GÖRSEL SANATLAR DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ( 1–8. Sınıflar)

Transkript

T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
İLKÖĞRETİM GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
GÖRSEL SANATLAR DERSİ
ÖĞRETİM PROGRAMI
( 1–8. Sınıflar)
Ankara, 2006
SANAT ETKİNLİKLERİ DERSİ PROGRAMI KOMİSYONU
T.c.
MILLi EGITIM BAKANLIGI
TalIm ve Terbiye Kurulu Baskanligi
SAYi: 35t
i
TARIH:II.O9'U1O6L
KONU:
ÖNCEKI KARARiN
SAYi: 287
i
Ilkögretim Görsel Sanatlar
Dersi Ögretim Programi
(1-8. Siniflar)
TARIH: 11.09.1992
Ilkögretim Genel Müdürlügünün 10.08.2006 tarih ve 17827 sayili teklif yazisi üzerine
Kurulumuzda görüsülen "Ilkögretim Görsel Sanatlar (1-8. Siniflar) Dersi Ögretim Programi"nin,
2006-2007 Ögretim Yilindan itibaren 1, 2, 3, 4, 5 ve 6. siniflardan baslamak ve kademe li olarak
uygulaninak üzere ekli örnegine göre kabulü,
Söz konusu dersin ögretim programina göre;
] . Derslerde ders kitabi, ögrenci çalisma kitabi ve benzeri egitim aracinin kullanilmamasi,
2. Sadece ögretmenlerin kullanmasi amaciyla ilgili genel müdürlük tarafindan ögretmen kilavuz
kitabi hazirlanarak dagitiminin yapilmasi,
Kurulumuzun 11.09.1992 tarih ve 287 sayili Karari ile kabul edilen "Ilkögretim Resim-Is (1-8.
Siniflar) Dersi Ögretim Programi" nin 2006-2007 Ögretim Yilindan itibaren 1, 2, 3, 4, 5 ve 6.
siniflardan baslamak üzere kademeli olarak uygulamadan kaldirilmasi
kararlastirildi.
Doç. Dr. Hüseyin ÇELIK
Milll Egitim Bakiini
J~
Doç. Dr. irfan ERDOGAN
Kurul Baskani
( lti'/) },i)
Dr. Veli KILIÇ
ÜYE
( i~il1 i,)
Nazim Irfan TANRiKULU
ÜYE
-
(~po~
)
Necati CANBEK
ÜYE :o~
/.~t'po'S
Hüse~~J'~:OYDAK
( ~~
Ii')
Merdan TUFAN
ÜYE
ONMEZ
ÜYE
ca?~)
ÜYE
Ömer ÖZCAN
ÜYE
~~
Ahmet Ergun BEDÜK
ÜYE
/
Ibra~im BÜKEL
A
:::==-
Halil ASICI
ÜfYE
(
(,~reiJ'
ii)
Dr. Vahap ÖZPOLAT
ÜYE
İLKÖĞRETİM GÖRSEL SANATLAR DERSİ 1-8. SINIF ÖĞRETİM
PROGRAMI’NDA GÖREV ALANLAR
Program Danışmanları
Prof. Hasan PEKMEZCİ
Doç. Namık Kemal SARIKAVAK
Yrd. Doç. Dr. Meliha YILMAZ
Komisyon Üyeleri
Dr. Melek Gül ŞAHİNEL
Ayla BUDAK
Burcu KARAGÖZ
Eylem PEŞKERSOY
Osman YILDIRIM
Memiş EMECEN
Mihriban YURT
Bahar KÜÇÜKTEPE
Burçin BATAN
Remzi KURTEL
Meltem SARANDAL
Fatma BALKAN
Murat CEYLAN
Program Geliştirme Uzmanı
Görsel Sanatlar Dersi Öğrt.
Sınıf Öğrt.
Sınıf Öğrt.
Program Geliştirme
Ölçme ve Değerlendirme
Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık
Çevirmen - İngilizce Öğrt.
Çevirmen - Almanca Öğrt.
Dil Uzmanı
ÖN SÖZ
Sanat, insani özelliklerin geliştirilmesinde ve erdemli bireylerin yetiştirilmesinde en
temel etkinlik alanlarından biridir. Sanat ve sanatsal eylem insanın hem kendi iç dünyasını
hem de çevresini tanımasının, onunla iletişim kurmasının ve ilişkilerini geliştirmesinin,
-bilimin yanı sıra- bir diğer biçimi, yöntemi ve sürecidir. Bu nedenle sanat eğitimi ya da sanat
yoluyla eğitim, sanayi devriminden beri çağdaş eğitimin ayrılmaz bir parçasıdır. Daha
yaşanılabilir, barış içinde, mutlu, huzurlu, sağlıklı ve insanca bir dünya kurabilmek amacıyla
bireyin yaratıcı gücünün ortaya çıkarılması ve bu güçle estetik bir çevre oluşturabilmesinin
temel uygulama alanlarından biri, eski adıyla “Resim-İş Eğitimi” olan “Görsel Sanatlar”
dersidir.
Görsel sanatlar, çağdaş toplumların temel taşları olan insanların niteliklerini ve insani
değerlerini geliştirmek, bireysel ve toplumsal duyarlıklarını artırmak için sanat alanında
ortaya koydukları eğitim-öğretim etkinliklerinin genel tanımıdır. Görsel Sanatlar Dersi
Öğretim Programı, görsel sanatlar eğitiminin toplumsal ve bireysel duyarlık eğitimi
olduğunun bilinci içinde hazırlanırken; programda sanat eğitiminin sosyal, kültürel, eğitsel
önemini kavratmak; sosyalleşmede paylaşımcı ve katılımcı kişilik oluşturmak; nitelikli bakış
açısı ve eleştirel düşünceyi geliştirmede sanatın işlevinden yararlanarak çağdaş bir eğitim
programı meydana getirmek amaç edinilmiştir.
İÇİNDEKİLER
Türk Milli Eğitiminin Genel Amaçları................................................................................... 4
1. GİRİŞ
1.1. Programın Vizyonu ......................................................................................................... 5
1.2. Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı’nın Özellikleri................................................ 6
1.3. Programın Temel Yaklaşımı ........................................................................................... 7
1.4. Programın Yapısı............................................................................................................. 8
1.4.1. Görsel Sanatlar Dersinin Genel Amaçları.................................................................... 8
1.4.2. Görsel Sanatlar Eğitiminin İlkeleri .............................................................................. 9
1.4.3. Temel Beceriler .......................................................................................................... 10
1.4.4. Öğrenme Alanları....................................................................................................... 11
1.4.4.1. Görsel Sanatlarda Biçimlendirme ........................................................................... 11
1.4.4.2. Görsel Sanat Kültürü............................................................................................... 11
1.4.4.3. Müze Bilinci............................................................................................................ 12
1.4.5. Kazanımlar ................................................................................................................. 13
1.4.6. Etkinlikler................................................................................................................... 13
1.4.7. Açıklamalar ................................................................................................................ 14
1.4.8. Atatürkçülükle İlgili Konular ..................................................................................... 14
1.4.9. Ara Disiplinler............................................................................................................ 14
1.5. Öğrenme ve Öğretme Süreci ......................................................................................... 15
1.6. Ölçme ve Değerlendirme .............................................................................................. 16
1.6.1. Açık Uçlu Soru Türü ......................................................................................... 17
1.6.2. Doğru- Yanlış Türü Sorular .............................................................................. 17
1.6.3. Eşleştirmeli Soru Türleri .................................................................................. 17
1.6.4. Kısa Cevaplı Soru Türü..................................................................................... 17
1.6.5. Çoktan Seçmeli Soru Türü ................................................................................ 17
1.6.6. Görüşme ............................................................................................................ 18
1.6.7. Gözlemler .......................................................................................................... 18
1.6.8. Öz Değerlendirme ............................................................................................. 19
1.6.9. Grup Değerlendirme.......................................................................................... 20
1.6.10. Kontrol Listeleri .............................................................................................. 21
1.6.11.Derecelendirme Ölçekleri ................................................................................ 22
1.6.12. Performans Değerlendirme ............................................................................. 23
2
1.6.12.1. Performans Ödevleri ........................................................................... 24
1.6.12.2. Proje Ödevleri ..................................................................................... 26
1.6.12.3. Öğrenci Süreç Dosyası ........................................................................ 30
2. KAZANIMLAR
2.1. İlköğretim Birinci Sınıf Kazanımları ............................................................................ 33
2.2. İlköğretim İkinci Sınıf Kazanımları .............................................................................. 37
2.3. İlköğretim Üçüncü Sınıf Kazanımları ........................................................................... 42
2.4. İlköğretim Dördüncü Sınıf Kazanımları ....................................................................... 47
2.5. İlköğretim Beşinci Sınıf Kazanımları ........................................................................... 53
2.6. İlköğretim Altıncı Sınıf Kazanımları ............................................................................ 58
2.7. İlköğretim Yedinci Sınıf Kazanımları........................................................................... 62
2.8. İlköğretim Sekizinci Sınıf Kazanımları......................................................................... 66
2.9. Atatürkçülük ile İlgili Kazanımlar Tablosu .................................................................. 72
2.10. Kazanımların Ara Disiplinlerle İlişkilendirme Tablosu.............................................. 76
2.11. Belirli Gün ve Haftalarla İlişkilendirilen Kazanımlar Tablosu................................... 79
2.12. 1-8. Sınıflar Görsel Sanatlar Dersi Örnek Konu Listesi ……………………………..83
3. PROGRAMLA İLGİLİ AÇIKLAMALAR
3.1. Programın Uygulanmasında Öğretmenin Rolü ............................................................. 85
3.2. İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinin Sanatsal Yönelimleri……………………...88
3.3. Etkinlik Örnekleri.......................................................................................................... 90
3.4. Görsel Sanatlarda Yöntem ve Teknikler ..................................................................... 118
3.5. Öğrenme-Öğretme Süreci İle İlgili Açıklamalar......................................................... 139
3.6. Öğrenme-Öğretme Süreci Örneği ............................................................................... 144
3.7. Çalışmaların Sergilenmesi........................................................................................... 150
3.8. Sağlık ve Güvenlik Önlemleri..................................................................................... 152
4. EKLER
4.1. Eser Örnekleri ............................................................................................................. 154
4.2. Müzelerin İnternet Adresleri ....................................................................................... 207
4.3. Terimler ve Kavramlar Sözlüğü.................................................................................. 221
4.4. Kaynakça..................................................................................................................... 233
3
TÜRK MİLLÎ EĞİTİMİNİN GENEL AMAÇLARI
1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’na Göre Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları:
1. Genel Amaçlar
Madde 2Türk Millî Eğitiminin genel amacı, Türk milletinin bütün fertlerini;
1. Atatürk inkılap ve ilkelerine ve Anayasa’da ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine
bağlı; Türk milletinin millî, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen,
koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan; insan
haklarına ve Anayasanın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal
bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev sorumluluklarını bilen ve bunları
davranış hâline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek,
2. Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir
kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip; insan
haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı,
yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek,
3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş
görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu
kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak,
Böylece, bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu
artırmak; öte yandan millî birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı
desteklemek ve hızlandırmak nihayet Türk milletini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı seçkin
bir ortağı yapmaktır.
4
1. GİRİŞ
Sanat, bireysel açıdan duyguların, düşüncelerin, hayallerin, yaratıcı çabaların ve insanın
kendini gerçekleştirmesinin bir aracı; toplumları kaynaştırmada bütünleyici yönü ile önemli
bir toplumsal kültür dinamiğidir.
Sanat eğitimi, bireye çağdaş yaşama ve özgür düşünme olanağı kazandırır. Toplum için
birbirini anlayan, eleştiren ve saygı duyan insanların yetiştirilmesine imkân sağlar. Sanat,
yaşama özgün biçimler verir. Kültürlerin anlaşılmasının önemini, kendi kültürümüze sahip
çıkma, onu yaşatma ve gelecek kuşaklara aktarmada etkin bir rol üstlenir. Bu açıdan, görsel
sanatlar eğitimi, eğitimin her basamağında herkes için gereklidir. Çünkü nitelikli bir sanat
eğitimi çağdaş dünyada var olma şartlarından biridir.
Sanatın ve sanat eğitiminin gerekliliği sonucunda, bugüne kadar 1948, 1968 İlkokul,
1951, 1962, 1971 Ortaokul ve 1992 İlköğretim Programları geliştirilmiştir.
Günümüz
koşullarında ise yeniden yapılandırılan eğitim sistemimizin öğretim programları kapsamında,
Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı’nın oluşturulmasına ihtiyaç duyulmuştur.
Görsel Sanatlar dersi içerik olarak; görsel sanat kültürü, müze bilinci ve görsel
sanatlarda biçimlendirme olmak üzere üç öğrenme alanında eğitim ve öğretim yapmayı
hedeflemektedir. Böylece görsel sanatların diğer dallarıyla da ilgilenen ve öğrenciyi
yönlendirebilecek esnekliğe sahip bir program yapılandırılması amaçlanmıştır. Bu programla
sanattan zevk alan, sanatı içselleştiren, bilinçli, estetik zevke sahip ve eleştiri yapabilen
nesiller yetiştirilmesi hedeflenmektedir.
1.1. PROGRAMIN VİZYONU
Görsel Sanatlar Dersi Programı, öğrencilerin bulundukları yaş düzeyinden başlayarak
bütün yaşamları boyunca temel bir kazanım olarak kendilerini ifade etme yollarını
keşfetmeleri ve bunları kullanarak duygusal, bilişsel, kültürel ve toplumsal yönlerden
donanımlı hâle gelmeleri; sağlıklı, dengeli kimlik oluşturmaları ve nitelikli alışkanlıklar
edinmeleri için hazırlanmıştır.
5
Geleceğin aydın kuşaklarını yetiştirmeyi hedefleyen bu programla;
•
Toplumların bugününü ve geleceğini oluşturan yaşam anlayışını benimsemiş,
•
Dünyayı algılama ve yorumlama yeterliliğini geliştiren,
•
Toplumsal gelişmelere, doğaya duyarlılıkla yaklaşan,
•
Günümüzde iletişim ve etkileşim ortamının ve imkânlarının, hızla değişerek bireyin ve
toplumun yaşam dinamiklerine kattığı yeni etkiler ve açılımlara yanıt verebilen,
•
Sorgulama bilincine sahip,
•
Bilimsel ve teknolojik değişim ve dönüşümlerin toplumlarda yarattığı olumsuzluklara
karşı yeni çözümler üretebilen,
•
Olumlu niteliklerle donanarak kendini ifade edebilen,
•
Sanatın bireylere ve toplumlara onur kazandıran bir değer olduğunun farkında
olabilen bireyler ve bu bireylerden oluşan bir toplum amaçlanmaktadır.
1.2. GÖRSEL SANATLAR DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN ÖZELLİKLERİ
Çağımızın yenilikçi sanat eğitimi yöntem ve aşamaları izlenerek ve velilerle öğrencilerin
beklentileri göz önünde bulundurularak sanat ve eğitim deneyimlerine sahip eğitimci
akademisyen, uzman ve öğretmenlerle geliştirilen Görsel Sanatlar Dersi Öğretim
Programı’nın özellikleri şunlardır:
• Görsel sanatlar alanında yapılan bütün uygulamalarda, kendini ifade etmede, bu ifade
yolu ile iletişim kurmada, yaratıcı düşünmede, problem çözmede, bilgi ve malzeme seçiminde
niteliğe önem veren bir anlayış esas alınmıştır.
• Sanat eğitimi alanındaki çağdaş gelişmeler ve yaklaşımlar sonucunda öğrenciye
güzellik kavramının kazandırılması, algı birikimi, el-göz ve zihin birlikteliğinin sağlanması,
bu amaçla çeşitli tekniklerin bilinçli bir rehberlikle uygulatılması amaçlanmıştır.
• Eğitim ortamları sınıf içi ve sınıf dışı; (park, bahçe, sergi, müze, tarihi yapılar, sanatçı
atölyeleri, sanat ve kültür merkezleri vb.) olarak zenginleştirilmiştir.
• Sanatta uygulamalı çalışmalarla birlikte geçmişten günümüze meydana getirilmiş olan
sanat eserlerini anlama, onları görsel olarak okuma ve onlardan haz alma birikiminin
kazandırılması ilke edinilmiştir.
• Öğrenme ve öğretme sürecinin önceliklerinin dağılımında öğrencinin ilgi ve
ihtiyaçlarının ve günün uyarıcı koşullarının göz önünde bulundurulması ile birlikte eğitimciye
esneklik sağlayan, öğrenci merkezli bir program öngörülmüştür.
6
• Öğrenme ve öğretme sürecinde, öğrencinin ilgisini çekmek, motivasyonunu artırmak
ve özendirmek için her sınıfın düzeyine uygun sınıf içi ve sınıf dışı sergi, gösteri, sunum,
etkinlik ve oyunlaştırmalar (dramatizasyon) için açıklamalara programda yer verilmiştir.
• Görsel sanatlar eğitiminde tekniğin amaç olmadığının, bir anlatım aracı olduğunun
bilinci içerisinde, her yaşın gelişim düzeyine uygun, değişik uygulamalar ve teknikler
önerilmiştir.
1.3. PROGRAMIN TEMEL YAKLAŞIMI
Günümüz bilişim çağında yaratıcı, girişimci, sorun çözücü, bilgiyi yapılandırıcı ve
dönüştürücü bireylere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu bağlamda, özellikle çoğu gelişmiş ve bazı
gelişmekte olan ülkelerde “yapılandırmacılık” tanımlamasıyla “öğrenci merkezli” yeni bir
eğitim uygulama modelinin hayata geçirildiği gözlenmekte, “öğrenci merkezli” eğitim
modelinin çağın ve günün gereklerine daha uygun olduğu düşünülmektedir.
Öğrenci merkezli bu eğitim modeline göre en önemli öge öğrencinin kendisidir. Onun
ilgileri, ihtiyaçları ve beklentileri, yapılandırmacı modele uygun olarak hazırlanacak
programların, temel ilkelerini oluşturmaktadır. Program, her aşamasında öğrencilerin ilgi,
istek, ihtiyaç ve beklentileri göz önünde bulundurularak öğretmene de esneklik sağlayan bir
yaklaşıma sahiptir. Öğrenme süreci öğrencinin etkin katılımını, öğretmenin ise rehberliğini
sağlayacak bir biçimde düzenlenir.
Sanat eğitimi oyunla başlar ve öğrencinin kendi eğilimlerini, becerilerini, yatkınlıklarını
keşfetmesine ortam yaratır. Duygu ve düşüncelerini sanat yoluyla ifade edebilme gücü
kazandırmayı amaçlar.
İlköğretim düzeyinde sanat eğitiminin amacı sanatçı yetiştirmek
değildir. Sanat eğitimi bireyin kendisinden hareket eder. Onun geçmiş yaşantıları,
deneyimleri, duygu ve düşünceleri elbette bir başlangıç noktasıdır. Sanat eğitimi karmaşık bir
ruhsal yapıya sahip olan insanın duygularını biçimlendirmesine katkıda bulunur. Bireyin
gerçek anlamda mutlu olması için kendini gerçekleştirmesine ve özgürleşmesine ortam
hazırlar.
7
1.4. PROGRAMIN YAPISI
Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı’nın yapısı dersin genel amaçları, temel
becerileri, öğrenme alanları, kazanımlar, etkinlik örnekleri, açıklamalar, Atatürkçülükle ilgili
konular ve ara disiplinlerden oluşmaktadır.
1.4.1. GÖRSEL SANATLAR DERSİNİN GENEL AMAÇLARI
Görsel sanatlar dersinin amaçları bireysel ve toplumsal, algısal, estetik ve teknik
amaçlar olarak gruplanabilir.
A. BİREYSEL VE TOPLUMSAL AMAÇLAR
1.Öğrenciye doğayı gözlemleme duyarlılığı kazandırmak,
2.Öğrencinin, analiz ve sentez yeteneği (seçme, ayıklama, birleştirme, yeniden organize
etme) ile eleştirel bakış açısını geliştirmek,
3.Öğrencinin yeteneklerini fark etmesini, kendine güven duygusu kazanmasını ve
geliştirmesini sağlamak,
4.Öğrencinin görsel biçimlendirme yolları ile kendini ifade etmesini sağlamak,
5.Öğrencinin ilgisini, bu alandaki çeşitli kaynaklarla besleyebilmek (müze, galeri, tarihî
eser vb.), bu yolla geçmişine sahip çıkma ve geleceğini yapılandırma bilinci kazandırmak,
6.Öğrencinin her alanda kullanılabilecek yaratıcı davranışlar geliştirmesini sağlamak,
7.Öğrencinin ulusal ve evrensel sanat eserlerini ve sanatçıları tanımasını sağlamak,
8.Ulusal ve evrensel değerleri tanıyabilme ve anlayabilme bilincini kazandırmak,
9.Geçmişten günümüze miras kalan sanat yapıtlarından haz alma ve onur duyma
duyarlılığını kazandırmak,
10. İş birliği yapma, paylaşma, sorumluluk alma, kendi işine saygı duyduğu kadar
başkalarının işine de saygı duyma bilinci ve duyarlılığı kazandırmak,
11. Öğrencinin ruh sağlığını koruma, iç dünyasını anlatma, duygusal tepkilerini ortaya
koyma ve bedenine saygı duyma bilinci geliştirmesini sağlamak,
12. Öğrenciye aklını, duygularını, zevklerini sorgulama bilinci kazandırmak.
B. ALGISAL AMAÇLAR
1.Öğrencinin algı birikimini ve hayal gücünü geliştirmek,
2.Öğrencinin görsel algı ve birikimleri ile öznel algılarını sanatsal anlatımlara
dönüştürebilmesine imkân tanımak,
3.Öğrencinin birikimlerini başka alanlarda kullanabilme becerisini geliştirmek,
8
4.Öğrenciye bilgiyi ve birikimi dönüştürme yeteneği kazandırmak,
5.Öğrenciye yeni durumlar karşısında özgün çözümler geliştirme becerisi kazandırmak.
C. ESTETİK AMAÇLAR
1.Öğrencinin, sanatın ve sanat eserlerinin her zaman önemsenecek birer değer olduğunu
kavramasını sağlamak,
2.Öğrenciye doğadan, çevreden ve geçmişten günümüze miras kalan sanat yapıtlarından
haz alma, onlarla gurur duyma ve onları koruma bilincini kazandırmak,
3.Öğrenciye görsel sanatlar sevgisi ve bu sevgiyi yaşamın her alanına yansıtabilme, bunu
davranış biçimi hâline getirebilme yetisi kazandırmak,
4.Öğrenciye, doğada olan ve insan eli ile üretilen her şeyi estetik değerlendirme birikimi
kazandırmak,
5.Öğrenciye kendini ifade edebilmede estetik değerlerden yararlanma yeteneği
kazandırmak.
Ç. TEKNİK AMAÇLAR
1.Öğrenciye her türlü araç ve gereci kullanarak görsel anlatım diline dönüştürme isteği ve
kullanma becerisi kazandırmak ve öğrencinin gelişmesine imkân tanımak,
2.Öğrenciye değişik tekniklerle elde edilen sonuçların etkilerini sezdirebilmek ve
öğrencilerin farklılıklardan zevk alabilmelerini sağlamak,
3.Öğrenciyi farklı tekniklerin getireceği anlatım zenginliğinin farkına vardırabilmek,
4.Öğrenciye kullandığı tekniklerin dışında yeni teknikler arama isteği ve cesareti
kazandırmak,
5.Öğrenciye, amacına uygun malzemeyi seçme, malzemeden anlam çıkarma becerisi
kazandırmak,
6.Öğrenciye kendini ifade etme sürecinde çıkacak sorunlara teknik çözümler üretebilme
becerisi ve güveni kazandırmak.
1.4.2. GÖRSEL SANATLAR EĞİTİMİNİN İLKELERİ
İlköğretimde uygulanacak görsel sanatlar eğitiminde belirlenen amaçlara ulaşılması için
bazı temel ilkelerin göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Bunlar aşağıda sunulmuştur:
1.Her çocuk yaratıcıdır.
2.Her çocuk, farklı algı, bilgi, sezgi ve duygu dünyası ile deneyime sahiptir,
uygulamalarda bireysel farklılıklar göz önünde bulundurulur.
9
3.Uygulamalarda, görsel sanat alanlarına yönelik iki ve üç boyutlu çalışmalar ile çoklu
ortam çalışmalarına yer verilir.
4. Görsel sanatlar dersi, diğer disiplinlerle birlikte eğitsel amaçlardaki bütünlüğü kurmaya
veya bireyin kendini gerçekleştirmesine katkıda bulunur.
5. Dersin işlenişi, kazanımlara yönelik, ilgi çekici olan öğrenme öğretme yöntem ve
teknikleriyle zenginleştirilir.
6. Görsel sanatlar dersi, çocuğu temel alır; öğrenme öğretme süreci, çocuğun kendine
özgü algılama ve anlamlandırma evreni içinde, gelişim basamaklarına göre düzenlenir.
7. Değerlendirmede öğretmen, her çocuğun gelişim sürecini, bireysel farklılıklarını temel
alan bir yaklaşım ile öğrenme öğretme sürecine katılımını ve görsel sanatlar dersinin
kazanımları çerçevesinde bir bütün olarak ele almalıdır.
1.4.3. TEMEL BECERİLER
Temel beceriler, öğrencilerin öğrenme alanlarındaki gelişimleriyle bağlantılı, yatay
olarak bir yılın sonunda, dikey olarak da sekizinci sınıfın sonunda kazanacakları ve hayat
boyu kullanacakları temel becerilerdir. Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı içerdiği
kazanımlarla bu temel becerilerin gelişmesini sağlayacaktır. Programla ulaşılması beklenen
temel beceriler şunlardır:
•
Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma,
•
Kendini ifade etme,
•
Eleştirel düşünme,
•
Yaratıcı düşünme,
•
Sanat aracılığıyla iletişim kurma,
•
Problem çözme,
•
Araştırma,
•
Karar verme,
•
Bilgi teknolojilerini kullanma,
•
Girişimcilik,
•
Sorumluluk alma,
•
Başladığı işi bitirme,
•
Görsel okuma,
•
Kişisel ve sosyal değerlere önem verme,
•
Estetik bilinç kazanma,
10
•
Estetik algının geliştirilmesi,
•
Estetik yaşam kültürü edinme,
•
Çevre ve doğa bilinci kazanma,
•
Millî, manevi ve evrensel değerlere duyarlı olma.
1.4.4. ÖĞRENME ALANLARI
Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı üç öğrenme alanı altında yapılandırılmıştır:
1.Görsel Sanatlarda Biçimlendirme
2.Görsel Sanat Kültürü
3.Müze Bilinci
1.4.4.1. GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME
Çizgi, biçim, doku, leke, yapı, mekân, renk gibi görsel sanat ögeleri ile denge, vurgu,
ahenk, değişiklik, hareket, ritim, dereceleme, oran–orantı gibi sanatsal düzenleme
ilkelerinin, seçilen etkinlik, önerilen yöntem ve teknikler eşliğinde, duyuşsal ve devinimsel
kazanımlara yönelik uygulamalar içinde sezdirildiği, duyumsatıldığı, geliştirildiği ve
pekiştirildiği bir öğrenme alanıdır.
Sanatsal yaratmada görsel sanat ögeleri ve sanatsal düzenleme ilkeleri amaç değil, araç
olarak işlev görmektedir. Ancak bunlar olmadan insanın duygu ve düşüncelerini dışa vurması,
yansıtması, bunlara bir anlam yükleyerek işlevselleştirmesi ya da yepyeni bir biçim
anlayışıyla ortaya koyabilmesi pek olası görülmemektedir. Bu nedenle “Görsel Sanatlarda
Biçimlendirme” öğrenme alanı diğer öğrenme alanlarıyla birlikte dersin temelini teşkil
etmektedir.
1.4.4.2. GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ
“Görsel Sanat Kültürü” öğrenme alanında, öğrencilerin ulaşmaları beklenen kazanımlar,
“estetik”, “sanat eleştirisi”, “sanat tarihi” gibi varlığını sanattan alan diğer disiplinlerin birbiri
içine geçirilerek sarmal olarak verilmesiyle oluşturulmuştur. Böylelikle sanatsal uygulamalar
yapan ve sanat yapmaktan zevk alan bireylerin yetiştirilmesi hedefinin yanı sıra bir sanat
eserini
çözümleyebilen,
sanat
eseri
niteliğini
içerenle
bu
niteliği
içermeyeni
değerlendirebilen, sanatçı ile zanaatçı farkını algılayabilen, ve her ikisinin de toplumda yerini
ve önemini kavrayabilen, daha da önemlisi sanatçı ile sanatçı olmayanı birbirinden ayırt
11
edebilen çağdaş bir nesil yetiştirilmesi hedeflenmektedir. Kuşkusuz görsel sanat kültürü
deyince akla bu disiplinlerden başka pek çok alan gelmektedir. Ancak sınırlı ders saatinden
ötürü branş ve sınıf öğretmenleri için izlenen bu yolun ilköğretim basamağı için uygun
olduğu düşünülmüştür.
1.4.4.3. MÜZE BİLİNCİ
İnsanoğlunun başlangıcından günümüze kadar olan sosyal, iktisadi ve kültürel
hayatındaki birikimlerini bünyesinde toplayan müzeler, onları korumakta ve sergilemektedir.
Müzeler, insanlık tarihinin gelişim evrelerine tanıklık eden, bu evrelerin başlamasında ve
tamamlanmasında rol oynayan en değerli örneklere sahiptir.
Aynı ya da farklı coğrafyalarda, ulusların oluşturdukları medeniyetlerin her alanda
ortaya koymuş olduğu ürünleri bünyelerinde barındıran müzeler, çeşitli ulusların vatandaşları
tarafından gezilmekte ve buralardaki eserler incelenmektedir.
Günümüzde teknolojinin
imkânlarıyla daha da kolaylaşan kültürler arası iletişim, farklı ulusların daha kısa sürede
birbirini tanımasına imkân vermektedir.
Varoluşundan günümüze kadar bir çok evre geçirmiş olan insanlık, geçmişini tanıma,
anlama ve bilme merakı ile doludur. Ulusların geçmişlerinde yaşadıkları tecrübelerin, sosyal
ve kültürel birikimlerin maddi kalıntılarını muhafaza eden müzeler, ulusal benliğin
oluşmasında da etkili kurumlardır. Pek çok gelişmiş ülkede müzelerden, etkin bir eğitim
ortamı olarak yararlanılmaktadır. Eğitimde aktif olma, deneyim sahibi olma, çevre, inşa ve
etkileşim kavramlarının ön plana çıkmasıyla müzeler, çocuk eğitiminde önem taşıyan
kurumlar haline gelmiştir. Çünkü müzeler, çocukların yaparak-yaşayarak duyuşsal,
devinimsel, zihinsel, bilişsel ve sosyal gelişimine katkıda bulunabilecek uygun bir ortam
sağlamaktadır. Müzeler, çeşitli kültür varlıklarını tanıtarak, çocuklara o toplumun bir bireyi
olduklarını hissettirerek kişiliklerini ve özgüven duygularını geliştirmeye yardımcı olur.
Çocukların sanatla bağ kurmalarına da katkıda bulunur. Küçük yaşlardan itibaren
müzelerdeki nesnelerle karşılaşan ve bunlarla ilgili etkinlikler yapan bir çocuğun sanat
anlayışı gelişmekte ve sanata bakış açısı farklılaşmaktadır. Bu durumdan yola çıkarak “Görsel
Sanatlarda Biçimlendirme” ve “Görsel Sanat Kültürü” öğrenme alanlarının yanı sıra “müze
bilinci” adı altında bir öğrenme alanının verilmesine gerek duyulmuştur. Bu öğrenme
alanında yer alan öğrenme mekânları, müzelerle birlikte ören yerlerini, anıtları, tarihî yapıları,
sanat galerilerini vb. içine alacak şekilde geniş tutulmuştur.
12
“Müze Bilinci” öğrenme alanı ile öğrenciler;
•
Görsel sanatların birbirinden farklı olan kültürel ve tarihsel kalıtını öğrenirler.
Bu çerçevede öğrenci, sadece yerel olanı değil aynı zamanda evrensel olanı da gözlemleye
bilir.
•
Çok çeşitli ve zengin bir arkeolojik katmanlardan oluşan Türkiye Cumhuriyeti
topraklarını, Anadolu uygarlıklarını tanır ve bu değerlere sahip çıkma bilincini edinirler.
•
Müzelerin eğitim yoluyla bireylere sunacağı geniş olanaklar ve seçenekli bakış
açılarının yanı sıra öğrencilerin yeni yaratımların ortaya çıkarması ve içinde bulunduğu
toplumu, coğrafyayı ve farklı kültürleri kavraması sağlanır.
1.4.5. KAZANIMLAR
Kazanımlar, öğretim sürecinde öğrencilerin edinecekleri bilgi, beceri ve alışkanlıkları
kapsamaktadır. Öğrencilerin görsel sanatlar dersinin amacına ulaşması her öğrenme alanının
kendine özgü kazanımlarının edinilmesine bağlıdır. Kazanımlar, öğrencilerin gelişim
düzeyine ve öğrenme alanının özelliğine göre birinci sınıftan sekizinci sınıfa doğru aşamalı
olarak verilmiştir. Kazanımlara verilen sıra numaraları, bir önem ve öncelik sırası
göstermemekte; yani birinci kazanımın, onuncu kazanımdan daha önemli ve öncelikli bir
kazanım olduğu anlamına gelmemektedir.
1.4.6. ETKİNLİKLER
Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı’nda yer alan kazanımların hayata geçirilmesi
ve hedeflenen bilgi, beceri, tutum ve alışkanlıkların kazandırılması için çeşitli etkinlik
örneklerine yer verilmiştir. Bu etkinlikler birer öneri niteliğindedir ve birden çok kazanıma
yönelik kullanılabilir. Öğretmen, bu etkinlikleri olduğu gibi veya çeşitli değişiklikler yaparak
uygulayabilir; aynı zamanda bir ders saatinde birden fazla etkinliğe de yer verebilir. Yeni
etkinlikler hazırlanırken ve uygulanırken bunların hangi kazanımlara yönelik olduğuna
dikkat edilmeli, bu yapılırken öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları da göz önünde
bulundurulmalıdır. Programda yer alan etkinlikler, öğrenci seviyesine uyarlanarak farklı
sınıflarda da uygulanabilir. Bu etkinlikler, uygulamada öğretmene yardımcı olmak amacıyla
hazırlanmıştır.
Programdaki etkinlikler, öğrenci merkezli ve öğrenme sürecinde öğrencinin etkin bir rol
üstlenmesini sağlayacak şekilde hazırlanmıştır. Öğrencilerin birbirleriyle ve öğretmenleriyle
13
sürekli iletişim içinde olmaları ve etkinliklerin her aşamasında katılımcı olarak yer almaları
programın uygulanması açısından son derece önemlidir.
1.4.7. AÇIKLAMALAR
İlköğretim Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu’nda kullanılan
semboller ve anlamları (1-8. Sınıflar) aşağıda gösterilmiştir.
Önemli görülen noktalar ([!]) uyarı sembolü kullanılarak belirtilmiştir. Atatürkçülük ile
ilgili konular, ilgili kazanımlar ve konu belirtilerek (!) sembolü ile gösterilmiştir. Öğrencinin
bu derste öğrendiği ve geliştirdiği becerilerin diğer derslerde de kullanılmasını sağlamak
amacıyla diğer ders ve disiplinlerle ilişkilendirmelere gidilmiştir. Diğer derslerle
ilişkilendirmeler (C) sembolü ile ara disiplinler ile ilişkilendirmeler (®) sembolü ile ölçme
ve değerlendirme ise () sembolü ile gösterilmiştir.
1.4.8. ATATÜRKÇÜLÜKLE İLGİLİ KONULAR
Atatürkçülük konuları, “Atatürk’ün hayatı [Doğum tarihi ve yeri, anne ve babası (ailesi),
Atatürk’ün son günleri, Atatürk’le ilgili anılar], Atatürk’ün çevreye verdiği önem, Atatürk’ün
kişisel özellikleri ve çeşitli yönlerinden ölçülü davranışı, Atatürk’ün kişisel özellikleri ve
çeşitli yönlerinden gurura ve ümitsizliğe yer vermemesi, Atatürk’ün insan sevgisi, Atatürk’ün
eserleri, Atatürk’ün milli kültüre verdiği önem, milletlerin tanınmasında güzel sanatların rolü,
birbirimizi sevmede sanatın rolü, diğer örf ve adetlere hoşgörülü olmanın gerekliliği, sanatkültür ilişkileri, görsel sanatların dalları, Atatürk’ün millî tarihimize verdiği önem, Atatürk’ün
resim sanatına verdiği önem, Atatürk’ün bilime verdiği önem, sanat-kültür ilişkileri” olarak
verilmiştir.
Ayrıca bu konular 1-8. sınıf kazanımları ile ilişkilendirilerek kazanım tablolarında ve
açıklamalı olarak ayrı tablolar halinde gösterilmiştir.
1.4.9. ARA DİSİPLİNLER
Ara Disiplinler:
•
Rehberlik ve psikolojik danışma,
•
İnsan hakları ve vatandaşlık,
•
Spor kültürü ve olimpik eğitim,
•
Girişimcilik,
14
•
Özel eğitim,
•
Sağlık kültürü,
•
Kariyer bilincini geliştirme.
Programda, ara disiplin kazanımları görsel sanatlar dersi kazanımlarıyla da
ilişkilendirilmiş; ara disiplin kazanımlarının uygulamayla bağlantılı olarak uygun yerlerde
verilebileceği öngörülmüştür.
1.5. ÖĞRENME VE ÖĞRETME SÜRECİ
Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı, öğrencinin birikimini, gelişim basamaklarını
ve bireysel farklılıklarını göz önünde bulunduran ve öğrenciyi merkeze alan bir yaklaşımla
hazırlanmış, bütün kazanım ve etkinlikler de bu açıdan ele alınmıştır. Bu nedenle programda,
öğrenme etkinlikleri bir bütünlük içinde değerlendirilmiş ve öğrencinin katılımını gerektiren
uygulamalara yer verilmiştir. Bu uygulamalar bireysel farklılıklara duyarlı, bağımsız ve grup
içinde öğrenmeyi özendiren, öğretim etkinliklerini okul dışına da taşıyan bir nitelik
göstermektedir.
Program, öğrencilere görsel sanatlar ile ilgili bilgi ve becerileri kazandırmanın yanında,
onların yeni bilgi ve çözümler üretmeyi alışkanlık hâline getirmelerini de amaçlamaktadır. Bu
nedenle öğrenciler bütün öğretim etkinliklerine etkin olarak katılmakta, öğretmen ise bu süreç
içinde öğrenciyi yönlendiren, ona yardımcı olan ve kendini geliştirmesinde yol gösteren bir
rehber konumunda bulunmaktadır. Bu çerçevede,
•
Öğrenciler, karşılaştıkları sorunlara bireysel ve grup olarak yaratıcı çözümler
üretir, bu bilgi ve deneyimlerini geliştirerek sosyal çevreleriyle paylaşır.
•
Öğrenciler, bağımsız olarak öğrenmeyi, çeşitli araştırma teknikleriyle bilgiye
ulaşmayı, değerlendirmeyi, sorgulamayı ve yorumlamayı hayatlarının bütün safhalarında bir
alışkanlık hâline getirir.
•
Öğretmen, öğrenme sürecinde öğrencilerin karşılaştıkları zorluklarda onlara
yardımcı olur ve yapıcı eleştirilerle onları yönlendirir.
•
Öğretmen, öğrenme sürecinin her aşamasında öğrencilerin ürünlerini dikkate alır
ve onları destekler.
•
Öğretmen, öğrencilerin öğrenme etkinlikleri içindeki gelişimlerini izler,
değerlendirir, onları kendilerini değerlendirmeye özendirir.
•
Görsel sanatlar hayatın her alanında bir bütünlük ve devamlılık gösterdiğinden,
15
öğretmen öğrencilerin aileleriyle iş birliği içinde olmalı, okul dışında da estetik duyarlığın
geliştirilmesini sağlamaya yönlendirmelidir.
•
Öğrenme-öğretme sürecinde, öğrencilerin etkinliklere istekle katılmaları, ilgi ve
dikkatlerini canlı tutmaları, kendilerini tarafsız gözle değerlendirebilmeleri amacıyla bütün
öğretim süreçlerinin hayata dönük olması amaçlanmıştır.
1.6. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Eğitim, öğrencide istenilen davranış değişikliklerini meydana getirme sürecidir.
Eğitimde, bu amaca ulaşmak için planlı bir biçimde hareket edilir. Bu nedenle, eğitimin çeşitli
evrelerinde ölçme ve değerlendirmeler yapılarak çeşitli kararlar alınır.
Ölçme, bireylerin ya da nesnelerin belirli özelliklere sahip olup olmadığının, sahipse
sahip oluş derecesinin belirlenerek sonuçların sembollerle ve özellikle sayı sembolleriyle
ifade edilmesidir. Bir başka deyişle niteliklerin nicelleştirilmesi işlemidir. Değerlendirme ise,
ölçme sonuçlarını kıstaslar kullanarak nitelik hakkında bir karara varma sürecidir. Örneğin,
öğrencinin görsel sanatlar dersinin uygulama çalışmasından 95 puan aldığını düşünelim.
Burada öğretmenin yaptığı not verme işlemi, bir ölçme eylemidir. Değerlendirme ise bir
yargılama işlemidir ve ölçme sonucunun bir ölçütle karşılaştırılmasına dayanır. Örneğin,
geçme notunun 45 olması bir ölçüttür. Bu ölçüte göre 95 alan öğrenci için “geçti” ya da
“başarılı” kararının alınması bir değerlendirmedir.
Eğitim ve öğretim etkinliklerinin vazgeçilmez parçası, öğrencilerin değerlendirilmesidir.
Öğrenci değerlendirmesi farklı boyutları olan bir süreçtir. Eğitim-öğretim etkinlikleri,
öğrencilerin konu alanına yönelik bilgi ve zihinsel becerilerini kapsadığı gibi tutumlar, ilgiler,
öğrenme stilleri gibi duyuşsal ve devinimsel özellikleri de içerir. İyi bir ölçme-değerlendirme
süreci tüm bunları içeren, öğrencinin gelişimini farklı boyutlarda ele alan bir süreçtir. Bu
boyutların her biri kendi içinde çeşitlenen ve farklı teknikleri gerektiren süreçleri kapsar.
Görsel sanatlar eğitiminde temel ilke bireysel farklılıkların gözetilmesidir. Eğitimci
hiçbir zaman herkesin aynı sonucu almasını bekleyemez. İlköğretim düzeyinde sanat eğitimi
oyunla başlar, öğrencinin kendi eğilimlerini, becerilerini, yatkınlıklarını keşfetmesine olanak
sağlar. Bu durumda görsel sanatlar dersinde kullanılacak ölçme değerlendirme araçları öz
değerlendirme, kontrol listeleri, derecelendirme ölçekleri, öğrenci süreç dosyası, performans
ve proje ödevleri, dereceli puanlama anahtarları olacaktır. Aşağıda başlıca ölçme yöntem ve
16
tekniklerine kısaca değinildikten sonra bu derste kullanılabilecek ölçme araçları örnekleriyle
beraber verilmiştir. Bu ölçme araçlarının kullanılması zorunlu değildir. Öğretmen ihtiyaç
hissettiği durumlarda uygun gördüklerinden bir ya da birkaçını seçerek ve sürecin amaçlarına
göre uyarlayarak kullanabilir.
1.6.1. Açık Uçlu Soru Türü
Açık uçlu soru türü öğrencilerin kendi çalışmaları, sanatçıların eserleri, tarihi eserler,
arkadaşlarının çalışmaları vb. hakkında sorulan soruları sözel olarak cevaplaması için
kullanılır. Öğrencilere cevaplaması için duruma göre açık uçlu olarak çeşitli sorular
yöneltilebilir.
Kişinin özgün, araştırıcı, yaratıcı düşünme, görsel ifade ve sanatsal birikimlerini sözle
ifade etme gücünü, belli konulardaki görüşünü, ilgi ve tutumunu ölçmede açık uçlu soru
türleri kullanışlıdır.
1.6.2. Doğru-Yanlış Türü Sorular
Doğru-yanlış türü sorularda, görsel unsurlara dayalı, görsel sanatlara uygun bir cümlenin
mevcut olan bilgilere bağlı olarak doğru mu yanlış mı olduğunun belirlenmesi istenir.
1.6.3. Eşleştirmeli Soru Türleri
İki grup halinde verilen ve birbirleriyle ilgili olan bilgi ögelerinin, belli bir açıklamaya
göre eşleştirilmesini gerektirir. “Kim?, Ne?, Nerede? vb.” soruların cevabını oluşturan olgusal
bilgilerin ölçülmesinde kullanılır.
1.6.4. Kısa Cevaplı Soru Türü
Bir kelime, bir sembol ya da en çok birkaç kelime ile cevaplanabilen soru türüne denir.
Bu tür sorular, bilgi basamağını ölçmek için uygundur. Öğrenci, sorunun cevabını kendisi
görsel yolla bulur, sözel olarak ifade eder.
1.6.5. Çoktan Seçmeli Soru Türü
Yöneltilen bir soruya seçenekler verilerek öğrencinin doğru seçeneği bulması istenir.
Çoktan seçmeli sorular, yazma, yaratıcı düşünme gibi becerileri ölçmek için uygun değildir;
daha çok bilgi, zihinsel beceriler ve algısal yeteneklerin ölçülmesinde kullanılır.
17
1.6.6. Görüşme
Öğrencilerle yapılan görüşmeler, öğrencilerin görsel sanatlarla ilgili kazanımlara
yönelik etkinlikleri ve konuları algılama ve anlama düzeylerinin değerlendirilmesine yardım
eder.
1.6.7. Gözlemler
Görsel sanatlar dersi açısından önemli bir yöntemdir. Gözlemler, öğrenciler hakkında
doğru ve hızla algılanabilen bilgiler sağlar.
Aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi öğretmenlere gözlem yapmada kolaylık
sağlayacaktır:
•
Ölçütleri koyarken bireysel farklılıkları göz önünde bulundurunuz.
•
Her öğrenciyi birkaç kez gözlemleyiniz.
•
Her öğrenciyi değişik durumlarda ve farklı günlerde gözlemleyiniz.
•
Her öğrenciyi değişik özellikler, beceriler ve davranışlara göre değerlendiriniz.
•
Gözlem için yapılan değerlendirmeyi zaman geçmeden kaydediniz.
18
Gözlem Formu Örneği
Öğrencinin
Adı ve Soyadı :
Sınıfı
:
Açıklama: Aşağıdaki ifadelerin gerçekleştirilme düzeylerini ifadenin karşısında bulunan
yere çarpı (x) koyarak işaretleyiniz.
DERECELER
ÖLÇÜTLER
Her
zaman
Ara
sıra
Hiçbir
zaman
1. Tartışmalara katılır.
2. Doğal ya da yapay çevrede görsel biçimlendirme
ögelerini ve tasarım ilkelerini tanır.
3. Farklı kültürlere ait veya tarihî dönemlerde yapılmış
sanat çalışmalarını karşılaştırır ve farklılıklarını gösterir.
4. Sanatçıların, kendinin, sınıf arkadaşlarının ve diğer
öğrencilerin sanat çalışmalarını inceler.
5. Başkalarının sanat çalışmalarına ilgi duyar.
6. Sanat çalışmalarıyla ilgili beğenilerdeki farklılıklara
saygı duyar.
7. Bir sanat çalışmasını değerlendirme ve kişisel bir tercihi
açıklama arasındaki farkı anladığını davranışları ile
gösterir.
8. Sanat eserinin anlamını açıklamak için eleştirel süreci
kullanır ve sanatın işlevini, değişkenliğini tartışır.
9. Sanat eseri hakkındaki bilgiyle, sanatçısının yaşamı,
yaşadığı toplum ve yaşadığı zaman ile bağlantı kurar.
10. Tarih, kültür ve görsel sanatlar arasındaki ilişkinin
farkında olduğunu gösterir.
11. Görsel sanatlar ile diğer sanat dalları arasında
bağlantılar kurar.
12. Günlük yaşam kalitesini artırmada, sanattan yararlanır.
13. Sanatın; iş hayatında endüstride, mimaride ve ticarî
tasarımda görsel sanatların rolünü örneklerle açıklar.
1.6.8. Öz Değerlendirme
Bireysel veya kendini değerlendirme olarak da adlandırılabilir. Öğrencilerin kendi
öğrenme süreçlerini, özellikle başarı düzeylerini ve öğrenme sonuçlarını değerlendirmeleri
olarak açıklanabilir. Temel amaç, öğrencilerin kendilerini değerlendirme becerilerini
geliştirmektir. Çünkü yaşam boyu öğrenme, bireylerin yalnızca bağımsız çalışmalarını değil;
aynı zamanda kendi başarı ve gelişimlerini değerlendirmelerini zorunlu kılmaktadır.
19
Değerlendirme süreci, öğrencinin öğrenmeye yaklaşımı, öğrencinin kendi güçlü ve eksik
yanları, becerileri hakkında fikir verir.
Öz Değerlendirme Formu Örneği
Öğrencinin
Adı ve Soyadı :
Sınıfı
:
Çalışmanın Adı:
Açıklama: Aşağıda görsel tasarım sürecine yönelik öz değerlendirme formu verilmiştir.
Çalışmalarınız boyunca aşağıdaki ifadelerin gerçekleştirilme düzeylerini ifadenin karşısında
bulunan yere çarpı (x) koyarak işaretleyiniz.
DERECELER
ÖLÇÜTLER
Evet
Kısmen
Hayır
1.
Çalışmamın hazırlık ve uygulama aşamasında
diğer sanat alanlarının çeşitli ürünlerinden
yararlandım.
2.
Çalışmamda neler yapacağımı zihnimde
canlandırdım.
3.
Zihnimde canlandırdıklarımı görselleştirdim.
4.
Verilen konuya uygun kompozisyon
oluşturdum.
5.
Zihnimde canlandırdıklarımı
görselleştirmekten mutluluk duydum.
1.6.9. Grup Değerlendirme
Görsel sanatlarda grup bireylerinin, öğretmenin hazırladığı ölçütlerle kendi çalışmalarını
değerlendirmesi esastır. Grup çalışmalarında bireysel olmayan, genel değerlendirmeler
yapılmalıdır. Görsel sanatlar eğitiminin bir duyarlılık eğitimi olduğu noktasından hareketle,
öğrencilerin birbirlerine olan güvenlerini sarsacak, arkadaşlık bağlarını zedeleyecek,
kıskançlık duygularını harekete geçirecek ölçütlerden kaçınılmalıdır. Ancak, öğrencilerin
grupla
yaptıkları
çalışmalarda,
amaçlarını,
kaygılarını,
beklentilerini,
karşılaştıkları
güçlükleri, beğendikleri yönleri ifade etme yönünde ölçütler hazırlanmalıdır.
Eğitim-öğretim sürecinde yaptırılacak olan grup değerlendirme çalışmaları öğrencilere
not vermek için değil, kendilerini ifade etme ve etkili bir öğrenme için kullanılmalıdır.
20
Grup Değerlendirme Formu Örneği
Grup adı
:
Grup üyeleri :
Etkinlik adı :
Sınıf
:
Açıklama: Bu form grubunuzla yaptığınız etkinliği grup olarak değerlendirmeniz için
hazırlanmıştır. Aşağıdaki ifadelerin gerçekleştirilme düzeylerini ifadenin karşısında bulunan
yere çarpı (x) koyarak işaretleyiniz.
DERECELER
ÖLÇÜTLER
Evet
1.
Çalışmaya grubun tüm üyeleri katıldı.
2.
Birbirimizin düşüncelerini hoşgörüyle dinledik.
3.
Görüşlerimizi özgürce ifade ettik.
4.
Bu çalışmayla hedeflerimizi gerçekleştirdik.
5.
Çalışmalarımız sırasında birbirimizi cesaretlendirdik.
6.
Karşılaştığımız güçlükleri tartışarak aştık.
7.
Karşılaştığımız sorunlarda yaratıcılığımızı kullandık.
Kısmen
Hayır
1.6.10. Kontrol Listeleri
Kontrol listeleri öğretmen tarafından hazırlanarak kullanılan ve öğrencinin sürece
katılımını belirleyen bir dizi davranış ve özelliği ölçen listelerdir. Kontrol listelerinde “evethayır” veya “var-yok” şeklinde ölçekler kullanılır. Kontrol listeleri performansa ilişkin belirli
ölçütlerin karşılanıp karşılanmadığıyla ilgili olan sınırlı durumlarda kullanılabilir.
21
Kontrol Listesi Formu Örneği
Açıklama: Aşağıdaki ifadelerin öğrenci tarafından gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğini
ifadenin karşısında bulunan yere çarpı (x) koyarak işaretleyiniz.
Öğrencinin Adı-Soyadı:
Tarih :
Ölçütler
Evet
Hayır
1. Derse ön hazırlık yaparak geldi.
2. Konuya uygun malzemeleri getirdi.
3. Malzemeyi konuya uygun olarak kullandı.
4. Derse istekle katıldı.
5. Farklı uygulama yöntem ve teknikleri denedi.
6. Temiz ve düzenli çalıştı.
7. Malzemeleri israf etmedi.
8. İş bitiminde ortamı temiz ve düzenli bıraktı.
1.6.11. Derecelendirme Ölçekleri
Derecelendirme ölçekleri, ölçülen özelliğe ilişkin performansı çeşitli düzeyleriyle
tanımlayabilir ve ölçütlerin ne dereceye kadar karşılandığını görmeye fırsat verir.
Derecelendirme ölçeklerinde, görsel sanatlar alanının karakterine uygun olarak belli ölçütler
konulsa da “başarısız”, “zayıf” gibi bir ölçüt kesinlikle kullanılmamalıdır.
22
Derecelendirme Ölçeği Örneği
Açıklama: Aşağıdaki ifadelerin gerçekleştirilme düzeylerini, ifadenin karşısında bulunan yere
çarpı (x) koyarak işaretleyiniz.
Öğrencinin Adı-Soyadı:
Tarih:
ÖLÇÜTLER
DERECELER
Çok iyi
İyi
Orta
1. Çalışma için hazırlık yapar.
2. İşbirliği içinde çalışır.
3. Çalışmalarına uygun farklı yöntemleri
özgürce kullanır.
4. Bilgi alış verişinde bulunur.
5. Duygu ve düşüncelerini çalışmalarına
yansıtır.
6. Çalışmalarında özgünlüğe önem verir.
1.6.12. Performans Değerlendirme
Öğrencilerin bilgi ve becerilerini kullanarak ortaya koyduğu ürünlerinin
ve ürünü
ortaya koyma sürecinin değerlendirilmesine “performans değerlendirme” denir. Performans
değerlendirme, öğrencinin gösterdiği ilgi, istek, duyarlılık, çaba, tutku, paylaşım, araştırma,
tasarlama, buluş, uygulama, çözüm, analiz, sentez, sonuç vb.’nin bulunduğu tüm süreci
kapsar.
Performans değerlendirmenin birçok yararı vardır. Bunlar:
•
Performans değerlendirme, öğrencileri tanımada etkili bir yol ve yöntemdir.
•
Performans değerlendirme kaynakları tekrar tekrar kullanılabilir.
•
Performansın belirli bölümlerine odaklanıldığından, öğretmenin her bir parçayı
gözlemleyebilmesini ve değerlendirebilmesini sağlar. Örneğin, öğretmen değerlendirmek
istediği çeşitli bölümlerle ilgili hazırlık, tasarlama, uygulama, sorun çözme, sonuca ulaşma
vb. süreçlerine yönelik ölçütler hazırlayarak detaylı değerlendirme imkânı bulabilir. Böylece
öğretmen tek bir değerlendirme aracıyla öğrencinin performansının birçok boyutunu da
ölçebilir.
23
•
Öğretmen, aynı değerlendirme aracı ile öğrencinin zaman içindeki gelişimini bir
çizelge kullanarak izleyebilir.
Performansın değerlendirilmesinde performans ödevleri, projeler ve öğrenci ürün
dosyaları kullanılabilir. MEB İlköğretim Kurumları Yönetmeliğine göre “Öğrenciler, bir ders
yılında istedikleri ders veya derslerden bireysel ya da grup çalışması şeklinde en az bir proje,
her yarıyılda derslerden bireysel ya da grup çalışması şeklinde en az bir performans ödevi
hazırlar.” ifadesi yer almaktadır. Görsel sanatlar dersine yönelik önerilen performans ve proje
ödevleri programın ilgili yerlerinde verilmiştir.
1.6.12.1. Performans Ödevleri
Performansın değerlendirilmesinde kullanılan araçlardan biri performans ödevleridir.
Performans ödevi, öğrencinin sahip olduğu bilgi ve becerilerini günlük yaşamla da
ilişkilendirerek ortaya koymasını gerektiren kısa süreli çalışmalardır.
Öğretmen, uygun gördüğü konularla ilgili kendisi veya okulun zümre öğretmenleriyle
beraber öğrenci ilgi ve yeteneklerine göre performans ödevleri hazırlayabilir.
Öğretmen,
•
Ödev öncesi, verdiği ödevin değerlendirileceği dereceli puanlama anahtarını
çoğaltarak öğrencilere verir,
•
Öğrencilerin ödev yönergesini okumalarını sağlar,
•
Öğrencilerin çalışmalarını “dereceli puanlama anahtarı” ile değerlendirir.
Performans Ödevi Örneği
Sınıf
4
İçerik
Beklenen Performans
Süre
Değerlendirme
Müze
Araştırma yapma, eleştirel düşünme,
Dereceli
Bilinci
kişisel ve sosyal değerlere önem verme, 3 hafta
anahtarı
puanlama
millî, manevi ve evrensel değerlere
duyarlı olma
Sevgili Öğrenciler,
Sizden, tercih ettiğiniz beş adet günlük gazeteyi tarayarak müze, tarihî eser, ören yeri,
anıt vb. ile ilgili haber, yorum, bilgi ve yazıları toplayarak yorumlarınızı içeren bir rapor
hazırlamanız beklenmektedir.
Bu çalışmayı yaparken aşağıdaki adımları izlemeniz size yardımcı olacaktır.
24
1.Çalışma takviminizi oluşturunuz.
2.Bir günde birkaç gazeteyi veya aynı gazeteyi beş gün süreyle tarayabilirsiniz.
3.Keseceğiniz resim ve yazıları belli düzen içerisinde hazırlamalısınız.
4.Belgelerinizi arkadaşlarınızla tartışmak üzere okuyup kişisel görüşlerinizi de
değerlendirerek raporunuzda belirtmelisiniz.
5.Ödeviniz;
•
Bilgilerinizin konu ile bağlantısı,
•
Araştırma beceriniz,
•
Kaynaklardan ne ölçüde yararlandığınız,
•
Yorumlama beceriniz,
•
Temiz ve düzenli çalışmanız,
•
Tasarımınız,
•
Çalışmayı benimsemeniz,
•
Eleştirel düşünme düzeyinize göre değerlendirilecektir.
Dereceli Puanlama Anahtarı
Öğrenci Adı-Soyadı :
Sınıfı
:
Açıklama: Aşağıdaki dereceli puanlama anahtarı, yaptığınız çalışmayı değerlendirmek
amacıyla hazırlanmıştır. Bu anahtar aynı zamanda çalışmanızı yürütürken hangi ölçütlere
dikkat edeceğiniz konusunda size bilgi vermektedir.
DERECELER
ÖLÇÜTLER
3
ÇOK İYİ
1.Bilgilerin konu ile bağlantısı
2.Araştırma becerisi
3.Kaynaklardan ne ölçüde yararlanıldığı
4.Yorumlama becerisi
5.Temiz ve düzenli çalışma
6.Tasarım
7.Çalışmayı benimseme
8. Eleştirel düşünme düzeyi
TOPLAM
25
2
İYİ
1
ORTA
1.6.12.2. Proje Ödevleri
Projeler de performans ödevleri arasında yer almaktadır. Projeler, geniş içerikli, uzun
süreli performans ödevleridir. Projeler, öğrencilerin ilginç buluşlarını, düşüncelerini,
hayallerini, yaratıcılıklarını kullanarak ortaya koyabilecekleri çalışmalardır.
Performans ve proje ödevlerinde, tek bir yol ve yöntem yoktur. Bu nedenle iyi
tanımlanmış ölçütlerle değerlendirilmelidir. Başarılı bir değerlendirme yapmak için her bir
performans ödevi, bir dereceli puanlama anahtarı ile eşleştirilmelidir. Öğrenciler, dereceli
puanlama anahtarının bir örneğini alırlar. Böylece öğrenciler, değerlendirme sürecinde nelere
dikkat etmeleri gerektiğini bilerek çalışmalarını ona göre gerçekleştirirler. Ancak dereceli
puanlama anahtarındaki ölçütler, öğrenciyi sınırlandırmayacak, aşırı kontrol altında olduğu
hissini uyandırmayacak, yaratıcılığını kullanmasına engel teşkil etmeyecek ve not alma,
değerlendirilme endişesine kapılarak baskı altında olduğu duygusunu uyandırmayacak şekilde
hazırlanmalıdır.
Proje Ödevi 1
Aşağıda proje ödevi ve bu ödevin değerlendirileceği “dereceli puanlama anahtarı”
verilmiştir. Öğretmen, uygun gördüğü konularla ilgili kendisi veya okulun zümre
öğretmenleriyle beraber öğrenci ilgi ve yeteneklerine göre yeni projeler hazırlayabilir.
Öğretmen;
•
Öğrencilere, proje ödevini ve bu ödevin değerlendirileceği dereceli puanlama
anahtarını çoğaltarak verir,
•
Öğrencilerin ödev yönergesini okumalarını sağlar.
•
Öğrencilere, sınıf mevcutlarına göre eşit sayıda gruplar oluşturmaları konusunda
rehberlik eder.
•
Sınıf
5
Öğrencilerin çalışmalarını dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirir.
İçerik
Görsel
Sanat
Kültürü
Beklenen Performans
Seçme, karşılaştırma, biçimlendirme,
grup çalışması ve iş birliği
26
Süre
5 ay
Değerlendirme
Dereceli puanlama
anahtarı
Sizden yıl sonunda kendi çalışmalarınızdan oluşan bir sergi düzenlemeniz
beklenmektedir.
1. Sınıfın tüm üyeleri bu çalışmaya katılmalıdır.
2. Aranızda iş bölümü yapmalısınız. Gruplarınızı aşağıdaki gibi oluşturabilirsiniz.
•
Duyuru Grubu: Afiş, broşür ve davetiye hazırlama varsa kitle iletişim
araçlarıyla serginin duyurulması vb.
•
Hazırlık Grubu: Sergilenecek çalışmaların toplanıp seçilmesi, sergi sürecinde
sergiyle ilgilenilmesi ve çalışmaların iadesi vb.
•
Sergileme Grubu: Toplanan çalışmaların sergiye hazırlanması (etiketleme ve
paspartu), mekân seçimi ve çalışmaların mekâna yerleştirilmesi
•
Açılış Grubu: Organizasyon, müzik, ikram vb.
Çalışmaların sergilenmesinde, görsel sanat dallarına göre heykel, seramik, resim,
mimari tasarımlar, karikatür, fotoğraf vb. ya da teknik ve malzeme farkına göre yoğurma
maddeleri, boyama teknikleri, baskı teknikleri, alçı çalışmaları, artık malzemelerle çalışmalar
vb. gruplama yapılabilir.
27
Dereceli Puanlama Anahtarı 1
Grup adı:
Sınıf
:
3
ÇOK İYİ
ÖLÇÜTLER
DERECELER
2
İYİ
1
ORTA
1.Görevlerin zamanında tamamlanması
2.Diğer gruplarla iş birliğinin yapılması
3.Görevlerin nitelikli yapılması
4.Projenin benimsenmesi
5.Projenin öğrenci başarısına katkısı
TOPLAM
Proje Ödevi 2
Aşağıda proje ödevi ve bu ödevin değerlendirileceği dereceli puanlama anahtarı
verilmiştir. Öğretmen, uygun gördüğü konularla ilgili kendisi veya okul zümre öğretmenleri
ile beraber öğrenci ilgi ve yeteneklerine göre yeni projeler hazırlayabilir.
Öğrencilere,
•
Proje ödevini ve bu ödevin değerlendirileceği dereceli puanlama anahtarını
çoğaltarak veriniz.
•
Öğrencilerin ödev yönergesini okumalarını sağlayınız.
•
Öğrencilerin çalışmalarını dereceli puanlama anahtarı ile değerlendiriniz.
Sınıf
İçerik
Beklenen Performans
Süre
Değerlendirme
7
Görsel
Sanatlarda
Biçimlendirme
Yaratıcı düşünme, eleştirel
düşünme, Türkçeyi doğru,
güzel ve etkili kullanma.
3 ay
Dereceli puanlama
anahtarı
28
Sizden yaşamınızın on beş yıl sonrasını hayal ederek otobiyografinizi görselleştirmeniz
beklenmektedir.
1. Çalışmanızı;
•
Nerede yaşıyorum?
•
Kimlerle yaşıyorum?
•
Nerede oturuyorum?
•
Mesleğim nedir?
•
Ülkeme katkım nedir?
•
Aileme katkım nedir?
•
İlgi, yetenek ve becerilerim nelerdir? vb. sorular üreterek seçtiğiniz 5 tanesini
görsel yolla ifade etmelisiniz.
2.Çalışmalarınızı bir dosya hâlinde sunmalısınız. Dosyanızda bugünkü öz geçmişinize
yer vermelisiniz; ayrıca dosyanıza özgün bir kapak tasarlamalısınız.
3.Görselleştireceğiniz hayallerinizi yazılı olarak ifade etmelisiniz.
4. Dosyanızı oluştururken her türlü fotoğraf, boya malzemeleri, İnternet, bilgisayar vb.
kaynaklardan yararlanabilirsiniz.
5. Projenizi 3 ay sonra teslim etmek üzere hazır bulunmalısınız.
6. Projeniz;
•
Dosya düzeni ve tasarımı,
•
Projenin anlaşılması ve benimsenmesi,
•
Özgünlük,
•
Anlamsal bütünlük,
•
Ürünün niteliği
•
Ölçütlerini gerçekleştirme düzeylerine göre değerlendirilecektir.
29
Dereceli Puanlama Anahtarı 2
Öğrenci Adı-Soyadı :
Sınıfı
:
DERECELER
ÖLÇÜTLER
4
ÇOK İYİ
3
İYİ
2
ORTA
1
GELİŞTİRİLMELİ
1. Dosya düzeni ve tasarımı
2. Projeyi anlama ve benimseme
3. Özgünlük
4.Anlamsal bütünlük
5. Ürün niteliği
TOPLAM
1.6.12.3. Öğrenci Süreç Dosyası
Süreç dosyası, öğrencinin yıl içerisinde yaptığı tüm çalışmaların, ürünlerin bulunduğu
dosyadır. Böylece öğrencide çalışmalarını karşılaştırma, yorumlama, saklama, yaptığı işe
değer verme ve saygı duyma bilinci gelişir.
Görsel sanatlar dersinde öğrencilerin yaptığı tüm çalışmalar birer değerdir. Bunun yanı
sıra öğrencinin ulaşmak istediği hedef ve bu hedefe ulaşmak için gösterdiği çabanın sonucu
ortaya çıkan eskizler, ürünler, kendini ifade eden yazılar ile süreç dosyalarının içeriğini
oluşturur.
Görsel sanatlar dersinde, öğrenci gelişiminin izlenmesi amacıyla süreç dosyalarının
oluşturulması oldukça önemlidir. Öğrencinin süreç içinde ve süreç sonundaki gelişim
aşamaları hakkında en iyi belgeleri öğrencinin süreç dosyalarından edinmek mümkündür. Bu
amaçla her öğrencinin süreç dosyası oluşturması gerekmektedir.
Öğrenci süreç dosyasının amaçları şunlardır:
1.Öğrencinin öz disiplin ve sorumluluk bilincini geliştirmek ve kendi kendini
değerlendirme becerisi kazandırmaktır.
2.Öğrencinin gelişimini örneklerle ve daha sağlıklı izleyebilmektir.
30
3. Öğrencinin gelecekteki öğrenmelerine bilgi sunmak ve ışık tutmaktır.
4.Öğrencilerin yeteneklerini sergilemek ve ilgi alanlarını geliştirmektir.
5.Öğrencilerin arkadaşlarının gelişimini izleyerek birbirlerine yardımcı olmalarını
sağlamak ve böylelikle gelecekte yapacakları ekip çalışmalarına başlangıç yapmaktır.
6.Öğrencilerin kendi çalışmalarını değerlendirmeye yardım etmektir.
7.Öğretmene eğitsel kararlar vermede yardım etmektir.
8.Ailenin öğrencinin çalışmaları hakkında bilgi almasını sağlayarak iletişim kurmaktır.
9.Ürün ve süreci değerlendirmek için bilgi toplamaktır.
Öğrenci süreç dosyasının içinde olması gerekenler:
1. Kapak: Başlık, isim, öğretim yılı, içindekiler sayfasının bulunduğu kapak sayfası
hazırlanır.
2. Ön söz: Öğrenci, çalışmalarının başlangıçtan o ana kadarki gelişimi hakkındaki
düşüncelerini anlatır.
3. Öğrenci tarafından dosyaya konulan tüm ürünler ya da çalışmalar: Öğrencilerin
ödevler (taslak ya da bitmiş hâlleri), günlükler, araştırmalar, problemler ve stratejiler,
diyagramlar, fotoğraflar, resimler, video - kaset ve ses kasetleri ya da cd’ler, grup ödevleri ve
projeler, öğretmen anekdotları, öğretmen kontrol listeleri ve tüm çalışmaları.
31
SÜREÇ DOSYASI DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ
Performans Düzeyi
4
(Örnek olacak
Boyutlar
nitelikte)
3
2
1
(Yeterli)
(Kabul edilebilir)
(Geliştirilmeli)
Süreç dosyası, tüm
Süreç dosyası, gerekli
gerekli materyalleri
materyallerin büyük
materyallerin birazını
materyallerin çok azını
içeriyor.
çoğunluğunu içeriyor.
içeriyor.
içeriyor.
Dosyada bulunanlar
Dosyada bulunanlar
Dosyada bulunanlar
Dosyada bulunanlar
öğrencinin gelişimini
öğrencinin gelişimini
öğrencinin hem bilgisini
gerekli bilgileri ve
yansıtıyor fakat bilgilerin
hem de gelişimini biraz
gelişimi yansıtmıyor.
bir kısmını yansıtmıyor.
yansıtıyor.
İçerik
Dosyada bulunanların
ve bilgisini yansıtıyor.
özelliği
Düzenleme
Süreç dosyası, tam ve
Süreç dosyası, iyi
Süreç dosyası, kısmen
Süreç dosyasında, düzene
düzenli olarak
düzenlenmiş, izleyici
düzenli sayılabilir.
ilişkin bir görüntü var
oluşturulmuş. İzleyici,
aradığı şeyleri bulmakta
İzleyici aradığını
ama izleyici aradığını
gerekli her şeyi
çok az sıkıntı yaşıyor.
bulmakta biraz
bulmakta çok zorlanıyor.
zorlanıyor.
bulabiliyor.
Kişisel yansıma
Tüm yansımalar
Yansımaların büyük
Yansımaların bazıları
Yansımaların çok azı
betimleyici ve
bölümü betimleyici ve
betimleyici ve öğrencinin
betimleyici ve öğrencinin
öğrencinin iç dünyasını
öğrencinin iç dünyasını
iç dünyasını yansıtıcı
iç dünyasını yansıtıcı
yansıtıcı kişisel
yansıtıcı kişisel
kişisel etkileşimleri
kişisel etkileşimleri
etkileşimleri içeriyor.
etkileşimleri içeriyor.
içeriyor.
içeriyor.
Süreç dosyası,
Süreç dosyası,
Süreç dosyası,
Süreç dosyası, öğrencinin
öğrencinin becerilerini,
becerilerini, yeterliklerini
yeterliklerini ve bilgisini
yeterliklerini ve bilgisini
ve bilgisini göstermiyor.
göstermeye yardımcı
kısmen gösteriyor.
Süreç dosyasının bir bütün yeterliklerini ve
olarak etkililiği
bilgisini çok iyi bir
biçimde gösteriyor.
oluyor.
32
1-8. SINIF
KAZANIMLAR
GÖRSEL SANATLAR DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI 1. SINIF KAZANIM TABLOSU
ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME
KAZANIMLAR
1.Çeşitli sanat alanlarının şarkı, türkü, şiir, öykü,
masal, anı gibi türlerinden yararlanarak görsel
çalışmalar yapar.
2. Görsel çalışmalarında çizgiyi kullanır.
3. Dokulu çalışmalar yaparak değişik dokuların
farkına varır.
4. Görsel çalışmalarında “uzun-kısa”, “büyük-küçük”,
“kalın-ince” unsurları kullanır.
5. Değişik malzemeler arasında görsel ilişki kurar.
6. Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli görsel sanat
teknikleriyle ifade eder.
7.Çalışmalarını sergilemekten ve bu duyguyu
çevresindekilerle paylaşmaktan haz alır.
ETKİNLİK ÖRNEKLERİ
+ 1,6.“Parmak Kuklalarıyla Oyun”
Öğrenciler küçük bir kağıda istedikleri boya malzemesiyle akıtarak, damlatarak, parmakla
yayarak, baskılar yaparak vb. serbest şekillendirmeler yaparlar. Daha sonra bu kâğıdı
öğretmenin de yardımıyla ince külâh şeklinde katlarlar. Renkli artık kâğıtları kaş, göz, ağız,
burun şeklinde kâğıt makasıyla kesip yapıştırırlar. İplerle ya da rafyalarla saçlar ilave
ederler. Öğrenciler, kuklaları parmaklarına geçirerek, değişik sesler çıkararak diledikleri
gibi konuşturabilirler.
+ 2,5,6,7. “Üfleme Oyunu”
Kâğıt üzerine damlatılan suluboya ya da renkli mürekkepleri pipetlerle üfleyerek değişik
yönlerde çizgisel dağılımlar oluştururlar.
Pipet bulunamaz ise, öğrenciler kartonları incecik rulo yaparak kendileri de pipet
yapabilirler.
+ 2,5,7. “İplerle Resim”
Kâğıt üzerinde artık ipleri yürüterek sevdikleri bir nesne veya figür oluşturacak şekilde ya
da serbest hareketlerle diledikleri düzende yapıştırırlar. İsterlerse, kalan boşlukları
boyayarak ya da başka artık malzemeleri kullanarak tamamlayabilirler.
+ 2,5,6,7. “Çizgilerin Yolculuğu”
Oluklu mukavva üzerine tutkallı boyaları fırça yardımıyla ya da akıtarak uygulamaları ve
oluklardan akan boyaların çizgileri oluşturduğunu fark etmeleri sağlanabilir.
+ 4,5,6. “Gezmeye Gidiyorum”
Öğrencilere değişik renklerde kumaş parçaları verilir. Bu parçaların her birini en sevdikleri
kişilerin (Örneğin, anneanne, kuzen vb.) evi olarak isimlendirmeleri istenir. Kâğıt üzerinde
diledikleri yere, yakın evler, uzak evler, büyük evler, küçük evler olarak yapıştırmaları
istenir. Kalan boşluklara bol plastik tutkal ya da öğretmen tarafından hazırlanan kola
sürülür. Daha sonra, öğrencilere atık ipler verilir. İlk önce gitmek istedikleri evden
başlayarak renkli iplerle gezmeye çıkarlar. Sevdiklerini kaç kez ziyaret etmek istiyorlarsa,
ipleri evler arasında o kadar sayıda dolaştırarak diledikleri zaman evlerine dönerler.
Boşlukları, sevdikleri boya malzemesiyle resim yaparak doldurabilirler.
+ 6, 7. “Canım Atatürk’üm”
Öğrencilerden, Atatürk ile ilgili resim ve fotoğraflar getirmeleri istenir. Sınıfta
arkadaşlarıyla birlikte bir Atatürk Köşesi oluştururlar. Etrafını krepon kağıtları, fon
kartonları vb. renkli kağıtları boyayarak, biçimlendirerek, kurdeleler asarak ya da değişik
malzemelerle diledikleri gibi süslerler. Aynı çalışma, öğrenciler okuma -yazma öğrendikten
sonra Atatürk’ün sözleri, anıları, Atatürk ile ilgili şiirler, şarkı sözleri vb. ile
zenginleştirilebilir.
AÇIKLAMALAR
[!] Tercih edilen araç - gereçler en az bir
ders öncesinden öğrencilere bildirilmeli,
araç-gereç ve teknik seçimlerinde
öğrencilerin ilgi ve istekleri dikkate
alınmalıdır.
(!) Atatürkçülük İle İlgili Konular (6.
Kazanım, 1. Konu).
1. Sınıfta müzik, şiir, öykü, masal, anı,
örnekleri sunularak öğrencilerin duygu ve
hayal dünyaları zenginleştirilir. Daha
sonra öğrencilerin sunulan eseri drama
yoluyla ifade etmeleri sağlanır. Sunulan
eserlerden yola çıkılarak görsel çalışmalar
yapılır.
Kolay Baskı: Çeşitli malzemeler üzerine
boya sürülerek bir yüzey üzerine iz
bırakacak şekilde basılmasıdır.
Kolanın Hazırlanışı: Nişasta ile sıcak su
sürekli karıştırılarak pelteleşinceye kadar
ateşte pişirilir. Kullanılmak üzere bir
kapaklı bir kavanoza doldurulur.
+:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme
33
ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ
KAZANIMLAR
1. Doğada gezi yoluyla edindiği izlenimlerini paylaşır.
2. Doğayı çirkinleştiren olumsuzlukları fark eder.
3. Doğayı, doğal yaşamı sevmenin, ona saygı
duymanın önemini ifade eder.
4. Doğadan çeşitli nesneler seçerek görsel tasarımlar
yapar.
5. Doğa ile ilgili duygu ve düşüncelerini görsel olarak
ifade eder.
6. Kendi yaşam alanını düzenlerken doğal çevreyi
korumanın gerekliliğini kabul eder.
7. Evini, odasını, okulunu, sınıfını düzenli ve temiz
tutmanın önemini kabul eder.
8. Gösterilen eserde neler gördüğünü söyler.
9. Gösterilen eser ile ilgili duygu ve düşüncelerini
açıklar.
10. Gösterilen eseri yapan sanatçının adını bilgi
dağarcığına katar.
v: 1, 2, 3, 5,6 . “Gezinti”
Öğrencilerle, yakın çevrede / okul bahçesinde gezi yapılabilir. Gezi sırasında öğrencilerden
doğayı dikkatli gözlemlemeleri, gezerken ilgilerini çeken varlıkları (hayvan, bitki vb.)
göstermeleri, söylemeleri istenebilir. Doğanın, insanlar sunduğu imkân ve kolaylıklar
hakkında konuşulur. Doğayı korumazsak yaşanacak olumsuzluklar örnekleri ile açıklanır.
Daha sonra doğadaki çeşitli nesne ya da canlılara insanların verdiği zararı konu edinilen bir
drama yaptırılır. Her bir öğrenci hangi canlıyı ya da nesneyi canlandırmak istiyorsa o rolü
alabilir.
v: 1,3,4,6 . “Doğal Nesnelerle Koleksiyon”
Öğrenciler, gezi sırasında topladıkları çakıl taşı, midye kabuğu, kozalak, ağaç kabuğu ya da
kurumuş yaprak, dal gibi doğal malzemelerin her birini şeffaf minik poşetlere yerleştirirler.
Daha sonra bunları poşetlerin ağız kısımlarından bir karton panoya zımbalarlar. Bunun
yerine, nesneleri kibrit kutularının çekmecelerine yapıştırdıktan sonra yine bir karton
panoya istedikleri düzende sabitleyerek de çalışmayı tamamlayabilirler.
+ 4,5. “Yapraklı Resim”
Öğrencilere dökülen kuru ve yeşil yapraklar toplatılır. “Doğa” konulu bir resim yaptırılır.
Yeşil yaprakları keserek ya da istedikleri gibi yırtarak, kuru yaprakları ise ufalayarak
oluşturdukları resim üzerine diledikleri gibi yapıştırırlar. Kalan kısımları sevdikleri bir
renkli boyama tekniğini kullanarak doldururlar.
+ 1,3,5. “En sevdiğim canlı… Çünkü..!” Öğrencilerden, en sevdiği ağacın, çiçeğin,
hayvanın hangisi olduğunu ve nedenini açıklamaları istenir. Doğa ile ilgili duygularını,
düşüncelerini, gözlemlerini arkadaşları ile paylaşmaları sağlanır. Gazete, dergi ve
broşürlerdeki renkli fotoğraf ya da resimlerden sevdikleri doğa nesnelerini yırtarak ya da
kâğıt makasıyla keserek yüzey üzerine istedikleri düzende yapıştırırlar. Kalan boşlukları
renkli resim yaparak tamamlarlar. Öğrenciler aynı konuyla ilgili çeşitli yoğurma
maddeleriyle küçük heykelcikler oluşturarak ya da biçimlendirdikleri hamurları herhangi
bir yüzey üzerine yapıştırarak rölyef çalışması da yapabilirler.
AÇIKLAMALAR
11. Görsel tasarımlar tercih edilen
malzemeye göre yapılır. (Örneğin, sahil
yakınındaki okullarda öğrenciler, midye
kabukları, deniz kumu, yosun vb.
malzemelerle koleksiyon, kolaj veya
baskı yapabilirler.)
araç - gereç ve teknik seçimlerinde
alınmalıdır.
Koleksiyon: Her hangi bir malzemenin
çeşit, özellik, nitelik vb. bakımlardan
toplanarak tasnif edilmesidir.
Üç Boyut: Boyu, eni, derinliği ve
yüksekliği olan, plastik.
®6. İnsan Hakları ve Vatandaşlık, 56.
®7. Rehberlik ve Psikolojik
Danışma, 3.
34
KAZANIMLAR
11.Gösterilen eserin konusu, etkilendiği renkler, figürler,
nesneler vb. unsurlardan yola çıkarak kendine özgü
görsel sanat çalışmaları yapar.
12. Görsel çalışmalarını sergilemekten ve bu duyguyu
çevresindekilerle paylaşmaktan haz duyar.
9. “Ben Olsaydım…”
Öğretmen, öğrencilere “Çok küçük boyutlu olduğunuzu ve eser içerisinde
gezintiye çıktığınızı düşünün. Nereye giderdiniz?, Kimin yerinde olmak
isterdiniz? O mekânda hangi sesleri duyardınız? Eserin adını bir hareketle,
kokuyla veya tatla nasıl ifade ederdiniz? Eserin adını ne koyardınız? Bu esere
sahip olmak ister miydiniz? Eğer sahip olmak isterseniz evinizin hangi köşesinde
sergilerdiniz?” gibi sorular yönelterek duygu ve düşüncelerini ifade etmelerine
yardımcı olabilir.
+ 8, 9, 10, 11, 12. “Benim Eserim”
Bk. Etkinlik örnekleri, s. 90.
AÇIKLAMALAR
İmge:Zihinde
tasarlanan
ve
gerçekleşmesi özlenen şey, düş, hayal,
hülya. İnsan bilincine duyumlar yoluyla
gelen nesnelerin yansıması.
C1, 2, 3, 4. Hayat Bilgisi dersi, “ Dün,
Bugün,
Yarın”
teması,
“Mevsim
değişikliklerine bağlı olarak canlıların
yaşamlarındaki değişiklikleri fark eder.”
C 3, 4. Türkçe dersi, “Konuşma”
öğrenme alanı, “Duygu düşünce ve
hayallerini sözlü olarak ifade eder.”
C7. Hayat bilgisi dersi, “Okul
Heyecanım” teması, “Sınıfını, okulunu ve
çevresini temiz tutmak ve korumak için
sorumluluk alır.” ve “Benim Eşsiz
Yuvam” teması “Kişisel eşyalarını özenli
kullanır.”
C 8. Türkçe dersi, “Konuşma” öğrenme
alanı, “Konuşmalarında betimlemeler
yapar.”
35
ÖĞRENME ALANI: MÜZE BİLİNCİ
KAZANIMLAR
1. Müze, sanat galerisi, ören yeri, tarihî eser, anıt vb.
hakkında fikir sahibi olur.
ile ilgili edindikleri kartlar, posterler gibi görsel
belgelerle müze köşesi yapmaktan haz duyar.
ile ilgili izlenimlerini paylaşır.
eserlerden yararlanarak görsel tasarımlar yapar.
çevresindekilerle paylaşmaktan sevinç duyar.
+ 1. “Ören Yerinden Müzeye”
Öğretmen öğrencileri varsa bir ören yerine götürür ya da ören yeri fotoğrafı
gösterir. Öğrencilere şu soruları yöneltebilir: “Burada neler görüyorsunuz? Sizce bu
görüntüler neye benziyor? Eskiden burada insanlar yaşamış olabilirler mi? Nereden
anladınız? Sizce burada daha önce yaşamış olan insanlar hangi eşyaları
kullanıyorlardı? Kullandıkları eşyalar sizce şimdi nerede? Bulunan eşyalar nereye
götürülmüş olabilir?” gibi sorularla öğrencilerin ören yeri ve müze hakkında fikir
sahibi olmaları sağlanır. Yöneltilen son soruya hiçbir öğrenciden “müze” yanıtı
alınamazsa, öğrencilere bu eserlerin nereye götürülmüş olabileceği sorusunu
büyüklerine sormaları istenir. Böylece öğrencilerin merakları kışkırtılarak bilgiye
ulaşma isteği yaratılır.
+ 1. “Anısına”
Öğretmen, öğrencileri varsa bir anıta götürür ya da bir anıt fotoğrafı gösterir.
Ardından öğrencilere şu sorular yöneltilir: “ Burada ne görüyorsunuz? Hangi
amaçla yapılmış olabilir? Bir öyküsü olabilir mi?” sorularıyla öğrencilerin
tahminlerini aldıktan sonra götürdüğü ya da fotoğrafını gösterdiği anıtla ilgili
öyküyü anlatır. Ardından “Sizce yerleştirmek için neden burası seçilmiş olabilir?”
sorusunu yönelterek anıtlar hakkında öğrencilerin fikir sahibi olmalarını sağlar.
Öğrenciler, anıtın öyküsüyle ilgili görsel sanat çalışmaları yaparlar.
v: 1, 3, 4. “Müzeyi Tanıyorum”
Müzeyi tanıtıcı görsel dokümanlar ve materyaller (fotoğraf, broşür, kartpostal vb.)
incelenebilir. Yakın çevrede bulunan bir müze, ören yeri, tarihî yapı, anıt vb.
ziyaret edilebilir. Müzede veya ören yerlerinde gördüklerini anlatırlar. “Neler
gördünüz? Ne hissettiniz? En çok dikkatinizi çeken eser hangisiydi? Neden?
Sevdiklerinizin de gittiğiniz müzeyi görmesini ister misiniz?” gibi sorularla
öğrencilerin müze ile ilgili izlenimlerini paylaşmaları sağlanır. Daha sonra
izlenimlerine yönelik resim yaptırılabilir.
+ 2. “Müze Panosu”
Sınıf veya okul içinde, tüm öğrencilerin katılımı ile müzelerle ilgili görsel
dokümanlarla pano düzenlemesi yaptırılabilir.
+ 4. “Evcilik Oyunu”
Öğrenciler müze veya sanat galerilerinde gördükleri ve beğendikleri seramik
örneklerinden edindikleri izlenimlerle kil, oyun hamuru gibi yoğurma maddeleri ile
vazo, tabak, çömlek, bardak vb. biçimlendirmeler yaparlar. İsterlerse çalışmalarını
su bazlı boyalarla renklendirebilirler. Ortaya çıkan ürünlerle “misafircilik”
oynarlar.
AÇIKLAMALAR
1. İmkân dahilinde ve “Müzeler
Haftası” (18–24 Mayıs) kapsamında,
yakın çevrede bulunan bir müze, ören
yeri, tarihî yapı veya anıt ziyaret
edilmelidir.
2. Yakın çevrede müze veya ören yerine
ziyaret gerçekleştirilemediği takdirde,
sınıf içerisinde müzeyi tanıtıcı görsel
belgeler ve materyaller incelenmelidir.
C 3. Türkçe Dersi, “Konuşma”
öğrenme alanı, “Görgü kurallarına ve
değerlere (millî, manevi, kültürel,
ahlaki, sosyal vb.) uygun konuşur.”
C 4. Türkçe Dersi, “Görsel Sunu”
öğrenme alanı, “Bilgi, düşünce ve
izlenimlerini resim, şekil ve sembol
kullanarak görselleştirir.”
C 2. Türkçe Dersi, “Konuşma”
öğrenme alanı, “ Bilgi edinmek
amacıyla soru sorar.”
Bu öğrenme alanlarında açık uçlu
sorular, derecelendirme ölçekleri,
kontrol listeleri, öz değerlendirme, grup
değerlendirme formları, gözlem
formları, performans ve proje ödevleri,
öğrenci ürün dosyaları vb. kullanılarak
değerlendirme yapılabilir.
36
KAZANIMLAR
1. Çeşitli sanat alanlarının şarkı, türkü, şiir, öykü,
masal, anı, gibi türlerinden yararlanarak görsel
2. Çevresinden doku örnekleri göstererek çeşitli
yüzeylerde değişik malzemelerle farklı doku
çalışmaları yapar.
3. Basit geometrik şekilleri tanır.
4. Basit geometrik şekilleri görsel çalışmalarında
kullanır.
5. Ana renkleri tanır.
6. Yığma, dizme ve yerleştirme işlemlerini yapar.
teknikleri ile ifade eder.
8. Çalışmalarını sergilemekten ve bu duyguyu
+ 1,7. “Kukla Tiyatrosu”
Öğrenciler yaptıkları çeşitli kuklaları oynatırlar. Ellerine geçirdikleri eski
ama temiz açık renkte bir çoraba düğmeler, minik kumaş parçaları, ipleri
yapıştırarak ya da boyayarak yüz unsurları yaparlar. Yün ipleri yapıştırarak
saçları oluştururlar. Ayrıca kese kâğıdı ile de aynı yöntemle veya yüz
unsurlarını kesip çıkararak el kuklaları oluşturabilirler. Her kukla için değişik
sesler uydurarak kuklaları diledikleri gibi konuşturabilirler.
+ 1, 7, 8. “İzindeyiz”
Öğretmen, öğrencilerden görsel çalışmalarında kullanmak üzere Atatürk
fotoğrafları getirmelerini ister. Sınıfta Atatürk’ün anıları, sözleri, Atatürk ile
ilgili şiirler okunur; şarkılar, marşlar söylenir. Öğrenciler getirdikleri
fotoğraftan Atatürk görüntüsünü kesip çıkartarak kağıt yüzeyinde diledikleri
yere yapıştırırlar. Daha sonra duygu ve düşüncelerini anlatan renkli bir
“tamamlama resim” yaparlar. Ardından çalışmalarını sergilerler.
+ 2, 5, 7. “Gökyüzündeki Uçurtmalar”
Öğrenciler, gökyüzünde gördükleri hakkında konuşturulur. Daha sonra
onlardan bir “gökyüzü” resmi yapmaları ve gökyüzünü resim yüzeyinde
diledikleri şekilde renklendirmeleri istenir. Öğrenciler, sarı, kırmızı ve mavi
renkli kâğıtlardan büyüklü küçüklü parçalar yırtarlar ve bu parçaları uçurtma
olarak gökyüzü üzerine serpiştirirler. Ellerine verilen atık ipleri yapıştırarak
veya kalemlerle, boya malzemeleriyle çizerek uçurtmalara ip yapabilirler.
+ 2. “Yoğurma Oyunu”
Öğrenciler, yoğurma malzemelerini bir yüzey üzerine yaydıktan sonra çeşitli
nesneleri basarak farklı doku etkileri elde edebilirler.
+ 2. “Dokuların Dansı”
Parmak boyayı yüzeye yaydıktan sonra eski tarakları çeşitli yönlerde hareket
ettirerek kazıma yaparlar. İsterlerse başka bir kâğıdı oluşan dokunun üzerine
kapatıp kaldırarak baskısını alabilirler. Aynı işlemi tarak yerine
parmaklarıyla da yapabilirler. Bunun dışında parmak boyayı yüzeye
yaydıktan sonra parmaklarını sürekli olarak bastırıp kaldırırlar. Böylece,
boya toplanmalarından ve oluşan izlerden dolayı ilginç doku etkileri ortaya
çıkacaktır.
+ 2, 7. “Renkli İzler”
Bk. Etkinlik örnekleri s. 94.
AÇIKLAMALAR
2. Doku: Bir nesnenin yapı özelliklerine
bağlı, onun tümünü kapsayan veya temsil
eden; görülebilen, dokunulabilen görsel ve
dokunsal etki.
3. Basit Geometrik Şekiller: Kare, daire,
üçgen, dikdörtgen vb.
[!] Tercih edilen araç – gereçler en az bir ders
öncesinden öğrencilere bildirilmeli, araç-gereç
ve teknik seçiminde öğrencilerin ilgi ve
istekleri dikkate alınmalıdır.
5. Ana Renkler: Doğada saf hâlde bulunan
renklerdir:
Sarı, kırmızı, mavi.
37
KAZANIMLAR
AÇIKLAMALAR
+ 2, 6. “Paylaşılan Dokular”
Belirgin dokulu kumaş parçaları, eski danteller, örgü bezler ve kabartma
muşamba örtüler, damarları belirgin yapraklar gibi çeşitli dokulara sahip
objeler sınıfa getirilir. Öğrencilerin bu objeleri birbirleri ile paylaşmaları
sağlanır. Seçilen objeleri, boya malzemeleri ile renklendirilerek baskı
çalışmaları yapabilirler.
+ 3, 4. “ Renkli Kağıtlarla Oyun”
Çeşitli renkli kâğıtları geometrik şekiller hâlinde kâğıt makasıyla (ucu küt
makas) büyüklü küçüklü keserek, bir yüzey üzerinde diledikleri biçimde
düzenleyebilirler. İstedikleri yerlere geometrik biçimler kazandırdıkları
nesneleri boyayıp karton baskı, sebze baskısı vb. yaparak çalışmayı
tamamlayabilirler.
+ 3, 4. “ Misafircilik”
Geometrik biçimlere sahip çeşitli düğmeleri kullanarak yüzey üzerinde
diledikleri gibi düzenleme yaparlar. Çeşitli renk ve kalınlıklarda iplikler
yapıştırarak düğmeler arasında misafircilik oynayabilirler.
+ 3, 4, 6, 7. “Hayalimdeki Yer”
Öğrenciler gruplara ayrılır. Hayallerindeki oyun bahçesi ya da herhangi bir
mekanı çeşitli kutular ve karton rulolar (kâğıt havlu, tuvalet kâğıdı,
alüminyum folyo, streç film ruloları gibi) oluşturmak üzere hazırlık yaparlar.
Büyük bir fon kartonu üzerine büyüklü küçüklü, uzunlu kısalı karton
kutularla binaları oluşturabilirler. Binaları yapıştırmadan önce isterlerse
pencere, kapı vb. unsurları oyarak çıkartırlar. Karton rulolarla tüp
geçitler, çocuk parkı oyuncakları, kaydıraklar, tüneller, taşıma araçları
vb. yerleştirerek yapıştırırlar. Artık iplerle, rafyalarla yollar yapabilir;
kalan boşlukları, çalışmada kullanmak istedikleri diğer objeler ve
figürlerin renkli resimlerini yaparak tamamlayabilirler.
+ 5, 6, 7. “Hazine Avı”
Öğrenciler, yalnızca sarı, kırmızı, mavi renkli malzemeleri toplayacakları
bir hazine avına çıkarlar. Buldukları ana renklerde kâğıt, jelatin kâğıtları,
kutular, şişe kapakları, boncuklar vb. nesneleri bir torba içine doldururlar. Bu
nesneleri plastik tutkalla fon kartonu üzerine yapıştırarak kolaj çalışması
yapabilirler. Çalışma, grup çalışması şeklinde de yaptırılabilir.
38
KAZANIMLAR
+ 7. ‘Dolgu Oyuncak yapıyorum’
Kraft kâğıdı ya da kese kâğıdı kalınlığında bir kâğıt, ikiye katlanarak bir yüzüne
yapılmak istenen figür ya da nesne, kalıp alma yoluyla çizilir. Kâğıt makası
yardımıyla iki kat birlikte kesilir. Her iki kâğıdın da birer yüzü tercih ettikleri bir
boya malzemesiyle boyanır. Boyanan kısımlar dışarı bakacak şekilde üst üste
yerleştirilir ve kenarlarından öğretmenin yardımıyla tel zımba kullanarak
birleştirilir. Birkaç yerinde, zımbalanmadan bırakılan küçük aralıklarla içeriye
artık kâğıtlardan yapılan irili ufaklı toplar doldurularak hacim kazandırılır. Kalan
boşluklar da zımbalanarak oyuncak tamamlanabilir.
AÇIKLAMALAR
C 4. Türkçe dersi, “Görsel Sunu” öğrenme
alanı “Bilgi, düşünce ve izlenimlerini resim
sembol kullanarak görselleştirir.”
alanı “Duygu, düşünce ve bilgilerini
görselleştirmede renkleri kullanır.”
C 3, 4. Matematik dersi, “Geometrik Cisimler
ve Şekiller” alt öğrenme alanı “Kare
dikdörtgen, üçgen ve çember modelleri
oluşturur”
39
KAZANIMLAR
1. Yaşadığı çevrenin düzenlenmesine ilişkin olumlu
ve olumsuz örnekler verir.
2. Yaşadığı mekânı beğenisine uygun eserlerle
güzelleştirir.
3. Çevresindeki kirliliği ve düzensizliği
onaylamadığını görsel sanatlar yoluyla ifade eder.
4. Güzel bir çevrede yaşamanın önemini kavrar.
5. Gösterilen eserin sanatçısının adını bilgi
dağarcığına katar.
6. Eserde gördüklerini açıklar.
7. Gösterilen eserde neleri sevip sevmediğini
nedenleri ile açıklar.
8. Gösterilen eserden yola çıkarak duygularını,
düşüncelerini, hayallerini ve izlenimlerini ifade eden
görsel tasarımlar yapar.
9. Çalışmalarını sergilemekten ve bu duyguyu
çevresindekilerle paylaşmaktan mutluluk duyar.
+ 1. “Eşyalarımı Düzenliyorum”
Öğrencilerden, kendi eşyalarını sıralarının üzerinde rasgele
yerleştirmeleri, daha sonra bunun sonucunda meydana gelen
düzensizliğe karşı duygu ve düşüncelerini ifade etmeleri istenebilir.
Ardından öğrenciler eşyalarını yeniden düzenler ve görüşleri alınır.
+ 1, 2, 3, 4. “Çevremizi Temiz Tutalım”
Kart, broşür, fotoğraf vb. görsel materyallerden de yararlanılarak “güzel
ve kirli çevre” kavramları örneklendirilebilir. “Nasıl bir çevre güzeldir?”
konulu tartışma ile öğrencilerin fikir alışverişinde bulunmaları
sağlanabilir. Çevrelerinde kirli ve temiz buldukları yerleri ve isterse
bunun nedenini söylemeleri sağlanabilir. Öğrencilerden, “kirli-temiz
çevre”, “düzenli-düzensiz çevre, okul, sınıf” konulu görsel tasarımlar
yapmaları istenebilir. Kendi yaptığı çalışmalar ve edindiği görsel sanat
eserleri ile yaşadığı mekânı güzelleştirir.
+ 5, 6, 7, 8. “Anne ve Çocuk”
Sınıfa, Neşet Günal’ın “Anne ve Çocuk” isimli tablosunun
röprodüksiyonu getirilir. Eser, öğrencilerin görebileceği bir yere asılır.
Çeşitli sorular sorularak eserdeki obje ve figürlerin özelliklerini
söylemeleri sağlanır. Öğrencilerden, eserde kullanılan beğendikleri veya
beğenmedikleri nesne ve figürleri, renkleri söylemeleri; bunların neden
hoşlarına gittiğini veya gitmediğini açıklamaları ve esere isim vermeleri
istenir. Daha sonra eseri içselleştirerek “Ben olsaydım…”ile başlayan
cümleler kurmaları beklenmektedir.
Edindikleri izlenimlerden yola
çıkarak görsel sanat çalışmaları yaptırılabilir.
AÇIKLAMALAR
[!]Tercih edilen araç-gereçler en az bir ders
öncesinden öğrencilere bildirilmeli, araç - gereç
ve teknik seçimlerinde öğrencilerin ilgi ve
(!) Atatürkçülük İle İlgili Konular (1, 3, 4.
Kazanım, 2. Konu)
2. Öğrenciler çiçek yetiştirmeye yönlendirilebilir.
3, 8. Görsel tasarımlar tercih edilen malzemeye
göre yapılır. (Örneğin, sahil yakınındaki okullarda
öğrenciler, midye kabukları, deniz kumu, yosun
vb. malzemelerle koleksiyon, kolaj veya baskı
yapabilirler.)
®3. Rehberlik ve Psikolojik Danışma,18.
® 8. Rehberlik ve Psikolojik Danışma,19.
C 3. Türkçe Dersi, “Görsel Sunu,” öğrenme alanı
“Bilgi düşünce ve izlenimlerini resim, şekil ve
sembol kullanarak görselleştirir.”
C 6, 7. Türkçe Dersi, “Konuşma” öğrenme alanı,
“Konuşmalarında betimlemeler yapar.”
C 8. Türkçe Dersi, “Görsel Sunu” öğrenme alanı
“Duygu düşünce ve bilgilerini görselleştirmede
renklerini kullanır.”
C 1, 2,. Hayat Bilgisi dersi, “Okul Heyecanım”
teması, “Okul ve sınıf eşyalarını neden özenli
kullanması
gerektiğini
açıklar.”,
“Okulu,
öğretmeni ve arkadaşları ile ilgili duygu ve
düşüncelerini zaman içerisinde nasıl değiştiğini
görsel materyaller tasarlayarak açıklar; “Dün Bugün–Yarın” teması, “Yaşadığı çevreyi temiz
tutmasının kendi sağlığı ve gelişimiyle ilişkili
olduğunu kavrar.
C 3. Hayat Bilgisi dersi, “Dün - Bugün Yarın”
teması, “Yaşadığı çevreyi temiz tutmasının kendi
sağlığı ve gelişimiyle ilişkili olduğunu kavrar.”
40
KAZANIMLAR
1.Müze, sanat galerisi, ören yeri, tarihî yapı, anıt vb.
yerlerin kurallarına uygun davranır.
2.Müzedeki ve sanat galerilerindeki eserlerin, ören
yerlerinin, tarihi yapıların, anıtların vb. önemini
kavrar.
ile ilgili görsel tasarımlar yapar.
4. Müze, sanat galerisi, ören yeri, tarihi eser, anıt, vb.
ile ilgili görsel çalışmalarını sergiler.
5. Ülkemizin müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb.
zenginliklere sahip olmasından gurur duyar.
+ 1, 2. “Müzemize Hoş Geldiniz!”
Öğrencilerden en sevdikleri eşyaları sınıfa getirmeleri istenir. Getirilen
eşyalar, kime ait olduğu, ne zaman alındığı, hangi malzemeden yapıldığı
yazılarak sıraların üstüne yerleştirilir. Öğrenciler arasında müze ziyaretçileri
ve görevlileri olarak iş bölümü yapılabilir. Müzede eserlere dokunmamak,
sessizlik vb. uyulması gereken kurallar hatırlatılarak bir müze ziyareti
canlandırılabilir.
+ 1, 2, 3.“Müzemize Davetlisiniz”
Öğrencilere, oluşturulan müze ile ilgili, baskı veya kolaj tekniklerini
kullanabilecekleri bir posta kartı veya davetiye hazırlatılabilir.
AÇIKLAMALAR
1,2,3. İmkân dahilinde ve “Müzeler
Haftası” (18 – 24 Mayıs) kapsamında, yakın
çevrede bulunan bir müze, ören yeri, tarihî
eser veya anıt ziyaret edilmelidir.
[!] Yakın çevrede müze veya ören yerine
ziyaret gerçekleştirilemediği takdirde, sınıf
içerisinde
müzeyi
tanıtıcı
görsel
dokümanlar ve materyaller incelenmelidir.
araç-gereç ve teknik seçimlerinde
alınmalıdır.
Bütün öğrenme alanlarında açık uçlu
sorular, derecelendirme ölçekleri, kontrol
listeleri, öz değerlendirme, grup
değerlendirme formları, gözlem formları,
performans ve proje ödevleri, öğrenci ürün
dosyaları vb. kullanılarak değerlendirme
yapılabilir.
41
KAZANIMLAR
masal, anı, efsane gibi türlerinden yararlanarak
görsel çalışmalar yapar.
2.Oyunlarında kullandıkları çizgi çeşitlerinden
örnekler verir.
3.Oyunlarla çizgisel çalışmalar yapmaktan haz alır.
4. Kendi yaptığı çalışmalarda, sanatçıların
eserlerinde ve günlük yaşamında karşılaştığı çizgi
çeşitlerini tanır.
5. Bir yüzeyde oyunlarla lekeler oluşturur.
6. Geometrik şekillerle görsel tasarımlar yapar.
7. Nesnelerin görünümlerini lekesel olarak algılar.
8. Çalışmalarında çizgi, renk, biçim ve leke
ilişkilerini kullanır.
9. Ana ve ara renkleri ayırt eder.
10. Renkleri karıştırarak renk zenginliğini keşfeder.
11. Çevresindeki çiçekler, evler, bitkiler, kuşlar vb.
varlıkları belirleyerek,bu varlıkların birer biçimleri
olduğunu fark eder.
12. Çevresinden belirlediği biçimlerden hareketle
özgün çalışmalar yapar.
13. Yaptığı çalışmalarını sergilemekten ve bu
duyguyu çevresindekilerle paylaşmaktan haz alır.
+ 1. “Ilgaz”
Öğrencilere, “Ilgaz” şarkısı söyletilir. Şarkı söylendikten sonra çocukların
neleri hayallerinde canlandırdıkları anlattırılır.
Sonra, her öğrencinin bu konuda istediği bir resmi renklerle, biçimlerle
anlatması sağlanır.
+ 2. “Oyunlarımda Çizgi”
Öğrencilere hangi oyunlarında çizgileri kullandıkları sorulur. Sek sek oyunu,
çizgi bulmaca, futbol sahası çizgileri gibi oyunları hatırlamaları sağlanır.
Öğretmen, atladıkları ip, bellerinde çevirdikleri çember ve tırmandıkları ağaç
dallarının vb. çizgiye benzeyip benzemediğini sorar.
+ 3. “Çiçekli Renkli Dallar”
Sınıfa bol miktarda kolları olan kuru bir dal parçası getirilir. Yere gazete
kâğıtları serilir. Öğrenciler, grupça, çeşitli renklerde hazırlanan tutkallı boya ya
da akrilik boyayla kalın fırçalar kullanarak dalları rengârenk boyarlar. Dalların
uçlarına minik toplar halinde hazırlanan oyun hamurları ya da patlamış mısırlar
batırılır.
+ 3. “ Çizgisel Nesnelerle Çalışıyorum”
Öğrenciler, bir yüzey üzerine kürdan, kullanılmış kibrit çöpleri vb. çizgi etkisi
yaratan malzemeleri yapıştırarak düzenleme yaparlar. Dilerlerse çalışmayı
boyayarak renklendirebilir ya da kullandıkları malzemeleri önceden boyalara
batırabilirler.
+ 3. 12.“Heykel Yapıyorum”
Öğrenciler, renkli plastik kabloları bükerek insan, hayvan, bitki ya da çeşitli
nesnelerin heykellerini yaparlar.
+ 4. “Çizgiler Konuşuyor”
Öğrenciler, çeşitli sanatçıların çizgisel çalışmalarını sınıfa getirerek çizgileri
anlatırlar.
AÇIKLAMALAR
3. Öğrencilerin konuyu kavrayabilmesi
için tel, ip, elektrik direği vb. örnekler
verilebilir.
ders öncesinden öğrencilere bildirilmeli;
araç - gereç ve teknik seçimlerinde
alınmalıdır.
7. Nesnelerin lekesel olarak algılanması;
ayrıntısız, silüet halinde algılanması
anlamına gelir.
Leke: Bir yüzey üzerinde, yüzeyin renk
ve tonundan daha farklı renk ve tonda
fark edilen daha küçük yüzey.
9. Ana Renkler: Doğada saf halde
bulunan renkler:
Sarı, kırmızı, mavi.
Ara Renkler: Ana renklerin birbiriyle
karışımından elde edilen renkler:
Sarı+Kımızı= Turuncu
Sarı+Mavi= Yeşil
Kırmızı+Mavi=Mor
+ 9,10. “Transparan”
Mavi, kırmızı ve sarı jelatin kâğıtları ikişerli olarak üst üste koyup ışığa tutulduğunda ara
renklerin oluştuğu gözlenebilir.
42
KAZANIMLAR
AÇIKLAMALAR
+ 5. “Damlatma Oyunu”
Resim kâğıdını akan su altına tutarak, kova içerisindeki suya daldırıp çıkartarak yada
kalın fırça veya süngerlerle ıslatırlar. Kâğıdın kurumasına izin vermeden, suluboya
renklerini istedikleri gibi fırça yardımı ile damlatarak lekesel hoş dağılımlar elde ederler.
Aynı çalışma, renkli mürekkeplerle veya su ve toz boya karışımından elde edilen
boyalarla da yaptırılabilir.
+ 5, 8. “İzler”
Öğrenciler bir kâğıt üzerine renkli mürekkep damlatırlar. Oluşan lekeyi benzettikleri her
hangi bir varlığa dönüştürürler. Örneğin, leylek gövdesine benzettikleri lekeye renkli
kalemlerle boyun, gaga, bacak kuyruk vb. ekleyerek tamamlama yaparlar. Aynı işlem
pek çok lekeyi farklı varlıklara benzeterek tekrarlanabilir.
+ 6, 8. “Kompozisyonum”
Mondrian’ın geometrik tarzdaki herhangi bir eserini inceledikten sonra kolaj tekniğini ya
da boya malzemelerini kullanarak kendi kompozisyonlarını yapabilir.
+ 7. “Atatürk Albümü”
Öğrenciler, Atatürk’ün anne ve babasına ait fotoğrafları, Atatürk’ün asker ve sivil
fotoğraflarını ve mümkünse bu fotoğraflara ait tarihleri bularak sınıfa getirirler. Resim
kâğıdı ya da renkli fon kartonlarını aynı boyutlarda kesip üst üste koyarlar. Ardından bu
kâğıtları sol ya da üst kenarından delgeçle deldikten sonra, istedikleri renkte bir kurdele
geçirerek bağlarlar. Getirdikleri fotoğrafları, varsa tarih sırasına göre, yoksa tahminen
sıraya koyarak sayfalara yapıştırırlar. Yapıştırma işleminden sonra kalan boşlukları
renkli kalemlerle, çeşitli boya malzemeleriyle diledikleri gibi süslerler.
+ 7, 8. “Hayal Perdesi”
Bk. Etkinlik örnekleri s. 98.
+ 7, 8. “Ayrıntıları Yok Edelim ”
Sevdikleri varlıkların resimlerini renkli kâğıtlar üzerine çizdikten sonra kesme yapıştırma
yaparlar. Bk. Etkinlik örnekleri, s. 111.
+ 7. “Gölge Resimler”
Öğrencilere, konuyu pekiştirmek için, leke etkisi bol olan mağara resimleri gösterilebilir.
+ 9. “Renkler”
Öğrencilerden, bir yüzey üzerinde sınırladıkları alanları, ana renkleri birbirine
karıştırarak elde ettikleri ara renklerle boyayarak renk araştırmaları yapmaları istenebilir.
+ 9. “ Renklerle Oynuyorum”
Öğrenciler, resim kâğıdı ya da siyah fon kartonu üzerine sarı, kırmızı ve mavi pastel
boyalarla resim yaparlar. Pamuk ya da kâğıt mendili sürterek renkleri yaydıklarında,
çeşitli alanlarda ara renklerin oluştuğunu görebilirler.
43
KAZANIMLAR
+ 9,10. “Kâğıt Batik”
Öğrenciler, iki ayrı bardak içine birer ana renkten su + toz boya karışımı
hazırlarlar. Kâğıt mendil ya da kâğıt havluyu istedikleri gibi katlarlar ve
katlanmış kâğıdın diledikleri yerinden önce bir renge, sonra da başka bir
yerinden diğer renge batırırlar. Bu yolla, kâğıt mendili açtıklarında renklerin
çakışan kısımlarında ara renklerin oluştuğunu görebilirler. Diğer ara renkleri de
başka mendillerle, aynı yöntemle çıkarabilirler. Ayrıca çalışmalarında, renk ve
biçimlerde oluşan tekrarları da görebilirler. Bu etkinlik, emici beyaz kâğıt ve
kumaş türleri ile uygulandığında farklı sonuçlara da ulaşılabilir.
+ 9. “Renklerin Düğünü”
Öğrenciler, karton üzerine mavi, yeşil, mor, sarı, kırmızı, turuncu kurdeleler,
rafyalar ve ipler yapıştırarak sarkaçlı düzenlemeler yaparlar.
+ 10, 11, 12, 13. “Ormandaki Kelebekler”
Öğrencilerden, renkli kâğıtları herhangi bir biçime benzetme kaygısı gütmeden,
büyüklü küçüklü ve diledikleri gibi değişik biçimlerde yırtmaları istenir.
Yırtılan kâğıtlar, resim kâğıdı üzerine, değişik uzaklıklarda yapıştırılır.
Öğretmen, öğrencilerden yırtılmış kâğıtların her birinin aslında ormandaki
ağaçlar ve çiçekler olduğunu düşünmelerini ister. Daha sonra tutkallı boyalar
hazırlanır ve öğretmen öğrencilere kendilerinin bir kelebek olduğunu ve
ormandaki bu ağaçlar ve çiçekler arasında uçmaya başlayacaklarını hayal
etmelerini ister. Tutkallı boyalar, hızlı ve farklı yönlerdeki hareketlerle
bardaktan ya da kalın fırçalarla akıtılarak boşluklarda ve biçimlerin üzerinde
gezmeleri sağlanır.
AÇIKLAMALAR
44
KAZANIMLAR
1. Güzel bulduğu nesne ve varlıklarla ilgili görsel
tasarımlar yapar.
2. Beğenilerdeki farklılığa saygı duyar.
3. Görsel çalışmalarında yararlandığı eseri yapan
sanatçı hakkında bilgi edinir.
4. Gösterilen eserdeki renklerin, biçimlerin,
figürlerin ve objelerin nasıl kullanıldığını açıklar.
5. Gösterilen eserle ilgili duygu ve düşüncelerini
ifade eder.
6.Yapacağı görsel sanat çalışmalarında gösterilen
eserlerden yararlanır.
7. Görsel sanat çalışmalarını sergilemekten ve
çevresindekilerle paylaşmaktan zevk alır.
+ 1, 2. “Hayvanat Bahçesi”
Öğrenciler, çevrelerinde, hayvanat bahçesinde gördükleri ya da televizyondan
izledikleri hayvanlardan güzel bulduklarını konu edinen bir kompozisyon
yapabilirler. Bunun için renkli dergilerden çeşitli hayvan fotoğrafları ya da
resimleri keserek ya da yırtarak çıkarabilirler. Bunları bir yüzey üzerine
yapıştırdıktan sonra diledikleri yerlere tamamlama resimler yaparlar. Ardından
çalışmalarında konu edindikleri hayvanları neden güzel buldukları hakkında
konuşurlar.
+ 3, 4, 5, 6. “Lokantada”
Öğrencilere Nuri Abaç’ın “Lokantada” isimli eserinin röprodüksiyonu
gösterilir. Öğrencilerden “Eserde hangi renkler kullanılmış? Eserde hangi
figürler var? Eserde hangi nesneler var? Bu yer neresi olabilir? Orada olmak
ister miydiniz? İnsanlar ne yapıyor? Eser sizin olsaydı adını ne koyardınız?
Eserden hoşlandınız mı, en çok ne hoşunuza gitti?” gibi sorulara cevap
vermeleri istenir. Gösterilen resim asıldığı yerden kaldırılır ve eserden edinilen
izlenimden, eserde beğendikleri herhangi bir bölümden ya da eserle ilgili duygu
ve düşüncelerinden yola çıkarak görsel çalışmalar yaptırılabilir.
+ 3, 4, 5, 6, 7. “Hareketli Resim Yapıyorum”
Öğrencilere, Jackson Pollock’un yaptığı aksiyon resimlerinden birisi gösterilir.
Resimdeki renklerin, lekelerin, çizgilerin hareketleri hakkında öğrencilerin
fikirlerini söylemeleri sağlanır. Resmin nasıl oluşturulduğu konusunda
öğrencilerden damlatma, sıçratma, akıtma vb. cevaplar gelmesine imkân tanınır.
Daha sonra, çeşitli renklerde hazırlanmış tutkallı ya da akrilik boyaları
damlatma, sıçratma, akıtma vb. yöntemleri kullanarak kendi resimlerini
yapabilirler.
AÇIKLAMALAR
[!] Tercih edilen araç - gereçler en az bir ders
öncesinden öğrencilere bildirilmeli, araç gereç ve teknik seçimlerinde öğrencilerin ilgi
ve istekleri dikkate alınmalıdır.
Kazanım, 3. Konu)
Kazanım, 4. Konu)
1. Öğrencilerin beğenileri ile ilgili
görüşlerine müdahale edilmemelidir.
® 2 Girişimcilik 1 “ Kişiler arasındaki
farklılıkları tanır.”
C 1. Hayat Bilgisi dersi, “Benim Eşsiz
Yuvam” teması "Hayalindeki evi planlar ve
sanat yoluyla ifade eder.”
C 2. Hayat Bilgisi dersi, “Okul Heyecanım”
teması, “Başkalarının duyarlılıklarına saygı
göstererek kendi ihtiyaçlarını, isteklerini ve
görüşlerini ifade eder.”
alanı “Bilgi, düşünce ve izlenimlerini resim,
şekil ve sembol kullanarak görselleştirir.”
alanı “Konuşmalarında betimlemeler yapar.”
45
KAZANIMLAR
1. Müzedeki eserlerin korunmasının önemini
kavrar.
2. Müzedeki eserlerin önemini açıklar.
3. Müze, sanat galerisi, ören yeri, tarihî eser, anıt
vb. yerlere ilişkin değişik kaynaklardan araştırma
yapabilmenin yollarını keşfeder.
4. Müzedeki eserlerle ilgili duygu ve düşüncelerini
görsel çalışmalarla ifade eder.
1,2,4. “200 Yıl Sonra …”
Öğrencilerden, günümüzden 200 yıl sonraki insanların bulacağı bir oda hayal
etmeleri ve içine bugün neler yerleştirmek isteyeceklerini düşünmeleri istenir.
Fikirleri alındıktan sonra, odanın içine yerleştirmek isteyecekleri eşyalar,
yapılar vb. ile ilgili resim çalışması yaptırılır. Daha sonra odanın kapısının
kilitlendiği, anahtarın bir ağacın dibine gömüldüğü ve aradan 200 yıl geçtikten
sonra anahtarı tesadüfen bir insanın bulduğu ve odaya girdiği anlatılır.
Ardından, “Sizce bu odaya 200 yıl sonra giren ve karşısında bizim
yerleştirdiğimiz yapıları, eşyaları vb. gören kişi bizimle ilgili ne gibi bilgiler
(yaşadığımız kültür, özelliklerimiz, teknolojimiz vb.) edinirdi?” gibi sorular
yöneltilir. Alınan cevaplardan yola çıkarak müzelerin kültür mirasımızın
koruyuculuğu ve yeni kuşaklara aktarımındaki araç olma işlevleri vurgulanabilir
ve müzedeki eserlerin korunmasının önemi kavratılabilir.
+ 3. “Bilgiye Yolculuk”
Öğrencilerin yakın çevresinde bulunan müze, ören yeri, tarihî yapı, anıt gibi
kültür miraslarından bildiklerini söylemeleri istenir. Bu eserlerle ilgili bilgilere
nasıl ulaşılabileceği sorulur. Öğrenciler, farklı sorularla yönlendirilerek İnternet
ortamından, daha önce gidip gören kişiler ve yetkililer gibi canlı kaynaklardan;
gazete, dergi ve broşürlerden, kütüphanelerden ya da bizzat kendisi giderek bu
eserlerle ilgili bilgi edinebilecekleri sonucuna ulaşmaları sağlanır. İstenirse,
konuyla ilgili bilgiye ulaşma sürecini kapsayan canlandırmalar yaptırılabilir.
+
AÇIKLAMALAR
1, 2, 4. İmkân dahilinde ve “Müzeler
Haftası” (18 – 24 Mayıs) kapsamında, yakın
eser veya anıt ziyaret edilmelidir. Yakın
çevrede müze veya ören yerine ziyaret
gerçekleştirilemediği
takdirde,
sınıf
içerisinde
müzeyi
tanıtıcı
görsel
dokümanlar ve materyaller incelenmelidir.
araç-gereç
ve
teknik
seçimlerinde
alınmalıdır.
“Ortak mirasın korunması gerektiğini
bilir.”
C 1, 2. Hayat Bilgisi Dersi, “Dün, Bugün,
Yarın” Teması “Müzelerden ve tarihi
mekânlardan bir eğitim ortamı olarak
yararlanır; nesnelerin müzelerdeki eski hali
ile yeni halini karşılaştırarak zaman içindeki
değişimi kavrar.”
C 2. Türkçe Dersi, Konuşma” öğrenme
alanı “Görgü kurallarına ve değerlere (milli,
manevi, kültürel, ahlaki, sosyal vb.)uygun
konuşur.”, “Duygu, düşünce ve hayallerini
sözlü olarak ifade eder.”
değerlendirme, formları, gözlem formları,
performans ve proje ödevleri, öğrenci ürün
dosyaları vb. kullanılarak değerlendirme
yapılabilir.
46
KAZANIMLAR
1. Çeşitli sanat alanlarının şarkı, türkü, şiir, öykü,
masal, anı, efsane gibi türlerinden yararlanarak görsel
2. Renklerin ışığa göre değiştiğini fark eder.
3. Bir rengin değerlerini kullanarak resim yapar.
4. Renklerin duygu ve düşüncelerle ilişkisini tartışır.
5. Doğal ve yapay (üretilmiş) nesneleri ayırt eder.
6. Çevresindeki benzer biçimlere örnekler verir.
7. Çevresindeki biçim zıtlıklarının neler olabileceğini
tartışır.
8. Çevresindeki örneklerden yola çıkarak merkezî ve
simetrik dengeyi fark eder.
9. İki ve üç boyutlu çalışmalarında çizgileri
kullanmaktan haz alır.
10. Üç boyutlu basit geometrik biçimlerle inşa yapar.
11. Doğaya ve nesnelere ilişkin çeşitli bakış açılarının
farkına varır.
AÇIKLAMALAR
+ 2, 3, 4, 13. “Renklerle Oynuyorum”
Öğrencilerden bir renk seçmeleri istenir. Seçtikleri rengi neden tercih ettikleri
hakkında konuşmaları sağlanır. Öğretmen beyaz ve siyah rengi ortaya koyarak
hangisinin ışığa, hangisinin karanlığa benzediğini sorar. Öğrenciler, tercih ettikleri
boya malzemelerine göre seçtikleri rengi, farklı kaplarda önce beyazla, sonra
siyahla ayrı ayrı karıştırarak ya da sulandırarak resim yaparlar. Bu çalışmayla bir
rengin değerlerini elde etmiş olurlar. Çalışmalar bittiğinde, sınıf panosuna yapmış
oldukları resimler asılabilir.
+ 7. “Yuvarlak – Köşeli Oyunu”
Öğretmen, öğrencilerden çevrelerinde bulunan yuvarlak ve köşeli biçimlerden
örnekler vermelerini ister. Örneğin, meyveler yuvarlak hatlı, sıralar köşelidir.
Kitap, defter köşeli, şapkalar yuvarlaktır gibi örneklerle biçim zıtlıklarının, temel
düzeyde, farkına varmalarını sağlar.
+ 8. “Kendi Motiflerimi Oluşturuyorum”
Çevresindeki merkezi dengeye sahip örnekler incelenir. Sonra renkli bir kâğıt
üçgen oluşturacak şekilde, bir köşesi çaprazındaki köşe ile üst üste getirilerek
katlanır. Katlama işlemi birkaç kez tekrarlanır. Katlamalar sonucu oluşan son
üçgenin ortasından, kenarlarından değişik minik biçimler kesip çıkartılır. Kâğıt kat
yerlerinden açıldığında merkezden dışarıya doğru dağılan disiplinli tekrarlar
görülecektir.
+ 9. “Çizgilerle Heykel”
Ömer Uluç’un spiral borularla çalıştığı üç boyutlu eserlerinden örnekler
gösterilebilir. Öğrenciler, renkli spiral borular, renkli plastik kablolar vb.
kullanarak üç boyutlu çalışmalar yaparlar.
3. Rengin Değeri (valör): Bir renge
beyaz ve siyah eklenerek o rengin
yoğunluğunun azaltılması veya
artırılması.
[!] Tercih edilen araç - gereçler en az
bir ders öncesinden öğrencilere
bildirilmeli, araç - gereç ve teknik
seçimlerinde öğrencilerin ilgi ve
5. Doğal Nesneler: Ağaç kabuğu,
yaprak, kum, kayalar gibi doğaya ait
nesneler.
Yapay Nesneler: Bardak, tabak, ip,
kumaş gibi üretilmiş nesneler.
6. Benzer biçimlerin tespit ettirilmesi,
sezgi yoluyla ahenk ilkesine temel
düzeyde bir giriş yapmak içindir.
7. Biçim zıtlıklarının tespit ettirilmesi,
sezgi yoluyla denge ilkesine temel
düzeyde bir giriş yapmak içindir.
8. Simetrik Denge: Bir eksene göre
ögelerin aynı durumda tekrar
etmesidir.
47
KAZANIMLAR
12. Görsel çalışmalarında doğal ve yapay nesnelerden
yararlanabileceğinin farkına varır.
14. Çalışmalarını sergilemekten ve arkadaşlarının
yaptığı eserleri izlemekten zevk alır.
+ 8, 13.“ Birdi İki Oldu!”
Öğrenciler, resim kâğıtlarını ortadan ikiye katlayıp açarlar. Kâğıdın bir tarafına
fırça yardımıyla tercih edilen renklerde guaj boya, sulu boya veya tutkallı boya ile
damlatarak, fırça ile serbest lekeler, biçimler oluşturarak bir çalışma yaparlar.
Daha sonra, kâğıdın diğer tarafı üzerine kapatılıp iyice bastırıldıktan sonra tekrar
açılır. Bu yolla, renklerin tesadüfî dağılımlarından da faydalanarak, çift yönlü
ilginç görüntüler elde edilir. Böylece, öğrencilerin kompozisyonlarında simetrik
dengeyi hissetmeleri sağlanır.
+ 8. “Çelenk Yapıyorum”
Öğretmen bir masanın etrafına yerleştirilmiş sandalyelerden oluşan görüntünün,
mendil kapmaca oyunundaki düzenin vb. merkezî dengeye örnek olabileceğini
söyleyerek öğrencilerden konuyla ilgili başka örnekler vermelerini ister. Merkezî
dengenin temel düzeyde anlaşılması sağlanır. Ardından, ince bir telle büyük bir
yuvarlak oluşturulur. Daha sonra renkli krepon kâğıtlarını bükerek, katlayarak,
kırıştırarak, toplar haline getirerek çiçekler yapılır. Bu çiçekler tel yuvarlağa
tutturularak çelenk meydana getirilir.
+ 5, 6, 11, 13. “Deniz Altında Yaşam”
Öğrencilerden, deniz altını hayal etmeleri ve orada neler olabileceği konusunda
konuşmaları istenir. Daha sonra doğaya çıkılarak değişik çakıl taşları, midye
kabukları, ağaç kabuğu, bahçe toprağı, çeşitli yapraklar, ince ağaç dalları vb.
toplanır. Toplanılan malzemeler, deniz altını canlandıracak düzende resim
kâğıdına yapıştırılır. Öğrenciler, deniz altında yaşadığını düşündükleri canlılara ait
resimleri dergilerden keserler ve kâğıt üzerinde diledikleri yerlere yapıştırırlar.
Ardından, boş kalan alanları sulu boyayla boyayarak resmi tamamlarlar.
+ 13, 14. “Atatürk Takvimi”
Öğrencilerden, Atatürk fotoğrafları ve renkli fon kartonları getirmeleri istenir.
Grup çalışması yapılacağı için, herkesin birer fon kartonu getirmesi yeterlidir.
Fotoğrafların boyutlarına ve yerleştirme düzenine göre, bir kartondan iki takvim
yaprağı oluşturulabilir. Buna göre öğrenciler altışar kişilik gruplara ayrılabilir.
Kartonlar eşit büyüklükteki yapraklar hâline getirildikten sonra fotoğrafları ve
boyaları kullanarak resim tamamlama, kolaj gibi yöntemlerle karton üzerine
düzenleme yapılır. Ay ve gün çizelgeleri bilgisayarda hazırlanarak ya da başka bir
takvimden fotokopi yoluyla çoğaltılarak öğrencilere dağıtılır. Öğrenciler çizelgeyi
takvim sayfasında önceden tasarlamış oldukları yere yapıştırırlar. Kalan boşlukları
diledikleri malzemeyle süslemeler yaparak tamamlayabilirler. Takvim
tamamlandıktan sonra sayfalar üst üste yerleştirilip delgeçle delinir. Kurdele,
renkli ip, renkli tel vb. takılıp birleştirilerek tüm takvimler sınıfın en güzel yerine
asılır. Öğrenciler istediği takdirde, hediye edilerek okul koridoru, öğretmenler
odası, idareci odaları, kardeş sınıflar vb. yerlere asılabilir.
AÇIKLAMALAR
11. Bakış Açıları: Alttan bakış
(solucan bakışı), karşıdan bakış
(cephe), üstten bakış (kuş bakışı),
yandan bakış (balık gözü).
48
KAZANIMLAR
AÇIKLAMALAR
+10, 11, 12, 13. “Tek Tek Çıkarak”
İnşa çalışmaları grup çalışması şeklinde yaptırılmalıdır. Öğrenciler, çalışmayı
hızlandırmak ve kolaylaştırmak amacıyla geometrik etkisi olan hazır biçimlerden
birim motif olarak yararlanabilirler. Örneğin, karton kutulardan oluşan birim
motifleri kullanarak üç boyutlu düzende tekrarlamalarla inşa çalışmaları
yapabilirler. Bu birimleri çalışma öncesinde renklendirebilirler.
Plastik
bardakları kullanarak da modüler inşa çalışması yapabilirler. Örneğin, plastik
bardakları içeriden dışarıya doğru mandallarla tutturarak küre oluşturacak şekilde
inşa edebilirler.
+ 9. “ Kâğıt Çubuklarla Heykel Yapıyorum”
Kullanılmış defter ve gazete kâğıtlarını ince sopalara dolayarak kağıt çubuklar
elde edilir ve çekilerek içerideki sopa çıkartılır. Bantlanarak rulonun açılması
engellenir.Aynı işlem sürekli tekrarlanarak çok sayıda kâğıt çubuk elde edilir.
İhtiyaca göre bu çubuklar uzunlu kısalı olabilir. Koli bandıyla çubukları yatay,
dikey, eğik yönlerde birbirine ekleyerek heykel çalışması yapılır. Bu heykel,
serbest biçimde ya da bir nesneye benzetme amacıyla yapılabilir. Sonuç, çizgisel
etkiye sahip bir heykel olacaktır. Bu yöntemle büyük boyutlu heykeller de inşa
edilebilir. Mutlaka grup çalışması şeklinde yaptırılmalıdır.
+ 12. “Çağrışım’
Genel hatlarıyla somut bir objeyi çağrıştıran bir taş bulunur. Çakıl taşları bu iş
için en uygun taşlar olabilir. Bu taşın üzerine beyaz guaj boya ile astar çekilir.
Taşın çağrışım yaptığı obje veya figür, taş üzerine kurşunkalemle çizilerek
istenen renklerde boyanır. Çizilen biçimlerin belirgin olması için, ince fırça
yardımıyla siyah veya uygun görülen bir renkte kontur kullanılabilir. Gerek
görülürse çeşitli malzemeler yapıştırılarak ilaveler yapılabilir. Örneğin,
pamuklardan sakal, iplerden saç vb.
C 8. Matematik dersi, “Geometri”
öğrenme alanı, “Simetri” alt öğrenme
alanı “Düzlemsel şekillerdeki simetri
doğrularını belirler ve çizer.”
C 5. Fen ve Teknoloji dersi, “Madde ve
Değişim ” öğrenme alanı, “Maddeyi
Tanıyalım” Ünitesi “Doğal, işlenmiş ve
yapay madde kavramlarını ayırt eder.”
C 4. Türkçe dersi, “Konuşma ”
öğrenme alanı, “Konuşmalarında sebepsonuç ilişkileri kurar.”
49
KAZANIMLAR
1. İki ve üç boyutlu görsel sanat eserlerini ayırt eder.
2. Üç boyutlu eserlere, farklı yönlerden bakıldığında
değişik görünümleri olduğunu fark eder.
3. Yaşamdaki her varlığın kendine özgü bir güzelliği
olduğunu kabul eder.
4. Bulunduğu yöreye ait bir el sanatı ürününü inceler.
5. Yöresel el sanatları ürünlerinin hangi açıdan önemli
olduğunu tespit eder.
6. Bulunduğu yöreye ait bir el sanatı ürününden yola
çıkarak görsel tasarımlar yapar.
7. Resim ile fotoğraf arasındaki farkı bilir.
AÇIKLAMALAR
+ 1, 2. “ Üçüncü Boyut”
Öğrencilerden, öncelikle çevrelerindeki eşyaları incelemeleri istenir ve bu yolla üç
boyutluluğu fark etmeleri sağlanır. Daha sonra kuş, balık, çiçek, kurbağa, gemi vb.
figür ve nesnelerin resimleri çizilir ve renklendirilir. Öğrenciler, resmini yaptıkları
nesneleri, kâğıt katlama (origami) veya yoğurma malzemeleri (kil, alçı, tutkal,
oyun hamuru) kullanarak üç boyutlu hale getirirler.
+ 3. “Sürpriz”
Öğretmen, öğrencilere sevip sevmedikleri canlıların neler olduğunu sorar.
Öğrencilerin genelinin hoşlanmadığını düşündüğü bir hayvanın, örneğin yılanın
derisinden bir kesit görüntüsünü, çocuklara yılan olduğunu hissettirmeyecek
şekilde, renkli fotokopiyle büyüterek sınıfa getirir. Aynı işlem salyangoz
kabuğunun kesiti vb. için de gerçekleştirilebilir. Bu görüntüler, çeşitli bilim-teknik
dergilerinden ya da İnternet ortamından sağlanabilir. Öğretmen sınıfa elindeki
kesiti göstererek “Bundan hoşlandınız mı? Sizce bu görüntüdeki renkler, çizgiler,
biçimler güzel mi?” gibi sorular yöneltir. En sonunda, bu güzel görüntünün ne
olabileceğini sorar. Sonuç ortaya çıktığında her canlının kendine özgü bir güzelliği
olabileceği fikrine ulaşmaları sağlanır.
+ 4, 5, 6. “Motiflerin Dili”
Halı, kilim, yazma, takı, seramik vb. yöresel ürünlerin motif, renk, biçimlerini
inceledikten sonra kendi özgün motiflerini oluşturur. Baskı tekniklerini kullanarak
düzenlemeler yapar.
Tercih edilen araç - gereçler en az
Kazanım, 5. Konu)
2. İki Boyut: Eni, boyu olan.
Üç Boyut: Eni, boyu, derinliği olan,
plastik.
Origami: Katlama yoluyla kâğıda
boyut kazandırma.
C 1, 2. Matematik dersi, “Geometri”
öğrenme alanı, “Geometrik Cisimler”
alt öğrenme alanı,
“İzometrik
kâğıttaki çizimleri eş küplerle
oluşturur.”
öğrenme alanı, “Konuşmalarında
karşılaştırmalar yapar.”
[!]
50
KAZANIMLAR
AÇIKLAMALAR
1. Yakın veya uzak çevresinde bulunan ören yeri, tarihî
eser, anıt gibi yerlerin geçmişi hakkında ön bilgi edinir.
2. Müzelerin içerdiği eserlere göre Resim Müzesi,
Arkeoloji Müzesi, Etnografya Müzesi ve Bilim Müzesi
gibi sınıflandırıldığını fark eder.
3. Ören yeri, tarihî eser, anıtlar ve müzelerden yola
çıkarak iki veya üç boyutlu görsel tasarımlar yapar.
4. Orijinal eser ile röprodüksiyon arasındaki farkı bilir.
5.Görsel çalışmalarını sınıf, okul panosu ve standında
sergilemekten haz duyar.
+ 1,3 ,5. “Takvim”
Bu çalışmada her bir yaprağında bir ayın yer aldığı on iki yapraklı bir takvim
yapılacaktır. Sınıf mevcuduna göre ikişer, üçer kişilik on iki tane grup oluşturulur.
Ardından öğrenciler yıl içerisinden doğum günlerine ya da sevdikleri mevsime ait
bir ay seçerler. Her öğrenci yakın çevresindeki bir müzeden beğendiği bir eserin
renkli fotoğrafını temin eder. Hata yapma olasılığına karşı fotokopi ile çoğaltma
yaptırılabilir. Bu fotoğrafı kullanarak “bir parçası yırtılmış fotoğrafı tamamlama”
çalışması yapabilir, birden fazla fotoğrafı bir araya getirip kolaj yapabilir veya
fotoğraftaki eserin resmini çizerek bir takvim yaprağı oluşturabilir. Ardından
çalışmalarını bir karton üzerine yapıştırarak fon hazırlar. Bu çalışmalarda her
öğrenci seramik, resim, heykel, mozaik gibi ayrı alanlara ait eserler üzerinde
yoğunlaşabilir. Her öğrenci görsel tasarım yaparak oluşturduğu takvim yaprağının
altına seçtiği ayın çizelgesini kesip yapıştırır ya da kendisi oluşturur. Ortaya
çıkarılan tüm aylar birleştirilerek on iki yapraklı bir sınıf takvimi meydana getirilir.
+ 1, 3, 5. “Benim Güzel Eserim”
Bk. Etkinlik örnekleri, s.103.
v 2. “Koleksiyon”
Öğrenciler, sevdikleri nesneleri biriktirirler. Sonra bu nesneleri sınıflandırarak
koleksiyon yapmaya yönlendirilirler. Müzelerin de sundukları eserlere göre
sınıflandırıldığını, yaptıkları bu çalışmayla ilişkilendirerek kavrayabilirler.
Haftası” (18 – 24 Mayıs) kapsamında,
yeri, tarihî eser veya anıt ziyaret
edilmelidir.
2. Yakın çevrede müze veya ören
yerine ziyaret gerçekleştirilemediği
takdirde, sınıf içerisinde müzeyi
tanıtıcı görsel dokümanlar ve
materyaller incelenmelidir.
2. Müze Çeşitleri: Sanat, tarih,
arkeoloji, etnografya, bilim, teknoloji,
basın, açık hava müzeleri, askerî
müzeler vb.
® 5. Özel Eğitim, 6. “Kendini ifade
edebilme becerisi geliştirir.”
51
KAZANIMLAR
AÇIKLAMALAR
+ 2. “Etnografya Müzesi Kuruyoruz”
Öğrenciler, yakın çevrede var ise bir etnografya müzesine götürülmeli, yok ise
sanal ortamda etnografya müzesi ziyareti yapmaları ve özellikleri hakkında bilgi
sahibi olmaları sağlanmalıdır. Daha sonra öğrencilerden ninelerine, dedelerine,
yaşlı komşularına, çocukluk ve gençlik yıllarındaki oyuncaklar, kıyafetler ve
kullandıkları eşyaların neler olduğunu ve özelliklerini sormaları istenir. Ardından,
büyüklerinden yardım alarak daha sonra iade etmek üzere bulabildikleri eskiden
kullanılmış bez bebekler, gaz lambaları, yazmalar, yazma oyaları, yöresel
kıyafetler, yöresel dokumalar, danteller, bakır kaplar, para kesesi, kumaş mendil
vb. eşyaları sınıfa getirirler. Getirilen eşyalar kayıt altına alınarak numaralandırılır,
eşyanın adı ve mümkünse kaç yıl öncesine ait olduğu vb’nin yazıldığı etiketlerle
sınıfın ya da okulun bir köşesinde müze ortamı hazırlanır. İstenirse o döneme ait
canlandırma yapılabilir
+ 2, 3. “Bil Bakalım”
Öğrencilerden, ders öncesi müze çeşitleri hakkında küçük bir araştırma yaparak
gelmeleri istenir. Kurulacak olan müze çeşidinin sayısına göre öğrenciler gruplara
ayrılır. Müze çeşitlerinin adları ayrı kâğıtlara yazılarak kura çekilir. Öğretmen,
çektikleri kurada çıkan müze çeşidinin adını grup dışından hiç kimseye
söylememelerini ister. Öğrenciler, yaptıkları araştırmalardan yararlanarak
kuracakları müzenin özelliklerini listelerler. Bir grubun sözcüsü belirledikleri
özelliklerden bir tanesini söyler. Sınıf, bu özelliğin hangi müze çeşidine ait
olduğunu bilmeye çalışır. Bilemezlerse, grup sözcüsü, ikinci özelliği söyler. Oyun,
müze çeşidi bilininceye kadar bu şekilde devam eder. Daha sonra diğer gruplara
sıra gelir. Ardından grupça konu ile ilgili görsel çalışmalar yapabilirler.
v 4. “ Karşılaştırma”
Öğrenciler, her hangi bir resim müzesinde eserin orijinali ile müzeyi tanıtıcı
katalogdan kıyaslama yapabilirler.
4. Orijinal Eser: İlk, tek,
çoğaltılmamış, eserin kendisi.
Röprodüksiyon: Bir sanat yapıtının
orijinal formuna ve elemanlarına
sadık kalınarak üretilen kopyası.
C1,2. Sosyal Bilgiler dersi, “Kültür
Ve Miras” öğrenme alanı,
“Geçmişimi Öğreniyorum” ünitesi,
“Kültür ögelerinin geçmişten bugüne
değişerek taşındığına ilişkin yakın
çevresinden kanıtlar gösterir.”
C1. Türkçe dersi, “Konuşma ”
öğrenme alanı “Bilgi edinmek
amacıyla sorular sorar.”
öğrenme alanı “Bilgi vermek
amacıyla konuşur.”
Bütün öğrenme alanlarında açık
uçlu sorular, derecelendirme ölçekleri,
kontrol listeleri, öz değerlendirme,
grup değerlendirme formları, gözlem
formları, performans ve proje
ödevleri, öğrenci ürün dosyaları vb.
kullanılarak değerlendirme yapılabilir.
52
KAZANIMLAR
AÇIKLAMALAR
+ 1. “Manilerimiz”
[!] Kalemle nokta çalışmaları kesinlikle
2. Nokta etkisi yaratan varlıklara çevresinden örnekler
göstererek, nokta, benek ve lekelerle renkli özgün
kompozisyonlar yapar.
3. Nokta ve çizgi etkisi veren üç boyutlu malzemelerle
özgün çalışmalar yapmaktan zevk alır.
4. Soğuk ve sıcak renkleri ayırt eder.
5. Zıt renkleri kullanarak görsel çalışmalar yapar.
6. Çevresindeki renk uyumsuzluklarının farkına varır.
7. Merkezî, simetrik ve asimetrik dengeyi ayırt ederek
çalışmalarında kullanır.
8. Görsel doku oluşumunda; nokta, çizgi, renk, biçim
ve leke tekrarlarının etkisini fark ederek çalışmalarında
kullanır.
9. Fotoğraflarda ve resimlerde kullanılan perspektifsel
görüş açılarını belirler.
Öğrencilerin bildikleri, duydukları maniler anlattırılarak sınıfça paylaşmaları
sağlanır.
Her öğrencinin sevdiği maniyi renkli çalışmalarla ifade etmeleri sağlanabilir.
+ 2,4. “Renkli Beneklerle Oyun”
Öğrenciler, parmaklarını çeşitli boyalara batırarak resim kâğıtlarının üzerine
istedikleri gibi parmak baskısı yaparlar. Oluşan iri benekler, renkli kalemlerle
çeşitli nesne ve figürlere benzetilir. Örneğin etrafında çıkan kollarla ahtapota,
örümceğe; baş, kuyruk, bacaklar ilave edilerek çeşitli kuşlara ya da çaydanlık,
bardak, masa gibi nesnelere dönüştürülebilir. Bu konu, sıcak ve soğuk renklerle
de ilişkilendirilebilir.
+ 2,4. “Benek Benek”
Parmak baskı, fırça baskısı ya da nokta etkisi yaratan, örneğin; delgeçle elde
edilen kâğıt pullar, hububat, çekirdek, gazoz kapakları gibi malzemelerle kolaj
yaptırılabilir. Ancak, bu tarz kolajda kâğıdı doldurma zorunluluğu
getirilmemeli, malzemeler tek tek yapıştırma yerine tutkallı yüzey özerine
serpiştirilerek sabitlenmelidir.
+ 4. “Güneşin Renkleri”
Öğrenciler, güneşle ilgili bildikleri ve hayal ettikleri hakkında konuşturulur.
Daha sonra sarı, kırmızı ve turuncu renklerdeki oyun hamurlarıyla inceli kalınlı,
uzunlu kısalı çubuklar hazırlanır ve bunlarla ışınlar saçan bir güneş motifi
oluşturulur. Bu yolla, sıcak renklere neden sıcak dendiği öğrencilere
sezdirilmeye çalışılabilir.
+ 3. “Noktalı - Çizgili Tabağım”
Küçük bir kâse ters çevrilerek bir naylonla gergin bir şekilde kaplanır. Kâsenin
tabanının orta noktasından başlayarak kilden oluşturulan minik toplar ve düz,
kıvrımlı, spiral şekline getirilen kilden çubuklar, mümkün olduğunca boşluk
bırakmaksızın yerleştirilerek kâsenin dış kısmı kaplanır. Topların ve çubukların
aynı çapta olmasına (ortalama 1cm.) özen gösterilir. Daha sonra, bir cetvelin
ince kenarıyla aşağıdan yukarıya doğru çekmeler yapılarak motiflerin tamamen
birleşmesi sağlanır. Bu işlem çok fazla bastırmadan yapılmalıdır. Yaklaşık ononbeş dakika sonrasında, kil ile kâse birbirinden ayrılır. Kâsenin iç kısmında
noktalı çizgili desenler görülecektir. İmkân varsa bu çalışma seramik fırınında
pişirilerek sağlamlaştırılır.
yapılmayacaktır. Öğrencinin sabrını
zorlayan, sıkıcı ve yorucu çalışmalar
asla yaptırılmamalıdır.
(!) Atatürkçülük İle İlgili Konular (710. Kazanım, 6. Konu)
® 4 . Girişimcilik, 10 “İş yerlerini ve
belli hizmetleri simgeleyen sembollerin
anlamını bilir.”
9. Bakış Açıları: Alttan bakış (solucan
bakışı), karşıdan bakış (cephe), üstten
bakış (kuş bakışı), yandan bakış (balık
gözü).
53
KAZANIMLAR
+ 5. “Zıtlıklar”
Öğrenciler, çeşitli büyüklüklerde yırttıkları / kestikleri sarı sünger parçalarını, mor karton
üzerine, sanatsal düzenleme ilkelerini gözeterek istedikleri düzende yapıştırırlar.
Böylelikle boşluk - doluluk, ritim, kontrast ilişkiler vb. ile ilgili çalışmaları
gerçekleştirmiş olurlar.
+ 5. “Parmaklarım Konuşuyor”
Öğrenciler, işaret parmaklarının ikisini de birbirinin kontrastı olan renklerle boyarlar ve
onları birer karaktermiş gibi, hayal dünyalarına göre konuştururlar. Daha sonra bu
renkleri kullanarak parmak baskısı yapabilirler. Öğrenciler aynı etkinliği, diğer
parmaklarını kullanıp bazı parmakları sıcak renklerle, bazı parmakları soğuk renklerle
boyayarak da yapabilirler. Bu yolla, resim yüzeyinde çeşitli görsel oyunlar elde
edebilirler.
+ 7. “Atatürk’ün Gençliğe Hitabesi”
Öğrenciler, “Atatürk’ün Gençliğe Hitabesi”nin, renk uyumu gözeterek ve merkezî
dengeyi esas alarak, görsel olarak tasarımını yaparlar.
+ 7. “Asimetrik İzler”
Öğretmen öğrencilerden birini tahtaya çıkararak hareketsiz ve dik duran insanın simetrik
dengeye sahip olduğunu tespit etmelerini sağlar. Daha sonra bu öğrenciden simetriyi
bozacak duruşlar yapmasını ister. Örnekler çoğaltılarak öğrencilerin asimetrik dengeyi
kavramaları sağlanır. Daha sonra asimetrik duruşa sahip insan figürleri resimlemeleri
istenebilir.
+ 9. “ Nereden Bakılmış?”
Öğretmen, sınıfa Atatürk’le ilgili mümkün olduğunca farklı bakış açılarından çekilmiş
fotoğraflar ya da yapılmış resimlerin röprodüksiyonlarından örnekler getirir. Bu
örneklerin tamamı, öğrencilerin görüş hizasında olacak şekilde asılır. Öğretmen,
öğrencileri “karşıdan bakarak, aşağıdan bakarak, üstten bakarak, yandan bakarak vb
yapılmış”. cevapları alacak şekilde çeşitli sorularla yönlendirir. Bu sorular, tüm
kompozisyona yönelik olabileceği gibi kompozisyon içerisindeki çeşitli figür ya da
nesnelerin konumuyla da ilgili olabilir.
+ 10.‘Hayalimdeki Okul’
Öğretmen, öğrencilere herkesin kendi öğrenme mekânını kendisinin belirlemesini, bu
konuda her türlü hayali kurabileceklerini, bunun bir “düşlerini gerçeğe dönüştürme
projesi” olduğunu söyler. Öğrenciler gruplara ayrılır. Her grup, kendi içinde
hayallerindeki okulda neler olması gerektiğini tartışır. Fikirlerden yola çıkılarak çeşitli
yoğurma maddeleri, artık malzemeler, karton kutular, ahşap materyaller, boya
malzemeleri vb. ile “Hayalimdeki Okul” projesini gerçekleştirirler.
AÇIKLAMALAR
4. Sıcak Renkler: Güneşe yakın,
güneşin renkleri: Sarı, kırmızı, turuncu.
Soğuk Renkler: Mavi, yeşil, mor.
5. Zıt Renkler:
• Sarı x mor
• Kırmızı x yeşil
• Mavi x turuncu
7. Asimetrik Denge: Eşit ya da eşit
olmayan görsel ağırlıktaki ve
çekicilikteki ögelerin düzenlenmesidir.
C 4. Türkçe dersi, “Görsel Okuma”
öğrenme alanı “Renkleri tanır,
anlamlandırır ve yorumlar.”
C 5. Türkçe dersi, “Görsel Sunu”
öğrenme alanı, “Duygu, düşünce ve
bilgilerini görselleştirmede renkleri
kullanır.
C 10. Türkçe dersi, “Görsel Sunu”
öğrenme alanı “Bilgi, düşünce ve
izlenimlerini resim, şekil ve sembol
kullanarak görselleştirir.”
C 7. Matematik dersi, “Geometri”
öğrenme alanı “ Simetri alt öğrenme
alanı, "Çokgenlerin simetri doğrularını
belirler ve çizer.” “Düzlemsel bir şeklin
verilen simetri doğrusuna göre
simetriğini çizer."
54
KAZANIMLAR
1. Bir eserin, görsel sanatların hangi dalına ait
olduğunu ayırt eder.
2. Aynı konunun değişik teknik, malzeme ve anlatım
biçimleriyle ifade edilebileceğini bilir.
3. Beğenilerin, zaman, eğitim, kültür vb. etkenlere göre
değişebileceğini fark eder.
4. Uzak ve yakın çevresindeki doğal ve tarihî
güzellikleri tanır.
5. Uzak ve yakın çevresindeki doğal güzelliklerin,
kültürel yapıların özelliklerinin bozulmaması
gerektiğini nedenleri ile açıklar.
6. Uzak ve yakın çevresinin doğal ve tarihî
güzelliklerini görsel çalışmalarında kaynak olarak
kullanılır.
7. Sanatçı - zanaatçı ayrımını yapar.
+ 1. “Eşleştirme”
Bk. etkinlik örnekleri s. 106.
+ 1, 2. “Sınıflandırma”
Atatürk ile ilgili materyaller sınıfa getirilir. Sınıfa getirilen materyalleri görsel
sanatların çeşitli dallarına (resim, heykel, fotoğraf, mimarlık vb.) uygun
sınıflandırmaları istenebilir.
+ 3. “Beğenilerdeki Farklılıklar"”
Öğrencilerden, aile büyüklerine çeşitli konulardaki beğenilerini sorarak bir liste
oluşturmaları istenebilir. Sınıfa getirilen listeler, tahtaya yazılarak sınıf ile
paylaşılır. Tahtaya yazılanlar okunarak öğrenciler, kendi beğenileri ile aile
büyüklerinin beğenilerini karşılaştırırlar. Daha sonra, aynı etkinliği arkadaşları
ile de yaparlar.
+ 2. “ Haydi Farklı Anlatalım”
Öğretmen sınıfta bir cümle söyler. Bir öğrenci, öğretmenden sonra cümlenin
devamı olan başka bir cümle kurar. Her öğrenci kendisinden öncekinin
cümlesiyle bağlantılı başka bir cümle söyler ve oyun bir öykü oluşturuluncaya
kadar devam eder. Öğrenciler ortaya çıkan öykü ile ilgili, diledikleri tekniği
kullanarak görsel sanat çalışmaları yaparlar. Aynı konudan yola çıkılmış
olmasına rağmen, çalışmalarda ortaya çıkan farklılıklar tartışılabilir.
+7. “Sanatçı - Zanaatçı”
Ünlü sanatçılara ait röprodüksiyonlar, sanatçılar hakkındaki gazete broşürleri,
yazılar, filmler vb. dokümanlara ulaşılabilir ve bunlardan yararlanılarak
sanatçının önemi vurgulanabilir. Çevrede veya sınıf ortamındaki sıra, masa,
sandalye, koltuk gibi ürünleri yapanların ise birer zanaatçı oldukları
açıklanabilir. Ancak, bu ürünleri tasarlayanların (çizenlerin) birer “tasarımcı”
olduğu hatırlatılmalıdır.
AÇIKLAMALAR
1. Görsel Sanatların Dalları: Resim,
grafik, baskı resim, heykel, seramik,
mimari, tekstil, fotoğraf, karikatür ile
sınırlandırılabilir.
® 2. Özel Eğitim, “1. Kişilerin yetenek,
beceri ve güçlerinin değişik
olabileceğinin farkına varır.”
Çevrenin korunması ve gelecek
kuşaklara aktarılmasını bir vatandaşlık
görevi olduğuna uygun davranışlar
gösterir.
6. Renkli çalışmalar, tercih edilen araçgerece göre yapılmalıdır.
bildirilmeli; araç - gereç ve teknik
Kazanım, 7. Konu)
7. Sanatçı: Sanatla profesyonel bir
şekilde uğraşan kimse.
Zanaatçı: Daha çok teknik yeteneğe ve
ustalığa dayanarak üretim yapan kimse.
C 4. Sosyal Bilgiler dersi, “Kültür ve
Miras” öğrenme alanı, “Adım Adım
Türkiye” ünitesi, “Çevresindeki ve
ülkemizin çeşitli yerlerindeki doğal
varlıklar ile tarihi mekânları, nesneleri
ve yapıtları tanır.”, “ Ülkemizin çeşitli
yerlerindeki kültürel özelliklere
örnekler verir.
55
KAZANIMLAR
1. Müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. ziyaretleri
yapmaya istek duyar.
2. Müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. yerlerde
edindiği bilgileri ve gördüğü eserlerin tarihle
ilişkisini arkadaşları ile tartışır.
3. Restorasyon ve konservasyonun amacını açıklar.
4. Gördüğü tarihi eserlerden yola çıkarak görsel
tasarımlar yapar.
v 1,2. “Müzeye Gidiyorum”
Yakın çevrede ya da imkân dahilinde gidilebilecek farklı çeşitteki müze (sanat,
tarih, arkeoloji, etnografya, bilim, teknoloji, basın, açık hava müzeleri ve askerî
müzeler) ve galerilere öğrencilerin ziyareti sağlanır.
+ 3. “Kazı Çalışması”
Öğretmen vazo, çömlek, testi vb. gibi sağlam bir seramik ürününü öğrencilerle
birlikte kırarak parçaları okul bahçesi içinde belli bir alanda öğrencilerin
görmediği bir zaman diliminde gömer. Daha sonra öğrencilere evlerinden
getirdikleri diş fırçası, kürdan, dal parçası gibi, materyale zarar vermeyecek
araçlar yardımıyla bulmalarını sağlar. Bulunan bu parçalara numaralar verilerek
kayıt altına alınır. Parçalar özenle sınıfa taşınır. Bir kazının canlandırıldığı bu
çalışmayı, sınıf ortamında yapıştırıcı maddelerle birleştirmek suretiyle basit bir
restorasyon çalışması gerçekleştirilebilir.
AÇIKLAMALAR
1. İmkân dahilinde ve “Müzeler Haftası”
(18 – 24 Mayıs) kapsamında, yakın
eser veya anıt ziyaret edilmelidir.
2. Müze veya ören yerine ziyaret
gerçekleştirilemezse, sınıf içerisinde
müzeyi tanıtıcı görsel doküman ve
materyaller incelenmelidir.
3. Restorasyon: Bir sanat yapıtını ya da
insanlık tarihine tanıklık eden herhangi bir
nesneyi korumak ve gerektiğinde
olabildiğince ilk hâline getirmek amacıyla,
bu yapıtı / nesneyi sağlamlaştırmaya ve
yıpranma sürecini durdurmaya yönelik
işlemlerin tümü.
Konservasyon: Arkeolojide bir eseri
olduğu gibi muhafaza etme yöntemi.
56
KAZANIMLAR
+ 4. “Mozaik Yapıyorum”
Öğrencilere, bir hafta öncesinden “Antakya Mozaikleri” ile ilgili küçük bir
araştırma yapmaları söylenir. Sınıfa getirilen Antakya Mozaikleri’ne ait
fotoğraflar incelenir. Mozaik eserlerin biçimsel özellikleri, küçük parçaların nasıl
bir araya getirilerek eseri oluşturduğu vb. hakkında öğrencilerin konuşmaları
sağlanır. Bu tekniğin mozaik olduğu bilgisine ulaşırlar. Daha sonra kendi mozaik
çalışmalarını yaparlar. Bunun için renkli taşlar, bir karton kutunun tabanına
çizilmiş olan resme uygun olarak yapıştırılır. Üzerine ayrı bir kapta su ile karılan
alçı dökülür. Donduktan sonra karton kutudan çıkarılır. Nemli sünger ile yüzeye
sızan alçılar temizlenir.
AÇIKLAMALAR
alanı “Bilgi vermek amacıyla konuşur.”
listeleri,
öz
değerlendirme,
grup
değerlendirme,
gözlem
formları,
performans ve proje ödevleri, öğrenci
ürün
dosyaları
vb.
kullanılarak
57
KAZANIMLAR
1. Nokta ve çizgi etkisini üç boyutlu çalışmalarında
kullanır.
2. Yüzey üzerinde hareket ve üç boyutluluk etkisi
yaratmada çizgileri kullanır.
3. Sanatçıların, mekânı belirtmek için ışık ve gölgeyi
nasıl kullandığını tartışır.
4. Kompozisyonlarında üç boyutluluk etkisi
yaratmada ışık ve gölgeyi kullanır.
5. Sanat eserlerindeki denge unsurunu tartışır.
6. Renklerin, duygu ve ruh hâllerini yansıttığını fark
eder.
7. İki ve üç boyutlu çalışmalarında benzerlik, zıtlık ve
tekrarları kullanır.
8. Her rengin bir leke değeri olduğunu fark ederek
renklerin açık-orta- koyu değerleri ile kompozisyonlar
yapar.
9. Çalışmalarında diğer alanların müzik, şiir, öykü,
masal, anı, efsane gibi ürünlerinden esinlenir.
+ 1. “Uzay Merdiveni”
Çöp şiş veya kürdanlar, renkli oyun hamurlarından yapılan küçük toplara
batırılarak eklenir. Öğrenciler, isteğe göre çöp şiş veya kürdanları uzunlu kısalı
kırarak ve farklı yönlerde kullanarak grupla inşa çalışması yapabilirler. Zemin
olarak çöp şişleri batırma kolaylığından doalayı köpük (strafor) pano
kullanılması uygundur.
+ 4. “Etüt Çalışması”
Öğrencilerden, okul bahçesi ve yakın çevreden topladıkları doğal (bitki, ağaç
kabuğu, ot, sap vb.) ve yapay (naylon parçaları, karton kutular, şişeler vb.)
materyalleri sınıfa getirmeleri istenir. Getirilen materyallerin bir kısmı ya da
tamamı, kâğıt üzerine kurşun kalemle ayrıntılı olarak betimlenir. Çalışmalarda
ışıklı-gölgeli bölümler, sık ve seyrek çizgiler ve lekelerle hissettirilmeye
çalışılır. Ayrıca benzer çalışmalar renkli olarak da yaptırılabilir.
+ 6. “Mutluluk, Korku, Hüzün, Hastalık”
Renklerin psikolojik etkilerini kavratma amaçlı araştırma ödevi verilir. Önceki
hafta öğrencilerden, derse sevdikleri rengi ve bu rengin en çok nerelerde
kullanıldığını düşünerek gelmeleri istenir. Ardından renklerin psikolojik
anlamlarına, tartışarak ulaşmaları sağlanır. Öğrenciler, renklerin psikolojik
anlamlarını göz önünde bulundurarak görsel tasarımlar yapabilirler.
+: 6.“Yıldızlı Gece”
Van Gogh un “Yıldızlı Gece” tablosu incelenerek kullanılan renklerle duygu ve
ruh halleri arasında ilişki kurulabilir.
+ 8. “Bir Rengin Hikâyesi”
Öğretmen sınıfa renkli bir röprodüksiyon ve siyah beyaz fotokopisini getirir.
Röprodüksiyonda belirlenen renkleri siyah beyaz fotokopide siyah, gri ve beyaz
(açık-orta-koyu) olarak görürler. Böylece, örneğin tam değerindeki morun koyu
leke değerine, sarının ise açık leke değerine sahip olduğunu kavrayabilirler.
Daha sonra, her rengin kendi içerisinde de farklı leke değerlerine sahip
olabileceğini “lavi” çalışması ile kavrarlar.
+ 9. “Gülpembe”
Barış Manço’nun şarkıları sınıfça söylenir. Öğrenciler seçtikleri Barış Manço
şarkılarından birini görsel biçimlendirme yolu ile ifade ederler.
AÇIKLAMALAR
3. Mekân (Boşluk, Espas): Sanatta mekân
iki ya da üç boyutlu olabilir. Fon ile objeler
ve figürler arasındaki her türlü ilişki olarak
değerlendirilebilir.
6. Öğrencilerden, renklerin psikolojik
etkisini araştırmaları istenmelidir.
[!] Renkli çalışmalar, tercih edilen araç gerece göre yapılmalıdır. Tercih edilen
araç–gereçler en az bir ders öncesinden
öğrencilere bildirilmeli, araç-gereç ve
teknik seçiminde öğrencilerin ilgi ve
Lavi: Tek renk suluboya ve fırça ile
yapılan leke etkili bir resim tekniği (Daha
çok ağaç uçla yapılmış desenlerde, leke ile
kontrast olanakları ve oylum etkisi
sağlanması için kullanılır).
58
KAZANIMLAR
1. Sanat eserlerini ve endüstri ürünlerini örneklerle
açıklar.
2. Sanat eserleri ile endüstri ürünlerini karşılaştırır.
3. Ulusal kültür mirasımızdan örnekler verir.
4. Ulusların tanınmasında güzel sanatların önemini
tartışır.
5. Ulusal kültürü yansıtan ve tanıtan görsel çalışmalar
yapar.
6. Gösterilen sanat eserinde anlatılan ve anlatılması
mümkün olan fikirler ve duyguları tahmin eder.
7. Gösterilen sanat eserlerinden edindiği izlenimlerden
yola çıkarak görsel tasarımlar yapar.
8. Sanattaki niteliği insan eli ve duyarlığının
belirlediğini fark eder.
9. Doğadaki güzellik ile sanattaki güzelliği karşılaştırır.
+ 3, 7. “Suda Yüzen Renkler”
Öğrenciler, geleneksel sanatlarımızdan “ebru sanatı ve sanatçıları” hakkında bilgi
edinir. Sınıfa getirilen ebru çalışmaları incelenir. Daha sonra bir leğen içerisine
doldurulan su, birkaç fiske tuz atılarak yoğunlaştırılır. Ayrı bardaklarda birkaç
damla kokusuz terebentinle ezilerek sıvı hale getirilen değişik renklerdeki
yağlıboyalar, fırçalar yardımıyla su üzerine damlatılır. Su yüzeyinde renk
karışımlarının oluştuğu görülecektir. Su yüzeyinde oluşan görüntünün üzerine
resim kâğıtları kapatılıp kaldırılarak baskısı alınır. Bu işlem yüzeyde değişik
dağılımlar oluşturularak tekrarlanabilir. Kirlenen su yüzeyi gazete kâğıtlarına
emdirilerek temizlendikten sonra çalışmaya devam edilebilir.
+ 3,5. “Güzel Ülkem”
Öğrencilerden, dersten bir hafta önce sınıfa, ülkemizin tarihî güzelliklerini tanıtan
ve açıklayan yazılar, kartlar, broşürler vb. malzemeler getirmeleri istenir. Getirilen
malzemeler, daha sonra öğretmen rehberliğinde, büyük bir mukavvaya, kartona ya
da sınıf-okul panosuna estetik kaygı gözeterek ve görsel düzenleme ilkelerine göre
yerleştirilebilir veya istek doğrultusunda grup çalışması ile tek tek afişlere de
dönüştürülebilir.
+ 3,7. “Şeffaf Renkler”
Öğrenciler, geleneksel vitray ve cam boyama sanatlarımız hakkında bilgi
edinirler. Sınıfa getirilen röprodüksiyonlar incelenir. Daha sonra, kalın tablalı uçla
(tercihen beş nolu) ya da kalın keçe uclu kalemle resim kâğıdı üstüne bağlantılı
çizgilerle detaysız bir kompozisyon çizerler. Kağıdın beyaz kısımları kesilerek
çıkartılır. Çizgilerden ibaret kalan iskeletin arkasından renkli jelatin kağıtları
yapıştırılarak çalışma tamamlanır.
Ortaya çıkan çalışmalar pencerelere
yapıştırıldığında ışığı geçiren renkli görüntüler ortaya çıkar.
AÇIKLAMALAR
2. Sanat eseri: Yüksek sanatsal nitelikteki
resim, heykel, grafik, mimari vb. eserler.
Endüstri ürünü: Günlük kullanım amaçlı
üretilen, çoğaltılabilen ürünler.
Kazanım, 8. Konu)
(!) Atatürkçülük İle İlgili Konular (4-5.
Kazanımlar, 9. Konu)
®3. İnsan Hakları ve Vatandaşlık, “6.
Yakın çevresindeki ortak miras ürünleri
hakkında bilgi toplar.”
C 3. Sosyal Bilgiler dersi, “Kültür ve
Miras” öğrenme alanı, “İpek Yolunda
Türkler” ünitesi “Orta Asya ilk Türk devletleri
ve Türk-İslam devletlerinin Türk kültür, sanat ve
estetik anlayışına katkılarına kanıtlar gösterir.”
C 4. Sosyal Bilgiler dersi “Küresel
Bağlantılar” öğrenme alanı, “Ülkemiz ve
Dünya” ünitesi, “Uluslararası kültür, sanat,
fuar ve spor etkinliklerinin toplumlar arası
etkileşimdeki rolünü değerlendirir.”
59
KAZANIMLAR
+ 5. “Güzel Sanatlar ve Ülkemiz”
Ülkemizin tarihî güzellikleri ile ülkemizin tanınmasında rol oynayan sanat
eserlerine ait belgeler sınıfa getirilerek sanat eserlerinin ağırlıkta olduğu bir
“Türkiye Tanıtım Afişi” tasarlanır. Bu etkinlik bireysel ya da grup çalışması
biçiminde yapılabilir.
+ 1,2,3,4,5. “Ulusal Kültür Ürünlerimiz”
Minyatür, Hat Sanatı, Çini, Seramik, Halı-Kilim, Yazmacılık vb. ulusal kültür
eserlerimizden yola çıkarak çeşitli uygulamalarla görsel tasarımlar yapılabilir.
+: 7, 8, 9. “Doğadan İzlenimler”
AÇIKLAMALAR
değerlendirme, gözlem formları, performans
ve proje ödevleri, öğrenci ürün dosyaları vb.
kullanılarak değerlendirme yapılabilir.
60
KAZANIMLAR
1. Müzedeki eserlerle, bu eserlerin ait oldukları
dönemler arasında ilişki kurar.
2. Değişik kültürlere saygı duyar.
3. Eserler aracılığıyla Anadolu uygarlıklarını tanır.
4. Görsel tasarımlarında Anadolu uygarlıklarına ait
5. Müzedeki eserlerden yola çıkarak çeşitli görsel
tasarımlar yapmanın kendi kültür birikimine katkısını
tartışır.
6. Yaptığı görsel tasarımlarını sergilemenin kıvancını
yaşar.
AÇIKLAMALAR
+ 1. “Bu Eser Hangi Kültüre Ait?”
Müze ziyareti sonrası sınıfta çeşitli kültürlere ait eserlerin fotoğrafları gösterilir ve
öğrencilerden eserlerin ait olduğu kültürleri tahmin etmeleri istenir. Örneğin,
Lidyalılara ait sikke, Hititlere ait “Güneş Kursu” gibi belirgin özellikleri olan
eserler gösterilir.
+ 2. “Eser Bulmacası”
Öğrenciler sınıf içinde, müzelerden alınma eser fotoğrafları, kartpostalları, afişleri
vb. ile eserlerin hangi kültürlere ait olduğunu bulma amaçlı bulmaca oyunu
oynayabilirler.
+ 3, 4, 5,6. “Anadolu”
Anadolu uygarlıklarına ait eserlerden (ikiz idol, güneş kursu vb.) yararlanarak
yoğurma malzemeleri (kil, oyun hamuru vb.) ile üç boyutlu çalışmalar yapabilir
veya bir yüzey üzerine çizip renklendirerek iki boyutlu çalışmalar oluşturabilirler.
+ 4, 5. “Sikke Basıyorum”
Öğrencilerin, müzelerden ya da fotoğraflardan çeşitli sikke örnekleri görmeleri ve
konu hakkında genel bilgi edinmeleri sağlanır. Gördükleri örneklerden esinlenerek
ya da tamamen kendi tasarladıkları sikkeleri, yoğurma maddelerinden yaptıkları
paralar üzerine baskılar yaparak oluşturmaları istenir.
+ 5. “Maske Yapıyorum”
Öğrenciler, Anadolu uygarlıklarına, Afrika yerlilerine, Kızılderililere vb. ait
maske örneklerinin fotoğraflarına ulaşarak maskelerin ne amaçla kullanıldığı, ait
olduğu kültürle ilgili özellikleri vb. konularda bir araştırma yaparlar. 2,5 litrelik
meşrubat şişesi, bir naylonla kaplandıktan sonra kağıt hamuru yoğrulur. Naylon
kaplı şişenin bir yarısı yüz yuvarlağı oluşturacak şekilde yarım santimetre
kalınlığında parmakla yayılarak kaplanır. Bir bardak içerisindeki suya batırılan
parmak, yayılan zemin üzerinde gezdirilerek kaynaştırma ve düzeltmeler yapılır.
Hamurla yüz unsurları oluşturulduktan sonra, ilgili yerlere tutkal sürülerek
eklenir. Daha sonra suluboya, tutkallı boya, guaj boya ya da akrilik gibi akışkan
boyalarla renklendirme yapılır. Yaşken kıvrılmaları engellemek için, maskeler on
gün sonra şişeden çıkarılır. Yaptıkları maskelerle canlandırma yapabilirler.
61
KAZANIMLAR
AÇIKLAMALAR
2. Nesne ve figürlerin geometrik biçimleri olduğunu algılar.
3. Nesne ve figürleri yalın bir anlayışla geometrik biçimlere
dönüştürür.
4. Çalışmalarında ve izlediği sanat eserlerinde görsel
biçimlendirme ögelerini ayırt eder.
5. Sanatsal düzenleme ilkelerine doğadan ve çevresinden
örnekler gösterir.
6. Kompozisyonlarında çeşitli renk ilişkilerini uygular.
7. Pozitif ve negatif biçimlerin ilişkisini kurar
9.Yaptığı
çalışmaları
sergilemekten
ve
+ 1. “ Karikatür Yapıyorum”
“Dili dişi kilitlenmek”, “Etekleri zil çalmak”, “Ağzından bal damlamak”, “Dilinde tüy
bitmek”, “Tepesi atmak”, “Ele avuca sığmamak”, “Ağzını aramak” vb. deyimlerden
yola çıkarak karikatür çalışması yapılabilir.
+ 2,3. “Sadeleştirme”
Öğrencilere, bir hafta öncesinden, sınıfa çeşitli meyve ve sebzeler getirmeleri söylenir.
Öğrencilerden, sınıfa getirilen bu ürünlerin hangi geometrik biçimlere benzediği
sorularak, ayrıntılardan arındırılmış şekilde, resimlerini çizmeleri istenir. Ayrıntıların
olmadığı bu çalışmalar, daha sonra öğrencilerin tercih edecekleri boya ile renk geçişleri
yapılmadan renklendirilir. Bu uygulamayla amblem çalışmalarına bir ön hazırlık
yapılabilir.
+ 7. “Boş ve Dolu”
Renkli kâğıtları yelpaze şeklinde diledikleri kadar katladıktan sonra diledikleri motifi
kesip çıkartırlar. Katlanmış kâğıdı açtıklarında içinden çıkan biçim pozitif, oyulan kısım
negatif olarak adlandırılır. İstendiğinde bu parçalar, başka renkteki kâğıtlar üzerine
yapıştırılabilir.
+ 7. “Negatif-Pozitif Baskı”
Benzer çalışmalar baskı teknikleri yolu ile denenebilir.
+ 2,3,6. “Ben Bir Grafikerim”
Öğretmen, öğrencilere “ Bir reklam firmasında grafiker olarak çalıştığınızı hayal ediniz.
Müşteriniz sizden gıda firması için bir amblem tasarlamanızı istedi. Daha önceden
sadeleştirdiğiniz ürünlerden birini seçebilirsiniz. Bu ürünün, firmanın simgesi olacağını,
yapılacak olan amblemin kurumun tüm yazışmalarında kullanılacağını (antetli kâğıtbaşlıklı kağıt, zarf vb.) veya kurumu yazılı - görsel basında tanıtacağını düşününüz.
Nasıl bir amblem yapardınız?” diyerek öğrenciyi konuya hazırlar.
Öğrenciler, sınıf düzeyine göre ve amaca uygun olarak, amblem ve yazı ögelerinin
bütünleştirildiği logo çalışması da yapabilirler.
+ 6, 7. “ Tebrik Kartı”
Renkli fon kartonlarının üzerine çizilen şekiller maket bıçağı yardımıyla oyularak
çıkarılır. Başka renkteki saydamlar, jelatinler, düzgün bir şekilde oyulan bölümlere
yapıştırılır. Oyulup çıkarılma sonrası geriye kalan alanların negatif alanlar, çıkarılan
bölümlerin ise pozitif parçalar olduğu hatırlatılır. Pozitif parçalar, kartın arkasına, içine
veya öğrencinin tasarımına göre istediği bölümlerine, üzerleri çeşitli desenlerle
renklendirilerek yapıştırılır. Tebrik kartının metin bölümü, karton üzerine düzgün bir
şekilde yazılır ve çalışma tamamlanır.
3. Şekil: Eni, boyu olan, derinliği olmayan, iki boyutlu
biçimler.
Form: Işık gölge, renk, anatomi, çizgi ve doku gibi
elemanların hepsinin birden oluşturulduğu görüntü veya
biçim.
4. Görsel Biçimlendirme Ögeleri: Nokta, çizgi, renk,
doku, yoğunluk, değer (valör – renkli / renksiz), şekil,
form, leke, mekân (espas, boşluk).
5. Sanatsal Düzenleme İlkeleri: Denge, değişiklik, ahenk,
ritim, vurgu, hareket, dereceleme, birlik, oran – orantı.
6. Burada, öğrencilerden, görsel çalışmalarında açık koyu, sıcak - soğuk gibi zıt renk armonilerini kullanmaları
beklenmektedir.
[!]Tercih edilen araç - gereçler en az bir ders öncesinden
öğrencilere bildirilmeli, araç - gereç ve teknik seçimlerinde
öğrencilerin ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır.
C 2, 3. Matematik dersi, “Geometri öğrenme alanı
“Düzgün çokgenlerin inşa eder ve çizer.” “Işığın
prizmada
keşfeder”.
kırılarak
renklere
ayrılabileceğini
C 5, 6. Fen ve Teknoloji dersi, “Fiziksel Olaylar”
öğrenme alanı, “Işık” ünitesi, “Renk filtrelerinin
kullanımına günlük hayatından örnekler verir.”
62
KAZANIMLAR
1. Doğanın, sanat eserinin oluşumundaki rolünü
örnekler vererek açıklar.
2. Farklı duygu hâllerinin sanatsal yaratıcılığa
katkısını fark eder.
3. Görsel sanatlar alanındaki soyut ve somut ifade
biçimlerini ayırt eder.
4. Grafik tasarım ürünlerinde sembol, işaret, renk ve
lekelerin işlevlerini ayırt eder.
5. Piktogramların evrensel görsel semboller olarak
günlük yaşamdaki önemini kavrar.
6.Gösterilen eserin konusunu göz önünde
bulundurarak,
sanatçının
çevresinden
nasıl
etkilendiğini tartışır.
7. Sanat eserlerinin toplum ile sanatçı arasında bir
iletişim aracı olduğunu fark eder.
8. İlgi duyduğu sanat eserleri ve sanatçılar hakkında
araştırma yapar.
9. Güzellik kavramının ölçütlerinin kültürlere göre
farklılaşabileceğini değer sistemine katar.
10. Bir eserin niçin gerçeğe benzemek zorunda
olmadığını tartışır.
11.Yaşadığı çevrenin yöresel özelliklerinden
esinlenerek görsel tasarımlar yapar.
+ 3.”Soyut-Somut”
+ 5. ‘Kent Sembolleri’
Her öğrenci kent listesinden bir kentin adını seçer. Seçtiği kentin adının
hikâyesini ve sembolünü araştırarak bulur. Kent hikâyeleri sınıfta okunur.
Buldukları kent sembolleri sınıfça incelenir. Daha sonra bu sembollerle bir pano
düzenlemesi yapılır.
+ 6. Neşet Günal, Turgut Zaim, Nuri İyem gibi sanatçıların eserlerinde ele
aldıkları konular tartışılarak yorumlanabilir.
+ 8. “Arşiv”
Öğrenciler, sevdikleri eserlerin fotoğraflarını, kartpostallarını kullanarak bir
dosya oluştururlar. Bu dosyada, eser ismi, konusu, sanatçısı vb. hakkında çeşitli
bilgiler yer alabilir.
+ 9. “Kültürlerin Buluşması”
Öğrencilerden bir kültüre ait belli başlı özellikleri (yaşadıkları ortamlar,
giyimleri, millî renkleri vb.) araştırması istenir. Seçikleri bu kültüre ait
özellikleri kendi kültürleri ile karşılaştırmaları istenir. Yaşadıkları ortamlar,
beğenileri, giyimleri, örf ve adetleri ile güzellik anlayışları arasındaki belirgin
farklılıkları vurgularlar. Buna göre her uygarlığın güzellik ölçütlerinin kendi
kültür özelliklerine göre belirlendiğinin anlaşılması sağlanır.
AÇIKLAMALAR
1. Empresyonizm: İzlenimcilik. 20 yy. sonunda ortaya
çıkan, ışık etkirine dayanarak doğayı anlık görüntüsü ile
resimlemeye dayanan sanat akımıdır.
1, 3, 6, 7, 8. Renkli çalışmalar, tercih edilen araç-gerece
göre yapılmalıdır.
[!] Tercih edilen araç - gereçler en az bir ders öncesinden
öğrencilere bildirilmeli araç - gereç ve teknik seçimlerinde
öğrencilerin ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır.
(!) Atatürkçülük İle İlgili Konular (9. Kazanım, 10.
Konu).
4. Piktogram: Trafik işaretleri vb. gibi açık bir şekilde
anlaşılan resimsel göstergeler.
7. Öğrencilerin, sanat tarihi literatürüne girmiş, müzelerde
eserleri yer almış Türk ve dünya sanatçılarına ait eserlere
ilgi duyması sağlanmalıdır.
®2. Rehberlik ve Psikolojik Danışma, 4. “Duygu ve
düşüncelerini ifade etme yollarını ilişkilerinde etkili
bir biçimde kullanır.”
® 5. Girişimcilik, 1. “Elindeki bilgiyi grafik veya
tablo biçiminde gösterir.”
C 8 . Sosyal Bilgiler dersi, “Kültür ve Miras ” öğrenme
alanı, “Türk Tarihinde Yolculuk” ünitesi,
“Şehir incelemesi yoluyla, Türk kültür, sanat ve
estetik anlayışındaki değişim ve sürekliliğe ilişkin
kanıtlar gösterir.” “Osmanlı- Avrupa ilişkileri
çerçevesinde kültür, sanat ve estetik anlayışındaki
etkileşimi fark eder.”
63
KAZANIMLAR
1. Müzelerin, ulusal ve evrensel kültür ürünlerinin
geçmişten geleceğe taşındığı mekânlar olduğunu
kavrar.
2.Ulusal kültürümüze sahip çıkmanın önemini kabul
eder.
3.Tarihî eserlerin ve kültürün taşıyıcısı niteliğindeki
sanat eserlerinin kayıt altına alınmasının
gerekliliğini ve önemini fark eder.
4. Sanat eserinin özelliklerini kavrar.
5. Tarihî eserlerin özelliklerini açıklar.
6.Tarihî eser ile sanat eserinin özellikleri arasındaki
farkı belirler.
7. İlgi duyduğu sanat eserleri hakkında araştırma
yapar.
8. Bulunan bir tarihi eserin müzeye nasıl
ulaştırılması gerektiğini bilir.
9. Kültürel miras olan eserlerin, kaçakçılığının
sonuçlarını tartışır.
+ 4,5, 6. “Pano Düzenlemesi”
Türk ve dünya müzelerinde yer alan tarihî eserlere ve sanat eserlerine ait görsel
dokümanlar ile sınıf veya okul içerisinde pano düzenlenebilir (grup çalışması).
+ 4,5,6. “Bil-Bul”
Tarihî eser ve sanat eserleri ile ilgili çeşitli görsel materyaller getirilerek sınıfa
asılır. Küçük kâğıtlardan yapılan fişler üzerine, sanat eserine ve tarihî esere
ilişkin özellikler ayrı ayrı yazılarak bir torba içerisinde karıştırılır. Öğrenciler,
torbadan seçtikleri fişleri okurlar ve özelliklerin tarihî esere mi, sanat eserine mi
ait olduğunu tahmin ederler. Doğru bulunan fişler ait olduğu eserin altına
yerleştirilebilir.
+ 8,10.“Yeraltından Müzeye”
Bulunan bir eserin müzeye teslim edilme süreciyle ilgili bir araştırma yaparlar.
Konuyla ilgili drama yaptırılır. Öğrenciler oynamak istedikleri rolü alır.
Canlandırmada, “Eseri bulan kişi en yakın müze müdürlüğüne götürür. Müze
müdürü, kendisine bulduğu eseri isterse müzeye hediye edebileceğini ya da
biçilecek değere göre müzeye satabileceğini söyler. Satmaya karar verirse,
eserle ilgili alana göre uzmanların yer alacağı bir komisyon oluşturulur. Bu
komisyon esere, eskilik, ender bulunurluk derecesi vb.ye göre bir değer biçerek
eseri satın alır. Müze müdürü, müze olanakları içerisinde eserin korunması
mümkün değilse başka bir müzeye gönderilmesi için bakanlıkla yazışarak bir
karara varır.” Canlandırma sonrası öğrenciler, konuyla ilgili görsel tasarımlar
yaparlar.
v 8 .“Eser Avı”
Öğretmen, önceden sınıf sayısına göre müzedeki bazı eserlerin fotokopisini
çektirir. Bir müze ziyareti gerçekleştirilir. Öğretmen, müzeyi gezen öğrencilere
farklı eserlerin fotokopilerini dağıtır. Bu objeleri müzede bulmalarını ister.
Öğrenciler bulduğu eserlerden bir tanesinin müzeye nasıl ulaştığını araştırır.
AÇIKLAMALAR
1, 2, 3, 4, 5, 6. Îmkân dahilinde ve “Müzeler Haftası” (18 –
24 Mayıs) kapsamında, yakın çevrede bulunan bir müze,
ören yeri, tarihî eser veya anıt ziyaret edilmelidir.
[!] Yakın çevrede müze veya ören yerine ziyaret
gerçekleştirilemediği takdirde, sınıf içerisinde müzeyi
tanıtıcı görsel dokümanlar ve materyaller incelenmelidir.
(!) Atatürkçülük İle İlgili Konular (5-7.Kazanım, 1112. Konu)
C 4,5,6. Sosyal Bilgiler dersi, “Küresel Bağlantılar ”
öğrenme alanı, “Ülkeler Arası Köprüler” ünitesi
“Düşünce, sanat ve edebiyat ürünlerinin, doğal
varlıkların ve tarihi çevrelerin ortak miras ögesi
olarak yaşatılmasında insanlığın sorumluluğunun
farkına varır.”
Bu öğrenme alanlarında açık uçlu sorular,
derecelendirme
ölçekleri,
kontrol
listeleri,
öz
değerlendirme, grup değerlendirme formları, gözlem
formları, performans ve proje ödevleri, öğrenci ürün
dosyaları vb. kullanılarak değerlendirme yapılabilir.
64
KAZANIMLAR
AÇIKLAMALAR
+ 9. “Eserlerimiz Nerede?”
Öğrencilerden, Türkiye’den kaçırılan eserler ve şu anda nerede bulunduklarıyla
ilgili bir araştırma yapmaları istenir. Bulunan eserlerin adı, hangi uygarlığa ait
olduğu, şu anda hangi ülkede ve mümkünse hangi müzede bulunduğu
konusunda tahtaya bir çizelge hazırlanarak öğrenciler tarafından ulaşılan bilgiler
çizelgeye işlenir. Ortaya çıkan tablonun değerlendirmesi yapılarak çıkarımlarda
bulunulur. Ardından bu eserlerin yeniden ait olduğu yere getirilebilmesi için
neler yapılabileceği konusu tartışılır.
+ 7. “Ben Hangi Eserim?”
Her bir öğrenci müzede ilgilendiği bir sanat eserini belirleyerek fotoğrafını
edinir. Eser hakkında araştırma yaparak özelliklerini belirler. Sınıf, gruplara
ayrılır. Her gruptan bir kişi, seçtiği eserin fotoğrafını göstermeden, esere ait
özellikleri arkadaşlarına okur. Arkadaşlarının eserle ilgili sorularını yanıtlar.
Duydukları özelliklerden yola çıkarak görsel biçimlendirme çalışmaları
yaparlar. Oyun farklı öğrencilerle dönüşümlü olarak sürdürülür.
65
KAZANIMLAR
AÇIKLAMALAR
1. Şiir, öykü, masal, efsane, mitoloji, karikatür gibi
çeşitli alanların ürünleri ile ilişki kurarak görsel
biçimlendirme çalışmaları yapar.
2. Görsel çalışmalarında ton derecelendirmeleri ile
derinlik etkisi oluşturur.
3. Sanatsal düzenleme ilkelerinden yararlanarak
özgün kompozisyonlar meydana getirir.
4. Coğrafi ve kültürel etkenlerin renk seçimindeki
belirleyici rolünü tartışır.
5. Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli görsel
sanat teknikleriyle ifade eder.
6. Çizgilerin kişiye özgü olduğunu kavrar.
7.Yaptığı
çalışmaları
sergilemekten
ve
+ 1. ‘Karikatür Çiziyoruz”
Ünlü Türk karikatürcülerinin eserlerinden örnekler gösterilir. Dünyanın en önemli
Karikatür yarışmalarından “Sedat Simavi Karikatür Yarışması”, Uluslararası
Akşehir Nasrettin Hoca Karikatür Yarışması ile ilgili örnekler gösterilir.
Öğrencilerin istedikleri bir konuda karikatür çizmeleri sağlanabilir.
+ 3. “Atatürk’ün Bilime ve Sanata Verdiği Önem”
Öğrencilerden, görsel biçimlendirme ögelerini kullanarak Atatürk’ün sanata ve
bilime verdiği önemi anlatan özdeyişlerinden birini içeren tasarım hazırlamaları
istenir.
+ 3. “Aynısından Neler Oldu?”
Öğrenciler, ritim, ahenk, derecelenme, denge, birlik vb. tasarım ilkelerini
kullanarak birim motif tekrarlarıyla oluşturacağı iki ve üç boyutlu çalışmalar
yapabilirler. Örneğin, telleri çıkarılmış ahşap mandallardan oluşan birimleri ahşap
tutkalıyla birbirine yapıştırarak, çöp şişleri köpük (strafor) parçalarıyla birbirine
bağlayarak, kilden para motifleriyle seramik kaplar oluşturarak vb. üç boyutlu
modüler çalışmalar oluşturabilirler. Renkli ataşları şerit kartonlara geçirerek,
kartonlardan oluşturdukları birimleri tekrar ederek vb. iki boyutlu çalışmalar
yapabilirler.
1, 3, 4, 6. Renkli çalışmalar, tercih
edilen araç - gerece göre yapılmalıdır.
[!] Tercih edilen araç - gereçler, en az
bildirilmeli, araç-gereç ve teknik
seçiminde öğrencilerin ilgi ve istekleri
dikkate alınmalıdır.
Kazanım, 13. Konu)
3. Kompozisyon: Bir sanat eserinde,
sanatın elemanlarının sanatın ilkelerine
göre düzenlenmesi.
4. Form: (üç boyutluluk etkisi) Işık
gölge, renk, anatomi, çizgi ve doku gibi
elemanların
hepsinin
birden
oluşturulduğu görüntü veya biçim.
Perspektif: Resmin iki boyutlu
ortamında, üçüncü boyut (derinlik)
yanılsaması vermek için kullanılan
teknik.
®6. Kariyer Bilincini Geliştirme, 2.
“Her bireyin kendine özgü ve benzersiz
olduğunu belirtir.”
66
KAZANIMLAR
AÇIKLAMALAR
+ 6, 7. “Desen”
Desen çalışmalarında gönüllü bir öğrenci sınıfa model olur. Sınıf düzeninin “U”
biçiminde olması idealdir. Öğretmen, çalışma öncesinde modelden ölçü almayı
gösterir. Sonra kara kalemle kâğıda kabaca yerleştirilen figür, zamanla
detaylandırılarak desen çalışması tamamlanır.
67
KAZANIMLAR
AÇIKLAMALAR
1. Sanatın kendine özgü bir anlatım dili olduğunu
kabul eder.
2. Sanatın anlatım dilinin evrensel olduğunu fark
eder.
3. Farklı sanat akımları hakkında bilgi edinir.
4. Farklı ifade biçimlerinin sanatın dallarını
oluşturduğunu fark eder.
5. Duygu ve düşüncelerini görsel sanatların farklı
dalları ile ifade edebileceğini bilir.
6. Gördüğü sanat eserindeki görsel biçimlendirme
ögelerinin sanatsal düzenleme ilkelerine göre nasıl
kullanıldığını açıklar.
7. Karşılaştığı evrensel ve ulusal sanat eserlerinin
sanatçılarının yaşam öykülerini öğrenmeye istek
duyar.
8. Sanat eserlerindeki konu çeşitliliğini sorgular.
+ 1, 2, 3, 4, 6. “Eser Analizi”
Vincent Van Gogh, Toulouse Lautrec, Frida Kahlo, Fikret Mualla, Cihat Burak gibi
yaşamlarını eserlerine yansıtan sanatçılardan ait eserlerden örnekler sınıfa getirilir.
Öğrencilerin, eserlerden nasıl etkilendiklerini (fırça vuruşları, ele aldıkları konular,
renkler, duygular vb.) önce sözel, sonra görsel çalışmalar (resim, heykel vb.) ile
ifade etmeleri istenebilir.
1. Renkli çalışmalar, tercih edilen araç gerece göre yapılmalıdır.
seçiminde öğrencilerin ilgi ve istekleri
dikkate alınmalıdır.
3. Akımlar öğrencilerin yaş düzeyleri
dikkate alınarak belirgin özellikleri ile
verilmelidir.
+ 5. ‘Kent Projesi’
Öğretmen, gruplara ayrılan öğrencilere yaşadıkları kentle ilgili kaygıları,
beklentileri, sevdikleri yerler vb. hakkında sorular sorar. Hayallerindeki kentin
tasarımını ahşap materyaller, karton kutular, boya malzemeleri vb. kullanarak
yapmaları istenir. Daha sonra oluşturdukları kentin özelliklerini ortaya koyarak
tanıtımını yaparlar ve bu özelliklerden yola çıkarak kent sembolü oluştururlar.
+ 7, 12. “Düşünen Adam”
Roden’in “Düşünen Adam” heykelinin röprodüksiyonu sınıfa getirilerek
öğrencilerin eser üzerinde konuşmaları sağlanır. Daha sonra öğretmen öğrencilere
görsel düzenleme ilkeleri hakkında sorular sorar. Öğrencilerle soru-cevap
yöntemiyle yapılan görüşmelerin ardından uygulamaya geçilebilir. Öğrenciler,
seçtikleri malzemelerle heykel çalışmaları yapabilirler.
68
KAZANIMLAR
AÇIKLAMALAR
9. Görsel sanat eserinin oluşmasında, dönemin
düşünce ve inanç sistemlerinin, coğrafi
özelliklerinin ve çeşitli olayların etkisini tartışır.
10. Sanatın, kültürü aktarma yollarından biri
olduğuna ilişkin örnekler verir.
11. Teknolojik gelişmelerin görsel sanatlara
etkisini açıklar.
12. Duygularını, düşüncelerini ve izlenimlerini
yansıtan görsel tasarımlar yapar.
13. Gördüğü sanat eseri hakkında bir yargıya varır.
+ 4,6,13. “Eser Eleştirisi “
+ 9, 10. “Minyatür”
Dönemin savaş sahnelerini, eğlence hayatını, yaşantısını anlatan bir minyatür
incelemesi yaptırılabilir.
Öğrencilere; “Burada neler görüyorsunuz, insanlar neler yapmakta, en çok
dikkatinizi çeken unsurlar nelerdir, kıyafetler nasıl, mekan nasıl düzenlenmiş?”, gibi
sorular yöneltilebilir.
(!) Atatürkçülük İle İlgili Konular (911. Kazanım, 14-15. Konu)
5. Sanatsal Düzenleme İlkeleri
Denge: Eserdeki renk (sarı - mor vb.),
biçim (dik çizgi - eğik çizgi, üçgen çember vb.), doku (organik nesneler yapay nesneler vb.) gibi kontrastlar
aranır.
Ritim: Evrende olduğu gibi sanat
eserinde de tekrar eden renklerin,
şekillerin, dokuların, canlı ve cansız
varlıkların tekrar edip etmediğine
bakılır. Tekrar, aynı zamanda ritim
duygusu verecektir.
Birlik: Eserde, biçim, doku, boyut,
renk ve ya duygu unsurlarının birbiri ile
uyum içerisinde olması.
Ahenk: Uyum Birbirini dengeleyen
elemanlar dizisi.
Derecelenme: (Koram) Hiyerarşi.
Parçaların bütün içinde belirli bir
öncelik dizgesine göre algılanmaları.
Oran-Orantı: Nesnelerin kendi içinde
veya başka nesneler ile renk, biçim,
leke anlamında ya da boyutlar arasında
dengeli bir bütünlük oluşturulmasına
yönelik estetik ilişkilerdir.
Vurgu: Resimde ilgi çekici odaklara
denir.
Değişiklik: Monotonluğu bozan farklı
dinamikler. Düzen içinde farklıklar
meydana getiren ögeler.
69
ÖĞRENME ALANI:MÜZE BİLİNCİ
KAZANIMLAR
1. Türk müzeciliğinin kurulmasında öncülük eden
kişileri araştırarak bilgi edinir.
2. Seçtiği herhangi bir eserin müzeye ulaşma sürecini
araştırır.
3. İnternet üzerinden bir müze ziyareti yapar.
4. İnternet üzerinden araştırdığı müzeye yönelik
tanıtıcı görsel çalışmalar yapar.
5. Kültürel mirasa sahip çıkmanın önemini
pekiştirmede bilişim teknolojilerinden yararlanır.
6. Müzedeki eserler, tarihi yapılar, anıtlar vb.den
8. Tarih, kültür ve görsel sanatlar arasındaki ilişkinin
farkına varır.
+ 1. “Osman Hamdi Bey”
Türk müzeciliği ve Osman Hamdi Bey ile ilgili dokümanlar, görsel materyaller toplanıp
sınıf ortamında tartışılarak yorumlanabilir.
+ 4, 6. “Müzelerimizi Tanıtıyoruz”
Müze çeşitlerinden (sanat, tarih, arkeoloji, etnografya, bilim, teknoloji, basın, açık hava
müzeleri ve askerî müzeler) herhangi biri tercih edilerek müzenin içeriğine ilişkin kurumsal
kimlik çalışması (amblem, zarf, antetli kağıt, broşür) yapılabilir.
+ 3,4,5,6. “Sanal Ortamda Müzeyi Tanıyorum”
Sanal ortamın imkânlarından yararlanarak yerli veya yabancı bir müze ziyaret edilir. Bu
müze ile ilgili dikkat çekici eserlere vb. ait özellikleri içeren dokümanların çıktısı alınarak
karton ya da öğrencilerin seçecekleri bir zemin üzerinde müzeyi tanıtıcı bir afiş
tasarlanabilir.
+ 6, 7. “Tarihi Sanat Eserleri Bize Neler Söylüyor?”
Öğrenciler, müzelerde yer alan eserlerden istediği birini seçerek “Eser ne zaman
yapılmıştır? Hangi uygarlığa aittir? Nerede yapılmıştır?, Hangi amaçla yapılmıştır?
Günümüzde hangi açıdan önemini sürdürmektedir? Nerede bulunmuş, müzeye nasıl
ulaşmıştır?” gibi soruların yanıtına ulaştıktan sonra eserin taşıdığı sembolleri, yapıldığı
döneme ve uygarlığa ait bilgi ve ipuçları taşıyıp taşımadığını, varsa eserle ilgili sembollerin
hikaye ya da efsanelerini bulmaya çalışırlar. İnceledikleri eserden yola çıkarak görsel
tasarımlar yaparlar. Bu konuda Anadolu antik çağ, Selçuklu ve Osmanlı seramikleri,
Anadolu Selçuklu figürlü çinileri; minyatürler, duvar resimleri, halı – kilim, yazma
motifleri vb. örneklerden yola çıkılabilir.
v 7. “Müzede Yangın”
Öğretmen, öğrencilerden müzede bir yangın çıktığını düşünmelerini ister. Her bir öğrenciye
yönelik ilk önce hangi objeyi kurtarmak isteyeceklerini ve niçin o objeyi tercih ettiklerini
sorar. Tercih ettikleri objeyi ele alarak bir öykü yazmalarını ve bu öyküyle ilgili bir görsel
tasarım yapmalarını ister.
AÇIKLAMALAR
Haftası” (18–24 Mayıs) kapsamında,
yeri, tarihî eser veya anıt ziyaret
edilmelidir.
3, 4. Öğrencilere, öncelikle okulun
bilgisayarları ve İnternet bağlantısını
kullandırmak üzere yardımcı olunmalı,
şayet bu gerçekleştirilemiyorsa Internet
kafe vb. yerlere öğretmen nezaretinde
gidilmelidir.
C 4. Türkçe dersi, “Dinleme - İzleme”
öğrenme alanı “Çok yönlü iletişim
araçlarındaki yayınlardan ilgi, istek ve
ihtiyaçlarına uygun olanlarını takip
eder.”
sorular, derecelendirme ölçekleri,
kontrol listeleri, öz değerlendirme, grup
değerlendirme, formları, gözlem
formları, performans ve proje ödevleri,
öğrenci ürün dosyaları vb. kullanılarak
70
ATATÜRKÇÜLÜK,
ARA DİSİPLİNLER,
BELİRLİ GÜN VE
HAFTALAR
KONU LİSTESİ
2.9. Atatürkçülük İle İlgili Kazanımlar
ATATÜRKÇÜLÜKLE İLGİLİ
KONULAR VE AÇIKLAMALAR
DERS
KAZANIMLARI
Görsel Sanatlarda
Biçimlendirme
6. Duygu, düşünce ve
izlenimlerini çeşitli
görsel sanat teknikleriyle
ifade eder.
2- Konu: Atatürk’ün Çevreye Verdiği
Önem
Görsel Sanat Kültürü
Açıklamalar: Atatürk’ün çevre ile ilgili
yaptığı çalışmalara (Gençlik Parkı,
AOÇ., Türk Yurdu binası- şimdiki
Ankara Resim Heykel Müzesi-,
otoyollar vb.) örnekler verilerek çevre
bilinci kazandırmak hedeflenir.
.
1. Yaşadığı çevrenin
düzenlenmesine ilişkin
olumlu ve olumsuz
örnekler gösterir.
Açıklamalar: Atatürk’ün hayatını, son
günlerini ve görsel dokümanlarla
desteklenebilecek anılarını içeren bir
Atatürk Köşesi hazırlanmalıdır.
3. Çevresindeki kirliliği
ve düzensizliği
onaylamadığını görsel
sanatlar yoluyla ifade
eder.
2. SINIF
1. SINIF
1- Konu: Atatürk’ün Hayatı
• Doğum tarihi ve yeri
• Anne ve babası (ailesi)
• Atatürk’ün son günleri
• Atatürk’le ilgili anılar
ÖĞRENME ALANI
4. Güzel bir çevrede
yaşamanın önemini
kavrar.
72
3- Konu: Atatürk’ün Kişisel
Özellikleri ve Çeşitli Yönlerinden
Ölçülü Davranışı
ÖĞRENME ALANI
DERS KAZANIMLARI
2. Beğenilerdeki farklılığa
saygı duyar.
5. Gösterilen eserle ilgili
duygu ve düşüncelerini
ifade eder.
Açıklamalar: Atatürk’ün insan
sevgisi aktarılırken, insanları ilgi ve
yeteneklerine göre değerlendirdiği ve
insana çok yönlü baktığı
vurgulanmalıdır.
3. SINIF
4- Konu: Atatürk’ün Kişisel
Özellikleri ve Çeşitli Yönlerinden
Gurura ve Ümitsizliğe Yer Vermemesi
Açıklamalar: Atatürk’ün kişiler arası
ilişkilerde ve özellikle devlet adamı
kimliğiyle de gurur, ümitsizlik,
böbürlenme gibi insan ilişkilerindeki
iletişimi olumsuz etkileyecek
tutumlardan kaçındığı
vurgulanmalıdır.
4.SINIF
5- Konu: Atatürk’ün İnsan Sevgisi
Açıklamalar: Atatürk’ün insan
sevgisini aktarırken, insanları ilgi ve
yeteneklerine göre değerlendirdiği ve
insana çok yönlü baktığı
vurgulanmalıdır.
5. SINIF
6- Konu: Atatürk’ün Eserleri
Görsel Sanatlarda
Biçimlendirme
Açıklamalar: Atatürk’ün en önemli
eserinin Türkiye Cumhuriyeti Devleti
olduğu vurgulanır ve bu devleti idame
ettirecek gençlere öğütlerinin yer
aldığı “Atatürk’ün Gençliğe Hitabesi”
görsel biçimlendirme ögeleri ve
sanatsal düzenleme ilkelerine uygun
olarak fon kartonları üzerine görsel
malzemelerle yazılabilir.
4. Yaşamdaki her varlığın
kendine özgü bir güzelliği
olduğunu kabul eder.
7. Merkezî, simetrik ve
asimetrik dengeyi ayırt
ederek çalışmalarında
kullanır.
izlenimlerini çeşitli görsel
sanat teknikleriyle ifade
eder.
73
7- Konu: Görsel Sanatların Dalları
ÖĞRENME ALANI
5. SINIF
Açıklamalar: Görsel sanatların
dallarını, Atatürk’ün sanata verdiği
önem çerçevesinde tanıtılabilir.
Öğrencilerin görsel sanatların dallarına
ilişkin en az birer örnek görmesi
sağlanmalıdır.
6. SINIF
8- Konu: Atatürk’ün Millî Kültüre
Verdiği Önem
Açıklamalar: Atatürk’ün millî
kültürün korunup geliştirilmesindeki
katkılarını gösteren görüş ve
uygulamaları (Türk Ocağı binasının ve
TBMM binasının inşası vb.)
değerlendirilerek bu görüş ve
uygulamaları ile millî kültürümüzü
çağdaş uygarlık düzeyinin üzerine
çıkarmayı hedef gösterdiği
vurgulanmalıdır.
9- Konu: Milletlerin Tanınmasında
Güzel Sanatların Rolü
1. Bir eserin, görsel
sanatların hangi dalına ait
olduğunu ayırt eder.
3. Ulusal kültür
mirasımızdan örnekler
verir.
4. Ulusların tanınmasında
güzel sanatların önemini
tartışır.
Açıklamalar: Sanatın, kültür
mirasının yeni kuşaklara aktarımındaki
etken rolü vurgulanmalıdır. Görsel
sanatların özellikle mimari ögelerin
tarih ve kültür mirasını oluşturduğu
açıklanmalıdır.
5. Ulusal kültürü yansıtan
ve tanıtan görsel çalışmalar
yapar.
10- Konu: Sanat-Kültür İlişkileri
Diğer Örf ve Adetlere Hoşgörülü
Olmanın Gerekliliği
7. SINIF
DERS KAZANIMLARI
Açıklamalar: Diğer milletlerin örf ve
adetlerine hoşgörü göstermenin önemi
belirtilerek bu çerçevede güzellik
kavramının kültürlere göre ölçütlerinin
farklılaşabileceği belirtilmelidir.
Atatürk’ün diğer milletlerin örf ve
adetlerine karşı hoşgörülü olduğu
vurgulanacaktır.
74
9. Güzellik kavramının
ölçütlerinin kültürlere göre
farklılaşabileceğini değer
sistemine katar.
11- Konu: Atatürk’ün Millî
Tarihimize Verdiği Önem
ÖĞRENME ALANI
DERS KAZANIMLARI
Müze Bilinci
5. Tarihi eserlerin
özelliklerini açıklar.
Müze Bilinci
7. İlgi duyduğu sanat
eserleri hakkında araştırma
yapar.
Görsel Sanatlarda
Biçimlendirme
izlenimlerini çeşitli görsel
sanat teknikleriyle ifade
eder.
9. Görsel sanat eserinin
oluşmasında, dönemin
düşünce ve inanç
sistemlerinin, coğrafi
özelliklerinin ve çeşitli
olayların etkisini tartışır.
11. Teknolojik
gelişmelerin görsel
sanatlara etkisini açıklar.
7. SINIF
Açıklamalar: Türkiye’nin bir kültür
mozaiği üzerine kurulu olduğu
vurgulanmalı ve millî tarihimizde ülke
topraklarında hayat bulmuş tüm
uygarlıklar ele alınmalıdır.
12- Konu: Atatürk’ün Resim Sanatına
Verdiği Önem
Açıklamalar: Atatürk’ün Türk
toplumunun gelişmesi için güzel
sanatlara önem verdiği ve çağdaş Türk
sanatının oluşması için çalıştığı
belirtilerek sanatkârlara verdiği önem
Atatürk’ün güzel sanatlarla ilgili
söylediği sözlerinden de örnekler
verilerek vurgulanacaktır.
13- Konu: Atatürk’ün Bilime Verdiği
Önem
Açıklamalar:
Atatürk’ün
bilime
verdiği önem verilirken, bilimsel
gelişmenin bir sonucu olan teknoloji
ve teknolojik gelişmelerin sanata olan
katkısı ve sanatı etkileyiş biçimlerine
dikkat çekilecektir.
8. SINIF
14- Konu: Sanat - Kültür İlişkileri
Açıklamalar: Atatürk’ün milî kültüre
verdiği önem verilirken, sanatın
kültürün taşıyıcısı konumunda olduğu
vurgulanmalı ve sanat kültürünün
oluşmasındaki din, dil, coğrafi
faktörler ve geçmiş yaşantıların
(tarihin) etkisi ile birlikte
değerlendirilmelidir.
15- Konu: Atatürk’ün Bilime Verdiği
Önem
Açıklamalar: Atatürk’ün bilime
verdiği önem verilirken, bilimsel
gelişmenin bir sonucu olan teknoloji
ve teknolojik gelişmelerin sanata olan
katkısı ve sanatı etkileyiş biçimlerine
dikkat çekilecektir.
75
2. SINIF
1. SINIF
SINIF
2.10. Kazanımların Ara Disiplinlerle İlişkilendirilme Tablosu
ÖĞRENME ALANI
KAZANIMLAR
ARA DİSİPLİN
ALANLARI İLE
İLGİLİ
KAZANIMLAR
6. Kendi yaşam alanını
düzenlerken doğal
çevreyi korumanın
gerekliliğini kabul eder.
İnsan Hakları ve
Vatandaşlık
56. Çevrenin korunması
ve gelecek kuşaklara
aktarılmasının bir
vatandaşlık görevi
olduğu bilincine uygun
davranışlar gösterir.
7. Evini, odasını,
okulunu, sınıfını düzenli
ve temiz tutmanın
önemini kabul eder.
Rehberlik ve
Psikolojik Danışma
3. Okul ve sınıf içindeki
sorumlulukların farkına
varır.
3. Çevresindeki kirliliği
ve düzensizliği
onaylamadığını görsel
sanatlar yoluyla ifade
eder.
Rehberlik ve
18. Çevreye karşı
duyarlı olur.
8. Gösterilen eserden
yola çıkarak duygularını,
düşüncelerini,
hayallerini ve
izlenimlerini ifade eden
görsel tasarımlar yapar.
Rehberlik ve
19. Kızgınlık, öfke gibi
duygularını uygun
şekilde ifade eder.
GÖRSEL SANAT
KÜLTÜRÜ
GÖRSEL SANAT
KÜLTÜRÜ
76
SINIF
ÖĞRENME ALANI
2. Beğenilerdeki
farklılığa saygı duyar.
Girişimcilik
1. Kişiler arasındaki
farklılıkları tanır.
MÜZE BİLİNCİ
1. Müzedeki eserlerin
korunmasının önemini
kavrar.
İnsan Hakları ve
Vatandaşlık
21. Ortak mirasın
korunması gerektiğini
bilir.
MÜZE BİLİNCİ
5.Görsel çalışmalarını
sınıf, okul panosu ve
standında
sergilemekten haz
duyar.
Özel Eğitim
6. Kendini ifade
edebilme becerisi
geliştirir.
10. Duygu düşünce ve
görsel sanat
Girişimcilik
10. İş yerlerini ve belli
hizmetleri simgeleyen
sembollerin anlamını
bilir.
2. Aynı konunun
değişik teknik,
malzeme ve anlatım
biçimleriyle ifade
edilebileceğini bilir.
Özel Eğitim
1. Kişilerin yetenek,
beceri ve güçlerinin
değişik olabileceğinin
farkına varır.
4. Uzak ve yakın
çevresinin doğal ve
tarihî güzelliklerini
tanır.
İnsan Hakları ve
Vatandaşlık
56. Çevrenin
korunması ve gelecek
kuşaklara aktarılmasını
bir vatandaşlık görevi
olduğuna uygun
davranışlar gösterir.
3. SINIF
4. SINIF
ARA DİSİPLİN
ALANLARI İLE
İLGİLİ
KAZANIMLAR
GÖRSEL SANAT
KÜLTÜRÜ
GÖRSEL
SANATLARDA
BİÇİMLENDİRME
5. SINIF
KAZANIMLAR
GÖRSEL SANAT
KÜLTÜRÜ
77
SINIF
ÖĞRENME ALANI
6. SINIF
GÖRSEL SANAT
KÜLTÜRÜ
MÜZE BİLİNCİ
7. SINIF
GÖRSEL SANAT
KÜLTÜRÜ
8. SINIF
GÖRSEL SANAT
KÜLTÜRÜ
GÖRSEL
SANATLARDA
BİÇİMLENDİRME
KAZANIMLAR
ARA DİSİPLİN
ALANLARI İLE
İLGİLİ
KAZANIMLAR
3. Ulusal kültür
mirasımızdan örnekler
verir.
İnsan Hakları ve
Vatandaşlık
6. Yakın çevresindeki
ortak miras ürünleri
hakkında bilgi toplar.
5. Müzedeki eserlerden
yola çıkarak çeşitli
görsel tasarımlar
yapmanın kendi kültür
birikimine katkısını
tartışır.
Kariyer Bilincini
Geliştirme
3. Kendi değerlerini
örneklerle ifade eder.
2. Farklı duygu
hâllerinin sanatsal
yaratıcılığa katkısını fark
eder.
Rehberlik ve
4. Duygu ve
düşüncelerini ifade
etme yollarını
ilişkilerinde etkili bir
biçimde kullanır.
Girişimcilik
1. Elindeki bilgiyi
grafik veya tablo
biçiminde gösterir.
4. Grafik tasarım
ürünlerinde, sembol,
işaret, renk ve lekelerin
işlevlerini ayırt eder.
6. Çizgilerin kişiye özgü
olduğunu kavrar.
78
Kariyer Bilincini
Geliştirme
2. Her bireyin kendine
özgü ve benzersiz
olduğunu belirtir.
2.11. Belirli Gün ve Haftalarla İlişkilendirilen Kazanımlar Tablosu
Millî Eğitim Bakanlığı Eylül 2005 Tarih ve 2576 Sayılı Tebliğler Dergisinde yayınlanan “Millî Eğitim Bakanlığı İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumları
Sosyal Etkinlikler Yönetmeliği” çerçevesinde ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında kutlanacak belirli gün ve haftalar (29 Ekim Cumhuriyet Bayramı, 10
Kasım Atatürk’ü Anma, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı ve 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı) alınmış olup, bu kazanım
ve etkinlikler, denk gelen haftalarda işlenecektir. Burada yer almayan diğer belirli gün ve haftaların kutlanmasına, anılmasına, kurumların tür, seviye, imkân
ve şartlarına; çevrenin ekonomik, sosyal, kültürel ve coğrafi özelliklerine göre okul yönetimleri karar verebilir.
SINIF
ÖĞRENME
ALANLARI
KAZANIMLAR
ifade eder.
GÖRSEL
SANATLARDA
BİÇİMLENDİRME
7. Çalışmalarını
sergilemekten ve bu
duyguyu
çevresindekilerle
paylaşmaktan haz alır.
ETKİNLİKLER
6.Sınıftaki bayram
hazırlıklarını
görselleştirir.
7.Atatürk’ün hayatı
ile ilgili derlediği
resimlerle sınıf
panosu oluşturur.
1
79
KONULAR
•Atatürk’ün
hayatı
•Sınıfımızdaki
bayram
hazırlıkları
AÇIKLAMALAR
YÖNTEM VE
TEKNİKLER
Öğrenci
çalışmalarının
hazırlanmasında
gerekli güvenlik
önlemleri alınır
(makas, iğne vb.).
• Kolaj (yırtma
yapıştırma)
• Pastel boya
• Parmak boya
GÖRSEL
SANATLARDA
BİÇİMLENDİRME
2
MÜZE BİLİNCİ
görsel sanat teknikleri ile
ifade eder.
2. Müzedeki ve sanat
galerilerindeki eserlerin,
ören yerlerinin, tarihi
yapıların, anıtların vb.
önemini kavrar.
•Çevremizdeki
müzeler, ören
yerleri, tarihî
eserler, anıtlar.
•Bayramda
hissettiklerimiz
•19 Mayıs
Atatürk’ü Anma
Gençlik ve Spor
Bayramı
•10 Kasım
Atatürk’ün
kişilik özelikleri
• Atatürk’ün İnsan
Sevgisi
GÖRSEL SANAT
KÜLTÜRÜ
6.Yapacağı görsel sanat
çalışmalarında gösterilen
6. Öğrenciler
yapacakları
çalışmanın konusuna
uygun olarak kolaj
tekniği ile görsel
tasarımlar yapabilir.
GÖRSEL
SANATLARDA
BİÇİMLENDİRME
ifade eder.
13. Öğrencilerden,
sınıf, okul ve
çevrelerindeki
bayram hazırlıkları
ile ilgili duygu,
düşünce ve
görsel sanat
teknikleriyle ifade
etmeleri istenir.
Mukavva üzerine
3
4
2,7. Belirli gün ve
haftalarla çevresinde
yakın çevrelerinde
bulunan müze, ören
yeri, tarihî eser, anıt
vb. yerlere gezi
düzenlenir. Bu
yerlerde bulunan
eserlerin önemi
üzerinde konuşulur.
Öğrencilerden
duygularını ifade
edici görsel
çalışmalar yapmaları
istenir.
80
•Gezi gözlem
•Pastel boya
•Parmak boya
•Kolaj (yırtmayapıştırma)
Öğrencilere bir
sanatçıya ait
“kolaj” tekniği ile
yapılmış eserin
tıpkı basımı
gösterilerek,
incelemeleri istenir.
• Kolaj (yırtma,
yapıştırma)
•Sulu boya
•Pastel boya,
•Parmak boya,
•Kolaj (yırtmayapıştırma)
“Atatürk’ün Anıları”
ve “Atatürk Sevgisi”
konulu resim
çalışmaları
yaptırılabilir.
GÖRSEL
SANATLARDA
BİÇİMLENDİRME
ifade eder.
GÖRSEL
SANATLARDA
BİÇİMLENDİRME
10. Öğrenciler,
Atatürk’ün hayatı ile
ilgili tarih şeridi
oluşturarak görsel
düzenlemeler
yaptırılabilir.
•Atatürk’ün
Hayatı
(okul yılları,
askerlik hayatı
vb.)
5
6
7
GÖRSEL SANAT
KÜLTÜRÜ
GÖRSEL SANAT
KÜLTÜRÜ
Grup çalışması
yapılabilir.
Öğrenciler
getirdikleri
resimlerle öğretmen
yardımı ile tarih
şeridi
oluşturabilirler.
Tarih şeritleri,
seçilen belirli gün
ve haftaların tarihi
süreçleri göz
önünde
bulundurularak
tasarlanmalıdır.
•Sulu boya
•Pastel boya,
•Kolaj (yırtma,
yapıştırma)
•Akrilik,
•Guaj boya
5. Ulusal kültürü yansıtan 5. Birlik ve
ve tanıtan görsel
beraberliğimizde
bayramların rolünü
ve önemini açıklayan
görsel çalışmalar
yapılabilir.
•“Bizim
Bayramlarımız”
•Sulu boya
•Pastel boya
•Kolaj (yırtma
yapıştırma)
•Akrilik
•Guaj boya
2. Farklı duygu
hâllerinin sanatsal
yaratıcılığa katkısını fark
eder.
•“Hislerimiz”
•Sulu boya
•Pastel boya
•Kolaj (yırtma
yapıştırma)
•Akrilik
•Guaj boya
2. “Mutluluk” ve
“Hüzün” konulu
duyguları yansıtan
çalışmalar yapılabilir.
81
9. Görsel sanat eserinin
oluşmasında, dönemin
düşünce ve inanç
sistemlerinin, coğrafi
özelliklerinin ve çeşitli
olayların etkisini tartışır.
8
GÖRSEL SANAT
KÜLTÜRÜ
9. Millî mücadele
dönemini yansıtan bir
tablo seçilir.
Öğrenciler seçilen
tabloyu incelerler.
Tablo üzerinde,
geçmişteki yaşantı,
dönemin sanat
eserine yansıması,
olayları konularında
konuşmaları istenir.
Ayrıca gösterilen
eserlerden yola
çıkarak öğrencilerden
görsel tasarımlar
yapmaları istenebilir.
82
•“Kurtuluş
Savaşı”
•Röprodüksiyo
n inceleme
•Akrilik
•Guaj
•Sulu boya
2.12. 1-8. SINIFLAR GÖRSEL SANATLAR DERSİ ÖRNEK KONU LİSTESİ
Aşağıda yer alan örnek konuların seçilmesinde öğrenme alanlarının ilgili kazanımları,
sınıfın seviyesi, diğer derslerin konuları, çevrenin özellikleri, öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları
ile belirli gün ve haftalar dikkate alınmalıdır.
Aşağıda ifade edilen konular; programda yer alan kazanımlar ve örnek etkinliklerden
yola çıkılarak hazırlanmış öneri niteliğindedir. Konuların liste haricinde belirlenmesi
durumunda yukarıda yapılan açıklamadaki kriterlerden yola çıkılmalıdır.
Atatürk; Atatürk’ün hayatı, Atatürk’le ilgili anılar, Atatürk’ün ailesi, Atatürk’ün
sanatseverliği, Atatürk’ün ileri görüşlülüğü, Atatürk’ün eğitime verdiği önem, Atatürk’ün
inkılapları, Atatürk ve güzel sanatlar, Atatürk ve cumhuriyet, Atatürk ve mîlli kültür, Atatürk
ve Kurtuluş Savaşı, Atatürk ve 19 Mayıs, Atatürk ve 23 Nisan vb.
Belirli günler ve haftalar; 10 Kasım Atatürk’ü Anma Günü, 19 Mayıs Atatürk’ü
Anma, Gençlik ve Spor Bayramı, 23. Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, çevremizde
ve okulumuzda bayram hazırlıkları, 29 Ekim Cumhuriyet bayramı, “Cumhuriyete Nasıl
Kavuştuk?” vb.
Manevi Değerler; dürüstlük, ahlâk, dostluk, işbirliği, vefa duygusu, misafirperverlik,
vatan sevgisi, dayanışma vb.
Şiirler, öyküler, hikâyeler, halk kahramanları, masallar, efsaneler; Karacaoğlan,
Keloğlan, Nene Hatun, Dede Korkut, Tepegöz, Deli Dumrul, Gılgamış Destanı, Ali Baba ve
Kırk Haramiler, Binbir Gece Masalları, Çirkin Ördek Yavrusu, Fareli Köyün Kavalcısı,
Karagöz Hacivat, Pinokyo vb.
Atasözleri; “Rüzgâr Eken Fırtına Biçer”, “Sakla Samanı Gelir Zamanı”, “Damlaya
Damlaya Göl Olur”, “Komşu Komşunun Külüne Muhtaçtır” vb.
Fıkralar; Nasreddin Hoca, İncili Çavuş, vb.
Deyimler; başı sıkışmak, etekleri tutuşmak, etekleri zil çalmak, iki ayağı bir pabuca
girmek vb.
83
Eğlencelerimiz, Manilerimiz, Oyunlarımız; saklambaç, misket, körebe, istop, çelik
çomak, kına gecesi, “Düğünümüz Var!” vb.
Yaşantımız; heyecanlarımız, mutluluklarımız, anılarımız, özlemlerimiz, coşkularımız,
sevgilerimiz, tutkularımız, vazgeçilmezlerimiz, sevinçlerimiz, en mutlu günüm, en büyük
arzum, en sevdiğim kişiler, en sevdiğim yer, doğum günüm, arkadaşımın doğum günü,
bayram sabahı, bayram ziyareti, mezuniyetim, yeni yılda beklentilerim, bisikletle gezinti,
otobüs seyahati, tren garı, oyuncaklarımla oynarken, lunaparkta çocuklar, saksıda sardunyalar,
odam, sınıfım, diş muayenesi, basketbol maçı, atletizm, yüzücüler, buz pateni, olimpiyatlar,
futbol maçı, sporcular, mahallemiz, bizim sokak, anne kedi ve yavruları, vahşi doğa, ali
babanın çiftliği, piknik, bahçemiz, çınar ağacının gölgesinde, oyun parkında çocuklar, baloncu
amca, simitçi teyze, temizlik görevlileri, oyuncakçı dede, bakkal amca, inşaatta çalışanlar,
kışın karda oynayanlar, baharda doğanın uyanışı, yapraklar dökülürken, sahildeyim, kumdan
kaleler, balıkçılar, sürü ve çoban, yağmurlu bir gün, güneşli bir gün, ormanda yaşam, tekne
gezisi, benim güzel köpeğim, evcil hayvanlarla dostluk, meyve toplayanlar, ekin ekenler, kır
gezisi, çiçek toplayanlar, çamaşır yıkayan kadınlar, gelincik tarlaları, hasat zamanı,
komşularımız, misafirlerimiz, arkadaşlarım ve ben, çarşı alışverişi, postacı, hasta ziyareti,
akraba ziyareti, ev işlerinde paylaşım, konser izlenimlerim, ailem ve ben, pastanede doğum
günü, postahane, banka vb.
Hayallerimiz; uzayın derinliklerinde, 100 yıl sonra dünyamız, “ben büyüyünce..,
balık olsaydım..” “çiçek olsaydım hangisi olurdum?” hayal kahramanım, bulutlarda
yaşasaydım, yıldızlarda yaşamak, dinozorlar ülkesi, cüceler ülkesi, devler ülkesi, denizin
derinliklerinde yaşasaydım, uçan halı ile seyahat, düşlerimdeki yer, 1000 yıl önce yaşasaydım,
kayıp krallık, kayıp uygarlık, gezegenlerde yaşam, bilgisayarım, telefon olmasaydı nasıl
haberleşirdim? “neyi icat etmeliyim?” ev işlerinde yardımcı robot, doktor robot, fabrika, uzay
mekiği, yaşamı kolaylaştıran makineler vb.
84
3. PROGRAMLA İLGİLİ AÇIKLAMALAR VE EKLER
3.1. Programın Uygulanmasında Öğretmenin Rolü
Millî
Eğitim
Bakanlığı
ve
YÖK
“öğretmen
yeterlilikleri”ni
belirlemiştir.
Standartların belirlendiği bu yeterlilikler özünde tüm öğretmenlere yöneliktir. Bu bağlamda
görsel sanat dersi öğretmenlerinin de kendi alanlarına ilişkin yeterlilikleri ve beklentiler
aşağıda belirtilmiştir. Bu programın uygulanmasında görsel sanatlar öğretmenlerinden,
• Bir eğitimci olarak, her yönü ile yetkin olma bilinciyle, kendilerini sürekli
sorgulayarak var olan yeterliklerini geliştirme çabasında olmaları,
• Öğrencilerin bireysel farklılıklarından doğan görme, anlama, ifade etme ve bunu
alanın teknik özellikleri ile gerçekleştirme kapasitelerini yeterince analiz etmeleri,
• Öğrencilerin sosyal ve kültürel çevrelerini gereğince analiz etmeleri,
• Öğrencilerin gelişim basamaklarının özelliklerini kitabi bilgiler yerine gözlem,
inceleme, deneyim ve uygulamalardan elde ettiği örneklerle belirlemeleri bunları
önemseyerek ve sorgulayarak eğitim aşamasında kullanmaları,
• Öğrencilerin bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal gelişiminin öğrenme sürecini
etkileyeceğini göz önünde bulundurmaları,
• Öğrencilerin, hangi aşamada olursa olsun; şarkı, türkü, masal, efsane, şiir, fıkra,
mani, hîkaye gibi diğer sanat alanlarının örnekleriyle uyarmaları ve hayal dünyalarını
zenginleştirmeleri,
• Öğrencilerin algı dünyalarını zenginleştirici örneklere ve anlatımlara fırsat
vermeleri,
• Öğrencilerin
duyarlıklarını
zenginleştirecek
drama
gibi
farklı
öğretim
tekniklerinden yararlanmaları,
• Her öğrencinin algılama ve anlamlandırma sürecini keşfedebilme çabası
göstermeleri,
• İlgi ve ihtiyaçlara uygun farklı yöntem ve teknikleri kullanarak öğrencilerin sahip
olduğu önceki bilgileri, becerileri, tutum ve değerler ile bunlar arasındaki bağlantıları
açığa çıkarmaları yeni öğrenileceklerini bunlar üzerinde yapılandırmalarını sağlayacak
öğrenme yaşantıları oluşturmaları,
• Öğrencileri motivasyon amaçlı hazırlık etkinliklerini sunmaları,
• Öğrencileri eğitim yaşantılarında olabildiğince aktif kılmaları,
85
• Sınıf
ortamında
öğrencilerin
birbirleriyle
iletişim
kurarak
öğrendiklerini
anlamlandırma süreçlerine katkıda bulunmalarını sağlaması;
• Öğrencilerin konuya ilişkin çeşitli sorularına uygun ve yeterli yanıtlar
verebilmeleri,
• Öğrenme alanı ile ilgili öğretim yaklaşımı, yöntem ve teknikleri ile ilgili bilgi
sahibi olmaları,
• Öğrenme alanı ile ilgili bilgi teknolojilerinden yararlanmaları,
• Öğrenme alanı ile ilgili sağlık ve güvenlik önlemlerini almaları,
• Öğrenme alanına yönelik kazanımları gerçekleştirmeye yönelik öğrenme-öğretme
etkinliklerini düzenlemeleri,
• Öğrenme
yaşantılarında
olabildiğince
gerçek
hayattaki
örneklerden
yola
çıkmalarını;
• Kazanımlara uygun araç ve gereç seçmeleri, hazırlamaları,
• Öğrencilerin kişisel, ruhsal, etik, sosyal ve kültürel gelişimlerine katkıda bulunacak
etkinlikleri planlamaları,
• İşlenen konuyu önceki ve sonraki konularla ilişkilendirmeleri,
• Öğrenme alanının kazanımlarını öğrencilerin düzeyine uygun biçimde sunmaları,
• Zamanı etkili biçimde kullanmaları,
• Öğrenilenleri öğrencilerin yaşamlarıyla ilişkilendirecek fırsatlar sunarak hem
öğrenilenlere karşı motivasyonu hem de öğrenilenlerin uygulanarak kalıcılığını
sağlamaları,
• Öğrencilerin sınıfta kendilerini özgürce ifade edebilecekleri güvenli bir öğrenme
ortamı sağlamaları ve sürdürmeleri,
• Ödül ve yaptırımları uygun ve etkili biçimde kullanmaları,
• Ses tonlarını etkili biçimde kullanmaları,
• Konuşma ve beden dilini etkili biçimde kullanmaları,
• Malzeme seçimlerinde öğrenciyi masrafa sokmaktan kaçınmaları, malzeme israfını
önlemeleri,
• Öğrencilerin çalışmalarını değerlendirmede tek bir çalışmadan hareket etmemeleri,
bir bütün olarak süreci değerlendirmeleri,
• Öğrencilerin öğrenmesini değerlendirmede sürekliliğin önemini kavramaları ve
uygulamaları,
• Kazanımlara uygun değerlendirme biçimini belirlemeleri,
86
• meslekî öneri ve eleştirilere açık olmaları, beklenmektedir.
Görsel sanatlar ve sınıf öğretmenlerinin insan beyninin her iki küresinin özelliklerini
bilmelerinde yarar vardır.
BEYİNDEKİ SOL VE SAĞ YARIM KÜRELERİN ÖZELLİKLERİ
SOL YARIM KÜRE
Sözel:
Betimleme,
SAĞ YARIM KÜRE
adlandırma
için
Sözel Olmayan: Nesnelerin çizgilerine,
sözcüklerin kullanılması.
şekillerine, biçimlerine, renklerine ilgi
Çözümsel (analitik): Sıralı bir tarzla
duyma.
nesnelerin ortaya konulması.
Çözümsel (sentezci): Bütünü oluşturmak
Simgesel: Bir şeye anlam vermek için bir
üzere nesneleri bir araya getirme.
simge kullanılması.
Somut: Nesneleri o anda oldukları gibi
Soyut: Asılın, özün basite indirgenmesi.
görme.
Geçici: Zamanlama sistemini koruma, bir
Benzer: Nesneler, ilişkiler arasındaki
şeyi başka bir şeyden sonra yapma.
benzerliği görme.
Akılcı: Neden ve durumlara dayalı sonuca
Geçici olmayan: Zamana duyarlı olmama,
ulaştırma.
zamanı önemsememe.
Sayısal: Hesaba katmada sayıların
Akılcı olmayan: Neden ve durumlar
kullanılması.
temeline dayanmama.
Mantıksal: Mantığa dayalı sonuçlara
Uzaysal: Diğer çizgi, şekil ve renklerle
ulaşılması, bir şeyin mantık sırasıyla başka
ilişkili olarak çizgi, şekil ve renklerin
bir şeyi izlemesi.
bulunduğu yeri görme.
Doğrusal: Bağlantılı fikirler açısından
Sezgisel: Genellikle tamamlanmamış
düşünme, bir yerde birleşecek ya da
örüntülere, sezgilere, duyulara ya da görsel
yakınlaşacak
imajlara dayalı olarak bilginin, öğrenmenin
şekilde
bir
düşüncenin
doğrudan bir diğerini izlemesi.
sıçramasını sağlama.
Bütüncül: Her şeyin bir anda tamamını
görme, genellikle türlü sonuçlara uzanan
örüntüler ve yapılar bütününü görme.
Not: Bu tablo Betty Edwards’ın “Drawing on Right Side of the Brain” adlı kitabından
87
J. Michael tarafından uyarlanmıştır.
Öğrencilerin görsel sanatlar dersindeki resimsel gelişimleri ve yaşlarına paralel
gösterebilecekleri zihinsel becerileri, bazı kuramcılar tarafından belirtilmiştir. Burada bir
konuya özellikle dikkat çekmekte yarar vardır: Öğrencilerin resimsel gelişim aşamalarında,
Lowenfeld, Piaget vb. kuramcıların verdiği örneklerden yararlanma eğilimi görülmektedir.
Ancak, çağdaş iletişim ve etkileşim zenginliğinin öğrenciler üzerinde olumlu etkileri
kapsamında görülen, çok sık rastlanan basamaklar üstü gelişim örneklerini de göz ardı
etmemek gerekmektedir. Bu nedenle eğitimciler bu tür öğrencileri belli kategorilere
sokmak gibi katı tavırlar içerisinde olmamalı, onları kendi içlerinde değerlendirmenin
çabasını göstermelidir.
3.2. İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin sanatsal yönelimleri
Bir öğrenci için sanat yönelimi, psikolojik açıdan sanat yapma yoludur. Dört temel
sanat yönelimi vardır. Bu yönelimler değişik oluşumlar halinde ortaya çıkar ve bir
öğrencinin doğal çalışma yolunu anlamak ve dolayısıyla onların sanat yapma
dağarcıklarını genişletme yollarını araştırmada yardımcı olur.
1. Şematik Yönelim:
Basit, gelişmemiş ve kalıplaşmış yönelimdir. Böyle öğrenciler, temel dış çizgiler
yaparken ve alıştıkları imgelere (çiçekler ya da çizgi roman karakterleri) gördükleri çeşitli
şablon anlatım örneklerine güvenme eğilimindedir. Ulaşmak istedikleri sonuca ulaştıklarını
göstermek için projeyi aceleyle bitirirler. Çizgileri, genellikle sayfanın tam ortasında yer
alır. Bu öğrencilere algılarını harekete geçirecek görsel zenginliklerini arttıracak örnekler
gösterilmelidir.
2. Mekanik Yönelim:
Cetvel, silgi ve örüntüler gibi mekanik desteklere dayanan bir yönelimdir. Bu
öğrenciler, alışageldikleri bu araçlarla kendilerini güvende hissederler ve çalışmaları çok
düzenli olmakla birlikte katı görünür. Çalışmalarında ve tasarımlarında simetri eğilimi
görülür. Kesin öneriler isterler, tedirgindirler ve daha çok geri bildirime gereksinim
duyarlar. Bu tür öğrencilerin, geniş fırçalar, akıcı olamayan akrilik boyalarla oynamalarına
fırsat yaratılmalıdır. Böylece mekanik tavırlardan içsel tavırlara yönelmesi sağlanacaktır.
Ayrıca kil, kâğıt hamuru gibi yoğurma maddeleri ve hareketli çizimler gibi daha esnek ve
anlatımsal teknikler kullanarak yönlendirilmeye ihtiyaçları vardır.
88
3. Zihinsel Yaklaşım:
Bu tür öğrenciler, sorgulayıcı ve ayrıntıcı bir yaklaşım içerisindedir. Örneğin, bir
portre çiziminde gözlerle ya da ilgilerini çeken başka bir organla daha çok ilgilenme gibi
ayrıntılarla uğraşırlar. Kimi zaman yaptıklarını bitiremeyebilirler. Tamamlamadan bırakma
eğilimleri vardır. Bu davranış, bir eksiklik olarak değerlendirilmemelidir. Sanat alanında
anlatım eyleminde bireyin seçme, ayıklama ve ilgi duyduğu alanlara önem verme tavrının
önemli bir göstergesidir. Öğretmen karşılaştığı bu tür yarım bırakılmış çizimlerin nedenini
öğrenciyi rencide edecek bir şekilde sorgulamamalıdır. Öğretmen, ihtiyaç duyduğunda
öğrencinin dikkatini zenginleştirecek anlatımlara yönlendirme, öğrencinin birkaç noktaya
ilgisini çekme çabası içinde olmalıdır.
4. Sezgisel Yaklaşım:
İçten gelen, anlatımsal bir yaklaşımdır. Bu öğrenciler, nesneleri ayrıntıya girmeden
simgesel olarak anlatma eğilimindedirler. Bu nedenle çalışmayı çabucak bitirir. Bütün
sayfayı kaplar ve çeşitli çizgi ve renkleri özgürce kullanırlar. Bu yönelim bir eksiklik
değildir. Bu öğrenciler de kendileri içinde değerlendirilmelidir. Öğretmen, gerektiğinde
görsel, zihinsel, algısal örneklerle, öğrenciyi yönlendirerek anlatım zenginliği sağlayabilir.
89
BENİM ESERİM
DERS
: Görsel sanatlar
SINIF
:1
YAKLAŞIK SÜRE
: 2 ders saati
TEMEL BECERİLER: Sanat aracılığı ile iletişim kurma, karar verme, eleştirel
düşünme, görsel okuma, estetik algının geliştirilmesi.
ÖĞRENME ALANI
: Görsel Sanat Kültürü
KAZANIMLAR
: 8. Gösterilen eserde neler gördüğünü söyler.
9. Gösterilen eser ile ilgili duygu ve düşüncelerini açıklar.
10. Gösterilen eseri yapan sanatçının adını bilgi dağarcığına
katar.
11. Gösterilen eserin konusu, etkilendiği renkler, figürler,
nesneler vb. unsurlardan yola çıkarak kendine özgü görsel
sanat çalışmaları yapar.
çevresindekilerle paylaşmaktan haz duyar.
ARAÇ ve GEREÇLER: Sulu boya, parmak boya, pastel boya, akrilik, fırça, su, su
kabı, resim kâğıdı, resim kalemi, Turgut Zaim’in “Yaylada
Yörükler” adlı eserinin röprodüksiyonu.
TEKNİKLER
: Renkli resim teknikleri.
YÖNTEMLER
: Soru- cevap, gösterim, uygulama.
DUYUŞSAL ve DÜŞÜNSEL HAZIRLIK: Öğrencilerden, keçilerin yaşam ortamları
ve onlardan elde edilen ürünler ile ilgili ailelerinden, yakın
çevrelerinden bilgi edinmeleri istenir.
90
SÜREÇ
1. Sanatçıya ait bir eserin röprodüksiyonu sınıfa getirilerek öğrencilerin
görebilecekleri bir yere asılır.
Turgut Zaim, “YayladaYörükler”
2. Resimden hareketle öğrencilere, keçi zıplaması, keçi sesi, bebek ağlaması,
bir şeyler yiyen çocuk taklitleri yaptırılır.
3. Sınıfa getirilen eseri öğrencilerin dikkatlice incelemeleri için yeterli süre
verilir. Öğrencilerin rahat bir şekilde eseri inceleyebilecekleri bir ortam
sağlanır.
4. Öğrencilere aşağıdaki sorular yöneltilir:
a. Eserde neler görüyorsunuz?
b. Eserde hangi renkler kullanılmış?
c. Sizce oradaki insanlar neler yapıyorlar?
ç) Eserde, uzakta ve yakında hangi hayvanları görüyorsunuz?
d) Sizce keçiler nereye bakıyor?
e) Kadınların heybesinde ve taşıdığı kapta ne olabilir?
f) Oradaki insanlar neler yiyip içecekler?
1. Sizce bu eserin adı ne olabilir?
ğ) Eserde nelerden hoşlandınız / hoşlanmadınız? Neden?
5.
Çok küçük boyutlu olsaydınız ve eserde bir gezintiye çıksaydınız;
a. Nereye gitmek isterdiniz?
b. Kimin yerinde olmak isterdiniz? Neden?
c. Hangi sesleri duyardınız?
ç) Eserin içinde olsaydınız siz neler yapardınız?
6. Eser asıldığı yerden kaldırılır.
7. Öğrencilerden eserde etkilendikleri renkler, figürler, nesneler, eserin
konusu vb. unsurlardan yola çıkarak tercih ettikleri malzeme ile görsel
çalışmalar yapmaları istenir.
91
8. Görsel çalışmalarını renklendirirken su bazlı boyalar (parmak boya, sulu
boya) veya pastel boya tercih edebilecekleri söylenir.
9. Yapılan tüm çalışmalar sınıf panosuna asılır.
10. Öğrencilere aşağıdaki sorular yöneltilir.
a) Çalışmaya başlarken ne yapmak istemiştiniz?
b) Çalışmanızda istediğiniz her şeyi gerçekleştirebildiniz mi?
c) Hangi renkleri tercih ettiniz? Neden?
ç) Resminize bir isim veriniz.
Not: Aynı soruları diğer çalışmalara da uygulayabilirsiniz
DEĞERLENDİRME
1. Öğretmen her bir öğrenci için “derecelendirme ölçeği” doldurabilir.
92
DERECELENDİRME ÖLÇEĞİ
Öğrencinin
Adı ve Soyadı:
Sınıfı
:
Numarası
:
Açıklama: Öğrencinin etkinlik boyunca aşağıdaki ifadeleri gerçekleştirme düzeylerini
ifadenin karşısında bulunan yere çarpı (x) koyarak işaretleyiniz.
DERECELER
ÖLÇÜTLER
Evet
1. Etkinliğe aktif olarak katılır.
2. Etkinliğe katılımda isteklidir.
3. Etkinliğe başlarken yapmak istediklerini ifade eder.
4. Etkinlik sonunda yaptığı çalışmayı ifade eder.
5. Yaptığı çalışmayla ilgili sorulan soruları cevaplar.
93
Bazen
Hayır
RENKLİ İZLER
DERS
: Görsel sanatlar
SINIF
:2
YAKLAŞIK SÜRE
: 4 ders saati
TEMEL BECERİLER : İletişim kurma, karar verme, estetik algıyı geliştirme, çevre
ve doğa bilinci kazanma.
ÖĞRENME ALANI
:Görsel Sanatlarda Biçimlendirme.
KAZANIMLAR
:2. Çevresinden doku örnekleri göstererek çeşitli
yüzeylerde değişik malzemelerle farklı doku çalışmaları
yapar.
teknikleri ile ifade eder.
ARAÇ ve GEREÇLER: Doğal malzemeler; taş, dal parçaları, yaprak, ot, ağaç
kabukları vb. yapay (üretilmiş)
malzemeler;
kumaş
parçaları, kullanılmaz durumdaki danteller, kabartmalı
muşamba örtüler, yumurta kolileri vb. grup çalışması
yapabilmeye uygun boyutta resim kağıtları kraft kağıdı–
kese kağıdına benzeyen paketleme kağıdı- vb. fırça, çalışma
önlüğü, sünger parçaları, su kabı, parmak boya, suluboya,
akrilik veya tutkallı boya=tutkal+su+toz boya, kolay baskı
örnekleri
TEKNİKLER
: Kolay baskı ve renkli resim teknikleri.
YÖNTEMLER
: Grup çalışması, gösterim, soru-cevap, uygulama.
DUYUŞSAL ve DÜŞÜNSEL HAZILIK: Öğrencilerden ağaç kabuğu, kumaş
parçaları, kullanılmaz durumdaki danteller, kabartmalı
muşamba parçaları, karton kutular, dökülmüş yapraklar
vb. belirgin dokulu malzemeleri toplayıp, yüzeylerini
inceleyerek getirmeleri istenir.
94
SÜREÇ
1. Öğrencilerden saçlarına, tenlerine, kıyafetlerine, sıralara, duvara,
tahtaya, cama vb. dokunmaları istenir.
2. Öğrencilere nesnelere dokunduklarında ne hissettikleri (pürüzlü, düz,
kaygan vb.) sorulur.
3. Öğrenciler, ağaç kabuğu, kumaş parçaları, kullanılmaz durumdaki
danteller, kabartmalı muşamba parçaları, karton kutular, dökülmüş
yapraklar vb. belirgin dokulu malzemeleri hazırlarlar. Malzemelere
dokunarak ne hissettiklerini söylerler.
4. Sınıf mevcuduna göre öğrenciler 5-6 kişilik gruplara ayrılır.
5. Öğrencilerden çalışma önlüklerini giymeleri, sıralarına koruyucu
muşamba örtüleri sermeleri istenir.
6. Öğrencilere kolay baskı örnekleri gösterilerek incelemeleri sağlanır.
7. Her gruba kolay baskı yapabilecekleri kâğıtlar dağıtılır.
8. Topladıkları malzemeleri boyalara batırarak veya fırça ile boyayarak,
kâğıt üzerine iz bırakacak şekilde basmaları sağlanır.
9. Gruplardan çalışmalarına isim vermeleri istenir.
10. Çalışmalar tamamlandıktan sonra, her öğrenciye uygulama yaptığı
alanın temizlik ve düzenini sağlaması söylenir.
95
11. Öğretmen aşağıdaki soruları yönelterek grupların cevaplandırmasını
ister.
a) Çalışmanızda hangi malzemeleri kullandınız?
b) Çalışmanızda hangi renkleri kullandınız?
c) Çalışmanızda en çok hangi malzemenin bıraktığı iz hoşunuza gitti?
ç) Çalışmanızda kaç farklı iz var?
d) Malzemelere dokunduğunuzdaki his ile malzemelerin yüzey üzerine
bıraktığı iz arasında benzerlik ve farklılık var mı?
e) Çalışmanız sırasında zorluklarla karşılaştınız mı? Karşılaştıysanız
nelerdir?
f) Çalışmanız sırasında en çok nelerden hoşlandınız?
12. Çalışmalar tamamlandıktan sonra öğrencilere “grup değerlendirme
formu” dağıtılır.
DEĞERLENDİRME
1. Her öğrencinin sürece katılıp katılmadığı ve grup çalışmasının
gerektirdiği paylaşımın sağlanıp sağlanmadığı değerlendirilir.
2. Öğrencilerin “grup değerlendirme formu”nu doldurmaları sağlanır.
96
GRUP DEĞERLENDİRME FORMU
Grup Adı
:
Grup Üyeleri :
Sınıf
:
Açıklama: Bu form grubunuzla yaptığınız etkinliği grup olarak değerlendirmeniz için
hazırlanmıştır.
Aşağıdaki ifadelerin gerçekleştirilme düzeylerini ifadenin karşısında
bulunan yere çarpı (x) koyarak işaretleyiniz.
DERECELER
ÖLÇÜTLER
Evet
1.
Malzemelerimizi birbirimizle paylaştık.
2.
Özgür bir şekilde çalıştık.
3.
Çalışma alanımızı paylaşmakta sorun yaşamadık.
4.
Çalışmalarımız sırasında birbirimizi cesaretlendirdik.
5.
Baskı çalışmamızda değişik malzemeler kullandık.
97
Kısmen
Hayır
HAYAL PERDESİ
DERS
: Görsel sanatlar
SINIF
:3
YAKLAŞIK SÜRE
: 3 ders saati
TEMEL BECERİLER
: İletişim kurma, karar verme, estetik algıyı geliştirme
ÖĞRENME ALANI
: Görsel Sanatlarda Biçimlendirme
KAZANIM
: 5. Bir yüzeyde oyunlarla lekeler oluşturur.
7. Nesnelerin görünümlerini lekesel olarak algılar.
8. Çalışmalarında çizgi, renk, biçim ve leke ilişkilerini
kullanır.
ARAÇ ve GEREÇLER : İki boyutlu leke çalışması örnekleri, (Karagöz-Hacivat
resmi), baskı resim röprodüksiyonu, büyük ebatta koli
kutusu; (televizyon kutusu vb.), beyaz örtü, mandallar, ışık
kaynağı; el feneri vb. çeşitli nesneler; (gözlük, bardak, vazo,
şişe, oyuncak araba, oyuncak bebek ve kolay baskı için
çiçek, dal, yaprak, kartonlar vb.) kâğıt makası, resim kâğıdı,
guaj boya, akrilik, suluboya, tutkallı boya, parmak boya vb.
TEKNİKLER
: Kolay baskı ve renkli resim teknikleri.
YÖNTEMLER
: Gösterim, soru-cevap, uygulama.
DUYUŞSAL ve DÜŞÜNSEL HAZILIK: Öğrencilerden gölge oyunları ile ilgili bilgi
edinerek gelmeleri istenir.
98
SÜREÇ
1. Öğrencilerden gölge oyunu hakkında edindikleri bilgileri arkadaşları ile
paylaşmaları istenir.
2. Büyük ebatta koli kutusunun karşılıklı iki tarafındaki yüzey kesilerek
sahne oluşturulur.
3. Oluşturulan sahnenin arkası açık kalacak şekilde, kesilmiş olan diğer
yüzüne beyaz bir örtü gerilerek mandal yardımı ile kenarlarına tutturulur.
4. Sahne, öğretmen masasının üzerine, bütün öğrencilerin görebileceği bir
biçimde yerleştirilir.
5. Sınıf içerisindeki perdeler kapatılarak karanlık, loş bir ortam oluşturulur.
6. Kutunun içerisine ışık kaynağı olarak fener, ışıldak vb. yerleştirilir.
7. Kutunun arkasındaki açık kısımdan içeriye çeşitli nesneler (gözlük,
bardak, vazo, şişe, oyuncak araba, oyuncak bebek vb.) koyulur ve
öğrencilerden nesnelerin ne olduğunu tahmin etmeleri istenir. (Nesneler
kutu içerisine yerleştirilirken öğrencilere gösterilmemelidir)
8. Öğrencilere aşağıdaki sorular yöneltilir.
a) Perdeye yansıyan gölge hangi nesneye ait olabilir?
b) Nesnenin gölgesinde ayrıntıları görebiliyor musunuz?
9.“Karagöz Hacivat” oyununa ait görsel materyaller incelenebilir.
Karagöz Hacivat
99
10.Lekesel çalışılmış bir eser röprodüksiyonu sınıfa gösterilerek üzerinde
konuşulur.
Konuşma
arasında
öğrencilere“Eserde
neler
görüyorsunuz?”, “Eserde ayrıntıları görüyor musunuz?”, “Eserde hangi
renkler kullanılmış?”, “Gölge oyunundaki nesne görünümleri ile
eserdeki görünümler arasındaki benzerlik ve farklılıklar nelerdir?” gibi
sorular yöneltilebilir.
Nevide Gökaydın, Litografi
11. Öğrencilere, leke ögesinin “açık, koyu, orta değerler” olduğu
hatırlatılır.
12. Öğrenciler topladıkları hazır nesneleri kullanırlar ya da kartonları kağıt
makasıyla keserek istedikleri şekli verirler. Nesnelerin üzerine
getirdikleri su bazlı boyalarla açık, orta, koyu tonlarda boya sürerek,
resim kâğıdının yüzeyine basarlar.
13.Çalışmalar
tamamlandıktan
sonra
öğrenciler
birbirlerine
kağıt
yüzeyindeki izlerin, lekelerin ne olduğunu sorarlar.
14. Öğrencilere kolay baskı çalışmasından sonra, “Ağacın Gölgesi”,
“Gölgem ve Ben” gibi konular verilerek özgün lekesel kompozisyonlar
yapabilecekleri yeni bir çalışma yapmaları istenir.
15. “Öz değerlendirme formu” öğrencilere dağıtılır.
16. Tamamlanan çalışmalar panoya asılır.
100
DEĞERLENDİRME
1. Öğrencilerin,
“açık-koyu”
zıtlıklarını
çalışmalarında
kullanıp
kullanamadıkları kontrol edilir.
2. “Öz değerlendirme formu” öğrencilere dağıtılarak doldurmaları sağlanır.
101
ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU
Öğrencinin
Adı ve Soyadı:
Sınıfı
:
Açıklama: Etkinlik boyunca aşağıdaki ifadelerin gerçekleşme düzeylerini, ifadenin
karşısında bulunan yere çarpı (x) koyarak işaretleyiniz.
ÖLÇÜTLER
1. Nesnelerin
lekesel
Evet
görünümlerinde
ayrıntı
olmadığını öğrendim.
2. Lekenin oluşumunda ışığın etkisini öğrendim.
3. Gösterilen eserde sanatçının konuyu lekesel
olarak ifade ettiğini fark ettim.
4. Kompozisyonumu oluştururken açık ve koyu
değerleri kullandım.
5. Resim yaparken konuların lekesel olarak da ifade
edilebileceğini öğrendim.
102
Kısmen
Hayır
BENİM GÜZEL ESERİM
DERS
: Görsel sanatlar
SINIF
:4
YAKLAŞIK SÜRE
: 3 ders saati
TEMEL BECERİLER :Yaratıcı düşünme, kendini ifade etme, karar verme, estetik
algıyı geliştirme, millî, manevi ve evrensel değerlere
duyarlı olma.
ÖĞRENME ALANI
: Müze Bilinci
KAZANIM
: 1. Yakın veya uzak çevresinde bulunan ören yeri, tarihî
eser, anıt gibi yerlerin geçmişi hakkında ön bilgi edinir.
3. Ören yeri, tarihî eser, anıtlar ve müzelerden yola çıkarak
iki veya üç boyutlu görsel tasarımlar yapar.
5.Görsel çalışmalarını sınıf, okul panosu ve standında
sergilemekten haz duyar.
ARAÇ ve GEREÇLER : Müze ve müzede bulunan eserlere ilişkin görsel belgeler
(broşür, kartpostal, afiş vb.), yoğurma malzemeleri ( kil,
alçı-tutkal, oyun hamuru vb.), muşamba, örnek
röprodüksiyonlar. Üç boyutlu çalışmaları yapabilmek için
seçilecek yoğurma malzemeleri, sınıf mevcudu ve
imkânlarına göre belirlenmelidir.
TEKNİKLER
: Üç boyutlu çalışmalar.
YÖNTEMLER
: Gösterim, soru-cevap, drama, uygulama.
DUYUŞSAL ve DÜŞÜNSEL HAZILIK: Öğrencilerden daha önce müze ziyareti
yapmış kişilerle görüşerek, internette araştırma yaparak
müzedeki eserler ile ilgili bilgi edinerek gelmeleri istenir.
103
SÜREÇ
1. Daha önce müze ziyareti yapmış olan öğrencilerin edindikleri
izlenimlerini arkadaşları ile paylaşmaları sağlanır. Ayrıca müzeye ilişkin
internet ortamından yapmış oldukları araştırma sonucu edindikleri
bilgileri sunmalarına ortam hazırlanır.
2. Öğrencilere müze ve müzedeki eserlere ilişkin görsel belgeler (fotoğraf,
broşür, afiş, kartpostal vb.) gösterilir.
İkiz İdol, Altın, yük: 3.1 cm,
Alacahöyük, İlk Tunç Çağı,
Anadolu Medeniyetleri Müzesi, ANKARA
Çift başlı, çift boyunlu, kuş gövdeli idol,
Alabaster, yük: 17,9 cm,
İlk Tunç çağı, Kayseri Müzesi, KAYSERİ
3. Mümkünse görsel belgelerdeki üç boyutlu eserlerin maketleri öğrencilere
gösterilir.
4. Gösterilen materyalleri inceleyebilmeleri için yeterli süre tanınır.
5. Gösterilen materyallerdeki eserlerden hoşlarına gidenleri seçerek daha
dikkatli incelemeleri istenir.
6. Uygulama öncesi sıraların kirlenmemesi ve yoğurma malzemelerinin sıra
yüzeyine yapışmaması için sıraların üzerine muşamba gibi örtülerin
serilmesi istenir.
7. Seçtikleri eseri, yoğurma malzemeleri kullanarak üç boyutlu hale
getirmeleri istenir. Öğrenciler yoğurma malzemelerini biçimlendirirken
müdahale edilmemelidir.
8. Yapılan üç boyutlu çalışmaların kuruması beklenir.
9. Öğrenciler
yoğurma
malzemesinin
özelliğine
göre
çalışmalarını
boyayarak renklendirebilir.
10. Her öğrenci uygulama yaptığı alanın temizlik ve düzenini sağlar.
11. Çalışmalar sınıf içerisinde veya okul standında sergilenir.
104
DEĞERLENDİRME
1. Her öğrencinin sürece katılıp katılmadığı ve grup çalışmasının
gerektirdiği paylaşımın sağlanıp sağlanmadığı değerlendirilir.
2.
Öğrencilere yaptıkları çalışmalara ilişkin sorular yöneltilir:
a) Gösterilen üç boyutlu tasarım örneklerinden en çok hangisinden
hoşlandınız? Neden?
b) Uygulama esnasında en çok hoşunuza giden şey ne oldu?
105
EŞLEŞTİRME
DERS
: Görsel sanatlar
SINIF
:5
YAKLAŞIK SÜRE
: 1 ders saati
TEMEL BECERİLER : Görsel okuma, karar verme, millî, manevi ve evrensel
değerlere duyarlı olma.
ÖĞRENME ALANI
:Görsel Sanat Kültürü
KAZANIMLAR
: 1. Bir eserin, görsel sanatların hangi dalına ait olduğunu
ayırt eder.
ARAÇ ve GEREÇLER : Çalışma kâğıdı, resim, seramik, mimari, fotoğraf sanatı
röprodüksiyonları.
TEKNİKLER
:-
YÖNTEMLER
: Gösterim, soru-cevap, eşleştirme.
DUYUŞSAL ve DÜŞÜNSEL HAZIRLIK: Öğrencilerden seramik, fotoğraf, resim,
mimari örneklerini inceleyerek sınıfa gelmeleri istenir.
SÜREÇ
1. Öğrencilere, görsel sanat dallarına ait eserlerin (resim, seramik, fotoğraf,
mimari vb.) röprodüksiyonları gösterilir.
2. Gösterilen sanat ürünlerinin, görsel sanatların hangi dalına ait olduğunu
düşünsel ve duyuşsal hazırlıkta yapmış oldukları incelemelerden yola
çıkarak tahmin etmeleri istenir.
3. İnceledikleri seramik, fotoğraf, resim, mimari örnekleri hakkında
4. Öğrencilere çalışma kâğıtları dağıtılır.
5. Sanat eserlerini ait oldukları sanat dalları ile eşleştirmeleri istenir.
DEĞERLENDİRME
1. Çalışma kâğıtları toplanarak öğrencilerin eser ve sanat dallarını doğru
eşleştirip eşleştirmedikleri kontrol edilir.
106
ÇALIŞMA KÂĞIDI
Aşağıda sanat eserleri ve bu sanat eserlerinin ait oldukları sanat dalları verilmiştir.
Her bir sanat eserini ilgili sanat dalı ile eşleştiriniz.
Sanat Eserleri
Sanat Dalları
Seramik
Fotoğraf
Resim
Mimari
107
DOĞADAN İZLENİMLER
DERS
: Görsel sanatlar
SINIF
:6
YAKLAŞIK SÜRE
: 2 ders saati
TEMEL BECERİLER : Eleştirel düşünme, sanat aracılığı ile iletişim kurma, karar
verme, görsel okuma, çevre ve doğa bilinci kazanma,
estetik algının geliştirilmesi, kendini ifade etme.
ÖĞRENME ALANI
: Görsel Sanat Kültürü
KAZANIMLAR
: 7. Gösterilen sanat eserlerinden edindiği izlenimlerden
8. Sanattaki niteliği insan eli ve duyarlığının belirlediğini
fark eder.
9. Doğadaki güzellik ile sanattaki güzelliği karşılaştırır.
ARAÇ ve GEREÇLER : Vincent Van Gogh’un “Sarı Başaklar” adlı eserinin
röprodüksiyonu ve Empresyonizm sanat akımı
sanatçılarına ait doğadan çalışılmış eser
röprodüksiyonları, fırça, su kabı, suluboya, akrilik vb.
TEKNİKLER
: Renkli resim teknikleri.
YÖNTEMLER
: Gezi-gözlem, soru-cevap, uygulama.
DUYUŞSAL ve DÜŞÜNSEL HAZIRLIK: Öğrencilerden okul bahçesi veya
yakın çevreyi gezerek doğa ile ilgili gözlem yapmaları
ve bitkileri, canlıları, bulutların şekillerini, ağaçları vb.
incelemeleri istenir.
108
SÜREÇ
1. Öğretmen tarafından sınıfa getirilen, Van Gogh’a ait eser öğrencilerin
görebileceği bir yere asılır.
“Sarı Başaklar”
2. Öğrencilere
yaptıkları
doğa
incelemelerinden
edindikleri
izlenimlerinden yararlanarak aşağıdaki soruları yanıtlamaları istenir.
a ) Eserde neler görüyorsunuz (bulutlar, ağaç, çalılıklar vb.)
b ) Sizce eserin konusu ne olabilir?
c ) Bu eserdeki doğa görünümü ile gözlem yaptığınız doğa arasındaki
benzerlikler ve farklılıklar nelerdir?
ç ) Doğanın kendisi mi, eserde gördüğünüz hâli mi daha çok hoşunuza
gitti? Doğadan ve eserden en çok hangi görünümlerin hoşunuza gittiğini
anlatınız.
5. Öğretmen daha sonra Empresyonizm sanat akımına ait eserleri, doğanın
bu eserlerde nasıl yansıtıldığı konusunda fikir edinmeleri için sınıfa gösterir.
6. Öğrencilerden renkli peyzaj (manzara) çalışması yapmaları istenir.
7. Ekinlik değerlendirme formu dağıtılır.
8. Çalışmalar sınıf panosuna asılarak değerlendirilir.
DEĞERLENDİRME
1.
Her öğrencinin sürece katılıp katılmadığı değerlendirilir.
2.
Öğrencilerden “etkinlik değerlendirme formunu” doldurmaları istenir.
109
ETKİNLİK DEĞERLENDİRME FORMU
Öğrencinin
Adı ve Soyadı:
Açıklama:
Aşağıdaki
form
katıldığınız
etkinliği
değerlendirmeniz
amacıyla
hazırlanmıştır. İlgili yerleri lütfen doldurunuz.
…………………………………………anlatan, peyzaj (manzara) çalıştım.
Çünkü…………
……………………………………………………………………………………………
….
Doğanın kendisi ile çalışmamdaki görünümü arasında
………………………………………
…………………………………………………………………………benzerlikler
vardır.
Doğanın kendisi ile çalışmamdaki görünümü
arasında……………………………………..
………………………………………farklılıkları vardır.
Çünkü……………………………
Çalışmamdaki bazı renkleri doğadaki renklerden farklı kullandım. Çünkü ……………..
……………………………………………………………………………………………
…….
110
SOYUT - SOMUT
DERS
: Görsel sanatlar
SINIF
:7
YAKLAŞIK SÜRE
: 1 ders saati
TEMEL BECERİLER: Eleştirel düşünme, sanat aracılığı ile iletişim kurma, karar
verme, görsel okuma, estetik algının geliştirilmesi, estetik
bilinç kazanma.
ÖĞRENME ALANI : Görsel Sanat Kültürü
KAZANIMLAR
: 2. Farklı duygu hâllerinin sanatsal yaratıcılığa katkısını fark
eder.
3. Görsel sanatlar alanındaki soyut ve somut ifade biçimlerini
ayırt eder.
10. Bir eserin niçin gerçeğe benzemek zorunda olmadığını
tartışır.
ARAÇ ve GEREÇLER: Süleyman Seyit Bey’in “Kavunlu Natürmort” Sabri
Berkel’in “Soyutlama” adlı eser röprodüksiyonları.
TEKNİKLER
:-
YÖNTEMLER
: Gösterim, soru – cevap, uygulama.
DUYUŞSAL ve DÜŞÜNSEL HAZIRLIK: Öğrencilerden sanat eserlerinde somut ve
soyut ifade biçimleri ve bu tarzlarda eserleri olan
sanatçılarla ilgili bilgi edinerek gelmeleri istenir.
111
SÜREÇ
1. Öğrencilerden sanat eserlerinde somut ve soyut ifade biçimleri ile ilgili
edindikleri bilgileri arkadaşları ile paylaşmaları sağlanır.
2. Öğretmen tarafından sınıfa getirilen Süleyman Seyit Bey’in “Kavunlu
Natürmort”
ile
Sabri
Berkel’in
“Soyutlama”
röprodüksiyonları
öğrencilerin görebileceği bir yere asılır.
Süleyman Seyit Bey “Kavunlu Natürmort”
Sabri Berkel “Soyutlama”
3. Öğrencilere, gerçekçi esere ilişkin aşağıdaki sorular yöneltilir:
a) Eserde gördüğünüz nesnelerin ne olduğunu söyleyiniz.
b) Bu nesnelerin biçimlerini, biçimsel özelliklerini anlatınız.
c) Bu nesneler, size hangi geometrik biçimleri çağrıştırıyor?
ç) Nesnelerin nasıl yerleştirildiğini, uzak-yakın, ön plan arka-plan vb.
ifadeleri kullanarak anlatınız.
d)Eserdeki
renklerin
nasıl
kullanıldığını,
renk
geçişleri
ve
hacimlendirmenin nasıl yapıldığını anlatınız?
e) Eserde gördüğünüz nesneler, nasıl bir tatma duygusu uyandırıyor?
3. Öğrencilere, soyut esere ilişkin aşağıdaki sorular yöneltilir:
a) Eserde isim vererek anlatabileceğiniz herhangi bir nesne görüyor
musunuz?
b) Eserde ne gibi biçimler görüyorsunuz?
c) Bu biçimler size neleri anımsatıyor?
ç) Resimde uzak-yakın, ön plan arka plan ilişkisi var mı?
d) Eserdeki renklerin nasıl kullanıldığını, yüzeylerin nasıl boyandığını
anlatınız.
e) Boyanan yüzeylerde renk geçişleri var mı?
f) Bu eser, sizde ne gibi duygular uyandırıyor?
g) Bu eser, sizin hayal dünyanızda ne gibi duygular uyandırdı?
4. Öğrencilere, hangi eserin daha çok hoşlarına gittiği ve nedeni sorulur.
112
5. Öğrencilere somut ve soyut eserler hakkında edindikleri bilgilerinden
yola çıkarak, hangi eserin soyut hangisinin somut ifade biçimi olduğu
sorusu yöneltilir, beğendikleri eserden yola çıkarak resim yapmaları
sağlanır. Çalışmalar renklendirilerek sınıf veya okul panosunda sergilenir.
DEĞERLENDİRME
1. Her öğrencinin sürece katılıp katılmadığı değerlendirilir.
2. Öğrencilerin açık uçlu sorulara verdikleri yanıtlardan çalışmalarından
yola çıkarak görsel sanatlar alanında, soyut ve somut ifade biçimlerini
ayırt etme becerisine ulaşma düzeyleri değerlendirilir.
113
ESER ELEŞTİRİSİ
DERS
: Görsel sanatlar
SINIF
:8
YAKLAŞIK SÜRE
: 2 ders saati.
TEMEL BECERİLER : Sanat aracılığı ile iletişim kurma, karar verme, estetik
bilinç kazanma, görsel okuma.
KAZANIMLAR
: 4. Farklı ifade biçimlerinin sanatın dallarını
oluşturduğunu fark eder.
6.Gördüğü sanat eserindeki görsel biçimlendirme
ögelerinin, sanatsal düzenleme ilkelerine göre nasıl
kullanıldığını açıklar.
13. Gördüğü sanat eseri hakkında bir yargıya varır.
ÖĞRENME ALANI
: Görsel Sanat Kültürü.
ARAÇ ve GEREÇLER : Heykel sanatçılarının eserlerinin röprodüksiyonları, sanat
eleştirisi bilgi yaprağı.
TEKNİKLER
:-
YÖNTEMLER
: Soru- cevap, gösterim, beyin fırtınası.
DUYUŞSAL ve DÜŞÜNSEL HAZIRLIK: Öğrencilerden farklı görsel sanat
dallarına ait eserleri inceleyerek gelmeleri istenir.
SÜREÇ
1. Öğrencilere daha önceki bilgilerinden yararlanarak, görsel sanat dallarının
neler olduğu sorusu yöneltilir. Hoşlandıkları görsel sanat dallarının özelliklerine
ilişkin konuşmaları sağlanır.
2. Öğretmen, öğrencilerin yakındaki bir Atatürk heykelini ya da müzedeki bir
heykeli incelemelerini sağlar.
3. Öğrencilere “sanat eleştirisi bilgi yaprağı formu” dağıtılarak doldurmaları
istenir.
4. Öğrencilerin formda yer alan sorulara verdikleri yanıtlardan yola çıkarak,
ilgili maddeleri beyin fırtınası yöntemini kullanarak arkadaşlarına ifade etmeleri
istenir. Öğrenciler yorum yapmaksızın tarafsız olarak dinlenir.
114
5. Bu yöntemin uygulanması esnasında öğretmen, eserdeki baskın renkler,
şekiller, dokular, zıtlıklar, tekrarlar ve esere yönelik duygularına, düşüncelerine
yönelik ifade edilen görüşleri; eserin anlatımcı mı, dışavurumcu mu, biçimci mi,
işlevsel
mi,
olduğunu
öğrencilere
farklı
yönlendirmelerde
bulunarak
değerlendirmelerini sağlar.
6. Ulaşılan sonuçlar öğretmen tarafından özetlenir. Yapılan özetlemede ek
olarak eserin kuramı (yansıtmacı, dışavurumcu, biçimci, işlevsel) hakkında bilgi
verilir.
7. Her eserin konusuna, tasarlanışına, kullanılan malzemesine, fonksiyonuna
göre değerlendirilmesi gerektiği hatırlatılır.
8. Öğrencilere, beğenilerdeki farklılığın sanat eserinin estetik değerini
değiştirmeyeceği vurgulanır.
9. Öğrencilerden, en sonunda estetik yargıya varmaları beklenir.
DEĞERLENDİRME
1. Her öğrencinin sürece katılıp katılmadığı kontrol edilir.
2. Estetik yargının sanat eleştirisi inceleme basamakları ile ilişkili olup olmadığı
değerlendirilir.
115
SANAT ELEŞTİRİSİ BİLGİ YAPRAĞI FORMU
Öğrencinin
Adı ve Soyadı:
Açıklama: Aşağıdaki form gösterilen eseri değerlendirmeniz amacıyla hazırlanmıştır.
İlgili yerleri lütfen doldurunuz.
Betimleme
1. Heykelin biçimi nasıldır? (soyut, figüratif vb.)
2. Heykel ne renktir?
3. Heykel, nasıl bir dokuya (pürüzlü, düz vb.) sahiptir?
4. Nerelerde boşluk görünüyor (Çevresinde, içinde, diğer) ?
5. Heykel hangi malzemeden yapılmış (Taş, mermer, pişmiş toprak, tahta, cam, maden,
diğer) ?
6. Hangi bakış açısından eseri en iyi şekilde görebiliyorsunuz? Çevresinde dolaşarak mı,
karşıdan ya da yandan vb. bakarak mı?
7. Işık gölgeyi heykelin nerelerinde görüyorsunuz?
8. Heykelin konusu nedir?
Çözümleme
1. Heykel hareketli mi? Nasıl bir harekete sahip?
2. Heykel dengeli duruyor mu? Eserin dengesini ne sağlamış?
3. Heykelin ölçüleri gerçeğine oranla nasıl (gerçeğine uygun, gerçeğinden büyük,
küçük)
4. Heykelde en çok dikkatinizi çeken yer neresi? Sanatçı, dikkati oraya çekmek için ne
yapmış?
5. Heykelde düzenli ya da düzensiz tekrarlar var mı?(Kıvrım, hareket, doku, boşluk,
renk vb. açısından)
Yorumlama
1. Heykel nasıl bir ifadeye sahip?(hüzünlü, neşeli, gururlu, mağrur, güçlü vb.)
2. Heykelin aktarmaya çalıştığı tema ya da semboller neler olabilir?
3. Heykel sizde ne gibi bir duygu uyandırdı? (hüzün, neşe, gurur vb.)
116
4. Heykel size neleri çağrıştırıyor?
5. Heykele bir isim veriniz?
Yargı
1. Heykelde benzetme kaygısı güdülmüş mü?(Yansıtmacı kurama uygun mu?)
2. Sanatçı, duygularını vurgulu bir şekilde anlatabilmiş mi? (Anlatımcı kurama uygun
mu?)
3. Heykel daha çok biçimsel özellikleri, (rengi, dokusu vb. ) ile mi dikkatinizi çekiyor?
(biçimci kurama uygun mu?)
4. Heykel yalnızca sanatsal amaçlı mı yapılmış, yoksa aynı zamanda bir amaca, bir
düşünceye de hizmet ediyor mu? (İşlevselci kurama uygun mu?)
5. Yukarıdaki verdiğiniz cevaplara göre sizce bu heykel aşağıdaki kuramlardan en çok
hangisine ya da hangilerine uyuyor? İşaretleyiniz
a) Yansıtmacı-Realist
b) Anlatımcı-Dışavurumcu
c) Biçimci
d) İşlevsel
117
3.4. GÖRSEL SANATLARDA YÖNTEM VE TEKNİKLER
Aşağıda, ilköğretim düzeyinde çeşitli görsel sanat alanlarına ve bu alanlarda
kullandırılabilecek yöntem ve tekniklere kısaca yer verilmiştir. Yöntem ve tekniklerin
sınıflara göre tercihi öğretmenlere bırakılmıştır. Her tekniğin genel malzemelerinin yanı
sıra, tekniğin tanıdığı imkânlar ölçüsünde malzemeler de çeşitlenebilir. Öğrenciler,
tekniğin özelliklerini kullanmaya zorlanmamalı, onlara değişik imkânları keşfetme olanağı
tanınmalıdır. Anlatım zenginliği açısından mümkün olduğunca tek başına değil, birden
fazla tekniğin bir arada kullandırılmasına özen gösterilmelidir. Malzeme ve teknik
konusunda yöresel imkânlar dikkate alınmalıdır.
BOYAMA TEKNİKLERİ
Pastel boya: Yağlı ve kuru pastel olmak üzere iki çeşidi vardır. İlköğretim okulları için
uygun olanı, yağlı pasteldir. Parlak olmayan kâğıtlarda iyi sonuç vermekle birlikte, pastelin
yağlı olma özelliğinden dolayı her türlü kâğıt yüzeyinde denenerek de değişik tatlar
oluşturulabilir. Renkli kartonlara çalışıldığında, kâğıdın renginden de yararlanma imkanı
vardır. Dokulu kâğıtların kullanımı da olumlu sonuçlar verir.
Kuru boya: Renklerin şeffaflığından dolayı öğrencilerin kalemi bastırarak çalışma isteği,
geniş yüzeyleri boyamada yarattığı güçlük vb. nedenlerle yorucu olan ve dolayısıyla
öğrencilerde isteksizlik yaratan bir tekniktir. Bu nedenle kuru boyaların boya malzemesi
olarak kullandırılması önerilmemektedir.
Suluboya: Kapatıcı olmayan, saydam bir boya türüdür. Renklerin açık değerleri beyaz
boya katılarak değil, su ilave edilerek elde edilir. Boyaya ilave edilen su miktarı, renklerin
açıklık derecesini belirler. Beyaz renk kullanılmak istenen yerler ise boş bırakılarak kâğıt
beyazlığından yararlanılır. Suluboya çalışmasına kâğıdın kalın bir fırça ya da süngerle
ıslatılarak başlanması hoş dağılımlar elde edilmesini sağlar. Suluboyalar, tüp içerisinde ya
da her rengin ayrı bölmelerde yer aldığı kapaklı kutularda satılırlar. Değişik kalınlıkta
suluboya fırçaları (Ucu yuvarlak), su kabı, fazla boyayı almak, kağıdı ıslatmak vb. için
sünger ve eğer tüpteki suluboyalar kullandırılıyorsa palet gereklidir. Suluboya ile çok
değişik yöntemler kullanarak resimler yapılabilir. Bu durumda, malzemeler de ihtiyaca
göre farklılıklar gösterecektir.
118
Guaj boya: Kapatıcı özelliğe sahip, su ile inceltilen ve çabuk kuruyan bir boya türüdür.
Okullarda kullanım açısından, kavanozda ve tüpte olanlar tercih edilir. Guaj boyada tercihe
bağlı olarak ucu yuvarlak (suluboya fırçası) ve yassı (yağlıboya fırçası) fırçalar
kullanılabilir.Renkler palete sıkılarak ve palette karıştırılarak kullanılır.Yüzeye sürülüp
kuruduktan sonra renk tonlarında bir miktar koyulaşma ve matlaşma olur.Kapatıcı özelliğe
sahip olduğu için, boyamadan önce ayrıntılı çizimlere izin verir.
Tutkallı boya: Piyasada hazır olarak satılmaz. Toz boya, beyaz plastik tutkal ve su
karışımından elde edilir. Toz boyalar, nalburlardan satın alınarak oldukça ucuza mal
edilebilir. Kullanım esnasında her renk için ayrı bir kap ( Bu iş için plastik bardaklar tercih
edilebilir.) ve fırçalar gereklidir. Toz boyalar karıştırılarak değişik renkler oluşturulabilir.
Karışımda kullanılan toz boyanın miktarı ne kadar az olursa, o oranda açık tonlar elde
edilir. Renk ve renk tonları seçimi, kuruduktan sonra boyanın bir miktar koyulaşacağı
hesaplanarak yapılmalıdır. Özellikle koyu yüzeylerde bu duruma daha çok dikkat
edilmelidir. Geniş yüzeyleri geniş fırçalarla boyamak için ideal bir boyama tekniğidir.
Kâğıt, kumaş, alçı, ahşap, taş, duvar, plastik, cam gibi her çeşit yüzey üzerine
uygulanabilir. İlköğretim öğrencileri açısından düşünüldüğünde bazı tekniklere uygun
hazırlanma özelliklerine sahiptir. Örneğin tutkal miktarı artırılıp su miktarı azaltılırsa guaj
boya yerine, tutkal miktarı azaltılıp su miktarı artırılırsa suluboya yerine, hiç su
kullanmaksızın yalnızca tutkal ve toz boya karışımı ise parmak boya yerine kullanılabilir.
Tutkallı boya, çabuk kuruma özelliğine sahiptir. Bu yüzden, çalışmanın hemen sonrasında
fırçanın bol su ile temizlenmesi gerekir. Cam kavanozlar içerisinde hazırlanıp, ağzı sıkıca
kapatılarak serin bir yerde, uzun süre muhafaza edilebilir.
Akrilik: Su bazlı bir boya türü olmakla birlikte yağlı boya tekniğinin etkisini verir.
Kapatıcı özelliğe sahiptir. Kuruduktan sonra su ile çözünmez. Öğrencilere geniş
yüzeylerde, geniş fırçalar kullanarak diledikleri gibi çalışma imkânı da sağlar. Duvar, bez,
kâğıt, duralit vb. hemen her tür yüzey üzerinde kullanılabilir.
Parmak boya: İsminden de anlaşılabileceği gibi yüzey üzerine doğrudan parmakla sürülen
boyalardır; ancak fırça kullanımına da uygun bir boya türüdür. Satın alınabileceği gibi
daha ekonomik olacak şekilde kendimiz de hazırlayabiliriz. Nişasta(her türü olabilir), ateşe
dayanıklı bir kap içinde su ile eritilir. Ateşte sürekli karıştırılarak pişirilir. İçerisine çok az
miktarda sıvı yağ ilave edilir. Muhallebi kıvamına gelen karışım, ayrı kaplara paylaştırılır.
119
Her bir kaba farklı renkte toz boyalar eklenerek iyice karıştırılır. Özellikle küçük yaş
çocuklarının parmak kasları gelişimine yardımcı olan ve özgürce uygulayabilecekleri bir
boya türüdür. Parmak boya büyük boy çalışmalar için de uygun bir malzemedir.
Keçe uçlu kalemler: Farklı sayıda ve renklerdeki kalemlerin bulunduğu kutularda satıldığı
gibi değişik kalınlıklarda ayrı ayrı da satın alınabilir. Yapılan hatayı düzeltme olanağının
bulunmaması, çizgisel etkisinden dolayı, yüzey boyamada çocuk açısından yorucu olması
vb. nedenlerle, küçük yaş çocuklarına, yalnızca keçe uçlu kalemleri kullandırarak resim
yaptırılmamalı, bunun yerine başka tekniklerle birlikte ve süsleme çalışmalarında kullanma
olanağı tanınmalıdır. Ancak ileri yaşlarda keçe uçlu kalemlerle çizgisel ve grafiksel
çalışmalar yaptırılabilir. Kalın ve yassı uçlu keçeli kalemler, değişik yönlerde tutularak
farklı kalınlıklarda çizgiler oluşturulabileceği gibi, resimler de boyanabilir.
Mürekkep: Renkli mürekkepler, başka malzemelerle birlikte resim çalışmalarında bir
boya malzemesi olarak kullanılabileceği gibi, tek renk mürekkeple lekenin kavratılması
amaçlı lavi çalışmaları da yaptırılabilir. En yaygın bulunan mürekkep renkleri, siyah,
lacivert, kırmızı, kahverengi ve yeşildir. Suluboyada olduğu gibi, rengin açıklık- koyuluğu,
ilave edilen su miktarı oranında değişir.
BASKI TEKNİKLERİ
Fırça baskı: Sulu boya ya da renkli mürekkebe batırılan fırça kâğıt üzerine bastırıp
kaldırılır. Bu işlem, farklı renk ve yönlerde tekrarlanarak bir kompozisyon oluşturulur.
İp baskı: İp; suluboya, tutkallı boya vb. ile boyanarak katlanıp açılmış kâğıt arasına çeşitli
şekillerde yerleştirilir. Kâğıdın diğer yüzü ipin üzerine kapatıldıktan sonra üzerine bir kitap
yerleştirilir. Kuvvetle bastırılarak ipin dışarıda kalan ucu hızla çekilir. Kalan boşluklar aynı
yöntemle tamamlanır. Ortaya çıkan görüntü, istenirse sınırlarından kesilerek koyu renk bir
kâğıt üzerine yapıştırılabilir.
Patates baskısı: Patates, muntazam bir şekilde ortadan kesilir. Bıçak yardımıyla şekil
verdikten sonra fırça ile boyanarak baskısı alınır. Aynı ya da oluşturulan farklı biçimler
istenen renklerde boyanarak tekrarlanan baskılar yardımıyla bir kompozisyon oluşturulur.
120
Şablon baskı: Bir karton üzerine istenen şekil çizilip kesilerek şablon oluşturulur. Bu yolla
değişik biçimlerde şablonlar meydana getirilebilir. Bu şablonlar istenen renklerde
boyanarak kâğıt üzerine bir kompozisyon oluşturacak şekilde baskısı alınır. Şekil kesip
çıkarıldığında, karton üzerinde boş kalan yeri de şablon olarak kullanılabilir.
Doğrudan baskı: Hazır malzemenin boyanıp basılmasıdır. Yaprak, sünger, eldiven,
dantel, ağaç kabuğu baskısı vb.
Parmak, el ve ayak baskısı: “Doğrudan baskı olarak düşünülebilir. Öğrenciler
parmaklarını, ellerini ya da ayaklarını diledikleri gibi boyayıp baskısını alırlar. Bu
baskılarda tutkallı boya veya akrilik boya iyi sonuçlar verir. Parmak baskı için parmak
boyası da kullandırılabilir.
Alçı baskı: Su ile karılan toz alçı plastik bardak içine dökülür. Alçı donduktan sonra,
plastik bardağın ağız kısmından 1 cm lik kısmı kesip çıkarılır. Şekil çizildikten sonra,
baskıda çıkması istenen yerler yüksekte kalacak şekilde oyulur. Bu kalıp boyanarak,
baskısı alınır.
Köpük (strafor) baskı: Köpük levha, beyaz eşya satan yerlerden temin edilebilir.
Yapılacak resim, levhanın üzerine çizilir. Çizgiler, üzerinden ucu küt bir kurşun kalemle
bastırılarak çukurlaştırılır. Köpük levhanın üzerinde oluşturulan bu biçimler istenen
renklerde hazırlanan tutkallı boyalarla ya da akrilikle boyanır. (Boyama aşaması, kalın
fırçalar
yardımıyla
ve
kurumasına
izin
vermemek
için
hızlı
bir
şekilde
gerçekleştirilmelidir) Ardından resim kâğıdı boyanan yüzey üzerine kapatılıp üzerinden el
gezdirilerek baskısı alınır.
Kırıştırılmış kâğıtla baskı: Öğrenciler kâğıtları istedikleri gibi kırıştırdıktan sonra fırça
yardımıyla boyarlar ve yüzeyde tekrarlanan baskılarla yoğun dokulu kompozisyonlar
oluştururlar.
Mono baskı: Matbaa mürekkebi veya guaj boya, sünger rulo (Piyasada badana malzemesi
olarak satılmaktadır.) yardımıyla cam levha üzerine yayılır. Çeşitli malzemelerle kazıma ve
silmeler yaparak kompozisyon oluşturulur. Oluşan kompozisyonun üzerine tek hamlede
121
yerleştirilen kâğıtla baskı alınır. Boya malzemesi olarak, üst sınıflarda matbaa boyası da
kullanılabilir.
İstenen renkteki karbon kâğıdının (kopya kâğıdı) üzerine temiz bir kâğıt
yerleştirilir. Bu kâğıda, kalemle bir resim çizilir. Kalemle taramalar ve boyamalar da
yapılabilir. Kâğıt kaldırılıp ters çevrildiğinde, yapılan resmin aynısının kalemi bastırma
şiddeti oranında karbon kağıdı renginin tonlarıyla ortaya çıktığı görülecektir.
Muşamba baskı: Bu iş için kalın bir yer muşambası kullanılabilir. Çalışma yapılacak olan
muşamba büyüklüğündeki kâğıda kompozisyon çizilir ve muşamba üzerine kopyalanır.
Açık değerde kalması istenen yerler oyulur. Orta değerde olması istenen kısımlarda seyrek
çizgili, çentikli vb. oymalar yapılır. Oyma yapılmayan yerler ise, koyu değerde çıkacaktır.
Bu iş için oyma bıçakları bulunmadığı takdirde, çizme, kazıma, oymaya imkan verecek
aletler kullanılabilir. Daha sonra sünger merdane, cam plaka üzerinde ince bir tabaka
oluşturana kadar ileri-geri hareket ettirilerek matbaa mürekkebini iyice alması sağlanır.
Boya, oyulmuş muşamba yüzey üzerine yine merdane yardımıyla sürülür. Üzerine tek
hamlede resim kâğıdı yerleştirilir ve üzerinden bir tahta kaşıkla bastırılarak baskısı alınır.
KOLAJ
Her tür malzemenin, bir yüzey üzerine, yeni bir kompozisyon oluşturacak düzende
yapıştırılmasıyla yapılan resim tekniğidir. Değişik özelliklere sahip, farklı renk ve
dokudaki malzemelerle bu teknikte çalışmalar yapılabilir. Her çeşitte kağıtlar (kesilerek,
yırtılarak, kırıştırılarak vb.) doğal nesneler ile her tür hazır malzeme ve sağlıklı artık
materyaller aynen ya da verilmek istenen anlama göre formu değiştirilerek kullanılabilir.
Kâğıt, ip, pamuk, tül, kumaş, taş, deri, yaprak, ağaç kabuğu, vb. malzemeler yapılacak olan
resimde tek tür kullanılabileceği gibi, karışık malzeme şeklinde kullanılarak da değişik
tasarımlar oluşturulabilir. Önemli olan, kompozisyonda verilmek istenen etkiye en uygun
malzemenin seçilmesi ve malzemenin imkanlarından yararlanılmasıdır.
GRAFİK TASARIM
Grafik tasarım, bir mesajı görsel iletişim yoluyla hedef kitleye duyurulması işlevini,
güzel sanatların estetik nitelikleri ile birlikte resim ve yazıyı -birbirini tamamlayan bir
düzenleme içinde -kullanarak yerine getirir. Günümüzde modern bilgisayarlar, çok geniş
değişkenlikteki grafik resimlerin üretilmesinde, saklanmasında, geliştirilmesinde güçlü bir
araç olarak kullanılmaktadır. Grafiksel sanatlar tasarımlar, resimler, kelime ve sayıların bir
122
araya geldiği, çoklu renklerin kullanıldığı yapıda olabilir. Öğrencilere çok değişik grafiksel
çalışmalar yaptırılabilir. Ancak, ilköğretim düzeyinde en çok tercih edilen grafiksel
çalışmalar şunlardır:
Afiş: Öğrenciler, herhangi bir ürün, yer, olay veya düşüncenin dikkati çekecek şekilde
görsel olarak tanıtımını yaparlar. Bu nedenle anlatımın ilginç olması çok önemlidir.
Uygulamada renkli boya teknikleri, fotoğraf ve yazılar kullanılır. Yazı, resim ve renklerin
dikkat çekici biçimde düzenlenmesi gereklidir. Kelime ve cümleler kısa seçilmeli, ilginç
olmalı; yazı örneğinin konuya uygun olmasına dikkat edilmelidir. Yazı, resim ve renkler
kesilerek ya da yırtılarak yapıştırılabileceği gibi gerekli görülen yerlerde boya
tekniklerinden de yararlanılır.
Amblem: Bir kurum, bir ürün ya da bir hizmetin yapısını ve niteliklerini tanımlamak üzere
tasarlanan görsel simge. Harf, biçim, motif ya da soyut bir simge gibi çeşitli biçimlerden
oluşabilen amblemin tasarlanmasındaki karakteristik yan biçimlenirken soyutlanmasıdır.
Optik yanılsama: Bir fotoğraf ya da resim, isteğe bağlı olarak, çeşitli parçalara ayrılacak
şekilde kesilir. Parçalar, kaydırma, döndürme, üst üste bindirme vb. yöntemlerle yeniden
düzenlenerek farklı ve esprili görsel etkiler oluşturulur. Örneğin, istenen bölgede kesilen
şeritleri üst üste bindirme ya da kaydırma, iki farklı resmi şeritler hâlinde kestikten sonra
dönüşümlü yerleştirme, resmin bir ya da birkaç parçasını kesip yönünü değiştirme, aynı
boyutlarda kesilen iki ayrı parçanın yerini ve yönünü değiştirme gibi. Bu çalışmada
karakteristik özelliğe sahip portreler tercih sebebi olabilir.
FOTOĞRAF
İlköğretim öğrencilerinin fotoğraf sanatı ile ilgili olarak-imkân varsa-fotoğraf
makineleri ile beğendikleri görünümleri fotoğraflamaları, bastırılan görüntüler üzerinde
yorum yapmaları sağlanabilir. Ancak, teknik ve ekonomik açıdan, sorun yaratacak tarzda
bir uygulamaya gidilmemelidir. Öğrencilere kazanımla ilgili olarak, önceden ellerinde
bulunan fotoğraflardan getirmeleri de söylenebilir. Fotoğraf sanatıyla ilgili konular,
öğrencinin seviyesine uygun bir şekilde tartışılabilir. Kaldı ki öğrenciler, çeşitli görsel
sanat çalışmalarında sık sık fotoğraf sanatı ürünlerinden yararlanmak zorunda
kalacaklardır.
123
KARİKATÜR
İnsan ve toplumla ilgili her tür olayı konu alarak abartılı bir biçimde belirten,
düşündürücü ve güldürücü resim veya çizgilerdir. Öğrencilere, bu alanla ilgili olarak
seviyelerine uygun ve nitelikli karikatür dergileri önerilebilir. Uygulamada öğrencilerden
çizgisel anlamda karikatür özelliğine sahip çalışmalar beklenmemelidir. Karikatür sevgisi
aşılamak ve öğrencilerin temel düzeyde bir karikatür kültürüne sahip olmalarını, espri
yeteneklerinin gelişmesini ve bu anlamda duygu ve düşüncelerini görsel olarak ifade
edebilmelerini sağlamak amaçlanmalıdır. Deyimler, fıkralar hoşa giden kendi ya da
başkalarının yaptığı sakıncası olmayan düşündürücü espriler kaynak olarak kullanılabilir.
BATİK
İlköğretim düzeyinde bağlama-boyama batik yaptırılabilir. Bu teknikte tercihen
pamuklu kumaş kullanılır. Değişik kumaş çeşitlerini bağlayarak uygulanan ve bağlandıktan
sonra boyama aşamasına geçilen bir tekniktir. Kumaş boyası kaynar suya atılıp tuz ve sirke
ilave edildikten sonra bir süre kaynatılmaya devam edilir. Önceden çeşitli yerlerinden
bağlanır ve nemlendirilmiş olan kumaş, kaynamaya devam eden suyun içine atılır. 20–25
dakika kaynatıldıktan sonra çıkarılıp bol su ile çalkalanır. Kuruduktan sonra bağlı yerler
kesilir. (Uygulamalarda sağlık ve güvenlik kurallarına dikkat edilmelidir.)
Ayrıca, ayrı renklerde hazırlanmış su ve toz boya karışımı içine değişik şekillerde
katlanmış kâğıt mendil ya da kâğıt peçetelerin yine değişik yerlerinden boyalara
batırılmasıyla oluşturulan çalışmalar, görsel anlamda batik etkisi yaratırlar. Ancak hemen
belirtelim ki bu çalışma gerçek bir batik tekniği değildir.
KÂĞIT VİTRAY
Gerçek vitray sanatında renkli camlar, bir kompozisyon oluşturacak biçimde,
kurşun şeritler aracılığıyla bir araya getirilerek saydam bir pencere süslemesi oluşturulur.
İlköğretim öğrencilerinin seviyesine uygun, görsel anlamda vitray etkisi yaratan çalışmalar
yaptırılabilir. Bir resim kâğıdına, kalın ve yassı uçlu siyah keçeli kalem ya da mürekkebe
batırılan kalın tablalı uç kullanılarak, birbiriyle bağlantılı çizgilerle kompozisyon
oluşturulur. Kâğıttaki beyaz alanlar kesilerek çıkarılır. Çizgilerden ibaret kalan iskeletin
arkasından, istenen renklerde ve yapıştırılacak kısma uygun biçimde kesilen jelâtin
kâğıtları yapıştırılarak ortaya çıkan çalışma pencereye asılır.
124
SU KÂĞIDI
Geleneksel ebru sanatımızda kullanılan malzemelerin (toprak boya, sığır ödü vb.)
ilköğretim okullarında temin edilebilme imkânının olmayışı nedeniyle ebru çalışmaları
yaptırılamamaktadır. Ancak, bir leğen içerisine doldurulan suya birkaç fiske tuz atılarak
yoğunlaşması sağlandıktan sonra ayrı kaplarda hazırlanmış ve kokusuz terebentin ile
seyreltilmiş yağlı boyalar damlatılır. Böylece farklı renklerle hoş dağılımlar elde edilir.
Suda oluşan görüntünün üzerine kâğıt kapatılıp baskısı alınarak su kâğıtları oluşturulur.
MOZAİK
Değişik renkte bir ya da birkaç malzemenin küçük parçaları yan yana getirilerek
oluşturulur. Bunun için fayans ya da cam parçaları kullanılabilir. Ancak ilköğretim düzeyi
için uygun olan malzeme, renklendirilmiş çakıl taşları, hazır akvaryum taşları vb.’dir.
Bunun için tabanı düzgün olan karton bir kutu bulunur. Yapılacak olan kompozisyon,
kutunun zeminine çizilerek ortaya çıkan biçimler üzerine istenilen renklerdeki taşlar
yapıştırılır. Üzerine, ayrı bir kapta karılan su ile alçı dökülür. Alçı donduktan sonra, karton
kutu açılarak çalışma ortaya çıkarılır. Nemli bir süngerle çalışma üzerinden gidilerek
yüzeye sızan alçılar temizlenir.
RÖLYEF
Kabartma çalışmalardır. Bu amaçla ilköğretim düzeyine uygun çalışmalar
yaptırılabilir.
Alçı rölyef: Bir bez üzerine yayılan kil, merdane yardımıyla eşit kalınlıkta bir levha
hâlinde açılır. Kenarları, plastik bıçakla ya da cetvelin kenarıyla kesilerek muntazam bir
dikdörtgen, kare ya da isteğe bağlı bir form hâline getirilir. Üzerine kil ilave edilerek,
plastik bıçakla ve suya batırılan parmakla düzeltmeler yapılarak istenen biçimde
kabartmalar oluşturulur. Kuruyan kilin çabuk dağılma özelliği vardır. Bu nedenle alçı ile
kalıbı alınarak dayanıklı hâle getirilebilir. Bunun için, oluşturulan çalışma kendisinden
daha yüksek çıtalarla dört tarafından çevrilir. Çıtaların köşelerine kil yapıştırılarak alçının
sızması engellenir. Bir kapta su ile karılan alçı, kil kabartmanın üzerine dökülür.
Kuruduktan sonra, kil ile alçı birbirinden ayrılır. Nemli sünger ile alçı üzerindeki kil
artıkları temizlenir. Oluşan negatif alçı kalıbının tüm yüzeyine zeytinyağı sürülür. Çıtalarla
çerçeveleme işlemi tekrarlanır. Leğende su ile karılan alçı, negatif kalıbın üzerine dökülür.
Kuruduktan sonra pozitif ve negatif kalıplar birbirinden ayrılarak çalışma tamamlanır.
125
Öğrenciler, bir kutunun içerisine muntazam şekilde yayarak oluşturdukları kil levha
üzerine çok ince olmayan değişik nesneleri bastırarak çukurluklar oluştururlar. Karılan
alçıyı kil ile yapılan çalışmanın üzerine dökerler. (Kuruyan alçı ile kil levha birbirinden
ayrıldığında, kabartma etkisine sahip bir çalışma ortaya çıkacaktır.) Alçının yüksekte kalan
kısımlarını ve düz yüzeylerini diledikleri bir su bazlı boyayla renklendirebilirler.
Kâğıt rölyef: Delme, yırtma, kesme, vb. yöntemlerle bir tabaka kâğıdı parçalamadan
kabartma etkisi oluşturulur. Kesilen ya da yırtılan parçaların, kâğıtla en az tek taraflı
bağlantısı bırakılarak katlama, kıvırma gibi yöntemlerle derinlik etkisi kazandırılır. Bu
kâğıt, başka bir kağıt üzerine yapıştırılarak çalışma tamamlanır.
Hazır malzemelerle rölyef: Her çeşit malzemeyle, amaca uygun rölyef çalışmaları
yapılabilir. Ortaya çıkan çalışmanın üzerinden tutkallı ya da akrilik boya akıtılarak,
çalışmanın birliğine katkı sağlanabilir. Örneğin, köpük malzemenin istenildiği gibi
parçalanıp, kesilip, oyulması ile değişik rölyef çalışmaları yapıldıktan sonra boyana bilir.
KUKLA
Özellikle kâğıt hamuru olmak üzere çeşitli yoğurma maddeleriyle, kartonlarla, artık
malzemelerle, kâğıt dolgu tekniğiyle vb. çok değişik kuklalar oluşturulabilir.
Yüzük kukla:
Küçük kartonların üzerine, konuşturulmak istenen kelebek, kuş, uğur
böceği vb. çeşitli figürler ya da nesneler çizilip boyandıktan sonra, kenarlarından biçimine
uygun vaziyette kesilir. Arkasına, parmağa geçecek büyüklükte bir karton halka ya da
parmağı sıkmayacak bir halka lastik yapıştırılır. Bu halka parmağa geçirilir ve parmak dik
tutulup hareket ettirilerek yüzük kuklası konuşturulur. Yüzük kuklaları, ince plastik, asetat,
çeşitli artık malzemeler vb. ile değişik şekillerde yapılabilir.
Parmak kukla: Parmağa geçirilerek oynatılan kuklalardır. Külah yapılmış kâğıtlar, küçük,
dikdörtgen ilaç kutuları, eskimiş eldivenlerin parmakları gibi malzemeleri boyayarak, artık
malzemeleri yapıştırarak, gereken yerleri kesip çıkararak kuklayı tamamlar ve
parmaklarına geçirerek oynatırlar. Hiçbir kukla yapmaksızın, yalnızca parmaklarını
boyayarak da konuşturabilirler.
126
El kuklası: Ele geçirilerek oynatılan kuklalardır. Eski, temiz çoraplara, kese kağıtlarına,
eski parmaksız eldivenlere vb.; boyalarla, artık malzemelerle çeşitli ilaveler ve kesip
çıkarmalar yapılarak, kukla haline getirilip, ele takılarak oynatılabilir.
Çomak kukla: Çomak takılarak oynatılan kuklalardır. Çomak yerine ince rulo yapılarak
sağlamlaştırılmış kartonlar kullanılabilir. Bu tür kuklalarda, yumurtanın küçük bir kısmı
kırılıp içi boşaltıldıktan ya da plastik topların küçük bir bölümü kesildikten sonra seramik
hamuru ya da kâğıt hamuruyla ince bir tabaka hâlinde kaplanıp baş formu oluşturulabilir.
Yüz unsurları boyanarak, artık materyaller ilave edilerek vb. baş kısmı tamamlanır. Daha
sonra bir çomağın etrafına pamukları, kumaşları dolama vb. yöntemlerle dolgunluk
oluşturulup, bu çomak baş kısmında bırakılan boşluktan içeriye sokulur ve sabitleştirilir.
Dolgunlaştırılmış olan kısımların üzerine, kâğıtlardan, kumaşlardan elbiseler giydirilebilir.
Çomak kuklalar, öğrencinin yaratıcılığını kullanmasına imkân tanınarak kâğıt dolgu
tekniğiyle, artık malzemelerle vb. değişik formlarda oluşturulabilir. Kukla, çomağından
tutularak oynatılır.
İpli Kukla: İpli kuklalar, parçalı bir şekilde oluşturularak, eklemlerinden hareket etmesi
sağlanır. Parçalar birleştirildiğinde eklemlerinin oynar hâle getirilmesi kaydıyla, her türlü
malzeme kullanılabilir. Özellikle baş formları, çomak kuklada olduğu gibi çeşitli yoğurma
malzemeleriyle, plastik toplarla boyayarak vb. oluşturulabilir. Kumaşların içine pamuk
yerleştirilip yuvarlayarak uzun rulolar oluşturulduktan sonra çeşitli aralıklarla ip kullanarak
boğumlar yapıp, gövde, kollar, bacaklar oynar hale getirilebilir. Kartonlarla da ipli kuklalar
oluşturulabilir. Örneğin, yapılmak istenen kuklanın parçaları mukavva üzerine çizilip
kesilir. Her parçanın üzeri renkli kâğıtlarla, kumaşlarla boyanarak yüz unsurları, elbise
desenleri vb. oluşturulur. Her bir parça, diğerinin üzerine 1’er cm.lik bindirilerek ayaklı
raptiyelerle ( kanatları iki yana doğru açılan raptiye türü) birleştirilir. Eklem yerlerinden ip
geçirilerek oynatılır.
MASKE
Kâğıt hamuru ile maske: 2,5 litrelik meşrubat şişesi naylonla kapladıktan sonra, üzerine
ince bir tabaka hâlinde kâğıt hamuru yayılır ve parmakla ıslatılarak düzeltme ve
kaynaştırmalar yapılır. Maskenin kenarları yüz yuvarlağına ya da yapılmak istenen yüz
formuna uygun vaziyette düzeltilir. Üzerine, yine kâğıt hamuru ile eklemeler yapılarak yüz
unsurları oluşturulur ve su bazlı bir boya, tercihen guaj boya ile boyanır. Şişeden en az on
127
gün sonra çıkarılmalıdır, aksi halde kıvrılmalar olabilir. İstenirse, artık malzemelerle saç,
sakal, bıyık, şapka vb. ilave edilebilir.
Kil ile maske: Kil ile yapılmış olan maskeyi, seramik fırınında pişirme imkânı yoksa, bir
miktar beyaz plastik tutkal ilave edilerek dayanıklı hâle getirilebilir. Kullanıma hazır hâle
getirilmiş olan kil, tahta merdane ile eşit kalınlıkta açıldıktan sonra ( İnce çıtalar arasında
açılarak eşit kalınlık sağlanabilir.), genel yüz formunu oluşturacak şekilde plastik bıçakla
kesilir. Levhanın altına kırıştırılıp nemlendirilmiş gazete parçası yerleştirilerek hafif bir
kavis etkisi verilir. Kil ekleme yöntemiyle yüz unsurları oluşturulur ve plastik bıçakla
düzeltmeler yapılır. İstenirse, ağız ve göz boşlukları oyularak çıkarılabilir, burun delikleri
oluşturulabilir. Çok yüksek olan kısımlar, maske ters çevrilerek hafifçe oyulmalıdır. Aksi
hâlde, maskeyi pişirme imkânı varsa, fırında patlayabilir. Tamamlanan çalışma, su bazlı
boyalarla boyanabilir.
Kâğıtlarla maske: Yapılmak istenen maske, renkli bir karton üzerine ana hatlarıyla
çizilerek, sınırlarından kesilir. Dikey vaziyette tam ortasından katlanıp açıldıktan sonra
kaş, göz, ağız, burun gibi unsurlar istenen renklerdeki kartonlara çizilerek kesilir. Bu
unsurların ilavesinden önce kartonun katlanıp açılması, maskeye kavis kazandırmak
içindir. Yüz unsurlarının biçimlendirme ve yapıştırılmasında da kıvırmalar, katlamalarla üç
boyutluluk etkisi yaratılabilir. Şeritler hâlinde kesilen kartonlar, plastik bıçakla ya da
cetvelin kenarıyla çekilerek rafya kıvırır gibi kıvrılabilir. Bunlarla saç, sakal vb.
oluşturulabilir. İstenirse, renkli kalemlerle, artık malzemelerle çeşitli ilaveler de yapılabilir.
Artık malzemelerle maske: Öğrenciler yaratıcılığını kullanarak, her çeşit artık
malzemeyle maskeler oluşturabilir, isteğe göre de boyayabilirler.
SERAMİK
Kil ile biçimlendirilmiş ve fırınlaşmış her tür eşyadır. Ancak ülkemizdeki
ilköğretim
okullarında,
bulunmamaktadır.
Bu
kilden
yapılmış
çalışmaları
nedenle,
yapılan
çalışmaların
pişirme
imkânı
kuruduktan
sonra
genellikle
kolayca
ufalanmasını engellemek için, kilin içerisine bir miktar plastik tutkal katılarak yoğrulabilir.
Seramiğin biçimlendirilmesinde çok çeşitli teknikler kullanılmaktadır. Ancak burada,
yalnızca ilköğretim okulları için uygun olanlar özet bir şekilde ele alınacaktır. Oluşturulan
128
formlara, kazıyarak, kili ekleyerek, baskı yaparak ve boyayarak süslemeler yapabilirler. Kil
ile biçimlendirmede, ilköğretim düzeyinde şu teknikler kullandırılabilir.
Çubuk (fitil) tekniği: Kilden oluşturulan çubukların, aralarına çapraz çentikler atılıp,
balçık ( hafif sulandırılmış çamur) sürülerek birleştirildiği seramik tekniğidir.
Levha tekniği: Bez üzerine yayılan kilin, levhada kullanılmak istenen kalınlıktaki
çubuklar arasına yerleştirilerek tahta merdane yardımıyla açılması ve oluşturulan kil
levhaların kenarlarına çapraz çentikler atılıp, balçık sürüldükten sonra birleştirilerek form
oluşturulmasıdır.
Kalıp Kullanarak Çalışma: Hem çubuk hem de levha tekniği ile kalıp kullanma işlemi
gerçekleştirilebilir. Levha şeklinde açılan seramiğin, bir kalıba örneğin, rulo yapılmış
gazeteye, bir şişeye, tabağa vb. sarılarak biçim kazandırma işlemidir. Kil kurumadan
içindeki kalıbın çıkarılması gerekir. Aksi halde kuruyan kilin küçülmesi nedeniyle çatlama
ve kırılmalar olacaktır. Çubuk tekniğinde de bu yöntemle değişik tabaklar yapılabilir.
Örneğin, ters çevrilip naylonla kaplanan tabağın üzeri, kilden oluşturulan minik toplar,
çubuklardan çiçekler, spiraller vb. ile kaplanır. Daha sonra plastik bir bıçakla aşağıdan
yukarıya doğru çekilerek birleştirmeler yapılır. Biraz bekletilip, kurumasına izin vermeden,
kalıptan çıkarılır. Tabağın iç kısmında, oluşturulan desenler görülecektir.
Para tekniği: Küçük bir parça kil, avuç içinde yuvarlanıp misket haline getirildikten sonra,
bastırarak yassıltılır. Kabın tabanını oluşturacak bu “ para”nın çevresine de aynı yöntemle
oluşturulmuş çamur paralar yapıştırılır. Formun yükselmesi, bir birimin bir sonraki sırada
iki
birimi
ortalayacak
şekilde
“balık
pulu”
dizilişi
diyebileceğimiz
sistemde
yapıştırılmasıyla gerçekleşir.
Çimdik tekniği: Avuç içinde hareket ettirilebilecek büyüklükteki kil, muntazam bir top
haline getirilir. Baş parmak ile topun merkezinden bastırılarak derin bir çukur oluşturulur.
Sol avuç içine yerleştirilen top, sağ elin başparmağı içeride olmak üzere diğer dört
parmağın da dışarıdan desteğiyle hafif hafif sıkılarak döndürülür. Böylece içerideki çukur
genişletilirken, kabın kenarları da incelmeye devam eder. Yeterli inceliğe ulaştığında,
kasemiz tamamlanmış demektir.
129
HEYKEL
Öğrenciler, yaratıcılıklarını kullanarak her çeşit yoğurma maddesiyle değişik
heykeller yapabilirler. Örneğin, yapılacak olan heykelin iskeleti renkli plastik kablolarla
oluşturulduktan ve kumaş, pamuk, artık kâğıtlar vb. ile dolgunlaştırıldıktan sonra kâğıt
hamuru ile kaplanarak form verilir. Ortaya çıkan çalışmalar boyanarak ve çeşitli
malzemeler yapıştırılarak tamamlanabilir. Bu çalışmada –kesinlikle- metal teller
kullandırılmamalıdır.
Renkli karton, oluklu mukavva gibi kâğıt çeşitleriyle yaratıcı çalışmalar
yaptırılabilir. Oluklu mukavvanın dokusu, heykel çalışmalarında olumlu etkiler yaratır. Her
türlü hazır malzeme ile, artık materyallerle çocukların hayal gücü harekete geçirilebilir.
Renkli plastik kablolarla çizgisel heykeller veya pamuk, ip, kumaş, kurdele gibi tekstil
malzemelerini artık kutuları, plastik şişeleri vb. kullanarak değişik heykel çalışmaları
yapabilirler.
MİMARİ
Bu alanla ilgili olarak öğrencilere, konut, sokak, mahalle,
kent, oyun parkı
tasarımları ve modüler inşa (konstrüksiyon) çalışmaları, projeler yaptırılabilir. Malzeme
olarak öğrencilerin her çeşit kâğıt ve kartondan, ilaç kutuları, karton rulolar gibi artık
malzemelerden, yoğurma maddelerinden, ahşap materyallerden vb. yararlanmaları
sağlanabilir.
OYUNCAK
Öğrenciler, yaratıcılıklarını kullanarak kendi oyuncaklarını yapıp oynamaya teşvik
edilmelidir. Bu amaçla, kâğıt dolgu, alçı döküm tekniği, çeşitli yoğurma maddeleri, artık
malzemeler kullandırılabilir.
Kâğıt dolgu tekniği ile kelebek, kuş, kedi gibi çeşitli hayvan figürleri, bebekler,
sevdikleri nesneler vb. oyuncaklar yaptırılabilir. Tercih edilen biçim, iki kat kâğıt üzerine
çizilerek, sınırlarından kesilir. Böylece, aynı biçimden iki tane elde edilir. Yapılmak
istenen biçime uygun boyanır. Bu iki kâğıt kenarlarından tel zımba ile birleştirilir. Birkaç
yerinde zımbalanmadan bırakılan küçük boşluklardan içeriye, kırıştırılarak oluşturulmuş
kâğıt toplar doldurulur. Daha sonra açık yerler de zımba ile birleştirilerek oyuncak
tamamlanır.
Alçı döküm tekniği: Küçük karton kutular, kibrit kutusu çekmeceleri, plastik
çikolata kalıpları, yumurta kartonlarındaki çukurlar, kullanılmaz durumdaki eski küçük
130
kâseler vb. içerisine bir kapta su ile karılan alçı dökülür. Alçı donduktan sonra kalıplardan
çıkarılır ve guaj boya, tutkallı boya, suluboya gibi su bazlı boyalarla boyanır. Ortaya çıkan
bu kalıp oyuncaklar, oyun esnasında çocukların yaratıcılığını harekete geçirecektir.
ORİGAMİ
Kâğıt katlama sanatıdır. Origamide, kâğıdı katlamaya hazır hâle getirdikten sonra
makas kullanılmaz, tüm aşamalar katlayarak gerçekleştirilir. Öğrencilere, origamide
bilinen biçimlerden öğretilip uygulamaları sağlandıktan sonra, kendilerinin de kâğıdı
katlayarak değişik formlar ortaya koyabilmeleri için fırsat sağlanmalı, teşvik edilmelidir.
YOĞURMA MADDELERİ
Kil: Yumuşak bir toprak çeşididir. Çömlek atölyelerinden, kiremit ve tuğla
fabrikalarından, arazide bulunan bir kil yatağından ve bazı kırtasiyelerden temin edilebilir.
Kullanıma hazır hâlde alınmış olan kil, eğer pişirilecekse, içindeki hava kabarcıklarını
çıkarmak için misinayla kesilip, birbirine çarpma ve yoğurma işlemleri gerçekleştirildikten
sonra kullanılır. Hava ile temas eden çamur kuruyacağı için, çalışma esnasında poşet
içerisinden koparılarak çalışılır. Her çamur parçasının diğerine yapıştırılma işleminde, bir
bardağın içine konan bir parça kile çok az su ilave edilerek oluşturulan balçık (Bulamaç)
kullanılır.
Oyun hamuru: Oyun hamuru adıyla piyasada hazır olarak satılan “plastilin”, elastiki bir
yoğurma maddesidir. Çeşitli renkleri vardır. El sıcaklığı ile yumuşar ve zamanla
sertleşmez. Renkler birbirine karıştırılmadığı taktirde defalarca kullanılabilir.
Oyun hamuru öğrenciler ya da “öğrencinin yaş düzeyine göre” veli veya öğretmen
tarafından da hazırlanabilir. Un, plastik tutkal, çok az tuz, zeytinyağı ve istenirse bir miktar
toz boya ilave edilerek bir kap içerisinde yoğrulur. İçerisine bir miktar nişasta ilave
edilirse, çatlama riski azalır. Böylece çok ince açılabilme ve detaylı çalışmalarda
kullanılabilme olanağı sağlar. Hazırlanan oyun hamurunun kuruyarak sertleşme özelliği,
onu piyasada satılan plastilinden ayırır ve dayanıklı olması gereken çalışmalarda
kullanılma imkânı verir. Ancak her hazırlanan oyun hamuru bir kerelik kullanılabilir. Un,
tuz, su, bir miktar toz boya ve sıvı yağın iyice yoğrulması ile de çocukların
oynayabilecekleri bir hamur hazırlanabilir.
Ağaç talaşı elekten geçirildikten sonra, plastik tutkal ve sıvı yağ ilave edilerek yoğrulup
talaş hamuru oluşturulabilir. Bu hamur, daha çok dokulu çalışmalar için uygundur.
131
Tüm hamurlara kum ilave edilerek de, dokulu hamurlar elde edilebilir. Hazırlanan hamur,
hava almayacak poşet içerisinde buzdolabına yerleştirilerek iki haftaya kadar muhafaza
edilebilir.
Kâğıt hamuru: Bir kova içerisine sıcak su doldurulur. İçine küçük parçalar halinde
yırtılan gazete kâğıtları atılır ve yaklaşık 5-6 gün bekletilir. Suda yumuşamış olan kâğıtlar
elle küçük parçalara ayrılır, yarım bardak un serpiştirildikten sonra iki su bardağı beyaz
tutkal ilave edilerek, hamur haline getirilene kadar yoğrulur. Hazırlanan hamur, bir naylon
poşet içerisine konulup hava almayacak şekilde ağzı sıkı bir şekilde bağlanarak muhafaza
edilebilir. Ölçüler ihtiyaca gör orantılı bir şekilde değiştirilebilir. Gerek tutkal, gerekse
kağıt ihtiyaca göre belirlenmelidir.
Bu malzemelerle değişik görsel tasarımlarda
çalışmalar yapılabilir.
Alçı: Hızlı ve geç kuruyan türleri vardır. Görsel sanatlardaki kullanımında genellikle çabuk
kuruyan türdeki alçı tercih edilir. Bir leğene ya da kovaya, yapılacak çalışma için gerekli
olan miktarda su doldurulur. İki avuç arasına alınan toz alçı, topakların ezilmesi için, eller
ovuşturularak su yüzeyinin ortasına dökülür. Suyun ortasında tepecik oluşuncaya kadar
alçı dökmeye devam edilir. Daha sonra suyu dalgalandırmadan su ile alçı, topak
kalmayacak biçimde elle karıştırılır. Bu aşamada plastik eldiven kullanılabilir. Hazırlanan
alçı, istenen kalıba dökülür. Alçının kırılma özelliği vardır. Bu nedenle, elde edilmek
istenen alçı bloğun boyutları büyük ise, kırılmayı engellemek için alçıyı dökerken arasına
kendir lifleri yerleştirilir ve sertleşmeye bırakılır. Bu aşamada alçı, önce ısınmaya
başlayacak, sonra da soğuyacaktır. İyice kuruduktan sonra kalıptan çıkarılır.
ARTIK MALZEMELER
Artık malzemeler masraf gerektirmeyen, ekonomik malzemelerdir. Biçimler hazır
olduğu için zamandan kazanç sağlar ve çalışmayı kolaylaştırırlar. Hazır biçimlerin
çeşitliliği ve bolluğu öğrenciyi çok yönlü düşünmeye ve denemeye, malzemenin
olanaklarını ise araştırmaya sevk eder ve yaratıcılığı körükler. Malzemeyi tekniğe uygun
kullanma yeteneğini ve el becerisini geliştirir.
Artık malzemelerin çalışmaya başlamadan hemen önce, bol miktarda ve çeşitte elde
edilmesi kolay olmayacağından öğretmen, eğitim-öğretim yılı başından itibaren öğrencileri
artık malzemeleri biriktirmeleri konusunda yönlendirmelidir. Malzemeler, çeşidine göre
farklı karton kutularda, çekmecelerde vb. biriktirilecek şekilde tasnif edilmelidir. Bu tasnif,
132
kâğıt, ahşap, plastik, metal ve doğal ürünler şeklinde yapılabilir. Artık malzemenin sağlık
koşullarına uygun olmasına çok dikkat edilmelidir.
KÂĞIT VE KÂĞIT TÜRLERİNİN İMKÂNLARINDAN YARARLANMA
Kâğıt, kolaylıkla katlanabilir, kıvrılabilir, kırıştırılabilir, yırtılabilir, kesilebilir,
delinebilir, boyanabilir ve yapıştırılabilir olma özelliklerinden dolayı çok çeşitli çalışma
olanakları sunan ve eğitsel değeri yüksek bir malzemedir. Hem iki ve hem de üç boyutlu
çalışmalar yapma imkânı verir. Kolay biçim alma özelliği, çok çeşitli denemeler yapma
olanağı sağlar. Bu özelliği, kâğıtla yapılan araştırmanın kısa sürede sonuçlanmasına imkân
verir. Kâğıt çeşitleri oldukça fazladır: Dosya kâğıdı, resim kâğıdı, gazete kâğıdı, kraft
kâğıdı ( kahverengi renkte, kese kâğıdına benzeyen ve ambalaj yapmakta kullanılan kaba
kâğıt) krepon kâğıdı, jelatin kâğıdı, el işi kâğıdı, parşömen kâğıdı, mulaj kâğıdı, duvar
kâğıdı, kuşe kâğıt, teksir kâğıdı, pelür kâğıt, yağlı kâğıt, fon kartonu, karbon (kopya)
kâğıdı, bristol, mukavva, oluklu mukavva vb.
SORU-CEVAP
Anlamayı kontrol etmede başvurulan önemli bir tekniktir. Öğrencilerin tümünün
cevabı düşünmesini sağlamak için soru tüm sınıfa yöneltilir. Sorunun cevabını düşünmeleri
için yeterli zaman verilmelidir. Öncelikle gönüllü öğrencilere cevaplamalarına fırsat
verilmelidir. Doğru cevap anında pekiştirilmelidir. Yanlış cevap veren öğrenciler küçük
düşürülmemeli, doğru cevabı bulmaları için yönlendirilmelidir. Öğrencilere tek tek sorular
soruluyorsa, belli bir sıraya göre değil rastgele (random) yöneltilmelidir. Sorular açık uçlu
düşünmeye yönlendirecek türden olmalıdır.
DRAMA
Doğaçlama, canlandırma vb. tiyatro ya da drama tekniklerinden yararlanılarak,
grup çalışması içinde öğrencilerin bir yaşantıyı, bir olayı, bir fikri, bir kavramı ya da bir
beceriyi, ön bilgilerini kullanarak yapılandırması, anlamlandırması ve canlandırmasıdır.
Drama süreci üç aşamada oluşmaktadır:
Isınma Çalışmaları: Müzik yada ritim eşliğinde yürüme, koşma, zıplama, gösterilen
harekete uygun ritim tutma gibi çalışmalar yaptırılabilir.
Oyun : Bu aşamada çalışma grubunun özelliklerine göre oyunlar seçilir ve oynanır.
133
Doğaçlama: Bir metne bağlı olmadan içten geldiği gibi aniden gelişen durumdur. Bireysel
grup yaratıcılığının en çok ortaya çıktığı durumdur. Çünkü yazarak ya da kaydederek değil
zihinde canlandırarak yaşanır. Ayrıntılar önceden saptanmadığı için de özgün bir süreç
olarak gerçekleşir.
Oluşum: Isınma çalışmaları ile başlayan oyunlarla sürdürülen
Değerlendirme Çalışmaları: Rahatlama çalışmaları, öğrencilerin sakinleştirilmesi ve
olayın
tamamlandığını
hissettirmek
amacıyla
etkinliklerin
sonunda
kullanılır.
Değerlendirme de ise amaç, oynama sürecinde neler hissettiklerinin sorularak öğrencilerin
kendi davranışları hakkında bilinçlenmeleri ve diğerlerinin davranışları üzerinde düşünerek
empati geliştirmelerini sağlamaktır.
TARTIŞMA
Bir grup öğrencinin, belli bir konunun kavranması amacıyla karşılıklı görüşler,
fikirler, eleştiriler üreterek ele alınan konuyu kapsamlı ve ayrıntılı olarak irdelemesidir.
Öğrencileri belli bir konu üzerinde düşünmeye yöneltmek, konu ile ilgili anlaşılmayan
noktaları aydınlığa kavuşturmak ve konuya ilişkin bilgileri pekiştirmek, öğrencilerin konu
ile ilgili ön bilgilerini öğrenmek amacıyla kullanılabilir.
ANLATIM
Bir konuya giriş yaparken, bilgi aktarırken ya da özetlerken sıkça başvurulan bir
yöntemdir. Bu yöntemin uygulanmasında görsel ve işitsel araçlardan yararlanmasına,
öğrencilere söz hakkı verilmesine soru sorulmasına ve öğrencilerin not tutmalarına imkân
verilmelidir. İşlenilen konuların öğrencilerin yaşantılarıyla bağlantısı kurulmalıdır. Basit,
kısa ve tam cümlelerle anlatım yapılmalıdır.
BEYİN FIRTINASI
Öğrencilerin bir konu, olay ya da sorun hakkında düşünmeleri için çok sayıda fikir
üretmeleri ve mantıklı olup olmadığı endişesine kapılmadan kendilerini ifade etmeleri
anlayışına dayanır. Birden fazla konu üzerine beyin fırtınası yapılmaz. Temel amaç,
öğrencilerin yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmektir. Başarı, sunulan bütün fikirlerin
kaydedilmesi ile sağlanır. Fikir ve düşüncelerin rahatlıkla söylenebileceği bir ortam
sağlanmalıdır. Öğrenciler sınırsız düşünmeye özendirilmelidir. Beyin fırtınası için en fazla
134
on beş dakika süre ayrılmalıdır. İleri sürülen fikirler herkes tarafından duyulmalıdır. İleri
sürülen
fikirler
asla
eleştirilmemelidir.
Fikirler
amacına
göre
değerlendirilerek
sınıflandırılmalıdır.
GEZİ-GÖZLEM
Gözlem metodu, her çocukta var olan araştırmaya eğiliminin değerlendirilmesi
olarak ortaya çıkmıştır. Eğitim-öğretimde gözlem, varlık ve olayların kendi tabiî
ortamlarında planlı ve amaçlı olarak incelenmesi demektir.
Gözlem metodu genelde eğitsel ders gezileri olarak da adlandırılır. Çünkü çoğu kez
öğrencileri fabrika, müze, kütüphane, çeşitli devlet kurumları, dağ, orman, göl gibi yerlere
götürerek oralarda doğrudan gözlem yaptırılarak bilgi toplanabilir. Bunun yanında, gözlem
sınıflarda da yapılabilir; sınıfa getirilecek bir maden parçası, bir model, bir tablo, film vs.
incelendikten sonra gözlem sonuçları alınabilir.
Öğretimde daha fazla duyuyu etkileyen metot daha iyi olduğuna göre, yapılacak
gözlemlerin öğrencilerin daha fazla duyusuna hitap etmesi sağlanmalıdır. Bu itibarla
metodun adı gözlem olmasına rağmen göz yanında başka duyularla da bilgi sağlanmaya
çalışılmalı; göze, kulağa, koku almaya ve dokunmaya yönelik gözlemlere de önem
verilmelidir. Daha çok duyuyu etkileyen gözlemin, gözlemcilerin daha fazla ilgisini çektiği
ve daha kalıcı öğrenme yaşantısı sağladığı bilinmektedir. En sağlam ve unutulmayan
bilgilerin, doğrudan doğruya nesnelerden ve olaylardan sağlandığı unutulmamalıdır.
Gözlem yoluyla öğrenciler, olay ve nesneleri gerçek biçimleriyle doğru olarak öğrenirler.
Gözlem yeteneği, öğrencinin yaşı arttıkça gelişir. Gözlemde algı ve dikkatin
gelişmesi çok önemlidir. Bunu geliştirmek için yazma, çizme vb. şeklide sürekli
alıştırmalar yapılmalı, öğrenciler gözleme kişisel olarak da hazırlanmalıdır.
GRUP ÇALIŞMASI
Öğretmenlerin genel olarak sınıf içerisinde kullandığı teknikler olup, gruba dahil
olan üyelerin (öğrencilerin) kendi ilgi ve istekleri doğrultusunda topluluk hâlinde
belirlenmiş amaç veya amaçlara yönlendirilmeleridir. Grup çalışmasının özünde,
öğrencilerin bir konu ile ilgili olarak birlikte çalışmaları ve yaratıcı çözüm yollarını
aramaları vardır.
Planlı ve programlı birer faaliyet olarak yürütülen grup çalışmaları ve grup üyeleri
arasındaki iletişimin sağlıklı olması, tekniğin etkililiğini artıran önemli faktörlerdendir.
135
Grup çalışmaları öğrencilerin işbirliği yapma, paylaşma, tartışarak ortak bir noktada
buluşma, sorumluluk alma, birbirine karşı saygı duyma özelliklerini geliştirir. Bilhassa içe
dönük çocukların diğer öğrencilerle iletişim sağlayabilmesi açısından, grup çalışmaları
büyük önem taşır. Ancak baskın karaktere sahip öğrencilerin gruptaki diğer çocuklar
üzerinde baskı kurmasına, tamamen kendi kurallarını dikte etmesine izin verilmemeli;
eğitimci tüm öğrencilerin fikirlerini söyleyebileceği, özgürce çalışabileceği sağlıklı bir
ortak çalışma ortamı sağlanmalıdır.
GÖSTERİ (DEMONSTRASYON)
Öğretmenin, öğrencilerin önünde bir şeyin nasıl yapıldığını göstermek ya da
prensibi açıklamak için yaptığı işlemlerdir. Gösteride, hem görsel hem işitsel iletişim
kullanılır.
Gösteri, dinleyicilere hem görebilecekleri hem de duyabilecekleri bir ortamda
materyalin tanıtıldığı, yeniliklerin sınıfa gösterildiği, ilke ve uygulamaları açıklayıcı
gösterilerle konunun açıklandığı bir tekniktir. Bu noktada öğrenciden öğrendiklerini atölye,
sınıf ya da her hangi bir öğrenme ortamında uygulaması istenir. Gösterinin en önemli
yararı, bir işin en uygun biçimde ve ustaca nasıl yapılabildiğini göstermesidir.
Demonstrasyon
genellikle
devinimsel
davranışların
öğretiminde
kullanılmaktadır.
Gösteriyi öğrenciler, öğretmen, kaynak kişiler ve bunların birleşmesinden oluşan ikili ya
da üçlü gruplar yapılabilir.
ARAŞTIRMA
Araştırmada amaç bir sorunu ortaya çıkartmak, soruna çözüm getirmek veya ışık
tutmak amacıyla yapılır. Araştırma sonucunda elde edilecek bulguların güvenilir ve geçerli
olması için bilimsel yöntemlerden gereğince yararlanması gerekir. Araştırma yöntemi,
araştırmada izlenecek ana yol veya stratejidir.
GÖSTERİP YAPTIRMA
Bir işlemin uygulanmasını, bir araç-gerecin çalıştırılmasını önce gösterip açıklama;
sonra da öğrenciye alıştırma ve uygulama yaptırarak öğretme yoludur. Gösteri öğretmen
merkezli, yapma öğrenci merkezlidir. Öğrencilerin daha çok devinimsel becerileri
kazanmalarında etkilidir. Öğrenciler becerileri yaparak-yaşayarak öğrenirler.
136
BENZETME
Öğrencilerin, sınıf içinde bir olayı gerçekmiş gibi ele alıp üzerinde eğitici çalışma
yapmalarına imkan sağlar. Benzetme tekniği bir düşünce değil, bir hareket, bir olaydır.
Uygulamada zaman ve mekân genel olarak sınırlanmakta ve yaratılmak istenen gerçek
durumun anlamlı yönleri seçilmektedir. Pilotların uçuş öncesi yapay koşullarda eğitim
görmeleri, astronotların eğitimi benzetme tekniğine birer örnektir. Bu teknik, öğrenmeyi
soyutluktan kurtarmakta ve yaparak yaşayarak öğrenmeyi sağlamaktadır.
EĞİTİCİ OYUNLAR
Öğrenilen bilgilerin pekiştirilmesini ve daha rahat bir ortamda tekrar edilmesini
sağlayan bir öğretim tekniğidir. Oyunlar, öğrencilere neşeli ve rahat bir ortam sağlar ve
sınıf içi çalışmalara değişiklik getirir. Oyunlar yoluyla en pasif öğrencilerin bile
etkinliklere katılımı sağlanabilir. Oyunlar, öğrencilerin farklı düzey ve yeteneklerine
uyarlanabilecek esneklikte, basit, kolay ve ilginç olmalıdır.
GÖRÜŞME
Bir konu ya da bir sorunla ilgili bir kişinin ya da bir uzmanın görüşlerini alma
işidir. Sınıf dışı etkinliklerde öğrenciler, çeşitli konularda uzman kişilere gidip bilgi
almalarıyla görüşme tekniğinden yararlanabilirler. Görüşme tekniğinde, daha çok güdümlü
görüşme yolları öğretilmelidir. Güdümlü görüşmede sorulacak sorular önceden
belirlenmelidir.
PROJE
Proje, öğrencilerin yaratıcılığını geliştiren, onları düşünmeye, incelemeye,
araştırma yapmaya yönlendiren bir tekniktir. Proje, öğrencilerin genellikle somut bir ürüne
ulaşmak için tek başlarına ya da küçük gruplar hâlinde bir görev üzerinde uzun bir süre
bireysel ya da birlikte çalışmaları olarak tanımlanır. Öğrencilerin kendi öğrenmelerinden
sorumlu olduklarını ve öğrenmek için enerji dolu olmalarını görmek, projelerin en iyi olan
tarafıdır. Projeler öncesinde öğrencilerin konu hakkında ne bildiklerini ve ne bilmek
istediklerini listelemek için beyin fırtınaları yapmaları sağlanabilir. Bu sayede, öğrencilerin
projelerini nasıl organize edeceklerini düşünmeleri de sağlanmış olur. Projeler öğrencilerin
önemli konularda kendi başlarına karar almalarını öğretir ve kendilerine olan güvenlerini
artırır.
137
ÖRNEK OLAY İNCELEMESİ
Gerçek hayatta karşılaşılan problemlerin sınıf ortamında çözülmesi yoluyla
öğrenmenin sağlanmasıdır. Öğrenci merkezli bir yöntemdir. Öğrencilere bir beceriyi
kazandırmak, o konuda uygulama yaptırmak ya da günlük hayatta karşılaşılan gerçek bir
problemin çözümünü göstermek amacıyla kullanılır. Örneğin öğrencilerden sorunlu bir
olaya aktif olarak katılmaları ve olayın nedenleri hakkında fikirler çözüm önerileri
üretmeleri istenebilir.( Sorunlu olay, gerçek ya da hayalî olabilir.)
138
3.5. ÖĞRENME VE ÖĞRETME SÜRECİ İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR
A. DERSE HAZIRLIK
Derse hazırlık aşaması; öğretmen hazırlığı ve öğrenci hazırlığından (düşünsel ve
duyuşsal hazırlık ile teknik hazırlık) oluşmaktadır. Bu süreçte yapılması gereken çalışmalar
aşağıda açıklanmıştır.
1. Öğretmen Hazırlığı
Eğitimde, öğretmenin ders için ön hazırlığı, amaca ulaşmada en önemli
etkenlerdendir. Bu nedenle öğretmen,
• Öğrenme-öğretme sürecini planlamalı, zamanı iyi ayarlamalıdır.
• Her dersten en az bir hafta öncesinde yapılacak çalışma ile ilgili dokümanları,
kullanılacak teknikle ilgili getirmeleri gereken malzemeleri öğrencilere bildirmelidir.
• Ele alınacak konuyla ilgili öğrencilerin düşünsel ve duyuşsal hazır bulunuşluluğunu
sağlayacak hazırlıkları yapmalıdır.
• Öğrencilerin ilgili dersten edinmesi planlanan kazanımlara ilişkin etkinlik örneklerini
programdan seçmeli ya da kazanımlara yönelik etkinlikleri kendisi hazırlamalıdır. Bu
etkinlikleri hazırlarken çevresel ve kültürel faktörleri, coğrafi özellikleri, öğrencilerin
gelişim düzeylerini, ilgi ve ihtiyaçlarını, ekonomik koşullarını göz önünde
bulundurmalıdır.
• Öğretmen kendisinin yeterince hazırlanmadığı, inanmadığı, özümlemediği, duygusal
ilişki kurmadığı bir konuyu öğrencilerine benimsetmesinin mümkün olmadığı bilinci
içinde olmalıdır.
• Öğrencilerin sağlığı ve güvenliği için, uygulama öncesinde öğrencilere ve çalışma
mekânlarına yönelik gerekli güvenlik önlemlerini mutlaka almalıdır.
• Uygulama yaptırılacaksa, çalışma sırasında öğrencilere dinletmek üzere klasik müzik
kaseti, cd’si vb. temin etmelidir.
139
2. Öğrenci Hazırlığı
Öğrenme alanlarının ilgili kazanımlarına ulaşılabilmesi, için öğrencilerin derse hazırlık
yapmaları gereklidir. Bu hazırlıklar:
2. 1. Düşünsel ve Duyuşsal Hazırlık: Öğrenciler ele alınacak konu ile ilgili küçük
araştırmalar yapmaya yönlendirilmelidir. Bununla birlikte öğrencilerden çeşitli sanat
alanlarının şarkı, türkü, şiir, mani, öykü, masal, efsane, atasözü, fotoğraf, resim, afiş gibi
ürünlerinden birini veya birkaçını sınıfa getirmeleri istenmelidir. Bulduklarının yanı sıra
öğrencilerin kendi yazdıkları öykü, masal, şiir, şarkı sözü, çektikleri fotoğraf vb. dokümanları
getirebilecekleri söylenmelidir.
2. 2. Teknik Hazırlık: Öğrencilerin,
belirlenen teknik ve yönteme uygun, öğretmen
tarafından önceden söylenen araç-gereç ve temizlik malzemelerini temin ederek derse
hazırlıklı gelmeleri sağlanmalıdır.
B. UYARANLAR (Motivasyon)
Bu süreç öğrencilerin önceden edindikleri bilgileri harekete geçirmeye yönelik
olmalıdır. Temel amaç öğrencinin derse karşı güdülenerek, istekli hale getirilmesidir.
• Bu
bölüm,
öğrencilerin
düşünsel
ve
duyuşsal
hazırlık
olarak,
yaptıkları
araştırmalardan edindikleri bilgileri; buldukları ya da kendi ürettikleri şiir, şarkı, masal
vb. çalışmaları sundukları bölümdür.
• Süreç içerisinde, ele alınacak konu ile ilgili sorular sorulmalı, bu sorular yoluyla
öğrencilerin günlük yaşamlarıyla ilişki kurulmalı, onların önceden edindikleri bilgileri
hatırlamaları sağlanmalıdır. Böylece öğrenciler cesaretle, öz güvenle ve istekle
uygulamaya hazır hâle geleceklerdir.
• Öğrencilerin yeni edinecekleri bilgi ve becerilere ait özel önem taşıyan kavram ve
sözcükler üzerinde bilgi, deneyim, düşünce ve görüşleri saptanmalıdır. Düşünce ve
görüşlerini çeşitli yollarla (sözel olarak, drama aracılığıyla vb.) özgürce ifade etme
fırsatı verilmelidir.
• Bütün sanat dersleri, duyumsama, duyarlık ve sezgi ekseninde düşünülmelidir.
Motivasyon aşaması bu nedenle öğrencinin tüm duyu organlarının harekete geçirildiği,
ilgi ve isteğin kışkırtıldığı bir aşama olarak gereğince değerlendirilmelidir.
140
• Ders süresince öğrenilecek bilgiyi öğrencinin hayatında nerelerde kullanacağı ya da
onlara hangi yeterlikleri kazandıracağı hakkında bilgi verilmeli, bu bilgilerin günlük
hayatla bağlantısı kurularak öğrenciler derse karşı motive edilmelidir.
C. BİLGİNİN PAYLAŞILMASI
Bu süreç, öğrencilerin derste yapacakları çalışmalarla ilgili bilgilerin ortaya konduğu ve
paylaşıldığı bölümdür. Yeni bilgilerle ilgili gerekli açıklamalar, örnekler üzerinden
yapılmalıdır. Bu süreçte önemli olan, bilgilerin sadece ortaya konması değil, öğrencilerin
daha önceki bilgilerin yeni konularla olan bağlantıları kurulmalıdır.
• Öğrenciler yöneltilen sorularla, verilen örneklerle önceki bilgilerinden yola çıkarak
zihinlerinde yeni bilgileri yapılandıracakları alanı oluşturmaktadırlar. Bilgilerin bu alana
transfer edilmesi ve kalıcılığın sağlanması için yeni bilgileri öğrencilerin keşfederek
ulaşacakları öğrenme yaşantıları oluşturulmalıdır.
• Bu bölümde, ders sürecinde kullanılacak yöntem ve tekniklerle ilgili gerekli
açıklamalar yapılmalıdır. Yapılacak olan açıklamalarda yine bazı kural ve önlemleri
öğrencilerin keşfetmeleri sağlanabilir.
• Yeni bilgilerin sunulmasında salt bilgi aktarımı tercih edilmemelidir. Öğrenciler aktif
kılınmalı, görüşleri alınmalıdır. Geri bildirimler anında verilmelidir. Bu yolla öğrencilerin
zihinlerinde yanlış bilgileri yapılandırmaların da önüne geçilmiş olunur.
Ç. UYGULAMA
Bu aşamada öğretmen:
• Öğrencilerin ele alınan konuyu özgürce çalışarak ortaya koymaları için gereken
ortamı hazırlamalıdır.
• Çalışmalarda zorlayıcı olmamalı, ancak tüm öğrencilerin çalışmaya etkin katılımını
sağlayarak, birkaç ilgi çekme noktası ve uyaranı geliştirmelidir. Öğrencilerin
çalışmalarına müdahale etmeden yönlendirecek bir rehber konumunda olmalıdır.
• Ders boyunca konsantrasyonlarını bozmadan ve onlara hissettirmeden öğrencileri
denetlemeli gözlem yapmalı ve güvenlik önlemlerini almalıdır.
• Malzemesi olmayan ya da eksik olan öğrenciler için, sınıfta bir paylaşım ortamı
oluşturmalıdır. Ancak,
malzemesiz ya da eksik malzeme ile derse gelmeyi alışkanlık
haline getirmemeleri konusunda, öğrencileri kırmadan, rencide etmeden gereken
önlemleri almalıdır.
141
• Çalışmalar, duruma göre bireysel ve grup çalışmaları şeklinde yürütülmelidir.
Uygulamalarda, grup çalışmalarına sık sık yer verilmelidir.
• Derse katılmak istemeyen, çeşitli nedenlerle derse yoğunlaşamamış öğrencilerin
bireysel farklılıklara uygun, ilgilerini çekecek öğrenme ortamları yaratarak derse
katılımları sağlanmalıdır. Katılımın sağlanmasında zorlayıcı olunmamalıdır, öğrencilerin
hoşlandıkları, ilgilerini çekebilecek olan konulardan yola çıkmalıdır.
• Öğrencilerin, yaptıkları çalışmalar hakkında duygu ve düşüncelerini paylaşmaları
sağlanmalıdır.
• Çalışmaların tamamı mutlaka sergilenmelidir. Böylece öğrenciler öz güven duygusu
kazanacak, eserlerinin sergilenmesinden haz alacak ve onur duyacaklardır. Panoya
asılan çalışmaların sürekli aynı öğrencilere ait olmamasına dikkat edilmeli, her
öğrencinin çalışmasına yer verilmelidir.
• Öğrencilere birinci sınıftan itibaren karşılıklı duygu, düşünce ve bunların bir ürünü
olan çalışmalara saygı duymaları gerektiği kavratılmalıdır. Tamamlanan çalışmalarla
ilgili duygu ve düşüncelerin paylaşımı sırasında öğrencilerin birbirlerini kesin yargı ve
olumsuz ifadeler kullanarak eleştirmeleri engellenmelidir.
• Süreç içerisinde ele alınan konu gerekli yerlerde Atatürkçülük, diğer dersler ve ara
disiplinlerle ilişkilendirilmelidir.
• Dersin sonunda sınıf / atölye mutlaka temizlenmelidir.
D. DEĞERLENDİRME
Bu bölümde süreç ve sonuç değerlendirmeleri yer almalıdır. Süreç değerlendirmesi
zamanında yapılmalıdır. Değerlendirmede; performans değerlendirme amacıyla hazırlanan
çeşitli formlar, çeşitli sorular, yapılan çalışmalar, araştırma sonuçları, ürün dosyaları
kullanılmalıdır. Öğrencilerin çalışmaları kesinlikle birbiriyle kıyaslanmamalıdır.Öğrencilerin
yaptıkları çalışmalara yorum getirirken öğretmen olumsuz eleştirilerde ve kesin yargılarda
bulunmamaya özen göstermelidir. Öğrencileri farklı deneyimlere ve öğrenme yaşantılarına
sevk etmeli, değişik yöntem ve teknikleri kullanmalarına özendirici rehber rolünde olmalıdır.
Burada asıl önemli olan öğrencilerin çalışmalara katılması ve gösterdiği çabadır.
Çalışmalarda, genel düzeyin üstünde ilgi ve çabalar gösteren, kazanımlar çerçevesinde ilginç
yaklaşımları olan öğrenciler dikkatle ve titizlikle izlenmeye alınmalıdır. Böylesi bir yaklaşım
olmadığında bu öğrenciler sınıfın genel düzeyi içinde sıkışıp kalırlar. Bu tür öğrencilerin
velileri ile özel görüşmeler yapılarak, yönlendirmelere gidilmelidir. Bu yönlendirmeler, gizli
142
ve diğer öğrencilere yanıltılmadan gerçekleştirilmelidir. İlginç yaklaşımlar geliştiren ve farklı
bir coşku ile çalışan öğrencilerin, bu yönlerini daha çok ortaya çıkarmak ve atak yapmalarını
sağlamak amacıyla öğrenci velisiyle görüşülerek malzeme, kitap, katalog desteği sağlanmalı
böylece sınıfın genel düzeyinin üstünde çalışmalar yapmaya yönlendirilmelidir.
Değerlendirme ile ilgili açıklama ve ölçekler, programın ölçme -değerlendirme bölümünde
yer almaktadır.
143
3.6. ÖĞRENME VE ÖĞRETME SÜRECİ ÖRNEĞİ
Ders
: Görsel Sanatlar
Sınıf
: 3
Öğrenme Alanı : Görsel Sanatlarda Biçimlendirme.
Konu
: Kuşlar
Süre
: 40+ 40
Yöntem – teknikler: Gözlem, araştırma, inceleme, soru-yanıt, gösterim, akrilik boya tekniği.
Kazanımlar:
Görsel Sanatlarda Biçimlendirme:
1.Çeşitli sanat alanlarının şarkı, türkü,
şiir, öykü, masal, anı, efsane gibi türlerinden
yararlanarak görsel çalışmalar yapar.
11. Çevresindeki çiçekler, evler, bitkiler, kuşlar vb. varlıkları belirleyerek bu varlıkların birer
biçimleri olduğunu fark eder.
12. Çevresinden belirlediği biçimlerden hareketle özgün çalışmalar yapar.
Görsel Sanat Kültürü:
4. Gösterilen eserdeki renklerin, biçimlerin, figürlerin ve objelerin nasıl kullanıldığını açıklar.
5. Gösterilen eserle ilgili duygu ve düşüncelerini ifade eder.
7. Görsel sanat çalışmalarını sergilemekten ve çevresindekilerle paylaşmaktan zevk alır.
A. DERSE HAZIRLIK
1. Öğretmen Hazırlığı
Öğretmen, kuşlarla ilgili resimler ve fotoğraflar (Salih Acar’ın “Kuşlar”, resmi, Söbütay
Özer’in Güvercinli resimleri, Orhan Peker’in Güvercinler”i, Nuri Abaç’ın Zümrüd-ü Anka
resimleri, Ara Güler’in “Yeni Cami Önünde Kuşlar”fotoğrafı, Ersin Alok’un “Kuşlar”resmi,
Kuş Cenneti’nden çeşitli fotoğraflar, Kubadabat sarayı kuş figürlü çinileri, Kütahyalı Sıtkı
Olçar Usta’nın “Mavi Kuş” heykel ve seramikleri, Hasan Pekmezci’nin “Kafeste Kuşlar”
isimli tablosu), “Allı Turnam” türküsü, çeşitli kuş masalları, “Zümrüd-ü Anka” efsanesi;
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun “İstanbul Destanı” gibi şiirler vb. örneklerden temin
edebildiklerini sınıfa getirir.
Güvenlik önlemleriyle ilgili olarak, dersten önce öğrencilere müzik dinletilmeye
başlamadan, kullanılacak prizler kontrol edilir.
144
İstanbul Destanı
İstanbul deyince aklıma martı gelir,
Yarısı gümüş yarısı köpük,
Yarısı balık yarısı kuş…
İstanbul deyince aklıma bir masal gelir,
Bir varmış bir yokmuş…
Bedri Rahmi Eyüboğlu
2. Öğrenci Hazırlığı
2.1. Düşünsel ve Duyuşsal Hazırlık:
Öğrencilere, kuşlarla ilgili şarkı, şiir, masal, resim, fotoğraf, çeşitli kuş heykelcikleri,
kuş bibloları, öykü, fıkra, mani, atasözü vb. doküman ve malzemelerden bulabildiklerini
sınıfa getirmeleri söylenir.
Bununla birlikte öğrencilerden kuşların yaşayışları, çeşitleri, yaşama ortamları, isimleri,
renk ve biçimsel özellikleri (kuğular uzun boyunlu, leylekler uzun gagalı, kırlangıçlar çatal
kuyruklu, kartallar büyük kanatlı, serçeler minik biçimli, flamingolar uzun bacaklı vb.)
konusunda küçük bir araştırma yapmaları istenir.
2.2. Teknik Hazırlık:
Öğrencilerden aşağıda belirtilen malzemeleri getirmeleri istenir.
2.2.1.Boya Malzemeleri: Akrilik boya, ince ve kalın fırça, beyaz veya öğrencinin kendi
beğenisine göre seçeceği renkli kartonlar.
2.2.2.Temizlik gereçleri: Naylon örtü, temizlik bezi, koruyucu önlük (naylon önlük, eski
gömleklerden önlük vb.).
145
B. UYARANLAR ( MOTİVASYON)
Sınıfa getirilen görsel materyaller incelenir.
“Güvercinler”
Söbütay Özer
“Kafesteki Kuşlar”
Hasan Pekmezci
“Kuşlar”
“Kuşlar”
Nevzat Akoral
Nevzat Akoral
Ardından şiirler, şarkılar vb. okunur. Değişik kuşların sesleri taklit edilerek canlandırma
yaptırılır. Öğrencilerin yaptıkları araştırmaları arkadaşlarına kısaca sunmaları, sunulan
eserlerden yola çıkarak kuşlar hakkında konuşmaları istenir. Bu konuda öğrencilere şu sorular
yöneltilebilir:
• En sevdiğiniz kuş türü hangisidir, neden? Sevdiğiniz kuşun rengi nedir?
• Gördüğünüz kuşların biçimsel özellikleri nelerdir?
• Kuşlar size neleri çağrıştırıyor?
• Renkleri ve yaşam ortamları nelerdir?
• Bildiğiniz kuş isimleri nelerdir?
146
Öğrencilere “Ben bir kuş olsaydım...” cümlesini sözlü olarak tamamlamalarına yardımcı
olmak için aşağıdaki sorular yöneltilir:
• Hangi kuş olmayı isterdiniz, neden?
• Kuş olsaydın ne yapardınız?
• Neleri görmek isterdiniz?
• Nerede yaşamak isterdiniz?
• Nereye gitmek isterdiniz?
Getirilen materyallerle “Kuşlar” isimli bir köşe hazırlanır.
C. BİLGİYİ PAYLAŞMA
Anlatılanlardan yola çıkarak örnek olarak getirilen eserlerde kuşların ifade ediliş
biçimleri hakkında öğrencilerden konuşmaları istenir. Getirilen eserlerden gerçekçi ve soyut
olanlar öğrencilerin görebilecekleri yere asılarak, bu eserlerde kuşların hangi biçimsel
özellikleri ile renklerinin vb. kullanıldığını belirlemeleri istenir. Gerçekçi eserler ile soyut
eserlerde kuşların nasıl anlatıldığını açıklamaları sağlanır. Öğrencilere ek olarak “Bu eserleri
yapan sanatçı siz olsaydınız burada nasıl bir kuşu görselleştirirdiniz? Biçimsel özellikleri
neler olurdu? Hangi renkleri tercih ederdiniz? Bu kuş ne yapardı? Eserinizde başka neler
olabilirdi”? gibi sorular yöneltilerek öğrencilerin görüşleri alınır.
Öğrencilere, yapacakları eserlere örnek olması açısından, daha önce akrilik boya tekniği
ile yapılmış olan bir resim gösterilir. Öğrencilerden bu resmin hangi teknik ile yapıldığını
tahmin etmeleri istenir. Kullanılacak tekniğin belirlenmesinde gerekli yönlendirmeler yapılır.
Öğrencilerin düşünceleri alındıktan sonra, bu tekniğin özelliklerinin neler olabileceği
hakkında görüşlerini açıklamaları istenir. Daha önce bu tekniği kullanarak yaptıkları
çalışmalardan yola çıkarak tekniğin ve boyanın özelliklerini açıklamaları sağlanır. Doğru
verilen yanıtlar pekiştirilir. Ders sürecinde “akrilik boya tekniği” kullanılacağı açıklanır ve
öğrenciler derste kullanılacak yöntem ve teknikler hakkında bilgilendirilir. Akrilik boyanın
kapatıcı özelliğe sahip, mat bir boya olduğu söylenir. Boyaları üst üste kullanabilecekleri,
ancak çok fazla sürterek kâğıdı yıpratmaktan kaçınmaları gerektiği ifade edilmelidir. Yanlış
boyanan yüzeylerde boyanın kuruması beklenir. Üzerine yeniden istenen renkte boya
sürülebilir. Üste sürülen boya kurumadan kazıma yapılarak alttaki renklerden de
yararlanılabilir. İsterlerse akrilik boyayı parmakla, pamukla, buruşturulmuş kâğıtlarla, tampon
haline getirilmiş bezlerle vb. sürülerek yayabilecekleri ve böylece renk kaynaşması
147
sağlayabilecekleri anlatılır. İstedikleri yerleri boş bırakarak kartonun renginden de
yararlanabilecekleri hatırlatılır. Bu tür çalışmalarda bütün yüzeyin boyanması çocuğun istek
ve ihtiyacına bırakılmalıdır. Tüm yüzeyin boyanması için öğrenciye baskı yapılmamalıdır.
Ç. UYGULAMA
Yapacakları çalışma öncesinde öğrencilerden konuyla ilgili nasıl bir kompozisyon
oluşturacaklarını belirlemeleri istenir. Akrilik boyanın kullanılmasıyla ilgili bilgiler tekrar
hatırlatılır. Öğrencilerden, koruyucu gömleklerini giymeleri, muşamba örtüleri sıraların
üzerine sermeleri, kullanacakları kâğıtları ve renkli kartonlarını, boyalarını hazırlamaları ve
çalışmaya başlamaları istenir. Bu aşamada öğrencilerin konsantrasyonlarını arttırmak için
klasik müzik dinletilebilir. Öğrenciler çalışmaları yaparken gözlemlenerek gerekli rehberlikte
bulunulur. Bu rehberlikte öğrencilerin yaratıcılıklarını olumsuz etkileyen veya sınırlandıran
eleştirilerde bulunulmamasına özen gösterilmelidir. Yönlendirmelerde, onların birbirlerinin
çalışmalarından etkilenmemelerine, özgün bir ürün ortaya koymalarına dikkat edilmelidir.
Öğrencinin kuş figürü yaptığına inandığı her biçim kabul edilmeli, asla eleştirilmemelidir.
Öğrencinin boy, kilo, saç, kişilik farklılıkları ne ise, yaptığı işlerdeki farklılıklar da aynıdır.
Bu nedenle, herkesin yaptığı işin birbirine benzemesi gibi bir durum söz konusu değildir.
Dergi, kitap, gazete vb. yerlerde bulunan resimlerin büyükler tarafından yapıldığı,
öğrencilerin
büyüklerin
yaptıklarını
taklit
etmelerine
gerek
olmadığı
özellikle
vurgulanmalıdır. Sadece öğrencilerin kullanılan teknikle ilgili hatalarında gerekli düzeltmeler
sözel olarak yapılır. Örneğin, “Bu bölümde boyayı fazla bastırmadan kullansaydın diğer
bölümdeki gibi daha iyi sonuç alır mıydın? Acaba değişik renkleri de deneseydin, nasıl bir
sonuç alırdın?” vb.
Çalışmalarını tamamlayan öğrencilerden eserlerine isim vermeleri istenir. Daha sonra
malzemelerini toplamaları söylenir. İlköğretim düzeyinde maket bıçağı kullanılması tehlikeli
olabileceğinden öğrenciler, yaptıkları çalışmalarını daha büyük bir kâğıt üzerine, resmin
boyutuna göre kenarlarından 5-6 cm. boşluk kalacak şekilde yerleştirip yapıştırarak
“paspartu” hazırlayabilirler. Öğrencilere malzemelerini toplamaları söylenir, atıklarını çöpe
atmaları hatırlatılır.
Öğrencilerin derste kullandıkları araç gereçleri düzenli bir şekilde
toplamaları ve sınıfı bir sonraki derse hazır hâle getirmeleri sağlanır.
D. DEĞERLENDİRME
Öğrencilerin çalışmalarına isimlerini mutlaka yazarak sınıf veya okul ortamında
sergilemeleri sağlanır.
148
“Öğrencilerin yaptıkları eseri arkadaşlarıyla paylaşırken;
• Eserde ne anlatmak istediniz?
• Bu çalışmayı yaparken sınıfta sunulan eserlerin en çok hangilerinden etkilendiniz?
• Bu çalışma sonrasında kuşların biçimleri, renkleri hakkında neler öğrendiniz?
• Yaptığınız çalışmalarda kuşların özelliklerini nasıl ifade ettiniz?
• Bu eseri yaparken nelere dikkat ettiniz?” gibi açık uçlu sorular yöneltilerek yaptıkları
çalışmalar hakkında konuşmaları sağlanır.
Değerlendirmede, öğrencilerin etkinlik içinde yer alması bile bir önemli kazanım
sayılmalıdır. Öğrencinin etkinliğe katılımı, coşkusu, kendini ifade etme özgürlüğü önemli
ipuçlarıdır. Değerlendirmede önemli olan, öğrencinin çabası, katılımı yani gösterdiği
performanstır.
149
3.7. ÇALIŞMALARIN SERGİLENMESİ
Öğrencilerin tamamladıkları çalışmalar, her dersin sonunda sınıf panolarında ya da okul
koridorlarında sergilenmelidir. Mutlaka tüm çalışmaların birlikte sunulduğu dönem sonu ve
yıl sonu sergileri de hazırlanmalıdır. Bu sergilere öğrenci velilerinin ve diğer izleyicilerin
katılımı, öğrencilere ayrı bir gurur ve motivasyon kaynağıdır. Tamamlanmış her çalışma ve
bu çalışmanın bir panoda veya stand üzerinde sergilenerek arkadaşları, diğer öğretmenleri ve
velileri tarafından izlenmesi, öğrencilere büyük bir mutluluk verecektir. Böylece öğrenciler öz
güven duygusu kazanacak, çalışmalarını sergilemekten haz alacak ve onur duyacaklardır.
Uygulama sonunda sınıf içi panosuna asılacak çalışmaları öğretmen, dönüşümlü
olarak her öğrencinin çalışmasına yer verebilecek biçimde, öğrencilerle birlikte seçmelidir.
Öğrencilerin görsel sanat ürünlerinin sergilenmesinden haz alarak bir sonraki çalışmaya daha
şevkle katılabilecekleri unutulmamalıdır. Öğrencilerin yaptıkları işten gurur duyması, daha
büyük bir istekle uygulamalara katılması, öğretmenin her bir öğrenciye olumlu yaklaşımı ile
sağlanabilir. Her öğrenci ve çalışması, ayrı bir değerdir.
Öğrencilerin bütün bir yıl boyunca yaptığı çalışmalarını arşivlediği bir süreç dosyasının
olması, yıl sonu sergisinde yer alacak çalışmaların seçilebilmesi için önem taşımaktadır.
Ayrıca, yıl içerisinde yapacakları çalışmalarda uygulamalarını temiz ve düzenli bir şekilde
muhafaza etmeleri gerektiği öğrencilere hatırlatılmalıdır. Bu yolla kendi yaptığı işe saygı
duyma, değer verme ve koruma duygusu gelişecektir. Kendi işine saygısı olmayanların,
başkalarının işine saygı duymaları beklenemeyeceği öğrencilere ilköğretim döneminden
itibaren kazandırılmalıdır. Yıl sonu sergi hazırlıkları için öğretmen ve öğrenciler ile beraber
işbölümü yapılmalıdır. İş bölümünde aşağıda yer alan işler sergi öncesi belirlenmeli ve bu
işleri yapmakla sorumlu öğrenciler görevlendirilmelidir.
Paspartu; resim, grafik tasarım, kolaj gibi iki boyutlu çalışmaların, daha düzgün ve
etkili sergilenebilmesi için yapılan çerçevedir. Bunun için, siyah, beyaz, gri ya da çalışmaya
uygun renkteki kartonlardan yararlanılır. Paspartu yapımında çalışma, kartonun ortasına
gelecek ve etrafında uygun boşluk kalacak şekilde yerleştirilir ve yapıştırılır. İstendiği
takdirde bu çalışma, camlı çerçeve içine yerleştirilerek sergilemeye daha uygun hâle
getirilebilir.
150
Yıl içerisinde yapılan iki boyutlu öğrenci çalışmalarının okul koridorlarında ve
sınıflarda sergilenmesi için panolara ihtiyaç vardır. Yıl sonu sergisi de, imkânlara göre,
okulun koridorunda, bahçesinde veya ders atölyesinde yapılabilir. Pano bulunmadığı takdirde
çalışmalar, duvarlara zarar vermeyecek şekilde okul koridorlarında da sergilenebilir.
Üç boyutlu çalışmaların sergilenmesinde ise standlara ihtiyaç vardır. Ancak, stand
bulunmadığı durumlarda üç boyutlu çalışmalar, okulun imkânları dahilinde üzerine örtü
serilmiş sıralar ve masalarda da sergilenebilir. Çalışmaların tümü aynı yerde veya farklı
masalar üzerine yerleştirilebilir.
Yıl içinde veya yıl sonunda yapılan tüm çalışmalarda, öğrencilerin adı, soyadı ve
sınıflarını
belirten
etiketler
mutlaka
bulunmalı
ve
çalışmaların
uygun
yerlerine
yapıştırılmalıdır.
Öğrenciler düzenleyecekleri sergi için, davet edecekleri idareciler, öğretmenler ve
velilere verilmek üzere bir davetiye hazırlarlar. Davetiyede serginin açılacağı yer, tarih ve
davet yazısı yer alır. Davetiyelerin, kolay baskı teknikleri veya öğrencilerin seviyelerine göre
seçilecek diğer teknikler ile görsel olarak etkili hâle getirilmesi, serginin amacına daha uygun
olacaktır.
151
3.8. SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ
Görsel sanatlar dersinde öğrencilerin, öğrenme-öğretme sürecinde uygulama yaparken,
etkinliklere yönelik belirlenecek çeşitli araç-gereçleri kullanmaları gerekmektedir. Bu nedenle
öğretmenlerin, öğrenme-öğretme sürecinde kullanılmasını önerecekleri araç-gereçleri özenle
seçmeleri, ortamı öğrencilerin sağlığına ve güvenliğine uygun bir şekilde düzenlemeleri
gerekmektedir. İlköğretimde öğrenme-öğretme sürecinde, uyulması gereken sağlık ve
güvenlik önlemleri şunlardır:
• Sınıf veya atölye ortamının, ders öncesinde ve esnasında iyi bir biçimde
havalandırılması gereklidir.
• Sınıf veya atölye ortamının, aydınlık, tozsuz ve rutubetsiz olmasına özen
gösterilmelidir.
• Sınıf veya atölye ortamının, temizliğinin her uygulama sonrası yapılması
gerekmektedir.
• Sınıf veya atölye ortamında mutlaka ilk yardım dolabı ve çöp kutusu olmalıdır.
• Sınıf veya atölye ortamında, öğrencilerin araç-gereçlerini koyabileceği, malzeme
dolabı veya deposu olmalıdır.
• Sınıf veya atölye ortamında, araç gereçlerin kullanımı hakkında açıklayıcı panolar
ve levhalar bulunmalıdır.
• Araç-gereçlerin kullanımı hakkında öğrenciler, uygulama öncesi bilgilendirilmelidir.
• Uygulama öncesi, sıra veya masaların üzerinde muşamba örtüler kullandırılmalıdır.
• Uygulamalarda maket bıçağı gibi kesici ve delici aletleri ilköğretim birinci
kademedeki öğrencilerin kullanmasına engel olunmalıdır. Kesme işlemi için, ucu
sivri olmayan kâğıt makası kullanılmalıdır. Daha üst sınıflarda maket bıçağının
kullanımını gerektiren durumlarda, öğretmen gözetimi ve rehberliği yapılmalıdır.
Sıra veya masa üzerine duralit yerleştirerek maket bıçağının sıralara zarar vermesi
engellenmelidir.
• Uygulama esnasında, sınıf içerisinde yiyecek ve içecek kesinlikle tüketilmemelidir.
• Öğrenciler, uygulama sonrası el ve tırnak temizliğini bol su ve sabun ile yapmalıdır.
• Artık malzemenin kullanılması gereken uygulamalarda, artık malzemeler temiz ve
sağlığa zarar vermeyecek özellikte olmalıdır.
• Uygulama için kullanılacak olan yapıştırıcı malzemeler kokusuz olmalıdır. Mum
tipi katı yapıştırıcılar, plastik tutkal, öğretmen ya da veli tarafından hazırlanacak olan
152
kola kullanılmalıdır. Asetonlu ve kokulu yapıştırıcıların zararları öğrencilere
anlatılmalı, gerekli uyarılar yapılmalıdır.
• Sentetik boya, vernik, terebentin gibi uçucu ve keskin kokulu malzemeler
ilköğretim birinci kademede kesinlikle kullanılmamalıdır.
• İlköğretim okullarında sentetik, selülozik tiner ve benzin türü eriyikler hiçbir şekilde
kullanılmamalıdır.
• Öğretmen, çekiç gibi araç gereçlerin kullanımında rehberlik yapmalıdır.
• Sınıf veya atölye içerisindeki prizlerin kullanımı öğretmen tarafından yapılmalıdır.
• Öğretmen, sınıf veya atölye dışı etkinliklerde, çevre ve ortam koşullarının
gerektirdiği sağlık ve güvenlik önlemleri hakkında öğrencileri bilgilendirmelidir.
153
Resim Nu. : 1
“Tahtında Oturan Ana Tanrıça Heykelciği”
Pişmiş Toprak, MÖ 6. Binyıl İlk Yarısı
(Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Ankara)
154
Resim Nu. :2
“İkiz İdol”
Altın (Yük: 3,1 cm), Alacahöyük, İlk Tunç Çağı
(Anadolu Medeniyetleri Müzesi, ANKARA)
Resim Nu. : 3
“Çift Başlı, Çift Boyunlu, Kuş Gövdeli İdol”
155
Resim Nu. : 4
“Ceylan Biçimli Kap”
156
Resim Nu. : 5
“Kucağında Çocuk ile Tanrı Ana”
Altın Takı, MÖ 14 – 13. yy. Hatti Ve Hitit Uygarlıkları
(fig.79, Metropolitan Museum, New York)
157
Resim Nu. : 6
Vincent Van Gogh, “Sarı Başaklar”
(1853 – 1890)
Resim Nu. : 7
Vincent Van Gogh, “Selvi Ağaçlı Yol”
(1853 – 1890)
158
Resim Nu. : 8
Cezanne, “Natürmort”
(1839 – 1906)
Resim Nu. : 9
Degas, “Balerinler”
(1834 – 1917)
159
Resim Nu. : 10
Degas, “Desen”
(1834 – 1917)
160
Resim Nu. : 11
Edward Munch
(1863 – 1944)
Resim Nu. : 12
François Millet, “Başak Toplayan Kadınlar”
(1814 – 1875)
161
Resim Nu. : 13
Pablo Picasso, “İspanyol”
(1881 – 1973)
162
Resim Nu. : 14
Kandinsky, “Pano 3”
(1886 – 1944)
163
Resim Nu. : 15
Klee, “Minik Cücenin Minik Masalı”
(1879 – 1940)
164
Resim Nu. : 16
Jackson Pollock
(1912 – 1956)
165
Resim Nu. : 17
Osman Hamdi Bey, “Portre”
(1842 – 1910)
166
Resim Nu. : 18
Süleyman Seyit Bey, “Kavunlu Natürmort”
(1842 – 1913)
Resim Nu. : 19
Şeker Ahmet Paşa, “Natürmort”
(1841 – 1907)
167
Resim Nu. : 20
Fikret Mualla, “Sokak”
(1903 – 1967)
168
Resim Nu. : 21
Mondrian, “Sarı, Siyah, Beyaz ve Kırmızı”
(1872 – 1944)
169
Resim Nu. : 22
Turgut Zaim, “Yörükler”
(1906 – 1974)
170
Resim Nu. : 23
Turgut Zaim, “Atatürk ve Silah Arkadaşları”
(1906 – 1974)
171
Resim Nu. : 24
Turgut Zaim, “Ürgüp”
(1906 – 1974)
172
Resim Nu. : 25
Orhan Peker, “Portre”
(1914 – 1970)
173
Resim Nu. : 26
Sabri Berkel, “Soyutlama”
(1907 – 1993)
174
Resim Nu. : 27
Şeref Akdik, “Okula Kayıt”
(1899 – 1972)
175
Resim Nu. : 28
Şeref Akdik, “Atatürk Telgraf Başında”
(1889 – 1972)
176
Resim Nu. : 29
Neşet Günal, “Anne ve Çocuk”
(1923 – 2005)
177
Resim Nu. : 30
Neşet Günal, “Duvar Dibi”
(1923 – 2005)
178
Resim Nu. : 31
Bedri Rahmi Eyüboğlu, “Gecekondular”
(1913 – 1975)
179
Resim Nu. : 32
Mustafa Pilevneli, “Kibele”
(1940 -….)
180
Resim Nu. : 33
Nuri Abaç, “Balıkçı”
(1926 – ….)
181
Resim Nu. : 34
Nuri Abaç, “ Lokantada”
(1926 – ….)
182
Resim Nu. : 35
İbrahim Balaban, “Bereket Ana” (1980)
(1921 –….)
183
Resim Nu. : 36
Mürşide İçmeli, “Umut Dünyası”
(1930 –….)
184
Resim Nu. : 37
Ferruh Başağa, “Kompozisyon”
(1914 – ….)
185
Resim Nu. : 38
Hasan Pekmezci, “Kafes Kuşlar”
(1945 –….)
186
Resim Nu. : 39
Söbütay Özer, “Güvercinler”
(1949 – ….)
187
Resim Nu. : 40
Emin Barın, Özgün Yazı
(1913 – 1987)
188
Resim Nu. : 41
İlhap Hulisi Görey, “Beykoz Kunduraları” (Afiş)
(1898- 1986)
189
Resim Nu. : 42
Sadık Karamustafa, “İstanbul Film Festivali” (Afiş)
(1946 – ….)
190
Resim Nu. : 43
Yurdaer Altıntaş, “İstanbul Film Festivali” (Afiş)
(1935 –….)
191
Resim Nu. : 44
Yurdaer Altıntaş, “İstanbul Festivali” (Afiş)
(1935 –….)
192
Resim Nu. : 45
Mengü Ertel, Tiyatro Afişi
(1931 – 2000)
193
Resim Nu. :46
Mengü Ertel, Moskova Olimpiyatları Afiş Yarışması
Üçüncülük Ödülü (1980)
(1931 – 2000)
194
Resim Nu. : 47
Levnî
(17. yy. – 1732)
195
Resim Nu. : 48
Matrahçı Nasuh, “Süleymanname”
196
Resim Nu. : 49
Matrahçı Nasuh, “Süleymanname”
197
Resim Nu. : 50
“Karagöz – Hacivat”
198
Resim Nu. : 51
Nusret Hepgül, “Ebru Örneği” (XX. yy.)
199
Resim Nu. : 52
“Resim Heykel Müzesi” (Ankara)
200
Resim Nu. : 53
“Anıtkabir”
201
Resim Nu. :54
“Atatürk Heykeli” (Ulus, Ankara)
202
Resim Nu. : 55
Rodin, “Düşünen Adam”
(1840 – 1917)
203
Resim Nu. :56
“Mozaik” (Hatay Arkeoloji Müzesi, Antakya)
204
Resim Nu. :57
“Maske”
205
Resim Nu. : 58
“Doku, biçim örneği”
206
4.2.MÜZELERİN İNTERNET ADRESLERİ
Türkiye’deki Müzeler
Anıtkabir Müzesi
http://www.tsk.mil.tr/anitkabir/index.html
Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi
http://www.bodrum-museum.com
Rahmi Koç Endüstri Müzesi
http://www.rmk_museum.org.tr
Vehbi Koç Sadberk Hanım Müzesi
http://www.sadberkhanimmuzesi.org.tr
Sanal Müze
http://www.sanalmuze.com
Alacahöyük
http://rehber.ankararehberi.com/alacahoyuk.asp
Alagöz Karargahı
http://rehber.ankararehberi.com/alagoz.asp
AKM
http://rehber.ankararehberi.com/akm.asp
Atatürk'ün Evi
http://rehber.ankararehberi.com/ataevi.asp
Beypazarı
http://rehber.ankararehberi.com/beypazari.asp
Cumhuriyet
http://rehber.ankararehberi.com/cumhuriyet.asp
Çatalhöyük
http://rehber.ankararehberi.com/catalhoyuk.asp
Doğa Tarihi
http://rehber.ankararehberi.com/dogatarihi.asp
Etnoğrafya
http://rehber.ankararehberi.com/etnografya.asp
Gordion
http://rehber.ankararehberi.com/gordion.asp
207
Hattuşaş
http://rehber.ankararehberi.com/hattusas.asp
Kayseri
http://rehber.ankararehberi.com/kayseri.asp
Kurtuluş Savaşı
http://rehber.ankararehberi.com/kurtulusm.asp
Mehmet Akif
http://rehber.ankararehberi.com/mehmetakif.asp
Resim Heykel
http://rehber.ankararehberi.com/resimheykel.asp
Yazılı Kaya
http://rehber.ankararehberi.com/yazilikaya.asp
İstanbuldaki Müzeler
http://www.bigglook.com/biggtravel/mistanbul.asp
Ankaradaki Müzeler
http://www.bigglook.com/biggtravel/mankara.asp
Bursadaki Müzeler
http://www.bigglook.com/biggtravel/mbursa.asp
İzmir
http://www.izmirturizm.gov.tr/t_muzeler.html
Adana Arkeoloji Müzesi
http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2875
Adana Atatürk Müzesi
Adana Etnografya Müzesi
Adana - Misis Mozaik Müzesi
Adana Örenyerleri
Adıyaman Müzesi
208
Afyon Müzesi
Ağrı İshak Paşa Sarayı
Aksaray Müzesi (Zinciriye Medresesi) ve Bağlı Ören yerleri
Amasya Müzesi
Ankara - Agustus Tapınağı
Ankara - Anadolu Medeniyetleri Müzesi
Ankara - Atatürk Kültür Merkezi Cumhuriyet Devri Müzesi
Ankara - Etnografya Müzesi
Ankara - Gordion Müzesi
Ankara - II. Türkiye Büyük Millet Meclisi Cumhuriyet Müzesi
Ankara - Kurtuluş Savaşı Müzesi (I.TBMM Binası)
Ankara - Şefik Bursalı Müze Evi
Ankara - Resim Heykel Müzesi
Ankara - Roma Hamamı
Antalya Müzesi
Antalya - Alanya Müzeleri ve Ören yerleri
209
Antalya - Alanya Dim Mağarası
Antalya - Noel Baba Kilisesi
Antalya - Perge
Antalya - Side Müzesi
Aydın Müzesi
Aydın - Afrodisias Müzesi
Aydın - Milet Müzesi
Aydın Ören yerleri
Balıkesir - Bandırma Arkeoloji Müzesi
Balıkesir - Kuva-yi Milliye Müzesi
Bartın - Amasra Müzesi
Bilecik Söğüt Müzesi
Bitlis Ahlat Müzesi
Bolu Müzesi
Burdur Müzesi
Bursa Müzeleri
210
Bursa - İznik Müzesi
Çanakkale Müzesi
Çankırı Müzesi
Çorum Müzeleri
Çorum İli Ören yerleri
Denizli Müzeleri ve Ören yerleri
Diyarbakır Müzeleri ve Tarihi Kültürel Değerleri
Diyarbakır Ören yerleri
Edirne Müzesi
Elazığ Müzeleri ve Ören yerleri
Erzincan Müzesi
Erzurum Arkeoloji Müzesi
Erzurum Atatürk Evi Müzesi
Erzurum - Türk İslam Eserleri ve Etnografya Müzesi ( Yakutiye Medresesi )
Eskişehir Müzeleri
Eskişehir - Seyitgazi Müzesi
Gaziantep Müzeleri
211
Gaziantep - Hasan Süzer Etnografya Müzesi
Giresun Müzesi
Hatay Müzesi
Isparta Müzesi
Isparta - Yalvaç Müzesi ve Ören yerleri
İçel - Anamur Müzesi ve Ören yerleri
İçel - Mersin Atatürk Evi Müzesi
İçel - Mersin Müzesi
İçel - Silifke Müzesi
İçel - Silifke Atatürk Evi
İçel - Tarsus Müzesi
İstanbul - Arkeoloji Müzesi
İstanbul - Aya İrini(St.İrene)
İstanbul - Ayasofya Müzesi
İstanbul - Ayasofya Müzesi I. Mahmud Kütüphanesi
İstanbul - Büyük Saray Mozaikleri Müzesi
İstanbul - Divan Edebiyatı Müzesi (Galata Mevlevihanesi)
212
İstanbul - Fethiye Müzesi (Pammakaristos)
İstanbul - İmrahor Anıtı (İlyas Bey Camii) St.Studios Manastırı Hagios Ionnes
Prodromos Bazilikası
İstanbul - Kariye Müzesi
İstanbul - Türk ve İslam Eserleri Müzesi
İstanbul - Rumelihisarı Müzesi-Yedikulehisarı Müzesi-Anadoluhisarı Müzesi
İstanbul - Tekfur Sarayı
İstanbul - Topkapı Sarayı Müzesi
İstanbul - Yıldız Sarayı
İzmir - Agora
İzmir - Bergama Müzesi
İzmir - Birgi Çakırağa Konağı
İzmir - Efes Müzesi
İzmir - Efes-Selçuk
İzmir - Meryem Ana Evi
İzmir - Arkeoloji Müzesi
İzmir - Atatürk Müzesi
213
İzmir - Çeşme Müzesi
İzmir - Etnografya Müzesi
İzmir - Ödemiş Müzesi
İzmir - Tire Müze Müdürlüğü
Kahramanmaraş Müzesi
Karaman Müzesi
Kars Müzesi
Kastamonu Müzeleri
Kayseri Müzesi
Kırklareli Müzesi
Kırşehir Müzesi
Kocaeli Müzeleri ve Ören yerleri
Konya - Akşehir Müzesi
Konya - Kilistra
Konya - Mevlana Müzesi
Konya Müzeleri ve Ören yerleri
214
Malatya Müzesi
Manisa Müzesi
Mardin Müzesi
Muğla - Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi
Muğla - Fethiye Müzesi
Muğla - Milas Müzesi
Muğla - Marmaris Kalesi ve Arkeoloji Müzesi
Muğla Müzesi ve Ören yerleri
Nevşehir Müzesi ve Ören yerleri
Niğde Müzesi
Ordu Etnografya Müzesi
Osmaniye Karatepe-Aslantaş Geç Hitit Kalesi
Sakarya Müzesi
Samsun Arkeoloji ve Etnografya Müzesi
Sinop Müzesi
Sinop - Le Musée De Sinop
215
Sivas Müzeleri
Şanlıurfa Müzesi
Tekirdağ Müzesi
Tokat Müzesi ve Ören yerleri
Trabzon Müzesi
Trabzon Ayasofya Müzesi
Uşak Müzeleri
Van Müzesi ve Ören yerleri
Zonguldak Müzeleri
http://www.kultur.gov.tr/portal/default_tr.asp?BELGENO=3068
Ankara – Atatürk’ün Mekanı Müze Köşk
Ankara - Anıtkabir
Ankara - 100. Yıl Kız Teknik Öğretim Müzesi
Ankara - Atatürk Evi
Ankara - MTA Tabiat Tarihi Müzesi
Ankara - Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu Müzesi
Ankara - TRT Müzesi ve Ulusal Kurtuluş Sergisi
216
Ankara - T.C. Ziraat Bankası Müzesi
Ankara - ODTÜ Müzesi
Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi "Oyuncak Müzesi"
Ankara - Eğit-Der Eğitim Özel Müzesi
Ankara - Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi
Ankara - Mehmet Akif Ersoy Evi
Ankara - Beypazarı Kültür ve Tarih Müzesi
Ankara - Hacı Bayram Camii
İstanbul - Orhan Kemal Müzesi
İstanbul - Rahmi M. Koç Müzesi
İstanbul - Sadberk Hanım Müzesi
İstanbul - Tekel Müzesi
Edirne - Sultan II. Bayezid Külliyesi Sağlık Müzesi
Edirne - Türk Psikiyatri Tarih Müzesi
Erzincan Kemaliye Ocak Köyü Özel Müzesi
Erzurum - 23 Temmuz Kongre Salonu Müzesi
Karabük Kardemir Demir Çelik Müzesi
217
Konya Büyükşehir Belediyesi A.R. İzzet Koyunoğlu Müzesi
Suna-İnan Kıraç Kaleiçi Müzesi
Yurtdışanıdaki Müzeler
Aedes Gallery Berlin
http://www.aedes-galerie.de
American Museum of Naturel History
http://www.amnh.org
ARCAM: Architecture Center Amsterdam
http://www.arcam.nl
Bienvenue (Web Museum,Paris)
http://www.ibiblio.org/wm
Exploratorium (The Museum of Science, Art and Homan Perception)
http://www.exploratorium.edu
Guggenheim Museum
http://www.moma.org
Musèe du Louvre
http://www.louvre.fr
Museum of Science
http://www.mos.org
Museum of Finnish Architecture
http://www.mfa.fi
National Postal Museum
http://www.postalmuseum.si.edu
NMSI: The National Museum of Science and Industry
http://www.nmsi.ac.uk
Smithsonian American Art Museum
http://www.nmaa.si.edu
Smithsonian National Air and Space Museum
http://www.nasm.si.edu
218
The British Museum
http://www.thebritishmuseum.ac.uk
The Metropolitan Museum of Art
http://www.metmuseum.org
The Museum of Modern Art
http://www.moma.org
The Natural History Museum (London, England)
http://www.nhm.ac.uk
UCMP: UC Museum of Paleotology
http://www.ucmp.berkeley.edu
United States Holocaust Memorial Museum
http://www.ushmm.org
v&A: Victoria and Albert Museum
http://www.vam.ac.uk
Bienvenue (Web Museum,Paris)
http://www.ibiblio.org/wm
Exploratorium (The Museum of Science, Art and Homan Perception)
Guggenheim Museum
http://www.moma.org
Musèe du Louvre
http://www.louvre.fr
Museum of Science
http://www.mos.org
Museum of Finnish Architecture
http://www.mfa.fi
National Postal Museum
http://www.postalmuseum.si.edu
NMSI: The National Museum of Science and Industry
http://www.nmsi.ac.uk
Smithsonian American Art Museum
http://www.nmaa.si.edu
Smithsonian National Air and Space Museum
http://www.nasm.si.edu
219
The British Museum
http://www.thebritishmuseum.ac.uk
The Metropolitan Museum of Art
http://www.metmuseum.org
The Museum of Modern Art
http://www.moma.org
The Natural History Museum (London, England)
http://www.nhm.ac.uk
UCMP: UC Museum of Paleotology
http://www.ucmp.berkeley.edu
United States Holocaust Memorial Museum
http://www.ushmm.org
v&A: Victoria and Albert Museum
http://www.vam.ac.uk
220
4.3. TERİMLER VE KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ
afiş: Önemli bir olayı, günü, özel durumu ya da yeni çıkan bir ürünü tanıtmak için,
fotoğraf ve çeşitli baskı tekniklerinin olanaklarından yararlanılarak yapılan, yazılı ve
resimli görsel bir (grafik) sanat ürünü.
ahenk: Uyum.
akım: Ortak sanat görüşünün özelliklerini gösteren, ortak davranış ve tutum içindeki
sanatçı veya sanat yapıtlarının gruplandığı kategori.
akrilik: İçinde sentetik özellikler içeren su ile inceltilebilen bir suluboya türü.
algılamak: Bir olayı veya bir nesnenin varlığını duyum yoluyla yalın bir biçimde bilinç
alanına almak, idrak etmek.
allegori: Bir olayın semboller-imgeler yoluyla özelleştirilerek (şahıslaştırılarak), doğada
gerçekte olmayan bir biçimde betimlenmesi. (Antik dönemde, mitolojide resim ve
heykellerde sıkça görülür.)
altın oran: İlk kez, Antik Çağda geliştirilen en yetkin oranlamaya ait matematik kuramı
ve bu kurama bağlı olarak Romalı bir mimarın kullandığı klasik ölçü sistemi (Evrensel
anlamda uyumun, idealin ve erdemin bu ölçüye bağlı olduğu düşünülür. Çoğunlukla
“küçük parça ile büyük parça arasındaki ilişkinin, büyük parçayla bütün arasındaki
ilişkinin aynı olması” doğrultusunda hareket ederek çizgiler ve dikdörtgenlerin parçalara
bölünmesi için yaygın olarak kullanılmıştır. Bu mantığa göre bölünmüş bir çizgide, küçük
kısmın büyük kısma oranı, büyük kısmın bütüne oranına eşittir.).
amblem: Bir şeyi simgeleyen biçim, bir konunun yazı veya resimle sembolleştirilmesi.
anatomi: 1. İnsan ve hayvan vücudunu oluşturan ögeleri inceleyen bilim dalı. 2. Kas ve
kemik sisteminin araştırılmasıyla, etüdüyle uğraşan bilimsel bir disiplin alanı.
anıt: “Abide” dir. “Anmak” kökünden türetilen anıt sözcüğü, bir olayı hatırlatmak,
önemli bir kişinin\ kişilerin ya da kültürün anısını yaşatmak; askerî bir başarıyı, toplumun
değer verdiği bir ilke, düşünce, kavram ya da ülküyü yüceltmek, simgelemek amacıyla,
konuyla ilgili bir yere, bir meydan’a, geniş bir alandan görülebilecek biçimde çevreye
egemen bir konuma yerleştirilen yazıt, sütun, heykel ya da mimarî yapıtları tanımlar.
antika: Eski uygarlıklardan kalma, kültürel ve sanatsal değer taşıyan, taşınabilir nitelikte
eşya ve nesneler.
asimetrik denge: Eşit ya da eşit olmayan görsel ağırlıktaki ve çekicilikteki ögelerin
düzenlenmesi.
221
astar boya: Daha az emici hale getirmek için yüzeye sürülen, kalınlık veya saydamlık
verecek bir tabaka olarak kullanılan sıvı (Özellikle “tutkallı astar” sıkça kullanılır.).
batik: Kumaş deri veya kağıt süslemede kullanılan bir baskı tekniği.
betimleme: Tasarlama, bir şeyi sözle veya yazıyla anlatma, göz önünde canlandırma,
tasvir.
bezeme: Herhangi bir yüzeyi motifle süsleme, tezyin.
biçim: Bir nesnenin görme ya da dokunma organları ile algılanabilmesini sağlayan,
kendine özgü gerçekçiliği olan şekil.
bilişsel alan: Öğrencilerin bilim, hatırda tutma, sebep ve sonucu anlama, bilgilerini
yaşantısında kullanma, öğrendiği bilgileri analiz edip araştırma, sentezleyip yeni düşünsel
bilgiler üretme, yargılayarak değerlendirme gibi zihinsel süreçlerinin bütünüyle ilgilenen
ve bu süreçlerle açıklanan öğrenme ürünleri hakkında bilgi veren alan.
boşluk: Bk. Espas.
cam mozaik: Küçük renkli cam parçacıklarıyla yapılan mozaik.
çini: Duvar kaplaması olarak kullanılan renkli ve genellikle bezeli ve sırlı seramik plak.
deformasyon: Bir konuyu, özelliğini bozmadan, daha etkili anlatabilmek için bazı
yerlerini olduğundan fazla göstermek.
dekorasyon: Mekânı oluşturan ögelerin ve yüzeylerin düzenlenmesi eylemi.
dekoratif: Değişiklik göstermeyen, sınırlı uzunluk ve genişliğe sahip süsleyici unsur.
denge: 1. Ögelerin bir birleri ile olan ilişkilerinin resim düzen içindeki ifadesi. 2. Bir
kompozisyonda renk, biçim, yön, ölçü gibi değerlerin kendi içerisindeki karşıt değerlerini
birbirine yaklaştıran ya da bir bütün içinde algılatan bir tasarım sonunda elde edilmiş olan
nitelik.
desen: Çizgi resim. Görsel bir etki yaratmak amacıyla yapılmış çizgi resimlerin hepsi.
devinim: Yer değiştirme, bir noktanın uzaydaki bir durumdan başka bir duruma geçişi,
zaman içinde durum değiştirme, hareket.
dogma: Doğruluğu sınanmadan, doğru diye öne sürülen öğreti.
dogmatik: Güven ve otoriteyi savunan, katı, kuralcı.
doku: Bir nesnenin yapı özelliklerine bağlı, onun tümünü kapsayan veya temsil eden;
görülebilen, dokunulabilen görsel ve dokunsal etki.
dört boyutlu: Derinlik, genişlik ve uzunluk kadar zamana da bağlı olan, bu kavramların
hepsini içeren boyut ölçüsü.
duyuş: Bir algının insan ruhunda bıraktığı iz.
222
ebru: Tuz ve çeşitli maddelerle yoğunlaştırılmış suya damlatılan ya da serpilen özel
boyaların, üzerine yatırılan bir tabaka kağıda aktarılması ile oluşturulan hareli bezeme.
eleman: Bir sanat eserini oluşturan ve kendi başına da varolabilen parça, unsur, öge.
(Örneğin resimde, renk ve çizgi birer elemandır.)
empresyonizm: Avrupa resminde ilk olarak geleneksel resimden ayrılmayı başaran ve
Rönesans’tan beri izlenilen atölye resminin siyah-beyaz, ışık-gölge ve bilimsel perspektif
kurallarının çözülmesinde başlangıç sayılan sanat eğilimi (1877’de Paris’te sergilenen ve
“Soleil Levant” adını taşıyan bir tabloya yapılan eleştiride alay olarak yazılan
“Impressionist” sözcüğünden doğmuştur, akımın öncüleri Seuart ile Signac’tır.).
enteriyör: Bina içi resmi.
endüstri ürünü: Günlük kullanım amaçlı üretilen, çoğaltılabilen ürünlerdir.
epik: Destansı.
eskiz: Bir tasarımın ya da planın bütün hatlarının özelliklerini gösteren genel çizim.
espas: Resimde derinlik etkisi, mekân.
estamp:Baskı resim. Çinko, bakır, lito taşı, tahta ya da linolyum üzerine yapılmış olan
resim çalışmalarından kâğıda basılmış olanlar.
estetik: Güzelliğin insan aklı ve duyuları üzerindeki etkilerini konu olarak ele alan felsefe
dalı.
etüt: Bir kompozisyon ya da figürün, bir kısmının ya da tamamının ayrıntılı betimlemesi.
figür: Resim ya da heykel sanatlarında, betimlenmiş gerçek ya da hayal ürünü her tür
varlık veya nesne.
figüratif: 1. Resim ve heykelde, doğayı ve nesneleri biçim olarak gösteren eser. 2. Son
zamanlarda soyut sanatın ortaya çıkmasıyla yaygınlaşan; eserde doğadan istifade
edildiğini belli etmek, sanatçının doğacı anlayışını açıklamak için kullanılan terim.
form: Işık gölge, renk, anatomi, çizgi ve doku gibi elemanların hepsinin birden
oluşturulduğu görünüm.
fovizm: 1905-1907 yılları arasında meydana gelen, bir grup ressamın öncülük ettiği
özgün bir sanat akımı (Fouve: Fr. Vahşi hayvan. – Tanımlamayı ilk kez sanat eleştirmeni
Louis Vauxcelles kullandı. Bu sanatçıların “Fouve” olarak tanımlanmalarının nedeni ise
onların boyayı tüpten çıktığı gibi kullanmalarıydı. Modern resmin renk anlayışında köklü
değişiklikler yapan, renk alışkanlıklarını kırmakla modern sanatta adeta bir devrim
gerçekleştiren “fovlar”, bir ağacın gövdesini ya da denizi pekâlâ kırmızı olarak
betimleyebiliyorlardı.).
223
frontal görünüş: Bir kişinin ya da nesnenin, vesikalık fotoğraflarda olduğu gibi, önden
görünüşü.
fütürizm: 1909’ da İtalya’da önce şiirde sonra resimde ortaya çıkan, zamana bağlı çeşitli
durum ve yaşantıları birleştiren bir görüş, sanat akımı.
goblen: Fransa’da duvarlara asılmak üzere yapılan renkli, resimli halılar.
gotik: Avrupa’da Orta Çağ sanatına ait bir üslup devresi (Bu ismin ortaya çıkmasında
İtalyan ressamı Ghiberti’nin rolü olmuştur. Gotik Dönemin zaman bakımından devamı
çeşitli ülkelerde çeşitli değişik olmuştur. Kendi içinde “Erken, Yüksek ve Geç Gotik”
olmak üzere üç devrede incelenir.) .
grafik sanatlar: Tahta baskı, bakır, çinko gravür ve litografi gibi çeşitli basım ve
çoğaltma teknikleri kullanılarak yapılan resimleri ele alan sanat türleri.
gravür: Metal bir plak üzerinde, asit ya da bir uç yardımıyla oyulan yerlere mürekkep
yedirilerek yapılan oyma desenin, bir pres yardımı ile kağıt üzerine geçirilmiş baskısı.
hataî: Filiz ve çiçek motiflerinin stilize edilerek birbirine dolaşması ile meydana gelen,
Orta Asya çıkışlı Türk tezyinatına verilen isim.
höyük: Aynı yerleşim merkezine farklı dönemlerde kurulan şehirlerin yıkılması ve her
yıkılan yapı katmanının bir öncekinin üstüne binmesi sonucu oluşan tepeler.
içerik: Bir sanat eserinde betimlenen olayların, aktarılan bilgilerin tümü.
idealizm: Hayalî düşüncelere yani idelere göre eser yaratma görüşü. Descartes, Gothe ve
Hegel bu felsefenin öncüleridir.
idol: İlkel kavimlerde, tapınılan küçük heykellere verilen ad.
ikon: Hıristiyanlıkta Hz. İsa, Hz. Meryem ya da azizeleri betimleyen resimlere verilen ad.
illüstrasyon: 1. Kitap resimleme sanatı. 2. Kitap resmi.
imge: 1.Zihinde tasarlanan ve gerçekleşmesi özlenen şey, düş, hayal, hülya. 2. İnsan
bilincine duyumlar yoluyla gelen nesnelerin yansıması.
informel sanat: 1945-1960 yılları arasında ortaya çıkan bütün soyut sanat akımlarını
tanımlayan sanat terimi (İnformel sanat, figürü kesin bir biçimde reddeder.).
ipek baskı: Kumaş, bez vb üzerine yapılan bir çeşit baskı tekniği (Bir kasnak altına
gerilen ince dokulu ipek bir bezin yüzeyinde, çizilen bir resme uygun olarak boya gelecek
kısımları açık bırakılır. Boya gelmeyecek kısımlar ise yağlı boya ile kapatılır. Bu işten
sonra, kasnak içine boya konur ve cetvel gibi bir tahta ile boya kasnak içine yaydırılır.
Daha sonra, bezin kapatılmamış olan yerlerinden sızdırılarak kasnak altına konan resim
kâğıdı ya da bez üzerine geçirilir. Bu teknik ile kasnaklar çoğaltılıp her renk için ayrı
kalıp yapılarak çok renkli ipek baskı resim yapılır.).
224
izlenimcilik: Bk. Empresyonizm.
kakma: Düz bir zemini oyup içine o oyulan yer kadar renkli parçalar yerleştirme tekniği.
karikatür: İnsan çehrelerinin belli karakterlerini, politik olayları, toplumdaki çeşitli
durumları, gülünçleştirme ya da eleştirme amacıyla, deformasyona uğratarak resimleme
işi (İt.caricare-abartmalı sözcüğünden yapılmıştır).
kazıma gravür: Metal, tahta, linolyum vb. gibi maddelerden yapılan oyma için elverişli
yüzeylere, çelik oyma aletleri ile kazınan resim üzerine mürekkep sürülmesi yoluyla
yapılan basım tekniği. (Kazınmış yüzeylerin oyulmamış düz kısımlarına mürekkep
sürülerek yapılan baskıya “düz baskı”, kazınmış yerlere mürekkep yedirilerek yapılan
baskıya ise “derin baskı” denir.)
kiç: Değersiz eser.
klasisizm:16. yüzyılda Andre Palladdio tarafından İtalya’da ortaya konan ve 17.
yüzyılda, İtalya dışında özellikle Fransa ve İngiltere’de gelişmiş olan mimari akım.
kolay baskı: Toplanan doğal malzemelerin üzerlerine boya sürülerek bir yüzey üzerine iz
bırakacak şekilde basılmasıdır.
koleksiyon: 1. Her hangi bir malzemenin çeşit, özellik, nitelik, vb. bakımlardan toplanarak
tasnif edilmesidir. 2.Öğrenme, yarar sağlama veya zevk amacıyla bir araya getirilmiş ve
özeliklerine göre sınıflara ayrılmış nesnelerin bütünüdür.
kompozisyon:Bir
sanat
eserinde,
sanatın
elemanlarının
sanatın
ilkelerine
göre
düzenlenmesi.
konservasyon: Arkeolojide bir eseri olduğu gibi muhafaza etme tekniği.
konstrüksiyon:Yapı, bir yapıda taşıyıcı nitelikte olan ve bir araya gelerek bir yapıyı
oluşturan ögeler bütünü.
konstrüktivizm: 1913 yılından sonra gelişen ve saf geometrik biçimleri benimseyen resim
anlayışı (Maleviç, Tatlin ve Rodjenko’nun dikdörtgen, çember ve doğruların
düzenlenmesine dayanan resimlerini 1913’te Moskova’da sergilemeleri sonucu ortaya
çıktı.).
kurgan: Tarih öncesi çağlarda (Tunç ve Demir Çağları), bugünkü Altay ve Güney Rusya
bölgelerinde, eski Türklerin ölülerini gömüp üzerlerine toprak yığarak yaptıkları tepeler.
kübizm: 1907 yılında Cezanne’ın hatırasına saygı olarak Fransız Hükümeti tarafından
açılan retrospektif bir sergide, Picasso ile Brapue’ın kendi aralarında yaptıkları eleştiri ve
yorumlar ile ortaya çıkan bir sanat akımı (Doğa görünüşlerini geometrik bir parçalanmaya
tabi tutup tablo yüzeyini doğa unsurlarından kurtararak yeniden inşa etme amacını güder.
225
Figürün tümünü basitleştiren geometrik inşaya “Sentetik Kübizm”, bir figürün her
taraftan görünüşünü dikkate alarak yapılan parçalamaya ise “Analitik Kübizm” denir.).
lak: “Rhus vernicifera” denilen bir ağacın öz suyundan elde edilen bir tür vernik.
lavi: Tek renk sulu boya ve fırça ile yapılan leke etkili bir resim tekniği (Daha çok ağaç
uçla yapılmış desenlerde, leke ile kontrast olanakları ve oylum etkisi sağlanması için
kullanılır.) .
leke: Bir yüzey üzerinde yüzeyin renk ve tonundan daha farklı renk ve tonda fark edilen
daha küçük yüzey.
litografi: Düz baskının en yaygınlarından olan bir çeşit taş baskı tekniği (Bavyera ile
İsviçre’de çıkarılan ve yağı emen bir çeşit taş üzerine perdah yapıldıktan sonra, yağlı
kalem ve mürekkeplerle sulu boya veya yağlı boya etkisinde istenilen resim çalışması
yapılır. Resim kuruduktan sonra ulu Arap zamkı-nitrik asit karışımı bir sıvı, taş
üzerindeki resme sürülür. Böylece taşın resim yapılmamış kısımlarının tekrar yağ
almasına karşı hassaslığı bozulur. Taşa mürekkep verildikten sonra üzerine konulan kâğıt
ile presten geçirilince, taşın üzerindeki resim kağıt üzerine çıkar.).
megaron: Önünde bir giriş, hol kısmı ve içinde yalnız bir odası olan taştan yapılmış
Yunan evi.
mekân: Sanatta mekân iki ya da üç boyutlu olabilir. Fon ile objeler ve figürler arasındaki
her türlü ilişki.
menhir: Megalit anıtlarının bir çeşidi, herhangi bir kişi ya da olay anısına dikilen
yontulmamış yüksek taşlar.
minimal sanat: 1965 Yılında Richard Wolheim tarafından ortaya atılan ve Amerikan
sanatı çevresi içinde Soyut Ekspresyonizme ve “Pop-Art”a tepki sonucu gelişen bir sanat
anlayışı (Minimal sanat objeleri basit, seri olarak imal edilmiş ve hatta sıralanmış biçimde
kompoze edilmelidir. Temelde, makine ile üretilmiş ve kişiliksiz olmaları önem
taşımaktadır.).
mimesis: İlk sanat kuramında taklit, yansıtma.
minimalizm: ABC sanatı olarak da adlandırılan, Amerika’da 1960’lı ve 1970’li yıllarda
etkili olan ve sanatsal biçimin aşrı yalınlığını savunan sanat anlayışı (“Minimalizm”
terimi, ilk olarak 1965 yılında Richard Wolheim tarafından kullanıldı.).
minyatür: Çok ince işlenmiş, küçük boyutlu resimler için kullanılan terim. (Latince
“kırmızı” anlamına gelen “miniare” kelimesinden gelmektedir. Bir kitapta, konu
başlıkların kırmızı ile belirtmek için kullanılan “miniare” terimi, zamanla yazılı metni
süsleyen ve destekleyen resimler için de kullanılmaya başladı.)
226
modernizm: Bilinen teknikler içinde, çağdaş anlayışa uygun olarak sanat yapma görüşü
ve mesleği, çağcılık.
modele etme: Resim ve heykelde, form verme ve üç boyutlu gösterme işi (Resimde
oylum duygusu uyandırma işidir.).
monografi: Yalnız bir sanatçının hayatı ve eserleri hakkında yazılmış kitap.
monokrom: Tek bir rengin açık - koyu değerleri ile yapılan resim.
monotipi: Tek bir baskı olanağı veren grafik tekniği.
motif: Bezeme ve süslemede bütün oluşturan parçalardan her birine verilen ad.
naif: 1. Saf, doğal, yapmacıksız. 2. Bir sanat alanında, eğitimsiz sanatçılar ve onların
yaptıkları eserleri tanımlamak için kullanılan terim.
natürmort: 1. “Ölü doğa” olarak da adlandırılan, konu olarak cansız varlıkların seçildiği
resim türü. 2. Çeşitli seramik ya da cam kapılar, meyveler, çiçekler, kitaplar, kumaşlar vb.
nesnelere ait resimler.
natüralizm: Güzel sanatlarda, doğanın ışık-gölge, oranlar, renk değerleri ve karakteri,
optik görünüş içinde detaylarıyla yansıttırılması şeklindeki anlayışı.
non-figüratif resim: 1.Figürsüz resim. 2.Wassily Kandisky’in çalışmalarıyla biçimlenen,
soyut sanatı tanımlamak için kullanılan terim. Terim olarak objesiz olmayı değil figürsüz
olmayı gösterir (Kandisky’ye göre resim, artık doğanın ya da nesnelerin bir ifadesi değil,
sanatçının resimsel elemanlarla meydana getirdiği kendine özgü bir varlıktır. Bu anlayışla
birlikte, sanatın doğa ile ilişkisi gittikçe azalmış; bir resim, önce doğanın bir soyutlaması
yani deformasyonu, daha sonra ise resimdeki ögelerin tamamen ilkeler doğrultusunda
düzenlendiği bir varlık olmuştur. Obje, dış dünyadaki bilinen nesne değil, renk ve
çizgilerin renk – biçim ya da matematik düzenidir.).
nötr renkler: İki komplementer rengin karışımından ortaya çıkan renkleri tanımlamak
için kullanılan terim (Kırmızı ile yeşil, mavi ile turuncu, sarı ile morun karışımından nötr
renkler otaya çıkar.).
obje: 1. İnsan bilincinin dışında var olan gerçeklik, maddî şey, nesne. 2. Üzerinde fikir
üretilebilen
ve
kendi
grubundaki
varlıkların
ayrı
değerlendirilebilen
ve
konumlandırılabilen varlık.
op art: 1. Optik sanat. 2. Amerika ve Avrupa’da 1960’lı yıllarda ortaya çıkan ve gözün
optik kısmında yanılsama yaratmayı amaçlayan sanat akımı (“Op Art”da optik yanılsama,
resme hareketlilik etkisi verir.).
oran: İki ya da daha fazla benzer şey arasındaki büyüklük, miktar ve derece ilişkisi.
227
orantı: 1. Bütün içindeki parçaların ilişkilerini düzenleyen kurallar. 2. Derece, nicelik ya
da ölçüyle ilgili olan bir parçanın diğeriyle ya da bütünle olan karşılaştırmalı ilişkisi.
oyma baskı: Çinko, bakır ve tahta gibi plaklara kazıma olarak yapılan resimleri kağıda
basma tekniklerinin verilen ad.
örge: Bir bezemeyi meydana getiren ana ögelerden her biri.
panorama: Bir noktadan, bütün çevrenin görünüşünü gösteren manzara resimleri.
panoramik: Bir noktadan, bütün çevreyi içine alan görünüşler.
perspektif: Resmin iki boyutlu ortamında, üçüncü boyut (derinlik) yanılsaması vermek
için kullanılan teknik (İki tür perspektif tekniği vardır: Çizgi ve hava perspektifi.
Çizgi perspektifinde, oylum ve onun içindeki nesneler aynı görüş noktasına göre bir
yüzey üzerine yansıtılır. Bu yansıtma sonucu, nesneler bakış noktasından uzaklıklarına
göre gerçek boyutlarından daha büyük ya da ufak gözükür. Bu görüşe göre, oylumun ve
eşyaların tespiti, çizgi perspektifini oluşturur. Hava perspektifi adı verilen renk perspektifi
ise ilk olarak Japon resminde kullanılmıştır. Bakış noktasından uzaklaştıkça, gözlemci ve
nesneler arasında artan ışığın yansımasını etkileyen atmosfer tabakası yüzünden,
nesnelerin renginin daha mavileştiği gözlenmiştir.).
peyzaj: Manzara resmi.
piktografi: 1. Prehistorik ve antik dönemlerde üretilen resim yazıları tanılamak için
kullanılan terim. 2. Trafik işaretleri vb. gibi açık bir şekilde anlaşılan göstergeler.
piktogram: Trafik işaretleri vb. gibi açık bir şekilde anlaşılan resimsel göstergeler.
plastik sanatlar: Yontma, oyma, kesme, biçme, birleştirme, örme yöntemleri ile
biçimlendirmeye dayanan sanat dalı.
pop art: (İng.) Popüler sanatın kısaltılmış adı. (1954’te İngiliz sanat eleştirmeni
Lawrence Alloway tarafındın kullanıldı. Bu akım sanatçıları, endüstri ürünü artıklardan
gazete parçalarına, insan ile diğer canlı ve eşyalardan alınmış hazır doğa nesnelerine
değin ne varsa çalışmalarında kullanmışlardır.).
portre: Resim sanatında genel olarak bir insan figürün sadece omuzlardan itibaren
yüzünün konu alındığı resimler.
portfolyo: Taşınabilir koleksiyon.
prototip: Model olarak ele alınan, esas, orijinal.
puantilizm: Noktacılık (Georges Seurat, Empresyonizm yöntemlerinden yararlanarak
renk görüntüsünün bilimsel kuramını incelemiş, resimlerini katışıksız renklerle yani
renkleri palet üzerinde karıştırmadan noktalar halinde yan yana getirerek, mozaik gibi
boyayarak yapmıştır.) .
228
rakursi: 1. Kısa görünüş. 2. İnsan, nesne, varlık vb. resmi yaparken derinlik yanılsaması
oluşturmak, resmedilen ögenin mekânda geriye doğru gidişini göstermek için kullanılan
bir betimleme yöntemi.
realizm: 1839 yılında ortaya atılan, konu ve üslup bakımından yaşamı ve doğayı olduğu
gibi yansıtma, biçimleme anlayışı (Realist sanatçılar, “Gerçek, işte güzel olan şey…”
sözünü ilke edinmişlerdi. Bu sanat anlayışına göre plastik sanatlarda, doğadaki oranlar;
plastisite, renk ve ışık değerleri aynen yansıtılmaya çalışılır.).
renk: İnsan gözünün görebildiği ışık tayfının dalga boyu (Üzerine ışık düşen her nesne
ışık tayfının belli bir kısmını emer ve diğer kısmını yansıtır. Işığın yansıyan kısmı renk
olarak ortaya çıkar.).
renk çemberi: Renkleri karıştırma, seçme ve tanımlamada yardımcı olan; renklerin ve
ara renklerin gösterildiği radyal grafik [A: Birincil (ana) renk; B: İkincil (ara) renk; C:
Üçüncül (teriari) renk; 1: Sıcak renk; 2: Soğuk renk.].
renk değeri: Bk. Valör.
renk tonu: 1. Bir rengin en açıktan en koyuya doğru değişen renk yoğunlukları. 2. Bir
rengin açık ya da koyu değeri için kullanılan genel terim.
restorasyon: Bir sanat yapıtını ya da insanlık tarihine tanıklık eden herhangi bir nesneyi
korumak ve gerektiğinde olabildiğince ilk hâline getirmek amacıyla, bu yapıtı, bu nesneyi
sağlamlaştırmaya ve bunların yıpranma sürecini durdurmaya yönelik işlemlerin tümü.
retrospektif sergi: “Geriye bakış” anlamına gelen sanat terimi, bir sanatçının sanat
yaşamı boyunca yaptığı çalışmaların toplu olarak sergilenmesi.
ritim: 1. Gözle görülebilir devamlı biçimlerin tekrarı ile elde edilen akıcılık veya
devamlılık. 2. Görsel tempo, ölçülü vurguların kullanılması. 3. Hareket hissi ya da
görünüşü üretmek için sanatın elemanlarının düzenli tekrarına gönderme yapan sanatsal
ilke.
rokoko: 1700 ve 1760 yılları arasında, hem Barok Sanat’a hem de zarafete düşkünlüğe
tepki olarak önce Fransa’da, daha sonra da İngiltere’de ortaya çıkan bir resim tarzı
(Resimsel nitelikler açısından zayıflık, yumuşaklık ve yüzeyselliğin hakim olduğu bu
tarz, özellikle resim sanatında ve iç mekân dekorasyonunda varlık göstermiş, çarpıcı
renkler, dekoratif motifler, abartılı manzaralar çalışmalarda sıkça kullanılmıştır.).
romantizm: 1830’lu yıllarda bir bakıma neo-klasisizme tepki olarak ortaya çıkan sanat
akımı (Romantizmde önemli olan olay değil, olayda doğmuş olan duygulardır. Bu akım
ressamları, dramatik, duygulu konuları zengin renkler ve enerjik fırça vuruşları ile
betimlemişler; resimler, canlı renklerle daha parlak hâle getirilmiştir.).
229
rölyef: 1. Düz bir yüzeyden bir parçanın ya da yüzeyin tamamının dışarı uzaması için
yapılan tasarım, kompozisyon. 2. Kabartma.
röprodüksiyon: 1. Bir sanat eserinin orijinal formuna ve elemanlarına sadık kalarak
kopyasının üretilmesi. 2. Bir sanat ürünün gerçek boyutları ve tekniği göz önünde
bulundurulmadan üretilen kopyası.
sanat: Birçok alanı, akımı, müzesi, sergi salonu, uygulayıcısı olan sosyal bir kurum.
sanatçı: Sanatla profesyonel bir şekilde uğraşan kimse.
sanat eğitimi: Bireyin zihinsel, duygusal, bedensel eğitiminin ve estetik duygularının
bütünlük içinde geliştirilmesi, yeteneğinin olgunlaştırılması ve yaratıcılığının artırılması
için yapılan eğitim çabası.
sanat eleştirisi: Bir sanat çalışmasının tanımlanması, analiz edilmesi, değerlendirilmesi,
yorumlanması, açıklanması ve yargılanması.
sanatın elemanları: Sanatçının sanat eseri üzerinde kullandığı temel ögeler: renk,
yoğunluk, değer (valör–renkli/renksiz), nokta, çizgi, doku, biçim / form, boşluk (mekân).
sanat eseri: Yüksek sanatsal nitelikteki resim, heykel, grafik, mimari vb. eserlerdir.
sanat sosyolojisi: Belli bir sosyal ilişki içinde sanatın işlevini saptamaya çalışan, artistik
üretim ve tüketim içinde genelleştirilebilir örnekler saptamayı ve bunları belli verilere
sahip bir sosyal düzenin yapısal dinamikleriyle ilişkilendirmeyi sağlayan bilim dalı.
sembolizm: 1880 sonrasında önce edebiyatta, sonra resimde ortaya çıkan ve düşünceyi
sembollerle ifade etmeyi deneyen sanat görüşü (Sembolistler, dinî ve mistik ögeleri
ağırlıklı olarak yer vermişlerdir.).
sentez: Farklı parçaları birleştirerek tutarlı ve yeni bir bütün biçimlendirme ve bunu
yapma yeteneği.
serigrafi: Bk. İpek baskı.
sezgi: Sanatta duyuş suretiyle bir şeyi anlama (Sanat eseri yapımında, bütün anlayışlara
varmada ya da bir buluşa ulaşmada sezgi önemi büyüktür.).
silüet: 1. Siyah kağıttan kesilerek çıkarılmış profil portre. 2. Bir objenin ya da figürün
siyah içinde, mekân ayrıntıları olmadan betimlendiği sanat eseri.
simetri: Bir eksene göre iki yanda, aynı mesafede karşılıklı olarak yer alma.
simetrik denge: Bir eksene göre ögelerin aynı durumda tekrar etmesidir.
simge: İletişim kurma ya da ileti aktarma, bilgi verme amacı içeren gösterge; başka bir
şeyi temsil eden edim ya da şey.
soyut sanat: Doğa görüntülerine bağlı olmayan sanat (20. yy. resim ve heykel
anlayışında yeni bir dünya görüşüdür. Soyut sanat, eşya doğa ve canlıların
230
görünüşlerinden faydalanmayı reddeder; resimde renk, çizgi ve düzelmeleri düzenleyerek
bunlara heyecan verici kompozisyonlara ulaşmayı amaç edinir.
Soyut sanatı ilk ortaya
atan ve 1910 yılında eserini veren Kandinsky’dir. Kandinsky’e göre, müzik kompozitörü
nasıl ses birimleri olan notaları kompoze ediyor ve soyut bir anlamda heyecanını
anlatabiliyorsa; resim de renk lekeleri, siyah beyaz tonlar ve boya maddesinin işleniş
olanakları ile heyecan uyandırıcı anlatımlara ulaşabilir.).
spiral: Kıvrımlı, yılankavi biçim, helozonik
stilize: 1. Karakterin kaybolmadan basitleştirilerek tezyini ile şematik hâle sokulmuş
biçim ya da motif. 2. Üsluplaştırılmış.
süprematizm: Soyut geometriciliği benimseyen bir resim anlayışı (Bu terimi Maleviç,
kendi geometrik soyutlaması için kullanmıştır. O, bu sonuca 1913’te “Kübizm” yolundan
geçerek varmıştır: “…1913’ te sanatı, objeye bağlı görüşten kurtarmak için yaptığım
endişeleri çabalarım sırasında kare biçimine kaçtım...” Süprematistler açı, çember,
dikdörtgen ve haç biçimlerini kullanmışlardır.).
sürrealizm: 1924’te Andre Breton tarafından ortaya atılan, doğanın mantıksal görüşünü
değil, insanın bilinçaltı ve rüyalarındaki dünyasını ön plana çıkaran sanat akımı.
strüktür: Bünye, doku.
şablon: Oyulmuş kalıp.
taslak: Resim veya heykeli yapılacak şeylerin esas renk, çizgi ve biçimlerini koruma.
(Daha küçük ebatta ve sanatçının ilk tasarımını veren çalışmalara ise “eskiz” denir. Bk.
Eskiz.)
taş baskı: Bk. Litografi.
tempera: Yağ, reçine, yumurta akı, kazin gibi yapıştırıcı maddeleri madeni boyalarla
karıştırarak yapılan karışım boyalar.
ton: Bir rengin çeşitlerine denir (Kobalt mavisi, Turkuaz mavisi gibi).
ören yeri: İnsanın alet yapan atalarının ortaya çıktığı Alt Paleolitik Çağ’dan günümüze
kadar uzanan süreç içinde kurulmuş uygarlıklardan herhangi birinin ya da birkaçının
maddi kalıntılarının bulunduğu yer. Ören yerleri anıtsal kalıntıları içerebilecekleri gibi,
herhangi bir döneme ait tek bir kalıntıyı ya da ilk bakışta göze çarpmayan, ancak bilimsel
yüzey araştırmaları ve arkeolojik kazılar sonucu saptanabilecek nitelikte buluntu
topluluklarını da içerebilirler.
üslup: Bir devrin ya da bir sanatçının kişiliği; teknik, renk, kompozisyon, biçim ve
anlatım bakımından özellikleri.
valör: Aynı rengin en koyusundan en açığına kadar dereceleri.
231
vitray: İstenen deseni verecek biçimde düzenlenmiş kayıtlar arasına renkli ya da boyalı
camdan parçalar yerleştirilerek yapılan “Pencere” bezemesidir.
yanılsama: 1. Yanlış algılama ve duygu yanılması. 2. Bir şeyi zihinde canlandırmak,
imgesini oluşturmak.
yüksek baskı: Ağaç, linolyum gibi malzemelerden yapılmış düz plakların öbür yerleri
oyularak çıkarılarak ve yalnız basılacak bölümleri bırakılıp mürekkeplenerek basılan
baskı türü.
zanaatçı: Daha çok teknik yeteneğe ve ustalığa dayanarak üretim yapan kimse.
232
4.4. KAYNAKÇA
GÖRSEL SANATLAR KAYNAKÇASI
ABACI, O. (2000), Okul Öncesi Dönem Çocuklarda Görsel Sanat Eğitimi, İstanbul:
Morpa Kültür Yay.
ABACI, O., ALAKUŞ, A. O., GÖKAY, M., MACCARIO, N.K., TUNA, S., İlköğretim
Sanat Eğitimi Kuramları ve Yöntemleri, Ankara: Görsel Sanatlar Eğitimi Derneği Yay.
AKMEHMET, K.T. Çocuk Eğitiminde Etkin Bir Ortam Olarak Müze, www.
sanart.org.tr.
ARAL, N., KANDIR, A. ve CAN YAŞAR, M. (2002), Okul Öncesi Eğitimi ve Okul
Öncesi Eğitimi Programı (Geliştirilmiş İkinci basım), İstanbul: Ya - Pa Yay.
ARTUT, K. (2002), Sanat Eğitimi Kuramları ve Yöntemleri, Ankara: Anı Yay.
ASLANAPA, O. (2005), Türk Sanatı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
BECER, E. (1997), İletişim ve Grafik Tasarım, Ankara: Dost Kitabevi.
BERGER, J. (1986), Görme Biçimleri, İstanbul: Metis Yay.
BOYDAŞ, N. (2004), Sanat Eleştirisine Giriş, Ankara: Gündüz Yay.
BUYURGAN, S., BUYURGAN, U. (2001), Sanat Eğitimi ve Öğretimi, Ankara: Dersal
Yay.
ÇAĞLARCA, S. (1999), Resim-Heykel-Plastik Ögeler, İstanbul: İnkılap Kitabevi Yay.
CHARLES, M.C. (1992), Öğretmenler İçin Piaget İlkeleri (Çev.: Gülten ÜLGEN),
Ankara: Lazer Ofset Matbaacılık.
233
ÇETİN, A. (1981), Sanat ve Uygarlık, Ankara: Bizim Büro Yay.
ÇOBAN, B., NACAR, E. (2006), Eğitsel Oyunlar, Ankara: Nobel Yay.
DEMİREL, Ö. (1998), Eğitimde Program Geliştirme, Ankara: Kardeş Yay.
DOĞAN, H. M. (2001), Estetik, İzmir: Dokuz Eylül Yay.
DOĞAN, İ. (1999), Sosyoloji Kavramlar ve Sorunlar, Ankara: Sistem Yay.
Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi (1997), İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yay.
ERİNÇ, S. (2004), Sanat Psikolojisine Giriş, Ankara: Ütopya Yay.
ERİNÇ, S. (1998), Sanatın Boyutları, İstanbul: Çınar Yay.
ERNST, F. (2003), Sanatın Gerekliliği, İstanbul: Payel Yay.
ETİKE, S.(1990), Türk Sanat Eğitiminin Tarihsel Gelişim Süreci İçinde Ortaokul
Resim Eğitimi ve Resim Öğretmeni Yetiştirme (1923-1950), Yayınlanmamış Doktora
Tezi, AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.
GENÇAYDIN, Z., (1990), Ortaöğretim Kurumlarında Resim-İş Öğretimi ve
Sorunları”, Sanat Eğitiminin Düşünsel Temelleri, TED VIII. Öğretim Toplantısı 10 11 Mayıs 1990 (Yay. Haz.: İnci San ve diğerleri) , TED Bilim Dizisi, Nu.: 8, Ankara.
GENÇAYDIN, Z. (1990), Orta Öğretim Kurumlarında Resim İş Öğretimi ve
Sorunları, Ankara: Şafak Matbaası.
GOMBRICH, E. H. (1997), Sanatın Öyküsü, İstanbul: Remzi Kitabevi.
GÖKAYDIN, N. (1998), Eğitimde Tasarım ve Görsel Algı, İstanbul: MEB Yay.
GÜRTUNA, S. (2004), Çocuk ve Sanat Eğitimi, , İstanbul: Morpa Kültür Yay.
234
GÜVENÇ, B. (1985), Kültürün Konusu, İstanbul: Remzi Kitabevi.
GÜVENÇ, B. (2004), Kültürün ABC’ si, İstanbul: Yapı Kredi Yay.
GÜVENÇ, B.(2003), İnsan ve Kültür, Remzi Kitabevi, Ankara.
IŞINGÖR, M., ETİ, E. ve ASLIER, M. (1986), Resim I - Temel Sanat Eğitimi, Resim
Teknikleri, Grafik Resim, Ankara: TTK Basımevi.
İÇLİ, G.(2005), Sosyolojiye Giriş, Ankara: Anı Yay.
İLHAN, A. Ç. (1990), “Ortaöğretim Kurumlarında Resim - İş Öğretimi Sorunları”,
Ortaöğretimde Sanat Eğitim Sorunları, TED VIII. Öğretim Toplantısı 10 -11 Mayıs
1990 (Yay. Haz.: İnci San ve diğerleri), TED Bilim Dizisi, Nu.: 8, Ankara.
İLHAN, A. Ç. (1993), Cumhuriyet Döneminde Sanat Eğitimi, Millî Eğitim (Eğitim –
Sanat - Kültür) Dergisi Cumhuriyetin 60.Yılı Özel Sayısı, Sayı: 62, Ankara.
İLHAN, A. Ç. (1985), Temel Eğitimin İkinci Basamağında (Ortaokullarda) Plastik
Sanatlar Eğitimi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Ankara.
İlkokul Programı (1948), Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
İlköğretim Kurumları Resim - İş Dersi Öğretim Programı (1992), MEB Yayınları
Mevzuat Dizisi: 234, Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
KESER, N. (2005), Sanat Sözlüğü, Ankara: Ütopya Yay.
KILIÇKAN, H. (2002), Resim Bilgisi, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
235
KIRIŞOĞLU, O. (1991), Sanatta Eğitim, Görmek, Anlamak, Yaratmak, Ankara:
Demircioğlu Matbaacılık.
KIRIŞOĞLU, O. (2002), Sanatta Eğitim ve Görmek, Öğrenmek, Ankara: Pagem Yay.
KIRIŞOĞLU, O., STOKRCKİ, M. (1997), İlköğretim Sanat Eğitimi, Ankara: YÖK /
Dünya Bankası Yay.
KONGAR, E. (1999), Kültür Üzerine, İstanbul: Remzi Kitabevi.
KURTULUŞ, Y. (2001), Sanat Eğitiminde İşbirlikçi Öğrenme, Hacettepe Üniversitesi
Eğitim Fakültesi Dergisi, S: 20, Ankara.
KURTULUŞ, Y. (2000), Türkiye’de Sanat Eğitimi Tarihi (1950 – 1999),
Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
MACGREGOR, C. (2004), Okul Sonrası 365 Aktivite, İstanbul: Rota Yay.
MÜLAYİM, S.(1994), Sanata Giriş, İstanbul: Bilim Teknik Yay.
OGUZKAN, Ş. (2001), Okul Öncesi Yaratıcılık Eğitimi, İstanbul: Ya - Pa Yay.
Ortaokul Programı (1951), Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
Ortaokul Programı (1962), Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
ÖNDER, M. (1999), The Museums of Turkey, Ankara: Türkiye İş Bankası Yay.
ÖZSOY, V. (2003), Görsel Sanatlar Eğitimi, Ankara: Gündüz Eğitim ve Yay.
ÖZSOY, V. (2001), Resim (Sanat) Eğitiminde Özel Öğretim Yöntemleri, Ders Notları,
Ankara.
236
ÖZSOY, V. (2002), Sanat (Resim) Eğitiminde Müze ve Okul İş Birliği ve Müzeye
Dayalı Bazı Öğretim Yöntemleri, Millî Eğitim Dergisi, S: 153-154, Kış - Bahar 2002.
ÖZÇELİK, D. A. (1998), Eğitim programları ve Öğretim (4. Baskı), Ankara: ÖSYM
Yay.
PARRAMON, J. M. (1975), Resimde Renk ve Uygulanışı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
PARRAMON, J. M. (1999), Çizim ve Resim Sanatı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
PEKMEZCİ, H. (2003), Anadolu Güzel Sanatlar İçin Desen, Ankara: Saray Matbaacılık.
ROBİNSON, Sir K. (2003), Yaratıcılık, Aklın Sınırlarını Aşmak, İstanbul: Kitap Yay.
SABAN, A. (2005), Öğrenme Öğretme Süreci, Yeni Teori ve Yaklaşımlar, Ankara:
Nobel Yayın Dağıtım.
SAN, İ. (1979), Sanatsal Yaratma ve Çocukta Yaratıcılık, Ankara: Türkiye İş Bankası
Kültür Yay.
SAN, İ. (2003), Sanat Eğitimi Kuramları, İstanbul: Ütopya Yay.
SARIKAVAK, N. (2006), Sayısal Tipografi, Ankara: Başkent Üniversitesi Yay.
SÖZEN, M., TANYELİ, U. (1986), Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul:
Remzi Kitabevi.
STRIKER, S. (2005), Çocuklarda Sanat Eğitimi, İstanbul: Epsilon Yayınevi.
SUNGUR, N. (1992), Yaratıcı düşünce, İstanbul: Özgür Yayın Dağıtım.
TANILLI, S. (2005), Uygarlık Tarihi, İstanbul: Adam Yay.
TANSUĞ, S. (1990), Türk Resminde Yeni Dönem, İstanbul Remzi Kitabevi.
237
TANSUĞ, S. (1993), Resim Sanatının Tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
TEKİN, H. (1996), Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme, Ankara: Yargı Kitap ve Yay.
TEPECİK, A.(1999), Kız Teknik Öğretim Okulları Baskı Teknikleri, Ankara: MEB
Yay.
TELLİ, H. (1990), “Ortaöğretim Kurumlarında Resim-İş Öğretimi ve Sorunları”,
Türkiye’de Resim - İş Öğretimine Genel Bir Bakış, TED VIII. Öğretim Toplantısı 10
- 11 Mayıs 1990 (Yay. Haz.: İnci San ve diğerleri), TED Bilim Dizisi, Nu.: 8, Ankara.
TUNALI, İ. (2005), Estetik, İstanbul: Remzi Kitabevi.
TURANİ, A. (1993), Sanat Terimleri Sözlüğü, , İstanbul: Remzi Kitabevi.
TURANİ, A. (1977), Batı Anlayışına Dönük Türk Resim Sanatı, Ankara: Türkiye İş
Bankası Yay.
TURGUT, O. (1992), Cumhuriyet Dönemi İlk ve Ortaöğretim Programları ve Bu
Programlardan Alınan Öğretim Belgelerinin Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış
Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
TURGUT, İ. (1991), Felsefenin Temel Sorunları, İzmir: Akademi Yay.
Türkçe Sözlük (2005), Ankara: TDK Yay.
YETKİN, S. K. (1979), Estetik ve Ana Sorunları, İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevi.
YILDIRIM, R.(2004), Öğrenmeyi Öğrenmek, İstanbul: Sistem Yay.
YILMAZ, M. (2005), Görsel Sanatlar Eğitiminde Uygulamalar, Ankara: Gündüz
Eğitim Yay.
238
VURAL, B. (2004), Öğretim Faaliyetlerinde Yöntem Teknik ve Etkinlikler, İstanbul:
Hayat Yay.
WOLFFLİN, A. (1985), Sanat Tarihinin Temel Kavramları, İstanbul: Remzi Kitabevi.
www.mimarlarodasiankara.org
www.sanart.org.tr
ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME KAYNAKÇASI
AİRASİAN, P. W. (1994), Classroom Assessment (2nd ed.), NY: McGraw – Hill, Inc.
ATILGAN H., KAN, A., DOĞAN, N. (2006), Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme, Anı
Yayıncılık.
BAYKUL, Y. (1999), İlköğretimde Ölçme ve Değerlendirme, MEB Yay.
BERBEROĞLU, G. (2006), Sınıf İçi Ölçme Değerlendirme Teknikleri, Morpa Yay.
HALADYNA, T. M. (1997), Writing Test İtems to Evaluate Higher Order Thinking,
Boston: Allyn and Bacon.
KUBISZYM, T. and BORICH, G. (2003), Educational Testing and Measurement:
Classroom Application and Practice, USA: John Wiley & Sons, Inc.
NOVAK, J. D. (1998), Learning, Creating, and Using Knowledge: Concept Maps as
Facilititive Tools in Schools Corporations, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates
Publisher.
239

GÖRSEL SANATLAR DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ( 1–8. Sınıflar)

Transkript

Benzer belgeler

EĞİTİM 2013 Sanatta Kartografik Yaklaşımlar: “Kartografinin

Okyanus`un Genç Kalemleri SANAT Yukarıdaki resim Salvador Dali

PDF`i yükleyin - Collectorspace

Görsel Arşiv Kullanım Kılavuzu

gotransglobe

Arkeoloji ve Sanat Tarihi

PDF

Sanat Mektubu : Paul Klee - Sihirli Bahce Montessori Okulu