulü arasındaki süre 30 dakikayı geçmemelidir.
1.6. Numuneler hastadan alındıktan ve barkod etiketleri kesildikten sonra
acil testler için en geç 30 dakika içinde gönderilen numuneler kabul
edilir.
1.7. Barkod etiketleri silik ve yırtık olmayan, barkod etiketi tüpün etiketi
üzerine denk gelecek şekilde düzgün yapıştırılmış olan numuneler
kabul edilir.
2.
Hematoloji Laboratuvarı Örnek Ret Kriterleri:
2.1. H
asta adı ve soyadının bulunmadığı, örnek tanımının yapılmadığı, hatalı yapıldığı veya istem formu ile örnek kabındaki bilgilerin uyumsuz
olduğu durumlarda numune kabulü yapılmaz. Ayrıca barkodu olmayan numuneler laboratuvara kabul edilmez. Sistem arızası olduğunda, servis sorumlusunun laboratuvarı bilgilendirmesi dahilinde acil
testler çalışılır.
2.2. Belirtilen çizgiden az veya çok alınmış ve uygun tüplere alınmayan
numuneler laboratuvara kabul edilmez; servis ve polikliniklerden
yeni numune istenir.
2.3. Hemolizli kanlar laboratuara kabul edilmez.
2.4. Lipemik, ikterik numuneler geldiğinde Laboratuvar
Bilgisayar
Sisteminin açıklama kısmında belirtilir.
2.5. Tüp içindeki numune miktarı yeterli değilse numune kabul edilmez.
2.6. Pıhtılı numuneler kabul edilmez.
2.7. Laboratuvara uygun transfer koşullarında gelmeyen örnekler kabul
edilmez.
2.8. Önerilen sürelerin dışında bekletilmiş örnekler laboratuvara kabul
edilmez.
2.9. Bir başka materyalle kontamine örnekler (heparin bulaşmış sitratlı
kan gibi) reddedilir.
2.10. Hastadan alındıktan ve barkod etiketleri kesildikten sonra acil testler
için en geç 30 dakika içerisinde gönderilmemiş numuneler reddedilir.
2.11. Barkot etiketleri silik ve yırtık numuneler, barkod etiketi tüpün etiketi
üzerine düzgün şekilde yapıştırılmamış olan numuneler reddedilir.
H.
HEMATOLOJİ LABORATUVARINDA ÇALIŞILAN TESTLER:
1. Analiz:
Cihazları kullanarak yapılan analizlerden önce cihazların kontrolü ve “internal kalite kontrol” çalışmaları gerçekleştirilir. Sonuçlar kabul edilebilir
değerlerde ise hasta örnekleri çalışılmaya başlanır. Sonuçlar “geçersiz” olarak değerlendirilirse çalışma başlatılmaz ve cihaz ile ilgili bakım ve kalibrasyonlar gerçekleştirilir. Cihaz kontrolleri tamamlandıktan sonra, hasta
örnekleri çalışılır. Cihazlar tamamladığı analizlerin sonuçlarını otomatik
olarak Laboratuvar Bilgisayar Sistemine gönderir. Laboratuvar Bilgisayar
Sisteminde hastaların tüm sonuçları toplanır, bu sonuçlar değerlendirilir,
uygun bulunan sonuçlar onaylanır. Uygun olmayan testler, sebebi araştırılarak (numunenin göz ile değerlendirilmesi, vb) yeniden çalışılır. Acil örnekler rutinden ayrı olarak hemen çalışılır ve analiz sonuçları bekletilmeden onaylanır. Panik değerler listesine ait bir test sonucu bulunursa, analiz
süreci gözden geçirilerek test tekrarlanır. Tekrar sonuçları da panik değer
listesinde ise, testi isteyen hekime bilgi verilir. Test sonucu hastanın kliniği
ile örtüşmüyorsa hastadan yeni örnek alınarak analiz tekrarlanır. Üyesi olduğumuz eksternal kalite kontrol programının belirlediği takvim günlerinde
program dahilinde olan testler için eksternal kalite kontrol serumları hasta
testleriyle birlikte çalışılır.
2.
Testlerin Sonuç Teslim Süreleri:
Hematoloji Laboratuarında, cihazlardan çıkan test sonuçları bilgisayar ortamında laboratuar teknisyeni tarafından kontrol edilerek test sonuçlarının alt onayları yapılır. Teknisyen tarafından alt onayı yapılan test sonuçları sorumlu uzman tarafından kontrol edilerek onaylanır ve HİS’e aktarılır.
Böylece testi isteyen hekim, sonuçları kendi bilgisayar ekranından görebilir,
istenirse test sonuçları rapor halinde de verilebilmektedir.
Hematoloji laboratuarında yapılan testlerin sonuçlarının verilmesiyle ilgili
bilgiler aşağıda belirtilmiştir.
2.1. Hematoloji laboratuarında çalışılan tüm hematolojik testler, koagülasyon testleri ve transfüzyon uygunluk testlerinin sonuçları aynı gün
içinde en geç saat 14.30’a kadar hastane bilgisayar sistemi ile istem
yapan doktora iletilir.
2.2. Acil laboratuarında çalışan testlerin sonuçları hastane bilgisayar sistemi ile 60 dakika içinde istem yapan doktora iletilir.
2.3. Spesifik koagülasyon test sonuçları laboratuara geldikten sonra iki
hafta içinde hastane bilgisayar sistemi ile istem yapan doktora iletilir.
Gerekli durumlarda hastaların test sonuçları laboratuar ve poliklinik
sekreterliğinden yazdırılarak rapor halinde de verilebilmektedir.
2.4. Panik değerde olan test sonuçları klinik hastalarında ilgili hekime
veya klinik sorumlu hemşiresine, poliklinik hastalarında ise istemi
yapan hekime veya poliklinik sorumlu hemşiresine en kısa zamanda
55
Hematoloji
56
www.tyih.gov.tr
telefonla bildirilir. Ayrıca panik değer testleri istem yapan hekimin
dikkatini çekmesi için hastane bilgisayar sistemine koyu pembe renkle gösterilir.
2.5. Hematoloji Laboratuarı Sonuçları Hastanemiz Web sayfasında laboratuar sonuçları bölümünden hastaya ait iki kimlik tanımlayıcısı ile
de ulaşılabilinir.
2.6. Laboratuar sonuç verme süreleri olağandışı durumlarda bazen
değişebilir(yetersiz ve yanlış numuneler, otomasyon problemleri vb).
3.
Referans Aralığı:
Testler için belirtilen referans aralığı sağlıklı bireylerden elde edilen değerlerin %95’ini içeren grubu temsil eder ve test sonucunu değerlendirmek
için genel bir baz oluşturur.Çeşitli faktörlere bağlı olarak bu değerler hastadan hastaya varyasyonlar gösterebilir. Analiz yönteminin değiştiği durumlarda metoda bağlı olarak referans aralığı da değişebilir.
4. HEMAOLOJİ LABORATUARINDA ÇALIŞILAN TESTLER
TEST ADI
CBC, TAM KAN SAYIMI
SİNONİM
CBC, Hemogram
KLiNiK KULLANIM ALANI
Hematolojik hastalıklar, hemorajiler, akut ve kronik enfeksiyonlar, ameliyat öncesi vb. durumlarda kullanılır.
Hastanın genel sağlık durumu hakkında bilgi verir.
NUMUNE KABI
Mor kapaklı EDTA’lı tüp, Tüpteki işaretli yere kadar kan
alınmalıdır
NUMUNE TÜRÜ
EDTA’lı Tam Kan
NUMUNE MİKTARI
4 ml
TRANSPORT SICAKLIĞI
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
Her gün
SONUÇ VERME ZAMANI
Aynı gün
NUMUNE RED SEBEBİ
Örnek miktarının tüpün üzerinde belirtilen düzeyde olmaması, örneğin pıhtılı ve/veya hemolizli olması, uygun
tüpe kan alınmaması
METOD
Tam kan Sayım Cihazı
SAKLAMA ŞARTLARI
4°C 24 Saat
REFERANS ARALIKLARI
Sonuç raporunda belirtiliyor
İLİŞKİLİ TESTLER
Periferik yayma, Hemoglobin, Hematokrit, RBC, WBC,
Trombosit sayımı
TEST ADI
PERİFERİK YAYMA BOYAMA
SİNONİM
Formül Lökosit
Eritrosit, Lökosit ve Trombosit morfolojisinin eğerlendirilmesinde kullanılır
NUMUNE KABI
Mor kapaklı EDTA’lı tüp, tüpteki işaretli yere kadar kan
alınmalıdır.
NUMUNE TÜRÜ
EDTA’lı Tam Kan
NUMUNE MİKTARI
4 ml
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
Her gün
SONUÇ VERME ZAMANI
Aynı gün
NUMUNE RED SEBEBİ
Pıhtılı ve/veya hemolizli olması, uygun tüpe kan alınmaması
METOD
Wright – Giemsa boyama
SAKLAMA ŞARTLARI
4°C 24 Saat
REFERANS ARALIKLARI
Periferik yayma, Hemoglobin, Hematokrit, RBC,
WBC,Trombsit sayımı
57
Hematoloji
58
TEST ADI
www.tyih.gov.tr
RETİKÜLOSİT SAYIMI
SİNONİM
Retikülositler, kemik iliğinden periferik dolaşıma salınmış immatür çekirdeksiz eritrositlerdir. Eritropoezi artırdığı durumlar ve anemilerin tedavisi sırasında retikülosit
sayısı artarken, aplastik anemi, renal hastalıklar, kronik
hastalık anemisi, megaloblastik ve demir eksikliği anemisinde retikülosit sayısı düşer.
NUMUNE KABI
Mor kapaklı EDTA’lı tüp, tüpteki işaretli yere kadar kan
alınmalıdır
NUMUNE TÜRÜ
EDTA’lı Tam Kan
NUMUNE MİKTARI
4 ml
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
Her gün
SONUÇ VERME ZAMANI
Aynı gün
NUMUNE RED SEBEBİ
Pıhtılı ve/veya hemolizli olması, uygun tüpe kan alınmaması
METOD
Flow sitometrik
SAKLAMA ŞARTLARI
4 C 2-3 gün
REFERANS ARALIKLARI
Periferik yayma, Hemoglobin, Hematokrit, RBC, WBC,
Trombsit sayımı
TEST ADI
SEDİMENTASYON
SİNONİM
ESR
İnflamatuar hastalıklar, akut ve kronik enfeksiyonlar,
temporal arterit, maligniteler, romatoid hastalıklar, otoimmün hastalıkların tanı ve takibinde kullanılır.
NUMUNE KABI
Siyah kapaklı tüp
NUMUNE TÜRÜ
Sitratlı tam kan
NUMUNE MİKTARI
Tüpün üzerindeki işaretli yere kadar
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
Her gün
SONUÇ VERME ZAMANI
Aynı gün
NUMUNE RED SEBEBİ
Pıhtılı, lipemik, hemolizli, uzun süre beklemiş numuneler
Tüpteki kan miktarının gerekenden az yada fazla olması
METOD
Westergren (kapalı sistem)
SAKLAMA ŞARTLARI
Elde edilen plazma oda ısısında (20±5°C) de en fazla 8
saat saklanabilir.
REFERANS ARALIKLARI
CRP, ANA, RF
59
Hematoloji
60
www.tyih.gov.tr
TEST ADI
PROTROMBİN ZAMANI
SİNONİM
PT-INR
PT ekstrinsik koagülasyon yolunun taranmasında kullanılır.Temel olarak faktör VIIa ve doku faktöründen faktör
Xa oluşturabilme kapasitesini ölçmektedir. Genellikle
oral antikoagülan tedavisinin izlenmesinde kullanılır.
Uzamış PT değerlerine yol açan faktörler: Faktör II,V,VII
ve X eksikliği, K vitamini antagonistleri ile tedavi, yenidoğanda hemorajik hastalık, intestinal reabsorbsiyon
bozuklukları, karaciğer hastalığı, fibrinoliz, disfibrinojenemi, DIC, dolaşımdaki inhibitörler. Uzamış PT: oral
antikoagülan kullanımı, faktör eksikliği, dolaşımdaki
inhibitörler nedeniyle olabilir. Eğer PT uzaması vitamin
K eksikliğine bağlı ise vitamin K yüklenmesinden 12- 24
saat sonra PT normal veya daha düşük seviyelere iner.
PT uzamasının kazanılmış nedenleri kalıtsal nedenlerden daha yaygındır. Karaciğer disfonksiyonu, vitamin K
eksikliği, varfarin kullanımı, DİC, heparin, hüridin, spesifik
faktör inhibitörleri ve lupus antikoagülanları kazanılmış
neden iken FVII,II,V,X, veya fibrinojen eksikliği herediter
nedenler arasında yer alır.
NUMUNE KABI
Sitratlı mavi kapaklı tüp
NUMUNE TÜRÜ
Sitratlı plazma
NUMUNE MİKTARI
4.5 ml
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
Her gün
SONUÇ VERME ZAMANI
Aynı gün
NUMUNE RED SEBEBİ
Oda ısısında 2 saatten fazla beklemiş, hemolizli pıhtılı
heparinli numuneler, uygun olmayan kan antikoagülan
oranları.
METOD
Koagülometrik
SAKLAMA ŞARTLARI
Komadin türevi kullanan hastalarda tedavi 2 hafta önce,
heparin kullanımında ise 2 gün önceden kesilmelidir.
REFERANS ARALIKLARI
APTT, Fibrinojen, Koagülasyon faktörleri
TEST ADI
AKTİVE PARSİYEL TROMBOPLASTİN ZAMANI
SİNONİM
aPTT
APTT intrensek koagülasyon yolunun (faktör XII,XI,V,ıx)
taranmasında kullanılan genel bir koagülasyon testidir.
Heparin tedavisini takibi, hemofili A, B taramasında
kullanılır. Eğer PT normal ise Faktör VIII, IX, XI ve XII‘de
bozukluk görülebilir. Bu faktörlerde normal ise :prekallikrein ve HMW kininojen bozukluğu ve dolaşımda
inhibitör olabilir. Uzamış aPTT; heparin ve antikoagülan
kullanımı, faktör eksikliği, lupus antikoagülan ve dolaşan
inhibitörler nedeniyle olabilir.
NUMUNE KABI
NUMUNE TÜRÜ
Sitratlı plazma
NUMUNE MİKTARI
4.5 ml
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
Her gün
SONUÇ VERME ZAMANI
Aynı gün
NUMUNE RED SEBEBİ
oranları.
METOD
Koagülometrik
SAKLAMA ŞARTLARI
Hasta eğer heparin kullanıyor ise bir sonraki dozdan 1
saat önce numune alınmalıdır. Heparin kullanılan koldan
kan alınmamalıdır.
REFERANS ARALIKLARI
PT, Fibrinojen, Koagülasyon faktörleri, lupus antikoru,
trombosit sayımı
61
Hematoloji
62
www.tyih.gov.tr
TEST ADI
TROMBİN ZAMANI
SİNONİM
TT, Trombin pıhtılaşma zamanı
Plazmaya trombin ekleyerek pıhtı oluşumuna kadar geçen süre ölçülmektedir. Hipofibrinojenemi, disfibrinojenemi benzeri fibrinojen bozukluklarında, heparin benzeri
antikoağülanların varlığının belirlenmesi ve streptokinaz
tedavisinin takibinde kullanılır.
NUMUNE KABI
NUMUNE TÜRÜ
Sitratlı plazma
NUMUNE MİKTARI
4.5 ml
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
15 günde bir
SONUÇ VERME ZAMANI
15 günde bir
NUMUNE RED SEBEBİ
oranları.
METOD
Koagülometrik
SAKLAMA ŞARTLARI
Testin hassasiyeti bakımından alınan numune en kısa
zamanda laboratuvara ulaştırılmalıdır. Çünkü numune
en kısa sürede santrifüj edilip plastik tüpe aktarılması
gerekmektedir.
REFERANS ARALIKLARI
Sonuç raporunda belirtiliyor.
APTT, PT, Fibrinojen, Von Willebrant Faktör
TEST ADI
FİBRİNOJEN
SİNONİM
Faktör 1
Fibrinojen, trombin tarafından fibrine dönüştürülen bir
plazma proteinidir. Karaciğerde sentezlenir ve akut faz
reaktanıdır. Fibrinojen eksikliğinde PT, aPTT testlerinde
uzama olur.
NUMUNE KABI
NUMUNE TÜRÜ
Sitratlı plazma
NUMUNE MİKTARI
4.5 ml
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
Her gün
SONUÇ VERME ZAMANI
Aynı gün
NUMUNE RED SEBEBİ
oranları.
METOD
Koagülometrik
SAKLAMA ŞARTLARI
D-Dimer yükselmiş hastalarda fibrinojen daha düşük
saptanır. Azalmış hepatik senteze bağlı olarak karaciğer
hastalıklarında, düzeyleri düşer, DİC’te tüketimle fibrinojen azalır. Akut faz reaksiyonları ve gebelikte fibrinojen
artar.
REFERANS ARALIKLARI
APTT, PT, D-Dimer, Koagülasyon faktörleri, TT
63
Hematoloji
64
www.tyih.gov.tr
TEST ADI
D-DİMER
SİNONİM
Fibrin Yıkım Ürünleri
Bir fibrin yıkım ürünü olan D-Dimer, fibrinin plazmin
tarafından yıkılması ile oluşur. Derin ven trombozu, pulmoner emboli ve dissemine intravasküler koagülasyonda, akut miyokard enfaktüsünde D-Dimer yükselir. Operasyon sonrası dönem, yara iyileşmesinde, kronik böbrek
yetmezliğinde, malignitelerde de D-Dimer yükselebilir.
Dolaşan romatoit faktör varlığında yalancı pozitif sonuçlar olabilir. D-Dimer ve fibrin yıkım ürünleri koagülasyon
ve fibrinolitik sistemlerin aktive olduğu durumlarda
yükselebilir.
NUMUNE KABI
NUMUNE TÜRÜ
Sitratlı plazma
NUMUNE MİKTARI
4.5 ml
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
Her gün
SONUÇ VERME ZAMANI
Aynı gün
NUMUNE RED SEBEBİ
oranları.
METOD
İmmünotürbidiametrik
SAKLAMA ŞARTLARI
15-25 C 4 saat, 2-8 C 8 saat
REFERANS ARALIKLARI
APTT, PT, Fibrin Yıkım ürünleri, Fibrinojen, Trombosit
Sayımı
TEST ADI
ANTİTROMBİN III
SİNONİM
AT III, Heparin Kofaktör
AT III pıhtılaşma sisteminde trombin, faktör IX a,Xa,XI
a,XII a’yı inhibe eder. Etkisi heparinle ve heparin sülfatla artar. Eksikliği tromboza neden olmaktadır. Homozigot
eksikliği nadir olup yaşamla bağdaşmaz. İki tip eksikliği
vardır. TipI (kanditatif), TipII a,b,c (kalitatif). Akut trombozda tüketime bağlı olarak düşük bulunabilir. Karaciğer hastalığında, nefrotik sendromda, DIC, L-asparajinaz, heparin
kullanımında ATIII düzeyi düşük bulunur. Kişisel veya
ailesel trombolitik hastalık hikayesi olanlarda heparin
tedavisi yetersizliğinde ATIII seviyesine bakılır. Trombozdan sonraki akut dönemde tüketime bağlı olarak düşük
bulunur. Bu nedenle akut dönem geçtikten (6 ay sonra )
ölçülmelidir.
NUMUNE KABI
NUMUNE TÜRÜ
Sitratlı plazma
NUMUNE MİKTARI
4.5 ml
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
Her gün
SONUÇ VERME ZAMANI
Aynı gün
NUMUNE RED SEBEBİ
oranları.
METOD
Kromojenik
SAKLAMA ŞARTLARI
REFERANS ARALIKLARI
APTT, PT, PT 20210, Koagülasyon faktörleri, D-Dimer,
Fibrinojen, Homosistein, Lupus antikoagülan, Protein C,
Protein S, Faktör V Lieden
APTT, PT, D-Dimer, Koagülasyon faktörleri, TT
65
Hematoloji
66
TEST ADI
www.tyih.gov.tr
MİKS TEST
SİNONİM
Hastanın PT, aPTT uzamasını faktör yada inhibitör kaynaklı olup olmadığının belirlenmesinde kullanılır. İnkübasyonlu yada inkübasyonsuz çalışılır.
NUMUNE KABI
NUMUNE TÜRÜ
Sitratlı plazma
NUMUNE MİKTARI
4.5 ml
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
Her gün
SONUÇ VERME ZAMANI
Aynı gün
NUMUNE RED SEBEBİ
oranları. Hasta heparin kullanıyorsa bir sonraki dozdan
1 saat önce örnek alınmalıdır. Heparin uygulanan koldan
kan alınmamalıdır
METOD
Koagülometrik
SAKLAMA ŞARTLARI
Uzamanın normal değerlere yaklaşıp yaklaşmadığına
bakılır
REFERANS ARALIKLARI
APTT, PT, Lupus antikoagülan
Sayımı
TEST ADI
PROTEİN C AKTİVİTESİ
SİNONİM
PC Fonksiyonel
Protein C, K vitaminine bağlı olarak karaciğerde sentezlenir. Endotel yüzeydeki trombomodülün ile trombinin
birleşmesi sonucu protein C, aktive protein C’ye dönüşür.
Aktive protein C, Protein S yardımıyla F Va ve FVIII a’nın
prokoagülan aktivitelerini inhibe ederek koagülasyonun
düzenlenmesine rol oynar. Tip I (kanditatif) ve Tip II (kalitatif) eksikliği mevcuttur. Eksikliği tromboza neden olur.
Akut trombozda tüketime bağlı olarak düşük bulunur.
Vitamin K eksikliği, oral antikoagülan tedavi, karaciğer
hastalıkları, Dissemine intravasküler koagülasyonda Protein C düzeyi düşer. Trombozdan sonraki akut dönemde
tüketime bağlı olarak düşük bulunur. Bu nedenle akut dönem geçtikten (6 ay sonra ) ölçülmelidir. Faktör VIII yüksekliğinde, FV Lieden mutasyonunda hatalı olarak düşük
bulunur. Lupus antikoagülan varlığında ise hatalı olarak
yüksek bulunur.
NUMUNE KABI
NUMUNE TÜRÜ
Sitratlı plazma
NUMUNE MİKTARI
4.5 ml
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
15 günde bir
SONUÇ VERME ZAMANI
15 günde bir
NUMUNE RED SEBEBİ
oranları. Heparin kullanıyor ise testten 2 gün önce kesilmelidir. Komadin türevi antikoagülan tedavi uygulayanlarda tedavi 2 hafta önce kesilmelidir.
METOD
Koagülometrik
SAKLAMA ŞARTLARI
REFERANS ARALIKLARI
Protrombin 20210, Koagülasyon faktörleri, Faktör V Lieden, Homosistein, Antitrobin aktivite
67
Hematoloji
68
www.tyih.gov.tr
TEST ADI
PROTEİN S AKTİVİTESİ
SİNONİM
PS, Protein S fonksiyonel
Protein S, K vitaminine bağlı olarak karaciğerde sentezlenir. Aktive PC nin kofaktörüdür. % 60 C4b’ye bağlı ,%40 ‘ı
serbest dolaşır. Aktif olan formu serbesttir. Sadece serbest
olan PS antikoagülan aktiviteye sahiptir. Konjenital PS
eksikliği olan hastalarda tromboz riski artar. Lupus antikoagülan varlığında, F VIII yüksekliğinde, Protein S hatalı
olarak düşük bulunur. Akut trombozda tüketime bağlı olarak düşük bulunur. Vitamin K eksikliği, oral antikoagülan
tedavi, heparin ve östrojen kullanımında, karaciğer hastalıklarında, DIC ve cerrahi operasyonlarda Protein S düzeyi
azalır. Trombozdan sonraki akut dönemde tüketime bağlı
olarak düşük bulunur. Bu nedenle akut dönem geçtikten
(6 ay sonra ) ölçülmelidir. Faktör VIII yüksekliğinde, FV Lieden mutasyonunda hatalı olarak düşük bulunur. Lupus
antikoagülan varlığında ise hatalı olarak yüksek bulunur.
NUMUNE KABI
NUMUNE TÜRÜ
Sitratlı plazma
NUMUNE MİKTARI
4.5 ml
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
15 günde bir
SONUÇ VERME ZAMANI
15 günde bir
NUMUNE RED SEBEBİ
oranları. Heparin kullanıyor ise testten 2 gün önce kesilmelidir. Komadin türevi antikoagülan tedavi uygulayanlarda tedavi 2 hafta önce kesilmelidir
METOD
Koagülometrik
SAKLAMA ŞARTLARI
REFERANS ARALIKLARI
Sayımı
TEST ADI
AKTİVE PROTEİN C REZİSTANSI
SİNONİM
APC-R
APC trombin ile protein C nin proteolitik aktivasyonundan üretilir. APC-resistansı APC ilavesini takiben hasta
plazmasının düşük antikoagülan cevabı ile karakterizedir.
Başlıca faktör V Leiden mutasyonuna bağlı olarak gelişen APC resistansının araştırılmasında tarama testi olarak
kullanılır. Venöz ve arteryel tromboembolik hastalık hikayesi olan kişilerin değerlendirilmesinde kullanılır. Güvenilir bir APC-R testi için hastanın aPTT düzeyleri normal
olmalıdır. Lupus antikoagülan varlığında, F VIII yüksekliği,
gebelik ve oral kontraseptif kullanımında yalancı APC resistansı görülmektedir.
NUMUNE KABI
NUMUNE TÜRÜ
Sitratlı plazma
NUMUNE MİKTARI
4.5 ml
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
15 günde bir
SONUÇ VERME ZAMANI
15 günde bir
NUMUNE RED SEBEBİ
oranları. Kumadin türevi antikoagülan kullanılan ilaç
kullananlarda tedavi 2gün önce kesilmelidir.
METOD
Koagülometrik
SAKLAMA ŞARTLARI
REFERANS ARALIKLARI
Faktör V Lieden, protrombin 20210, homosistein, lupus
antikoaglan, antitrombin aktivitesi
69
Hematoloji
70
www.tyih.gov.tr
TEST ADI
LUPUS ANTİKOAGÜLAN (TARAMA + DOĞRULAMA)
SİNONİM
PTT-LA, LA-DVV, dRVVT, Dilüe Russell viper venom
time
NUMUNE KABI
Lupus antikorları trombotik olaylar, tekrarlayan fetal kayıplar, trombositopeni ve çeşitli nörolojik bozukluklarla
ilgilidir. Diğer otoimmün hastalıklar, maligniteler, enfeksiyonlar, bazı ilaçların kullanımı sırasında da (fenotiazinler, kardiyak antiritmik ilaçlar) lupus antikoagülanları
bulunabilir. Bu hastalarda aPTT gibi fosfolipide bağımlı
in vitro pıhtılaşma testlerinde uzama olabilir.
NUMUNE TÜRÜ
NUMUNE MİKTARI
Sitratlı plazma
4.5 ml
ÇALIŞMA ZAMANI
Oda ısısı
SONUÇ VERME ZAMANI
15 günde bir
NUMUNE RED SEBEBİ
15 günde bir
METOD
oranları.
SAKLAMA ŞARTLARI
Koagülometrik
REFERANS ARALIKLARI
TEST ADI
FAKTÖR II
SİNONİM
Protrombin aktivitesi
Protrombin zamanı ile aynı test olarak değerlendirilmemelidir. Herediter protrombin yetersizliği oldukça nadir
görülen bir koagülasyon bozukluğudur. Otozomal resesif
geçiş gösteren bu bozuklukta değişik derecelerde kanamaya eğilim vardır. Bu kişilerde PT ve aPTT testlerinde
uzama gözlenir. Ayrıca K vitamini yetersizliği ve oral
antikoagülan protrombin düzelerini azaltır. Protrombin
düzeylerini yüksekliği ise protombin genindeki bir mutasyon sonucu gelişebilmekte ve tromboz riskini arttırmaktadır. Bu durumda hastada kardiyovasküler risk faktörleri de bulunuyorsa myokard enfarktüsü gelişme riski
yükselmektedir. %115 aktivitenin üzerindeki değerler risk
olarak kabul edilmektedir.
NUMUNE KABI
NUMUNE TÜRÜ
Sitratlı plazma
NUMUNE MİKTARI
4.5 ml
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
15 Günde bir
SONUÇ VERME ZAMANI
Aynı gün
NUMUNE RED SEBEBİ
Uygun olmayan kan/antikoagülan oranları, pıhtılı, hemolizli, heparinli numuneler.
METOD
Koagülometrik
SAKLAMA ŞARTLARI
Numune alındıktan sonra plazma hemoliz edilmeden
hemen ayrılmalıdır.
REFERANS ARALIKLARI
PT
71
Hematoloji
72
www.tyih.gov.tr
TEST ADI
FAKTÖR V
SİNONİM
Labil faktör, Proakselarin
Faktör V karaciğerde ve retiküloendotelyal sistemin hisitiyositlerinde sentezlenir. Faktör V eksikliğinde PT ve
aPTT testlerinde uzama olur. Gebelikte Faktör V düzeyi
artabilir. Akut karaciğer yetmezliğinde azalmış senteze,
DIC te ise artmış tüketime bağlı olarak Faktör V düzeyi
düşük bulunabilir. Faktör V düzeyi karaciğer hastalığı ile
K vitamini eksikliğinin ayırıcı tanısında da olarak kullanılabilir. Faktör V proteolitik inaktivasyonu çok duyarlıdır ve
ölçümlerde alancı düşüklükler görülür.
NUMUNE KABI
NUMUNE TÜRÜ
Sitratlı plazma
NUMUNE MİKTARI
4.5 ml
Soğukta
ÇALIŞMA ZAMANI
15 günde bir
SONUÇ VERME ZAMANI
15 günde bir
NUMUNE RED SEBEBİ
oranları.
METOD
Koagülometrik
SAKLAMA ŞARTLARI
REFERANS ARALIKLARI
Antitrombin, Protein C ve S, Homosistein, MTHFR mutasyon analizi
TEST ADI
FAKTÖR VIII
SİNONİM
Antihemofilik faktör A
Karaciğerde, endotelyal sentezlenir. İntrinsek yolun bileşenidir ve dolaşımda VWF bağlı dolaşır. Konjenital eksikliğinde X’e bağlı resesif geçişli hemofili A hastalığına
neden olur. aPTT uzar, PT normaldir. Faktör VIII akut faz
reaktanı da olup, Östrojen kullanımı, diabetes millitus,
stres ve egzersiz durumlarında yükselir. Risk değelendirilmesi yapıldıktan sonra heparin tedavisi testten 2 gün
önce kesilmelidir.
NUMUNE KABI
NUMUNE TÜRÜ
Sitratlı plazma
NUMUNE MİKTARI
4.5 ml
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
15 günde bir
SONUÇ VERME ZAMANI
15 günde bir
NUMUNE RED SEBEBİ
oranları.
METOD
Koagülometrik
SAKLAMA ŞARTLARI
REFERANS ARALIKLARI
PT, aPTT, Fibrinojen, VWF
73
Hematoloji
74
www.tyih.gov.tr
TEST ADI
FAKTÖR IX
SİNONİM
Antihemofilik faktör B, Christmas faktör
Karaciğerde sentezlenen K vitaminine bağımlı bir serum proteinidir. Konjenital eksikliğinde X’e bağlı resesif
geçişli hemofili B hastalığına neden olur. aPTT uzar, PT
normaldir. Akkiz FIX eksikliği ise oral antikoagülan kullanımı, şiddetli karaciğer hastalığı ve K vitamini eksikliğinde görüle bilir. Risk değerlendirilmesi yapıldıktan sonra
kumadin türevi antikoagülan kullanan hastalarda 2 hafta,
heparin tedavisinde ise testten 2 gün önce kesilmelidir.
NUMUNE KABI
NUMUNE TÜRÜ
Sitratlı plazma
NUMUNE MİKTARI
4.5 ml
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
15 günde bir
SONUÇ VERME ZAMANI
15 günde bir
NUMUNE RED SEBEBİ
oranları.
METOD
Koagülometrik
SAKLAMA ŞARTLARI
REFERANS ARALIKLARI
TEST ADI
FAKTÖR X
SİNONİM
Stuart faktör, Otoprotrombin C
Karaciğerde sentezlenen K vitaminine bağımlı bir serum
proteinidir. Konjenital eksikliğinde X’e bağlı otozomal resesif geçiş göstermektedir. aPTT, PT uzamıştır. Akkiz FX
eksikliği ise primer amiloidozis ile ilişkilidir. Ayrıca oral
antikoagülan ve K vitamini eksikliğinde Faktör X düzeyi
azalır. Risk değerlendirilmesi yapıldıktan sonra kumadin
türevi antikoagülan kullanan hastalarda 2 hafta, heparin
tedavisinde ise testten 2 gün önce kesilmelidir.
NUMUNE KABI
NUMUNE TÜRÜ
Sitratlı plazma
NUMUNE MİKTARI
4.5 ml
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
15 günde bir
SONUÇ VERME ZAMANI
15 günde bir
NUMUNE RED SEBEBİ
oranları.
METOD
Koagülometrik
SAKLAMA ŞARTLARI
REFERANS ARALIKLARI
75
Hematoloji
76
www.tyih.gov.tr
TEST ADI
FAKTÖR XI
SİNONİM
Plazma tromboplastin antesedan
Karaciğerde sentezlenir. Homozigot faktör XI eksikliği
olan hastalarda aPTT uzar. PT, trombosit sayısı ve trombosit fonksiyon testleri normaldir. Kazanılmış hastalık
karaciğer hastalıkları ve inhibitörlerle ilişkilidir. Risk değerlendirilmesi yapıldıktan sonra kumadin türevi antikoagülan kullanan hastalarda 2 hafta, heparin tedavisinde
ise testten 2 gün önce kesilmelidir.
NUMUNE KABI
NUMUNE TÜRÜ
Sitratlı plazma
NUMUNE MİKTARI
4.5 ml
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
15 günde bir
SONUÇ VERME ZAMANI
15 günde bir
NUMUNE RED SEBEBİ
oranları
METOD
Koagülometrik
SAKLAMA ŞARTLARI
REFERANS ARALIKLARI
TEST ADI
FAKTÖR XII
SİNONİM
Hageman Faktörü
Herediter faktör XII eksikliği olan hastaların çoğunda
kanama problemleri gözlenmezken, trombolik problemler daha sık görülür. Etkilenen kişilerde PT normal APTT
uzamıştır.
NUMUNE KABI
NUMUNE TÜRÜ
Sitratlı plazma
NUMUNE MİKTARI
4.5 ml
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
15 günde bir
SONUÇ VERME ZAMANI
15 günde bir
NUMUNE RED SEBEBİ
oranları.
METOD
Koagülometrik
REFERANS ARALIKLARI
77
Hematoloji
78
www.tyih.gov.tr
TEST ADI
FAKTÖR XIII
SİNONİM
Fibrin stabilize edici faktör
Faktör XIII eksikliği otozomal resesif geçiş gösterir. Hastalarda ilk kanama bulgusu göbek kordonu ayrıldıktan
sonra gözlenir. Bu hastalarda genel hemostaz testleri
normal iken travma sonrası oluşan yaralar geç iyileşir.
Risk değerlendirilmesi yapıldıktan sonra kumadin türevi
antikoagülan kullanan hastalarda 2 hafta, heparin tedavisinde ise testten 2 gün önce kesilmelidir.
NUMUNE KABI
NUMUNE TÜRÜ
Sitratlı plazma
NUMUNE MİKTARI
4.5 ml
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
15 günde bir
SONUÇ VERME ZAMANI
15 günde bir
NUMUNE RED SEBEBİ
oranları.
METOD
Kromojenik
REFERANS ARALIKLARI
TEST ADI
FAKTÖR Xa
SİNONİM
Anti FXa
Heparin AT III ile koagülasyon faktör Xa ve trombin inaktivasyonunu önemli ölçüde hızlandırmaktadır. Bu nedenle düşük molekül ağırlıklı heparin preparatları terapötik
etkili antikoagülan preparatları olarak kullanılmaktadır.
Çeşitli etkilere bağlı olarak eşit dozdaki heparinin etkisi
hastadan hastaya değişebilmektedir. Bu testle yapılan tedavinin takibini yapmak mümkündür. Risk değerlendirilmesi yapıldıktan sonra kumadin türevi antikoagülan kullanan hastalarda 2 hafta, heparin tedavisinde ise testten
2 gün önce kesilmelidir. Tercihan antikoagülan ilaç enjeksiyonundan 4 saat sonra numune alınmalıdır. Heparin,
düşük molekül ağırlıklı heparin veya danaproid kullanımı
sırasında ilaç düzeyinin takibi için kullanılır.
NUMUNE KABI
NUMUNE TÜRÜ
Sitratlı plazma
NUMUNE MİKTARI
4.5 ml
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
15 günde bir
SONUÇ VERME ZAMANI
15 günde bir
NUMUNE RED SEBEBİ
oranları.
METOD
Kromojenik
REFERANS ARALIKLARI
79
Hematoloji
80
www.tyih.gov.tr
TEST ADI
İNVİTRO KANAMA ZAMANI (Kollajen-Epinefrin, KollojenADP)
SİNONİM
PFA-100, Trombosit Fonksiyon Analizörü, Trombosit fonksiyon testi
İntrinsik nedenlere bağlı platelet disfonksiyonunda
(glykoprotein I b , glykoprotein II b / III a ), von Willebrand
hastalığında ve trombosit inhibe edici ajanların takibinde tarama testi olarak kullanılır. Testin yapılabilmesi için
hastanın trombosit sayısının >100.000 olmalıdır.
NUMUNE KABI
NUMUNE TÜRÜ
Sitratlı plazma
NUMUNE MİKTARI
4.5 ml
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
Her gün
SONUÇ VERME ZAMANI
Aynı gün
NUMUNE RED SEBEBİ
oranları.
METOD
İnvitro vasküler hasar oluşturarak platelet adesyonu ve
agregasyonu değerlendirilir.
REFERANS ARALIKLARI
TEST ADI
VON WİLLEBRANT FAKTÖR (ANTİJENİK+RİCOF)
SİNONİM
VWF Ag, Ricof
VWF faktör plazmada VIII ile kompleks yapmış olarak bulunan multimerik yapıda bir proteindir. Endotel hücresi
ve megakaryositler tarafından sentezlenir. Primer hemostazdaki fonksiyonu yanında faktör VIII ’i stabilize ederek
sekonder hemostaza da destek olmaktadır. Eksikliğinde
mukokutanöz kanamalar görülür. Kalıtsal eksikliğide üç
tipi tarif edilmiştir. Tip I (kanditatif), TipII (yapısal), TipIII
(Kalitatif). Multiple myeloma, lenfoma ve hipotroidizim
de kazanılmış VWF eksikliği görülebilir. Aynı zamanda
akut faz reaktanıdır.
NUMUNE KABI
NUMUNE TÜRÜ
Sitratlı plazma
NUMUNE MİKTARI
4.5 ml
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
15 günde bir
SONUÇ VERME ZAMANI
15 günde bir
NUMUNE RED SEBEBİ
oranları.
METOD
VWF Ag immünotürbidiametrik, Ricof ise agregometrik
REFERANS ARALIKLARI
VWF Ag miktarı belirler. Ricof VWF aktivasyonunu belirler. PT,aPTT,Fibrinojen ,Koagülasyon
faktörleri
81
Hematoloji
82
www.tyih.gov.tr
TEST ADI
DİREK COOMBS
SİNONİM
Yenidoğan hemolitik hastalığı anneden gecen antikorlar nedeniyle bebeğin kırmızı hücrelerinin yıkılmasına
neden olur.ABO/Rh uygunsuzluğu yenidoğan hemolitik
hastalığının en önemli nedenleridir. Yenidoğan hemolitik hastalığı dışında, otoimmün hemolitik anemiler ve
kan transfüzyonları ile gelişen hemolitik anemilerde de
pozitif saptanmaktadır. Eritrositleri kaplayan IgG tipinde
inkomplet antikorlar zeta potansiyelini yenemediğinden
eritrositler bir araya gelemez. Bu nedenle normalde inkomplet IgG antikorları izotonik tuzlu suda eritrositleri
aglütine edemez. Ortama hayvanlardan hazırlanmış (örneğin; tavşan) insan IgG’sine karşı antikorlar (anti-IgG)
içeren bir bağışık serum eklendiğinde bu anti- IgG’lerle
zeta potansiyeli aşılır. Bunun sonucunda eritrositlerin yüzeyindeki IgG’lerle köprüler kurulur ve birleşme yani aglütinasyon sağlanmış olur. Bu bağışık anti-IgG içeren seruma “Coombs (antiglobülin) serumu” adı verilir. Coombs
serumu hayvanlara (örneğin; tavşan) insan Immünglobulinleri şırınga edilerek hazırlanır. İnsan serumunun tüm
globülin fraksiyonu şırınga edilerek polivalan Coombs
serumu elde edilir iken belirli bir Ig fraksiyonu (örneğin;
IgG fraksiyonu) ya da bir kompleman komponenti (örneğin; C3) şırınga edildiğinde ise monospesifik Coombs serumu elde edilir. Direkt Coombs testi eritrositlere in vivo
yapışmış IgG sınıfından allo ve otoantikorların saptanmasında kullanılır. “Sıcak” antikorlu otoimmün hemolitik
anemiler IgG ile oluştuğu için direkt Coombs testi pozitif
bulunur. Rh uyuşmazlığına bağlı yeni doğanın hemolitik
hastalığında ise, kordon kanı eritrositleri ile yapılan test
pozitiftir. Soğuk aglütinin hastalığında ise direkt Coombs
testi anti-C3 serumları ile pozitif sonuç verir. bunun için
önce incelenecek eritrositler yıkanarak plazmalarından
uzaklaştırılır. Ardından Coombs serumu ile inkübe edilirler. Aglütinasyon oluşursa sonuç pozitiftir.
NUMUNE KABI
EDTA’Lı pembe kapaklı tüp
NUMUNE TÜRÜ
EDTA’lı Tam Kan
NUMUNE MİKTARI
4 ml
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
Her gün
SONUÇ VERME ZAMANI
Aynı gün
NUMUNE RED SEBEBİ
METOD
Jel Santrifügasyon Yöntemi
TEST ADI
83
İNDİREK COOMBS
Rh(-) hamilelerde yenidoğan hemolitik hastalığı riskinin
belirlenmesinde kullanılır. İndirekt Coombs testi ile hasta serumunda serbest dolaşan eritrositlere yapışmamış
inkomplet antikorlar aranır. Rh-Rh uyuşmazlıklarında,
gebe kadınların prenatal izleminde, eritrosit transfüzyonlarından önce, alıcıların serumundaki ”atipik” antikorların
aranmasında İndirekt Coombs testinden yararlanılır. Bazı
“sıcak” antikorlu otoimmün hemolitik anemi olgularında,
Direkt Coombs ile birlikte İndirekt Coombs testi de pozitif bulunabilir. Bu durum hastanın prognozu açısından
önemlidir. İncelenecek hasta serumu önce O Rh (+) eritrositlerle ya da “atipik” antikorlar aranacaksa antijenleri
bilinen eritrositlerle inkübe edilir. Serumda inkomplet
antikorlar varsa bunlar inkübasyon ile eritrositlere yapışır.
Daha sonra bu eritrositler yıkanarak serum uzaklaştırılır
ve direkt testte olduğu gibi, Coombs serumu ile karşılaştırılır. Aglütinasyon olmuşsa test pozitiftir.
NUMUNE KABI
NUMUNE TÜRÜ
EDTA’lı Tam Kan- Plazma
NUMUNE MİKTARI
4 ml
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
Her gün
SONUÇ VERME ZAMANI
Aynı gün
NUMUNE RED SEBEBİ
tüpe kan alınmaması .Hemoliz, lipemi, ikter ve kontaminasyon.
METOD
Hematoloji
SİNONİM
84
TEST ADI
www.tyih.gov.tr
NUMUNE KABI
KAN GRUBU VE Rh
Kan grupları ve rh tiplendirmesinin yapılmasında kullanılır. ABO gruplama,
transfüzyon öncesi karşılaştırma testlerinin bir parçası olarak gerçekleştirilen
en önemli serolojik testtir. Bundan dolayı, kullanılan test sisteminin duyarlılık ve güvenirliliği çok önemlidir. Anti-A ve anti-B’nin doğal antikorlar olması,
hasta plazmasının (ya da serumunun) ters (reverse) grupta A ve B hücrelerine
karşı test edilmesini sağlar. ABO tiplendirmesi ile bireyin sahip olduğu ABO
antijenleri (ileri tiplendirme) ve eksik olan ABO antijenlerine karşı antikorların
(ters tiplendirme) varlığı belirlenir. İleri (Forward) tiplendirme:Bilinen reaktif
antikorları kullanarak eritrositlerin yüzey antijenlerini belirleme işlemidir. Eritrositlerin sahip olduğu ABO antijen tipini belirlemek için yapılır. Bu tip reaksiyon için anti-A ve anti-B reagentları ile alıcının eritrosit hücreleri karşılaştırılır.
Günümüzde monoklonal anti-A ve anti-B reagentlar poliklonal reagentların
yerini almıştır. Anti-A,B reagent;anti-A ve/veya anti-B tarafından aglutine edilen hücrelerin kontrolü olarak çalışmasının yanı sıra zayıf A antijenini (örnek:
Ax) tespit etmede de yardımcı olabilir. Ters (Reverse) tiplendirme Kan grubu
bilinen reaktif eritrositleri kullanarak hastanın serumunda bulunan ABO antikorlarını saptama işlemidir. Yani hasta serumundaki mevcut antikorların
hangi tip antikor olduklarını belirlemek için yapılır. Alıcı serumu ile reagent
eritrosit hücreleri ters (reverse) tiplendirme işlemine tabi tutulur. Ters tiplendirme için A1 (A antijenini çok güçlü şekilde eksprese ettiği için seçilir) ve B
hücreleri kullanılır. Otokontrol (Grup O hücreler), anti-A ve anti-B ile oluşan (+)
reaksiyonların (O grubu) soğuk otoantikorların varlığından kaynaklanmadığını kesinleştirmek için yapılmalıdır. Soğuk antikor varlığında O grubu kontrol
RBC reagentları ile de reaksiyon gözlenirken, O grubu varlığında ise O grubu
kontrol RBC reagentları ile reaksiyon gözlenmez. Grup A olan bireylerin serumunda anti-B olmalı fakat anti-A olmamalı ve ters tiplendirmede B hücresi ile
güçlü reaksiyon vermelidir. Grup B olan bireyde ise anti-A olmalı fakat anti-B
olmamalıdır. Ters tiplendirmede A hücresi ile güçlü reaksiyon vermelidir. Grup
O olan bireylerde hem anti-A hem de anti-B olmalı, ters tiplendirmede hem A
hem de B hücresi ile güçlü reaksiyon vermelidir. Son olarak Grup AB olan bireyde ise ne anti-A ne de anti-B olmalı ters tiplendirmede ise hem A hem de B
hücresi ile reaksiyon vermemelidir. D gruplama transfüzyon öncesi uyumluluk
testlerinin bir parçası olarak ABO gruplama ile birlikte yapılır. D, C, E, c, ve e antijenleri toplumda sık olarak görülür ve klinik öneme sahiptirler. Rh sisteminde
en güçlü antijen D (Rh1) olduğu için, anti-D ile aglütine olan eritrositlere “Rh
pozitif “, aglütine olmayanlara ise “Rh negatif “ denir. Bu belirlemeyi yapmak için
bir damla alıcı eritrositi ile bir damla anti-D reagentı ile karıştırılır, santrifüj
edilir ve yeniden süspanse edilip aglutinasyon açısından incelenir. Sonuç olarak Anti-D tarafından aglutine edilen eritrositler D antijeni taşır ve Rh pozitif
olarak isimlendirilir. C, c, E ve e antijenleri daha az immünojeniktir ancak bu
antijenlere karşı antikor geliştiği zaman veya Rh haplotipi bulmak gerektiği
zaman önemleri artmaktadır. Rh için azalan immünojenik sıra D, c , E , C, ve e
olarak sıralanmaktadır.
NUMUNE TÜRÜ
EDTA’lı Tam Kan
NUMUNE MİKTARI
TRANSPORT
SICAKLIĞI
ÇALIŞMA ZAMANI
SONUÇ VERME
ZAMANI
4 ml
NUMUNE RED
SEBEBİ
METOD
Oda ısısı
Her gün
Aynı gün
Örnek miktarının tüpün üzerinde belirtilen düzeyde olmaması, örneğin pıhtılı
ve/veya hemolizli olması, uygun tüpe kan alınmaması Hemoliz, lipemi, ikter ve
kontaminasyon.
TEST ADI
CROSS-MATCH
SİNONİM
Amaç: Yaşamı tehdit eden hemoltik transfüzyon reaksiyonlarını önlemek, transfüze edilen eritrositlerin yaşam
süresini optimum seviyede sağlamaktır. Çapraz karşılaştırma, hastanın yanlış tanımlanması veya donör ünitinin hatalı etiketlenmesi kaynaklı ABO uyumsuzluğunun
son kontrolüdür. Hastada klinik önemi olan bir antikor
varsa, çapraz karşılaştırma, bu antikorun saptanması için,
antikor tarama dışında bir kontrol sağlar. Çünkü antikor
taramanın da çapraz karşılaştırmanın da klinik önemi
olan antikorları saptama açısından sınırlılıkları vardır.
Hasta, düşük insidanslı bir antijene karşı antikor geliştirmiş ve tarama hücreleri bu antijeni bulundurmuyor, ancak
transfüze edilecek eritrosit bu antijeni taşıyor olabilir. Bu
durumda, antikor tarama negatif ancak çapraz karşılaştırma uyumsuz çıkabilir. Tarama hücreleri, hastanın sahip
olduğu antikorun karşı olduğu antijeni homozigot olarak
taşıyor ancak transfüze edilecek eritrositlerde antijen
heterozigot (yani daha zayıf ) bulunabilir. Bu durumda,
antikor tarama pozitif ancak çapraz karşılaştırma negatif
olabilir. Çapraz karşılaştırma; transfüze edilecek eritrositlerin hasta plazmasında yaşayabileceğinin, hızlı, basit,
pratik olarak test edilmesidir.
NUMUNE KABI
NUMUNE TÜRÜ
EDTA’lı Tam Kan
NUMUNE MİKTARI
4 ml
Oda ısısı
ÇALIŞMA ZAMANI
Her gün
SONUÇ VERME ZAMANI
Aynı gün
NUMUNE RED SEBEBİ
Hemoliz, lipemi, ikter ve kontaminasyon, Tüp örneklerinin ve torbaların yanlış etiketlenmesi, Örnek miktarının
tüpün üzerinde belirtilen düzeyde olmaması ve uygun
METOD
85
Hematoloji
5. Çalışılan Testlerin Özet Listesi
TEST
ÖRNEK
KAPAK
METOT
Antifaktör Xa
Antitrombin III
APCRezistansı
aPTT
Sitratlı plazma
Sitratlı plazma
Sitratlı plazma
Sitratlı plazma
Mavi
Mavi
Mavi
Mavi
Cross-match
EDTA’lı Tam
Kan
Mor
Direk Coombs
EDTA’lı Tam
Kan
Mor
D-Dimer
Sitratlı plazma Mavi
Faktör II
Faktör V
Faktör VII
Faktör VIII
Faktör IX
Faktör X
Faktör XI
Faktör XII
Faktör XIII
Fibrinojen
Sitratlı plazma
Sitratlı plazma
Sitratlı plazma
Sitratlı plazma
Sitratlı plazma
Sitratlı plazma
Sitratlı plazma
Sitratlı plazma
Sitratlı plazma
Sitratlı plazma
Mavi
Mavi
Mavi
Mavi
Mavi
Mavi
Mavi
Mavi
Mavi
Mavi
İndirek
Coombs
EDTA’lı Tam
Kan
Mor
Kromojenik
Kromojenik
Koagülometrik
Koagülometrik
Jel
Santrifügasyon
Yöntemi
Jel
Santrifügasyon
Yöntemi
İmmünotürbidimetrik
Koagülometrik
Koagülometrik
Koagülometrik
Koagülometrik
Koagülometrik
Koagülometrik
Koagülometrik
Koagülometrik
Kromojenik
Koagülometrik
Jel
Santrifügasyon
Yöntemi
Sitratlı Tam
Kan
Mavi
EDTA’lı Tam
Kan
Mor
EDTA’lı Tam
Kan
Mor
İnvitro
Kanama
Zamanı
Tam Kan sayımı
(Hemogram)
Kan grubu ve
Rh
Kollajen-ADP,
KollajenEpinefrin
Sitratlı Tam
Kan
Sitratlı Tam
Kan
Mavi
Mavi
ÇALIŞMA REFERANS
GÜNÜ
ARALIKLAR
15 Günde 0-4 1.10 IU/ ml
Her gün
% 75-125
15 Günde 0.86-1.10 NR
Her gün
24-44 Sn
Her gün
Her gün
Negatif
Her gün
0-0.55 mg/L FEU
15 Günde
15 Günde
15 Günde
15 Günde
15 Günde
15 Günde
15 Günde
15 Günde
15 Günde
Her gün
%70-120
%70-140
% 70-120
%70-150
%70-120
% 70-150
%70-120
%70-150
%70-140
1.5-4.0 g/L
Her gün
Negatif
Optik
Agregometrik
Hergün
ADP; 62-100 Sn
Epinefrin: 82-150 Sn
Otomatize
Her gün
Sonuç raporunda
belirtiliyor
Jel
Santrifügasyon Her gün
Yöntemi
Optik
Her gün
Agregometrik
Optik
Her gün
Agregometrik
Sonuç raporunda
belirtiliyor
62-100 Saniye
82-150 Saniye
Lupus
Antikoagülanı Sitratlı plazma Mavi
(LA)
Koagülometrik
Miks Test
Koagülometrik
Tam Kan (EDTA Mor
Wright,Giemsa
boyama
LA Tarama : 30-43 sn
LA Doğrulama: 3115 Günde 46 sn
Tarama / Doğrulama
:0.8-1.2
Uzamanın normal
değerlere yaklaşıp
Her gün
yaklaşmadığına
bakılır
Sonuç raporunda
Her gün
belirtiliyor
Koagülometrik
15 Günde % 70-140
Koagülometrik
15 Günde % 59-130
Koagülometrik
Her gün
Periferik
Yayma
Protein C
Aktivitesi
Protein S
Aktivitesi
Protrombin
zamanı (PT)
10.2-15.3 Saniye
Tam Kan
(EDTA)
Mor
Tam Kan
(Sitrat)
Siyah
Tam otomatik
Cihazda
Tam otomatik
Cihazda
(Westergren)
Her gün
% 0.8-2.7
Her gün
0-20 mm/saat
Koagülometrik
15 Günde 16-21 Saniye
Von Willebrant
Faktör Antijeni
İmmunoturbidimetrik
0 Kan grubunda :
% 52-154
15 Günde A,B,AB Kan gruplarında
:%60-200
Von Willebrant
Faktör
Aktivitesi
Agregometrik
15 Günde 50-150 Saniye
Hematoloji
Retikülosit
Sayımı
Sedimentasyon
hızı (ESR)
Trombin
Zamanı
Her gün
Her gün
Her gün
Her gün
TAM KAN
SAYIMI(HEMOGRAM)
PERİFERİK
YAYMA BOYAMA
RETİKÜLOSİT SAYIMI
SEDİMENTASYON HIZI
PROTROMBİN ZAMANI
AKTİVE PARSİYEL
TROMBOPLASTİN ZAMANI
1
2
3
4
5
6
Her gün
Her gün
ÇALIŞMA
ZAMANI
TESTİN
ADI
SIRA
NO
4 ml
4 ml
4 ml
2 ml
4.5 ml
4.5 ml
EDTA’lı
Tam Kan
EDTA’lı
Tam Kan
Sitratlı
tam kan
Sitratlı
plazma
Sitratlı
plazma
ÖRNEK
MİKTARI
EDTA’lı
Tam Kan
ÖRNEK
TÜRÜ
Numunelerin pıhtılı ve/veya hemolizli
olması,
uygun tüpe kan alınmaması
olması,
Pıhtılı, lipemik, hemolizli, uzun süre
beklemiş
numuneler, kan/ sitrat oranının uyumsuz
olması ve miktarın gerekenden az/çok
olması
Uygun olmayan kan/antikoagülan
oranları, pıhtılı, hemolizli, heparinli
numuneler
numuneler
Mor
kapaklı
tüp,
Siyah
kapaklı
tüp
Mavi
kapaklı
tüp
Mavi
kapaklı
tüp
olması,
ÖRNEK RED
KRİTERLERİ
Mor
kapaklı
tüp,
Mor
kapaklı
tüp,
ÖRNEK
KABI
Koagülometrik
Koagülometrik
Westergren
yöntemi
(Kapalı
sistem)
Tam Kan Sayım Cihazı
Tam Kan Sayım Cihazı
Tam kan Sayım Cihazı
METOD
HEMATOLOJİ LABORATUVARI AYRINTILI TEST TABLOSU
Aynı gün
Aynı gün
Aynı gün
Aynı gün
Aynı gün
Aynı gün
SONUÇ
VERME
SÜRESİ
24-44 Sn
10.2-15.3 Saniye
0-20 mm/saat
% 0.8-2.7
Sonuç
raporunda
belirtiliyor
Sonuç
raporunda
belirtiliyor
REFERANS
ARALIKLARI
TESTİN
ADI
TROMBİN ZAMANI
FİBRİNOJEN
D-DİMER
ANTİTROMBİN III
MİKS TEST
PROTEİN C AKTİVİTESİ
SIRA
NO
7
8
9
10
11
12
4.5 ml
4.5 ml
4.5 ml
4.5 ml
4.5 ml
4.5 ml
Sitratlı
plazma
Sitratlı
plazma
Sitratlı
plazma
Sitratlı
plazma
Sitratlı
plazma
Sitratlı
plazma
15 günde bir
Her gün
15 günde bir
Her gün
Her gün
Her gün
ÖRNEK
MİKTARI
ÖRNEK
TÜRÜ
ÇALIŞMA
ZAMANI
Koagülometrik
İmmünotürbidiametrik
Kromojenik
Koagülometrik
Koagülometrik
numuneler
oranları, pıhtılı, hemolizli numuneler
numuneler
numuneler
Uygun olmayan kan/antikoagülan oranları, pıhtılı, hemolizli
numuneler,Komadin türevi antikoagülan hastalarda 2 hafta, heparin
tedavisinde ise 2 gün önce tedavi
kesilmelidir.
Mavi kapaklı tüp
Sitratlı
mavi kapaklı tüp
Sitratlı
mavi kapaklı tüp
Mavi kapaklı tüp
Mavi kapaklı tüp
Hematoloji
Koagülometrik
numuneler
Mavi kapaklı tüp
METOD
ÖRNEK RED
KRİTERLERİ
ÖRNEK
KABI
15 günde
bir
Aynı gün
Aynı gün
Aynı gün
Aynı gün
15 günde
bir
SONUÇ
VERME
SÜRESİ
% 70-140
Uzamanın normal
değerlere yaklaşıp yaklaşmadığına bakılır
% 75-125
0-0.55 mg/L FEU
1.5-4.0 g/L
16-21 Saniye
REFERANS
ARALIKLARI
Sitratlı
plazma
Sitratlı
plazma
Sitratlı
plazma
Sitratlı
plazma
Sitratlı
plazma
Sitratlı
plazma
15
günde
bir
15
günde
bir
15
günde
bir
15
günde
bir
15
günde
bir
15
günde
bir
PROTEİN S AKTİVİTESİ
AKTİVE PROTEİN
C REZİSTANSI
LUPUS ANTİKOAGÜLAN
(TARAMA + DOĞRULAMA)
FAKTÖR II
FAKTÖR V
FAKTÖR VII
14
15
16
17
18
13
ÖRNEK
TÜRÜ
TESTİN
ADI
SIRA
NO
ÇALIŞMA
ZAMANI
4.5 ml
4.5 ml
4.5 ml
4.5 ml
4.5 ml
4.5 ml
ÖRNEK
MİKTARI
Mavi
kapaklı
tüp
Mavi
kapaklı
tüp
Mavi
kapaklı
tüp
Mavi
kapaklı
tüp
numuneler,
numuneler,
numuneler,
numuneler
numuneler
Mavi
kapaklı
tüp
Mavi
kapaklı
tüp
Koagülometrik
Uygun olmayan kan/antikoagülan oranları, pıhtılı, hemolizli
numuneler,Komadin türevi antikoagülan hastalarda 2 hafta, heparin
tedavisinde ise 2 gün önce tedavi
kesilmelidir.
Koagülometrik
Koagülometrik
Koagülometrik
Koagülometrik
Koagülometrik
METOD
ÖRNEK RED
KRİTERLERİ
ÖRNEK
KABI
15 günde
bir
15 günde
bir
15 günde
bir
15 günde
bir
15 günde
bir
15 günde
bir
SONUÇ
VERME
SÜRESİ
% 70-120
%70-140
%70-120
LA Tarama :30-43 sn
LA Doğrulama:31-46
sn Tarama / Doğrulama :0.8-1.2
0.86-1.10 NR
% 59-130
REFERANS
ARALIKLARI
TESTİN
ADI
FAKTÖR VIII
FAKTÖR IX
FAKTÖR X
FAKTÖR XI
FAKTÖR XII
FAKTÖR XIII
FAKTÖR Xa
KOLLAJEN-EPİNEFRİN
SIRA
NO
19
20
21
22
23
24
25
26
4.5 ml
Sitratlı
plazma
Sitratlı
plazma
Sitratlı
plazma
Sitratlı
plazma
Sitratlı
plazma
Sitratlı
plazma
15
günde
bir
15
günde
bir
15
günde
bir
15
günde
bir
15
günde
bir
Her gün
4.5 ml
Sitratlı
plazma
15
günde
bir
4.5 ml
4.5 ml
4.5 ml
4.5 ml
4.5 ml
4.5 ml
Sitratlı
plazma
15
günde
bir
ÖRNEK
MİKTARI
ÖRNEK
TÜRÜ
ÇALIŞMA
ZAMANI
Koagülometrik
Koagülometrik
Koagülometrik
Kromojenik
Kromojenik
numuneler,
numuneler,
numuneler,
numuneler,
numuneler,
oranları, pıhtılı, hemolizli numuneler,
Mavi
kapaklı
tüp
Mavi
kapaklı
tüp
Mavi
kapaklı
tüp
Mavi
kapaklı
tüp
Mavi
kapaklı
tüp
Mavi
kapaklı
tüp
Hematoloji
Koagülometrik
numuneler,
Mavi
kapaklı
tüp
Agregometrik
Koagülometrik
numuneler,
Mavi
kapaklı
tüp
METOD
ÖRNEK RED
KRİTERLERİ
ÖRNEK
KABI
Hergün
15 günde
bir
15 günde
bir
15 günde
bir
15 günde
bir
15 günde
bir
15 günde
bir
15 günde
bir
SONUÇ
VERME
SÜRESİ
82-150 Saniye
0-5 IU/ ml
% 70-140
%70-150
%70-120
% 70-150
%70-120
%70-150
REFERANS
ARALIKLARI
15 günde bir
15 günde bir
KOLLAJEN-ADP
VON WİLLEBRANT
FAKTÖR ANTİJENİ
VON WİLLEBRANT
FAKTÖR AKTİVİTESİ
DİREK COOMBS
İNDİREK COOMBS
27
28
29
30
31
Her gün
Her gün
Her gün
TESTİN
ADI
SIRA
NO
ÇALIŞMA
ZAMANI
4 ml
4 ml
EDTA’lı
Tam Kan
Plazma
4.5 ml
Sitratlı
plazma
4.5 ml
4.5 ml
Sitratlı
plazma
Sitratlı
plazma
ÖRNEK
MİKTARI
ÖRNEK
TÜRÜ
15 Günde
bir
Aynı gün
Aynı gün
Agregometrik
Jel Santrifügasyon
Yöntemiyle
Hemaglütinasyon
Jel Santrifügasyon
Yöntemiyle
Hemaglütinasyon
numuneler,
Hemoliz, lipemi, ikter ve kontaminasyon
Mavi kapaklı tüp
Pembe
kapaklı
tüp
Pembe
kapaklı
tüp
15 Günde
bir
Koagulometrik
Mavi kapaklı tüp
Hergün
SONUÇ
VERME
SÜRESİ
numuneler,
METOD
Agregometrik
ÖRNEK RED
KRİTERLERİ
oranları, pıhtılı, hemolizli numuneler,
Mavi kapaklı tüp
ÖRNEK
KABI
Negatif
Negatif
50-150 Saniye
0 kan grubunda:%52-154
A,B,AB kan gruplarında :
%60-200
62-100 Saniye
REFERANS
ARALIKLARI
TESTİN
ADI
KAN GRUBU VE Rh
CROSS-MATCH
SIRA
NO
32
33
Her gün
Her gün
ÇALIŞMA
ZAMANI
ÖRNEK
MİKTARI
4 ml
4 ml
ÖRNEK
TÜRÜ
EDTA’lı
Tam Kan
EDTA’lı
Tam Kan
Pembe
kapaklı
tüp
Pembe
kapaklı
tüp
Hematoloji
ÖRNEK RED
KRİTERLERİ
ÖRNEK
KABI
SONUÇ
VERME
SÜRESİ
Aynı gün
Aynı gün
METOD
Jel Santrifügasyon
Yöntemiyle
hemaglütinasyon
Jel Santrifügasyon
Yöntemiyle
hemaglütinasyon
Sonuç
raporunda
belirtiliyor
REFERANS
ARALIKLARI
94
7.
Kısaltmalar:
•
•
•
•
•
•
•
•
APTT :Aktive Parsiel Tromboplastin Time
CBC :Komple Kan Sayımı
COAG: Koagülasyon
EDTA :Etilen Diamin Tetra Asetik Asit
ESR :Eritrosit Sedimentasyon Oranı
PT : Protrombin zamanı
Ricof :Ristosetin Kofaktör
TT : Trombin Time
I.
HEMATOLOJİ LABORATUVARI PANİK DEĞERLERİ:
www.tyih.gov.tr
Panik değerler listesi, laboratuvarda çalışılan testlerden belirlenen referans
aralığı dışında ve hasta için riskli olabilecek değerlerinin belirlenmesi sonucu oluşturulan listedir. Bu listenin amacı hasta güvenliğini tehlikeye atabilecek sonuçlar elde edildiğinde ilgili hekime acil bildirilmesidir. Hematoloji
laboratuarlarına ait panik değerler aşağıdaki tablolarda görülmektedir:
Hematoloji Laboratuarı Panik Değerleri:
TEST
DÜŞÜK
YÜKSEK
WBC
<2000 /mm3
> 50 000/mm3
HEMOGLOBİN
<6
> 20 g/dL
HEMATOKRİT
<15
>60
TROMBOSİT
<50 000/ mm3
>1 000 000/mm3
PT
>35 Sn
INR
>5,0
aPTT
>100 Sn
FİBRİNOJEN
<0.88 g/L
DDimer(mg/L)
>2.0 mg/L FEU
Cross-match
Pozitif
İndirekt Coombs
Pozitif( Cross-match uygun olmadığında)
İ.
HEMATOLOJİ LABORATUVARINDA TEST
SONUÇLARININ VERİLMESİ:
Hematoloji Laboratuvarında, Cihazdan çıkan test sonuçları bilgisayar ortamında laboratuvar teknisyeni tarafından kontrol edilerek test sonuçlarının
alt onayları yapılır. Teknisyen tarafından alt onayı yapılan test sonuçla-
95
K.
HEMATOLOJİ LABORATUARINDA KALİTE KONTROL
ÇALIŞMALARI:
İç kalite kontrol programı uygulaması ile her gün iki seviyeli (Normal ve
Düşük) kontrol örnekleri çalışılarak günlük ve günler arası performans denetlenmektedir.
Dış kalite kontrol programı uygulamasında ise, analizi yapılan dış kalite
kontrol örnekleri dünyanın her yerinden bu programa katılmış çok sayıda
laboratuvarın sonuçları ile karşılaştırılır ve gerçek değere uygunluk denetlenir.
Laboratuvarımız kalite güvenliği için UKNEQAS (Tam Kan Sayımı ve Formül
Lokosit, Retikülosit, Koagülasyon, Kan grubu, Cross-match ve Direk-Indirek
Coombs testleri)gibi uluslar arası düzeyde çok sayıda laboratuarın katıldığı
dış kalite kontrol programlarına katılmaktadır.
1.
İÇ (İNTERNAL) KALİTE KONTROL:
Bir laboratuar kendi olanaklarıyla yaptığı değerlendirmelerle, bulduğu sonuçların tekrarlanabilirliğini kontrol edebilir. Laboratuarların kendi olanaklarıyla yaptıkları bu kontrollere ‘internal kalite kontrolü’ denir. İnternal
kalite kontrol uygulamaları laboratuarlarda yıllardır çok yaygın olarak kullanılmasına rağmen, klinik laboratuvarlarda bilimsel anlamda yeni yeni kullanılmaya başlanmıştır. İnternal kontrol sayesinde laboratuarlar, zaman zaman ortaya çıkabilecek teknik sorunların neden olabileceği yanlışlıklardan
kendini koruyabilir ve zaman içinde elde ettiği sonuçların belirli bir yönde
kaymasını önleyebilir. Ancak internal kalite kontrol elde edilen sonuçların doğruluğunu yani gerçek ölçüm değerini sağlayamaz. Referans metod
kullanılarak belirlenmiş bir kontrol örneğinin analizi ile elde edilen sonuç
Hematoloji
rı sorumlu uzman tarafından kontrol edilerek onaylanır ve HİS’e aktarılır.
Böylece testi isteyen hekim, sonuçları kendi bilgisayar ekrandan görebilir.
Ayrıca, istenirse test sonuçları rapor halinde de verilebilmektedir.
Test istem formuna veya LIS’ in ilgili bölümüne hasta ile ilgili bilgilerin
yazılması bulguların değerlendirilmesi açısından çok değerlidir. Klinik tablo
ile uyumsuz olduğu düşünülen sonuçlarda laboratuvar ile mutlaka temasa
geçilmelidir. Hasta örnekleri her zaman taze çalışılması en ideal çalışma
olmakla birlikte; hematoloji laboratuarında örnekler 24 saat saklandığı için;
gün içinde testin özelliğine göre gerektiğinde testler aynı örnekte tekrarlanabilmekte yada yeni örnek istenerek veya yeni testler eklenerek yeniden
değerlendirme yapmak mümkün olabilmektedir.
Panik değerde olan test sonuçları servis hastalarında servis sorumlu hemşiresine ya da doktoruna, poliklinik hastalarında ise Poliklinik Sorumlu
Hemşiresi’ne en kısa zamanda bildirilir.
96
www.tyih.gov.tr
kısmen fikir versede doğruluğun değerlendirilmesi ancak eksternal kalite
kontrol ile mümkün olur. İnternal kalite kontrol materyalleri ticari olarak
temin edilmektedir.
Kan sayım cihazlarının kontrolü için her çalışma gününün başında ticari
olarak temin edilmiş ve sayım sonuçları bilinen kontrol kanları çalışılmaktadır. Bu kontrol kanlarının sayım sonuçları istenen limitler içindeyse hasta
kanları çalışılmaktadır. Sayım sonuçları limitlerin dışında ise gerekli temizlikler ve ilgili işlemler yapıldıktan sonra varsa başka sorunlar giderilmektedir. Sorun giderilemiyorsa teknik servis çağrılmaktadır. Kan sayım cihazlarının gün içindeki performansı hareketli ortalama kalite kontrol programı
veya bilgisayar programı ile izlenmektedir. Bu program kan sayım cihazlarının menüsünde bulunmaktadır. Program her 20 sayımda bir MCV, MCH
ve MCHC’lerin aritmetik ortlamasını hesaplamakta ve bunları bir grafikte
(Levey- Jennings grafiğinde) göstermektedir.
Hemostaz laboratuarları oldukça gelişmiş optik sistem ve bilgisayarlara
sahiptir. Bugün kullanılan ticari reaktifler oldukça geniş spesifite ve sensitivite aralığına sahiptir. Protein biyokimyasındaki gelişmelerle karışımlara sentetik(veya kromojenik) prosedürler eklenmiştir. Platelet fonksiyon
testleri bugünün hemoztaz laboratuarlarının önemli bölümlerinden biridir.
Maliyet azaltma istekleri mikroteknikler kullanan sistemlere doğru değişiklikleri doğurmuştur. Hemostatik testlerin alanları genişledikçe kalite kontrol
gerekliliği de artmıştır. Kalite güvencesi laboratuvar testleri istendiği anda
başlar. Örnek toplanması, depolanması ve hazırlanması, uygun materyallerin kullanılması, assay durumlarının izlenmesi ve günlük kalite kontrolünün
gözden geçirilmesi kadar önemlidir. Cihazın izlenmesi ve reaktif fonksiyonları için kullanılan kontrol materyallerinin seçimi laboratuarlar için oldukça
önemlidir. Tanımlanan günlük kalite kontrol verilerinin değerlendirilmesi
sıklıkla kısa süren düşüşlerden ve hatta bazen bu problemlerden kaçınmaktır. Günlük kalite kontrollerin retrospektif ve dikkatle incelenmesi cihazın
değerlendirilmesinde ve reaktif performansı ile ilgili olduğu için oldukça
İmmun-Hematoloji Laboratuarında kullanılan kit ve anti serumların ve kullanılan cihazların kalite standartları Avrupa Konseyi Kan Komponentlerinin
hazırlanma, kullanım ve kalite güvencesi rehberine göre araştırılmakta ve
bunların kalite standartlarına uygun olması için gerekli yönlendirmeler ve
düzeltmeler yapılmaktadır.
2.
DIŞ (EKSTERNAL) KALİTE KONTROL:
Dış kalite kontrol (EQA) farklı laboratuarlardan elde edilen sonuçların dış
kaynaklı bir kuruluş ile organize edilen yeterlilik testiyle geçmişi kapsayan
objektif kıyaslama olarak tanımlanabilir. Kalite güvencesinin önemli bir bileşeni olup, klinik laboratuar uygulamaları için standart oluşturur. Testler
için özellikle izlenebilir referans standartları olmadığında önemlidir. Böyle
durumlarda test sonuçlarının kesinliğini garantilemek mümkün değildir. Dış
kalite kontrol uygulamaları, laboratuar kıyaslanabilirliği ve harmonizasyonu
arasında güvenilir analizler için güvence sağlamaktadır.
97
Eksternal Kalite Kontrol Programı’nın(EQAS) hedefi daha doğru laboratuar
sonuçlarının elde edilmesidir. Medikal hataların azaltılması ve hasta güvenliğinin arttırılması sağlık-bakım sektöründe ve sağlık organizasyonlarında
çalışan tüm profesyoneller için hedef haline gelmiştir. Hematoloji laboratuarları bu genel projede önemli rol oynar. Çünkü laboratuar hatalarının
hastanın tanısı, tedavisi ve sonuçları üzerinde olumsuz etkilere yol açtığı
kanıtlanmıştır. Günümüzde, laboratuar ve radyolojinin katkısı hasta tanısının % 80’ini oluşturmaktadır. Hematoloji ise hasta tanısının % 97’sini oluşturur. Farklı laboratuar sonuçlarının karşılaştırmasında, düzeltme ve uygun
değerlendirmeyi sağlamak için Hematoloji tam kan sayım laboratuarında
Eksternal Kalite Kontrol Programıyla çalışmalarını yürütmektedir.
Tam kan sayım laboratauarında; Eksternal kalite kontrol uygulamaları
için içeriği bilinmeyen, değişik konsantrasyonlardaki numuneler çalışılır.
Laboratuarlar bu numuneleri hasta gibi çalışarak ilgili merkeze gönderir. Bu
merkez bütün katılımcı laboratuarların rapor ettikleri sonuçlardan faydalanarak ortalama değer ve standart sapma belirler. Katılımcı laboratuarların
sonuçları bu ortalama değer ile karşılaştırılarak gruptan sapma dereceleri
hesaplanır. Sonuçlar grupdan anlamlı derecede farklı ise laboratuar uygulaması gözden geçirilerek hata kaynağı bulunabilir.
Hemostaz laboratuarında; eksternal kalite kontrol değerlendirme programı
yılda dört tetkiki içermektedir Her analiz için bir veya iki plazma örnekleri
üye laboratuarlara dağıtılır. Katılımcı laboratuarlar kendi laboratuar metotlarını kullanarak gönderilen örnekleri kendi laboratuar örneklerine benzer
tarzda ele alarak çalışırlar. Standart formlar kullanılarak sonuçlar gizlice
rapor edilir. Bu standart formlarda testin prensibi, metodu, ve kullanılan cihazlar gibi bilgiler bulunur. Sonuçların istatistiksel analizi her bir surveyden
sonra yapılır. Bunun için > 3 standart sapma, laboratuarlar arası değişkenlikler ve Z skorlarına göre aykırı değerler çıkarıldıktan sonra ortak değerlerin tayini yapılır. Daha sonra laboratuar değerlerinin bu ortak değerden
farklılığı hesaplanır ve her katılımcının test performansı ölçülür. Sonuçlar
histogramlar, descriptiv istatistik bilgilerini ve yorumları içerir.
İmmun-Hematoloji Laboratuarında; tüm testlerimizin standardı, uluslararası
bir kalite kontrol sistemi(NEQAS) ile periyodik olarak değerlendirilmektedir.
Güvenilir ve ileri teknolojik yöntemler kullanılarak kan grubu, cross-match
(çapraz karşılaştırma) testi, direkt ve indirekt coombs testi vb tüm detaylı immün hematolojik testler çalışılarak sonuçlar üye kuruluşlar tarafından
değerlendirilmektedir.
Hematoloji
Farklı laboratuarların performanslarınının karşılaştırıldığı kontrol prosedürleri dış kalite kontrol olarak da adlandırılır. İç ve dış kalite kontrol birbirini
tamamlarlar. İnternal kalite kontrol analitik yöntemin doğruluk ve kesinliğinin günlük izlenmesini sağlarken dış kalite analitik yöntemlerin doğruluklarının uzun dönem sürdürülmesini sağlar.

hematoloji laboratuarı laboratuvar test rehberi

Transkript

Benzer belgeler

talep formu - Radix Analiz Laboratuvarı

Birincil numune alma el kitabı

Tüm Hava Koşullarına Uygun Numune Alma Cihazları

Teknik Özellikler MA100C