oknews

SAGLIK BiLiMLERi FAKOLTESi.
eln
scqhk ve vosorn dergisi ....
1 Subot2015
Dart oydo bir vovmlorur,
•
PIMinden mi
SAf'mdcn rru?
"Protokol KIZistemeyle
soslor''
510
"Kanser, Grip Gibi
BirHastallk Olacak"
s15
"Teknolojiyle Gelen
Flrsat Esitligi:e-oqrenme"
s32
ISSN2149-1860
Subat 2015
Say I 1
Well Ageing- Saqlik ve Yasarn Dergisi
Ogrenci Gozuyle Teknoloji ve sosyal
Medya
3-7
Sahibi
i.O. Saqhk Bilimleri FakLiltesi adrna
Prof Dr. Halil KOYUNCU
Teknoloji Yasarmrmzt Her Alanda
Kolaylastmrken Sosyal lllskllerlmlz Bir
Asansorun lnis Clkl§1 sureslne 51gdlrlldl
8-9
Prof Dr. Halil Koyuneu
Protokol Klz istemeyle Baslar
Nihat Ayturk
10-12
Editor
Prof Dr. Ahmet AKGOL
Sorumlu Yazi i$leri MLidLiru
YrdDo9.Dr. Eda YILMAZ ALAR~iN
Yaym Kurulu
Robot Ebeler Olabilir
Prof Dr. Haeer Karanisoqlu
13-14
Kanser, Grip Gibi Bir Hastahk Olacak
Doc.Dr. Dundar Murat Demirbz
15-16
5ABiF'in Turkiye'ye Armagam: Odyoloji
Lisans Proqrarm
Prof Dr. Ahmet Atas
17-18
Baskasmm Yarattlgl Akl§a Degil Kendi
Yarattlgm Akl§a Bakacaksm
Murat Yanc:
19-22
Ben mi Teknolojiyi Kullanacaqirn, Yoksa 0
mu Beni?
Yrd .ooc.Dr. Abdulhakirn Beki
23-24
insan Gucunu Goz Ardl Eden 5istemler
Bunun Bedelini Bir ~ekilde Oderler
YrdDoc;:Dr. Selma Sbyuk
25-26
[clmlze Sizan Teknoloji
Uz. Psikolog Ertan Sirnsek
Handan ~ETiNKAYA
Tuna Can E$Ki
Eda KON~ER
Mestan KAYNAR
Muberra GOREL
BetLiI DOZ
Kubra YILDIZ
Kubra GONTEKiN
Bilgi lslem
Murat PEKRO
Yusuf SARMAN
27-29
Yonetirn
i.O. Sagllk Bilimleri Fakultesl
Bakirkoy Ruh ve Sinir Hastahklan Hastanesi
Bahcesi i9i
B Kaprsi Yarn Bakirkoy- istanbul
2124141500
lletisim
Nihal GOMU$BA$ GOLEL~iN
212414150040101
[email protected]
Sabif Logo Tasanm
www.literalwebdizayn.com
Baski
Yeni Teknoloji Orunlerini Hastalara
Tanndan Gelrnis Bir Mucize Gibi 5unmamak Gerekiyor
Prof Dr. Arzu Razak Ozdincler
Teknolojiyle Gelen Frrsat E§itligi:
e-Ogrenme
Prof Dr. Alper Cihan
30-31
Q!Rf1
MATBAACILIK
Muhammet TEKE
Matbaa Sertifika
No: 31307
0212 501 73 80
orpaajans.com
Medya
32-34
~1i.1
www.ajans34.net
Turkiye'deki En Onemli Verilerden Biri
Nufusun Gtttikce Yaslanmasi
Prof Dr. Ahmet Akgul
Teknoloji, Arastrrrna Dunyasrnda Son
Noktadlr!
Nurgul Usta
35-38
39-41
Baski Tarihi
02/2015
Well Ageing
ISSN 2149-1860 i.O. Sagllk Bilimleri Fakultesi
taranndan yayinlanan aktuel bir dergidir. Bu
yaylnm tamaml ya da bir bblLimu yaymcmm izni
olmakslzln yogaltllamaz ve yaymlanamaz.
Bu dergide yaYlmlanan yazilar, yazarlannm
sorumlulugundadlr.
well ageing
201511
Baslarken ...
istanbul Oniversitesi, bes asrrdrr hizmet veren koklLi bir kurumdur.
Sag lam temelleri olan bu aile, meyvelerini yrllardrr vermektedir.
Devletin orqanlanru yonetenlerin bircoqu bizim Liniversitemizden
yetismistir,
Oniversitemiz, qecrrusme bagll ve qeleceqlni goren bir yapiya
sahiptir. Egitim - ogretim, arastirma ve hizmet gibi alanlarda en iyi
hizmeti sunmaktadrr,
Saqhk bilimleri, toplumun temel tas: olan insana ve kendi
insarurruza faydah olmaktadir. lnsarun doqurndan olurne kadar olan
saqlrkla ilgili ihtiyaclanru karsilamak uzere insan yetistirrnekte ve
ona hizmet etmektedir.
FakLiltemiz,
kaliteli
akademisyeniyle
ve
bir
egitim
vermektedir.
Cahsaruyla,
ogrencisiyle
bir butunu olusturrnaktadrr.
Bir aileyi, "Bizim Aileyi" qerceklestirdik,
katkisi bulunrnaktadrr.
Her kisinin bu yaprya bir
Mesleki
bilgileri alan ve paylasan birimimiz, sosyal alanda da
paylasrrnlan ortaya koyrnaktadrr. Bu amacia, akademisyen- ogrenci
birlikteliqini sosyal alana aktardrk.
GLincel olaylan, gLincel bir bultenle sunmak istedik. Birimimiz ve
fakLiltemizin aktuel dergisini hazirlad.k. Olaylan uzmanlann diliyle
sizlere ulastrrmayi
arnacladrk.
ilk sayida "sagllgm
uzerine
teknolojinin etkilerini" irdeledik. GLizel soylesiler yaptik. Umanz bu
baslanqiclar
insarurruza
ve
insanliqa
yararh
olur.
"Emeksiz yemek olmaz" derler.
Emegi qecen herkese tesekkurler.
Hos geld in "Sosyal Medyarruz",
Prof.Dr. Halil KOYUNCU
Dekan
1
well ageing
2015
1
Well Ageing ...
Dogarken "esit" doqrnuyoruz. Birilerimiz "varhk" icinde, digerlerimiz "yokluk". "Varllk"
yalruzca maddi degil, sosyo-kulturel bir ailede, cevrede, ulkede doqrnak gibi. Degerlerle
buyumek. Yetenek gibi, bir kere duyduqu seslerle rnuzik yapabilmek; beceri gibi,
ameliyatta ulasrlmasi gue;organlara dokunabilmek; guzel resimler yapabilmek; bir dili
kolayca ogrenebilmek ... Hepsi birer "varlik".
Adalet nerede peki?
Tum canhlar icin belki de en adil olgu "zaman", Geciyor iste, Herkes icin
ve bitiyor. Geri donus yok. Niye adil peki?
"0
an", yasarnyor
<;unku ne kadar "varhk'rruz olursa olsun, gee;en "an": geri getiremeyiz. Herkes icin ayru bu,
lste adalet, daha ne olsun.
Biliyoruz ki, turn tibbi, bilimsel ve teknolojik qelisrnelere ragmen, insanoqlunun tekrar
kullanma basansi qosterernediqi en onemli kavrarndrr zaman. Sosyal, ekonomik, kulturel
ayrnrn yapmadan her bireyi etkiler. Evet "adil" gorunur ama zarnarun gee;erken yaptlgl
etkiler her bireyde esit degildir. lste bireyde zarnarun qosterdiqi bu etkiye "yas alma" denir.
Ogrencilerimizin ustun destek ve emekleriyle ctkan bu dergimiz, zarnarun gee;mesiyle
bireyde olusturduqu degi§ikligin tarifinin "yaslanrna" rru yoksa "saqhkh yas alma" rru
olacaqrrun altiru bir kez daha cizrnektedir. Madem yas alma, hayatta herkes ve her yas lcln
kacrrulrnaz bir kuraldrr, 0 zaman bu surecin basanh yonetilrnesi gerekir. Eger basanli
olamazsak, icinde "well" qecen yeni bir curnle qunderne gelmektedir:
You don't miss the water till the well runs dry
"Kaybedince, deqerini anlarsrn" zaman gibi, saqhk gibi. .. 0 zaman da Get well soon denir.
Gecmis olsun.
istanbul Oniversitesi Sagllk Bilimleri Fakultesi tarafmdan cikanlrnaya baslanan dergimiz,
uluslararasi kullarulan, en quzel dilegi iceren bir ba§lIga sahip well ageing "sagllkll, mutlu,
huzurlu ya§ al". Bir digerimiz ie;indaha guzel ne dileyebiliriz ki. Bizlerde bu dilegi, adlmlz
olarak kabul ettik. Tabii uluslararasl aglrllgl, havasl olsun da istedik.
Ogrencilerle beraber e;all§mak, e;okbuyuk keyif. Ogrenmeye, bilgiye ae;lar; biline;temiz,
berrak, biline;altl gereksiz kaYltlarla dolmaml§, baglmslz, "§u ne der, bu nasil du§unur,
dengeyi korumaIlYlm ..." gibi biline;altlnl kafese alacak, ozgur du§uncelerini klsltlayacak
kuruntulan yok. Enerjileri muazzam. Zaten dergimiz de onlann eseri. Elimizdeki bu ilk
saYlda roportajlara lutten bakln. Ogrenci roportajlannda 0 enerjiyi hissedeceksiniz.
ilk saYlmlzln konusu teknolojinin ve ilerlemenin, gunumuz insanlannda yarattlgl etkiler.
Geni§ bir vizyonda konuyu ele aldlk. X, Y, Z ku§aklanndan sosyal medyaya, "klz isteme"
protokollerinden kanser tedavilerine, aglzdan aglza pazarlama stratejisinden aklill
telefonlara, telefon §arjlanndan teknokentlere, kantindeki Wifi aglndan ebelige, tepe
gozden asansore, ogrenci kongrelerinden kok hucre tedavisine, iktisattan sagllk
haberciligine, film banyosundan tUketim koleligine, nufusun ya§lanmaslndan NASA'ya,
e-ogrenmeden robotik doktorlara ... her§ey sayfalanmlzda ...
All's well that ends well
iyi biten her §ey iyidir.
Goru§mek uzere ...
Prof Dr. Ahmet AKG(JL
Editor
2
2015/1
well ageing
Ogrenci Gozuyle Teknoloji ve
Sosyal Medya
Kaan, Marmara Universitesi Eczacthk Fakidtesi, yas 22
~
r
MLiberra GOREL
[email protected]
Jl~
_
Giinde en fazla 3-4 saat internet
kullaniyorum. En cok twitter ve sozlukler
(Eksi - iTO) gibi siteleri ziyaret ediyorum,
Cunkii bu sosyal aglarda insanlann dusiince
ozgurlugunun daha fazla ve diisuncelerinin
daha
saf
oldugunu
dusunuyorum.
Gunumuzde
bilgiye ulasmak
internet
sayesinde cok kolay. Hele son yillarda artan
internet kullannrn ile beraber bilgiye
ulasmak
saniyeler
suruyor.
Saghkta
gelistirilen yeni teknolojilerle artik her an
yanumzda tansiyon aleti,
glukometre
tasiyabiliyoruz,
Acil
anlarda
bu
teknolojilerin kullamrruyla hastaya nasil bir ilkyardim uygulanabilecegine karar veriyoruz.
Kanser tedavilerinde geleneksel yaklasim btrakihp monoklonal antikorlar uretilebiliyor ve
tedavide daha fazla basan saglanabiliyor, Bu ve buna benzer ornekleri arttirmak murnkun.
Turkiye acismdan bakildrginda, bu teknolojilerin gelistirilmesi acismdan oncu bir iilke
olmadigmuz ortada. Ancak gee de olsa, erken de olsa bu teknolojiler hayanmiza bir sekilde
giriyor. Bizim sorunumuz daha cok isleyis ile ilgili. Daha alt yapisim olusturmadan iist yapiyi
yap maya cahsiyoruz. Bunun sonucunda cok kahci olmayan urunler olusabiliyor.
\
Temel
Atzlmadan
Kat Cikilan
Saglik Teknolojileri
"
Y
J
BeWI DOZ
[email protected]
Genel olarak diinyadaki gelismeler rein FDA'in, WHO 'nun, EMEA'nll1 sitelerini takip
etmeye cahsiyorum, Turkiye'deki gelismeler icin ise ozellikle Saghk Bakanhgi'rnn
sitesinden yararlamyorum. Sosyal medyada karst cinse duygulanmr ifade ederken daha ozgur
ve cesur oldugumu dusiinmiiyorurn. Daha dogrusu bunun mecrayla ilgili degil, insanm kisilik
ozellikleriyle ilgili olduguna inamyorum. Sosyal bir insan rahathkla yUz yUze de kar~1cinse
a'illabilir.
Sosyal medya bu baklmdan, bir "maske" gorevi goruyor. jnsanlar sosyal medya hesaplan
ile aslmda hif olmadlklan biri gibi gosterilebiliyor.
Sosyal medyanm hem olumlu, hem de olumsuz etkileri var. Bir taraftan, belli sitelerde twitter
gibi
dU$uncelerinizi
saf halleriyle
yazabiliyorsunuz,
bu guzel.
3
well ageing
2015/1
Ama bir taraftan da sosyal medyastz, internetsiz
yasayamayan,
"check-in yapmadan duramayan ",
kafastnt telefonlardan kaldtrmayan bir nesil yetisiyor.
yapmnnda icine konulacak bitkilerin kullanan kiside ne tiir
insanlar artik konusmayi, bir araya gelmeyi eskisi kadar
yan etkiler yapacagim, eger ek ilac kullaruyorsamz hangi
onemsememeye
ilaclarla etkilesebilecegini
konusma
basladilar,
olmuyor,
genellikle
Bulusuldugunda
oldugunda
sosyal
da
medya
bile artik
konusulan
uzerinden
konu
oluyor.
intemeti
tibbi
acip baktiguuzda
yay
formiilleri
bunu bilincsizce
bircok formulasyon,
bulabilirsiniz.
Ancak
bu
bircok
cayin
en iyi eczacmiz bilirken, siz
tiiketiminiz
sonucunda
cok ciddi yan
etkilerle karsrlasabiliyorsunuz.
intemetin dogru bilgiye ulasmak ve bu isin egitimini alnus
kisilere darusmak sartiyla saghgirruzr olumlu etkiledigini
dusunuyorum.
bitkisel
Ornegin
bir
yay
soguk alginhgnuz
hazirlamak
var ve siz
istiyorsunuz.
Ancak her zaman isinin egitimini alnus kisilere damsmak
hasta icin daha yararh olur.
Ahmet, Sideyman Demirel Universitesi Mishendislik
Fakiiltesi, yas 21
Bir ogrenci hatta Bilgisayar Muhendisligi ogrencisi olarak
sunu soyleyebilirim
boyutlarda
ki teknoloji kisa zamanda cok farkh
gelisti ve gelismekte.
bilgisayarda hayal edemeyecegim
Benim cocuklugumda
sistem ozellikleri simdi
en basit dedigirniz akilh telefonlarda bulunmakta. Gelisen
teknoloji en cok bizleri yani gencleri etkilemekte, sosyal
aglann kullammi ve bunlann akilh telefonlann
arnact zannedilmesi
kullarnm
hayatimizi onlara bagli gecirmemizde
buyiik etken.
Telefonunun
dunyadan
sarji biten bir gencin
kopmus zannetmesi
kendini
tam amen
geli~en teknolojinin
~
Jl
_
r
"
~_______~
J
Telefon sarji
bitince diinyadan
koptugunu zanneden
genclik
y
mi,
yoksa bilinysiz kullamlan teknolojinin bir sonucumu bunu
dii~iinmemiz gerek.
Geli~en teknoloji ile bulundugumuz
yammlzdaki
mekan ve zamanda
ki~ilerle saghkh ileti~im kuramama
sorunu
giiniimiiziin genel sorunu.
Gittigimiz
her yerde check-in yapma, fotograf yekilip
anmda bu fotografl instagrama veya diger sosyal aglara
atma
ugra~mda
bulunmaktaYlz.
telefonlann,
Bununla
beraber
kullandlglmlz
akilh
wifi alanlannm
baz
istasyonlannm
insan saghgma dogrudan etkisini goz ardl etmekteyiz. Calar saat kurup yastlglmlzm altma blraktlglmlz, her
an kulaglmlzdan ve elimizden dii~iirmedigimiz telefonlar insan saghgml olumsuz etkiliyor. Yiiz YlhmlZln hastaligl kanserin
dolayh sebeplerinden birisi olarak ifade ediliyor.
Bence geli~en teknoloji kadar insanlar geli~en teknolojiyi nasll sagllkll bir ~ekilde kullanmasl gerektigini ogrenmeli ve bu
yonde sosyal r;all~malarve sunumlar yapllmall.
Dogan, Orla Dogu Teknik Universitesi Miihendislik Fakiiltesi, ya~ 20
Teknolojinin insan saghgl iizerindeki etkilerini tek yonlii ele almanm hakslzhk olacagllll dii~iiniiyorum. Bu nedenle bunu iki
yonlii incelemek gerekiyor. Soyle ki telefonlarm ozellikle biz genylerin hayatImlza adeta hiikmedip yogu zaman ki~isel
ili~kilerimizde samimiyeti ikinci plana atlyor olmasl yadsmamaz bir geryek. Bunun sebebi bilinysiz bir tiiketim midir yoksa
geli~en diinyal1ln gerekleri bizi buna ml sevk ediyor tartl~lhr. Fakat her ne kadar teknolojiye muhtay bir diinyada olsak da
4
2015/1
well ageing
teknolojiye esir olmak zorunda
degiliz diye dusunuyorum. lste
gereklilik diye bahsettigim su
an icinde bulundugurnuz egitim
sistemimizdir. Ben miihendislik
fakultesinde
okuyorum
ve
ODTU'de sadece teknolojik
calrsmalanrmzi yapmarmz icin
ve
faydalanmarmz
icin
TEKNOKENT
admda
bir
sistemimiz
var. Ya da laboratuvarlanrmz
veya
bolumlerimiz icin sunulan hizmetlerin kalitesinden
bahsedecek olursam teknoloji en iist seviyede kullanilarak
hayatumzi kolaylastmyor. Bunun disinda bizler sosyal
hayatnmza hiikmeden bir teknoloji degil de her anlamda
nitelige uygun ve bizleri gereken seviyede kendisine bagh
kilan bir teknolojiyle yasasak cok daha saghkh olacaknr.
Gamze, Marmara Universitesi Hukuk Fakidtesi, ya!j 20
Degisen diinyarruzda teknolojinin gelismesi ile birlikte
saghgm, ekonominin ve sosyaJ cevrenin buna ayak
uydurmasi gereklidir. Teknolojinin insan saghg: iizerinde
hem olumlu, hem de olumsuz etkileri bulunrnaktadir.
Insan bedeni olarak teknolojinin cok da olumlu etkiler
biraktigi soylenemez. Zaten bunun en basinda radyasyon
gelmektedir. Giin icinde ve hatta uyudugumuzda bile
radyasyondan uzak durmamiz cok olasi gorunmuyor
ciinkii her tarafta teknolojik aletler bulunmakta ve bunlar
artik basucu kitaplannm bile onune gecmektedir,
r
\..
A
Basucu
kitaplarznzn yerini
ba$ucu telefonlarz
aldz
y
'\
bulamamaktadirlar, Suurli bir cercevede iletisim kunnakla
yetinmektedirler. Arnk samimi dost toplantilanrnn yerini
facebooktaki oyun istekleri ve saniyelik gonintulerden
olusan bu olaya samimilik kattrgmi dusundugumuz
snapchat, instagram almaktadir.
Bunlan
bende kullamyorum artik bunlar olagan olarak
hayaturnza
girdi ve kurtulmak 0 kadar da basit
gorunmemektedir,
Fizyolojik olarak da dusundugumuzde surekli bilgisayar
basmda telefon basmda olmak cesitli viicut bozukluklanru da
beraberinde getirmektedir.
Saglik sektorune yaptigr olumlu etkilere bakacak olursak;
teknolojinin gelismesi ile beraber yeni nesil cihazlar
i.iretilmekte ve bu sayede tedavi siirelerinin kisalmasi,
tedavinin
etkisinin
cogalmasi
gibi olumlu etkiler
olusmaktadir.
Devlet hastanelerine gidenler bunu daha iyi anlamaktadirlar.
r__------Jl------ __,
Tekn0 lojiye
muhtac olsak da
on un esin
olmak zorunda degiliz
\..
y
.J
.J
Artlk ba!jucu kitaplarmm yerini ba!jucu telefonlan
almaktadtr.
Bu da teknolojiye en biiyiik sitemimiz olsun. Lakin saghk
sektorii lizerinde dli~i.ini.irsek teknolojinin olumlu bir
listlinlligii mevcuttur.
Teknolojinin psikolojik, sosyolojik ve fizyolojik yond en
de olumsuz etkileri oldugunu dli~iinliyorum. internet,
slirekli yeni geli~tirilen cep telefonlan artlk dlinyamlza
hiikim olmaktadlr ve insanlar bu teknolojik hayatm i~ine 0
kadar dalml~lardlr ki dl~an ~lklP sosyalle~ecek pek vakit
Bir tomografi veya ba!jka bir !jey ~ektirmeye kalksan sana
randevu SlraSl1ll aylar sonraya vermektedirler ama 0
zaman a kim ole kim kala ...
5
well ageing
Bu
yiizden
2015/1
teknolojik
cihazlann
sayisun
artirarak
veya
verimliligini
arttirarak
bu
durumun
onune
gecilebilir.
Teknolojinin ogrenciler iizerinde yadsmamaz bir etkisi oldugu su goturmez bir gercektir. Artik cogu konferans haberleri, ders
icerikleri,
smav bilgileri,
ne nerede diye internete
bakilmakta ve bu telefonlar, tabletler, bilgisayarlar
aracihgiyla gerceklesmektedir. Tabii bu kadar teknolojiye bagrmh olmak aradaki dostluk iliskilerini de zedelernektedir.
Cagirmzm en biiyiik hastaligi olan cep telefonlan arkadas gruplanmn en biiyiik diismam haline gelmektedir. Artik bir grupta
herkes cep telefonlan ile ilgilenip birbirleriyle sohbet etmiyorsa oradaki arkadaslik iliskilerinde bir sorun var demektir ki bu
durum cogumuzun basma gelmektedir. Insanlar artik face book, twitter, instagram alemlerindeki sanal arkadashklara,
sahte
duygulara inanmakta ve psikolojik bunahmlara ginnektedir. Bunun sonucunda asosyal bir nesil olusmaktadir. Herkesin hayati
paylasilan fotograflar kadar guzel olmamakta, cogu sey sahtedir.
Basak, Marmara Universitesi Egitim Fakidtesi, ya!j 20
Bir de bunlann kiyida kosede kalmis hayatmuza derinden
__------Jl-------_
r
Terazinin zarar
tarafi agzr baszyor
etki eden yonleri
var. Siradan
hayatlanmiza
ederken her seye cok normal bakiyoruz
"
icinde bulundugumuz
devam
fakat aslmda
sosyal durum -ozellikle genclerde-
cogu zaman icler aCISI.Ben ogretmenlik okuyorum ve yeni
egitim sistemi okullarda FATiH projesi adi altmda her
~~-----------_/
V
simfa akilh tahta, her ogrenciye tablet uygulamasi ile
egitim ogretim cahsrnasi yurutuyor. Oncelikle cocuklar
kitaplardan uzaklastmliyor
hatta cok yakm zamana kadar
Ben teknolojinin insan saglig: iizerindeki etkileri hakkmda
kitaplann
cok da olurnlu seyler soyleyemeyecegim,
yuklenecegi soyleniyor. Hal boyle olunca ogrenci derslere
Evet yasarrurmz
tam amen kalkacagi ve derslerin bu tabletlere
miithis bir kolayhk ve hiz iizerine kurulu, evet artrk bilgiye
daha biiyuk bir hayranhk falan duymuyor. Bu tamamen
eri~mek ve onu kullanmak yok kolay. Fakat hiybir ~ey
kandmnaca. Ogrencinin akrlh tahtalarla ve tabletlerle daha
insan saghglmn
etkilendigi
kadar
etkilenmiyor.
insan
ili~kilerinin Ylprandlgl kadar ylprammyor. Ke~ke teknoloji
farkh bir bagl var. Hepimizin de bildigi
0 bitmek
tiikenmek
bilrneyen eglence agl. Yani bu sistemle yocuklar tamamen
sadece hayatJrnlzl kolayla~tJran varhgl ile yer bulsa. Fakat
somut egitimden uzakla~arak daha teknolojik fakat daha
maalesef oyle degil.
verimsiz bir sistemin iyinde yer ahyorlar.
Sanki bu sistem olmasa yocuklar teknolojik cihazlardan
daha
uzakml~,
bilgisayarla
daha
az vakit
geyiriyor,
telefonla daha az ugra~lyonnu~ gibi, on Ian biraz olsun
bunlardan uzakla~tlrabilecegimiz
egitirn kurumlanna
bunlan dahil ettiler. Ben egitimin modemle~mesine
teknolojiyle
ilgi kurulrnasma
da
ya da
kar~l bir insan degilim.
Aksine olrnah tabii ki.
Fakat egitim ve bilim; kazandzrzlmadanbunlan ogrencinin
oniine koymak niteliksiz yeti!jecek bir neslin habercisidir.
Alperen, Makine Miihendisligi Boliimii, ya!j 19
internette
yakla~lk olarak 3- 4 saat vakit geyiriyorum.
Daha yok facebook takip ettigim internet sitesi. insanlann
hem gorsel hem de sozlii olarak payla~lmlar yapabildigi,
i!jte bu Jayda ve zaran tarttlglmlzda benim gozlemim
zararlarzmn daha Jazla oldugu yoniinde. Oturma
bozukluklan, gorme bozukluklan, ruhsal bozukluklar,
davram!j bozukluklan teknolojinin beraberinde bize
ya!jattzgzsomut zararlar.
6
haberlerin
aktif payla~lldlgl
ve diinya genelinde
yliz
milyonlarca insamn aym platfonnda bulu~masl nedeniyle
facebook'u daha aktif kullamyorurn. Teknoloji ~u an iyin
biryok i~imi klsa siirede bitinneme
olanak saghyor, bir
bilgiye anmda ula~lrn ~anSlm var, ancak bu kadar hlZh
2015/1
well ageing
gelisen
teknolojinin
bizleri
ahsurdigi
kanaatindeyim,
sahsima
ters
etki
ve hazircrhga
kolaycihga
Miray, Matematik Ogretmenligi, ya~ 21
bu yiizden bunun gelecekte
yapabilecegi
dusuncesindeyim.
Saghk, en hizh gelisen ve en onemli sektorler arasmda.
Net bir saat soyleyemesem de giiniin bir bolumu maalesef
internete bagh gecebiliyor. Twitter ve instagram en cok
vakit
harcadrgim
haberdar
r__------)l~------_'\
Sosyal mecralar
beni cesur kzlmaz,
ama kisileri takip
etmemde bana
gelismelerin
diisuniiyorum.
acidan
giincel
1
olaylardan
en guzel hali oldugunu
hayatmuzi
kolaylastirdigmi
Fakat bunun yanmda manevi ve sosyal
kotulukleri
de
beraberinde
getirdi.
Teknoloji sagltk actstndan da gelisti; fakat herkes
bun dan esit olarak yararlanamadtgtndan bunun tam
anlamtyla
ise
yaradtguu
dii~iinmiiyorum.
.J
V
siteler. Twitter'
ve mizahm
diisiindiigiim icin kullaniyorum. Instagram'da fotograflara
bakiyorum.
Teknolojik
ozgiirliik verecektir.
\..
olmak
Teknolojinin
olumlu ve olumsuz
etkileri duruma gore
degisiyor, Fakat gercek olan sosyallesme
ortami sanala donuyor ve yapmacikhga
Diinya kosullanm dusundugumuzde saghk sektorune ciddi
beni
rahatsiz
ediyor.
internete
derecede yatmmlar yapilmakta. Bu da gelecegin sektorleri
internetsiz zaman gecirilememesinin
arasinda saghk sektoriiniin ciddi boyutta onem tasiyacagi
durum olmadigmi diisunuyorum.
ve arkadashk
donuyor, Bu da
baghhk
dusuncesi,
pek de saghkli bir
diisiincesi olusturuyor bende, aynca istatistiklere bakacak
olursak insan ya~am standartlanmn
yash
nufusunun
ciddi
yiikselmesi, ortalama
artislarda
bulunmasi
saghk
sektoriinii ilgi odagim yapiyor. Bu nedenle yakmdan takip
etmeye cahsiyorum. Aynca saghk sektoriindeki buluslar
gittikc;e artlyor. Bu bulu~lann
uygulanmasl
ic;in ciddi
testlerden gec;mesi gerekiyor. Bu yUzden giiniimiizdeki bir
bulu~un hayatll111Za 5 yil sonra girecegini
uygulanrna
ktsmillda tereddiitlere
dii~iiniirsek,
dii~ebiliriz...
Giinliik
olarak saghk haberlerini okuyorum.
Sosyal medya aC;lsmdan degerlendirdigimde
insanlann
yUz yUze ileti~imde daha etkili anla~tJgl kanaatindeyim.
Sozlii ileti~imlerde mesaj, kar~l tarafa verilecek duygu,
jest-mimiklerle
daha iyi aktanlacagmdan
ortamlll seyrini
degi~tirecek etkiye sahip olabilir.
Fiziksel
bizlere
olarak "bilgisayar
samnm
kullamml
Ancak
daha
ba~lllda oturmak"
uygun
olacaktlr,
artlk cep telefonlanmlza
masa
ba~mda
internette
tabii
kavraml
internet
ta~lnrnl~ durumda.
harcadlglmlz
vakit
ortalama 3 saati bulmaktadlr, bu da anatomik olarak viicut
~eklimize,
goz
olu~turmaktadlr.
saghglmlza
Ancak
olumsuz
dostlanmlzm
bilmek ve onemli bilim adamlannm
etkiler
neler yaptlgml
bulu~lanll1 takip
etmek, onlardan haberdar olmak, ruhsal olarak kendimi
~arj etmemize olanak saglamaktadlr.
7
well ageing
201511
Teknoloji Yasarrumm Her Alanda
Kolaylastmrken Sosyal lliskllerlmlz
Bir Asansorun lnls Clkl~1
Suresine Slgdlrlldl.
Teknolojinin egitim ve saghk ile olan iliskisini hem bir idareci hem de bir fizik tedavi uzmam
olarak i.V. Saghk Bilimleri Fakiiltesi Dekani Prof. Dr. Halil Koyuncu ile gorustuk,
1955 dogumlu olan Prof.Dr. Halil Koyuncu, ilkokul ve ortaokul egitimini Gaziantep
islahiye'de; lise egitimini Antakya Lisesi'nde tememlemtstu. 1993 yilmda Cerrehpese
TIp FakOltesi'nden mezun olan Koyuncu, 1981 Yllmda askerlik gorevini yapml§tlr.
1982-1986 yilten arasmda fizik tedavi alanmda uzmanllgml tamamlayan Koyuncu,
1989 yilmda Cerretipese TIp FakOltesi'nde uzman olarak goreve ba§laml§tlr.
1991'de docent unvenuu alml§, 2000 Yllmda oroiesor etenmistir. 2011 yilmda Fizik
Tedavi kursu ba§kanllgl gorevini alan Koyuncu, 2014 yilmm Mart aymdan itibaren
i. O. Saglik Bilimleri FakOltesi Dekanllgl qorevini yurutmektedir.
Fakiiltemizde giincel bir saghk dergisinin ogrenciler acismdan niteligini degerlendlrlr
misiniz? Bu derginin ogrenci profiline katkrsi hakkmda neler dusiinuyorsunuz?
Mi.iberraGOREL
[email protected]
Universitenin bir tannrn vardir. Hem bilimsel hem idari ham de mali olarak ozerk olmasi
halidir. Bilimsel olarak ele aldrgmuzda ogrenci ternelli incelemek mecburiyetindeyiz. Cunkii
ogrenci var ise biz vanz. Ogrencinin de hem egitim ogretim ile iliskiyi tamamlayan hem de
arastirma yapan bir yonu olmasi laznn, Tabii bu iki onemli hususu siirduriirken ogrencilerin
sosyal aktivitelerden kendilerini soyutlamamalan onemlidir. Bu nedenle de ogrencilerin
sosyal
ihtiyaclanru
gidermeye
cahsiyoruz,
Fakiiltemizde
bilimsel
cahsmalan
yayimlayacagumz bir dergimiz var -Saghk Bilimleri Dergisi-. Fakat bilimsel dergimiz
cikarken sunu dusundum: "Bizim neden aktuel bir dergimiz 01mas1117" Hem ogretim
elemanlanna hem de ogrencilere bilgi aktanmi yapilsm. Bu amayla bu aktiiel dergiyi C;lkarma
ihtiyacl duyduk. iyi ki de yapml~lz.
Geli~en teknoloji He birlikte insan giiciiniin biraz daha ikinci planda oldugu tIbbi
cihazlann daha etkin kullamlacagl bir saghk sisteminden soz ediliyor. Bu sistemin insan
saghgl
iizerindeki
olumlu-olumsuz
etkileri
neler
olabilir?
insamn iki ozelligi vardlr: ruhsal ve bedensel ozellikleri. Bedensel durum ki~inin anatomik
yaplsldlr. Yapllann i~leyi~i, ihtiyac;lan, ortaya koydugu iiriinler. .. Vine bu bedensel yapmm
hareketleri gibi bir siirii ~eyi kapslY0r. Ama ruhsal durum ohnadan, psikolojik durum olmadan
bu asia tam bir ili~ki ic;erisinde olamlyor. Psikolojik durumlardan bir tanesi de akii ve zekadlr.
Bu da ancak insanda mevcuttur. Bugiine kadar gec;en zaman dilimi iyerisinde insan akhm ve
zekasllli kullanarak ya~amlm kolayla~tlracak bir yok icatta bulundu.
jnsanzn bu ozelliklerinden
oturu muhte§em ihtiyac;lan da var.
Havaya, gzdaya, harekete,
sosyal c;evreye...
Bunlan surdurebilmesi ic;in
haberle§me ve ileti§im
arac;larznzgeli§tirmesi lazzm.
8
well ageing
Insanm bu ozelliklerinden otiirii muhtesem ihtiyaclan da
var. Havaya, gidaya, harekete, sosyal cevreye ... Bunlan
siirdiirebilmesi icin haberlesme ve iletisim araclanm
gelistirmesi lazim. Gidalarla ilgili kolayhklar olmasi
lazuli.
Hem iiretiminde, hem ulasmunda, hem de tuketiminde.
Tum bunlan
dusiindugumuzde
kisilerin
yasammi
kolaylastmyorken
diger taraftan "pasif-inaktif"
ya da
"sedanter" dedigimiz etkisiz hale getiriyor. Dusiiniin ki
telefonunuz var yammzda, telefona basparmagmizla
dokunmamz
suretiyle
1000 kalorilik
bir
pizza
isteyebilirsiniz. Bu size yaratilan rahathktan otiiru sizi
hareketsizlige sevk ediyor. Simdi bir yerden bir yere
gitmek icin ulasim araclanm kullamyoruz. Haberlesmeyi
telefon ile ulasimi araclar ile saghyoruz ve dolayisiyla
hareketten uzaklasiyoruz. Bunun yamnda birebir gorusme,
konusma ve sosyal aktiviteleri saglamamiz gerektiginde
bu defa yine telefonu ve internet agnn kullamyoruz. Eger
teknolojinin sagladigi imkanlan yasami kolaylastirmak
icin kullarursak rahatliga ahsinz. Rahathga ah~mak
demek vUcudunuzda
kullanmadlgmlz
organlanmzm
i~levlerini yava~ yava~ kaybetmesi demektir. Bu da
beraberinde kullamlmayan organlar yarattIgl iyin sorunlar
ortaya Ylkanr. Bir ba~ka ornekle geli$en dunyada
beslenme ah~kanhklan da degi~ti. Eskiden bir ya da
birkay ye~it yemekle daha saghkh bir beslenme sistemi
mevcutken, ~imdi yok ye~itli ve dengesiz bir beslenrne
sistemi yaratIldl. Bu nedenle obezite ve onunla mucadele
dogdu. Bu da her geyen gun yeni bir teknolojinin
yaratIlmasl demek oluyor. Keza ya~am alanlanndan soz
edecek olursak, geli~en dunya ile birlikte geni~ ya~am
alanlanndan uzakla~IYoruz. Tek tip ust ute bir araya gelen
binalarda ya~amlanmlzl surduriiyoruz.
"Teknoloji ya~amlmlZI her alanda kolayla~tmrken
sosyal ili~kilerimiz hir asansoriin ini~ r;lkl~lsiiresine
slgdmldl. "
Gunumuzde teknoloji bu ve buna benzer omeklerle
ki~ilerin ya~amlanm kolayla~tIrmaSl yamnda onlan hem
2015/1
bedensel hem de ruhsal olarak edilgen bir yapi haline
getirdi. Bu nedenle teknolojiyi yerinde ve zamanmda,
ihtiyaca uygun ve ihtiyacmuz kadar kullanmak kisinin
saghgl icin daha verimli olacaktir,
Saghk alanmdaki evrensel gelismelerde
konumu hakkmda ne diisiinuyorsunuz?
Tiirkiye'nin
Tiirkiye son yillarda teknoloji alanmda oldukca ilerleme
gosterdi, Zaten her seyi iilke olarak yapmak rnumkiin
degil, Insan giicumuz, finans gucumiiz, ekipmannmz,
mekan giicumuz gibi faktorler soz konusu. Ozellikle insan
giiciimuz yetmiyorsa disandan almak zorundayiz, Son
yillarda bu durum gelisme gosterdi, Tiirkiye de artik
ihtiyaci olan iiriinleri iiretmeye basladi, Bunu her alanda
uygulayabiliriz. Fakat hal a yeterli degil, Bunu takip etme
asamasmda yol kat ettik. Tiirkiye gelisen dimyayi takip
eder hale geldi.
Haberlesmeyi telefon ile
Ula~lml arac;lar ile
saglzyoruz ve dolaYlslyla
hareketten uzakla~lyoruz.
Teknolojinin ve sosyal aglarm iiniversitelerde
yarathgl ortam hakkmdaki dii~iinceleriniz nelerdir?
Olumlu taraflar ~oyle: insanlar sosyal payla~lml bu sosyal
aglardan saghyor. Onun da bilgi ah~-veri~ yonii olumlu bir
~ey. Sorunu ortaya koyup onunla yoziime ula~abiliyoruz.
Bu iyi bir ~ey fakat interneti, 0 agl dii~iindiigumiiz zaman
her ki~ide mevcut. Teknolojinin getirdigi kolayhklar ile
ya~lyoruz. insanlann yiiz yiize temaSl olmuyor. Araylar ile
geryekle~tiriyoruz bu ileti~imi. Bu da bu ili~kileri eksik
hale getiriyor. Sosyal dayam~ma, kayna~ma, gorii~me
olmuyor. Bu da insam bireysel ve toplumsal olarak
olumsuz etkiliyor. ileti~imde etkili olan yazlh, sozlii ve
yiiz yiize olma <;:e~itleridir. En geyerli olan yiiz yiize
ileti~imdir. Bu nedenle artllanm eksilerini dii~iinmek
gerekiyor.
9
well ageing
2015/1
Protokol
KIZ
istemeyle Baslar
Ozellikle kamu gorevlerinde cok onemli olan protokol kurallan daha rahat yetisen giiniimiiz
gencligi icin ne kadar uygun, teknolojik gelismelere bagh olarak degisen iletisim bicimleri
protokol kurallanm etkiler mi gibi sorulann cevaplanm merak ettik. Konunun uzmam olarak
Nihat Aytiirk'e bu sorulan yonelttik.
Aydtn'da doqen Nihat AyWrk, Turkiye ve Orta Dogu Amme idaresi EnstiWsu'nu bitirdi
(1975).
Ba§bakanllkta
Ozel
Kalem
Muduru,
Uzman,
Ara§tlrma-Planlama-Koordinasyon
Dairesi Beskern (1978-1991), Fransa'da T C.
Paris Buyukelr;iliginde Mu§avir (1992-1993), T C. Lyon Ba§konsoloslugunda Ata§e
(1994-1996) olarak r;all§tl. Fransa Turk KOIWr Dernekleri Birligi'ni kurdu ve bu Birligin
Genel Ba§kanltfJtnl yaptl (1993-1997). Rusya, Romanya, Ozbekistan, Azerbaycan,
KKTC, Suriye, Suudi Arabistan, Tunus, Fas, Fransa, Almanya, Beicik», Hollanda ve
lsvicre'de yonetsel inceleme ve erestume gorevlerinde bulundu. Hukumetler
nezdinde resmi goru§melere ve uluslererest toplanttlara keukn (1978-2006).
Ba§bakanllkta yonetimin geli§tirilmesi konulannda r;all§ma ve erestirmeler yeot:
Hukumet
nezdinde
yurutOlen
"Kamu Yonetiminin
Yeniden Duzentenmesi"
prajelerinde
"Kamu Yonetimi Uzmeni" olarak gorev eid: 1997 Ylltndan beri
TODAiE'de sozlesmeli Kamu Yonetim: Uzmetu ogre tim etement olarak r;all§makta;
Protokol Yonetimi ve Biiro Yonetimi dersleri vermektedir.
Kubra YILDIZ
[email protected]
X ku~agl, Y ku~agl deniliyor. 80 oncesi gencler protokol kurallanna daha yatkm bir
nesilken, simdiki genclere bakildrgmda onlardan cok farkh olduklanm gorliyoruz.
Mesela giiniimiiz gencleri whatsapp'tan yazisryorlar, basbakana veya rektore tweet
atiyorlar, Mesajlasiyorlar, kisa kelimeler kullamyorlar. Ashnda sanki yapisal olarak
protokol kurallanna cok uygun olmayan bir nesil gibi. Siz bu konu hakkmda ne
diisuntiyorsunuz? Yani kisaca gencler iletisim ve teknoloji uclustinil nasil aciklarsunz?
Evet dediklerinize katIhyorum ancak vatanda~ da, ogrenci de protokole tabi degildir. Orada
samimiyet esastIr. Protokol yah~anlar arasmdadlr veya yabancl konuklar arasmdadlr.
Or; ki~i arasznda protokol vardlr: Bunlardan birincisi r;alt~anlar arasznda (aft-iist
konumunda olanlar arasmda); ikincisi yabancl konuklarla; iir;iinciisii de hammlarla.
Hammla ili~kidaima protokoldiir hayatta. Mesela iki erkegin birbirleriyle argolu ~akala~lrken
ortama hamm geldiginde konu~masl, oturmasl hemen duzelir. Bu da sosyal protokoldur.
Vatanda~da, ogrenci de omegin valiye tweet atar, sms atar ki bu dogal bir olaydlr. Valinin 0
kanah aylktIr zaten her zaman. Ona ozel kalemleri bakar ama diyelim ki fakiilte sekreteri
rektore veya dekana tweet atamaz ya da telefon mesajl ile tweet ile bayramlm kutlayamaz. Bu
bir hakarettir. Telefonla bile kutlayamaz, yanma gitmesi gerekir. Burada e~itleri dikkate
ahrsak, arkada~lar,akrabalar gibi, onlar iki tiirlii kutlar. <;::okseviyorsa telefon eder, eger yok
samimi degilse sms atar. Bu normaldir; ama bunda da protokol vardlr. Samimiyse telefon
eder.
"Mesajlar asia toplu giinderilmemelidir. isme hitaben atlilr. 9iinkii
Ben 0 150 ki~iden biri degilim. "
0
150 ki~iye gitmi~tir.
Astlara, vatanda~lara, mii~terilere ve ogrencilere sms ile veya twett ile mesaj gondennek
dogrudur. i~te asll teknoloji orada devreye girer. Burada astlara kar~l, mu~terilere kar~l,
vatanda~akar~lteknoloji % 100 kullamhr.
10
2015/1
well ageing
({j~ goriismesinde giyiminle,
iceriye girisinle,
yiiriiyiisiinle, oturusunla,
konusmanla-hitabinla
kendini begendireceksin. "
.
"
Ikrami kabul et mesela. Bu da bir sinavdir, senin yay icisin
degerlendirilebilir. Gorusmede ikram edilse dahi asia
sigara icilmemeli, yay veya kahve ikrarm kabul edilerek,
zarif bir sekilde icilmeli, sonunda tesekkiir edilmelidir.
Ikrarm reddetmek hakarettir, ayiptir.
r__------JJl-------__,
Goriismede
her ikram
bir sinavdir
\.~________------J
y
Peki boyle bir kusagm
diisiiniiyor musunuz?
ileride
sorun
olabilecegini
Tabii, bu kusak normal olarak protokolsiiz yetisir. Kapi
calmayi bilmiyorlar mesela.
~
r
Jl~
_
,
"Protokol aslznda sosyal
hayatta ktz istemeyle
baslar. resmi hayatta
is goriismesiyle baslar. "
\.
y
J
Klz istemek %100 protokoldtir. Erkegin yapIslllm
degi~tigi giindiir. Dogru oturur, dogru giyinir, dogru
konu~ur. Mesela kIz kahve yapmaYI ogrenir, erkek ise
kahve iymeyi ogrenir. Protokol klZ istemede kendini
begendirmeyle ba~lar. t~gorti~mesine de eli cebinde, saklz
yigneyerek gidilmez. Merhaba abi, merhaba amca diyor
mesela. i~te boyle ki~iler i~e alillmaz.
Ben seni insan yerine koydum layik degilmissin demektir.
Bir ornek vereyim: Bir bankamn baskam bir miidiiriinii
kahvaltiya davet etmis.
Baskan kahvaltiya davet ediyorsa bunda bir sey vardir
deyip miidiir takim elbiseyle gitmis ve 0 nasil yiyorsa oyle
yemis yemegini. 0 ne yapiyorsa oyle yapmis. Aradan bir
hafta gecmis, baskan bu sefer de aksam yemegine davet
etmis miidurii. Mudiir yine takim elbise giyip gitmis. Ona
uymus, 0 ne yerse onu yernis, 0 ne soylerse onu soylemis
ve yemegin sonunda baskan mudure "seni genel mudur
olarak dusunuyorum'' demis. Yemek yemek meger bir
smavmis.
Aslmda
bizler
giydiklerimizle,
yediklerimizle,
oturusumuzla
kalkismuzla
ve konustuklanmizla
her
seyimizle mesaj veriyoruz. Giyim, kisinin imajidrr,
Hayatmuzda
ne gibi protokoller ve diizenler var?
Protokol iki seye dayarnr; birincisi mevzuattir, kuraldir.
Kanunu, tiiziigii, yonetmeligi vardir. Celenk koymanm,
cenaze toreninin, ziyaret etmenin, goreve baslamanm, bir
toren yapmanm hep yonetmelikleri vardlr. Her ~eyin bir
kanunu var, kimse keyfine gore hareket edemez, davet
veremez,
resepsiyon
diizenleyemez.
<;:iinkii parasl
devletten Ylkar. Devletten ylkIyorsa mevzuata dayallir.
Protokoliin dayanaklanndan ikincisi ise davram~tJr. Resmi
davralll~ kurallar biittiniidtir. Resmi davram~ kurallanna
protokol denir. Protokol itiban, ~erefi korumaktJr.
11
well ageing
201511
"Cenazeye, bayraga, hanima saygl duymak diinyantn kuraltdu. "
Harnma saygi gostermiyorsa daha bedevi demektir. ilkel demektir. Medeni degil demektir. Bayraga saygisizlik ise millete
harekettir. Cenazeye saygi ise oldukten soma artik zarar gelmez demektir.
Bir kitabmizda "Protokol: kiiciik seylerin toplamidrr ve Protokol: bireysel, kurumsal ve ulusal saygmhgm
koruyucusudur" diyorsunuz. Sizce saghk hizmetleri alamnda da boyle bir protokol var nudir varsa nasil
tammlayabiliriz?
ispatlamak gerekirse: Saghk Eski Bakanlanrmzdan biri goreve basladigi zaman gorevi teslim eden bakana "Sayin Bakarum
sizi arabamla evinize kadar goturmek istiyorum" dedi. Gorevi devreden bakan ise "Gerek yok, beni oglum gelip alacak;
gelmezse taksiyle giderim" dedi. Ciinkii bu konuda bir protokol yoktur. Bakan bey kendisi gorevi devrahrken boyle bir seyi
gormedigi icin bu teklifi kabul etmernistir. Eger protokol miidurlugu olsaydi boyle bir sorun yasanmayacaktt. Iste protokol
bu yiizden onemlidir ve bu kadar onemli kurallar biitiinii maalesef ki saghk hizmetleri alanmda yoktur.
Saghk Bakam hastaneye gittiginde bashekimin
makamma oturabilir mi? Bu soruyu sormamm nedeni
ben saghk yonetimi ogrencisryim, benim ve
bolumiimdeki diger arkadaslarrrmn hangi kurallara ve
diizenlere uymarmz gerekiyor, bize neler onerirsinlz?
Saghk Bakani bashekimin koltuguna ve saghk miidiiriiniin
koltuguna bir sartla oturabilir. Kendisi de hekimse. Hekim
olmasi gereklidir. Hukukcuysa oturamaz. Hekim dis:
hangi meslek olursa olsun saglik cahsam da olsa oturamaz.
Cilnkii ornegin milli egitimde de, bir Milli Egitim Bakam
eger ogretmen kokenliyse Saym Hocam denilebilir. Eger
hukukcuysa Saym Bakarnm denir. Bir misafir kosesi
olrnah. Orada aglrianmahdlr.
Protokolde temsil esastlr. Makam, unvan, riitbe ve ktdem
onemlidir. Makama ve unvana saygl esastIr. Kamusal
ya~amda kimse kendini temsil etmez. Ta~ldlglunvam ve
9ah~tlglkurumu temsil eder.
12
~
r
Jl~
_
'\
"Uziildiigiim bir §'ey
maalesef saglik
bakanlarznzn
protokol kurallarz
ve yonergesi yok ve
onun icindir ki en
cok protokol
hatalarz saglzk
alanlarznda olur. "
~-------~
-----~/
V
well ageing
201511
Robot Ebeler Olabilir
Teknolojinin insan saghgr iizerine etkileri konusunu istanbul Universitesi Saghk Bilimleri
Fakiiltesi Ebelik Boliim Baskam Prof. Dr. Hacer Karanisoglu ile gorustuk.
Prof. Dr. Haeer Karanisoglu, 1972 yJlmda Haeettepe Oniversitesi'nde hem§irelik
b61ilmunde lisans egitimini tememteatkten sonra eytu imiversitede yuksek tlsensuu
ve istanbul Oniversitesi'nde Doqum ve Kadtn Hastallklan Hem§ireligi alanmda
doktoresim yept: Karanisoglu, 2010 vilmden beri Ebelik BOIum Ba§kanllgl ve Dekan
Yardlmelllgl g6revini siutiiumekiedit.
Teknolojinin Ebelik Biihimiine katkilart olmus mudur?
Tabii katkilan oldukca fazla. Ilerleyen ve gelisen teknolojiyi takip ediyoruz, egitim-ogretime
katkilan oldugunu diisiiniiyoruz, Olumlu yonde olmasi icin de calisiyoruz, Derslerimizde
neo-projeksiyon kullaniyoruz. Daha onceki yillarda kiicuk slayt makineleri vardi, tepegozler
vardr. Onlar su an yok. Simdi son teknoloji urunlerini kullamyoruz, Daha iyisi olursa onu da
kullanacagiz tabii ki. Teknolojik gelismelerden egitim arac-gerecleri olarak yararlaniyoruz,
Arac-gereclerimizi son teknolojiye gore diizenliyoruz. Bilgilere, ebelikle ilgili ve kadm
saghgiyla ilgili dergilere, kitaplara, verilere kolay ulasabiliyoruz, Hem kiitiiphanenin hem
iiniversitenin sagladigi olanaklarla dijital kitaplardan, kiitiiphanelerden yararlamyoruz.
Verilen derslerinizde ve stajda teknolojiden ne olcude faydalamyorsunuz?
Teknolojinin getirdigi arac-gerecleri kullanmada,
oldukca fazla yararlamyoruz.
bilgi kaynaklanna
ulasmada bundan
Teknoloji- internet- Ogrenci ii~liisii hakkmda neler soylemek istersiniz? Ogrencilerin
teknolojinin getirdtgi bu kolayhktan kendi meslekleri konusunda faydalanabildlgini
dusunuyor musunuz?
Eda KONCER
[email protected]
Ogrencilerimiz internet ortammda 90k rahat dolasiyorlar bildigim kadanyla. Verilen odevleri,
arastirma konulanru, projelerini, kaynaklanru internetten kolayca bulabiliyorlar. Dedigim
gibi arastirmalara, kitaplara, bolumumuzle ilgili bilgilere internet aracihgiyla 90k kolay
ulasabiliyorlar, Ogrencilerimiz bu konuda 90k yararlaniyorlar diye dusiinuyorum. Verdigimiz
odevleri ozellikle son literatiirii tarayarak bize hazlrhyorlar.
Teknolojinin saghga zararh oldugunu dii~iiniiyor musunuz?
Su anda bir televizyon, bir bilgisayar ekranmdan ne kadar radyasyon 91karsa 0 kadar ki onun
da vok zararh oldugu saptanmaml~, zararh oldugu belirlenmemi~. Yani teknolojinin kullalllmi
bizim yaranmlza. Radyasyon gibi etkilerin ne kadar zararh olabilecegi konusunda gorii~iim
kat! degil, heniiz ara~tmnalar yaplhyor diye biliyorum.
Teknolojinin ~ok yogun olarak kullamldlgl bir ~agda ya~lyoruz. Gebelik ve dogumda
bu durum herhangi bir saghk sorun una yol a~lyor mu? Boyle bir durum varsa
ogrencileriniz buna nasii hazlrlamyor?
Teknolojinin vok yo gun olarak kullamldlgl bir vagda ya~lyoruz. Gebelik ve dogumda bu
durum herhangi bir saghk sorununa yol avJyor mu dedigimiz zaman ozellikle gebelikte,
gebeligin tamlanmasmda hastanelerimizde teknoloji yogun olarak kullamhyor. En vok
kullamlan ultrason cihaz!. Ultrason cihazlan siirekli geli~iyor. Anne karnmda bebegin
durumunu 90k iyi inceleyebiliyorlar. $u ana kadar herhangi bir saghk sorununa yol a9tlgl
ara~tlflnalarla kamtlanml~ degil. Yine dogum SlraSlllda da ozellikle kadmlann agn gekinesini
engellemek i9in epidural anestezi teknikleri geli~tirilmi~ ve bunlardan da yararlaillhyor. Tabii
sezaryen dogum tercih edilmiyor ama ameliyat teknikleri de sezaryen dogumlarda uygulanan
teknikler. Biitiin bu konular hakkmda da ogrencilerimiz bilgilendiriliyorlar. Aym zamanda
tamda kullamlan ara9-gerevlerde teknolojiye uygun. Ornegin hasta bezleri, hasta pedleri,
tansiyon ol9me aletleri daha modern hale getirildi. Mesela dereceler elektronik olarak
ahnabiliyor. Yine monitorle hasta takip ediliyor.
13
well ageing
Ozel bir bilgisayar
cihazryla-monitorle
dogumdakiler takip ediliyor.
201511
gebeler,
Gelisen teknoloji kadzn saglzgl ve
hastalzklarzna, normal gebelik ve
doguma, hastanelerimize uygulanmis
durumda. Ogrencilerimizi 0 konuda
bilgilendiriyoruz.
USB iizerinden hamilelik testleri hakkmda
dusiiniiyorsunuz? Tiirkiye'de kullamhyor mu?
ne
Yaygm degil. Ama dedigim gibi bilgisayar ve intemeti cok
iyi kullanabilenlerde bu yapilabiliyor, Ama Turkiyc'de
cok yaygm degil.
Dijital ortamda saghkla ilgili genel olarak sunu
soyleyebilirim: mesela hasta verilerini ahyor, yiikliiyor
bilgisayara, doktor yurtdismdan 0 verilere gore tam
koyabiliyor, su ilaclan kullan diyebiliyor. Teknoloji
yardmuyla
uluslararasi
hasta
doktor
iliskisi
olusturuluyor, Bizim alanumzda ise §Uan daha cok insan
gucune ihtiyac duyuluyor. Ozellikle gebelerin daha rahat
dogurabilmeleri iyin insan kaynaklan yeti§tirilmeye
yah~lhyor. Hatta ~imdi onlann yamnda bulunan ama tlbbi
mudahale etmeyen, telkinde bulunarak, masaj yaparak
gebeyi rahatlandlran 'Doula'iar var. Aym zamanda hipnoz
teknikleri var. Ulkeler araSl hipnoz, anneyi rahatlandlrma
teknikleri var. Tabii burada ttbbi cihaz kullallllmlyor; ama
bu alanda bu tarz geli~meler de var.
Gelecekte saghkta insan giiciiniin yerini hbbi
cihazlann alacagl dii~iiniiliiyor. Dijital hastaneler,
robot doktor «;ah~malan var. Kendi alammzda bunun
ger«;ekle~ebilmeihtimali var mldlr?
14
Olabilir. Dijital hastaneler, robot doktorlar, dijital ebeler
olabilir. Yani robot
ebeler
olabilir
diyorum.
Gerceklesebilir §Uanda dunya 0 kadar cok hizh degisiyor
ki bu konuda niye olmasm diyoruz. Robot hizmetciler
varsa evleri temizleyen, doktorlar da olabilir diyoruz.
Tabii bunlar robot adt ustunde. Cok duygusal
olmayabilirler,
insan
iliskileri
tam
olmayabilir.
Gerceklesme ihtimali olabilir. Belki bu saghk cahsanlanru
rahatlatabilir. Ozellikle gece nobetlerinde cok verimli
olabilir diye diisunuyorum. Onlan gece nobetine koyarsak
olabilir. Tabii bunlann olma ihtimali var; ama bunlarm
kontrolunun bir insan tarafmdan yapilmasi gerekiyor.
Gelisen teknoloji
Tiirkiye'yi saghk
goriiyorsunuz?
ve globallesen diinyada siz
hizmetleri sunumunda
nasil
Tabii biliyoruz ozel hastanelerimiz devlet hastanelerimiz
var. Ozel hastanelerde son teknoloji cihazlan oldukca
fazla kullaruhyor. Ciinkii bir yerde maddi olanaklan daha
iyi. imkanlar olciisiinde sanshlar, Devlet hastanelerinde de
teknolojik iiriinler mumkun oldugu kadar alimp
kullamhyor. Tamlamak icin kullanilan bir cok cihaz var,
siirekli gelistiriliyor ve Tiirkiye'de imkanlar olcusunde
ahmp kullamyor diye diisiimiyorum. Saghk da insan
kaynaklan yonunden oldukca gelismis durumda diye
dusunuyorum. Egitimli hemsireler, ebeler, hekimler ve
diger saghk cahsanlan var. Bence globallesen diinyada
Tiirkiye saglikta kendi konumunu tam alnus degil ama
emin adimlarla bu konuma dogru ilerliyor diye
du§unuyorum.
Bu konuda saghk turizminin etkisi var mldlr?
Sagltk turizmi yok onemli.
Bu anlamda Avrupa
ulkelerinin tercih ettigi bir ulkeyiz. Ozellikle yaz aylannda
sahil yorelerimizdeki hastanelerimizde tedavi olmak iyin
gelen ya da Tiirkiye'nin her yerindeki ozel hastanelere
ozellikle goz ameliyatlan olmak iyin gelen, di~ hastahklan
iyin gelen ki~iler oldukya fazla. Aylll zamanda bu
hizmetler kendi Ulkelerine gore daha ucuz oluyor. AYlll
zamanda buradaki hekimlerimizin, hem§irelerimizin,
ebelerimizin daha iyi hizmet verdiklerini dii~iiniiyoruz.
well ageing
201511
Kanser, Grip gibi Bir Hastahk Olacak
Iktisat biliminin ortaya cikma nedeni mevcut kaynaklann smirh, insan ihtiyaclannm ise
smrrsiz olmasidir. Kaynaklann kit olmasi nedeniyle insanlann yaptiklan tercihler ve bu
tercihlerin nedenleri elbette ki saghk hizmetleri acisindan da degerlendirilmelidir, Her gecen
gun gelisen teknolojinin ekonomik etkilerini istanbul Universitesi Iktisat Fakiiltesi Ogretim
Uyesi Doc.Dr, Diindar Murat Demiroz'le gorustiik.
009.or. Duniier Murat Demiroz lisans egitimini 1996 yllmda Marmara Universitesi
iktisadi ve kieti Bilimler FakWtesi ingilizce iktisat bOlUmunde tememledt. 1997-2000
ytlten arasmda eyrn bolUmde yuksek lisans yapan Demitiiz, istanbul Universitesi
Sosyal Bilimler Enstltusi: iktisat bOlUmunde de doktora unvenuu elcu. 1999 yiunden
bu yana istanbul Universitesi'nde gore vii olan Demiroz, halen iktisat FakWtesi iktisat
BoWmunde ogre tim uyeligi gorevini surdurmektedir.
ileri teknolojik uygulamalann saghk ekonomisine etkisi nasil olmaktadir?
Oncelikle icinde bulundugumuz donem, 20.yy'daki hakim teknoloji olan agir sanayi ve
mekanik teknolojinin yerini dijital teknolojinin aldrgi bir donem. Ancak bunun oyle cok uzun
olacagi samlmasm. Cunkii bu dijital teknolojinin tepe noktasi 2008 krizidir ve onun akabinde
bu ileri teknolojinin de yan etkileri birikmeye baslarmstir. Tabii bu teknolojinin de bir omrii
var. Soyle ki 50-60 sene soma dunya yepyeni teknolojilerle karsilasacak ve bu saghk
ekonomisinin yanmda biyoteknoloji ve nanoteknoloji dedigimiz ileri teknikleri de
etkileyecek.
Saghkla teknolojinin en onemli iki baglannsi olan biyoteknoloji ve nanoteknoloji
dediniz. Bunian
acarsak
saghga yansnnalarr
icin ne soyleyebilirsinlz?
Tuna Can E$Ki
[email protected]
Bu bahsettigimiz uygulamalar teorik olarak bircok seyini tamamlamis ancak pratige
dokiilmesi asamasi ufak tefek hayatirmza girmeye baslanus uygulamalardir.
Sunu
soyleyebiliriz ki bu biyoteknoloji ve nanoteknolojiyle beraber "kanser, grip gibi bir hastaltk
olacak."
Omegin ~u an kemoterapiler kimyevi ilaylann damardan verilmesi vasltaslyla yaplhyor ve bu
kanserli hiicreler dl~lllda kanserli olmayan saghkh hiicreleri de tahrip ediyor. Viicudun
savumna sistemini yok ediyor.
Nanoteknoloji ile sadece kanserli hiicreler iizerine lazer ile kemoterapi yapllacak. Teoride
miimkiin pratikte de oyle ancak bunlar yok pahah uygulamalardlr.
Biyoteknolojik uygulamalara gelirsek, bu uygulamalar insan omriinii hem uzatacak, hem
kanser gibi temel yaplsalyoziilememi~ hastahklann tasfiyesini saglayacak. NasIl? Kok hiicre
tedavisi. Bu, ~u anda belki miirnkiin degil; ama bundan 30-40 yIl sonra her ~ey farkh olacak.
<;:iinkii teknoloji yok hlZh geli~iyor. Bunu fiitiirologlar, gelecek bilimciler yazlyor.
"Organlarm klonlanmasl"
Mesela akciger kanseri olan bir insanlll, gen
teknolojisi ile dogdugu anda ondan alman
kok hiicrelerle elde edilecek DNA'larla
organlanndan biri klonlanabilecek. Boylece
akciger kanseri olan bir insan iiy ay
sanatoryumda
nano-teknoloji
ile tedavi
gorecek, rahatslzhklan giderilecek ondan
sonra kendi
dokusundan
olu~turulmu~
saghkh akcigeri kendisine nakil edilecek.
"jnsanlzk Geriye Gitmez
jleriye Gider"
15
well ageing
201511
Dolayisiyla oniimiizdeki teknoloji biitiin hayatimizda
oldugu gibi saglikta da cok onemli atihmlara yol acacak.
Sadece kanser degil dis tedavileri de ornek verilebilir.
Kendi dokumuzdan dogal disler iiretilebilecek, Yashhgin
kademe kademe geciktirilmesi, insanlann genclesmesi,
daha dinclesrnesi bunun da sonuclanndan olacak. Ancak
tabii ki her yeni teknoloji once yiiksek gelir gruplanna
hitap edecektir. Bunun topluma yayilmasi uzun yillar
alacaktir.
Bu teknolojik gelismelerin iktisadi yansunasr ne olur?
Elimizdeki mevcut irnkanlarla baktrgimizda medeni bir
toplumda saghk hizmeti cok onemli. Ciinkii tas devrinden
bu yana insanhk tarihinin hikayesine baktigirmzda,
yerlesik hayata gecildiginde ve daha organize toplumlar
olustugunda insan omru uzamaya bashyor. Bir toplumun
saghkli olmasi aym zamanda mutlu olmasi demektir. Aym
zamanda saglam bir isguciine sahip olmak demektir.
Dolayisiyla iktisadi acidan bu cok onemli olmaktadir.
Toplumu olusturan bireylerin daha uzun orniirlu ve daha
saglikh olmas1 i~ verimini ve toplumsal huzuru arttmr.
Teknolojinin geli~mesiyle makinele~menin
gucunun etkisini azaltmasl beraberinde
getirebilir?
insan
neleri
insan gucunun fiziki yetenekleri 'iok ag1r uygulamalara
dayamkh degildir. Bu sebeple sanayile~mi~ Ulkelere
baklld1gmda onlann bile sanayi paylannm du~uk oldugu
goriilur. Eskiden ev, temizlik, tatil, baklm gibi hizmetleri
insanlar kendi kendilerine yap1yordu.Simdi ise i~bolumu
ve alanda profesyonelle~me var ve bu hizmetlere para
odeniyor. insamn tasanm gucu, zihni, emek, medya,
ileti~im ve saghk her zaman on planda olacakhr.
16
Teknolojinin ilerisi icin ne gibi getirileri olur? Sizce
Tiirkiye ne konumdadir, nasil bir yol izlenmelidir?
Bu teknolojik gelismeler 21.yy' da yeni i~ alanlan acacak.
Saghk sektoru ozel tesekkiilde genisleyecek, Hastaya ozel
teknikler gelistirilebilecek. Insanlann genetik kodlan
dogduklanndan itibaren elde edilirse, herkesin fizyolojik
yap1sma uygun kisiye ozel tedavi yontemleri
gelistirilebilecek, Bugiin saglikta, genel saghk tedavileri
var.
Bu ileri teknolojiler bu kadar tedavi iiretirken kimi zaman
yeni hastahklann da dogusuna sebebiyet verebilir.
Eskiden kanser diye bir hastahk da yoktu. Teknoloji ve
saghk
her
zaman
birbirine
bagh
olacaktir.
Tiirkiye rem soyleyebilecegimiz su an icinde
bulundugumuz sartlara baktigimizda liiks saghk
hizmetleri (estetik, dis), temel cerrahi konulannda onemli
bir yere gelindi diyebiliriz. Tiirkiye su an saglik turizmini
aktif uygulayan bir iilkedir. Bu da iyi bir pazardir ve
pazarlamasi iyi yapihrsa ekonomik biiyiirneye de cok
buyiik yaran olacaktu.
r-------)\~-----\
Yarznznz du§unen
bir toplum once
kendi ihtiyac;larznz
giderir sonra dz§arzya
hizmetler verir.
Y------~/
~-------
well ageing
201511
SABiF'in Turkiye'ye Armaqaru:
Odyoloji Lisans Proqrarm
Tiirkiye'nin ilk Odyoloji lisans program. olan
i.V. Saghk Bilimleri
Fakiiltesi Odyoloji Bohimu bu yil ilk mezunlanm verecek olmanm
heyecamm ve hakh gururunu yasryor!
Ulkemizin en koklii imiversitesi olan istanbul Universitesi, bircok alanda oldugu gibi
Odyoloji alanmda da oncii oldugunu gostererek 2011- 2012 ogretim yihnda 30 ogrencisi ile
egitime basladi, Teknolojinin olmazsa olmaz denilebilecegi bir alan olan Odyoloji boliimii
icin konunun onemini ve bu alanda yasanan gelismeleri Bolum Baskani Prof. Dr. Ahmet Atas
ile gorustuk.
Prof.Dr. Ahmet Atas, 1989 yihnda Haeettepe Oniversitesi'nde lisans egitimini tamamladiktan
sonra aym universitede Odyoloji ve Konusma Bozukluklan alanmda yuksek lisans ve
doktora yapti. Bu alanda bircok eseri bulunan Atas, kurueu bolum baskam olarak SABiF'in
unutulmazlan arasma girdi bile.
Gelisen teknoloji ve globallesen diinyada odyoloji alamnda Tiirkiye'yi nasil bir
konumda goruyorsunuz?
SeWIOUZ
[email protected]
Diinya genelinde odyoloji yapilanmasma baktignmz zaman iki farklt ekoliin genel olarak
carpisngnn goruyoruz. Bunlardan biri teknik anlamda gelismelere odaklanrms bolumler,
digeri de tam, tedavi ve rehabilitasyon anlammda yasanan sorunlara odaklannus boliimler.
Odyoloji iilkemiz icin cok yeni bir alan ve bu yil ilk kez mezun verecegiz. Bu nedenle
hangisinden veya hangilerinden ne kadar banndiracagimrz aneak onumuzdeki yillarda
tam olarak belli olaeak; fakat sunu biliyoruz ki biz dimyada hastayla veya sorunla en cok
yiiz yiize gelen meslek elemanlarmdan olarak, genelde sorunlann cozumu ve yeniliklerin
aktanmi konusunda
giizel
bir
gelisim
gosteriyoruz,
Ozellikle
Avrupa
ile
karsilastirdignmzda
biz bircok acidan avantajlt durumdaytz. Avrupa'da lisans egitimi
uc yil siireli ve sonrasmda cogunlukla yuksek lisans yapmayanlar calisamiyor. Bizim dort
yilhk lisans egitimimiz bu acidan mezunlanmiza avantaj saglayacak. Onun dl~mda da gerek
egitim ortamlanmtz gerek klinik ortamlanmtz ogreneilerimizin yeti~mesine uygun oldugu
ic;in avantajlt durumda oldugumuzu du~unuyorum.
Teknolojinin odyolojiye katkdan neler oldu?
"
Odyoloji alanznzn
oniimiizdeki yzllarda
hem hastalzklarzn tam,
tedavi ve
rehabilitasyonunda
onemli
bir yere sahip
olacagzn a, hem de bu
alanda teknik
geli§melerin
~
.
ya§anacagzna znamyorum.
•
•
•
Biz teknolojiye c;ok bagtmlt bir boliimiiz. <;:unkUi~itme
sistemi, denge sistemi ozellikle olc;tim tekniklerine c;ok
bagtmlt olunan bir alan. Bu sebeple teknolojideki her
geli~me bizi dogrudan etkiliyor. Kullandlgtmtz arac;
gerec;ler, i~itme eihazlan her giin yenilenen, degi~ikliye
ugrayan bir alan ve tieari bir yam olmast nedeniyle de bu
teknolojik geli~im kac;mtlmaz bir ~ekilde devam
edeeektir. Haliyle bu geli~meleri c;ok yaktndan takip
etmek zorundaytz hatta beeerebilirsek bunun oniine
gec;mek tc;m c;abalanmtz
ve planlanmtz
var.
Bu kadar teknolojiye bagh bir alanda gelecekte insan
giiciiniin
yerini
hbbl
cihazlann
alacagml
dii~iiniiyor musunuz?
Bunun mumkiin olaeaglllt sam1llyorum. Hic;bir alan ic;in
mumktin degil. Elbette teknolojik geli~meler elimizi c;ok
kuvvetlendiriyor, yakla~tm modellerimizin c;ok daha iyi,
sagltklt, dogru bir ~ekilde yaptlmasma olanak sagltyor;
ama her eihazm ba~mda birisi olmadtktan sonra bunun
devam etmesinin miimkiin olaeagmt du~unrniiyorum.
Mutlaka insan gueune ihtiyaeITlllZ devam edeeek .
17
well ageing
201511
bir sekilde kullaniyoruz. Bunun zararlan ile ilgili heniiz
sonuca ulasilrms degil. Onun dismda olumsuz etki
olusturabilecek
herhangi
bir cihaz kullanrmyoruz.
Wireless sistemini kullanici icin cok buyuk avantajlar
sundugundan tercih ediyoruz; ama zararh bir tarafmm
olup olmadrgi zamanla ortaya cikacak, Su an icin zararsiz
diyebilirim.
Derslerinizde
teknolojiden
yararlamyorsunuz?
Teknolojik
gelismelerin,
odyoloji
alam
H;lD
degerlendirirsek, saghk hizmetlerinde maliyetleri
azalnp, kaliteyi artnracagmi diisuuuyor musunuz?
Diisunuyorum. Soyle ki teknoloji ozellikle baslangicta cok
pahah urunler olarak ortaya ciksa da yayginlastikca bu
iiriinlerin fiyatlan diisme egilimi gosteriyor. Teknolojik
gelisme sonucta bize engel olacak bir durum degil, tam
tersi
bizim
onumuzu
acacak
bir
durum.
Teknoloji - internet - Ogrenci u.;lusii hakkmda ne
soylemek istersiniz?
internet
artik
yasamnmzm
her
kosesinde
mevcut. Bizim icin en biiyiik problem, bir taraftan
internette cok dogru bilgiye ulasabilirken, diger taraftan
kafaruzdaki soru isaretlerini arttirabilecek bilgilere de
ula~abilme ihtimaliniz. Ouun i((in neyin dogru neyin
yanh~ oldugunu fark edebilecek, onu yorumlayabilecek
ki~ilerin
bu
kaynaktan
yararlanmasl
onemli.
Ogrenci a((lsmdan degerlendirirsek globalle~en dunyada
burada olanm dunyadaki herkes tarafmdan bilinir hale
gelmesi, dunyada olanlann buradan takip edilebilmesi
faydah diye du~unuyorum.
r__-------Jl,------__\
Bilimsel anlamdaki
geli§meleri de takip
edersek interneti kendi
c;zkarlarzmzz ic;in efektif
bir §ekilde
kullanabiliriz.
Ogretim
plannmzin buyuk bir kisrm uygulamah
derslerden
olusuyor,
Zaten
oncelikli
hedefimiz
ogrencilerimizin
mezun
oldugu
alanda
mevcut
ekipmanlan
olabildigince
efektif
bir
sekilde
kullanabilmesi. Bu anlamda uygulamalr derslerimizin
coklugu ogrencilerimizin bu olanaklardan daha etkili
faydalanmasim saghyor.
Saghk ve teknoloji alanmda son olarak ne soylemek
istersiniz?
Bircok yerde dile getirdigim icin rahat soyluyorum, Saghk
bilimleri fakulteleri ashnda teknoloji iiretebilecek en
onemli merkezler. Bir baska ifadeyle hastanm problemi ile
birebir karsilasan, onunla yuz yiize kalan meslek
gruplannm
yetistigi yerler. Dogal olarak yasanilan
problemleri ortadan kaldirmak icin teknoloji konusunda
oneri ve fikir olusturacak en onemli yerler olacaklardir. Bu
sebeple gerek Tubitak'm,
gerek teknoloji gelisim
merkezlerinin hedef olarak saghk bilimleri fakUltelerini
seymeleri gerektigini du~unuyorum. <;unkii ger((ekten
sorunu ((ozmeye en yakm meslek grubu sorunla yiiz yiize
olandlr. Onun i((in de biz vizyon olarak odyoloji alanmda
ogrencileri mumkun oldugunca bu sorunlan yozmeye
yonelik tipler olarak yeti~tirmeye ve bu ((er((evede teknik
de baZI bilgiler venneye yah~IYoruZ. Boylece ogrencilerin
((ah~maya ba~ladlklannda
kar~Ila~acaklan
sorunlan
((ozmeye
yonelik
du~unceler
olu~turabilmeleri
saglanabilsin. Hatta fikirlerini gerek projeler, gerek ba~ka
yontemler araclhgl ile uretime aktarabilsinler. Oncelikli
hedefimiz bu.
r__------Jl,------__\
~--------Y-------/
Teknolojinin
dii~iiniiyor musunuz?
zararlan
oldugunu
Tartl~mah bir konu. Eger olyum teknikleri aylsmdan
degerlendirirsek
nedir bizim aylmlZdan zararh olan?
Uzerinde tartl~llan wireless sistemleri. Biz onlan ((ok etkin
18
ne
-\..
Tiirkiye 'nin
bu konuda
potansiyeli
o ldugun a
znanzyorum.
Gelecekten
umutluyum.
----.)
V
2015/1
well ageing
Baskasmm Yarattlgl Akl~a Oegil
Kendi Yarattiqm Akl~a Bakacaksm
"Bana saqhk haberlerini getir" diye
seslenerek habere ulasabiteceqimiz bir
gelecek bizi mi bekliyor?
A Haber Haber Miidiiru Murat Yanci'dan medya ve teknoloji iliskisi hakkinda goruslerini
dinledik.
Tuna Can E$Ki
[email protected]
Meslek yesemme 1994 yitmde besleyen Murat Yanct sireeiyte Ak§am ve Hilrriyet
Gazetelerinde muhabir olarak c;alt§mt§, daha sonra Kanal E ve Brt haber
merkezlerinde garev etmisur. Brt'nin ardtndan Star Tv'de "Metin Uca ile Giinaydtn
Tiirkiye" programtntn editarliigiinii yapmt§, televizyon programt Pi§ti'nin yeretim
ekibinde, yakla§tk dart ytl boyunca da Kanal 24'te creatif editOr olarak c;alt§mt§ttr.
Sonrastnda Kanal 0 iC;yaptmlarda ve Tgrt Haber'de biilten sorumlusu olarak cetisen
Yanct,
§U
anda
A
Haber'in
haber
miidiirliigiinii
yapmaktadtr.
20 yih askm bir siiredir sektoriin icinde oldugunuzu
He simdiki donem arasmda nasil gelismeler oldu?
Eda KON<;:ER
[email protected]
biliyoruz. ilk basladiguuz donem
20 yil oncesi ile su an arasmda teknoloji acismdan inamlmaz biiyiik farkhhklar var. Filmin
banyo edilmesi bekleniyordu. Cogu zaman bazi meslektaslanrmzm basina da gelmistir,
cekim yaptigim saniyor oysa film koymayi unutmus. Ancak su an teknolojinin gelismesiyle
beraber bunlann hepsi baska bir boyut aldi. Gazetecilik acismdan bakildigmda gazetecilik
cok kolaylasti. Soyle soyleyebiliriz eskiden bir davayi takip ediyorsak onun arsivini
biriktiriyorduk. Nedeni bir sonraki durusmaya gidildiginde elimizde gecmiste ne olmustur,
teknik detaylar nelerdi, onlan hatirlamak gerekiyor. Dolayisiyla elimizde yazih dokiiman
olsun diye onlan
muhafaza
ederdik
ki bir sonraki
davaya hazir gidelim.
Fakat su an icine girdigimiz cagda bunlann hi<;birine gerek yok <;iinkiiinternet, bilgi saklama
noktasmda daha farkh uygulamalar var. Omegin haber otomasyon sistemleri var
televizyonlarda gazetelerde hepsinde mevcut.
Daha
saghkh
bir
~ekilde
bilgiyi
de
saklayabiliyoruz,
bilgiye
kolayca
ula~abiliyoruz. Bununla beraber gazetecilik de
<;okkolayla~tl. Evvelce haberi yansltmakla ilgili
~oyle bir durum yard!. C;:ekilen fotograflann
oncelikle
banyoya
gitmesi
gerekirdi.
Olay yerinden merkeze gonderilmesi <;ok fazla
zaman kaybma yol a<;lyordu. Ancak ~imdi bir
telefonla dahi fotograf <;ekilip anmda merkeze
ula~tlfllabiliyor
ve
haber
yapllmasl
saglanabiliyor.
"Geldigimiz
noktamn
bilgiye
ula~mamn
avantajlannm
gazeteciligi,
haberciligi
<;ok
kolay
hale
getirdigini
dii~iiniiyorum."
Fakat bir taraftan da klasik gazetecilik,
televizyonculuk, gorsel basm zaten degi~meye
ba~ladl. Bu degi~imler siirmeye devam edecek
ve medya daha farkh bir dogrultuya dogru
evrilecek.
Bundan 20 yzl once
benim de ba§ladzgzm
donemde
proJesyonel JotograJ
makineleri yoktu,
film banyo §eklinde
yapzlzyordu. r;ekilen
Jotograjlar gorulemiyordu.
•
19
well ageing
201511
Medyada teknolojisinin etkisi nasildrr?
Olay farklt bir noktaya gidecek ciinku baktigmnz zaman
teknoloji degistikce bu teknolojinin degisimi medyayi da
etkileyecek. Cunku teknolojik gelisimlerin en hizh ve
yaygin uygulandigt alanlardan biri medyadir, Ozellikle
medyayi etkileyecek. Ilerleyen zamanda ben cok daha
farklt bir medya yapilanmasi olacagmi dusunuyorum,
Nedir bu farkh medya yapilanmasi, insanlar gercekten de
habere artik intern etten ulasiyorlar. Klasik televizyon
kanallanmn bu sekilde devanu ne kadar mumkun ondan
pek emin degilim, Bizim yaptiguruz haberi secrnek ve onu
belli bir bakis acisiyla belli bir siralamayla biiltenin
icerisine koymak. izleyici de hangi kanalm bultenini
izlemek istiyorsa onu izliyor. Fakat internetin bu kadar
yogun kullamldigi ve geldigi noktaya baktrgirmz zaman
istedigin haberi izleme ve haber secme sansi oluyor.
Mesela siyaset haberi izlemek istemiyorsa kisi neden bir
televizyon kanalma bagh kalayim ki diye dusunerek
tamamen intern etten haber izlemeyi sececektir. Bu sebeple
uzun vadede klasik yaym anlayismm farkh bir noktaya
gelecegi kesindir.
YazdI basmda peki?
Ozellikle yazllt baslllda ki bu yIllardlr soyleniyor ben son
duzluge girdigimizi du~unuyorum.
"Yazzlz basznzn uzun
yzllar siirdiiriilebilir
olacagzna ihtimal
vermzyorum. "
<;:unku bir taraftan kaglt maliyeti var. Bunu tam amen
dijital ortamda yapabilmek
varken neden kaglda
baslYoruz? $undan dolaYI baslYoruz yerle~ik bir okur
kitlesi var. Bu kitle gazeteyi elinde tutmak istiyor.
Gazeteyi eline ahp 0 duyguyu da ya~amak istiyor. Ondan
dolaYl yiiruyen bir siirey var. Ama ne kadar daha surer?
Bir de haberin ~oyle bir tarafl da var aylkyaSI, genelde 10
ve 20'li ya~lar haberlere ilgi duymuyorlar. Sadece
kendilerini ilgilendiren bir durum varsa bakIyorlar. Haber
dedigimiz ~ey daha yok 30 ya~ ve ustu kesimlerin ilgi
duydugu bir ~ey.
20
Cunku 0 yaslardan soma belki de sorumluluklann
degismesi genel bakism degismesi olgunlasmayla beraber
insanlar habere farkh bakmaya bashyorlar. Haber lO'lu
20'li yas gruplanna sikici gelebilirken, 50 yas ve ustu
kesim
bir
haber
bulteniyle
de
yetinmiyor.
Biitiin biiltenleri gezebiliyor. Haberi daha 10'lu 20'li
yaslara
indinneye
cahsilabilir
mi?
Medyada esik haber bekcileri dedigimiz insanlar var,
neyin haber yapilacagina karar veren insanlar. Bunlann
toplumla
baglannm
kuvvetli
olmasi
gerekiyor.
Mesela bizim toplumun nabzim iyi tutabilmemiz, yeni bir
kana I olmamiza ragmen bizi cok iyi bir yere tasidi, Bu
sektorde bir kanala milyonlar
yatmhyor
ve hie
izlenmedikleri icin kanallar kapatihyor. Toplumun nabzmi
tutmak bu noktada cok onemlidir. Mesela sanatcilarda da
olan bir durumdur bu, komedyenler ornek verilebilir. Cok
gulunen sevilen biri bir sure soma hie giiliinmemeye
baslar, Nedeni su; meshur oldukca toplumdan kopmaya
baslar ve toplumun nabzim tutmamaya baslar ve
basansizlik ortaya cikar. Daha fazla haber yapmaya
yalt~lYoruZ. Daha kiiyuk ya~takileri ilgilendirecek haberler
yapmak. Farkh ya~ gruplan, gelir gruplan. Kadm erkek
onlara ozel, bazen mesleklere dayah haberlerle onlan
haberin iyine yekmek adma yaptlglmlz yah~malar var.
Meslekta~lardan okuyacak olan var ml bilmiyorum ama
gazetecilik aslmda biraz ara~tmna demek. Fakat son
senelerde ozellikle bu ara~tmna ki aslmda ara~tmna
yapmak
eskisine
gore
yok
kolay
klsmlmn
onemsenmedigini goruyoruz. Baktlglmlz zaman aslmda
bilgilerin hepsi elimizin altmda. Teknoloji denilen bir olay
var. Onun uzerinden dahi ara~tmna yapma ~anSlmlZ yok
fazla.
Evvelden bu imkan yoktu fiziki olarak bir yere gidip orada
sonnadlgm miiddetye. Belki telefonla ki 0 kapJlar da genet
olarak kapaltydl. Fakat belirli olyude ~irketlerde, devlette
~effaf1a~tl aslmda baktlglmlz zaman. Zaten internette
adam mesela yaymhyor. Ornegin ekonomiyle ilgili veya
herhangi bir olayla alakah haberi zaten internet uzerinden
bulman mumkiin. 0 degil ~imdi kurumlar kendi internet
sayfalannda ilan ediyorlar. Bu noktaya gelmi~iz. Fakat
garip bir ~ey var ki 0 da bu kadar bilgiye ula~mak kolay
olmasma ragmen, haber uzerinde inamlmaz yanh~lar
yaplhyor. Oysa ki bir tu~la onunla ilgili geryek veri neyse
ogrenebilirsin. Yani bu konuda bize daha fazla gorev
du~uyor, ara~tlrma noktasmda. Geryek bu mu? Yani
kar~mdaki insan mesela sana aktanrken ozellikle oiaYI
saptlrabilir,
yanh~ bilgi verebilir,
dezenfOlmasyon
yapabilir. Senin geryekten ona inanmak yerine teyit etmen
de gerekiyor. Teyit etmeden bir ~eyi yaymladlgm zaman
sonuyta bu buyiik bir sorumluluk aym zamanda. <;:unku
burada soyledigimiz, yazdlglmlz, yaymladlglmlz yazlh
gorsel her ~ey sonuy olarak bizi baghyor ve vebali var.
Birisi bir ~ey soyledi, sen tutuyorsun onu ara~tlrmadan
sorgusuz sualsiz yaymhyorsun. Peki 0 adam ne amayla
soyluyor? DolaYlslyla biraz daha ara~tlrmacl olmamlz
laZlm. i~te ba~a donersek benim ilk ba~ladlglm donemde
e-posta denilen olay yoktu. Ama hala teknolojiye ayak
uyduramaml~ gazeteci arkada~lanmlz da var.
2015/1
well ageing
Bilgisayar kullanmiyor, yaziyi kalemle yaziyor. Boyle
insanlar var medyada. Bana gore eger teknolojiye ozelikle
ayak uydurarruyorsan zaten bu isi hakkiyla yapmiyorsun
demektir. Cunkii bu isin en onemli unsurlanndan bir tanesi
hizsa, dogru bilgiyse sana zaten bu imkanlan teknoloji
saghyor. Sen bun dan bile kacimp kafana gore veya belli
bir sorusturma, arastirma yapmadan yaziyorsan zaten 0 is
profesyonel degildir.
zor
duruma
dusurmeye
cahsiyorlardt. Casusluk
faaliyetleri meshurdu, Su an aslmda teknoloji, casuslugu
da acik hale getirmeye basladi, Casusluk dedigim su;
mesela bir yeri dezenfonne etmek istiyorsan sosyal medya
uzerinden, dort koldan bir kampanya yaparsm. Binleree,
on binleree kisiyi inandrrmaya cahsabilirsin veya 0 bilgiyi
on binlerce kisiye belki milyonlarca kisiye atabilirsin. Bu
tamamen dezenformasyona dayah bir bilgi de olabilir,
insanlan kiskirtmaya yonelik bir bilgi de olabilir.
Atabilirsin ve 0 insanlan gercekten kiskirtabilirsin veya
bir alana yonlendirebilirsin. Zaten geldigimiz noktada
iletisim ozellikle cok onemli. Bu televizyon, yazih basin,
gorsel basmdan cikiyor. Yani eger bir insana bir bilgiyi
yukleyebiliyorsaniz, 0 insan sizin aktardignuz bilgiye
inaniyorsa, iletisim kanallanru ele gecirdiyseniz 0 insana
veya insanlara her seyi yaptirabilirsiniz. Zaten 0 yiizden
mesela darbelerde ne olmustur ilk basta Trt binasma,
yayimna el konulmustur, Su anda da internet iizerinden
boyle bir sey soz konusu. Casusluk faaliyeti mi diyelim,
iletisim savasi rm diyelim bilemiyorum bunun adina.
Dunya capinda her ulke bir digerini dezenforme etmeye
cahsiyor, asag: dusurmeye cahsiyor, bu da normal zaten.
Bu alanda baktigirmz zaman mecra da oraya kayiyor.
Mesela gecenlerde bir arkadasimiza dedim ki "Gazeteyi
okumuyorsun.
Buraya
her gun gazete
geliyor."
•
•
•
Okumuyorum, cunkii
tabletten bakzyorum. Gerek
yok, yazzlz baszna bakana
kadar, ben son bilgileri
okuyorum buradan " dedi.
cc
20 yd once e-posta yoktu, filmi banyo ettiriyorduk
diyorsunuz 20 yrl sonra bu teknoloji ne getirebilir?
Onceleri filmi sayiyla veriyorlardi ve cok fazla cektigin
zaman, bir makara bitirdin mesela,
adam diyordu ki
'Kardesim niye bu kadar yektin, ne gerek vardl? Bunun
hakkl be~ kare, en fazla be~ karede yekmen lazlm.'
KlZlhyordu, filmi yok hare adm, israf ettin diye. Biz de
~unu yaplyorduk, diyelim ki be~ kare yektik filmden. Bir
paltoyu seriyorduk mesela basm odaslllda. Bir nevi
karanhk oda olu~turuyorsun. Filmi paltonun altmda
kesiyorsun,
kutuya
koyuyorsun,
kutunun
agzml
kapatIyorsun, kalan paryaYl da yine makinenin iyine takIp
yekIneye devam ediyorsun. Boyle ~eyler yaplyorduk 0
zamanlar. $imdi oradan geldik buraya. Belgesel yapan bir
meslekta~lmlz bir Afrika Ulkesine gitmi~ti. Oy bin tane
fotograf yekmi~. <;:ekebilir. <;:unkUzaten myueuk haflza
kartma slgdmyorsun, istedigin zaman da silebiliyorsun,
masrafm yok yani. $imdi boyle bir ortamda istedigin
kadar fotograf yekebiliyorsun.
ilerleyen zamanlarda
bunun
on
katI
geli~meler
olaeagl
a~ikar.
Geldigimiz noktada ~unu konu~mak lazlm. Ashnda herkes
gazeteci oldu zaten. Ozellikle sosyal medyamn bu kadar
yaygmla~maslyla. Fakat bence bu durum, benim fikrimdir
bu, yok buyiik sakIncalan da beraberinde getiriyor. Bir
taraftan yok guzel bir ~ey, insanlann kendini ifade etme
ozgurlUgu ama obur taraftan da dunyanm ~u anda geldigi
nokta baktIglmlzda da; onceleri soguk sava~ donemi vardl,
o
donemde
insanlar
birbirlerini
farkh
~ekilde
•
•
•
Gazetede okuyorsun adam adliyeye sevk edildi, tablete
baklyorsun
haber guncellenmi~
adam tutuklanml~.
Sosyal medyadan ~ok haber
hakkmda gorii~iiniiz nedir?
yaplhyor
bu konu
$imdi baktlgm zaman, insanlar, ozellikle belli bir kesim
sosyal medyadan bilgi almaya ba~ladl. Bu da aslmda
tehlikeli bir ~ey bana gore. <;:iinku 0 bilgiyi veren sosyal
medyada, hangi amayla 0 bilgi veriliyor? Geryekten niyet
iyi mi, kohl mu, ne amaylamyor? Mesela ilk internet
siteleri ylktlgl zaman yasasl da yoktu, dogru duzgun
insanlar bunu yok negatif yonlerde de kullandllar. Tabii ki
guzel taraflan da oldu ama negatif yonlerde derken,
ornegin bir gazeteci ba~ka bir gazeteciye klZlyor ve
karalama kampanyasl ba~latlyor internet uzerinden.
Hiybir yaptmml yok. E buna ne diyeeegiz 'ifade
ozgiirlugu mu?'
21
well ageing
201511
Simdi benzer bir durumu sosyal medya iizerinden
yasryoruz, Ifade ozgiirliigii ama ben simdi 'X soyle kotu
bir insan, X'le sakm konusmaym, X siirekli yalan
soyluyor, Ben boyle bir sey soylersem bunun bir yaptmrm
yok. Ama ben X'i yerin dibine batrrdim. Kotii niyetli bir
insan olsun ki goniyoruz bunun orneklerini, adam goriintii
cekiyor sonra tehdit ediyor. Bunu Tiirkiye'de siyasilere de
yaptilar. Siradan insanlar bile yapiyor. Ozellikle kadmlara
yonelik boyle bir ~ey val'. Santaj yapihyor, sonra bunu
sosyal medyaya vermekle tehdit ediliyor, veriliyor. E biz
simdi buna yaptmm uygulamayacak miyiz? Bu ifade
ozgiirliigii miidiir? Ifade ozgiirliigii dedigimiz sey cok
sikmtih. Nerede baslayip, nerede bitiyor?
Orada listeleyecek ve sen istedigini sececeksin.
Dolayisiyla baskasmm yaptrgi akisa degil kendi istedigin
akisa bakacaksm ve onu izleyeceksin.
r
.A
'\
Belki bun un bir
ileriki asamasi,
sesle cagirarak
'Bana saglik
haberlerini getir '
diyeceksin mesela
veya 'Bana Yiice
Divan' daki gelismelerle
ilgili haberleri
getir ' diyeceksin.
Ulkemizde insanlara siirekli 'ifade ozgiirliigiivar efendim,
her seyi yapmak lazim, kimse kansmamali' soylemleri
pompalamyor. Kendini ifade edemeyen biriysem veya
benim iizerimden ifade ozgiirliigii adtna hakaret
ediliyorsa, rencide ediliyorsam benim hakkirm kim
savunacak? Boyle bir ifade ozgiirliigii yok ki.
ilerleyen donemlerde klasik yazih basinm siirmesi
miimkiin degil; ama belki internet iizerinden cesitli
platformlar olacak ve insanlar 0 platformlar iizerinden
istedikleri haberleri istedikleri sekilde alacaklar. Mesela
siyasi haber istiyorlarsa sadece 0 konudaki haberleri
okuyacaklar.
\...
r-----------~,-----------'\
V
../
Bana gore baskalannin
ozgiirliik alanini, haklanni
ihlal etmiyorsan oraya kadar
ifade ozgurlugun var. Ama
baskasintn ozgurlugunu,
hakkini, hukukunu, inancini
rencide etmeye ba~lzyorsan
burada ozgurluk olmaz.
\..._------ ----_./
V
22
Son olarak internet sitenizde saghk haberlerinin
oldugu
bir
yer
goremedik.
Yani alanlara ml kayacak? Siyaset, ekonomi, sagbk
haberleri olarak?
Hemen bakahm ger<;ektendogru mu?
HaYlr. Simdi haber portah yaptlglmlzl dii~iinelim.Zaten
benzeri de var. Ne yaplyorsun, saghkla ilgili haberleri
okumak istiyorsan orada zaten link a<;llml~.
Ya da bir saghk programl goremedik?
Ya~am1l1i<;erisindeklsmmda var.
well ageing
201511
Ben mi Teknolojiyi
Kullanacaqirn, Yoksa 0 mu Beni?
Teknolojiye bakrs acrst
degi§mezse onun esiri olunur!
Teknoloji bircok alanda hayati etkiledigi gibi sosyal hizmet alamnda da etkili midir
diye dusunerek goruslerini almak icin to. Sosyal Hizmet Bolum Baskam Yrd.Doc.Dr.
Abdiilhakirn Beki'nin kapisim caldik, Abdiilhakim Hoca teknolojinin yasarmmiza
kattiklan ve sosyal hizmet acismdan etkileri konusunda dusuncelerini bizlerle paylasti.
1968 yiltnda Bingol'de dogan Beki, lisans egitimini 1991 Ylltnda Erciyes
Oniversitesi ilahiyat Fakilltesi'nde tememiedi. 1994'te Erciyes Oniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitiisil Temel islam Bilimleri Bolilmil Kelam Anabilim
Deli'nde yilksek lisanstnl tamamlayan Beki, 2009 yiltnda Sakarya Oniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitiisil Sosyoloji Bolilmil'nde doktora unventnt eki). Farkll
oonemterde ogretmenlik, besin yevtn ve halkla ilh;kiler uzmentuu, ogre tim
ilyeligi gibi farkll gorevlerde bulunan Beki, 2013 yiltndan bu yana i.O. SABiF
Sosyal Hizmet bolumimae ogre tim Dyeligi yepmekiedtr. Beki, su an istanbul
Oniversitesi'nde Sosyal Hizmet Botism Ba§kanligl gorevini yDrDtmektedir.
En genel anlarmyla soracak olursak teknolojinin insan saghgl iizerindeki
etkilerini nasil aciklarsimz?
Tuna Can E$Ki
[email protected]
Teknoloji insan refahi icin hayatm icerisinde insanlann ihtiyaclanrn giderme noktasmda
karsmuza cikan bir realitedir. Ama bu karsnruza cikan teknolojinin olumlu olumsuz
boyutlan
vardir. Kolaylastiran
boyutu kadar sikmti yaratan
boyutlan da vardir. Teknoloji
dedigimiz bilgisayar, internet, cep
Teknolojiyi bir bicak gibi
telefonu
ve
bugun
hayal
dusuniin: ekmek de
edebildigimiz gelecekte olabilecek
ileri teknolojiler var. Bunlara
kesebilirsin iz, birine zarar da
bakmca dune kadar cep telefonu
verebilirsiniz ..
kullanmazken su an sosyal medya
aracihgiyla
sozlu
iletisim
saglayabiliyoruz.
Biitiin bunlann yanmda insanlar yalmzlasiyor. Teknoloji bir bagimhhk haline geliyor.
Bugun BakIrki:iy Ruh ve Sinir Hastaltlan Hastanesi'ne bunun iyin ba~vuran ki~i
saYlsmm oldukya fazla oldugu biliniyor.
Nedeni i:inceleri ailece bir arada otunnak, birlikte vakit geyinnek gibi aiI~kaniIklar
varken, ~u an aym ortamda dahi her bireyin elinde bir alet. Klsaca ili~kilerin tamamen
kopuk oldugu bir ortamdan bahsedebiliriz. Si:izde yogun bir teknoloji agma girebilmek
adma geli~mi~ teknolojileri kullamrken; i:ite taraftan en yaklmmlzdaki insanlarla
ili~kilerimizi kopma noktasma getirdik. Oysa teknoloji bir araytIr. Nastl kullamldlgl
i:inemlidir. Su slralar telefonu evde blrakmca insanlann panige kaptlmasl, bir bo~luk
hissetmesi bir psikiyatri hastaiIgl olarak gi:iriiluyor. Teknolojinin yarattIgl bu sanal ag,
bizleri de sanal ili~kilere itiyor. Teknolojik aletlerin fazla kullamml zaman, para, sagitk
kaybma,
en
i:inemlisi
aile
lyl
ileti~imin
kopmasma
neden
oluyor. Mutsuzluklar, depresyonlar ba~hyor.
23
well ageing
201511
kesimlerin tespiti noktasinda cok buyuk bir yaran
vardir, rntx gibi bir kurumun sayesinde tiim verilere
ulasilabiliyor. Sosyal yardimlasma vakf111111
siteleri var
ve oralardan bilgi ahnabiliyor. Oncesinde bu bilgilere
ulasmak son derece uzun islemler gerektiriyordu. Su an
miiracaatcilar
cok kolay
bir sekilde
bilgilere
ulasabiliyor.
insanlar yorulmadan
is gorebiliyor.
Ulkemizdeki saghk hizmet sunumunda teknoloji
kullammi (MHRS,182) orta yas ve iistU kesim ya da
bu teknolojiye erisememis kisiler icin itici midir?
r__------Jl-------_ ,
Teknoloji icin de
zararlzdzr diyemeyiz.
Naszl kullanildigi
onemlidir: Toplumun
huzurunu, refahznz ve
hayat standardznz
yiikseltmek icin
kullanzlzrsa iyidir.
Kotii yonii olarak
siber saldzrzlar,
niikleer silahlarz
gas tereb iliriz.
~--------Y-------/
Teknoloji icin de zararhdir diyemeyiz. Nasil kullaruldigi onemlidir.
Toplumun huzurunu, refahim ve hayat standardim yiikseltmek icin
kullaruhrsa iyidir. Kotu yonu olarak siber saldinlar, niikleer silahlan
gosterebiliriz.
Sosyal
hizmetler
acrsmdan
bakacak
olursak
saghk
hizmetlerinde teknolojinin bu kadar geli~mesi miiracaatpiara
hizmetIerin ula~ttrllmasmda kolayhk saglaml~ mldlr?
Yapllan sosyal yardlm <;alt~malanm ele ahrsak toplumun sosyal doku
haritasl, ya~lt baklml, baklma muhta<;, kimsesiz <;ocuklar gibi
24
Bu sistemlerin
cok buyiik sikmtilar getirdigini
soyleyemeyiz,
Zamana
bakarsak
bu donernde
neredeyse her yas kesimi bu teknolojiden faydalanacak
kadar konuya hakim. Belli kesim sikinn yasiyor olabilir
ama cevreyle, genis ailelerde yardimlasarak
sorun
coziilebiliyor.
Bu sistemler
her yonden artidir,
Peki teknolojik yontemler hizmet sunumunda
artidrr dediniz. Eklenmesi gereken uygulamalar var
rmdrr? Saghk hizmetlerindeki kullamrm yeterli
buluyor musunuz?
Insan ihtiyaclan sonsuzdur. Suursizdir.
•
Tiiketim koleligi
olusturmadan hareket
etmek lazzm.
• • •
Ciinkii bu ekonomik anlamda biiyuk bir darbe olur.
Bireylerde
kompleks
duygusunu
ortaya cikanr,
insanlar sahip olduklanyla mutlu olmayi bilmeliler,
gelecekte sahip olacaklanyla mutlu olmayi beklerlerse
mutluluk gelmez.
Teknoloji-saghk-dgrenci
soylersiniz?
Teknolojiye
olunur,
baglannsi
bakis acisi degismezse
iein
teknolojinin
• • •
Soru su "ben mi
teknolojiyi kullanacagzm,
o mu beni kullanacak?"
•
•
•
neler
esiri
well ageing
2015/1
insan Giiciinii Goz Ardl Eden
Sistemler Bunun Bedelini
Bir ~ekilde Cderler.
Saghk sektorunde yasanan teknolojik gelismeleri ve bu gelismelerin sektore etkilerini
sordugumuz to. Saghk Bilimleri Fakiiltesi Saghk Yonetimi Boliim Baskani Yrd.Doc.Dr,
Selma Soyuk goriislerini bizimle paylasti.
Yrd.Doc.Dr. Selma SOYOK, 1990 yttmd« istanbul Oniversitesi Florence
Nightingale Hem§irelik YOksekokulu'nda lisans egitimini, i.o. Sosyal Bilimler
EnstitDsOHastane ve Sagllk Kurulu§lan Yonetimi ana bilim dalmda yOksek lisans,
i§letme Yonetimi ve Organizasyon ana bilim daltnda da doktora egitimini
tememiedt. i.O. $i§li Sagllk Hizm. ve $i§li S. YOksekokulu ve Baklrkoy Sagllk
YOksekokulu'nda gorev alan SoyOk, su an i. O. Sagllk Bilimleri FakOltesi Sagllk
Yimetimi Boiiun Ba§kanllgl gorevini sOrdOrmektedir.
FakiiItemizde giincel bir saghk dergisinin ogrenciler acisindan nitehgln! degerlendlrir
misiniz? Bu derginin ogrenci profiline katkrsi hakkmda neler dusiiniiyorsunuz?
Fakultemizde yeni cikacak olan bir dergi. Giincel konulan takip etmesi, farkh kisiler ile
gorusulup farkh bakis acilan kazandinlmasi ogrenciler icin yararh olacaktir. Ogrencilerin
bir araya gelip fikir ahsverisi icerisinde yaptrgi cahsmalan gerekli ve oldukca yararh
buluyorum. Miimkun oldugunca fakultemizdeki tum bolumlere hitap eden, turn bolumleri
kapsayan
bir
cahsma
olmasi
cok
giizel.
Faydah
olacagma
mamyorum,
Basanlar diliyorum.
Mliberra GUREL
[email protected]
Gelisen teknoloji ile birlikte insan giiciiniin biraz daha ikinci planda oldugu tIbbi
cihazlarm daha etkin kullamlacagl bir saghk sisteminden soz ediliyor. Bu sistemin
insan saghgl iizerindeki olumlu-olumsuz etkileri neler olabilir?
Ben insan kaynaklannm, insan giiciiniin asIa ikinci plana atilabilecegini dii~iinmiiyorum.
Bir robot yapImmdan, onun i~leyi~inden bile soz edecek olsak bunu yonlendiren insan
giiciidiir. Teknoloji ne kadar kullamlsa da ins an giicii ve emegi asIa yok saYllamaz. Evet,
teknolojinin en yogun kullamidigi alanlardan bir tanesi saghktir. Geli~en diinyanm
beraberinde
getirdigi
yeniliklerle
birlikte
boyle
de
oimahdir.
25
well ageing
201511
r__-----)l-------~'\
Teknoloji takip
edilmeli, uygun ve
etkin kullanzlmalzdzr.
Fakat bu sistem
.
.. .. ..
znsan gucunu
.
ve emegznz
goz ardz edecek bir
boyutta as la
islememelidir. Bunu
goz ardz eden
sistemler bunun
bedelini bir sekilde
'-'.
oderler.
'.....
Y
o
halde teknolojl-ogrenci-huca
dusuncelerinizde
muhtemelen
--.J
Elbette.
Ogrenci
yasadiginuzi
Saghk alamndaki evrensel gelismelerde Tiirkiye'nin
konumu
hakkmda
ne
diisuniiyorsunuz?
Ben Tiirkiye'nin
calisan
bir
gelismeleri
takip eden,
oldugunu
dusunuyorum.
iilke
uygulamaya
Asia
gelismelerin
oldugunu,
bahsettigim
hicbirinden
geri
gibi
en
azmdan
kalmadigmi,
ve hoca arasinda
dusunuyorum,
da ayni diyalogu
En bas it ornekle anlatmam
gerekirse ogrencim bana ulasmak istediginde okula ya da
odama gelmeden mail aracilrgi ile benimle iletisim agmi
kurabiliyor.
geri
kaldigrru dusunmuyorum, Ben sistemlere bizzat tamk
oldum. Yurt dismdaki hastaneleri ve saghk sistemlerini de
gordum, Saghk hizmetinde Tiirkiye'nin oldukca iyi bir
konumda
iliskisi hakkmdaki
yondedlr,
aym
kendini
Ben de ona aksamm bir saatinde bile aym sekilde geri
donus yapabilme
irnkanma
sahibim.
Bu iki tarafa da
kolaylik saghyor, Bahsettigim gibi teknolojiyi ne amacla
kullandigumz
miihim
kullanildigmda
olan.
Ben
teknolojinin
dogru
amaclarla
hayatmnza
kolayhk
sagladigim, zamandan tasarruf elde etmemize yardimci bir
yeniledigini diisuniiyorum.
arac oldugunu diisiiniiyorum.
Teknolojinin ve sosyal aglann iiniversitelerde yaratngi
ortam
hakkmdaki
dustmcelerlniz
nelerdir?
Ben teknolojinin
iiniversitede
yarattigi
Fakiiltemiz -egitim ve sosyal alanda- teknolojiyi yeterli
diizeyde ve nitelige uygun olarak kullamyor mu?
ortanu oldukca
faydali buluyorum -dogru kullamldigmda-. Artik her tiirlii
Heniiz
bilgi ve haberlesme
soylemem
Ogrenciler
araSI
sosyal aglar iizerinden
ileti~im
internet
kuruluyor.
iizerinden
sosyal
payla~lm siteleri araClhgl ile saglamyor. Dogru ve hlZh
kendini
yenileme
dogru
olacaktir.
cabasi
ileri
icerisinde
diizeyde
oldugunu
teknolojiyi
kullandlglmlzl soyleyemem. Fakat bir ~eyler degi~meye ve
geli~meye ba~hyor.
bilgi payla~lml ya~amyor. Ben teknolojinin biiyiik oranda
olumsuz bir yam oldugunu dii~iinmiiyorum. "Tabii ki bu
Mesela kantinde Wifi agml kullanmaya ba~ladlk. Bu ve
sayfalarda
buna
bir takIm hadsizlikler
ya~anmadlgl siirece".
26
ve kotiiye kullamm
benzer
orneklerle
fakUltemizde de aktifkullamhr
bir
~ekilde
teknolojiyi
hale getirmeye yah~lyoruZ.
well ageing
2015/1
lclmlze Sizan Teknoloji
Teknolojik geli~meler uzaklan yakm rm
ediyor, yoksa yakmlan uzak mr?
Teknolojinin insan yasarru iizerindeki olumlu ve olumsuz etkilerini Davrams Miihendisi ve
Uz. Psikolog Ertan Sirnsek ile konustuk.
Teknolojinin ozellikle 21.yy da kaydettigi ilerleme, yadsmamaz boyuttadir. Soyle ki;
teknoloji artik hayatirmzin her alamnda mutfakta, salonda, sokakta vs. kendini
gostermektedir.
Teknolojinin hayatirmza getirdigi yeniliklerin yam
sira, bizden goturdiigii seyler yani zararlan da vardir.
Oncelikle teknoloji sayesinde artik hemen hemen her
yerden internete girebiliyor ve tum diinyada yasanan
gelismelerden amnda haberdar olabiliyoruz. Bunun
yanmda,
bir
arastirma
yaparken
onceleri
kiitiiphanelerde saatler harcarken, bugiin cok daha kisa
siirede cok daha fazla bilgiyi internetten elde
edebiliyoruz. Bunu internetin bir yaran olarak
gorebilecegimiz gibi, zaran olarak da gorebiliriz,
Aynca teknoloji sayesinde toplumsal bilincimiz de
artiyor, Cevremizde olan olaylara karsi daha duyarli
hale geliyoruz. Televizyon, radyo, internet gibi kitle
iletisim araclanyla sorunlar daha biiyiik kesimlere
duyuruluyor, aym anda daha cok kisi bilinclendiriliyor
Tuna Can E$Ki
ve amaca giden yolda daha hJZiI adimlarla ilerleme
[email protected] saglanabiliyor.
r----------~----------,
Mutfakta kullandigumz
arac ve
gereclerin cogu, camasir ve bulasik
makineleri, bir evm salonunda
olmamasiru
yadirgadrgirmz
televizyonlar, internet, i~ yerinde
kullamlan bircok makine ve daha
akhmiza gelmeyen bircok sey
teknolojinin
unmudur.
Bunlann
bircogu aslmda insan hayatmi hem
kolaylastirmakta, zamandan tasarruf
etmermzi
saglamakta;
hem
de ne yazik ki insanlan tembellige ahstirmaktadir.
Teknalajinin olmadigi bir
alan aruk yak denecek
kadar azdtr.
'--_____
_---J
V
Teknolojinin cagimizda geldigi nokta her alanda etkisini gosterdigi gibi insan iliskilerinde de
etkisini gostermektedir. Onceden insanlar birbiriyle bir seyler konusabilmek icin bir yerlerde
bulusur, yuz yuze sohbet ederlerdi. $imdi ise, cep telefonu aracliIglyla veya bilgisayara girip
facebook, twitter iizerinden kamera a<;lpbirbirlerini gorebiliyor ve yazl~abiliyorlar. Boylelikle
insanlar artlk daha kolay ileti~im kurabiliyorlar.
Ancak bu durum bir bakIma da iyi degildir. <;:iinkiiinsanlar sosyal medya araclhglyla veya
telefonla slkmtIlanm kar~l tarafa iletebildigi iyin, yiiz yiize konu~malar ve yan yana
olabilmenin verdigi samimiyet azalmaktadlr. Bunun insani ili~kilere de zarar verdigi
kamsmdayuTI.
27
2015/1
well ageing
Teknolojinin yaralannm yanmda zararlan da goz ardt
edilemeyecek
kadar
biiyiiktur, Teknoloji
araclan
yiiziinden dogaya sahnan radyasyon, cesitli gazlar insan
saghgm: olumsuz yonden etkilemekte ve dogay I da
kirletmektedir.
Aynca
teknoloji
kotu
amaclarla
kullanildigmda savaslara ve savaslarda kullamlan yine
teknolojinin urunii olan cesitli silahlar insanlann yasarrum
kaybetmesine yol acmaktadir,
Kendi evimde denedigim yontemi paylasacak olursam:
ailece aldigmuz kararla ilk haftalarda haftada bir gun, alu
ay devam ettikten soma ise haftada u9 gun televizyon
acmadik. Boylece aile icerisinde beraber vakit gecirdik,
herkes 0 vakitlerde farkli seylerle mesgul oldu. Medyadan,
teknolojiden tiimiiyle uzak kalmak elbette miirnkiin degil.
Ancak onemli olan ve dikkat edilmesi gereken nokta;
kontrollu ve kendi irademizi kullanarak bu imkanlan
kullanmak.
Teknolojinin insan yasamt icin bircok olumlu etkisinden
bahsetmek miimkiin.
Uluslann teknoloji iiretip, bilgiyi iiriin tasarlamada
kullanabildigi
olciide ticarette rekabet ustunlugunu,
savunmada da caydmcihgi saglayabilmeleri bunlardan
biri olarak sayilabilir, Bu yiizden iilkelerin teknoloji
iiretmesi
gelismislikleriyle
dogrudan
ilgilidir.
Teknolojik gelismelerin saghga, egitime, haberlesmeye ve
her alana olumlu katkrsi mutlaka ama mutlaka vardir,
Gunumuzde bir kiitiiphane dolusu kitabm icinde bulunan
bilgi bir diskin icine srgabilmektedir. Uydu ve internet
teknolojisi
sayesinde
dunyanm
diger
ucundaki
kiitiiphanede
bulunan
bilgilere
ulasabilmekteyiz,
Cocuklanmz odasinda arkadaslanyla internet uzerinden
sohbet ederken, esiniz DVR (Dijital Video Kaydedici)
cihaznu aksam eglencesi icin ayarhyor ve aym anda
ortagmiz yann yapacagimz onemli sunumunuz hakkmda
aklma gelen bir fikri sizinle paylasmak ve genel bir
gozden
gecirme
19m
telefondan
SlZI anyor.
Teknoloji sayesinde daha rahat yasam kosullanna sahip
olup, i~leri daha 9abuk ve daha rahat yapabiliriz. Boylece
insan omrli uzayabilir.
Bunlan gorunce teknolojinin aileleri nasil olup da daha da
yakmlastmp aile baglanru guclendirebilecegini anlamakta
zorluk gekebilirsiniz. Aile bireyleri sofralar haricinde,
hatta sofrada bile artlk pek bir araya gelmiyor. Belki biraz
durumu abartml~ olabiliriz, ancak uzmanlar teknolojinin
aile gelenekleri uzerinde yok edici bir etkiye sahip
oldugunu soyluyorlar. Ancak bu karamsar bakl~ biraz
abartlh da olabilir.
TIp alallinda 91glr a9an urunler insanlann hayatilla olumlu
etki edebilir. Egitimde episkop, projeksiyon makinesi,
televizyon,
dvd-vcd,video
oynahcl
gibi
cihazlar
ogrenmede ve ogretmede kolayhk saglabilir.
Gunumuzde teknolojinin olumlu bir sonucu da bilgilerin,
du~uncelerin, duygulann geni~ insan kitlelerine daha
kolay aktanlabilmesidir.
Evdeki
teknolojik
cihazlar
aile
bireylerini
yalmzla~hrmaktadlr. Ustelik ekramn var olan iradesiyle,
buna 90ziim bulmak 90k kolay olmamaktadlr. Eger biz bu
irnkanlan araCl olarak kullamyorsak, bu sorun degildir.
Ancak gayesiz bir irtibat kuruldugunda gegen saatler
hesap edilmediginde 0 zaman slklllhh durumlar ortaya
91kabilir.
"Yeni yeti~en nesil, tahammiilsiiz, bencil, hifbir
fedakarltk yapmadan her ~eyi isteme hakkml kendinde
goren bir portre" ~eklinde tammlanabilir.
Bah aile kavramllli buyiik ol9ude yitirmi~tir. Sehirle~me,
modernle~me ile birlikte birey one 9tkrlll~ ve kendi
ozgurlugunu
elinde tutugunu du~unen birey kutsal
degerlerden
uzakla~ml~hr.
Bu durum
da insam
yalmzla~hrml~hr. Yalmzla~an insanlll sevgi temelli,
sorumluluk bilinci sahibi olarak yeti~mesi miimkUn
gorunmuyor.
28
Teknoloji Aile Baglarini
giiclendirebilir.
Teknoloji dogru kullamldlgmda baglart koruyabilir!
Teknoloji, ister bir GPS cihazl ister dijital fotograf
gergevesi, ister ba~ka bir ~ey olsun, sadece bir ara9hr ve
bir taraftan da teknolojiler gorsel olarak aile buyiikleri ile
90cuklan arasmdaki mesafeyi azaltmaktadlr. Ozellikle
sosyal medya aile ili~kilerinde gozle gorulUr bir degi~ime
yol a9maktadlr. AkIlh telefonlar ve tabletler fotograf veya
video gekimi ve ses kaydml 90k kolayla~ttrml~ken,
yapllan bu kaYltlar youtube, facebook, twitter ile blogger
ve WordPress gibi platformlarda payla~llmaktadlr. Bu mr
platformlar, ozellikle sosyal medya, yakllllanmlzdaki
ki~ilere aYlrdlgmlz zamam azalhyor gibi gorunse de, uzun
suredir goru~medigimiz akrabalanmlz ve dostlanmzla
ileti~im kurma ve goru~me flrsah da yaratmakta ve eski
okul arkada~lanmlzla
tekrar bir bulu~ma organize
etmemizi saglayabilmektedir. Bir defa boyle bir toplantl
duzenlendiginde
gekilen fotograf ve videolar yine
yukanda
saydlglmlz
platformlarda
payla~llarak,
kattlamayan ki~ilerin de takibine sunulmaktadlr. Aym
zamanda flickr gibi platformlarda fotograflan albumler
halinde duzenlememiz
ve dostlanmlzm
gorebilecegi
slaytlar yapmamlz mumkUn olmaktadlr
well ageing
201511
•
Insanlan Birbirine Baglayan
Tekn0loji
Eger bir arkadasmiz veya akrabamzm degum gunii gelmisse,
ona saniyeler icinde bir e-kart gonderebilirsiniz. Yine bu karti
sesli
mesaj,
fotograf
veya
cesitli
notlarla
kisisellestirebilirsiniz, Bu konuda iicretli iicretsiz cesitli
online servisler bulunuyor. Bu tiir servisler ile baglanmzi
koparmak istemediginiz ister uzak ister yakm akraba ve
arkadaslanmza cesitli surprizler yapabilir, onlann ozel
giinlerini
takip
edebilir
ve
kutlama
mesajlan
gonderebilirsiniz. Yine sosyal medyadaki hesabimzda ekli
arkadaslanmzm hesaplannda ekli kisiler arasmda unutulmus
dostlar ve akrabalan bulabilirsiniz.
Soy Agacinizi Bulun
Eger aile gecmrsimzr, atalanmzi merak ediyorsaniz
teknoloji yine size yardrmci olabilir. Ulkemizde ornegi
olmasa da diinyada bu konuda insanlara yardimci olmak
icin acilrrus cesitli servisler bulunuyor. Ancak iilkemizden
bu tur servisleri kullanarak saghkh sonuc almak pek
miimkiin olmayabilir. Yurtdismda ise bu servisler
araclhglyla yok uzak akrabalan buhnak, hatta nesiller
oncesinde ulkesinden aynlml~ ve artlk farkh ulke veya
kltalarda ya~ayan ki~ileri dahi bulmak mumkUn olabiliyor.
internet ve mobil cihazlar aile bireylerinin birbirlerinden
uzakta olduklannda bile kolayca ileti~im kurmalanm
saghyor. Oglunuz veya klZllllZ okuldan donerken sizi
araYlp sevdigi bir yemegi yapmamzl isteyebilecegi gibi,
bir nedenden dolaYI gecikecegini haber verip sizi gereksiz
bir meraktan kurtarabiliyor.
Yuz yuze gorii~menin onemi her zaman buylik olsa da,
teknoloji dogru kullamldlgmda insanlan surekli ileti~im
halinde tutabiliyor. Ancak guniimiizde insanlann sosyal
medyada arkada~ listelerinde ekli bulunan arkada~lan ve
akrabalan ile pek ilgilenmedigi de bir geryek. Elbette
bundan dolaYl teknolojiyi sUylamak bir gunah keyisi
arayl~l da olabilir. Tek yapmamz gereken bir mesaj yazlp
gondermek. Teknolojinin nimetleri buylik ama nasll
kullamldlgl da onemli.
elektromanyetik alan olusturur. Insan beyninin de kendine
ait bir elektromanyetik
alam vardir. Cunkii sinirler
noronlar aracihgiyla elektriksel uyanlan beynin cesitli
yerlerine ulastirarak cahsirlar, Bu nedenle gunliik hayatta
kullandrgmuz her elektrikli cihaz mutlaka bizi olumsuz
etkiler.
Ornegin cep telefonu ile bize en az zarar verecek sekildeki
konusma suresi doktorlarca gunluk azami 5 dk olarak
aciklanmistrr. Tabi ki bu 5dk siiresince telefonun yaydig:
elektromanyetik dalga miktan maksimum seviyesine cikar
ve insamn beyin rsismm artmasma
neden olur.
Beyindeki bu manyetik duzensizlik, uzun vadede beyin
hucrelerinin olmesine ve ozellikle kulaktaki birtaknn
organlann gorevini yitirmesine yol acmaktadir. Bu da
duyu kaybi ve denge bozukluklan gibi etkilere neden
olabilmektedir.
Sadece cep telefonlan
degil, giinliik yasarmrmzda
kullandigmuz
bluetooth
cihazlar, kablosuz
iiriinler
(modemler, fareler, klavyeler, oyun kumandalan vs.),
televizyonlar, crt ve led monitorler gibi bircok alet de
olusturduklan manyetik alan miktarlanna gore insan
vi.icudunu
ve
kimyasiru
olumsuz
etkilemektedir.
Benzer sekilde yiiksek gerilim hatlan yakmindaki evlerde
yasayan
cocuklarda Amerikan
Bilimler Akademisi
tarafmdan yapilan incelemeye gore losemi gorlilme
riskinin digerlerine gore 1.5 kat! fazla oldugu tespit
edilmi~tir. YapJian epidemiyolojik
yah~malar yliksek
gerilim hatlan ve elektrikli aletlerin kanser riskini
artlrdlgml gostermektedir.
0-300 Hz frekansh alanlardan iletkenlik ozellikleri
nedeniyle en yok etkilenen dokular beyin SIVlSIve kan,
ikineil derecede etkilenen dokular ise goz, goz SIVlSl,
troid, kas, gastrointestinal sistem, prostat ve testis dokulan
olarak aYlklanml~tlr. Yani giin i<;inde teknolojiden
yararlandlglmlz ol<;iide giderek artan oranlarda zarar da
gonnekteyiz.
----------~---------rTeknolojinin Olumsuz Etkileri"
..)
\..
V
Teknoloji urlinlerinin
neredeyse
tam ami
<;ah~maktadlr.
Elektrikle
yah~an
her
elektrikle
alet
bir
Sonuy olarak onemli olan teknolojiyi dogru bir bi<;imde
kullanabilmek, teknolojinin insanhgulllzi koreltmesine
lzm
vermeden
aksine
onun
insan
ya~am1l11
kolayla~t!rabilme
yonune
odaklamp
ondan
faydalanabilmektir.
29
well ageing
2015/1
Yeni Teknoloji Orunlerini Hastalara
Tanndan Gelmi~ Bir Mucize Gibi
Sunmamak Gerekiyor.
Fizyoterapi ve Rehabilitasyon alanmda teknolojinin etkilerini to. Saghk Bilimleri Fakiiltesi
Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bolum Baskaru Prof. Dr. Arzu Razak Ozdincler ile gorustuk.
Prof. Or. Arzu Razak Qzdinc;ler, 1989 ytunde Hacettepe Oniversitesi'nde lisans
egitimini
tememledtkien
sonra
istanbul
Oniversitesi'nde
Fiziksel
TIp ve
Rehabilitasyon alanmda yDksek lisans ve doktoresint yept). Bu alanda bircok eseri
yer alan Qzdinc;ler, halen i. O. Sagllk Bilimleri FakOltesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon
B610m Ba§kanllgl g6revini sDrdDrmektedir.
Teknolojinin saghga zararh oldugunu dusunuyor musunuz?
Teknoloji ile ilgili olarak tabii ki hem olumlu hem olumsuz surecler var. Once olumludan
bahsetmek gerekirse son yillarda engellilerin tedavisinde hastalann yasam kalitesinin
artmlmasi icin teknolojik cihaz kullarunu cok on planda. Artik robotik yaklasimlara dogru
gidiliyor. Ancak diinyada yapilan cahsmalarda ve ayru imkanlara sahip olmasak da mevcut
imkanlanmizla gerceklestirdigimiz calismalarda ashnda isin donup dolasip bu teknolojiyi
insanlann kullanabilme becerisine geldigini goruyoruz. Eger bir iist ekstremite robotuysa
sadece bununla cahsmak yeterli olmuyor.
Eda KUNCER
[email protected]
Ashnda profesyonellerin kendi alanlanyla bu iliskiyi iyi kullanabilme becerisini ogrenmeleri
gerekiyor. Uluslararasi kongrelere gittigimiz zaman hep bunu fark ediyorum, biz aslmda
bunlan iiretebilecek beyinlere de sahibiz. Bu surecin hepsini yapabilecek hem beyine, hem
cahskanhga, hem disipline sahibiz. Ancak imkan sikmtilanrmz var. Ornegin ispanyol asilh
PhD unvanh bir fizyoterapist Uy kongredir aym seyi anlatiyor. Ciinku bunun icin bir
laboratuvan val'. Sadece bu alanla ilgili calrsiyor, baska hicbir sey cahsmiyor, odenegi var,
asistan cahstmyor, proje yaplyor ama baska hicbir sey cahsrmyor. Simdi beni ahp onun
yerine koysalar ben onun yerine cahsabilirim.
Ama onu ahp benim yerime koysalar 0 buradaki kosullarda bizim iirettigimiz kadar bile veri
iiretemez. Yani bu 0 anlamda uzucu. Ozellikle teknoloji deyince teknolojiyi kullanabilecek
laboratuvarlar gerekiyor,
30
well ageing
2015/1
Elbette kullamlan ozellikle elektroterapi aletlerinin ne
kadar az da olsa kisileri radyasyona maruz birakma ya da
elektromanyetik dalgalar olusturma acismdan bir risk
faktoru olusturdugunu
biliyoruz. Ancak teknolojinin
yararlanm ve zararlanru karsilastirdigmnzda yararlann:
goz ardi edemeyiz. Belki teknolojinin zararlanm azaltacak
Ancak internette cok bilgi kirliligi de var. Bazen bunu da
ayiklayarmyorlar. Ben bolum lisans ogrencilerimin daha
bilincsiz, yuksek lisans ve doktora ogrencilerimin ise daha
bilincli
akademik
internet
kullamcisi
oldugunu
dusunuyorum,
birtakim gelismeler olmasi katki saglayacaknr.
Verilen derslerinizde ve ogrencilerimizin
yaptiklart
stajda teknolojiden ne iil~iide faydalamyorsunuz?
Teknoloji
ile
diisilniiyersunuz?
saghk
iliskisi
hakkmda
ne
Teknoloji iyiye kullamhrsa saghk alanmda teshis ve
tedavide olumlu gelismelere yardimci olacaktir. Ancak
sunu da dikkate almak cok onemli:
"Yeni teknoloji
iiriinlerini hastalara
tanrzdan gelmis bir
mucize gibi sunmamak gerekiyor. "
Herhangi bir televizyon programmda yeni bir teknolojik
iiriin hakkmda bilgi edinen hastalar bu iirunlere
gereginden fazla anlam yiikleyebiliyorlar.
Ancak olabilecegin
psikolojik
yonden
acabiliyor.
iizerindeki beklentiler
olumsuz etkilenmesine
hastalann
de yol
Ornegin hastalar ~oyle bir inalll~la bizlere gelebiliyorlar:
lokomat diye bir alet var, 0 bana uygulamrsa
yiiriiyebilecegim.Teknoloji
elbette ki yardnncldlr ancak
teknolojik iiriinlerden mucize beklemek ya da iireticiler
tarafilldan onlara mucizevi anlamlar yiiklenmesi yok da
dogru degildir.
Teknoloji saghk hizmetlerinde yararlamlan bir unsurdur;
ancak nasIi kullamldlgl onemlidir.
Teknolojinin Fizyoterapi ve Rehabilitasyon
biiliimiine katkJlan neler olmu~tur?
Teknoloji Fizyoterapi ve Rehabilitasyon iyin de yok
onemlidir. Robotlar geli~tirilmi~tir. Yiiriime iyin ozellikle
yok saylda teknolojik iiriin mevcuttur. Ost ekstremite iyin
robotlar da tasarlanml~ttr. Ancak maliyeti ile yararhhgl
e~it degildir. Daha yok deneme a~amas111dadlr.Ancak
tele-rehabilitasyon gibi uzaktan ya~ama miidahale son
Yillann yiikselen teknolojik geli~imidir.
Teknoloji- internet- Ogrenci ii~liisii hakkmda neler
soylemek
istersiniz.
Ogrencilerin
teknolojinin
getirdigi bu kolayhktan kendi meslekleri konusunda
faydalanabiJdigini
dii~iiniiyor musunuz?
Teknoloji- internet- Ogrenci iiygeni hakkillda ki~inin
kendisi ile ilgili bir durumun soz konusu oldugunu
isteyen
dii~iiniiyorum.
Boliimiimde
yararlanmak
yah~lrken
ogrenclllill
odev
hazlrlarken,
konu
yararlandlgml biliyorum.
Derslerde yararlaniyoruz. Teorik ders ardmdan intemetten
indirdigirniz video Ian kullamyoruz, Ashnda simulator
kullarnrrurn cok istedik. Boyle bir laboratuvar bizim icin
cok iyi olurdu.
Giiniimiizde teknolojideki gelisimln hasta tedavisinde
cok sikca kullamlan elektroterapotik
ajanlar iizerine
etkisi nedir ve tedavi sonucuna nasrl yansimaktadir?
Teknoloji elektroterapi fiziksel modalitelere yansmustir.
Aletler
cebe
girecek
boyutlara
gelmistir.
Yeni
duzenlemelerle kullanim kolayligi olmustur.
Tedavi olmak amaciyla gelen hastalar icin (ornek
olarak yiiriiyemeyen bir hastayi dii~iindiigiimiizde)
tekerlekli sandalyeler yeterli midir yoksa daha fazla
yenilikler gerceklestirjlebilir mi?
Yuruyemeyen bir hastamn tekerlekli sandalyesi cok
ozelliklere sahip olabilir. Kisiye ozel tasarlanan tekerlekli
sandalye mevcuttur. Merdiven inip cikabilen, ayakta
pozisyon saglayan tekerlekli sandalye kullanabilmektedir.
Ancak Tiirkiye Cumhuriyeti 'nde standart tekerlekli
sandalye iicreti kar~llanmaktadlr. Teknoloji = para durumu
soz konusudur.
Gelecekte
saghkta
insan gucunun
yerini tIbbi
cihazlarm alacagl dii~iiniiliiyor. Dijital hastaneler,
robo- doktor ~ah~malan var. Kendi alammzda bunun
ger~ekle~ebilme ihtimali var mldlr?
Fizyoterapi ve Rehabilitasyon da yapllan hemen hemen
tiim
yah~malarda
robotlarla
fizyoterapistler
kar~lla~tlflldlgillda fizyoterapistler
iistiin Ylklnaktadlr.
Ancak robot ve fizyoterapist birlikte yah~tlgmda sadece
birinin etkinligine gore daha ba~anh sonuylar olur. 0
nedenle fizyoterapi alal1lyla ilgili teknolojinin olumlu
katklsl olacaktlr. Yerini almaSI miimkiin degildir.
Geli~en teknoloji ve globalle~en diinyada sizce Tiirkiye
saghkta nasii bir konumda?
Tiirkiye geli~en teknolojiyi bilimsel anlamda takip ediyor
ancak kendi tasanmcl,
iiretici konumunda
degil.
UygulaYlcl durumu bile ~u anda olanaklar dahilinde dar
kapsamdadlr.
Geli~en teknolojinin
Fizyoterapi
ve Rehabilitasyon
alamnda saghk hizmetlerindeki
maliyeti azaltIp kaliteyi
artIracagml
dii~iiniiyor
musunuz?
Maliyeti azaltacagml dii~iiniiyorum. "Maliyetli bir kalite"
egilimi ortaya Ylkmaktadlr.
31
well ageing
2015/1
Teknolojiyle gelen frrsat e~itligi:
e-Ogrenme
Ne lcln ogretiyoruz, nasrl bir teknoloji
kullanrnahyrz, ne tip insan yetistlrme
gayesindeyiz?
E-ogrenme nedir, avantajlan nelerdir, kullamcilann geri doniisleri ne yonde, amaclanan
neydi, ne oldu, personelin yetistirilmesi icin yeterli mi, toplum bilinclendirilmesi icin
kullamlabilir mi? E-ogrenmeyle ile ilgili akhmizdaki turn sorulan Prof. Dr. Alper Cihan'a
yenelttik.
Prof. Dr. Alper Cihan, istanbul Universitesi Cerretipese TIp Fakattesi'nden mezun
olup Gazi Universitesi TIp Fakattesi Genel Cerrahi BolOmu'nde uzmenhk egitimini
tamamladl. Karaelmas Universitesi TIp Fakattesi'nde akademik kadroya qecerek
imiversiienin bircok biriminde kurueu olarak ceusu. 2005 Yllinda docent oldu,
2006'da istanbul Taksim Egitim Ara§tlrma Hastanesi'ne Klinik $efi olarak eiend).
Kise bir sure sonra istanbul Bagellar Egitim Ara§tlrma Hastanesi'ne Kurueu
Beshekim olarak etendt ve 4 YII boyunea bu gore vi eurdurdt). 2010 Ylltnda istanbul
Universitesine Rekior Demsment olarak ger;ti ve Uzaktan Egitim Merkezi'nin
kuruiusimu yeoi: Halen istanbul Universitesi Ar;lk ve Uzaktan Egitim Fakattesi
Deketu olarak gorevini surdurmektedir.
Egitim-ogretim,
ogrenmeye aday olan kisilere bilgi ve beceri aktarma islemidir, Bu
aktarma isleminin bircok yontemi vardir. Ama oncelikle aktanlacak bilginin cok iyi
tasarlanmis olmasi gerekir. Aktanlacak bilgi ve becerilerin kapsami, hedefi, kazammlan ve
yeterlilikleri dogru ve eksiksiz bir sekilde tamamlandiktan sonra ancak nasil aktanlacagi yani
aktanm yonterni konusulabilir, Iste tam da burada e-ogrenme farkini ortaya koymaya baslar,
Klasik ogrenme sistemlerinde ogretici ve ogrenicinin kapah bir mekanda yiiz yiize egitim
ogretim yapmasl iyin de gereken bu tammlar, genelde dogrudan gozetim yapllamadlgmdan
bu tiir ogretimin kalitesi kurumlann veya ki~ilerin insafma kalmaktadlr. E-ogrenmede ise
Handan <;ETiNKAYA
her detay goriilebilir, kontrol edilebilir ve tekrarlanabilir oldugundan temel gereksinimler
[email protected] yapllmadan yola ylkmak oldukya zordur.
Yiiz yiize egitim ile e-ogrenme sistemlerinin kar~Ila~tlrmasma ait yok saYlda ara~tlrma ve
makale mevcuttur. Bunlarm hem en tiimiinde de e-ogrenme sistemlerinin hata yapmaya veya
ozensiz
program
hazlrlamaya
daha
az
irnkan
ta~ldlgl
ispatlanmaktadlr.
Hatta bazl yah~malar da e-ogrenme yontemlerinin yiiz yiize egitimden daha faydab ve yiiksek
kaliteli ylktl iirettigini gostermeye kadar vannaktadlr. Bu konular artIk kiiresel diinyamlzda
tartl~Ilmaktan ylkml~ ve uygulamalarda e-ogrenme sistemleri onemli yerini ahm~tlr.
Ac;zkve uzaktan egitim ogre tim
sistemleri on yzllar boyunca
yava§, yava§, ilerleyen, mektupla,
radyoyla, televizyonla, kitapla,
web sitesi ile ogretme
siirecindeki ilerleyi§,i adeta roket
takmz§,gibi hzzlanmz§'tzr.
•
32
•
2015/1
well ageing
Tiirkiye'de
1994
yilmda
internet
ulasnrnnm
yaygmlasmasi ile birlikte bircok saghk cahsarn yurtdisi
sitelerden
e-ogrenme
aktivitelerine
baslamislardir.
Bunlardan en cok kullarulam da PUBMED olarak
bildigimiz neredeyse saghkcilann en degerli kaynagidu.
Ben dahil bir cok arkadasuruz literatiir bilgimizi bu
siteden, bir cok konuyu bu sitelerdeki makalelerden
arastirarak
ogrenme
aktivitesini
ilerletmisizdir,
Kas iskelet sistemini, karaciger hucre yaplSII1I, beyin
fonksiyonlanm kitaptan okuyarak, resimden bakarak veya
sirufta hocadan dinleyerek zihinde modelleme devri yavas
ve zor kalmaktadir gimumuzde. Giinlerce cahsilarak
ezberlenen, hayal edilen, hanrlanmaya cahsilan, defalarca
tekrar edilmesi gereken konular artik gimiimiizde ses, soz,
hareket, etkilesim, animasyon gibi bir cok teknoloji ile
daha kolay ogretim yontemlerine sahiptir.
Bunun dismda cok sayida medikal siteler bizlere genis
capta
akademik
bilgi
aktarmaktadir.
Burada
sayilamayacak kadar cok site ve iclerinde de cok iyi
uygulama ornekleri mevcuttur. Yaymevleri bu alanda
ulasilabilir olmak ve pastadan buyiik pay almak icin
yansmaktadir.
Hatta bu is iyice ileri gitmis ve bu tiir egitim
materyalleri oyun materyallerine diinmiistur:
Artik bilgi her yerde, etrafimizda, bilgisayanmizda, cep
telefonumuzda ve kablolu-kablosuz cihazlann her sekilde
ulasabilecegi mesafelerdedir.
Uzaktan ogretim veya e-ogrenme farkh mekanlardaki
ogrenci, ogretmen ve ogretim materyallerinin ileti~im
teknolojileri araclhglyla bir araya getirildigi ki~isel,
grupsal
veya
kurumsal
bir
egitim
faaliyeti
olarak artlk her yerdedir.
internet ortammda c;ok saYlda yerli ve yabanci sitelerde
tlbbi bilginin her tiirliisiine ula~mak bugiin miimkundiir.
Bunlann ne kadanmn fonnal bir yaplya sahip oldugu ve
dogru bilgi aktardlgl konusunda
tereddiitler de
artmaktadlr. Ozellikle hastalar aC;lsmdan reklam temelli
olan bazl siteler yonlendirici ve yanh bilgi ile ticari
amac;lar yUriitmektedir. Buralardan alman yanh~ bilgiler
ile insanlar hekimlerini ve saghk c;ah~anlanm dahi
sorgulayabilmektedirler. Bu konularda da saghk bilgisi
sunan sitelerin bir akreditasyon ve dogrulama sistemine
sahip olmasl tartl~llmaktadlr.
Ya~am boyu ogrenrne veya internet hizmetleri olarak
adlandmlan bu bilgi veya mesleki sitelerin dl~mda
e-ogrenme ortaml, kaliteli, duzenli, yaptlandmlml~,
penetrasyon kabiliyeti yuksek bilgi setleri kullamlarak
egitim ogretimin kalitesini artlracak onemli avantaj lara
sahiptir.
Ozellikle saghk egitimi gibi yeryuzunun en karma~lk
tasanml ve fonksiyonuna sahip insan ile ugra~an bu
sektorde, klasik ogrenme sistemi olan kelime ve harfe
dayah ki~isel egitim ogretim arttk yetersiz kalmaktadlr.
Smtflarda tek bir ogreticinin bilgi ve deneyimlerini
aktarma tarzmda yUriitUlen yUz yUze dersler du~uk
aktiviteli kalmaktadlr. insanoglunun ogrenrne aktivitesi
geli~mekte ve talep ~ekli degi~mektedir. Artlk daha hlZh,
daha renkli, daha yapllandmlml~, onceden tasarlanrnl~,
heyecan uyandlran, bilgiyi hareket ve nesnel tabana dayah
ogreten sistemler istenmektedir.
Aynca e-egitim; planh ve diizenli bir egitim tasanrm,
icerik gelistirmesi, etkili sunulmasi ve iyi bir olcme
degerlendirme mekanizmasi ile sorgulanmasi gereken bir
sistemdir. Bu sekilde planlanan bir egitim modiilu
eszamanh egitimler ile es zamansiz tamamen kayittan
yiiriitulen egitimler ile veya karma bir sekilde modellenen
uygulamalarJa yuriitulebilir.
Bu sekilde egitimleri onceden tasarlamak, ogretim
planlanrn yapmak, materyalleri onceden taktmlar veya
gruplar halinde c;alt~mak, tartl~mak ve en ogretici
materyalleri geli~tinnek avantajl mevcuttur. Onceden
planlanan ve hazlrlanan e~ zamanSlZ materyaller, belli
zamanlarda yaptlan canh uzaktan ders saatleri gibi biryok
yontem mevcuttur.
Bunun iyin profesyonel yoneticiler, ogreticiler, ogretim
teknologlan, yardlmcl gorevliler, geli~mi~ sistemler ve
uzman personeller gerekmektedir. Bunlar da artlk
gunumiizde hemen her iiniversitemizde az veya yok saYlda
mevcuttur. Aynca bu materyalleri e-ogrenmeye ayacak
donamm, sunucu, network ve internet aityaplsl da her an
ula~tlabilir durumdadlr. Bu konularda uluslararasl alanda
yok ciddi ogrenme ortamlan olu$turulmu~ ve sanal
universiteler
geli~mi~tir. Mezuniyet oncesinde ve
mezuniyet sonrasmda da c;ok degerli bilgi ve sunumlara
buralardan ula~tlabilmektedir.
Bunun gibi daha biryok site ve kurulu~ e-ogrenme
ortamlannda tJbbi bilgi ve becerinin aktanml iyin iyi
ornekler geli~tirmektedir. Oniversitemizde
de tlp
ogrencilerinin kullanlllll iyin ogrenrne yonetim sistemi
kurulmu~ ve ders iyeriklerini ogrencilerimizin her an
ula~tlabilir olarak bulmasl iyin geli~tinne yah~malan
siinnektedir.
Resim I. istanbul Universitesi IIp egitim portali
33
well ageing
201511
Ulusal
Cerrahi Derneginin
ameliyatlara ait egitim videolan da siteye eklenerek
ogrencilerimizin
ve
asistanlanmiun
hizmetine
sunulmustur. Resim 1'de gorulen siteden ogrencilerirniz
ve arasnrma gorevlilerimiz kendi kullaruci bilgileri ile
Bununla
beraber
giris yapabilmektedir. Buradaki ornekte yiiz yiize klasik
egitimin
e-ogrenme
avantajlan
ile desteklenmesi
goriilmektedir, Burada mezuniyet sistemi icinde bir
e-ogrenme destegi sunulmaktadir ve belli bir mufredata
bagli ogretim
tasanrru
icerigi
gelistirilmektedir,
Programdaki ogrenme hedeflerinin daha kolay, daha hizh,
daha kahci bir sekilde ogrenciye aktanlmasi icin yardunci
materyal olarak sunulmaktadir.
Tip ve saghk bilimleri egitimlerinde bu metot cogalarak
artacaktir ve artmahdir, Tip egitiminin dismda saghk
bilimleri alanmdaki bircok egitirn hizmeti de bu teknoloji
ile desteklenmelidir. Resim 2'te Hemsirelik Fakulterniz
icin gelistirdigimiz egitimi gorulmektedir. Bu teknoloji
ile bazi dersleri tasanmsal ogrenme ortamma alip
buradan yogun etkilesimli ogrenci ve ogretici faaliyetleri
takip edilmektedir.
Bunun
dismda
kazamlan
bilgilerin
tazelenmesi,
amaclayan
me zuni yet sonrasi tip egitimi sistemi de e-ogrenme
alanma en cok ihtiyac duyan uygulamalardandir. Ozellikle
mezuniyet sonrasmda cahsanlann i~ aktivitelerine ara
vermeden egitim alabilmeleri, ihtiyac duyduklan and a
alabilmeleri, alanlannda uzman ve kendini ispatlarms kisi
ve kuruluslardan almalannm baska da yolu yoktur.
hatrrlanrnasi ve yeni bilgilerin edinilmesini
Harf, kelime, yazz ve sozden
oteye gecmek tip ve saghk: egitimi
alan genclerimizin en dogal hakkzdzr
ve biz bu ogrencilertmize e-ogrenme
avantaj lanni sunmalzyzz.
o
Resim 2. Hemsirelik egitiminde uzaktan egitim ornegi
Ku!!anICI Gm~1
Ouyurura,
•
Sonur; olarak mezuniyet oncesi orgun egitim sistemlerinde ciddi bir destege ihtiyar; duyan tiP ve saghk egitimi alam vardlr.
Benzer konulan daha klsa surede, daha kolay anla~lhr, daha kahcI ve yapllandmcl
imkanlanna ogrencilerimizi kavu~turmahYlz.
bilgi seviyesine getiren ogrenme
Tum r;ah~anlanmlza da hizmet ir;i egitim, mezuniyet sonraSI egitim sistemleri halinde kendilerini yenileyecek, once den
kazamlml~ bilgileri guncelleyecek, yenilikleri takip edecek ve bu geli~melerini de belgelendirecekleri sistemleri sunmahYlz.
Geli~mi~ tUm ulkelerde bilgi aktanmma hlz katacak, kalite katacak, kullamlabilir bilgi edindirecek e-ogrenme sistemlerine
ger;i~ hlzlamr iken i.ilkemiz geride kahrsa sonur;ta daha az 6grenmi~ bir topluluk olmaktan kurtulamayacaglmlz bir gerr;ektir.
34
well ageing
2015/ I
Turklye'dekl en onemli verilerden
biri nufusun gittik~e yaslanmasi
Peki yashlar teknolojiyi rahat
kullanabiliyor mu?
Teknoloji ile en cok mucadele edenler yas alanlar olsa gerek. Dogduklan donemin
teknolojisi ile gunumuz kryaslandigmda, eve telefon baglatmak icin aylarca hatta yillarca
sira bekleyen bir neslin bugiin cep telefonlan ile goriintulu olarak baska iilkelerin arandignu
gormeleri onlan bircok acidan etkiliyor olmah. Giiniimuziinyas alnuslannm teknoloji ile
miicadelesini ve teknolojinin yash bakimma etkilerini Prof.Dr. Ahmet Akgiil ile gorustuk.
Prof. Dr. Ahmet AkgUl, Ankara Universitesi TIp Fakattesi'nden 1997 ynmde mezun
olduktan sonra TOrkiye'de YOksek ihtisas Egitim ve Aresurme Hastanesi & ABD'de
The Methodist Hospital-Baylor College of Medicine, Houston, Texas- Kalp ve Damar
Cerrahisi Kliniklerinde uzmenhk egitimini tememiemtstu.
TOrkiye'ye dondOkten
sonra 2003 yttinde YOksek ihtisas Hastanesi'nde Besesistenu« gore vine bestemist«.
Ba§asistanllga ek olarak 2004 yiunde, TOrkiye'nin en bOyOk ttbbi yaytnclllgtnl yapan
Tiukiye Klinikleri TIp Bilimleri Dergisi'nde
editOr olarak gorev yapml§tlr.
2005 Ylltnda TOrkiye YOksek lhtises Egitim ve Arestume Hastanesi'nde Besnekim
Yardlmclllgtna yOkselmi§tir. 2007 Ylltnda Kalp ve Damar Cerrahisi alantnda
Docentiitc imventm kazandlktan sonra 2009 yilmde istanbul Baklrkoy Dr Sadi Konuk
Egitim ve Ara§tlrma Hastanesi, Kalp ve Damar Cerrahisi Klinigi'ni kurmakla
gorevlendirilmi§ ve yall§malartna Kurucu Klinik $efi imventyl« devam etmistir.Proi.
Dr. Ahmet Akgat halen istanbul Universitesi Sagllk Bilimleri FakUltesi'nde Dekan
verdimcisi, Gerontoloji Botam Ba§kanl ve Baklrkoy Dr Sadi Konuk Egitim ve
Ara§tlrma Hastanesi Kalp ve Damar Cerrahisi Kliniginde Egitim Sorumlusu olarak
gorev yapmaktadlr.
Handan CETiNKAYA
[email protected]
Oncelikle Gerontoloji'den biraz bahsedebilir misiniz?
Gerontoloji ya~lanmanm bilimidir. Gerontos Yunancadan ahnml~ bir kelime ve ya~lanma
anlammda; Franslzca loji ilim, bilim anlammda kullamhr. Yani ya~lanmamn ve ya~hltgm
bilimi anlamma gelir. Bu yakla~lk 1900'1UYillardaRus bilim adaml Ilja Metschnikow (ilya
Meynikov) tarafmdan ortaya atJlanbir terimdir.1950'li ytllarda hem Avrupa'da hem ABD' de
gerontoloji adl altmda biryok anabilim dah, bilim dah kurulmu~tur.Ya~lanmayaneden olan
faktorieri, saghkh ya~lanmaYIinceleyen multidisipliner, biryok bilimin bir arada bulundugu,
bir bilim dahdlr. Yalmzca tek bir bilim ya da viicudun ya~lanmasl degildir.
•
•
Ya~lz bir
nit/us olmak
aslznda bir
medeniyetin
belirtisidir.
..
•
..
Bir ya~lmm nasll daha saghkh bir hayat siireceginin yanmda ekonomi, sosyoloji, psikoloji
gibi her ~eyi iyine alan geni~bir kavramdlr. 65 ya~ve iizerindekilere toplumda ya~lt diyoruz.
Diinyada 2 milyar civannda ya~h ki~i var. Hem iilke ya~lamyor, hem de diinya ya~lamyor.
2012 verilerine gore Tiirkiye, Kore'den sonra en hlzh ya~lanan niifusa sahip bir iilkedir.
Diinyada ya~hltk slralamasmda 91. dir. Birle~mi~ Milletlerin (BM) tammma gore bir
iilkedeki ya~h niifusun toplam niifus iyindeki oranmm yUzde8 ile yUzde 10 arasmda olmasl
o iilke niifusunun 'ya~lt', yUzde 10'un iizerinde olmasl ise 'yok ya~h' oldugu anlamma
gelmektedir. Ya~h niifusun toplam niifus iyerisindeki payl bugiin yUzde 7 seviyesinde,
2023'te bu rakam yUzde 10,2'lerin iizerine Ylkacak.
Ya~h toplum bir zenginliktir ve ayn bir ugra~ alamdlr. Ya~hlann saghkh bir ~ekilde
hayatlanm devam ettirebilmesi iyin biryok onlem ahnmasl gerekmektedir. Bunlar; egitim,
toplumun ya~hlara olan bakl~l, onlann sosyal hayata uyum saglamalan, ekonomik olarak
idare edebilmeleri, kiiltiirel faaliyetlerden yararianabilmeleri vs.
35
well ageing
201511
Tekooloji degisen bu demografik yaplya uygun ne gibi iiriinler iiretmeli? Sizce yash nufus bu degisime hazir nn?
Bizim saghk giderlerimizin yuzde 60'1 kronik hastahklara gidiyor. Hipertansiyon, diyabet, kalp yetmezligi, bobrek
yetmezligi,
seker
hastahgi
gibi
gecmeyen
ancak
arada
nukseden
hastahklara
dogru
gidiyor.
Bunlar
da
daha
cok
60 - 65
yas
uzerindeki
hastalarda
goruluyor,
yani
"yash
nufusta" ...
Yash nufusun ayn bir saghk gideri vardir. Yeni politikalarla beraber yash nufusa ayn hitap etmek gerekmektedir.
Teknolojiyle ilgili konusacak olursak, yash nufusun teknolojiyi kullanma becerisini de artmnak gerekmektedir. Onlar en
basit bir cihazm kulla111m1111
daha cok cocuklanndan, torunlanndan gormektedir. Onlara anlayacaklan tarzda, cagin
gerektirdigi teknolojik cihazlann kullamlmasi ogretilmelidir. Su anda onemli olan konulardan biri intemettir. intemete
ginneyi becerebilmeleri gerekmektedir. Kendi hastahklanyla ilgili, kendi sosyal arkadaslanyla ilgili, kendi kiilturel
faaliyetleriyle ilgili bilgi tarayabilmeliler.
Bir ya~hn111,80yasmda bir amcanm kendine yeter hissi olusmasi icin bu egitimlerin verilmesi gerekmektedir. Ozellikle
teknolojiyle ilgili yash niifusa ayn bir egitim verilmesi sartnr
r-------Jl-------"\
Siz onlarzn yanznda
bakici olarak
bulunup onlara
gerekli destegi
verirseniz bu bir yere
kadar giizeldir
Ancak bu ki~ide
"yeter hissi "
olu~turmamaktadzr.
\..
Y
.)
Teknoloji gelisiyor ve giinden giine hayatumzm tamamuu
kapbyor. Peki verilen egitimler de bu ydnde geli~iyor mu? Sizin
bununla i1giliprojeleriniz var nu?
Birkac proje var aslinda, bu projelere basvurmayi diisiiniiyoruz. Biri
belediyeyle ilgili, bir digeri valilikle ilgili.
Bunlar; yashlarla egitim projesi ve yash bakmunda bakicilann egitimi
projesi. Bunlarla ilgili egitim cahsmalanna ve gorusmelere basladik,
Kendi bolumumuz (Gerontoloji) ogrenci almaya basladiktan sonra
bunlar da es zamanh olarak devam edecek.
Ay111zamanda kalp ve damar cerrahi oldugum JY111kalbin ve
damarlann yaslanmasi konusunda da calismaktayrm. Mesela biz 70
yasindaki bir kisiye kalp ve damar ameliyati yaptIglmlz zaman, ki~inin
bu ameliyatta damarlan degi~tiriliyor, kalbi toparlal1lyor ve diizeliyor.
Ancak 0 ki~inin tiim damarlan 70 ya§mdadlr. 0 diger damarlannda
ya~lanmas1111onlemek iyin yah~ma ve projeler yiiriitiiyomz. Yani
damar ya~lanmaSll11 miimkiin oldugu kadar azaltmaya yah§IYoruZ.
Viicut bir biitiin olarak ele ah111r.Tiim doku ve organlar damarlarla
beslendigi iyin 0 dam ann ya§lanmaS1l11bir dakika ileriye gotiinnek
demek tiim dokulann saghgmm bir dakika daha yerinde kalml§ olmasl
demektir.
Ya~blar teknolojiyi rahat kullanabiliyor mu? Sizce giiniimiizde geli~tirilen iiriinlerde tasanm hatalan var ml?
Ya~iIlann
hem
be§
duyuyla
aldlklan
§eyler
azahyor.
Gormek,
i~itmek,
konu§mak
gibi ...
Teknolojiye ula~lmlan yok zorla~lyor. Hem de beyin kapasiteleri bu yolda yok egitilmedikleri iyin ona ah~malan zor oluyor.
Yani yeni dogan bir yocuk bir iki ya~l11ageldiginde yok iyi bir §ekilde telefon, bilgisayar vs. kullanabilirken, ya~hlarda
bunun kiiyiik bir aynntIsl bile ogrenme aylsmdan biiylik slk111tIiaryaratabiliyor. Bu ylizden hiy olmazsa kendi ihtiyaylanl1l
kar§llayabilecekleri egitimlerin verilmesi gerekmektedir. Evet, tasanmda ~u an hatalar var; ancak bunlar zamanla
diizelti Iecektir.
Tele-tIp, tele-saghk gibi uzaktan hastahk yonetim modellerinin ya~hlar iizerinde etkili olacagml dii~iiniiyor musunuz?
Ki~isel saghk, evde bakIm hizmetleri gibi uygulamalar Tiirkiye i-rinuygun mu?
Bundan sonra hem ya~hlar hem de tIp teknolojisi ayls111dan~oyle bir ~ey geryekle~ecek. Bu konuda bizim de yaptIglllllz
gorii~meler var. Normalde ya~hlar bakunlan iyin huzurevlerine yatmhyorlar. Ancak artIk huzurevleri yok istenen bir bakIm
yeri degil. Ya§hlar kendilerini izole hissediyor, moralleri bozuluyor ve toplumdan uzak kahyorlar. Bu konuda politikalar
geli~tiriliyor ve toplantIiar yapliIyor. Bu politikalann iyinde ya§lanma dostu ~ehirler, ya§h dostu teknolojiler, ya§hhk bakIm
evleri, huzurevleri, ya~hlar koyli, evde bakIm hizmetleri yer ahyor.
"Aileler ya§11ve baklma muhtay yaktnlannt yok sevmelerine ragmen onlara yeterince iyi bakamayacaklannt
du§unur, bu konuda profesyonellere ihtiyay duyarlar. Boyle durumlarda hem yurt dl§tnda hem de TUrkiye'de
du§un[J/enkonu evde baklm hizmetleri'dir."
36
well ageing
2015/1
Yashlar devamh ilac kullanmak zorunda olan, devamh
tedaviye muhtac hasta grubudur. 0 yiizden bunlan cok iyi
bir sekilde analiz edebilirsek, hem bakimlanru hem de
saghk giderlerini kisabiliriz. Bu ayrn zamanda saghk degil
ekonomiyle de alakahdir, iilkenin menfaatleriyle de
alakahdir.
Huzurevleri konusunda cok ciddi tartismalar basladi.
Yashrruzi biz huzurevine mi koyahm, yoksa ona evde mi
bakahrn? Bunun icin de ekonomik, sosyal ve psikolojik
bazi calismalar yapilrnaktadir. Psikolojik calismalarda; bir
yashnm evde durmasi cok daha iyidir. Toplumdan
kopmamis oluyor, cocuklan, ailesi ve genclerle diyalog
icinde oluyor. Uretime katkida bulunuyor en azmdan fikir
olarak.
Onlann
tecriibelerinden
yararlamyoruz.
Evde bakurun mali yeti huzurevlerine gidip gelmekten
daha az. Bunun icin uzaktan, telemetre dedigimiz cihazlar
var.
r__------Jl~------ __"\
Yaslilar kendi
yakznlarzyla beraber
hayatznz gec;irip
sosyallesirken bir
yandan da anlarzn
saglzgzna uzaktan
kumandayla bakzlacak.
~~-------V---------~
Ulkelerin artlk bu ~ekilde politikalan oluyor. 2015 Ylhm
biryok yer ya~hlara aYlrmak istiyor. (iinkii herkes ileride
bunun yok ciddi bir sorun olacagml biliyor.
Peki bu nasIl olacak?
Omegin;
kalp
hastasl
olan
evde
bakImml
geryekle~tirdigimiz bir hastamlz varsa kalp ile ilgili
goriintiiler ahmyor, telefonun ucunda birisi oluyor ve
devamh ileti~im saglamyor. Bu ~ekilde hastanm kan
~ekeri, kan parametreleri, kolesterolii, kalp ritimleri,
basmylan, tansiyonlan uzaktan bir ~ekilde call center'a
iletilecek. Bu call center, eger bu 7124 yah~an
parametrelerde bir sorun olu~uyorsa ilgili doktora bilgi
verecek, ilgili doktor da gerekirse hastayla gorii~ecek ya
da hastamn hayati bir sorununun olmadlgml belirtip, rutin
ilaylanm kullanmaya devam etmesi gerektigini bildirecek.
Evde baklma ve evde tedaviye dogru bir yonelmemiz soz
konusu. Ozellikle ya~hlarda kronik hastahklar iyin.
Ancak her tiirlii hastanl11yanmda birine ihtiyay soz konusu
olacak.
Kisinin ken dine yeter hissi olusmasi acismdan bu
teknolojiler yine yetersiz mi kalacak?
Bunun saglikla bir ilgisi yoktur, sosyallesme adina
yanirmzda biri ya da birilerine ihtiyacmuz her zaman
vardir. Cok saghkli da olsa insanm tek basina yasamasi
cok zordur. Bu sadece yasliya ait degil, insana ait bir
durumdur.
Sizce olmasi gereken ancak su anda yetersiz olan nedir?
Oncelikle yaslilarla ilgili bir diizenleme yapilmasi
gerekmektedir. Bu bakanhk diizeyinde olabilir. Saghkla
ilgili Saghk Bakanhgi var, yashhkla ilgili ayn bir bakanhk
su anda yok.
r------..--Jl~--------"\
"Yaslilarla ilgili ayrz
bir kurum kurulmasz
gerekebilir.
Onlarz sarun almaktan
cikarip, zenginlik haline
dondiirebilecek hir
bakanlzk bile
~---------V
olabilir. "
------~)
Ciinkii ileriki donemde memleketimizin ve dunyarun en
onemli sorunlanndan biri "yash popiilasyon" olacaktir.
Onlann hem teknolojiyle uyumu, egitimleri, saghk
takipleri, ekonomik durumlan hem de psikolojilerini
diizenleyecek bir list kurul gerekebilir. Yashlar ayn bir
gozle degerlendirilmelidir.
Daha saghkh ve kaliteli ya~amamlZl ve ya~ almamlZl
saglayan bin;ok yeni teknoloji geli~iyor.Bunlann
hayatImlZl etkilemesi iI;in geni~ kitleler tarafmdan
bilinmesi gerekmez mi?
Kural ~udur; omegin, bir uygulama yapllacak ve bunun
mantlglmlza uygun oldugu karanna vardlk. Olkeyi
yonetenler olarak ~oyle dii~liniiliir, once bu uygulama iyin
birkay pilot yah~ma yapahm (dogrusu da budur zaten)
yah~manl11 iilkemize olan katkllannl11, aksakhklannm,
yararlannm
neler olduguna ve toplumumuza
uyup
uymadlgma baklhm ve dii~iinelim. Daha sonra bunu pilot
bolgede uygulanz. Asgari kay ki~iyle, hangi konumda, bir
hastanede mi, evde mi, huzurevinde mi olacagma karar
veri lip belli yerlerde uygulamr, ylkttlar bilirki~ilerle
beraber degerlendirilir. Kanun koyucular ve iist yoneticiler
bunun biraz daha geni~letilmesi gerektigine karar verirler.
Tiim artllar ve eksiler degerlendirilerek bu geni~leme
yaplhr. Eger her ~ey uygunsa biitiin iilkeye yaYlhr.
37
201511
well ageing
"NASA grubunun §oy/e bir hayalleri verdi: Uzayda
cerrah o/madlgl bir ortamda kendi astronotlan veya
kendi hasta gruplan uzun sure kaldlgl zaman
diinyeden
uzaktan
kumandayla
ameliyatlann
yepttmes! .. "
Su ana kadar onu gerceklestirme durumunda olmadilar.
Ancak bu robotu yaptiktan sonra, bize uzaktan bir sekilde
bir kalp ameliyatmm, iirolojik ameliyatm, kadm degum
ameliyatmm yapilma sansmi verdiler. Normalde gogus
kismmda bir kesikle kalp acilir ve ameliyat edilir. Robotla
kaburgalann
arasmdan kucuk kesiklerden borular
yardimiyla kalbe ulasihr. Kalp uc boyutlu bir monitorde
cok da fazla biiyiitiilmiis sekilde goziimuziin onunde olur.
Goriilen alam yuzlerce, iki yi.izkere buyutup gorebiliyoruz
ve sizin elinizde joystick gibi her iki elinizle soktugunuz
bir kumanda konsolu olur, bu kumandayla iic boyutlu bir
sekilde hastamn
icinde ameliyat
gerceklestirilir,
Yani cok daha genis alan veriyor ve cok daha hassastir,
Sinirleri, kasi, daman birbirinden cok daha rahat aymyor.
o yiizden urolojik kanser ameliyatlannda cok daha kolay
olan, hasta icin ideal bir teknolojidir.
Isin biraz da doktor acismdan yarar ve zararlarma
bakacak olursak, giiniimiizde ve gelecekte hastanelerde robotik uygulamalann yaygmlasacagi soyleniyor. Siz bu konuda neler soylemek istersiniz? Robotik
cerra hi
nedir?
Neden
tercih
ediJiyor?
Teknoloji npta cok etkili bir bolumdur. Tipla teknoloji
birbiriyle yansir bir sekilde devam eder. Teknoloji tibba
su sekilde yardunci olur: Doktorlar, bazi cozumleri
teknolojiden bekler. Soyle bir cihaz yapalnn, soyle bir
ameliyat yapalnn, soyle bir tedavi yapalim ama burada
muhendislere, biyomedikal muhendislere veya ar-gecilere
dam~ahm derler. Bu robotta, bizim kalp ameliyatlannda
kullandlglmlz aslmda NASA'mn zamanmda geli~tirdigi
bir teknolojidir.
38
Robotik cerrahinin doktora olan faydalarmdan
bahsettiniz ancak bu uygulamalar insan giiciine olan
ihtiyaci azaItmaz nn?
Azaltmaz, ciinkii kalp ameliyatma, iiroloji ameliyatma
veya diger ameliyatlara bir ekip olarak girilir. Bu ekip
normal kalbe acik ameliyat yapsa da, robotla yapsa da aym
sekilde bekler.
"Teknoloji evet idealdir ancak her an Slklnt/sl olabilir;
garanti olmesi icin diger teknige donme«
gerektiginde neztr olarak orada beklemek
zonmoeytz. "
Bu yUzden insan giiciine olan ihtiyay aym ~ekilde devam
etmektedir. Ameliyatlar iyin ~u an var olan uzay
teknolojisi insan kaybma gerek duyurmamaktadlr.
well ageing
2015/1
Teknoloji, arastirma dunyasmda
son noktadrrl
Dergimizin ilk sayismda Turkiye'nin oncii WOMM ajansi FikriMiihim'in Genel Miidiiru
Nurgiil Usta ile yaptigtmtz roportajda saghk ve teknolojisi iliskisi, saglik sektorunun WOMM
(Word of Mouth Marketing- Agizdan Agiza Pazarlama),u kullanma orarn gibi konulan ele
aldlk.
Teknoloji ile saghk iliskisi hakkmda ne dusunuyorsunuz?
Teknoloji dogru kullamldigmda zaten her donem icin olrnasi gereken bir sey, Saglikta da
dogru kullanildrgmda bazi sonuclara cok daha hizh ulasmayi, daha insan giieiinden uzak,
insan faktorunu ortadan kaldirdigimzda daha kesin sonuclar daha net sonuclar ortaya cikar ya,
butun bunlara olanak tamyor.
Kubra Guntekin
[email protected]
Ajansrmzi bireok sektor kullamyor. Bu sektorlerin kullamm oramyla (herhangi bir
sektor ornegln gida) saghk sektoruniin kullamm oramm kiyaslar rmsimz? Saghk
sektorii WOMM'da ne konumda?
Bizim online bir veri tabammtz var. Biz hem WOMM yapiyoruz hem de bu veri tabanmdan
online arastirmalar yapiyoruz. Ikisini birden soyleyecegim. Simdi medikal arastirmalann,
arastirrna olarak diisiindiigiimiizdeoram yiiksektir. Tiiketici arastirmalanna oranla medikal
arastirmalar pek cok arastirma sirketinde de %20'lik bir orana denk gelir. Bizde arastirma
kismmda % I0-15 diyebilirim ama WOMM projelerinde %1. Cok diisiik. Bu biraz sundan
kaynaklaniyor olabilir. WOMM ashnda bir pazarlama teknigi oldugu icin saghk sektorunde
bu konuda pek cok kisrt var. Her seyin reklarrum yapanuyorlar. Yasaklar var. Dolayisiyla
sektor zaten buna izin vermiyor.
Kubra YILDIZ
[email protected]
WOMM'da herhangi bir ilaem, herhangi bir uninun tamtnmm yapmak mumkim degil. 0
yiizden biraz WOMM du~uk. Bir de saghk sektoriinde OTe uriinleri (reyete aranmakslzm
satllan ilay: vitaminler, agn kesieiler ... ) vardlr ya onlara WOMM yapIlabilir. Bu da butUn
medikal dunyamn iyinde yok kUyuk bir yer kaphyor. Ama yapllabilir bilinylendim1e
kampanyalan var.
Saghk bilimleri alamnda pazarlamayla ilgili ne tur faaliyetlerde bulunuyorsunuz?
Yine saghk sektoriinun izin verdigi olyude yapabiliyoruz. Saghk hizmetleri, sigara, alkol
bunlann ileti~imiyapilamiyor. Herhangi bir yere sponsor olamlyorlar. DolaYlslylatamamen
ona paralel. Marka, tamtllmm yaptmrken kendi admm kullamlmasml istiyor. Buna da izin
venniyorlar. DolaylSlyla pazarlamada yok fazla kullamlamlyor. Pazarlamaya 1~lktutaeak
veriler saglamak iyin kullamhyor. Onda da kendi hedef kitlesiyle ilgili saghk ara~tlrmalan
yaplhyor. Soyle omek vereyim; bizim veri tabammlZvar, 74.000 uyemiz var. Bu iiyelerimizle
siirekli ileti~im halindeyiz. Onlara yakm yevrelerindeki hastahklarla, kendi hastahklanyla
ilgili sorular sordugumuzda zaten bizim elimizde hastahkla ilgili de bir veri tabam olu~uyor.
Diyelim astIm hastalanyla bir proje yapmak istiyorsunuz, ya~adlklan slktntiian vs.
anlamak istiyorsunuz, normalde dl~an pkarsmlz hastahklanmz neler gibi sorular
sorarSIDIZama ~imdi teknolojinin geli~mesiyle bizim bir veri tabammlz var, bununla
ki~ilerin hastahk bilgilerine ula~lyoruz.
Oradan hemen astlm hastasl olan ki~ilere sorulan soruyoruz, onlar zaten kendi hastahklan
oldugu iyin yok da giizel eevaplar veriyorlar. Sokakta ise bir anketor durdurdugunda ki~inin
ona yamt vermesi uzun sUriiyor,onun sordugu sorulan eevaplarken uzun uzun anlatJyor. 0
anlatJrken anketor onun anlattlklanm yazlyor, yazarken de biraz ozetliyor. Sonra 0 anketler
bir departmanda kodlamyor. DolaYlslyla orada da ozetleniyor. Yani onun anlattlgl ~ey bir
eiimleye dii~uyor. Ama teknoloji, ara~tlrma diinyasmda son noktadlr. Online olarak
soruldugunda ki~i bizzat kendisi dolduruyor. Sonra biz onlan okurken daha rahat
degerlendirebiliyoruz.
39
well ageing
201511
__
------Jl~-----__
r
'\
Zaten sokakta
anket yontemiyle biz
1 hafta -10 giinde ancak
100 kisi bulabilirken simdi
1 saatte 100 kisiye cok
rahat ulasabiliyoruz.
Daha verimli sonuclar
alzyoruz.
~________ _------J
Y
Aynca doktorlar icin de bir veri tabamrniz var. Bu veri
tabanmdan doktorlara ulasip cesitli gorusler alabiliyoruz.
Ajansmiz tiiketicilerde markamzla ilgili en dogru
deneyimi yaratarak tavsiye zincirini tetikledigini
soyliiyor, Buna gore saghk sektoriinde en dogru deneyimi secerken ne tiir yollara basvuruyorsunuz?
Saghk sektorunde pek cok konuda iletisim yapmak yasalarla simrli. Kamu oyunda yanlis bilinen konulann
anlahlmasmda, saghkh gldalar, genel temizlik ve hijyen
gibi konularda WOMM kampanyalan diizenleyerek
bilin~lendinne ~all~malan yaplyoruz.
bncelikle iiyelerimiz konu hakkmda bilgilendiriliyor.
Daha soma iiyelerden ilgili iiriin ya da konuya yonelik bir
konsept
~er~evesinde
~evreleriyle
payla~lmlarda
bulunmalan isteniyor.
Twitter, Instagram, Facebook gibi sosyal medyada bir
kampanya duzenleyerek online platformda bir tavsiye
zinciri olusturuluyor, AYl1l zamanda FikriMiihim'lerin
adreslerine konuyu anlatan brosurler, ilgili urunler gonderilerek onlardan urunleri hem kendilerinin denemeleri hem
de yakm cevrelerine dagitmalan isteniyor. Boylece iinin
ya da konu hakkmda
bu bilincin
yayilmasi
saglamyor, Olusturulan tavsiye dalgasi ile FikriMiihim'lerin
yakm cevrelerini etkileme ve harekete gecirme
potansiyelleri oldukca yiiksektir.
Cahsma
yiinteminlzde
iiyelerin
bir
Miihim
Kampanya'ya katrldiklart zaman, ellerine gececek
Miihim Paket He birlikte hareket edeceklerini belirtiyorsunuz. Ancak saghk sektorunde bu yontem etkisiz
kalabilir. Konu hakkmda herhangi farkh bir
cahsmamz ya da projeniz var mi?
Soyle omek vereyim. Disiyle ilgili saghk sorunu olan
kisilerden bir talep geldi. Biz sorun yasayan kisileri belirledik. Bu kisilerin saglik sorununu bir dis klinigi giderdi. Bu
kisiler de klinikte yasadiklan deneyimleri; oranm saghk
kosullanm, oradan aldiklan hizmeti WOMM aracrlrgiyla
diger insanlara ilettiler. Genel olarak soyle bir durum var,
dediginiz gibi bir kutu oluyor. 0 kisiler kutunun icindeki
urunleri deniyorlar daha soma denedikleri bu iiriinleri
online platformda anlatiyorlar. Ama saghkla ilgili bir konu
oldugunda
bir sey gondermiyoruz.
Diyelim
ki
gonderemedigimiz bir iinin var, 0 zaman bir hediye ceki,
kullanma kodu gibi bir sey gonderiyoruz. Biz ashnda
maille ona ~u tarihte ~urada bekleniyorsunuz diye bir
davetiye yolladlglmlzda 0 orada unutuluyor. Biz de
unutmamalan i~in boyle ~ekler gonderiyoruz. 0 zaman
iiye, onu ciizdanma koyuyor. Gordiik~e akhnda kahyor.
Boylece
sorun
ortadan
kalkml~
oluyor.
Diger iilkeler (geli~mi~ve geli~mekte olan iilkeler i"in)
saghk sektorii apsmdan WOMM'u
ne ol"iide
kullamyor? Tiirkiye'nin
bu iilkeler arasmdaki
slralamasl nedir?
McKinsey'in yaptlgl bir ara~tlrmaya gore; bir insanm
yakm ~evresinin tavsiyesinden etkilenerek bir iiriinii alma
egilimi, televizyon reklamll1dan etkilenerek satm alma
egiliminden 50 kat daha fazladlr. Bu artlk tUm diinya
tarafmdan biliniyor. Bu yiizden Amerika'da bir~ok
WOMM ajansl var. Oralarda ~ok yaygm kullamhyor.
Tiirkiye'de ise biiyiik markalarda bile yok. Tiirkiye'de tek
ajans biziz. Daha kii~iik ~aph WOMM benzeri ajanslar
var, ama boyle gii~lii veri tabam olan sadece biz vanz. 0
yiizden ~ok dii~iik.
40
well ageing
201511
Ajansm kurulusundan yani 2007'den bu yana teknolojinin
de gelismesiyle
pazarlamasi
saghk
01I;iide
birlikte
ne
hizmetlerinin
gelismistir?
Bu da yine yasalarla paralel ilerliyor. Hicbir ilacm reklarm
yapilamaz. Ancak soyle dusunursek, ornegin meme
kanseriyle ilgili herkes bir renk, bir meyve soyluyordu
sosyal medyada.
Bu da bir WOMM cahsmasidir. Bu tarz bilinclendirme
kampanyalan vardir.
Biz uyelerimizle her an iletisim halindeyiz. Cunkii
gundem cok hizh degisiyor. Bir bilgiyi bug lin cok hizh
alabiliyorsunuz.
Bir
bilinclendirme
kampanyasi
yapiyorsak 0 konu uzerinden bir sosyaJ medya hesabi
aciyoruz ve konuyu oradan takip ediyoruz. Bunun icin
onlara mesaj da gonderiyoruz. Bu isi bize yaptiran bir
firma oluyor, diyor ki, biz firma olarak sosyal medyada yer
almak istiyoruz ama sadece Facebook' ta yer almak
istiyoruz biz de buna gore hareket ediyoruz.
Ya da saghkh siitle ilgili bilinclendirme kampanyalan,
bitki caymm faydalanyla ilgili kampanyalar var. Bu tiir
durumlarda paketler gonderebiliyoruz.
Bu bir markaya giriyor; ama yesil cayin faydalanrn
paylasiyoruz uzmanlar aracihgiyla. Ya da annelerle bir
proje yaptrgrrmzda cocuklanrnn saghgiyla ilgili ne tuketmeleri gerektigini paylasiyoruz, onlara iininu gonderip,
video
cekmelerini
nca
edip,
sosyal
medyada
paylasmalanrn istiyoruz. Biz cesitli demeklerle devamh
gorusmeler yapiyoruz, Omegin verilen yanlts bilgilerin
online nasil gecebiliriz gibi sorulan tarnsip buna gore
projeler yapiyoruz. Acik siitle pastorize siitii karsilastmp
bilinclendirme kampanyalanna bashyoruz, Boylece luzh
ve etkili bir yayihm oluyor. Diger bir konu ise mahremiyet
konusu. Yine eger anketorler ornegin kadm hijyeniyle
ilgili bir anket yapacaklarsa, sokakta bircok kadm bu
sorulan yamtlamaya cekinirken online platform butun
bunlan ortadan kaldmyor. Gizlilik garanti edildigi icin
samimi cevaplar alabiliyor ve calismalan bu yonde devam
ettire biliyors unuz.
insanlar
saghk
duyduklannda
alanmda
I;evreden
bir
tavsiyeye
soylenenlere
ihtiyac
okuyarak
edindigi bilgiJerden daha I;ok onem verirler. Siz de
ajansm stratejisi olarak zaten bunu kullamyorsunuz.
Bu
stratejiyi
imkanlanndan
gerl;ekle~tirirken
nasI)
teknolojinin
faydalamyorsunuz?
41