Solveig Chilla | Annette Fox-Boyer Çeviri: Ezel Babur İkidillilik

Solveig Chilla | Annette Fox-Boyer
Çeviri: Ezel Babur
İkidillilik/Çokdillilik
Anne-baba el kitabı
Aileler ve Uzmanlar için
EL KİTABI
Yayın sorumlusu
Dr. Claudia Iven
Solveig Chilla | Annette Fox-Boyer
Çeviri: Ezel Babur
İkidillilik/Çokdillilik
Anne-baba el kitabı
Das Gesundheitsforum
SchulzKirchner
Verlag
Alman Milli Kütüphanesi’nin bibliyografik bilgileri
Alman Milli Kütüphanesi bu yayını Alman Milli Kaynakçası’na kaydetmektedir, detaylı bibliyografik bilgiler internette http://dnb.d-nb.de adresinden edinilebilir.
Bu el kitabındaki bilgiler yazarları ve yayınevi tarafından titizlikle tartılmış ve
denetlenmiştir, ancak garanti üstlenilemez. Kişisel ve mülkiyetle ilgili yükümlülükler yazarlar ve yayınevi tarafından üstlenilmemektedir.
Yayınevimizin internet adresi: www.schulz-kirchner.de
Birinci Basım: 2012
ISBN 978-3-8248-0897-7
Bütün hakları saklıdır
© Schulz-Kirchner Verlag GmbH, 2012
Mollweg 2, D-65510 Idstein
Temsili Mümessil: Dr. Ullrich Schulz-Kirchner
Kapak Resmi: andres, bigstockphoto.com
Yayına hazırlayan: Doris Zimmermann
Yayın sorumlusu: Dr. Claudia Iven
Kapak tasarımı: Susanne Koch
Baskı ve cilt: TZ-Verlag-Print-GmbH, Bruchwiesenweg 19, 64380 Roßdorf
Almanya’da basıldı.
@-Kitap numarası: ISBN 978-3-8248-0922-6
İçindekiler
Çevirenin önsözü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
El kitabı için önsöz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Önsöz. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1
1.1 1.2 1.3
1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 2
2.1 2.2 Temel Bilgiler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Kim ikidilli veya çokdillidir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
İkidillilikle çokdillilik aynı şey midir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
İkidillilik sıkça rastlanan bir durum mudur yoksa istisna mıdır? . . . 14
İki dille büyümek mümkün müdür? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
İki dille karşı karşıya kalması çocuğumun gelişimini
etkiler mi? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
İki dille yetişmesinin çocuğumun kimliğine ne gibi etkileri vardır? . 16
Çocuğumun ikidilli büyümesi onun zihinsel gelişimini etkiler mi? . 17
Çocuğumun ikidilli yetişmesinin yararları nelerdir? . . . . . . . . . 18
İkidilliliğin biçimleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Çocuğum sadece Almanca’yla büyüyor: Tekdil edinimi . . . . . . . . 19
Birinci ya da ikinci dil edinimine başlanan yaşın
önemi nedir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
2.3 Hayat arkadaşım Almanca konuşuyor, ben Rusça. Çocuğumuz
ise ikidilli olarak büyüyor: Eşzamanlı ikidil edinimi . . . . . . . . . . 21
2.4 Çocuğumun doğumundan itibaren ikidilli yetişmesini istiyorum.
Dil edinimi tekdilli çocuklardan farklı olur mu? . . . . . . . . . . . . 23
2.5 Aile dilimiz Almanca değil. Çocuğumuz önce bir dili, sonra
diğerini öğreniyor: Artzamanlı ikidil edinimi . . . . . . . . . . . . . 24
2.6 Aile dilimiz çevre dilinden farklı olduğu için çocuğum iki
dilli büyüyecek. Dil edinimi tekdilli ya da eşzamanlı ikidilli
çocuklardan farklı mı olacak? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
2.7 Yetişkin yaşta Almanca öğrendim: Yetişkinlerde
Yönlendirilmemiş İkidil Edinimi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
2.8 “Yaşamsal İkidillilik” ne demektir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
2.9 Çocuğumun okulda İngilizce öğrenmesi de ikidilli
edinim midir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
2.10 Çocuğum tekdilli. İkidilli bir kreşe ya da anaokuluna
giderse ikidilli olur mu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
2.11 Kreşte ya da anaokulunda erken İngilizce anlamlı mıdır? . . . . . . 31
2.12 İşaret Dili ve sesli iletişim dili (sözgelimi Almanca) gibi modu
farklı olan diller de eşzamanlı edinilebilir mi? . . . . . . . . . . . . . 31
2.13 Zihinsel engelli çocuklar da ikidilli yetişebilirler mi?
Bu çocuklarda ikidillilik desteklenmeli midir? . . . . . . . . . . . . . 31
2.14 Çocuklar ikidilli olduklarını kaç yaşında algılarlar? . . . . . . . . . . 32
2.15 İkidil edinimini desteklemek için ne yapabilirim? . . . . . . . . . . . 33
2.16 Çocuğumuz tek dilli ve biz başka bir ülkeye yerleşeceğiz.
Ne yapmalıyım? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
2.17 Farklı seçenekler varsa, yurt dışında hangi kreşi, anaokulunu
ya da okulu seçmeliyiz? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
2.18 Taşındığımız ülkede ikidilli bir kreş ya da okul varsa onu mu
seçmeliyiz? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
2.19 Başka bir ülkeye yerleşiyorum ve çocuğum orada üçüncü
bir dil öğrenecek. Ne yapmalıyım? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
2.20 Aile dilimiz Almanca ve biz başka bir ülkeden evlatlık
alacağız. Nelere dikkat etmeliyiz? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
2.21 Evlatlık alacağımız çocuk çok küçük. Biz onun aile dilini
bilmiyoruz ve Almanya’da tekdilli büyümesini istiyoruz. . . . . . . . 36
2.22 Evlatlık alacağımız çocuk daha küçüktür. Çocuğun anadilini
hemen hemen hiç konuşamıyoruz, ancak onun gene de
Almanya’da Almanca ve kendi diliyle iki dilli büyümesini
istiyoruz. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
2.23 Evlat aldığımız çocuk, anadil edinimini neredeyse
tamamlamış olacak. Ancak biz onun dilini konuşamıyoruz. . . . . . 37
3
3.1 3.2 3.3 3.4 3.5
3.6 İletişim ve gündelik yaşam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Çocuğum hata yaptığında onu düzeltmeli miyim? . . . . . . . . . . . 39
Anne-babalar ya da çocukların iki dili karıştırmaları normal
mi yoksa zararlı mıdır?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Çocuğumun önünde eşimle anadilim olmamasına rağmen
onun dilinde konuşmamda sakınca var mı? . . . . . . . . . . . . . . 41
Gündelik hayat dilsel açıdan genel olarak nasıl
biçimlendirilmelidir?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
İkidillilik aile ilişkilerini etkiler mi? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Çocuğum iki dili de biliyor, ama kullanmayı reddediyorsa
nasıl davranmalıyım? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
4
4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 5
5.1
5.2
5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 5.9 5.10 5.11 5.12 5.13 5.14 Beklentiler ve çokdil ediniminin başarısı üzerine sorular. . . . . 45
Çocuğum her iki dili de aynı düzeyde iyi konuşup yazabilecek
ve okuyabilecek mi? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Yazı dili edinimini desteklemek için neler yapabilirim? . . . . . . . . 46
Almanca’mı ilerletmek için ne yapmalıyım? . . . . . . . . . . . . . . 46
Azınlık ortamında çok dilli olmak ne demektir? . . . . . . . . . . . 47
Çokdilli çocuklar okulda İngilizce öğrenmeli midir,
öğrenebilirler mi? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Kreşte İngilizce öğretilmesi ikidilli büyüyen çocuğumu
olumsuz etkiler mi? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Çokdilliliğin çocuğum için kötü olduğu ve onunla
çoğunluk dilinde, yani Almanca konuşmam gerektiği söyleniyor.
Nasıl davranmalıyım? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Dil ve Konuşma Bozukluğu olan çocuklarda çokdillilik. . . . . . 49
İkidillilik, Dil ve Konuşma Bozukluklarına neden olur mu? . . . . . 49
Dil ve Konuşma bozukluğu olan ikidilli çocuklar çifte zarar
mı görüyor? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Kekemelik ikidilli çocuklarda tekdilli çocuklara göre daha
sık mı görülür? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Çocuğum okulda kötü. Bunun nedeni ikidillilik mi? . . . . . . . . . 51
İkidilliler daha mı sık Özel Eğitim ya da Engelli Eğitimi görüyor? . 51
İkidilli yetişen çocuğumda Dil ve Konuşma Bozukluğu’ndan
kuşkulanırsam nereye başvurmalıyım? . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Dil ve Konuşma Terapisi gören çocuğumun önce bir dili iyice
öğrenmesi gerekmez mi? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Aile dilimiz Almanca değil ve çocuğumuzun dil terapisine
ihtiyacı var. Önce aile dilinde mi terapi yaptırmalıyız? . . . . . . . . 53
Dil terapisi gören çocuğum okulda İngilizce öğrenebilir mi? . . . . . 54
Birinci dilde telaffuzu düzeltmek için yapılan dil terapisi ikinci
dilin gelişimi için de iyi midir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
İkinci dildeki terapinin başarıları birinci dili de olumlu etkiler mi? . 55
Çocuğum işitme engelli. İşaret Dili’nde destek almalı mı? . . . . . . 55
Çocuğum kısmi olarak işitme engelli ve biz aile dili olarak
bir azınlık dili konuşuyoruz. Çocuğum hangi dili öğrenmelidir?
Onunla aile dilimizde konuşmalı mıyım? . . . . . . . . . . . . . . . 55
Çocuğumuz kısmen işitme engelli. Hem Alman İşaret Dili’ni
hem de Almanca konuşabiliyor. Başka bir ülkeye yerleşiyoruz.
Orada çocuğumuz hangi dili öğrenmeli? . . . . . . . . . . . . . . . . 56
6
Kime başvurabilirim?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
7
Kaynakça . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
Çevirenin önsözü
Çokdillilik, Almanya’da en önemli göçmen gruplarından birini oluşturan bizler
için yeni bir olgu değildir. Dilimiz Türkçe, gündelik yaşamın pek çok alanında kullandığımız, sözgelimi dinsel konularda Arapça, Farsça, kültür ve sanat
alanında İtalyanca, yerel ağızlara giren sayısız Rumca ve benzeri sözcüklerle
bezelidir. Bu da yüzyıllardır anavatandaki çokdilli ve çok kültürlü toplum yaşamının bir sonucudur. Yarım asırdan beri göçmenlik koşullarında yaşadığımız
Almanya’da çokdillilik hayati bir boyut kazanmıştır. Almanya’da yaşamaya karar verdiğimiz ya da bir çocuk olarak Alman kreşine geldiğimiz ilk gün ikidilli
ve iki kültürlü yeni hayatımızın önemli bir adımı atılmıştır. Hemen hemen üzerinde bu kadar çok duyduğumuz, konuştuğumuz, sorular sorduğumuz, yanıtlar aradığımız başka bir konu yoktur.
Çocuklarımız anaokuluna başladığında ikinci ya da üçüncü dil olarak Almanca, bizim için özel bir önem kazanır. Çocuğumuzun geleceği için bir anahtar
rolü üstlenir. Çocuğun Almanca gelişimindeki her aksaklık, geleceğine vurulmuş bir darbe gibi algılanır. Özellikle Almanca’sı yeterli olmayan ya da bu konuda Almanca yazılmış kaynaklara ulaşamayan anne-baba, belki yersiz kaygılanmakta, belki de alınması gereken önlemleri almak için geç kalmaktadır.
Anne-babaların bu durumda kendilerini güvende hissetmemeleri doğaldır. İşte
bu yüzden elinizdeki bu kitapçık Almanca’dan Türkçe’ye çevirilmiştir.
Bu el kitabı, Almanya’daki çokdillilik koşullarını betimlemekte ve değişik dillerden örneklerle anne-babalara ve konuya ilgi duyan herkese temel bilgiler
aktarmaktadır. Almanca toplum dili baz alınarak değişik ikinci dillerden örnekler verilmekte, pratik sorular yanıtlanmaktadır. Kitabın ilk bölümü temel
kavramları açıklamaktadır, bu yüzden diğer bölümlerin anlaşılması için önemlidir. Diğer bölümlerin okuması, ihtiyaca ve yanıtı aranan soruya bağlı olarak
gerçekleştirilebilir. Bu kitapçık ayrıca “toplum dili – azınlık dili’’ ikilemi dahilinde başka dil çiftleri bağlamında da okunabilir.
Çevirimizin, dillerinden biri Türkçe olan çokdilli anne-babaların sorularına
yanıtlar bulması dileğiyle...
Ezel Babur
9
El kitabı için önsöz
Aileler ve Uzmanlar İçin El Kitabı serisi Tıp, Dil terapisi ve Ergoterapi alanlarından seçilmiş konularda kısa ve öz, temel bilimsel bilgiler
aktarmaktadır. El kitaplarının yazarları teşhis, terapi, danışma alanındaki ve yüksek öğretimdeki deneyimleriyle kendilerini kanıtlamış uzmanlardır.
İki veya çok dilli yetişmek dünya geneline bakıldığında oldukça normal bir durumdur: Bir ülkeden diğerine göçen bir çok insan anadilinden başka bir dille temasa geçmekte, bir çok ülkede bir çok dil yanyana var olmaya devam etmekte, mesleki görevler birden fazla dile hakimiyeti zorunlu kılmaktadır. Çokdilli olmak artık bir problem teşkil
etmemektedir, tersine yararlı bir vasıftır.
Birden fazla dilde iletişim olağan bir durum olmasına rağmen çocukları çokdilli büyüyecek olan anne-babalar pek çok soruyla karşı karşıya kalırlar. Bu el kitabının alanlarında geniş tecrübelere sahip yazarları, bu soruları öz ve anlaşılır bir şekilde yanıtlamayı başarmışlardır.
Anne-babalar bu kitapta iki ve çokdilliliğin biçimleri konusunda temel bilgiler edinmektedirler. Ailelerin yaşam koşulları ve çocukların
konuşmayı öğrenme koşulları ile ilgili gerçek örneklerden yola çıkılarak, çokdilli dil ediniminin gelişimi, ikinci dil edinimini kolaylaştıran
koşullar ve anne-babanın çocuklarının dil gelişimini nasıl destekleyebilecekleri ve bu konudaki soru ve sorunları olduğunda neler yapabilecekleri açıklanmaktadır. Bunun dışında yazarlar Yabancı Dil gibi
başka diller işin içine girdiğinde ya da Dil ve Konuşma Bozuklukları
ortaya çıktığında nelere dikkat edilmesi gerektiğine dair tavsiyelerde bulunmaktadırlar. El kitabı, sonundaki başka bilgi kaynakları ve
danışma bilgileri ile anne-babalar ve çok dillilerle çalışan insanları
destekleyen rolünü tamamlamaktadır.
Yayın sorumlusu
Dr. Claudia Iven
10
Önsöz
Bir çok çocuk çokdilli büyümektedir. İki veya daha çok dille yetişen
çocukların sayısı Almanya’da da her geçen gün artmaktadır. Kimi anne-baba yurt dışından gelmekte, çocukları burada doğmakta, anaokuluna ve okula gitmektedir. Kimi anne-babanın ise anadilleri farklı
diller olabilmektedir. Sözgelimi anne Fransızca konuşmaktadır, baba
ise Almanca. Aileler başka ülkelere taşınmakta ve çocuklar gündelik
yaşamlarında yeni bir dilde iletişim kurmak zorunda kalmaktadırlar.
Başka ülkelerden çocuklar, Almanya’ya evlatlık alınmaktadırlar. Bu
çocuklar getirdikleri anadilinin yanında yeni bir dile daha sahip olmaktadırlar.
Bu bahsedilen durumların hepsinde anne-babalar, kendilerine çocuklarının birden fazla dille büyümesinin ne anlama geldiği konusunda
pek çok soru sorarlar: Çocuğun dili tek dil edinimiyle karşılaştırıldığında ne gibi farklar ortaya çıkar? Çocuğun dil edinimi sırasında
bir sorun ya da doğuştan gelen, çocuğun zihinsel ve dilsel gelişimini
etkileyen bir özür ortaya çıktığında ne olacak?
Bu durumlarda anne-babalar, aciliyet taşıyan sorularına farklı farklı
yanıtlar ve pek çok öneriler alırlar. Çokdilliliğin çocukları için yararlı
olup olmadığını hemen bilmek isterler. Kaygılıdırlar ve yönlendirilmeye ihtiyaçları vardır.
Şu anda okuduğunuz el kitabı, danışma merkezimize başvuran annebabaların sık sordukları soruları temel almaktadır. Bu soruları güncel
bilimsel bulgulara dayanarak yanıtlamak, bu konuda okumaya devam
etmek isteyenlere tavsiyelerde bulunmak ve danışma merkezleri ile
ilgili bilgilendirmek amacını gütmekteyiz.
Kitabımız farklı konu başlıklarına sahiptir.
Bir el kitabında her konu çok geniş bir şekilde ele alınamayacağından
ünlem (!) işareti koyduğumuz yerlerde daha derin bilgi edinebileceğiniz kaynaklara işaret ettik.
Solveig Chilla ve Annette Fox-Boyer
11
1 Temel Bilgiler
1.1 Kim ikidilli veya çokdillidir?
“İkidillilik” ya da “çokdillilik” kavramlarının herkesin üzerinde anlaştığı bir tanımı bu güne kadar yoktur. Bu da demektir ki, bu kavramlar değişik kimseler
için değişik anlamlar ifade etmektedir. İkidillilik ya da çokdillilik kavramlarını
tanımlama çabalarında değişik noktalar dikkate alınmaktadır. Bir yandan kişilerin dili konuşmaya başladıkları yaşa, bir yandan da bu dilleri nasıl edindiklerine1 bakılmaktadır. Sonra, bu öğrenilen ya da edinilen dillere hakimiyetin
niteliği dikkate alınmaktadır. Dahası bu dillerin hangi bağlamlarda kullanıldıkları, kişinin kimliğiyle ne denli ilintili olduğu ve kişilerin bu dillere karşı
tutumları önemli rol oynamaktadır.
Bloomfieldt (1933) çokdilli bireyi tek dilli bir birey gibi iki dili kontrol edebilen ve bu iki dilde de hakimiyeti olan kimse olarak tanımlar. Mackey’e (1962)
göre ise ikidilli birey birden fazla dili kullanma yeterliliğine sahip olan kişidir.
Haugen’e göre (1953) iki dilde de anlamlı ve eksiksiz ifadeler kullanabilen birey
ikidilli bireydir.
Bu kitapta ikidillilik/çokdillilik kavramları için şu tanım temel alınmıştır:
“Gündelik hayatta, sözgelimi ailelerdeki ve çevredeki dillerin farklı olması
zorunluluğundan dolayı iki dilde aktif olarak iletişim kurma yeterliliği.”
1.2 İkidillilikle çokdillilik aynı şey midir?
Çok az insan yaşamında sadece bir tek dille temas kurar. Bir çoğu okulda yabancı dil öğrenir ya da sözgelimi İtalya’daki tatil için bir yabancı dil kursuna gider.
Anadili Almanca olmayan arkadaşları vardır ve bu arkadaşlar bazen Almanca olmayan bir iki sözcük kullanır ya da bu dilde selamlaşırlar. Buna rağmen
bunlar kendilerine “çokdilli” derler mi? Güncel hayatta, sözgelimi ailelerdeki ve
çevredeki dillerin farklı olması nedeniyle iki dilde aktif olarak iletişim kurma
1 Çevirenin notu: “Dil edinimi” bireyin yaşamı içinde özel bir çaba harcamadan, çoğu zaman
bilinçsiz olarak bir dilin değişik yönlerini öğrenmesi demektir. Çocukların çevrelerinden konuşmayı ya da yetişkinlerin zaman içinde yeni birtakım sözcükleri öğrenmeleri buna örnektir.
13
yeterliliği dahası zorunluluğu çokdillilik olarak tanımlanır. Bu da ikidillilik (İngilizce ‚bilingualism’) kavramlarını içerir (1.1’e bakınız).
Gündelik hayatta aktif olarak iki dilde iletişim kurmak, çokdilliliğin bir biçimidir.
1.3 İkidillilik sıkça rastlanan bir durum mudur yoksa istisna
mıdır?
Bireylerin iki veya daha fazla dille büyümesi bir istisnadan çok kuraldır. Dünyadaki bir çok ülkede insanların çoğunluğu birden fazla dil konuşmaktadır.
Jamie Almanya’da doğmuştur. Babası İngiliz, annesi Alman’dır. Doğumundan beri anne ve babası onunla İngilizce ve Almanca konuşmuşlardır. Üç
yaşından beri İngiltere’de yaşamaktadır (2.3’e bakınız).
Lars Almanya’da doğmuş ve Almanya’da yetişmektedir. Annesi Danimarkalı,
babası ise İngiliz’dir. Annesi onunla Danca, babası İngilizce konuşmaktadır.
Lars Alman kreşine gitmektedir. Orada arkadaşlarıyla Almanca konuşmaktadır (2.3’e bakınız).
Ayşe Almanya’da doğmuştur. Ailesi evde ve arkadaş çevresinde Türkçe
konuşmaktadır. Ayşe ilk olarak 3 yaşında Alman kreşine başladığı zaman
Almanca’yla temas kurmuştur (2.5’ bakınız).
Arthur Rusya’dan göçen bir Alman ailenin çocuğudur. 10 yaşında Almanya’ya
gelmiştir. Rusya’da büyükannesinden biraz Almanca duymuş, bunun dışında Rusça’yla büyümüştür. Ailesi çoğunlukla Almanca, nadir olarak da Rusça
konuşmaktadır (2.5’e ve 2.7’ye bakınız).
Fatma Iraklıdır. 17 yaşında Almanya’ya gelmiştir. Ailesiyle ve arkadaşlarıyla
Arapça, iş arkadaşlarıyla Almanca konuşmaktadır (2.7’ye bakınız).
Dünya ülkelerinin çoğunluğu ikidilli ya da çokdillidir. Bu demektir ki. dünyadaki ülkelerin çoğunluğunda sadece bir ülke dili yoktur, tersine birden fazla
resmi dil bulunmakta, bunun yanında başka diller de konuşulmaktadır. Sözgelimi İsviçre’de dört tane resmi dil vardır, Almanca, Fransızca, İtalyanca ve
Romanşça; Belçika’da Almanca, Fransızca ve Flemenkçe; dahası Güney Afri14
ka Cumhuriyeti’nde 11 resmi dil vardır. Almanya’nın çoğu yerinde ulusal dil
Almanca’dır. Ancak bunu resmi dairelerde kullanılan dille karıştırmamak gerekir. Almanya’nın bazı bölgelerinde Sorbça ve Aşağı Almanca da resmi dairelerde kullanılma hakkına sahiptir. Bu bölgelerde çocuklar çokdilli olarak her iki
dille büyümektedirler. Eskiden sömürge olan ülkelerde de genel olarak en az
iki devlet dili vardır. Bir ülkede birden çok dilin var olması, zorunlu olarak bu
ülkede oturan herkesin bu dillere hakim olduğu anlamına gelmez. Aynı şekilde
Almanya’da da bir çok insan gündelik hayatlarında halkın çoğunluğunun kullandığı dilin, yani Almanca’nın yanında başka bir dili ya da dilleri konuşmaktadır. Bunun nedenleri çok çeşitlidir.
1.4 İki dille büyümek mümkün müdür?
Sadece bir dille yetişen bireyler dünya genelinde azınlıktadır. Bu yüzden asıl
“tek dille yetişme” durumu normal olmayan bir durumdur. Çocuklar doğumlarından itibaren, sorunsuz olarak birden fazla dili öğrenebilecek yeteneğe sahiptirler. Doğa onlara ana karnında bile değişik dilleri algılama ve bu dilleri
yaşamlarının ilk yıllarında edinme yeteneği vermiştir. Tek bir dili ders almadan edinebilecekleri gibi, başka dillere erişimleri mümkün kılındığında iki dili
edinmeleri de olanaklıdır.
1.5 İki dille karşı karşıya kalması çocuğumun gelişimini
etkiler mi?
Anne-babalar sık sık çocukların ikidilli yetişmelerinin onları zorladığını duymaktadırlar. Özellikle çocuğun sosyal davranışlarında ya da okuldaki öğrenme
başarısı gibi başka alanlarda sorunlar baş gösterdiğinde ikidilliliğin çocuğun
gelişimi için kötü olduğu iddiası dile gelmektedir. 1.4’te de görüldüğü gibi aynı
anda iki dille yetişme becerisi çocuğa doğal olarak verilmiştir. Araştırmalar
göstermiştir ki, ikidilli çocuklar tek dilli çocuklara göre
prensip olarak dillerini daha yavaş öğrenmezler,
daha yavaş ya da daha kötü bir gelişim göstermezler,
daha aptal değillerdir,
daha akıllı değillerdir,
sosyal gelişimlerinde, sözgelimi arkadaş kazanma konusunda, dezavantajları yoktur,
daha sık ruhsal hastalıklara yakalanmazlar (! Chin & Wigglesworth, 2007).
15