GÖRSEL SANATLAR DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ( 1–8. Sınıflar)
Transkript
GÖRSEL SANATLAR DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ( 1–8. Sınıflar)
T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI İLKÖĞRETİM GENEL MÜDÜRLÜĞÜ GÖRSEL SANATLAR DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ( 1–8. Sınıflar) Ankara, 2006 SANAT ETKİNLİKLERİ DERSİ PROGRAMI KOMİSYONU T.c. MILLi EGITIM BAKANLIGI TalIm ve Terbiye Kurulu Baskanligi SAYi: 35t i TARIH:II.O9'U1O6L KONU: ÖNCEKI KARARiN SAYi: 287 i Ilkögretim Görsel Sanatlar Dersi Ögretim Programi (1-8. Siniflar) TARIH: 11.09.1992 Ilkögretim Genel Müdürlügünün 10.08.2006 tarih ve 17827 sayili teklif yazisi üzerine Kurulumuzda görüsülen "Ilkögretim Görsel Sanatlar (1-8. Siniflar) Dersi Ögretim Programi"nin, 2006-2007 Ögretim Yilindan itibaren 1, 2, 3, 4, 5 ve 6. siniflardan baslamak ve kademe li olarak uygulaninak üzere ekli örnegine göre kabulü, Söz konusu dersin ögretim programina göre; ] . Derslerde ders kitabi, ögrenci çalisma kitabi ve benzeri egitim aracinin kullanilmamasi, 2. Sadece ögretmenlerin kullanmasi amaciyla ilgili genel müdürlük tarafindan ögretmen kilavuz kitabi hazirlanarak dagitiminin yapilmasi, Kurulumuzun 11.09.1992 tarih ve 287 sayili Karari ile kabul edilen "Ilkögretim Resim-Is (1-8. Siniflar) Dersi Ögretim Programi" nin 2006-2007 Ögretim Yilindan itibaren 1, 2, 3, 4, 5 ve 6. siniflardan baslamak üzere kademeli olarak uygulamadan kaldirilmasi kararlastirildi. Doç. Dr. Hüseyin ÇELIK Milll Egitim Bakiini J~ Doç. Dr. irfan ERDOGAN Kurul Baskani ( lti'/) },i) Dr. Veli KILIÇ ÜYE ( i~il1 i,) Nazim Irfan TANRiKULU ÜYE - (~po~ ) Necati CANBEK ÜYE :o~ /.~t'po'S Hüse~~J'~:OYDAK ( ~~ Ii') Merdan TUFAN ÜYE ONMEZ ÜYE ca?~) ÜYE Ömer ÖZCAN ÜYE ~~ Ahmet Ergun BEDÜK ÜYE / Ibra~im BÜKEL A :::==- Halil ASICI ÜfYE ( (,~reiJ' ii) Dr. Vahap ÖZPOLAT ÜYE İLKÖĞRETİM GÖRSEL SANATLAR DERSİ 1-8. SINIF ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA GÖREV ALANLAR Program Danışmanları Prof. Hasan PEKMEZCİ Doç. Namık Kemal SARIKAVAK Yrd. Doç. Dr. Meliha YILMAZ Komisyon Üyeleri Dr. Melek Gül ŞAHİNEL Ayla BUDAK Burcu KARAGÖZ Eylem PEŞKERSOY Osman YILDIRIM Memiş EMECEN Mihriban YURT Bahar KÜÇÜKTEPE Burçin BATAN Remzi KURTEL Meltem SARANDAL Fatma BALKAN Murat CEYLAN Program Geliştirme Uzmanı Görsel Sanatlar Dersi Öğrt. Görsel Sanatlar Dersi Öğrt. Görsel Sanatlar Dersi Öğrt. Görsel Sanatlar Dersi Öğrt. Sınıf Öğrt. Sınıf Öğrt. Program Geliştirme Ölçme ve Değerlendirme Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Çevirmen - İngilizce Öğrt. Çevirmen - Almanca Öğrt. Dil Uzmanı ÖN SÖZ Sanat, insani özelliklerin geliştirilmesinde ve erdemli bireylerin yetiştirilmesinde en temel etkinlik alanlarından biridir. Sanat ve sanatsal eylem insanın hem kendi iç dünyasını hem de çevresini tanımasının, onunla iletişim kurmasının ve ilişkilerini geliştirmesinin, -bilimin yanı sıra- bir diğer biçimi, yöntemi ve sürecidir. Bu nedenle sanat eğitimi ya da sanat yoluyla eğitim, sanayi devriminden beri çağdaş eğitimin ayrılmaz bir parçasıdır. Daha yaşanılabilir, barış içinde, mutlu, huzurlu, sağlıklı ve insanca bir dünya kurabilmek amacıyla bireyin yaratıcı gücünün ortaya çıkarılması ve bu güçle estetik bir çevre oluşturabilmesinin temel uygulama alanlarından biri, eski adıyla “Resim-İş Eğitimi” olan “Görsel Sanatlar” dersidir. Görsel sanatlar, çağdaş toplumların temel taşları olan insanların niteliklerini ve insani değerlerini geliştirmek, bireysel ve toplumsal duyarlıklarını artırmak için sanat alanında ortaya koydukları eğitim-öğretim etkinliklerinin genel tanımıdır. Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı, görsel sanatlar eğitiminin toplumsal ve bireysel duyarlık eğitimi olduğunun bilinci içinde hazırlanırken; programda sanat eğitiminin sosyal, kültürel, eğitsel önemini kavratmak; sosyalleşmede paylaşımcı ve katılımcı kişilik oluşturmak; nitelikli bakış açısı ve eleştirel düşünceyi geliştirmede sanatın işlevinden yararlanarak çağdaş bir eğitim programı meydana getirmek amaç edinilmiştir. İÇİNDEKİLER Türk Milli Eğitiminin Genel Amaçları................................................................................... 4 1. GİRİŞ 1.1. Programın Vizyonu ......................................................................................................... 5 1.2. Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı’nın Özellikleri................................................ 6 1.3. Programın Temel Yaklaşımı ........................................................................................... 7 1.4. Programın Yapısı............................................................................................................. 8 1.4.1. Görsel Sanatlar Dersinin Genel Amaçları.................................................................... 8 1.4.2. Görsel Sanatlar Eğitiminin İlkeleri .............................................................................. 9 1.4.3. Temel Beceriler .......................................................................................................... 10 1.4.4. Öğrenme Alanları....................................................................................................... 11 1.4.4.1. Görsel Sanatlarda Biçimlendirme ........................................................................... 11 1.4.4.2. Görsel Sanat Kültürü............................................................................................... 11 1.4.4.3. Müze Bilinci............................................................................................................ 12 1.4.5. Kazanımlar ................................................................................................................. 13 1.4.6. Etkinlikler................................................................................................................... 13 1.4.7. Açıklamalar ................................................................................................................ 14 1.4.8. Atatürkçülükle İlgili Konular ..................................................................................... 14 1.4.9. Ara Disiplinler............................................................................................................ 14 1.5. Öğrenme ve Öğretme Süreci ......................................................................................... 15 1.6. Ölçme ve Değerlendirme .............................................................................................. 16 1.6.1. Açık Uçlu Soru Türü ......................................................................................... 17 1.6.2. Doğru- Yanlış Türü Sorular .............................................................................. 17 1.6.3. Eşleştirmeli Soru Türleri .................................................................................. 17 1.6.4. Kısa Cevaplı Soru Türü..................................................................................... 17 1.6.5. Çoktan Seçmeli Soru Türü ................................................................................ 17 1.6.6. Görüşme ............................................................................................................ 18 1.6.7. Gözlemler .......................................................................................................... 18 1.6.8. Öz Değerlendirme ............................................................................................. 19 1.6.9. Grup Değerlendirme.......................................................................................... 20 1.6.10. Kontrol Listeleri .............................................................................................. 21 1.6.11.Derecelendirme Ölçekleri ................................................................................ 22 1.6.12. Performans Değerlendirme ............................................................................. 23 2 1.6.12.1. Performans Ödevleri ........................................................................... 24 1.6.12.2. Proje Ödevleri ..................................................................................... 26 1.6.12.3. Öğrenci Süreç Dosyası ........................................................................ 30 2. KAZANIMLAR 2.1. İlköğretim Birinci Sınıf Kazanımları ............................................................................ 33 2.2. İlköğretim İkinci Sınıf Kazanımları .............................................................................. 37 2.3. İlköğretim Üçüncü Sınıf Kazanımları ........................................................................... 42 2.4. İlköğretim Dördüncü Sınıf Kazanımları ....................................................................... 47 2.5. İlköğretim Beşinci Sınıf Kazanımları ........................................................................... 53 2.6. İlköğretim Altıncı Sınıf Kazanımları ............................................................................ 58 2.7. İlköğretim Yedinci Sınıf Kazanımları........................................................................... 62 2.8. İlköğretim Sekizinci Sınıf Kazanımları......................................................................... 66 2.9. Atatürkçülük ile İlgili Kazanımlar Tablosu .................................................................. 72 2.10. Kazanımların Ara Disiplinlerle İlişkilendirme Tablosu.............................................. 76 2.11. Belirli Gün ve Haftalarla İlişkilendirilen Kazanımlar Tablosu................................... 79 2.12. 1-8. Sınıflar Görsel Sanatlar Dersi Örnek Konu Listesi ……………………………..83 3. PROGRAMLA İLGİLİ AÇIKLAMALAR 3.1. Programın Uygulanmasında Öğretmenin Rolü ............................................................. 85 3.2. İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinin Sanatsal Yönelimleri……………………...88 3.3. Etkinlik Örnekleri.......................................................................................................... 90 3.4. Görsel Sanatlarda Yöntem ve Teknikler ..................................................................... 118 3.5. Öğrenme-Öğretme Süreci İle İlgili Açıklamalar......................................................... 139 3.6. Öğrenme-Öğretme Süreci Örneği ............................................................................... 144 3.7. Çalışmaların Sergilenmesi........................................................................................... 150 3.8. Sağlık ve Güvenlik Önlemleri..................................................................................... 152 4. EKLER 4.1. Eser Örnekleri ............................................................................................................. 154 4.2. Müzelerin İnternet Adresleri ....................................................................................... 207 4.3. Terimler ve Kavramlar Sözlüğü.................................................................................. 221 4.4. Kaynakça..................................................................................................................... 233 3 TÜRK MİLLÎ EĞİTİMİNİN GENEL AMAÇLARI 1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’na Göre Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları: 1. Genel Amaçlar Madde 2Türk Millî Eğitiminin genel amacı, Türk milletinin bütün fertlerini; 1. Atatürk inkılap ve ilkelerine ve Anayasa’da ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine bağlı; Türk milletinin millî, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan; insan haklarına ve Anayasanın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev sorumluluklarını bilen ve bunları davranış hâline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek, 2. Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip; insan haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek, 3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak, Böylece, bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu artırmak; öte yandan millî birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak nihayet Türk milletini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı seçkin bir ortağı yapmaktır. 4 1. GİRİŞ Sanat, bireysel açıdan duyguların, düşüncelerin, hayallerin, yaratıcı çabaların ve insanın kendini gerçekleştirmesinin bir aracı; toplumları kaynaştırmada bütünleyici yönü ile önemli bir toplumsal kültür dinamiğidir. Sanat eğitimi, bireye çağdaş yaşama ve özgür düşünme olanağı kazandırır. Toplum için birbirini anlayan, eleştiren ve saygı duyan insanların yetiştirilmesine imkân sağlar. Sanat, yaşama özgün biçimler verir. Kültürlerin anlaşılmasının önemini, kendi kültürümüze sahip çıkma, onu yaşatma ve gelecek kuşaklara aktarmada etkin bir rol üstlenir. Bu açıdan, görsel sanatlar eğitimi, eğitimin her basamağında herkes için gereklidir. Çünkü nitelikli bir sanat eğitimi çağdaş dünyada var olma şartlarından biridir. Sanatın ve sanat eğitiminin gerekliliği sonucunda, bugüne kadar 1948, 1968 İlkokul, 1951, 1962, 1971 Ortaokul ve 1992 İlköğretim Programları geliştirilmiştir. Günümüz koşullarında ise yeniden yapılandırılan eğitim sistemimizin öğretim programları kapsamında, Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı’nın oluşturulmasına ihtiyaç duyulmuştur. Görsel Sanatlar dersi içerik olarak; görsel sanat kültürü, müze bilinci ve görsel sanatlarda biçimlendirme olmak üzere üç öğrenme alanında eğitim ve öğretim yapmayı hedeflemektedir. Böylece görsel sanatların diğer dallarıyla da ilgilenen ve öğrenciyi yönlendirebilecek esnekliğe sahip bir program yapılandırılması amaçlanmıştır. Bu programla sanattan zevk alan, sanatı içselleştiren, bilinçli, estetik zevke sahip ve eleştiri yapabilen nesiller yetiştirilmesi hedeflenmektedir. 1.1. PROGRAMIN VİZYONU Görsel Sanatlar Dersi Programı, öğrencilerin bulundukları yaş düzeyinden başlayarak bütün yaşamları boyunca temel bir kazanım olarak kendilerini ifade etme yollarını keşfetmeleri ve bunları kullanarak duygusal, bilişsel, kültürel ve toplumsal yönlerden donanımlı hâle gelmeleri; sağlıklı, dengeli kimlik oluşturmaları ve nitelikli alışkanlıklar edinmeleri için hazırlanmıştır. 5 Geleceğin aydın kuşaklarını yetiştirmeyi hedefleyen bu programla; • Toplumların bugününü ve geleceğini oluşturan yaşam anlayışını benimsemiş, • Dünyayı algılama ve yorumlama yeterliliğini geliştiren, • Toplumsal gelişmelere, doğaya duyarlılıkla yaklaşan, • Günümüzde iletişim ve etkileşim ortamının ve imkânlarının, hızla değişerek bireyin ve toplumun yaşam dinamiklerine kattığı yeni etkiler ve açılımlara yanıt verebilen, • Sorgulama bilincine sahip, • Bilimsel ve teknolojik değişim ve dönüşümlerin toplumlarda yarattığı olumsuzluklara karşı yeni çözümler üretebilen, • Olumlu niteliklerle donanarak kendini ifade edebilen, • Sanatın bireylere ve toplumlara onur kazandıran bir değer olduğunun farkında olabilen bireyler ve bu bireylerden oluşan bir toplum amaçlanmaktadır. 1.2. GÖRSEL SANATLAR DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN ÖZELLİKLERİ Çağımızın yenilikçi sanat eğitimi yöntem ve aşamaları izlenerek ve velilerle öğrencilerin beklentileri göz önünde bulundurularak sanat ve eğitim deneyimlerine sahip eğitimci akademisyen, uzman ve öğretmenlerle geliştirilen Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı’nın özellikleri şunlardır: • Görsel sanatlar alanında yapılan bütün uygulamalarda, kendini ifade etmede, bu ifade yolu ile iletişim kurmada, yaratıcı düşünmede, problem çözmede, bilgi ve malzeme seçiminde niteliğe önem veren bir anlayış esas alınmıştır. • Sanat eğitimi alanındaki çağdaş gelişmeler ve yaklaşımlar sonucunda öğrenciye güzellik kavramının kazandırılması, algı birikimi, el-göz ve zihin birlikteliğinin sağlanması, bu amaçla çeşitli tekniklerin bilinçli bir rehberlikle uygulatılması amaçlanmıştır. • Eğitim ortamları sınıf içi ve sınıf dışı; (park, bahçe, sergi, müze, tarihi yapılar, sanatçı atölyeleri, sanat ve kültür merkezleri vb.) olarak zenginleştirilmiştir. • Sanatta uygulamalı çalışmalarla birlikte geçmişten günümüze meydana getirilmiş olan sanat eserlerini anlama, onları görsel olarak okuma ve onlardan haz alma birikiminin kazandırılması ilke edinilmiştir. • Öğrenme ve öğretme sürecinin önceliklerinin dağılımında öğrencinin ilgi ve ihtiyaçlarının ve günün uyarıcı koşullarının göz önünde bulundurulması ile birlikte eğitimciye esneklik sağlayan, öğrenci merkezli bir program öngörülmüştür. 6 • Öğrenme ve öğretme sürecinde, öğrencinin ilgisini çekmek, motivasyonunu artırmak ve özendirmek için her sınıfın düzeyine uygun sınıf içi ve sınıf dışı sergi, gösteri, sunum, etkinlik ve oyunlaştırmalar (dramatizasyon) için açıklamalara programda yer verilmiştir. • Görsel sanatlar eğitiminde tekniğin amaç olmadığının, bir anlatım aracı olduğunun bilinci içerisinde, her yaşın gelişim düzeyine uygun, değişik uygulamalar ve teknikler önerilmiştir. 1.3. PROGRAMIN TEMEL YAKLAŞIMI Günümüz bilişim çağında yaratıcı, girişimci, sorun çözücü, bilgiyi yapılandırıcı ve dönüştürücü bireylere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu bağlamda, özellikle çoğu gelişmiş ve bazı gelişmekte olan ülkelerde “yapılandırmacılık” tanımlamasıyla “öğrenci merkezli” yeni bir eğitim uygulama modelinin hayata geçirildiği gözlenmekte, “öğrenci merkezli” eğitim modelinin çağın ve günün gereklerine daha uygun olduğu düşünülmektedir. Öğrenci merkezli bu eğitim modeline göre en önemli öge öğrencinin kendisidir. Onun ilgileri, ihtiyaçları ve beklentileri, yapılandırmacı modele uygun olarak hazırlanacak programların, temel ilkelerini oluşturmaktadır. Program, her aşamasında öğrencilerin ilgi, istek, ihtiyaç ve beklentileri göz önünde bulundurularak öğretmene de esneklik sağlayan bir yaklaşıma sahiptir. Öğrenme süreci öğrencinin etkin katılımını, öğretmenin ise rehberliğini sağlayacak bir biçimde düzenlenir. Sanat eğitimi oyunla başlar ve öğrencinin kendi eğilimlerini, becerilerini, yatkınlıklarını keşfetmesine ortam yaratır. Duygu ve düşüncelerini sanat yoluyla ifade edebilme gücü kazandırmayı amaçlar. İlköğretim düzeyinde sanat eğitiminin amacı sanatçı yetiştirmek değildir. Sanat eğitimi bireyin kendisinden hareket eder. Onun geçmiş yaşantıları, deneyimleri, duygu ve düşünceleri elbette bir başlangıç noktasıdır. Sanat eğitimi karmaşık bir ruhsal yapıya sahip olan insanın duygularını biçimlendirmesine katkıda bulunur. Bireyin gerçek anlamda mutlu olması için kendini gerçekleştirmesine ve özgürleşmesine ortam hazırlar. 7 1.4. PROGRAMIN YAPISI Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı’nın yapısı dersin genel amaçları, temel becerileri, öğrenme alanları, kazanımlar, etkinlik örnekleri, açıklamalar, Atatürkçülükle ilgili konular ve ara disiplinlerden oluşmaktadır. 1.4.1. GÖRSEL SANATLAR DERSİNİN GENEL AMAÇLARI Görsel sanatlar dersinin amaçları bireysel ve toplumsal, algısal, estetik ve teknik amaçlar olarak gruplanabilir. A. BİREYSEL VE TOPLUMSAL AMAÇLAR 1.Öğrenciye doğayı gözlemleme duyarlılığı kazandırmak, 2.Öğrencinin, analiz ve sentez yeteneği (seçme, ayıklama, birleştirme, yeniden organize etme) ile eleştirel bakış açısını geliştirmek, 3.Öğrencinin yeteneklerini fark etmesini, kendine güven duygusu kazanmasını ve geliştirmesini sağlamak, 4.Öğrencinin görsel biçimlendirme yolları ile kendini ifade etmesini sağlamak, 5.Öğrencinin ilgisini, bu alandaki çeşitli kaynaklarla besleyebilmek (müze, galeri, tarihî eser vb.), bu yolla geçmişine sahip çıkma ve geleceğini yapılandırma bilinci kazandırmak, 6.Öğrencinin her alanda kullanılabilecek yaratıcı davranışlar geliştirmesini sağlamak, 7.Öğrencinin ulusal ve evrensel sanat eserlerini ve sanatçıları tanımasını sağlamak, 8.Ulusal ve evrensel değerleri tanıyabilme ve anlayabilme bilincini kazandırmak, 9.Geçmişten günümüze miras kalan sanat yapıtlarından haz alma ve onur duyma duyarlılığını kazandırmak, 10. İş birliği yapma, paylaşma, sorumluluk alma, kendi işine saygı duyduğu kadar başkalarının işine de saygı duyma bilinci ve duyarlılığı kazandırmak, 11. Öğrencinin ruh sağlığını koruma, iç dünyasını anlatma, duygusal tepkilerini ortaya koyma ve bedenine saygı duyma bilinci geliştirmesini sağlamak, 12. Öğrenciye aklını, duygularını, zevklerini sorgulama bilinci kazandırmak. B. ALGISAL AMAÇLAR 1.Öğrencinin algı birikimini ve hayal gücünü geliştirmek, 2.Öğrencinin görsel algı ve birikimleri ile öznel algılarını sanatsal anlatımlara dönüştürebilmesine imkân tanımak, 3.Öğrencinin birikimlerini başka alanlarda kullanabilme becerisini geliştirmek, 8 4.Öğrenciye bilgiyi ve birikimi dönüştürme yeteneği kazandırmak, 5.Öğrenciye yeni durumlar karşısında özgün çözümler geliştirme becerisi kazandırmak. C. ESTETİK AMAÇLAR 1.Öğrencinin, sanatın ve sanat eserlerinin her zaman önemsenecek birer değer olduğunu kavramasını sağlamak, 2.Öğrenciye doğadan, çevreden ve geçmişten günümüze miras kalan sanat yapıtlarından haz alma, onlarla gurur duyma ve onları koruma bilincini kazandırmak, 3.Öğrenciye görsel sanatlar sevgisi ve bu sevgiyi yaşamın her alanına yansıtabilme, bunu davranış biçimi hâline getirebilme yetisi kazandırmak, 4.Öğrenciye, doğada olan ve insan eli ile üretilen her şeyi estetik değerlendirme birikimi kazandırmak, 5.Öğrenciye kendini ifade edebilmede estetik değerlerden yararlanma yeteneği kazandırmak. Ç. TEKNİK AMAÇLAR 1.Öğrenciye her türlü araç ve gereci kullanarak görsel anlatım diline dönüştürme isteği ve kullanma becerisi kazandırmak ve öğrencinin gelişmesine imkân tanımak, 2.Öğrenciye değişik tekniklerle elde edilen sonuçların etkilerini sezdirebilmek ve öğrencilerin farklılıklardan zevk alabilmelerini sağlamak, 3.Öğrenciyi farklı tekniklerin getireceği anlatım zenginliğinin farkına vardırabilmek, 4.Öğrenciye kullandığı tekniklerin dışında yeni teknikler arama isteği ve cesareti kazandırmak, 5.Öğrenciye, amacına uygun malzemeyi seçme, malzemeden anlam çıkarma becerisi kazandırmak, 6.Öğrenciye kendini ifade etme sürecinde çıkacak sorunlara teknik çözümler üretebilme becerisi ve güveni kazandırmak. 1.4.2. GÖRSEL SANATLAR EĞİTİMİNİN İLKELERİ İlköğretimde uygulanacak görsel sanatlar eğitiminde belirlenen amaçlara ulaşılması için bazı temel ilkelerin göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Bunlar aşağıda sunulmuştur: 1.Her çocuk yaratıcıdır. 2.Her çocuk, farklı algı, bilgi, sezgi ve duygu dünyası ile deneyime sahiptir, uygulamalarda bireysel farklılıklar göz önünde bulundurulur. 9 3.Uygulamalarda, görsel sanat alanlarına yönelik iki ve üç boyutlu çalışmalar ile çoklu ortam çalışmalarına yer verilir. 4. Görsel sanatlar dersi, diğer disiplinlerle birlikte eğitsel amaçlardaki bütünlüğü kurmaya veya bireyin kendini gerçekleştirmesine katkıda bulunur. 5. Dersin işlenişi, kazanımlara yönelik, ilgi çekici olan öğrenme öğretme yöntem ve teknikleriyle zenginleştirilir. 6. Görsel sanatlar dersi, çocuğu temel alır; öğrenme öğretme süreci, çocuğun kendine özgü algılama ve anlamlandırma evreni içinde, gelişim basamaklarına göre düzenlenir. 7. Değerlendirmede öğretmen, her çocuğun gelişim sürecini, bireysel farklılıklarını temel alan bir yaklaşım ile öğrenme öğretme sürecine katılımını ve görsel sanatlar dersinin kazanımları çerçevesinde bir bütün olarak ele almalıdır. 1.4.3. TEMEL BECERİLER Temel beceriler, öğrencilerin öğrenme alanlarındaki gelişimleriyle bağlantılı, yatay olarak bir yılın sonunda, dikey olarak da sekizinci sınıfın sonunda kazanacakları ve hayat boyu kullanacakları temel becerilerdir. Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı içerdiği kazanımlarla bu temel becerilerin gelişmesini sağlayacaktır. Programla ulaşılması beklenen temel beceriler şunlardır: • Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma, • Kendini ifade etme, • Eleştirel düşünme, • Yaratıcı düşünme, • Sanat aracılığıyla iletişim kurma, • Problem çözme, • Araştırma, • Karar verme, • Bilgi teknolojilerini kullanma, • Girişimcilik, • Sorumluluk alma, • Başladığı işi bitirme, • Görsel okuma, • Kişisel ve sosyal değerlere önem verme, • Estetik bilinç kazanma, 10 • Estetik algının geliştirilmesi, • Estetik yaşam kültürü edinme, • Çevre ve doğa bilinci kazanma, • Millî, manevi ve evrensel değerlere duyarlı olma. 1.4.4. ÖĞRENME ALANLARI Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı üç öğrenme alanı altında yapılandırılmıştır: 1.Görsel Sanatlarda Biçimlendirme 2.Görsel Sanat Kültürü 3.Müze Bilinci 1.4.4.1. GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME Çizgi, biçim, doku, leke, yapı, mekân, renk gibi görsel sanat ögeleri ile denge, vurgu, ahenk, değişiklik, hareket, ritim, dereceleme, oran–orantı gibi sanatsal düzenleme ilkelerinin, seçilen etkinlik, önerilen yöntem ve teknikler eşliğinde, duyuşsal ve devinimsel kazanımlara yönelik uygulamalar içinde sezdirildiği, duyumsatıldığı, geliştirildiği ve pekiştirildiği bir öğrenme alanıdır. Sanatsal yaratmada görsel sanat ögeleri ve sanatsal düzenleme ilkeleri amaç değil, araç olarak işlev görmektedir. Ancak bunlar olmadan insanın duygu ve düşüncelerini dışa vurması, yansıtması, bunlara bir anlam yükleyerek işlevselleştirmesi ya da yepyeni bir biçim anlayışıyla ortaya koyabilmesi pek olası görülmemektedir. Bu nedenle “Görsel Sanatlarda Biçimlendirme” öğrenme alanı diğer öğrenme alanlarıyla birlikte dersin temelini teşkil etmektedir. 1.4.4.2. GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ “Görsel Sanat Kültürü” öğrenme alanında, öğrencilerin ulaşmaları beklenen kazanımlar, “estetik”, “sanat eleştirisi”, “sanat tarihi” gibi varlığını sanattan alan diğer disiplinlerin birbiri içine geçirilerek sarmal olarak verilmesiyle oluşturulmuştur. Böylelikle sanatsal uygulamalar yapan ve sanat yapmaktan zevk alan bireylerin yetiştirilmesi hedefinin yanı sıra bir sanat eserini çözümleyebilen, sanat eseri niteliğini içerenle bu niteliği içermeyeni değerlendirebilen, sanatçı ile zanaatçı farkını algılayabilen, ve her ikisinin de toplumda yerini ve önemini kavrayabilen, daha da önemlisi sanatçı ile sanatçı olmayanı birbirinden ayırt 11 edebilen çağdaş bir nesil yetiştirilmesi hedeflenmektedir. Kuşkusuz görsel sanat kültürü deyince akla bu disiplinlerden başka pek çok alan gelmektedir. Ancak sınırlı ders saatinden ötürü branş ve sınıf öğretmenleri için izlenen bu yolun ilköğretim basamağı için uygun olduğu düşünülmüştür. 1.4.4.3. MÜZE BİLİNCİ İnsanoğlunun başlangıcından günümüze kadar olan sosyal, iktisadi ve kültürel hayatındaki birikimlerini bünyesinde toplayan müzeler, onları korumakta ve sergilemektedir. Müzeler, insanlık tarihinin gelişim evrelerine tanıklık eden, bu evrelerin başlamasında ve tamamlanmasında rol oynayan en değerli örneklere sahiptir. Aynı ya da farklı coğrafyalarda, ulusların oluşturdukları medeniyetlerin her alanda ortaya koymuş olduğu ürünleri bünyelerinde barındıran müzeler, çeşitli ulusların vatandaşları tarafından gezilmekte ve buralardaki eserler incelenmektedir. Günümüzde teknolojinin imkânlarıyla daha da kolaylaşan kültürler arası iletişim, farklı ulusların daha kısa sürede birbirini tanımasına imkân vermektedir. Varoluşundan günümüze kadar bir çok evre geçirmiş olan insanlık, geçmişini tanıma, anlama ve bilme merakı ile doludur. Ulusların geçmişlerinde yaşadıkları tecrübelerin, sosyal ve kültürel birikimlerin maddi kalıntılarını muhafaza eden müzeler, ulusal benliğin oluşmasında da etkili kurumlardır. Pek çok gelişmiş ülkede müzelerden, etkin bir eğitim ortamı olarak yararlanılmaktadır. Eğitimde aktif olma, deneyim sahibi olma, çevre, inşa ve etkileşim kavramlarının ön plana çıkmasıyla müzeler, çocuk eğitiminde önem taşıyan kurumlar haline gelmiştir. Çünkü müzeler, çocukların yaparak-yaşayarak duyuşsal, devinimsel, zihinsel, bilişsel ve sosyal gelişimine katkıda bulunabilecek uygun bir ortam sağlamaktadır. Müzeler, çeşitli kültür varlıklarını tanıtarak, çocuklara o toplumun bir bireyi olduklarını hissettirerek kişiliklerini ve özgüven duygularını geliştirmeye yardımcı olur. Çocukların sanatla bağ kurmalarına da katkıda bulunur. Küçük yaşlardan itibaren müzelerdeki nesnelerle karşılaşan ve bunlarla ilgili etkinlikler yapan bir çocuğun sanat anlayışı gelişmekte ve sanata bakış açısı farklılaşmaktadır. Bu durumdan yola çıkarak “Görsel Sanatlarda Biçimlendirme” ve “Görsel Sanat Kültürü” öğrenme alanlarının yanı sıra “müze bilinci” adı altında bir öğrenme alanının verilmesine gerek duyulmuştur. Bu öğrenme alanında yer alan öğrenme mekânları, müzelerle birlikte ören yerlerini, anıtları, tarihî yapıları, sanat galerilerini vb. içine alacak şekilde geniş tutulmuştur. 12 “Müze Bilinci” öğrenme alanı ile öğrenciler; • Görsel sanatların birbirinden farklı olan kültürel ve tarihsel kalıtını öğrenirler. Bu çerçevede öğrenci, sadece yerel olanı değil aynı zamanda evrensel olanı da gözlemleye bilir. • Çok çeşitli ve zengin bir arkeolojik katmanlardan oluşan Türkiye Cumhuriyeti topraklarını, Anadolu uygarlıklarını tanır ve bu değerlere sahip çıkma bilincini edinirler. • Müzelerin eğitim yoluyla bireylere sunacağı geniş olanaklar ve seçenekli bakış açılarının yanı sıra öğrencilerin yeni yaratımların ortaya çıkarması ve içinde bulunduğu toplumu, coğrafyayı ve farklı kültürleri kavraması sağlanır. 1.4.5. KAZANIMLAR Kazanımlar, öğretim sürecinde öğrencilerin edinecekleri bilgi, beceri ve alışkanlıkları kapsamaktadır. Öğrencilerin görsel sanatlar dersinin amacına ulaşması her öğrenme alanının kendine özgü kazanımlarının edinilmesine bağlıdır. Kazanımlar, öğrencilerin gelişim düzeyine ve öğrenme alanının özelliğine göre birinci sınıftan sekizinci sınıfa doğru aşamalı olarak verilmiştir. Kazanımlara verilen sıra numaraları, bir önem ve öncelik sırası göstermemekte; yani birinci kazanımın, onuncu kazanımdan daha önemli ve öncelikli bir kazanım olduğu anlamına gelmemektedir. 1.4.6. ETKİNLİKLER Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı’nda yer alan kazanımların hayata geçirilmesi ve hedeflenen bilgi, beceri, tutum ve alışkanlıkların kazandırılması için çeşitli etkinlik örneklerine yer verilmiştir. Bu etkinlikler birer öneri niteliğindedir ve birden çok kazanıma yönelik kullanılabilir. Öğretmen, bu etkinlikleri olduğu gibi veya çeşitli değişiklikler yaparak uygulayabilir; aynı zamanda bir ders saatinde birden fazla etkinliğe de yer verebilir. Yeni etkinlikler hazırlanırken ve uygulanırken bunların hangi kazanımlara yönelik olduğuna dikkat edilmeli, bu yapılırken öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları da göz önünde bulundurulmalıdır. Programda yer alan etkinlikler, öğrenci seviyesine uyarlanarak farklı sınıflarda da uygulanabilir. Bu etkinlikler, uygulamada öğretmene yardımcı olmak amacıyla hazırlanmıştır. Programdaki etkinlikler, öğrenci merkezli ve öğrenme sürecinde öğrencinin etkin bir rol üstlenmesini sağlayacak şekilde hazırlanmıştır. Öğrencilerin birbirleriyle ve öğretmenleriyle 13 sürekli iletişim içinde olmaları ve etkinliklerin her aşamasında katılımcı olarak yer almaları programın uygulanması açısından son derece önemlidir. 1.4.7. AÇIKLAMALAR İlköğretim Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu’nda kullanılan semboller ve anlamları (1-8. Sınıflar) aşağıda gösterilmiştir. Önemli görülen noktalar ([!]) uyarı sembolü kullanılarak belirtilmiştir. Atatürkçülük ile ilgili konular, ilgili kazanımlar ve konu belirtilerek (!) sembolü ile gösterilmiştir. Öğrencinin bu derste öğrendiği ve geliştirdiği becerilerin diğer derslerde de kullanılmasını sağlamak amacıyla diğer ders ve disiplinlerle ilişkilendirmelere gidilmiştir. Diğer derslerle ilişkilendirmeler (C) sembolü ile ara disiplinler ile ilişkilendirmeler (®) sembolü ile ölçme ve değerlendirme ise () sembolü ile gösterilmiştir. 1.4.8. ATATÜRKÇÜLÜKLE İLGİLİ KONULAR Atatürkçülük konuları, “Atatürk’ün hayatı [Doğum tarihi ve yeri, anne ve babası (ailesi), Atatürk’ün son günleri, Atatürk’le ilgili anılar], Atatürk’ün çevreye verdiği önem, Atatürk’ün kişisel özellikleri ve çeşitli yönlerinden ölçülü davranışı, Atatürk’ün kişisel özellikleri ve çeşitli yönlerinden gurura ve ümitsizliğe yer vermemesi, Atatürk’ün insan sevgisi, Atatürk’ün eserleri, Atatürk’ün milli kültüre verdiği önem, milletlerin tanınmasında güzel sanatların rolü, birbirimizi sevmede sanatın rolü, diğer örf ve adetlere hoşgörülü olmanın gerekliliği, sanatkültür ilişkileri, görsel sanatların dalları, Atatürk’ün millî tarihimize verdiği önem, Atatürk’ün resim sanatına verdiği önem, Atatürk’ün bilime verdiği önem, sanat-kültür ilişkileri” olarak verilmiştir. Ayrıca bu konular 1-8. sınıf kazanımları ile ilişkilendirilerek kazanım tablolarında ve açıklamalı olarak ayrı tablolar halinde gösterilmiştir. 1.4.9. ARA DİSİPLİNLER Ara Disiplinler: • Rehberlik ve psikolojik danışma, • İnsan hakları ve vatandaşlık, • Spor kültürü ve olimpik eğitim, • Girişimcilik, 14 • Özel eğitim, • Sağlık kültürü, • Kariyer bilincini geliştirme. Programda, ara disiplin kazanımları görsel sanatlar dersi kazanımlarıyla da ilişkilendirilmiş; ara disiplin kazanımlarının uygulamayla bağlantılı olarak uygun yerlerde verilebileceği öngörülmüştür. 1.5. ÖĞRENME VE ÖĞRETME SÜRECİ Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı, öğrencinin birikimini, gelişim basamaklarını ve bireysel farklılıklarını göz önünde bulunduran ve öğrenciyi merkeze alan bir yaklaşımla hazırlanmış, bütün kazanım ve etkinlikler de bu açıdan ele alınmıştır. Bu nedenle programda, öğrenme etkinlikleri bir bütünlük içinde değerlendirilmiş ve öğrencinin katılımını gerektiren uygulamalara yer verilmiştir. Bu uygulamalar bireysel farklılıklara duyarlı, bağımsız ve grup içinde öğrenmeyi özendiren, öğretim etkinliklerini okul dışına da taşıyan bir nitelik göstermektedir. Program, öğrencilere görsel sanatlar ile ilgili bilgi ve becerileri kazandırmanın yanında, onların yeni bilgi ve çözümler üretmeyi alışkanlık hâline getirmelerini de amaçlamaktadır. Bu nedenle öğrenciler bütün öğretim etkinliklerine etkin olarak katılmakta, öğretmen ise bu süreç içinde öğrenciyi yönlendiren, ona yardımcı olan ve kendini geliştirmesinde yol gösteren bir rehber konumunda bulunmaktadır. Bu çerçevede, • Öğrenciler, karşılaştıkları sorunlara bireysel ve grup olarak yaratıcı çözümler üretir, bu bilgi ve deneyimlerini geliştirerek sosyal çevreleriyle paylaşır. • Öğrenciler, bağımsız olarak öğrenmeyi, çeşitli araştırma teknikleriyle bilgiye ulaşmayı, değerlendirmeyi, sorgulamayı ve yorumlamayı hayatlarının bütün safhalarında bir alışkanlık hâline getirir. • Öğretmen, öğrenme sürecinde öğrencilerin karşılaştıkları zorluklarda onlara yardımcı olur ve yapıcı eleştirilerle onları yönlendirir. • Öğretmen, öğrenme sürecinin her aşamasında öğrencilerin ürünlerini dikkate alır ve onları destekler. • Öğretmen, öğrencilerin öğrenme etkinlikleri içindeki gelişimlerini izler, değerlendirir, onları kendilerini değerlendirmeye özendirir. • Görsel sanatlar hayatın her alanında bir bütünlük ve devamlılık gösterdiğinden, 15 öğretmen öğrencilerin aileleriyle iş birliği içinde olmalı, okul dışında da estetik duyarlığın geliştirilmesini sağlamaya yönlendirmelidir. • Öğrenme-öğretme sürecinde, öğrencilerin etkinliklere istekle katılmaları, ilgi ve dikkatlerini canlı tutmaları, kendilerini tarafsız gözle değerlendirebilmeleri amacıyla bütün öğretim süreçlerinin hayata dönük olması amaçlanmıştır. 1.6. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Eğitim, öğrencide istenilen davranış değişikliklerini meydana getirme sürecidir. Eğitimde, bu amaca ulaşmak için planlı bir biçimde hareket edilir. Bu nedenle, eğitimin çeşitli evrelerinde ölçme ve değerlendirmeler yapılarak çeşitli kararlar alınır. Ölçme, bireylerin ya da nesnelerin belirli özelliklere sahip olup olmadığının, sahipse sahip oluş derecesinin belirlenerek sonuçların sembollerle ve özellikle sayı sembolleriyle ifade edilmesidir. Bir başka deyişle niteliklerin nicelleştirilmesi işlemidir. Değerlendirme ise, ölçme sonuçlarını kıstaslar kullanarak nitelik hakkında bir karara varma sürecidir. Örneğin, öğrencinin görsel sanatlar dersinin uygulama çalışmasından 95 puan aldığını düşünelim. Burada öğretmenin yaptığı not verme işlemi, bir ölçme eylemidir. Değerlendirme ise bir yargılama işlemidir ve ölçme sonucunun bir ölçütle karşılaştırılmasına dayanır. Örneğin, geçme notunun 45 olması bir ölçüttür. Bu ölçüte göre 95 alan öğrenci için “geçti” ya da “başarılı” kararının alınması bir değerlendirmedir. Eğitim ve öğretim etkinliklerinin vazgeçilmez parçası, öğrencilerin değerlendirilmesidir. Öğrenci değerlendirmesi farklı boyutları olan bir süreçtir. Eğitim-öğretim etkinlikleri, öğrencilerin konu alanına yönelik bilgi ve zihinsel becerilerini kapsadığı gibi tutumlar, ilgiler, öğrenme stilleri gibi duyuşsal ve devinimsel özellikleri de içerir. İyi bir ölçme-değerlendirme süreci tüm bunları içeren, öğrencinin gelişimini farklı boyutlarda ele alan bir süreçtir. Bu boyutların her biri kendi içinde çeşitlenen ve farklı teknikleri gerektiren süreçleri kapsar. Görsel sanatlar eğitiminde temel ilke bireysel farklılıkların gözetilmesidir. Eğitimci hiçbir zaman herkesin aynı sonucu almasını bekleyemez. İlköğretim düzeyinde sanat eğitimi oyunla başlar, öğrencinin kendi eğilimlerini, becerilerini, yatkınlıklarını keşfetmesine olanak sağlar. Bu durumda görsel sanatlar dersinde kullanılacak ölçme değerlendirme araçları öz değerlendirme, kontrol listeleri, derecelendirme ölçekleri, öğrenci süreç dosyası, performans ve proje ödevleri, dereceli puanlama anahtarları olacaktır. Aşağıda başlıca ölçme yöntem ve 16 tekniklerine kısaca değinildikten sonra bu derste kullanılabilecek ölçme araçları örnekleriyle beraber verilmiştir. Bu ölçme araçlarının kullanılması zorunlu değildir. Öğretmen ihtiyaç hissettiği durumlarda uygun gördüklerinden bir ya da birkaçını seçerek ve sürecin amaçlarına göre uyarlayarak kullanabilir. 1.6.1. Açık Uçlu Soru Türü Açık uçlu soru türü öğrencilerin kendi çalışmaları, sanatçıların eserleri, tarihi eserler, arkadaşlarının çalışmaları vb. hakkında sorulan soruları sözel olarak cevaplaması için kullanılır. Öğrencilere cevaplaması için duruma göre açık uçlu olarak çeşitli sorular yöneltilebilir. Kişinin özgün, araştırıcı, yaratıcı düşünme, görsel ifade ve sanatsal birikimlerini sözle ifade etme gücünü, belli konulardaki görüşünü, ilgi ve tutumunu ölçmede açık uçlu soru türleri kullanışlıdır. 1.6.2. Doğru-Yanlış Türü Sorular Doğru-yanlış türü sorularda, görsel unsurlara dayalı, görsel sanatlara uygun bir cümlenin mevcut olan bilgilere bağlı olarak doğru mu yanlış mı olduğunun belirlenmesi istenir. 1.6.3. Eşleştirmeli Soru Türleri İki grup halinde verilen ve birbirleriyle ilgili olan bilgi ögelerinin, belli bir açıklamaya göre eşleştirilmesini gerektirir. “Kim?, Ne?, Nerede? vb.” soruların cevabını oluşturan olgusal bilgilerin ölçülmesinde kullanılır. 1.6.4. Kısa Cevaplı Soru Türü Bir kelime, bir sembol ya da en çok birkaç kelime ile cevaplanabilen soru türüne denir. Bu tür sorular, bilgi basamağını ölçmek için uygundur. Öğrenci, sorunun cevabını kendisi görsel yolla bulur, sözel olarak ifade eder. 1.6.5. Çoktan Seçmeli Soru Türü Yöneltilen bir soruya seçenekler verilerek öğrencinin doğru seçeneği bulması istenir. Çoktan seçmeli sorular, yazma, yaratıcı düşünme gibi becerileri ölçmek için uygun değildir; daha çok bilgi, zihinsel beceriler ve algısal yeteneklerin ölçülmesinde kullanılır. 17 1.6.6. Görüşme Öğrencilerle yapılan görüşmeler, öğrencilerin görsel sanatlarla ilgili kazanımlara yönelik etkinlikleri ve konuları algılama ve anlama düzeylerinin değerlendirilmesine yardım eder. 1.6.7. Gözlemler Görsel sanatlar dersi açısından önemli bir yöntemdir. Gözlemler, öğrenciler hakkında doğru ve hızla algılanabilen bilgiler sağlar. Aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi öğretmenlere gözlem yapmada kolaylık sağlayacaktır: • Ölçütleri koyarken bireysel farklılıkları göz önünde bulundurunuz. • Her öğrenciyi birkaç kez gözlemleyiniz. • Her öğrenciyi değişik durumlarda ve farklı günlerde gözlemleyiniz. • Her öğrenciyi değişik özellikler, beceriler ve davranışlara göre değerlendiriniz. • Gözlem için yapılan değerlendirmeyi zaman geçmeden kaydediniz. 18 Gözlem Formu Örneği Öğrencinin Adı ve Soyadı : Sınıfı : Açıklama: Aşağıdaki ifadelerin gerçekleştirilme düzeylerini ifadenin karşısında bulunan yere çarpı (x) koyarak işaretleyiniz. DERECELER ÖLÇÜTLER Her zaman Ara sıra Hiçbir zaman 1. Tartışmalara katılır. 2. Doğal ya da yapay çevrede görsel biçimlendirme ögelerini ve tasarım ilkelerini tanır. 3. Farklı kültürlere ait veya tarihî dönemlerde yapılmış sanat çalışmalarını karşılaştırır ve farklılıklarını gösterir. 4. Sanatçıların, kendinin, sınıf arkadaşlarının ve diğer öğrencilerin sanat çalışmalarını inceler. 5. Başkalarının sanat çalışmalarına ilgi duyar. 6. Sanat çalışmalarıyla ilgili beğenilerdeki farklılıklara saygı duyar. 7. Bir sanat çalışmasını değerlendirme ve kişisel bir tercihi açıklama arasındaki farkı anladığını davranışları ile gösterir. 8. Sanat eserinin anlamını açıklamak için eleştirel süreci kullanır ve sanatın işlevini, değişkenliğini tartışır. 9. Sanat eseri hakkındaki bilgiyle, sanatçısının yaşamı, yaşadığı toplum ve yaşadığı zaman ile bağlantı kurar. 10. Tarih, kültür ve görsel sanatlar arasındaki ilişkinin farkında olduğunu gösterir. 11. Görsel sanatlar ile diğer sanat dalları arasında bağlantılar kurar. 12. Günlük yaşam kalitesini artırmada, sanattan yararlanır. 13. Sanatın; iş hayatında endüstride, mimaride ve ticarî tasarımda görsel sanatların rolünü örneklerle açıklar. 1.6.8. Öz Değerlendirme Bireysel veya kendini değerlendirme olarak da adlandırılabilir. Öğrencilerin kendi öğrenme süreçlerini, özellikle başarı düzeylerini ve öğrenme sonuçlarını değerlendirmeleri olarak açıklanabilir. Temel amaç, öğrencilerin kendilerini değerlendirme becerilerini geliştirmektir. Çünkü yaşam boyu öğrenme, bireylerin yalnızca bağımsız çalışmalarını değil; aynı zamanda kendi başarı ve gelişimlerini değerlendirmelerini zorunlu kılmaktadır. 19 Değerlendirme süreci, öğrencinin öğrenmeye yaklaşımı, öğrencinin kendi güçlü ve eksik yanları, becerileri hakkında fikir verir. Öz Değerlendirme Formu Örneği Öğrencinin Adı ve Soyadı : Sınıfı : Çalışmanın Adı: Açıklama: Aşağıda görsel tasarım sürecine yönelik öz değerlendirme formu verilmiştir. Çalışmalarınız boyunca aşağıdaki ifadelerin gerçekleştirilme düzeylerini ifadenin karşısında bulunan yere çarpı (x) koyarak işaretleyiniz. DERECELER ÖLÇÜTLER Evet Kısmen Hayır 1. Çalışmamın hazırlık ve uygulama aşamasında diğer sanat alanlarının çeşitli ürünlerinden yararlandım. 2. Çalışmamda neler yapacağımı zihnimde canlandırdım. 3. Zihnimde canlandırdıklarımı görselleştirdim. 4. Verilen konuya uygun kompozisyon oluşturdum. 5. Zihnimde canlandırdıklarımı görselleştirmekten mutluluk duydum. 1.6.9. Grup Değerlendirme Görsel sanatlarda grup bireylerinin, öğretmenin hazırladığı ölçütlerle kendi çalışmalarını değerlendirmesi esastır. Grup çalışmalarında bireysel olmayan, genel değerlendirmeler yapılmalıdır. Görsel sanatlar eğitiminin bir duyarlılık eğitimi olduğu noktasından hareketle, öğrencilerin birbirlerine olan güvenlerini sarsacak, arkadaşlık bağlarını zedeleyecek, kıskançlık duygularını harekete geçirecek ölçütlerden kaçınılmalıdır. Ancak, öğrencilerin grupla yaptıkları çalışmalarda, amaçlarını, kaygılarını, beklentilerini, karşılaştıkları güçlükleri, beğendikleri yönleri ifade etme yönünde ölçütler hazırlanmalıdır. Eğitim-öğretim sürecinde yaptırılacak olan grup değerlendirme çalışmaları öğrencilere not vermek için değil, kendilerini ifade etme ve etkili bir öğrenme için kullanılmalıdır. 20 Grup Değerlendirme Formu Örneği Grup adı : Grup üyeleri : Etkinlik adı : Sınıf : Açıklama: Bu form grubunuzla yaptığınız etkinliği grup olarak değerlendirmeniz için hazırlanmıştır. Aşağıdaki ifadelerin gerçekleştirilme düzeylerini ifadenin karşısında bulunan yere çarpı (x) koyarak işaretleyiniz. DERECELER ÖLÇÜTLER Evet 1. Çalışmaya grubun tüm üyeleri katıldı. 2. Birbirimizin düşüncelerini hoşgörüyle dinledik. 3. Görüşlerimizi özgürce ifade ettik. 4. Bu çalışmayla hedeflerimizi gerçekleştirdik. 5. Çalışmalarımız sırasında birbirimizi cesaretlendirdik. 6. Karşılaştığımız güçlükleri tartışarak aştık. 7. Karşılaştığımız sorunlarda yaratıcılığımızı kullandık. Kısmen Hayır 1.6.10. Kontrol Listeleri Kontrol listeleri öğretmen tarafından hazırlanarak kullanılan ve öğrencinin sürece katılımını belirleyen bir dizi davranış ve özelliği ölçen listelerdir. Kontrol listelerinde “evethayır” veya “var-yok” şeklinde ölçekler kullanılır. Kontrol listeleri performansa ilişkin belirli ölçütlerin karşılanıp karşılanmadığıyla ilgili olan sınırlı durumlarda kullanılabilir. 21 Kontrol Listesi Formu Örneği Açıklama: Aşağıdaki ifadelerin öğrenci tarafından gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğini ifadenin karşısında bulunan yere çarpı (x) koyarak işaretleyiniz. Öğrencinin Adı-Soyadı: Tarih : Ölçütler Evet Hayır 1. Derse ön hazırlık yaparak geldi. 2. Konuya uygun malzemeleri getirdi. 3. Malzemeyi konuya uygun olarak kullandı. 4. Derse istekle katıldı. 5. Farklı uygulama yöntem ve teknikleri denedi. 6. Temiz ve düzenli çalıştı. 7. Malzemeleri israf etmedi. 8. İş bitiminde ortamı temiz ve düzenli bıraktı. 1.6.11. Derecelendirme Ölçekleri Derecelendirme ölçekleri, ölçülen özelliğe ilişkin performansı çeşitli düzeyleriyle tanımlayabilir ve ölçütlerin ne dereceye kadar karşılandığını görmeye fırsat verir. Derecelendirme ölçeklerinde, görsel sanatlar alanının karakterine uygun olarak belli ölçütler konulsa da “başarısız”, “zayıf” gibi bir ölçüt kesinlikle kullanılmamalıdır. 22 Derecelendirme Ölçeği Örneği Açıklama: Aşağıdaki ifadelerin gerçekleştirilme düzeylerini, ifadenin karşısında bulunan yere çarpı (x) koyarak işaretleyiniz. Öğrencinin Adı-Soyadı: Tarih: ÖLÇÜTLER DERECELER Çok iyi İyi Orta 1. Çalışma için hazırlık yapar. 2. İşbirliği içinde çalışır. 3. Çalışmalarına uygun farklı yöntemleri özgürce kullanır. 4. Bilgi alış verişinde bulunur. 5. Duygu ve düşüncelerini çalışmalarına yansıtır. 6. Çalışmalarında özgünlüğe önem verir. 1.6.12. Performans Değerlendirme Öğrencilerin bilgi ve becerilerini kullanarak ortaya koyduğu ürünlerinin ve ürünü ortaya koyma sürecinin değerlendirilmesine “performans değerlendirme” denir. Performans değerlendirme, öğrencinin gösterdiği ilgi, istek, duyarlılık, çaba, tutku, paylaşım, araştırma, tasarlama, buluş, uygulama, çözüm, analiz, sentez, sonuç vb.’nin bulunduğu tüm süreci kapsar. Performans değerlendirmenin birçok yararı vardır. Bunlar: • Performans değerlendirme, öğrencileri tanımada etkili bir yol ve yöntemdir. • Performans değerlendirme kaynakları tekrar tekrar kullanılabilir. • Performansın belirli bölümlerine odaklanıldığından, öğretmenin her bir parçayı gözlemleyebilmesini ve değerlendirebilmesini sağlar. Örneğin, öğretmen değerlendirmek istediği çeşitli bölümlerle ilgili hazırlık, tasarlama, uygulama, sorun çözme, sonuca ulaşma vb. süreçlerine yönelik ölçütler hazırlayarak detaylı değerlendirme imkânı bulabilir. Böylece öğretmen tek bir değerlendirme aracıyla öğrencinin performansının birçok boyutunu da ölçebilir. 23 • Öğretmen, aynı değerlendirme aracı ile öğrencinin zaman içindeki gelişimini bir çizelge kullanarak izleyebilir. Performansın değerlendirilmesinde performans ödevleri, projeler ve öğrenci ürün dosyaları kullanılabilir. MEB İlköğretim Kurumları Yönetmeliğine göre “Öğrenciler, bir ders yılında istedikleri ders veya derslerden bireysel ya da grup çalışması şeklinde en az bir proje, her yarıyılda derslerden bireysel ya da grup çalışması şeklinde en az bir performans ödevi hazırlar.” ifadesi yer almaktadır. Görsel sanatlar dersine yönelik önerilen performans ve proje ödevleri programın ilgili yerlerinde verilmiştir. 1.6.12.1. Performans Ödevleri Performansın değerlendirilmesinde kullanılan araçlardan biri performans ödevleridir. Performans ödevi, öğrencinin sahip olduğu bilgi ve becerilerini günlük yaşamla da ilişkilendirerek ortaya koymasını gerektiren kısa süreli çalışmalardır. Öğretmen, uygun gördüğü konularla ilgili kendisi veya okulun zümre öğretmenleriyle beraber öğrenci ilgi ve yeteneklerine göre performans ödevleri hazırlayabilir. Öğretmen, • Ödev öncesi, verdiği ödevin değerlendirileceği dereceli puanlama anahtarını çoğaltarak öğrencilere verir, • Öğrencilerin ödev yönergesini okumalarını sağlar, • Öğrencilerin çalışmalarını “dereceli puanlama anahtarı” ile değerlendirir. Performans Ödevi Örneği Sınıf 4 İçerik Beklenen Performans Süre Değerlendirme Müze Araştırma yapma, eleştirel düşünme, Dereceli Bilinci kişisel ve sosyal değerlere önem verme, 3 hafta anahtarı puanlama millî, manevi ve evrensel değerlere duyarlı olma Sevgili Öğrenciler, Sizden, tercih ettiğiniz beş adet günlük gazeteyi tarayarak müze, tarihî eser, ören yeri, anıt vb. ile ilgili haber, yorum, bilgi ve yazıları toplayarak yorumlarınızı içeren bir rapor hazırlamanız beklenmektedir. Bu çalışmayı yaparken aşağıdaki adımları izlemeniz size yardımcı olacaktır. 24 1.Çalışma takviminizi oluşturunuz. 2.Bir günde birkaç gazeteyi veya aynı gazeteyi beş gün süreyle tarayabilirsiniz. 3.Keseceğiniz resim ve yazıları belli düzen içerisinde hazırlamalısınız. 4.Belgelerinizi arkadaşlarınızla tartışmak üzere okuyup kişisel görüşlerinizi de değerlendirerek raporunuzda belirtmelisiniz. 5.Ödeviniz; • Bilgilerinizin konu ile bağlantısı, • Araştırma beceriniz, • Kaynaklardan ne ölçüde yararlandığınız, • Yorumlama beceriniz, • Temiz ve düzenli çalışmanız, • Tasarımınız, • Çalışmayı benimsemeniz, • Eleştirel düşünme düzeyinize göre değerlendirilecektir. Dereceli Puanlama Anahtarı Öğrenci Adı-Soyadı : Sınıfı : Açıklama: Aşağıdaki dereceli puanlama anahtarı, yaptığınız çalışmayı değerlendirmek amacıyla hazırlanmıştır. Bu anahtar aynı zamanda çalışmanızı yürütürken hangi ölçütlere dikkat edeceğiniz konusunda size bilgi vermektedir. DERECELER ÖLÇÜTLER 3 ÇOK İYİ 1.Bilgilerin konu ile bağlantısı 2.Araştırma becerisi 3.Kaynaklardan ne ölçüde yararlanıldığı 4.Yorumlama becerisi 5.Temiz ve düzenli çalışma 6.Tasarım 7.Çalışmayı benimseme 8. Eleştirel düşünme düzeyi TOPLAM 25 2 İYİ 1 ORTA 1.6.12.2. Proje Ödevleri Projeler de performans ödevleri arasında yer almaktadır. Projeler, geniş içerikli, uzun süreli performans ödevleridir. Projeler, öğrencilerin ilginç buluşlarını, düşüncelerini, hayallerini, yaratıcılıklarını kullanarak ortaya koyabilecekleri çalışmalardır. Performans ve proje ödevlerinde, tek bir yol ve yöntem yoktur. Bu nedenle iyi tanımlanmış ölçütlerle değerlendirilmelidir. Başarılı bir değerlendirme yapmak için her bir performans ödevi, bir dereceli puanlama anahtarı ile eşleştirilmelidir. Öğrenciler, dereceli puanlama anahtarının bir örneğini alırlar. Böylece öğrenciler, değerlendirme sürecinde nelere dikkat etmeleri gerektiğini bilerek çalışmalarını ona göre gerçekleştirirler. Ancak dereceli puanlama anahtarındaki ölçütler, öğrenciyi sınırlandırmayacak, aşırı kontrol altında olduğu hissini uyandırmayacak, yaratıcılığını kullanmasına engel teşkil etmeyecek ve not alma, değerlendirilme endişesine kapılarak baskı altında olduğu duygusunu uyandırmayacak şekilde hazırlanmalıdır. Proje Ödevi 1 Aşağıda proje ödevi ve bu ödevin değerlendirileceği “dereceli puanlama anahtarı” verilmiştir. Öğretmen, uygun gördüğü konularla ilgili kendisi veya okulun zümre öğretmenleriyle beraber öğrenci ilgi ve yeteneklerine göre yeni projeler hazırlayabilir. Öğretmen; • Öğrencilere, proje ödevini ve bu ödevin değerlendirileceği dereceli puanlama anahtarını çoğaltarak verir, • Öğrencilerin ödev yönergesini okumalarını sağlar. • Öğrencilere, sınıf mevcutlarına göre eşit sayıda gruplar oluşturmaları konusunda rehberlik eder. • Sınıf 5 Öğrencilerin çalışmalarını dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirir. İçerik Görsel Sanat Kültürü Beklenen Performans Seçme, karşılaştırma, biçimlendirme, grup çalışması ve iş birliği 26 Süre 5 ay Değerlendirme Dereceli puanlama anahtarı Sevgili Öğrenciler, Sizden yıl sonunda kendi çalışmalarınızdan oluşan bir sergi düzenlemeniz beklenmektedir. Bu çalışmayı yaparken aşağıdaki adımları izlemeniz size yardımcı olacaktır. 1. Sınıfın tüm üyeleri bu çalışmaya katılmalıdır. 2. Aranızda iş bölümü yapmalısınız. Gruplarınızı aşağıdaki gibi oluşturabilirsiniz. • Duyuru Grubu: Afiş, broşür ve davetiye hazırlama varsa kitle iletişim araçlarıyla serginin duyurulması vb. • Hazırlık Grubu: Sergilenecek çalışmaların toplanıp seçilmesi, sergi sürecinde sergiyle ilgilenilmesi ve çalışmaların iadesi vb. • Sergileme Grubu: Toplanan çalışmaların sergiye hazırlanması (etiketleme ve paspartu), mekân seçimi ve çalışmaların mekâna yerleştirilmesi • Açılış Grubu: Organizasyon, müzik, ikram vb. Çalışmaların sergilenmesinde, görsel sanat dallarına göre heykel, seramik, resim, mimari tasarımlar, karikatür, fotoğraf vb. ya da teknik ve malzeme farkına göre yoğurma maddeleri, boyama teknikleri, baskı teknikleri, alçı çalışmaları, artık malzemelerle çalışmalar vb. gruplama yapılabilir. 27 Dereceli Puanlama Anahtarı 1 Grup adı: Sınıf : Açıklama: Aşağıdaki dereceli puanlama anahtarı, yaptığınız çalışmayı değerlendirmek amacıyla hazırlanmıştır. Bu anahtar aynı zamanda çalışmanızı yürütürken hangi ölçütlere dikkat edeceğiniz konusunda size bilgi vermektedir. 3 ÇOK İYİ ÖLÇÜTLER DERECELER 2 İYİ 1 ORTA 1.Görevlerin zamanında tamamlanması 2.Diğer gruplarla iş birliğinin yapılması 3.Görevlerin nitelikli yapılması 4.Projenin benimsenmesi 5.Projenin öğrenci başarısına katkısı TOPLAM Proje Ödevi 2 Aşağıda proje ödevi ve bu ödevin değerlendirileceği dereceli puanlama anahtarı verilmiştir. Öğretmen, uygun gördüğü konularla ilgili kendisi veya okul zümre öğretmenleri ile beraber öğrenci ilgi ve yeteneklerine göre yeni projeler hazırlayabilir. Öğrencilere, • Proje ödevini ve bu ödevin değerlendirileceği dereceli puanlama anahtarını çoğaltarak veriniz. • Öğrencilerin ödev yönergesini okumalarını sağlayınız. • Öğrencilerin çalışmalarını dereceli puanlama anahtarı ile değerlendiriniz. Sınıf İçerik Beklenen Performans Süre Değerlendirme 7 Görsel Sanatlarda Biçimlendirme Yaratıcı düşünme, eleştirel düşünme, Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma. 3 ay Dereceli puanlama anahtarı 28 Sevgili Öğrenciler, Sizden yaşamınızın on beş yıl sonrasını hayal ederek otobiyografinizi görselleştirmeniz beklenmektedir. Bu çalışmayı yaparken aşağıdaki adımları izlemeniz size yardımcı olacaktır. 1. Çalışmanızı; • Nerede yaşıyorum? • Kimlerle yaşıyorum? • Nerede oturuyorum? • Mesleğim nedir? • Ülkeme katkım nedir? • Aileme katkım nedir? • İlgi, yetenek ve becerilerim nelerdir? vb. sorular üreterek seçtiğiniz 5 tanesini görsel yolla ifade etmelisiniz. 2.Çalışmalarınızı bir dosya hâlinde sunmalısınız. Dosyanızda bugünkü öz geçmişinize yer vermelisiniz; ayrıca dosyanıza özgün bir kapak tasarlamalısınız. 3.Görselleştireceğiniz hayallerinizi yazılı olarak ifade etmelisiniz. 4. Dosyanızı oluştururken her türlü fotoğraf, boya malzemeleri, İnternet, bilgisayar vb. kaynaklardan yararlanabilirsiniz. 5. Projenizi 3 ay sonra teslim etmek üzere hazır bulunmalısınız. 6. Projeniz; • Dosya düzeni ve tasarımı, • Projenin anlaşılması ve benimsenmesi, • Özgünlük, • Anlamsal bütünlük, • Ürünün niteliği • Ölçütlerini gerçekleştirme düzeylerine göre değerlendirilecektir. 29 Dereceli Puanlama Anahtarı 2 Öğrenci Adı-Soyadı : Sınıfı : Açıklama: Aşağıdaki dereceli puanlama anahtarı, yaptığınız çalışmayı değerlendirmek amacıyla hazırlanmıştır. Bu anahtar aynı zamanda çalışmanızı yürütürken hangi ölçütlere dikkat edeceğiniz konusunda size bilgi vermektedir. DERECELER ÖLÇÜTLER 4 ÇOK İYİ 3 İYİ 2 ORTA 1 GELİŞTİRİLMELİ 1. Dosya düzeni ve tasarımı 2. Projeyi anlama ve benimseme 3. Özgünlük 4.Anlamsal bütünlük 5. Ürün niteliği TOPLAM 1.6.12.3. Öğrenci Süreç Dosyası Süreç dosyası, öğrencinin yıl içerisinde yaptığı tüm çalışmaların, ürünlerin bulunduğu dosyadır. Böylece öğrencide çalışmalarını karşılaştırma, yorumlama, saklama, yaptığı işe değer verme ve saygı duyma bilinci gelişir. Görsel sanatlar dersinde öğrencilerin yaptığı tüm çalışmalar birer değerdir. Bunun yanı sıra öğrencinin ulaşmak istediği hedef ve bu hedefe ulaşmak için gösterdiği çabanın sonucu ortaya çıkan eskizler, ürünler, kendini ifade eden yazılar ile süreç dosyalarının içeriğini oluşturur. Görsel sanatlar dersinde, öğrenci gelişiminin izlenmesi amacıyla süreç dosyalarının oluşturulması oldukça önemlidir. Öğrencinin süreç içinde ve süreç sonundaki gelişim aşamaları hakkında en iyi belgeleri öğrencinin süreç dosyalarından edinmek mümkündür. Bu amaçla her öğrencinin süreç dosyası oluşturması gerekmektedir. Öğrenci süreç dosyasının amaçları şunlardır: 1.Öğrencinin öz disiplin ve sorumluluk bilincini geliştirmek ve kendi kendini değerlendirme becerisi kazandırmaktır. 2.Öğrencinin gelişimini örneklerle ve daha sağlıklı izleyebilmektir. 30 3. Öğrencinin gelecekteki öğrenmelerine bilgi sunmak ve ışık tutmaktır. 4.Öğrencilerin yeteneklerini sergilemek ve ilgi alanlarını geliştirmektir. 5.Öğrencilerin arkadaşlarının gelişimini izleyerek birbirlerine yardımcı olmalarını sağlamak ve böylelikle gelecekte yapacakları ekip çalışmalarına başlangıç yapmaktır. 6.Öğrencilerin kendi çalışmalarını değerlendirmeye yardım etmektir. 7.Öğretmene eğitsel kararlar vermede yardım etmektir. 8.Ailenin öğrencinin çalışmaları hakkında bilgi almasını sağlayarak iletişim kurmaktır. 9.Ürün ve süreci değerlendirmek için bilgi toplamaktır. Öğrenci süreç dosyasının içinde olması gerekenler: 1. Kapak: Başlık, isim, öğretim yılı, içindekiler sayfasının bulunduğu kapak sayfası hazırlanır. 2. Ön söz: Öğrenci, çalışmalarının başlangıçtan o ana kadarki gelişimi hakkındaki düşüncelerini anlatır. 3. Öğrenci tarafından dosyaya konulan tüm ürünler ya da çalışmalar: Öğrencilerin ödevler (taslak ya da bitmiş hâlleri), günlükler, araştırmalar, problemler ve stratejiler, diyagramlar, fotoğraflar, resimler, video - kaset ve ses kasetleri ya da cd’ler, grup ödevleri ve projeler, öğretmen anekdotları, öğretmen kontrol listeleri ve tüm çalışmaları. 31 SÜREÇ DOSYASI DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ Performans Düzeyi 4 (Örnek olacak Boyutlar nitelikte) 3 2 1 (Yeterli) (Kabul edilebilir) (Geliştirilmeli) Süreç dosyası, tüm Süreç dosyası, gerekli Süreç dosyası, gerekli Süreç dosyası, gerekli gerekli materyalleri materyallerin büyük materyallerin birazını materyallerin çok azını içeriyor. çoğunluğunu içeriyor. içeriyor. içeriyor. Dosyada bulunanlar Dosyada bulunanlar Dosyada bulunanlar Dosyada bulunanlar öğrencinin gelişimini öğrencinin gelişimini öğrencinin hem bilgisini gerekli bilgileri ve yansıtıyor fakat bilgilerin hem de gelişimini biraz gelişimi yansıtmıyor. bir kısmını yansıtmıyor. yansıtıyor. İçerik Dosyada bulunanların ve bilgisini yansıtıyor. özelliği Düzenleme Süreç dosyası, tam ve Süreç dosyası, iyi Süreç dosyası, kısmen Süreç dosyasında, düzene düzenli olarak düzenlenmiş, izleyici düzenli sayılabilir. ilişkin bir görüntü var oluşturulmuş. İzleyici, aradığı şeyleri bulmakta İzleyici aradığını ama izleyici aradığını gerekli her şeyi çok az sıkıntı yaşıyor. bulmakta biraz bulmakta çok zorlanıyor. zorlanıyor. bulabiliyor. Kişisel yansıma Tüm yansımalar Yansımaların büyük Yansımaların bazıları Yansımaların çok azı betimleyici ve bölümü betimleyici ve betimleyici ve öğrencinin betimleyici ve öğrencinin öğrencinin iç dünyasını öğrencinin iç dünyasını iç dünyasını yansıtıcı iç dünyasını yansıtıcı yansıtıcı kişisel yansıtıcı kişisel kişisel etkileşimleri kişisel etkileşimleri etkileşimleri içeriyor. etkileşimleri içeriyor. içeriyor. içeriyor. Süreç dosyası, Süreç dosyası, Süreç dosyası, Süreç dosyası, öğrencinin öğrencinin becerilerini, öğrencinin becerilerini, becerilerini, yeterliklerini yeterliklerini ve bilgisini yeterliklerini ve bilgisini ve bilgisini göstermiyor. göstermeye yardımcı kısmen gösteriyor. öğrencinin becerilerini, Süreç dosyasının bir bütün yeterliklerini ve olarak etkililiği bilgisini çok iyi bir biçimde gösteriyor. oluyor. 32 1-8. SINIF KAZANIMLAR GÖRSEL SANATLAR DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI 1. SINIF KAZANIM TABLOSU ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME KAZANIMLAR 1.Çeşitli sanat alanlarının şarkı, türkü, şiir, öykü, masal, anı gibi türlerinden yararlanarak görsel çalışmalar yapar. 2. Görsel çalışmalarında çizgiyi kullanır. 3. Dokulu çalışmalar yaparak değişik dokuların farkına varır. 4. Görsel çalışmalarında “uzun-kısa”, “büyük-küçük”, “kalın-ince” unsurları kullanır. 5. Değişik malzemeler arasında görsel ilişki kurar. 6. Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli görsel sanat teknikleriyle ifade eder. 7.Çalışmalarını sergilemekten ve bu duyguyu çevresindekilerle paylaşmaktan haz alır. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ + 1,6.“Parmak Kuklalarıyla Oyun” Öğrenciler küçük bir kağıda istedikleri boya malzemesiyle akıtarak, damlatarak, parmakla yayarak, baskılar yaparak vb. serbest şekillendirmeler yaparlar. Daha sonra bu kâğıdı öğretmenin de yardımıyla ince külâh şeklinde katlarlar. Renkli artık kâğıtları kaş, göz, ağız, burun şeklinde kâğıt makasıyla kesip yapıştırırlar. İplerle ya da rafyalarla saçlar ilave ederler. Öğrenciler, kuklaları parmaklarına geçirerek, değişik sesler çıkararak diledikleri gibi konuşturabilirler. + 2,5,6,7. “Üfleme Oyunu” Kâğıt üzerine damlatılan suluboya ya da renkli mürekkepleri pipetlerle üfleyerek değişik yönlerde çizgisel dağılımlar oluştururlar. Pipet bulunamaz ise, öğrenciler kartonları incecik rulo yaparak kendileri de pipet yapabilirler. + 2,5,7. “İplerle Resim” Kâğıt üzerinde artık ipleri yürüterek sevdikleri bir nesne veya figür oluşturacak şekilde ya da serbest hareketlerle diledikleri düzende yapıştırırlar. İsterlerse, kalan boşlukları boyayarak ya da başka artık malzemeleri kullanarak tamamlayabilirler. + 2,5,6,7. “Çizgilerin Yolculuğu” Oluklu mukavva üzerine tutkallı boyaları fırça yardımıyla ya da akıtarak uygulamaları ve oluklardan akan boyaların çizgileri oluşturduğunu fark etmeleri sağlanabilir. + 4,5,6. “Gezmeye Gidiyorum” Öğrencilere değişik renklerde kumaş parçaları verilir. Bu parçaların her birini en sevdikleri kişilerin (Örneğin, anneanne, kuzen vb.) evi olarak isimlendirmeleri istenir. Kâğıt üzerinde diledikleri yere, yakın evler, uzak evler, büyük evler, küçük evler olarak yapıştırmaları istenir. Kalan boşluklara bol plastik tutkal ya da öğretmen tarafından hazırlanan kola sürülür. Daha sonra, öğrencilere atık ipler verilir. İlk önce gitmek istedikleri evden başlayarak renkli iplerle gezmeye çıkarlar. Sevdiklerini kaç kez ziyaret etmek istiyorlarsa, ipleri evler arasında o kadar sayıda dolaştırarak diledikleri zaman evlerine dönerler. Boşlukları, sevdikleri boya malzemesiyle resim yaparak doldurabilirler. + 6, 7. “Canım Atatürk’üm” Öğrencilerden, Atatürk ile ilgili resim ve fotoğraflar getirmeleri istenir. Sınıfta arkadaşlarıyla birlikte bir Atatürk Köşesi oluştururlar. Etrafını krepon kağıtları, fon kartonları vb. renkli kağıtları boyayarak, biçimlendirerek, kurdeleler asarak ya da değişik malzemelerle diledikleri gibi süslerler. Aynı çalışma, öğrenciler okuma -yazma öğrendikten sonra Atatürk’ün sözleri, anıları, Atatürk ile ilgili şiirler, şarkı sözleri vb. ile zenginleştirilebilir. AÇIKLAMALAR [!] Tercih edilen araç - gereçler en az bir ders öncesinden öğrencilere bildirilmeli, araç-gereç ve teknik seçimlerinde öğrencilerin ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır. (!) Atatürkçülük İle İlgili Konular (6. Kazanım, 1. Konu). 1. Sınıfta müzik, şiir, öykü, masal, anı, örnekleri sunularak öğrencilerin duygu ve hayal dünyaları zenginleştirilir. Daha sonra öğrencilerin sunulan eseri drama yoluyla ifade etmeleri sağlanır. Sunulan eserlerden yola çıkılarak görsel çalışmalar yapılır. Kolay Baskı: Çeşitli malzemeler üzerine boya sürülerek bir yüzey üzerine iz bırakacak şekilde basılmasıdır. Kolanın Hazırlanışı: Nişasta ile sıcak su sürekli karıştırılarak pelteleşinceye kadar ateşte pişirilir. Kullanılmak üzere bir kapaklı bir kavanoza doldurulur. +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 33 ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ KAZANIMLAR 1. Doğada gezi yoluyla edindiği izlenimlerini paylaşır. 2. Doğayı çirkinleştiren olumsuzlukları fark eder. 3. Doğayı, doğal yaşamı sevmenin, ona saygı duymanın önemini ifade eder. 4. Doğadan çeşitli nesneler seçerek görsel tasarımlar yapar. 5. Doğa ile ilgili duygu ve düşüncelerini görsel olarak ifade eder. 6. Kendi yaşam alanını düzenlerken doğal çevreyi korumanın gerekliliğini kabul eder. 7. Evini, odasını, okulunu, sınıfını düzenli ve temiz tutmanın önemini kabul eder. 8. Gösterilen eserde neler gördüğünü söyler. 9. Gösterilen eser ile ilgili duygu ve düşüncelerini açıklar. 10. Gösterilen eseri yapan sanatçının adını bilgi dağarcığına katar. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ v: 1, 2, 3, 5,6 . “Gezinti” Öğrencilerle, yakın çevrede / okul bahçesinde gezi yapılabilir. Gezi sırasında öğrencilerden doğayı dikkatli gözlemlemeleri, gezerken ilgilerini çeken varlıkları (hayvan, bitki vb.) göstermeleri, söylemeleri istenebilir. Doğanın, insanlar sunduğu imkân ve kolaylıklar hakkında konuşulur. Doğayı korumazsak yaşanacak olumsuzluklar örnekleri ile açıklanır. Daha sonra doğadaki çeşitli nesne ya da canlılara insanların verdiği zararı konu edinilen bir drama yaptırılır. Her bir öğrenci hangi canlıyı ya da nesneyi canlandırmak istiyorsa o rolü alabilir. v: 1,3,4,6 . “Doğal Nesnelerle Koleksiyon” Öğrenciler, gezi sırasında topladıkları çakıl taşı, midye kabuğu, kozalak, ağaç kabuğu ya da kurumuş yaprak, dal gibi doğal malzemelerin her birini şeffaf minik poşetlere yerleştirirler. Daha sonra bunları poşetlerin ağız kısımlarından bir karton panoya zımbalarlar. Bunun yerine, nesneleri kibrit kutularının çekmecelerine yapıştırdıktan sonra yine bir karton panoya istedikleri düzende sabitleyerek de çalışmayı tamamlayabilirler. + 4,5. “Yapraklı Resim” Öğrencilere dökülen kuru ve yeşil yapraklar toplatılır. “Doğa” konulu bir resim yaptırılır. Yeşil yaprakları keserek ya da istedikleri gibi yırtarak, kuru yaprakları ise ufalayarak oluşturdukları resim üzerine diledikleri gibi yapıştırırlar. Kalan kısımları sevdikleri bir renkli boyama tekniğini kullanarak doldururlar. + 1,3,5. “En sevdiğim canlı… Çünkü..!” Öğrencilerden, en sevdiği ağacın, çiçeğin, hayvanın hangisi olduğunu ve nedenini açıklamaları istenir. Doğa ile ilgili duygularını, düşüncelerini, gözlemlerini arkadaşları ile paylaşmaları sağlanır. Gazete, dergi ve broşürlerdeki renkli fotoğraf ya da resimlerden sevdikleri doğa nesnelerini yırtarak ya da kâğıt makasıyla keserek yüzey üzerine istedikleri düzende yapıştırırlar. Kalan boşlukları renkli resim yaparak tamamlarlar. Öğrenciler aynı konuyla ilgili çeşitli yoğurma maddeleriyle küçük heykelcikler oluşturarak ya da biçimlendirdikleri hamurları herhangi bir yüzey üzerine yapıştırarak rölyef çalışması da yapabilirler. AÇIKLAMALAR 11. Görsel tasarımlar tercih edilen malzemeye göre yapılır. (Örneğin, sahil yakınındaki okullarda öğrenciler, midye kabukları, deniz kumu, yosun vb. malzemelerle koleksiyon, kolaj veya baskı yapabilirler.) [!] Tercih edilen araç - gereçler en az bir ders öncesinden öğrencilere bildirilmeli, araç - gereç ve teknik seçimlerinde öğrencilerin ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır. Koleksiyon: Her hangi bir malzemenin çeşit, özellik, nitelik vb. bakımlardan toplanarak tasnif edilmesidir. Üç Boyut: Boyu, eni, derinliği ve yüksekliği olan, plastik. ®6. İnsan Hakları ve Vatandaşlık, 56. ®7. Rehberlik ve Psikolojik Danışma, 3. +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 34 ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ KAZANIMLAR 11.Gösterilen eserin konusu, etkilendiği renkler, figürler, nesneler vb. unsurlardan yola çıkarak kendine özgü görsel sanat çalışmaları yapar. 12. Görsel çalışmalarını sergilemekten ve bu duyguyu çevresindekilerle paylaşmaktan haz duyar. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 9. “Ben Olsaydım…” Öğretmen, öğrencilere “Çok küçük boyutlu olduğunuzu ve eser içerisinde gezintiye çıktığınızı düşünün. Nereye giderdiniz?, Kimin yerinde olmak isterdiniz? O mekânda hangi sesleri duyardınız? Eserin adını bir hareketle, kokuyla veya tatla nasıl ifade ederdiniz? Eserin adını ne koyardınız? Bu esere sahip olmak ister miydiniz? Eğer sahip olmak isterseniz evinizin hangi köşesinde sergilerdiniz?” gibi sorular yönelterek duygu ve düşüncelerini ifade etmelerine yardımcı olabilir. + 8, 9, 10, 11, 12. “Benim Eserim” Bk. Etkinlik örnekleri, s. 90. AÇIKLAMALAR İmge:Zihinde tasarlanan ve gerçekleşmesi özlenen şey, düş, hayal, hülya. İnsan bilincine duyumlar yoluyla gelen nesnelerin yansıması. C1, 2, 3, 4. Hayat Bilgisi dersi, “ Dün, Bugün, Yarın” teması, “Mevsim değişikliklerine bağlı olarak canlıların yaşamlarındaki değişiklikleri fark eder.” C 3, 4. Türkçe dersi, “Konuşma” öğrenme alanı, “Duygu düşünce ve hayallerini sözlü olarak ifade eder.” C7. Hayat bilgisi dersi, “Okul Heyecanım” teması, “Sınıfını, okulunu ve çevresini temiz tutmak ve korumak için sorumluluk alır.” ve “Benim Eşsiz Yuvam” teması “Kişisel eşyalarını özenli kullanır.” C 8. Türkçe dersi, “Konuşma” öğrenme alanı, “Konuşmalarında betimlemeler yapar.” +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 35 ÖĞRENME ALANI: MÜZE BİLİNCİ KAZANIMLAR 1. Müze, sanat galerisi, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. hakkında fikir sahibi olur. 2. Müze, sanat galerisi, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. ile ilgili edindikleri kartlar, posterler gibi görsel belgelerle müze köşesi yapmaktan haz duyar. 3. Müze, sanat galerisi, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. ile ilgili izlenimlerini paylaşır. 4. Müze, sanat galerisi, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. eserlerden yararlanarak görsel tasarımlar yapar. 5. Görsel çalışmalarını sergilemekten ve bu duyguyu çevresindekilerle paylaşmaktan sevinç duyar. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ + 1. “Ören Yerinden Müzeye” Öğretmen öğrencileri varsa bir ören yerine götürür ya da ören yeri fotoğrafı gösterir. Öğrencilere şu soruları yöneltebilir: “Burada neler görüyorsunuz? Sizce bu görüntüler neye benziyor? Eskiden burada insanlar yaşamış olabilirler mi? Nereden anladınız? Sizce burada daha önce yaşamış olan insanlar hangi eşyaları kullanıyorlardı? Kullandıkları eşyalar sizce şimdi nerede? Bulunan eşyalar nereye götürülmüş olabilir?” gibi sorularla öğrencilerin ören yeri ve müze hakkında fikir sahibi olmaları sağlanır. Yöneltilen son soruya hiçbir öğrenciden “müze” yanıtı alınamazsa, öğrencilere bu eserlerin nereye götürülmüş olabileceği sorusunu büyüklerine sormaları istenir. Böylece öğrencilerin merakları kışkırtılarak bilgiye ulaşma isteği yaratılır. + 1. “Anısına” Öğretmen, öğrencileri varsa bir anıta götürür ya da bir anıt fotoğrafı gösterir. Ardından öğrencilere şu sorular yöneltilir: “ Burada ne görüyorsunuz? Hangi amaçla yapılmış olabilir? Bir öyküsü olabilir mi?” sorularıyla öğrencilerin tahminlerini aldıktan sonra götürdüğü ya da fotoğrafını gösterdiği anıtla ilgili öyküyü anlatır. Ardından “Sizce yerleştirmek için neden burası seçilmiş olabilir?” sorusunu yönelterek anıtlar hakkında öğrencilerin fikir sahibi olmalarını sağlar. Öğrenciler, anıtın öyküsüyle ilgili görsel sanat çalışmaları yaparlar. v: 1, 3, 4. “Müzeyi Tanıyorum” Müzeyi tanıtıcı görsel dokümanlar ve materyaller (fotoğraf, broşür, kartpostal vb.) incelenebilir. Yakın çevrede bulunan bir müze, ören yeri, tarihî yapı, anıt vb. ziyaret edilebilir. Müzede veya ören yerlerinde gördüklerini anlatırlar. “Neler gördünüz? Ne hissettiniz? En çok dikkatinizi çeken eser hangisiydi? Neden? Sevdiklerinizin de gittiğiniz müzeyi görmesini ister misiniz?” gibi sorularla öğrencilerin müze ile ilgili izlenimlerini paylaşmaları sağlanır. Daha sonra izlenimlerine yönelik resim yaptırılabilir. + 2. “Müze Panosu” Sınıf veya okul içinde, tüm öğrencilerin katılımı ile müzelerle ilgili görsel dokümanlarla pano düzenlemesi yaptırılabilir. + 4. “Evcilik Oyunu” Öğrenciler müze veya sanat galerilerinde gördükleri ve beğendikleri seramik örneklerinden edindikleri izlenimlerle kil, oyun hamuru gibi yoğurma maddeleri ile vazo, tabak, çömlek, bardak vb. biçimlendirmeler yaparlar. İsterlerse çalışmalarını su bazlı boyalarla renklendirebilirler. Ortaya çıkan ürünlerle “misafircilik” oynarlar. AÇIKLAMALAR 1. İmkân dahilinde ve “Müzeler Haftası” (18–24 Mayıs) kapsamında, yakın çevrede bulunan bir müze, ören yeri, tarihî yapı veya anıt ziyaret edilmelidir. 2. Yakın çevrede müze veya ören yerine ziyaret gerçekleştirilemediği takdirde, sınıf içerisinde müzeyi tanıtıcı görsel belgeler ve materyaller incelenmelidir. C 3. Türkçe Dersi, “Konuşma” öğrenme alanı, “Görgü kurallarına ve değerlere (millî, manevi, kültürel, ahlaki, sosyal vb.) uygun konuşur.” C 4. Türkçe Dersi, “Görsel Sunu” öğrenme alanı, “Bilgi, düşünce ve izlenimlerini resim, şekil ve sembol kullanarak görselleştirir.” C 2. Türkçe Dersi, “Konuşma” öğrenme alanı, “ Bilgi edinmek amacıyla soru sorar.” Bu öğrenme alanlarında açık uçlu sorular, derecelendirme ölçekleri, kontrol listeleri, öz değerlendirme, grup değerlendirme formları, gözlem formları, performans ve proje ödevleri, öğrenci ürün dosyaları vb. kullanılarak değerlendirme yapılabilir. +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 36 GÖRSEL SANATLAR DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI 2. SINIF KAZANIM TABLOSU ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME KAZANIMLAR 1. Çeşitli sanat alanlarının şarkı, türkü, şiir, öykü, masal, anı, gibi türlerinden yararlanarak görsel çalışmalar yapar. 2. Çevresinden doku örnekleri göstererek çeşitli yüzeylerde değişik malzemelerle farklı doku çalışmaları yapar. 3. Basit geometrik şekilleri tanır. 4. Basit geometrik şekilleri görsel çalışmalarında kullanır. 5. Ana renkleri tanır. 6. Yığma, dizme ve yerleştirme işlemlerini yapar. 7. Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli görsel sanat teknikleri ile ifade eder. 8. Çalışmalarını sergilemekten ve bu duyguyu çevresindekilerle paylaşmaktan haz alır. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ + 1,7. “Kukla Tiyatrosu” Öğrenciler yaptıkları çeşitli kuklaları oynatırlar. Ellerine geçirdikleri eski ama temiz açık renkte bir çoraba düğmeler, minik kumaş parçaları, ipleri yapıştırarak ya da boyayarak yüz unsurları yaparlar. Yün ipleri yapıştırarak saçları oluştururlar. Ayrıca kese kâğıdı ile de aynı yöntemle veya yüz unsurlarını kesip çıkararak el kuklaları oluşturabilirler. Her kukla için değişik sesler uydurarak kuklaları diledikleri gibi konuşturabilirler. + 1, 7, 8. “İzindeyiz” Öğretmen, öğrencilerden görsel çalışmalarında kullanmak üzere Atatürk fotoğrafları getirmelerini ister. Sınıfta Atatürk’ün anıları, sözleri, Atatürk ile ilgili şiirler okunur; şarkılar, marşlar söylenir. Öğrenciler getirdikleri fotoğraftan Atatürk görüntüsünü kesip çıkartarak kağıt yüzeyinde diledikleri yere yapıştırırlar. Daha sonra duygu ve düşüncelerini anlatan renkli bir “tamamlama resim” yaparlar. Ardından çalışmalarını sergilerler. + 2, 5, 7. “Gökyüzündeki Uçurtmalar” Öğrenciler, gökyüzünde gördükleri hakkında konuşturulur. Daha sonra onlardan bir “gökyüzü” resmi yapmaları ve gökyüzünü resim yüzeyinde diledikleri şekilde renklendirmeleri istenir. Öğrenciler, sarı, kırmızı ve mavi renkli kâğıtlardan büyüklü küçüklü parçalar yırtarlar ve bu parçaları uçurtma olarak gökyüzü üzerine serpiştirirler. Ellerine verilen atık ipleri yapıştırarak veya kalemlerle, boya malzemeleriyle çizerek uçurtmalara ip yapabilirler. + 2. “Yoğurma Oyunu” Öğrenciler, yoğurma malzemelerini bir yüzey üzerine yaydıktan sonra çeşitli nesneleri basarak farklı doku etkileri elde edebilirler. + 2. “Dokuların Dansı” Parmak boyayı yüzeye yaydıktan sonra eski tarakları çeşitli yönlerde hareket ettirerek kazıma yaparlar. İsterlerse başka bir kâğıdı oluşan dokunun üzerine kapatıp kaldırarak baskısını alabilirler. Aynı işlemi tarak yerine parmaklarıyla da yapabilirler. Bunun dışında parmak boyayı yüzeye yaydıktan sonra parmaklarını sürekli olarak bastırıp kaldırırlar. Böylece, boya toplanmalarından ve oluşan izlerden dolayı ilginç doku etkileri ortaya çıkacaktır. + 2, 7. “Renkli İzler” Bk. Etkinlik örnekleri s. 94. AÇIKLAMALAR 2. Doku: Bir nesnenin yapı özelliklerine bağlı, onun tümünü kapsayan veya temsil eden; görülebilen, dokunulabilen görsel ve dokunsal etki. 3. Basit Geometrik Şekiller: Kare, daire, üçgen, dikdörtgen vb. [!] Tercih edilen araç – gereçler en az bir ders öncesinden öğrencilere bildirilmeli, araç-gereç ve teknik seçiminde öğrencilerin ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır. 5. Ana Renkler: Doğada saf hâlde bulunan renklerdir: Sarı, kırmızı, mavi. +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 37 ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR + 2, 6. “Paylaşılan Dokular” Belirgin dokulu kumaş parçaları, eski danteller, örgü bezler ve kabartma muşamba örtüler, damarları belirgin yapraklar gibi çeşitli dokulara sahip objeler sınıfa getirilir. Öğrencilerin bu objeleri birbirleri ile paylaşmaları sağlanır. Seçilen objeleri, boya malzemeleri ile renklendirilerek baskı çalışmaları yapabilirler. + 3, 4. “ Renkli Kağıtlarla Oyun” Çeşitli renkli kâğıtları geometrik şekiller hâlinde kâğıt makasıyla (ucu küt makas) büyüklü küçüklü keserek, bir yüzey üzerinde diledikleri biçimde düzenleyebilirler. İstedikleri yerlere geometrik biçimler kazandırdıkları nesneleri boyayıp karton baskı, sebze baskısı vb. yaparak çalışmayı tamamlayabilirler. + 3, 4. “ Misafircilik” Geometrik biçimlere sahip çeşitli düğmeleri kullanarak yüzey üzerinde diledikleri gibi düzenleme yaparlar. Çeşitli renk ve kalınlıklarda iplikler yapıştırarak düğmeler arasında misafircilik oynayabilirler. + 3, 4, 6, 7. “Hayalimdeki Yer” Öğrenciler gruplara ayrılır. Hayallerindeki oyun bahçesi ya da herhangi bir mekanı çeşitli kutular ve karton rulolar (kâğıt havlu, tuvalet kâğıdı, alüminyum folyo, streç film ruloları gibi) oluşturmak üzere hazırlık yaparlar. Büyük bir fon kartonu üzerine büyüklü küçüklü, uzunlu kısalı karton kutularla binaları oluşturabilirler. Binaları yapıştırmadan önce isterlerse pencere, kapı vb. unsurları oyarak çıkartırlar. Karton rulolarla tüp geçitler, çocuk parkı oyuncakları, kaydıraklar, tüneller, taşıma araçları vb. yerleştirerek yapıştırırlar. Artık iplerle, rafyalarla yollar yapabilir; kalan boşlukları, çalışmada kullanmak istedikleri diğer objeler ve figürlerin renkli resimlerini yaparak tamamlayabilirler. + 5, 6, 7. “Hazine Avı” Öğrenciler, yalnızca sarı, kırmızı, mavi renkli malzemeleri toplayacakları bir hazine avına çıkarlar. Buldukları ana renklerde kâğıt, jelatin kâğıtları, kutular, şişe kapakları, boncuklar vb. nesneleri bir torba içine doldururlar. Bu nesneleri plastik tutkalla fon kartonu üzerine yapıştırarak kolaj çalışması yapabilirler. Çalışma, grup çalışması şeklinde de yaptırılabilir. +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 38 ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ + 7. ‘Dolgu Oyuncak yapıyorum’ Kraft kâğıdı ya da kese kâğıdı kalınlığında bir kâğıt, ikiye katlanarak bir yüzüne yapılmak istenen figür ya da nesne, kalıp alma yoluyla çizilir. Kâğıt makası yardımıyla iki kat birlikte kesilir. Her iki kâğıdın da birer yüzü tercih ettikleri bir boya malzemesiyle boyanır. Boyanan kısımlar dışarı bakacak şekilde üst üste yerleştirilir ve kenarlarından öğretmenin yardımıyla tel zımba kullanarak birleştirilir. Birkaç yerinde, zımbalanmadan bırakılan küçük aralıklarla içeriye artık kâğıtlardan yapılan irili ufaklı toplar doldurularak hacim kazandırılır. Kalan boşluklar da zımbalanarak oyuncak tamamlanabilir. AÇIKLAMALAR C 4. Türkçe dersi, “Görsel Sunu” öğrenme alanı “Bilgi, düşünce ve izlenimlerini resim sembol kullanarak görselleştirir.” C 7. Türkçe dersi, “Görsel Sunu” öğrenme alanı “Duygu, düşünce ve bilgilerini görselleştirmede renkleri kullanır.” C 3, 4. Matematik dersi, “Geometrik Cisimler ve Şekiller” alt öğrenme alanı “Kare dikdörtgen, üçgen ve çember modelleri oluşturur” +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 39 ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ KAZANIMLAR 1. Yaşadığı çevrenin düzenlenmesine ilişkin olumlu ve olumsuz örnekler verir. 2. Yaşadığı mekânı beğenisine uygun eserlerle güzelleştirir. 3. Çevresindeki kirliliği ve düzensizliği onaylamadığını görsel sanatlar yoluyla ifade eder. 4. Güzel bir çevrede yaşamanın önemini kavrar. 5. Gösterilen eserin sanatçısının adını bilgi dağarcığına katar. 6. Eserde gördüklerini açıklar. 7. Gösterilen eserde neleri sevip sevmediğini nedenleri ile açıklar. 8. Gösterilen eserden yola çıkarak duygularını, düşüncelerini, hayallerini ve izlenimlerini ifade eden görsel tasarımlar yapar. 9. Çalışmalarını sergilemekten ve bu duyguyu çevresindekilerle paylaşmaktan mutluluk duyar. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ + 1. “Eşyalarımı Düzenliyorum” Öğrencilerden, kendi eşyalarını sıralarının üzerinde rasgele yerleştirmeleri, daha sonra bunun sonucunda meydana gelen düzensizliğe karşı duygu ve düşüncelerini ifade etmeleri istenebilir. Ardından öğrenciler eşyalarını yeniden düzenler ve görüşleri alınır. + 1, 2, 3, 4. “Çevremizi Temiz Tutalım” Kart, broşür, fotoğraf vb. görsel materyallerden de yararlanılarak “güzel ve kirli çevre” kavramları örneklendirilebilir. “Nasıl bir çevre güzeldir?” konulu tartışma ile öğrencilerin fikir alışverişinde bulunmaları sağlanabilir. Çevrelerinde kirli ve temiz buldukları yerleri ve isterse bunun nedenini söylemeleri sağlanabilir. Öğrencilerden, “kirli-temiz çevre”, “düzenli-düzensiz çevre, okul, sınıf” konulu görsel tasarımlar yapmaları istenebilir. Kendi yaptığı çalışmalar ve edindiği görsel sanat eserleri ile yaşadığı mekânı güzelleştirir. + 5, 6, 7, 8. “Anne ve Çocuk” Sınıfa, Neşet Günal’ın “Anne ve Çocuk” isimli tablosunun röprodüksiyonu getirilir. Eser, öğrencilerin görebileceği bir yere asılır. Çeşitli sorular sorularak eserdeki obje ve figürlerin özelliklerini söylemeleri sağlanır. Öğrencilerden, eserde kullanılan beğendikleri veya beğenmedikleri nesne ve figürleri, renkleri söylemeleri; bunların neden hoşlarına gittiğini veya gitmediğini açıklamaları ve esere isim vermeleri istenir. Daha sonra eseri içselleştirerek “Ben olsaydım…”ile başlayan cümleler kurmaları beklenmektedir. Edindikleri izlenimlerden yola çıkarak görsel sanat çalışmaları yaptırılabilir. AÇIKLAMALAR [!]Tercih edilen araç-gereçler en az bir ders öncesinden öğrencilere bildirilmeli, araç - gereç ve teknik seçimlerinde öğrencilerin ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır. (!) Atatürkçülük İle İlgili Konular (1, 3, 4. Kazanım, 2. Konu) 2. Öğrenciler çiçek yetiştirmeye yönlendirilebilir. 3, 8. Görsel tasarımlar tercih edilen malzemeye göre yapılır. (Örneğin, sahil yakınındaki okullarda öğrenciler, midye kabukları, deniz kumu, yosun vb. malzemelerle koleksiyon, kolaj veya baskı yapabilirler.) ®3. Rehberlik ve Psikolojik Danışma,18. ® 8. Rehberlik ve Psikolojik Danışma,19. C 3. Türkçe Dersi, “Görsel Sunu,” öğrenme alanı “Bilgi düşünce ve izlenimlerini resim, şekil ve sembol kullanarak görselleştirir.” C 6, 7. Türkçe Dersi, “Konuşma” öğrenme alanı, “Konuşmalarında betimlemeler yapar.” C 8. Türkçe Dersi, “Görsel Sunu” öğrenme alanı “Duygu düşünce ve bilgilerini görselleştirmede renklerini kullanır.” C 1, 2,. Hayat Bilgisi dersi, “Okul Heyecanım” teması, “Okul ve sınıf eşyalarını neden özenli kullanması gerektiğini açıklar.”, “Okulu, öğretmeni ve arkadaşları ile ilgili duygu ve düşüncelerini zaman içerisinde nasıl değiştiğini görsel materyaller tasarlayarak açıklar; “Dün Bugün–Yarın” teması, “Yaşadığı çevreyi temiz tutmasının kendi sağlığı ve gelişimiyle ilişkili olduğunu kavrar. C 3. Hayat Bilgisi dersi, “Dün - Bugün Yarın” teması, “Yaşadığı çevreyi temiz tutmasının kendi sağlığı ve gelişimiyle ilişkili olduğunu kavrar.” +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 40 ÖĞRENME ALANI: MÜZE BİLİNCİ KAZANIMLAR 1.Müze, sanat galerisi, ören yeri, tarihî yapı, anıt vb. yerlerin kurallarına uygun davranır. 2.Müzedeki ve sanat galerilerindeki eserlerin, ören yerlerinin, tarihi yapıların, anıtların vb. önemini kavrar. 3. Müze, sanat galerisi, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. ile ilgili görsel tasarımlar yapar. 4. Müze, sanat galerisi, ören yeri, tarihi eser, anıt, vb. ile ilgili görsel çalışmalarını sergiler. 5. Ülkemizin müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. zenginliklere sahip olmasından gurur duyar. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ + 1, 2. “Müzemize Hoş Geldiniz!” Öğrencilerden en sevdikleri eşyaları sınıfa getirmeleri istenir. Getirilen eşyalar, kime ait olduğu, ne zaman alındığı, hangi malzemeden yapıldığı yazılarak sıraların üstüne yerleştirilir. Öğrenciler arasında müze ziyaretçileri ve görevlileri olarak iş bölümü yapılabilir. Müzede eserlere dokunmamak, sessizlik vb. uyulması gereken kurallar hatırlatılarak bir müze ziyareti canlandırılabilir. + 1, 2, 3.“Müzemize Davetlisiniz” Öğrencilere, oluşturulan müze ile ilgili, baskı veya kolaj tekniklerini kullanabilecekleri bir posta kartı veya davetiye hazırlatılabilir. AÇIKLAMALAR 1,2,3. İmkân dahilinde ve “Müzeler Haftası” (18 – 24 Mayıs) kapsamında, yakın çevrede bulunan bir müze, ören yeri, tarihî eser veya anıt ziyaret edilmelidir. [!] Yakın çevrede müze veya ören yerine ziyaret gerçekleştirilemediği takdirde, sınıf içerisinde müzeyi tanıtıcı görsel dokümanlar ve materyaller incelenmelidir. [!] Tercih edilen araç - gereçler en az bir ders öncesinden öğrencilere bildirilmeli, araç-gereç ve teknik seçimlerinde öğrencilerin ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır. Bütün öğrenme alanlarında açık uçlu sorular, derecelendirme ölçekleri, kontrol listeleri, öz değerlendirme, grup değerlendirme formları, gözlem formları, performans ve proje ödevleri, öğrenci ürün dosyaları vb. kullanılarak değerlendirme yapılabilir. +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 41 GÖRSEL SANATLAR DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI 3. SINIF KAZANIM TABLOSU ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME KAZANIMLAR 1.Çeşitli sanat alanlarının şarkı, türkü, şiir, öykü, masal, anı, efsane gibi türlerinden yararlanarak görsel çalışmalar yapar. 2.Oyunlarında kullandıkları çizgi çeşitlerinden örnekler verir. 3.Oyunlarla çizgisel çalışmalar yapmaktan haz alır. 4. Kendi yaptığı çalışmalarda, sanatçıların eserlerinde ve günlük yaşamında karşılaştığı çizgi çeşitlerini tanır. 5. Bir yüzeyde oyunlarla lekeler oluşturur. 6. Geometrik şekillerle görsel tasarımlar yapar. 7. Nesnelerin görünümlerini lekesel olarak algılar. 8. Çalışmalarında çizgi, renk, biçim ve leke ilişkilerini kullanır. 9. Ana ve ara renkleri ayırt eder. 10. Renkleri karıştırarak renk zenginliğini keşfeder. 11. Çevresindeki çiçekler, evler, bitkiler, kuşlar vb. varlıkları belirleyerek,bu varlıkların birer biçimleri olduğunu fark eder. 12. Çevresinden belirlediği biçimlerden hareketle özgün çalışmalar yapar. 13. Yaptığı çalışmalarını sergilemekten ve bu duyguyu çevresindekilerle paylaşmaktan haz alır. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ + 1. “Ilgaz” Öğrencilere, “Ilgaz” şarkısı söyletilir. Şarkı söylendikten sonra çocukların neleri hayallerinde canlandırdıkları anlattırılır. Sonra, her öğrencinin bu konuda istediği bir resmi renklerle, biçimlerle anlatması sağlanır. + 2. “Oyunlarımda Çizgi” Öğrencilere hangi oyunlarında çizgileri kullandıkları sorulur. Sek sek oyunu, çizgi bulmaca, futbol sahası çizgileri gibi oyunları hatırlamaları sağlanır. Öğretmen, atladıkları ip, bellerinde çevirdikleri çember ve tırmandıkları ağaç dallarının vb. çizgiye benzeyip benzemediğini sorar. + 3. “Çiçekli Renkli Dallar” Sınıfa bol miktarda kolları olan kuru bir dal parçası getirilir. Yere gazete kâğıtları serilir. Öğrenciler, grupça, çeşitli renklerde hazırlanan tutkallı boya ya da akrilik boyayla kalın fırçalar kullanarak dalları rengârenk boyarlar. Dalların uçlarına minik toplar halinde hazırlanan oyun hamurları ya da patlamış mısırlar batırılır. + 3. “ Çizgisel Nesnelerle Çalışıyorum” Öğrenciler, bir yüzey üzerine kürdan, kullanılmış kibrit çöpleri vb. çizgi etkisi yaratan malzemeleri yapıştırarak düzenleme yaparlar. Dilerlerse çalışmayı boyayarak renklendirebilir ya da kullandıkları malzemeleri önceden boyalara batırabilirler. + 3. 12.“Heykel Yapıyorum” Öğrenciler, renkli plastik kabloları bükerek insan, hayvan, bitki ya da çeşitli nesnelerin heykellerini yaparlar. + 4. “Çizgiler Konuşuyor” Öğrenciler, çeşitli sanatçıların çizgisel çalışmalarını sınıfa getirerek çizgileri anlatırlar. AÇIKLAMALAR 3. Öğrencilerin konuyu kavrayabilmesi için tel, ip, elektrik direği vb. örnekler verilebilir. [!] Tercih edilen araç - gereçler en az bir ders öncesinden öğrencilere bildirilmeli; araç - gereç ve teknik seçimlerinde öğrencilerin ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır. 7. Nesnelerin lekesel olarak algılanması; ayrıntısız, silüet halinde algılanması anlamına gelir. Leke: Bir yüzey üzerinde, yüzeyin renk ve tonundan daha farklı renk ve tonda fark edilen daha küçük yüzey. 9. Ana Renkler: Doğada saf halde bulunan renkler: Sarı, kırmızı, mavi. Ara Renkler: Ana renklerin birbiriyle karışımından elde edilen renkler: Sarı+Kımızı= Turuncu Sarı+Mavi= Yeşil Kırmızı+Mavi=Mor + 9,10. “Transparan” Mavi, kırmızı ve sarı jelatin kâğıtları ikişerli olarak üst üste koyup ışığa tutulduğunda ara renklerin oluştuğu gözlenebilir. +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 42 ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR + 5. “Damlatma Oyunu” Resim kâğıdını akan su altına tutarak, kova içerisindeki suya daldırıp çıkartarak yada kalın fırça veya süngerlerle ıslatırlar. Kâğıdın kurumasına izin vermeden, suluboya renklerini istedikleri gibi fırça yardımı ile damlatarak lekesel hoş dağılımlar elde ederler. Aynı çalışma, renkli mürekkeplerle veya su ve toz boya karışımından elde edilen boyalarla da yaptırılabilir. + 5, 8. “İzler” Öğrenciler bir kâğıt üzerine renkli mürekkep damlatırlar. Oluşan lekeyi benzettikleri her hangi bir varlığa dönüştürürler. Örneğin, leylek gövdesine benzettikleri lekeye renkli kalemlerle boyun, gaga, bacak kuyruk vb. ekleyerek tamamlama yaparlar. Aynı işlem pek çok lekeyi farklı varlıklara benzeterek tekrarlanabilir. + 6, 8. “Kompozisyonum” Mondrian’ın geometrik tarzdaki herhangi bir eserini inceledikten sonra kolaj tekniğini ya da boya malzemelerini kullanarak kendi kompozisyonlarını yapabilir. + 7. “Atatürk Albümü” Öğrenciler, Atatürk’ün anne ve babasına ait fotoğrafları, Atatürk’ün asker ve sivil fotoğraflarını ve mümkünse bu fotoğraflara ait tarihleri bularak sınıfa getirirler. Resim kâğıdı ya da renkli fon kartonlarını aynı boyutlarda kesip üst üste koyarlar. Ardından bu kâğıtları sol ya da üst kenarından delgeçle deldikten sonra, istedikleri renkte bir kurdele geçirerek bağlarlar. Getirdikleri fotoğrafları, varsa tarih sırasına göre, yoksa tahminen sıraya koyarak sayfalara yapıştırırlar. Yapıştırma işleminden sonra kalan boşlukları renkli kalemlerle, çeşitli boya malzemeleriyle diledikleri gibi süslerler. + 7, 8. “Hayal Perdesi” Bk. Etkinlik örnekleri s. 98. + 7, 8. “Ayrıntıları Yok Edelim ” Sevdikleri varlıkların resimlerini renkli kâğıtlar üzerine çizdikten sonra kesme yapıştırma yaparlar. Bk. Etkinlik örnekleri, s. 111. + 7. “Gölge Resimler” Öğrencilere, konuyu pekiştirmek için, leke etkisi bol olan mağara resimleri gösterilebilir. + 9. “Renkler” Öğrencilerden, bir yüzey üzerinde sınırladıkları alanları, ana renkleri birbirine karıştırarak elde ettikleri ara renklerle boyayarak renk araştırmaları yapmaları istenebilir. + 9. “ Renklerle Oynuyorum” Öğrenciler, resim kâğıdı ya da siyah fon kartonu üzerine sarı, kırmızı ve mavi pastel boyalarla resim yaparlar. Pamuk ya da kâğıt mendili sürterek renkleri yaydıklarında, çeşitli alanlarda ara renklerin oluştuğunu görebilirler. +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 43 ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ + 9,10. “Kâğıt Batik” Öğrenciler, iki ayrı bardak içine birer ana renkten su + toz boya karışımı hazırlarlar. Kâğıt mendil ya da kâğıt havluyu istedikleri gibi katlarlar ve katlanmış kâğıdın diledikleri yerinden önce bir renge, sonra da başka bir yerinden diğer renge batırırlar. Bu yolla, kâğıt mendili açtıklarında renklerin çakışan kısımlarında ara renklerin oluştuğunu görebilirler. Diğer ara renkleri de başka mendillerle, aynı yöntemle çıkarabilirler. Ayrıca çalışmalarında, renk ve biçimlerde oluşan tekrarları da görebilirler. Bu etkinlik, emici beyaz kâğıt ve kumaş türleri ile uygulandığında farklı sonuçlara da ulaşılabilir. + 9. “Renklerin Düğünü” Öğrenciler, karton üzerine mavi, yeşil, mor, sarı, kırmızı, turuncu kurdeleler, rafyalar ve ipler yapıştırarak sarkaçlı düzenlemeler yaparlar. + 10, 11, 12, 13. “Ormandaki Kelebekler” Öğrencilerden, renkli kâğıtları herhangi bir biçime benzetme kaygısı gütmeden, büyüklü küçüklü ve diledikleri gibi değişik biçimlerde yırtmaları istenir. Yırtılan kâğıtlar, resim kâğıdı üzerine, değişik uzaklıklarda yapıştırılır. Öğretmen, öğrencilerden yırtılmış kâğıtların her birinin aslında ormandaki ağaçlar ve çiçekler olduğunu düşünmelerini ister. Daha sonra tutkallı boyalar hazırlanır ve öğretmen öğrencilere kendilerinin bir kelebek olduğunu ve ormandaki bu ağaçlar ve çiçekler arasında uçmaya başlayacaklarını hayal etmelerini ister. Tutkallı boyalar, hızlı ve farklı yönlerdeki hareketlerle bardaktan ya da kalın fırçalarla akıtılarak boşluklarda ve biçimlerin üzerinde gezmeleri sağlanır. +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme AÇIKLAMALAR 44 ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ KAZANIMLAR 1. Güzel bulduğu nesne ve varlıklarla ilgili görsel tasarımlar yapar. 2. Beğenilerdeki farklılığa saygı duyar. 3. Görsel çalışmalarında yararlandığı eseri yapan sanatçı hakkında bilgi edinir. 4. Gösterilen eserdeki renklerin, biçimlerin, figürlerin ve objelerin nasıl kullanıldığını açıklar. 5. Gösterilen eserle ilgili duygu ve düşüncelerini ifade eder. 6.Yapacağı görsel sanat çalışmalarında gösterilen eserlerden yararlanır. 7. Görsel sanat çalışmalarını sergilemekten ve çevresindekilerle paylaşmaktan zevk alır. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ + 1, 2. “Hayvanat Bahçesi” Öğrenciler, çevrelerinde, hayvanat bahçesinde gördükleri ya da televizyondan izledikleri hayvanlardan güzel bulduklarını konu edinen bir kompozisyon yapabilirler. Bunun için renkli dergilerden çeşitli hayvan fotoğrafları ya da resimleri keserek ya da yırtarak çıkarabilirler. Bunları bir yüzey üzerine yapıştırdıktan sonra diledikleri yerlere tamamlama resimler yaparlar. Ardından çalışmalarında konu edindikleri hayvanları neden güzel buldukları hakkında konuşurlar. + 3, 4, 5, 6. “Lokantada” Öğrencilere Nuri Abaç’ın “Lokantada” isimli eserinin röprodüksiyonu gösterilir. Öğrencilerden “Eserde hangi renkler kullanılmış? Eserde hangi figürler var? Eserde hangi nesneler var? Bu yer neresi olabilir? Orada olmak ister miydiniz? İnsanlar ne yapıyor? Eser sizin olsaydı adını ne koyardınız? Eserden hoşlandınız mı, en çok ne hoşunuza gitti?” gibi sorulara cevap vermeleri istenir. Gösterilen resim asıldığı yerden kaldırılır ve eserden edinilen izlenimden, eserde beğendikleri herhangi bir bölümden ya da eserle ilgili duygu ve düşüncelerinden yola çıkarak görsel çalışmalar yaptırılabilir. + 3, 4, 5, 6, 7. “Hareketli Resim Yapıyorum” Öğrencilere, Jackson Pollock’un yaptığı aksiyon resimlerinden birisi gösterilir. Resimdeki renklerin, lekelerin, çizgilerin hareketleri hakkında öğrencilerin fikirlerini söylemeleri sağlanır. Resmin nasıl oluşturulduğu konusunda öğrencilerden damlatma, sıçratma, akıtma vb. cevaplar gelmesine imkân tanınır. Daha sonra, çeşitli renklerde hazırlanmış tutkallı ya da akrilik boyaları damlatma, sıçratma, akıtma vb. yöntemleri kullanarak kendi resimlerini yapabilirler. AÇIKLAMALAR [!] Tercih edilen araç - gereçler en az bir ders öncesinden öğrencilere bildirilmeli, araç gereç ve teknik seçimlerinde öğrencilerin ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır. (!) Atatürkçülük İle İlgili Konular (2. Kazanım, 3. Konu) (!) Atatürkçülük İle İlgili Konular (5. Kazanım, 4. Konu) 1. Öğrencilerin beğenileri ile ilgili görüşlerine müdahale edilmemelidir. ® 2 Girişimcilik 1 “ Kişiler arasındaki farklılıkları tanır.” C 1. Hayat Bilgisi dersi, “Benim Eşsiz Yuvam” teması "Hayalindeki evi planlar ve sanat yoluyla ifade eder.” C 2. Hayat Bilgisi dersi, “Okul Heyecanım” teması, “Başkalarının duyarlılıklarına saygı göstererek kendi ihtiyaçlarını, isteklerini ve görüşlerini ifade eder.” C 1. Türkçe dersi, “Görsel Sunu” öğrenme alanı “Bilgi, düşünce ve izlenimlerini resim, şekil ve sembol kullanarak görselleştirir.” C 3. Türkçe dersi, “Konuşma” öğrenme alanı “Konuşmalarında betimlemeler yapar.” +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 45 ÖĞRENME ALANI: MÜZE BİLİNCİ KAZANIMLAR 1. Müzedeki eserlerin korunmasının önemini kavrar. 2. Müzedeki eserlerin önemini açıklar. 3. Müze, sanat galerisi, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. yerlere ilişkin değişik kaynaklardan araştırma yapabilmenin yollarını keşfeder. 4. Müzedeki eserlerle ilgili duygu ve düşüncelerini görsel çalışmalarla ifade eder. 5. Ülkemizin müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. zenginliklere sahip olmasından gurur duyar. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1,2,4. “200 Yıl Sonra …” Öğrencilerden, günümüzden 200 yıl sonraki insanların bulacağı bir oda hayal etmeleri ve içine bugün neler yerleştirmek isteyeceklerini düşünmeleri istenir. Fikirleri alındıktan sonra, odanın içine yerleştirmek isteyecekleri eşyalar, yapılar vb. ile ilgili resim çalışması yaptırılır. Daha sonra odanın kapısının kilitlendiği, anahtarın bir ağacın dibine gömüldüğü ve aradan 200 yıl geçtikten sonra anahtarı tesadüfen bir insanın bulduğu ve odaya girdiği anlatılır. Ardından, “Sizce bu odaya 200 yıl sonra giren ve karşısında bizim yerleştirdiğimiz yapıları, eşyaları vb. gören kişi bizimle ilgili ne gibi bilgiler (yaşadığımız kültür, özelliklerimiz, teknolojimiz vb.) edinirdi?” gibi sorular yöneltilir. Alınan cevaplardan yola çıkarak müzelerin kültür mirasımızın koruyuculuğu ve yeni kuşaklara aktarımındaki araç olma işlevleri vurgulanabilir ve müzedeki eserlerin korunmasının önemi kavratılabilir. + 3. “Bilgiye Yolculuk” Öğrencilerin yakın çevresinde bulunan müze, ören yeri, tarihî yapı, anıt gibi kültür miraslarından bildiklerini söylemeleri istenir. Bu eserlerle ilgili bilgilere nasıl ulaşılabileceği sorulur. Öğrenciler, farklı sorularla yönlendirilerek İnternet ortamından, daha önce gidip gören kişiler ve yetkililer gibi canlı kaynaklardan; gazete, dergi ve broşürlerden, kütüphanelerden ya da bizzat kendisi giderek bu eserlerle ilgili bilgi edinebilecekleri sonucuna ulaşmaları sağlanır. İstenirse, konuyla ilgili bilgiye ulaşma sürecini kapsayan canlandırmalar yaptırılabilir. + AÇIKLAMALAR 1, 2, 4. İmkân dahilinde ve “Müzeler Haftası” (18 – 24 Mayıs) kapsamında, yakın çevrede bulunan bir müze, ören yeri, tarihî eser veya anıt ziyaret edilmelidir. Yakın çevrede müze veya ören yerine ziyaret gerçekleştirilemediği takdirde, sınıf içerisinde müzeyi tanıtıcı görsel dokümanlar ve materyaller incelenmelidir. [!] Tercih edilen araç - gereçler en az bir ders öncesinden öğrencilere bildirilmeli, araç-gereç ve teknik seçimlerinde öğrencilerin ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır. ®1. İnsan Hakları ve Vatandaşlık, 21. “Ortak mirasın korunması gerektiğini bilir.” C 1, 2. Hayat Bilgisi Dersi, “Dün, Bugün, Yarın” Teması “Müzelerden ve tarihi mekânlardan bir eğitim ortamı olarak yararlanır; nesnelerin müzelerdeki eski hali ile yeni halini karşılaştırarak zaman içindeki değişimi kavrar.” C 2. Türkçe Dersi, Konuşma” öğrenme alanı “Görgü kurallarına ve değerlere (milli, manevi, kültürel, ahlaki, sosyal vb.)uygun konuşur.”, “Duygu, düşünce ve hayallerini sözlü olarak ifade eder.” Bütün öğrenme alanlarında açık uçlu sorular, derecelendirme ölçekleri, kontrol listeleri, öz değerlendirme, grup değerlendirme, formları, gözlem formları, performans ve proje ödevleri, öğrenci ürün dosyaları vb. kullanılarak değerlendirme yapılabilir. +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 46 GÖRSEL SANATLAR DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI 4. SINIF KAZANIM TABLOSU ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME KAZANIMLAR 1. Çeşitli sanat alanlarının şarkı, türkü, şiir, öykü, masal, anı, efsane gibi türlerinden yararlanarak görsel çalışmalar yapar. 2. Renklerin ışığa göre değiştiğini fark eder. 3. Bir rengin değerlerini kullanarak resim yapar. 4. Renklerin duygu ve düşüncelerle ilişkisini tartışır. 5. Doğal ve yapay (üretilmiş) nesneleri ayırt eder. 6. Çevresindeki benzer biçimlere örnekler verir. 7. Çevresindeki biçim zıtlıklarının neler olabileceğini tartışır. 8. Çevresindeki örneklerden yola çıkarak merkezî ve simetrik dengeyi fark eder. 9. İki ve üç boyutlu çalışmalarında çizgileri kullanmaktan haz alır. 10. Üç boyutlu basit geometrik biçimlerle inşa yapar. 11. Doğaya ve nesnelere ilişkin çeşitli bakış açılarının farkına varır. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR + 2, 3, 4, 13. “Renklerle Oynuyorum” Öğrencilerden bir renk seçmeleri istenir. Seçtikleri rengi neden tercih ettikleri hakkında konuşmaları sağlanır. Öğretmen beyaz ve siyah rengi ortaya koyarak hangisinin ışığa, hangisinin karanlığa benzediğini sorar. Öğrenciler, tercih ettikleri boya malzemelerine göre seçtikleri rengi, farklı kaplarda önce beyazla, sonra siyahla ayrı ayrı karıştırarak ya da sulandırarak resim yaparlar. Bu çalışmayla bir rengin değerlerini elde etmiş olurlar. Çalışmalar bittiğinde, sınıf panosuna yapmış oldukları resimler asılabilir. + 7. “Yuvarlak – Köşeli Oyunu” Öğretmen, öğrencilerden çevrelerinde bulunan yuvarlak ve köşeli biçimlerden örnekler vermelerini ister. Örneğin, meyveler yuvarlak hatlı, sıralar köşelidir. Kitap, defter köşeli, şapkalar yuvarlaktır gibi örneklerle biçim zıtlıklarının, temel düzeyde, farkına varmalarını sağlar. + 8. “Kendi Motiflerimi Oluşturuyorum” Çevresindeki merkezi dengeye sahip örnekler incelenir. Sonra renkli bir kâğıt üçgen oluşturacak şekilde, bir köşesi çaprazındaki köşe ile üst üste getirilerek katlanır. Katlama işlemi birkaç kez tekrarlanır. Katlamalar sonucu oluşan son üçgenin ortasından, kenarlarından değişik minik biçimler kesip çıkartılır. Kâğıt kat yerlerinden açıldığında merkezden dışarıya doğru dağılan disiplinli tekrarlar görülecektir. + 9. “Çizgilerle Heykel” Ömer Uluç’un spiral borularla çalıştığı üç boyutlu eserlerinden örnekler gösterilebilir. Öğrenciler, renkli spiral borular, renkli plastik kablolar vb. kullanarak üç boyutlu çalışmalar yaparlar. 3. Rengin Değeri (valör): Bir renge beyaz ve siyah eklenerek o rengin yoğunluğunun azaltılması veya artırılması. [!] Tercih edilen araç - gereçler en az bir ders öncesinden öğrencilere bildirilmeli, araç - gereç ve teknik seçimlerinde öğrencilerin ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır. 5. Doğal Nesneler: Ağaç kabuğu, yaprak, kum, kayalar gibi doğaya ait nesneler. Yapay Nesneler: Bardak, tabak, ip, kumaş gibi üretilmiş nesneler. 6. Benzer biçimlerin tespit ettirilmesi, sezgi yoluyla ahenk ilkesine temel düzeyde bir giriş yapmak içindir. 7. Biçim zıtlıklarının tespit ettirilmesi, sezgi yoluyla denge ilkesine temel düzeyde bir giriş yapmak içindir. 8. Simetrik Denge: Bir eksene göre ögelerin aynı durumda tekrar etmesidir. +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 47 ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 12. Görsel çalışmalarında doğal ve yapay nesnelerden yararlanabileceğinin farkına varır. 13. Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli görsel sanat teknikleriyle ifade eder. 14. Çalışmalarını sergilemekten ve arkadaşlarının yaptığı eserleri izlemekten zevk alır. + 8, 13.“ Birdi İki Oldu!” Öğrenciler, resim kâğıtlarını ortadan ikiye katlayıp açarlar. Kâğıdın bir tarafına fırça yardımıyla tercih edilen renklerde guaj boya, sulu boya veya tutkallı boya ile damlatarak, fırça ile serbest lekeler, biçimler oluşturarak bir çalışma yaparlar. Daha sonra, kâğıdın diğer tarafı üzerine kapatılıp iyice bastırıldıktan sonra tekrar açılır. Bu yolla, renklerin tesadüfî dağılımlarından da faydalanarak, çift yönlü ilginç görüntüler elde edilir. Böylece, öğrencilerin kompozisyonlarında simetrik dengeyi hissetmeleri sağlanır. + 8. “Çelenk Yapıyorum” Öğretmen bir masanın etrafına yerleştirilmiş sandalyelerden oluşan görüntünün, mendil kapmaca oyunundaki düzenin vb. merkezî dengeye örnek olabileceğini söyleyerek öğrencilerden konuyla ilgili başka örnekler vermelerini ister. Merkezî dengenin temel düzeyde anlaşılması sağlanır. Ardından, ince bir telle büyük bir yuvarlak oluşturulur. Daha sonra renkli krepon kâğıtlarını bükerek, katlayarak, kırıştırarak, toplar haline getirerek çiçekler yapılır. Bu çiçekler tel yuvarlağa tutturularak çelenk meydana getirilir. + 5, 6, 11, 13. “Deniz Altında Yaşam” Öğrencilerden, deniz altını hayal etmeleri ve orada neler olabileceği konusunda konuşmaları istenir. Daha sonra doğaya çıkılarak değişik çakıl taşları, midye kabukları, ağaç kabuğu, bahçe toprağı, çeşitli yapraklar, ince ağaç dalları vb. toplanır. Toplanılan malzemeler, deniz altını canlandıracak düzende resim kâğıdına yapıştırılır. Öğrenciler, deniz altında yaşadığını düşündükleri canlılara ait resimleri dergilerden keserler ve kâğıt üzerinde diledikleri yerlere yapıştırırlar. Ardından, boş kalan alanları sulu boyayla boyayarak resmi tamamlarlar. + 13, 14. “Atatürk Takvimi” Öğrencilerden, Atatürk fotoğrafları ve renkli fon kartonları getirmeleri istenir. Grup çalışması yapılacağı için, herkesin birer fon kartonu getirmesi yeterlidir. Fotoğrafların boyutlarına ve yerleştirme düzenine göre, bir kartondan iki takvim yaprağı oluşturulabilir. Buna göre öğrenciler altışar kişilik gruplara ayrılabilir. Kartonlar eşit büyüklükteki yapraklar hâline getirildikten sonra fotoğrafları ve boyaları kullanarak resim tamamlama, kolaj gibi yöntemlerle karton üzerine düzenleme yapılır. Ay ve gün çizelgeleri bilgisayarda hazırlanarak ya da başka bir takvimden fotokopi yoluyla çoğaltılarak öğrencilere dağıtılır. Öğrenciler çizelgeyi takvim sayfasında önceden tasarlamış oldukları yere yapıştırırlar. Kalan boşlukları diledikleri malzemeyle süslemeler yaparak tamamlayabilirler. Takvim tamamlandıktan sonra sayfalar üst üste yerleştirilip delgeçle delinir. Kurdele, renkli ip, renkli tel vb. takılıp birleştirilerek tüm takvimler sınıfın en güzel yerine asılır. Öğrenciler istediği takdirde, hediye edilerek okul koridoru, öğretmenler odası, idareci odaları, kardeş sınıflar vb. yerlere asılabilir. AÇIKLAMALAR 11. Bakış Açıları: Alttan bakış (solucan bakışı), karşıdan bakış (cephe), üstten bakış (kuş bakışı), yandan bakış (balık gözü). +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 48 ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR +10, 11, 12, 13. “Tek Tek Çıkarak” İnşa çalışmaları grup çalışması şeklinde yaptırılmalıdır. Öğrenciler, çalışmayı hızlandırmak ve kolaylaştırmak amacıyla geometrik etkisi olan hazır biçimlerden birim motif olarak yararlanabilirler. Örneğin, karton kutulardan oluşan birim motifleri kullanarak üç boyutlu düzende tekrarlamalarla inşa çalışmaları yapabilirler. Bu birimleri çalışma öncesinde renklendirebilirler. Plastik bardakları kullanarak da modüler inşa çalışması yapabilirler. Örneğin, plastik bardakları içeriden dışarıya doğru mandallarla tutturarak küre oluşturacak şekilde inşa edebilirler. + 9. “ Kâğıt Çubuklarla Heykel Yapıyorum” Kullanılmış defter ve gazete kâğıtlarını ince sopalara dolayarak kağıt çubuklar elde edilir ve çekilerek içerideki sopa çıkartılır. Bantlanarak rulonun açılması engellenir.Aynı işlem sürekli tekrarlanarak çok sayıda kâğıt çubuk elde edilir. İhtiyaca göre bu çubuklar uzunlu kısalı olabilir. Koli bandıyla çubukları yatay, dikey, eğik yönlerde birbirine ekleyerek heykel çalışması yapılır. Bu heykel, serbest biçimde ya da bir nesneye benzetme amacıyla yapılabilir. Sonuç, çizgisel etkiye sahip bir heykel olacaktır. Bu yöntemle büyük boyutlu heykeller de inşa edilebilir. Mutlaka grup çalışması şeklinde yaptırılmalıdır. + 12. “Çağrışım’ Genel hatlarıyla somut bir objeyi çağrıştıran bir taş bulunur. Çakıl taşları bu iş için en uygun taşlar olabilir. Bu taşın üzerine beyaz guaj boya ile astar çekilir. Taşın çağrışım yaptığı obje veya figür, taş üzerine kurşunkalemle çizilerek istenen renklerde boyanır. Çizilen biçimlerin belirgin olması için, ince fırça yardımıyla siyah veya uygun görülen bir renkte kontur kullanılabilir. Gerek görülürse çeşitli malzemeler yapıştırılarak ilaveler yapılabilir. Örneğin, pamuklardan sakal, iplerden saç vb. C 8. Matematik dersi, “Geometri” öğrenme alanı, “Simetri” alt öğrenme alanı “Düzlemsel şekillerdeki simetri doğrularını belirler ve çizer.” C 5. Fen ve Teknoloji dersi, “Madde ve Değişim ” öğrenme alanı, “Maddeyi Tanıyalım” Ünitesi “Doğal, işlenmiş ve yapay madde kavramlarını ayırt eder.” C 4. Türkçe dersi, “Konuşma ” öğrenme alanı, “Konuşmalarında sebepsonuç ilişkileri kurar.” +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 49 ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ KAZANIMLAR 1. İki ve üç boyutlu görsel sanat eserlerini ayırt eder. 2. Üç boyutlu eserlere, farklı yönlerden bakıldığında değişik görünümleri olduğunu fark eder. 3. Yaşamdaki her varlığın kendine özgü bir güzelliği olduğunu kabul eder. 4. Bulunduğu yöreye ait bir el sanatı ürününü inceler. 5. Yöresel el sanatları ürünlerinin hangi açıdan önemli olduğunu tespit eder. 6. Bulunduğu yöreye ait bir el sanatı ürününden yola çıkarak görsel tasarımlar yapar. 7. Resim ile fotoğraf arasındaki farkı bilir. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR + 1, 2. “ Üçüncü Boyut” Öğrencilerden, öncelikle çevrelerindeki eşyaları incelemeleri istenir ve bu yolla üç boyutluluğu fark etmeleri sağlanır. Daha sonra kuş, balık, çiçek, kurbağa, gemi vb. figür ve nesnelerin resimleri çizilir ve renklendirilir. Öğrenciler, resmini yaptıkları nesneleri, kâğıt katlama (origami) veya yoğurma malzemeleri (kil, alçı, tutkal, oyun hamuru) kullanarak üç boyutlu hale getirirler. + 3. “Sürpriz” Öğretmen, öğrencilere sevip sevmedikleri canlıların neler olduğunu sorar. Öğrencilerin genelinin hoşlanmadığını düşündüğü bir hayvanın, örneğin yılanın derisinden bir kesit görüntüsünü, çocuklara yılan olduğunu hissettirmeyecek şekilde, renkli fotokopiyle büyüterek sınıfa getirir. Aynı işlem salyangoz kabuğunun kesiti vb. için de gerçekleştirilebilir. Bu görüntüler, çeşitli bilim-teknik dergilerinden ya da İnternet ortamından sağlanabilir. Öğretmen sınıfa elindeki kesiti göstererek “Bundan hoşlandınız mı? Sizce bu görüntüdeki renkler, çizgiler, biçimler güzel mi?” gibi sorular yöneltir. En sonunda, bu güzel görüntünün ne olabileceğini sorar. Sonuç ortaya çıktığında her canlının kendine özgü bir güzelliği olabileceği fikrine ulaşmaları sağlanır. + 4, 5, 6. “Motiflerin Dili” Halı, kilim, yazma, takı, seramik vb. yöresel ürünlerin motif, renk, biçimlerini inceledikten sonra kendi özgün motiflerini oluşturur. Baskı tekniklerini kullanarak düzenlemeler yapar. Tercih edilen araç - gereçler en az bir ders öncesinden öğrencilere bildirilmeli, araç - gereç ve teknik seçimlerinde öğrencilerin ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır. (!) Atatürkçülük İle İlgili Konular (4. Kazanım, 5. Konu) 2. İki Boyut: Eni, boyu olan. Üç Boyut: Eni, boyu, derinliği olan, plastik. Origami: Katlama yoluyla kâğıda boyut kazandırma. C 1, 2. Matematik dersi, “Geometri” öğrenme alanı, “Geometrik Cisimler” alt öğrenme alanı, “İzometrik kâğıttaki çizimleri eş küplerle oluşturur.” C 2. Türkçe dersi, “Konuşma ” öğrenme alanı, “Konuşmalarında karşılaştırmalar yapar.” [!] +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 50 ÖĞRENME ALANI: MÜZE BİLİNCİ KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR 1. Yakın veya uzak çevresinde bulunan ören yeri, tarihî eser, anıt gibi yerlerin geçmişi hakkında ön bilgi edinir. 2. Müzelerin içerdiği eserlere göre Resim Müzesi, Arkeoloji Müzesi, Etnografya Müzesi ve Bilim Müzesi gibi sınıflandırıldığını fark eder. 3. Ören yeri, tarihî eser, anıtlar ve müzelerden yola çıkarak iki veya üç boyutlu görsel tasarımlar yapar. 4. Orijinal eser ile röprodüksiyon arasındaki farkı bilir. 5.Görsel çalışmalarını sınıf, okul panosu ve standında sergilemekten haz duyar. 6. Ülkemizin müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. zenginliklere sahip olmasından gurur duyar. + 1,3 ,5. “Takvim” Bu çalışmada her bir yaprağında bir ayın yer aldığı on iki yapraklı bir takvim yapılacaktır. Sınıf mevcuduna göre ikişer, üçer kişilik on iki tane grup oluşturulur. Ardından öğrenciler yıl içerisinden doğum günlerine ya da sevdikleri mevsime ait bir ay seçerler. Her öğrenci yakın çevresindeki bir müzeden beğendiği bir eserin renkli fotoğrafını temin eder. Hata yapma olasılığına karşı fotokopi ile çoğaltma yaptırılabilir. Bu fotoğrafı kullanarak “bir parçası yırtılmış fotoğrafı tamamlama” çalışması yapabilir, birden fazla fotoğrafı bir araya getirip kolaj yapabilir veya fotoğraftaki eserin resmini çizerek bir takvim yaprağı oluşturabilir. Ardından çalışmalarını bir karton üzerine yapıştırarak fon hazırlar. Bu çalışmalarda her öğrenci seramik, resim, heykel, mozaik gibi ayrı alanlara ait eserler üzerinde yoğunlaşabilir. Her öğrenci görsel tasarım yaparak oluşturduğu takvim yaprağının altına seçtiği ayın çizelgesini kesip yapıştırır ya da kendisi oluşturur. Ortaya çıkarılan tüm aylar birleştirilerek on iki yapraklı bir sınıf takvimi meydana getirilir. + 1, 3, 5. “Benim Güzel Eserim” Bk. Etkinlik örnekleri, s.103. v 2. “Koleksiyon” Öğrenciler, sevdikleri nesneleri biriktirirler. Sonra bu nesneleri sınıflandırarak koleksiyon yapmaya yönlendirilirler. Müzelerin de sundukları eserlere göre sınıflandırıldığını, yaptıkları bu çalışmayla ilişkilendirerek kavrayabilirler. 1. İmkân dahilinde ve “Müzeler Haftası” (18 – 24 Mayıs) kapsamında, yakın çevrede bulunan bir müze, ören yeri, tarihî eser veya anıt ziyaret edilmelidir. 2. Yakın çevrede müze veya ören yerine ziyaret gerçekleştirilemediği takdirde, sınıf içerisinde müzeyi tanıtıcı görsel dokümanlar ve materyaller incelenmelidir. 2. Müze Çeşitleri: Sanat, tarih, arkeoloji, etnografya, bilim, teknoloji, basın, açık hava müzeleri, askerî müzeler vb. [!] Tercih edilen araç - gereçler en az bir ders öncesinden öğrencilere bildirilmeli, araç - gereç ve teknik seçimlerinde öğrencilerin ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır. ® 5. Özel Eğitim, 6. “Kendini ifade edebilme becerisi geliştirir.” +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 51 ÖĞRENME ALANI: MÜZE BİLİNCİ KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR + 2. “Etnografya Müzesi Kuruyoruz” Öğrenciler, yakın çevrede var ise bir etnografya müzesine götürülmeli, yok ise sanal ortamda etnografya müzesi ziyareti yapmaları ve özellikleri hakkında bilgi sahibi olmaları sağlanmalıdır. Daha sonra öğrencilerden ninelerine, dedelerine, yaşlı komşularına, çocukluk ve gençlik yıllarındaki oyuncaklar, kıyafetler ve kullandıkları eşyaların neler olduğunu ve özelliklerini sormaları istenir. Ardından, büyüklerinden yardım alarak daha sonra iade etmek üzere bulabildikleri eskiden kullanılmış bez bebekler, gaz lambaları, yazmalar, yazma oyaları, yöresel kıyafetler, yöresel dokumalar, danteller, bakır kaplar, para kesesi, kumaş mendil vb. eşyaları sınıfa getirirler. Getirilen eşyalar kayıt altına alınarak numaralandırılır, eşyanın adı ve mümkünse kaç yıl öncesine ait olduğu vb’nin yazıldığı etiketlerle sınıfın ya da okulun bir köşesinde müze ortamı hazırlanır. İstenirse o döneme ait canlandırma yapılabilir + 2, 3. “Bil Bakalım” Öğrencilerden, ders öncesi müze çeşitleri hakkında küçük bir araştırma yaparak gelmeleri istenir. Kurulacak olan müze çeşidinin sayısına göre öğrenciler gruplara ayrılır. Müze çeşitlerinin adları ayrı kâğıtlara yazılarak kura çekilir. Öğretmen, çektikleri kurada çıkan müze çeşidinin adını grup dışından hiç kimseye söylememelerini ister. Öğrenciler, yaptıkları araştırmalardan yararlanarak kuracakları müzenin özelliklerini listelerler. Bir grubun sözcüsü belirledikleri özelliklerden bir tanesini söyler. Sınıf, bu özelliğin hangi müze çeşidine ait olduğunu bilmeye çalışır. Bilemezlerse, grup sözcüsü, ikinci özelliği söyler. Oyun, müze çeşidi bilininceye kadar bu şekilde devam eder. Daha sonra diğer gruplara sıra gelir. Ardından grupça konu ile ilgili görsel çalışmalar yapabilirler. v 4. “ Karşılaştırma” Öğrenciler, her hangi bir resim müzesinde eserin orijinali ile müzeyi tanıtıcı katalogdan kıyaslama yapabilirler. 4. Orijinal Eser: İlk, tek, çoğaltılmamış, eserin kendisi. Röprodüksiyon: Bir sanat yapıtının orijinal formuna ve elemanlarına sadık kalınarak üretilen kopyası. C1,2. Sosyal Bilgiler dersi, “Kültür Ve Miras” öğrenme alanı, “Geçmişimi Öğreniyorum” ünitesi, “Kültür ögelerinin geçmişten bugüne değişerek taşındığına ilişkin yakın çevresinden kanıtlar gösterir.” C1. Türkçe dersi, “Konuşma ” öğrenme alanı “Bilgi edinmek amacıyla sorular sorar.” C 2. Türkçe dersi, “Konuşma ” öğrenme alanı “Bilgi vermek amacıyla konuşur.” Bütün öğrenme alanlarında açık uçlu sorular, derecelendirme ölçekleri, kontrol listeleri, öz değerlendirme, grup değerlendirme formları, gözlem formları, performans ve proje ödevleri, öğrenci ürün dosyaları vb. kullanılarak değerlendirme yapılabilir. +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 52 GÖRSEL SANATLAR DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI 5. SINIF KAZANIM TABLOSU ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR 1.Çeşitli sanat alanlarının şarkı, türkü, şiir, öykü, + 1. “Manilerimiz” [!] Kalemle nokta çalışmaları kesinlikle masal, anı, efsane gibi türlerinden yararlanarak görsel çalışmalar yapar. 2. Nokta etkisi yaratan varlıklara çevresinden örnekler göstererek, nokta, benek ve lekelerle renkli özgün kompozisyonlar yapar. 3. Nokta ve çizgi etkisi veren üç boyutlu malzemelerle özgün çalışmalar yapmaktan zevk alır. 4. Soğuk ve sıcak renkleri ayırt eder. 5. Zıt renkleri kullanarak görsel çalışmalar yapar. 6. Çevresindeki renk uyumsuzluklarının farkına varır. 7. Merkezî, simetrik ve asimetrik dengeyi ayırt ederek çalışmalarında kullanır. 8. Görsel doku oluşumunda; nokta, çizgi, renk, biçim ve leke tekrarlarının etkisini fark ederek çalışmalarında kullanır. 9. Fotoğraflarda ve resimlerde kullanılan perspektifsel görüş açılarını belirler. 10. Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli görsel sanat teknikleriyle ifade eder. Öğrencilerin bildikleri, duydukları maniler anlattırılarak sınıfça paylaşmaları sağlanır. Her öğrencinin sevdiği maniyi renkli çalışmalarla ifade etmeleri sağlanabilir. + 2,4. “Renkli Beneklerle Oyun” Öğrenciler, parmaklarını çeşitli boyalara batırarak resim kâğıtlarının üzerine istedikleri gibi parmak baskısı yaparlar. Oluşan iri benekler, renkli kalemlerle çeşitli nesne ve figürlere benzetilir. Örneğin etrafında çıkan kollarla ahtapota, örümceğe; baş, kuyruk, bacaklar ilave edilerek çeşitli kuşlara ya da çaydanlık, bardak, masa gibi nesnelere dönüştürülebilir. Bu konu, sıcak ve soğuk renklerle de ilişkilendirilebilir. + 2,4. “Benek Benek” Parmak baskı, fırça baskısı ya da nokta etkisi yaratan, örneğin; delgeçle elde edilen kâğıt pullar, hububat, çekirdek, gazoz kapakları gibi malzemelerle kolaj yaptırılabilir. Ancak, bu tarz kolajda kâğıdı doldurma zorunluluğu getirilmemeli, malzemeler tek tek yapıştırma yerine tutkallı yüzey özerine serpiştirilerek sabitlenmelidir. + 4. “Güneşin Renkleri” Öğrenciler, güneşle ilgili bildikleri ve hayal ettikleri hakkında konuşturulur. Daha sonra sarı, kırmızı ve turuncu renklerdeki oyun hamurlarıyla inceli kalınlı, uzunlu kısalı çubuklar hazırlanır ve bunlarla ışınlar saçan bir güneş motifi oluşturulur. Bu yolla, sıcak renklere neden sıcak dendiği öğrencilere sezdirilmeye çalışılabilir. + 3. “Noktalı - Çizgili Tabağım” Küçük bir kâse ters çevrilerek bir naylonla gergin bir şekilde kaplanır. Kâsenin tabanının orta noktasından başlayarak kilden oluşturulan minik toplar ve düz, kıvrımlı, spiral şekline getirilen kilden çubuklar, mümkün olduğunca boşluk bırakmaksızın yerleştirilerek kâsenin dış kısmı kaplanır. Topların ve çubukların aynı çapta olmasına (ortalama 1cm.) özen gösterilir. Daha sonra, bir cetvelin ince kenarıyla aşağıdan yukarıya doğru çekmeler yapılarak motiflerin tamamen birleşmesi sağlanır. Bu işlem çok fazla bastırmadan yapılmalıdır. Yaklaşık ononbeş dakika sonrasında, kil ile kâse birbirinden ayrılır. Kâsenin iç kısmında noktalı çizgili desenler görülecektir. İmkân varsa bu çalışma seramik fırınında pişirilerek sağlamlaştırılır. yapılmayacaktır. Öğrencinin sabrını zorlayan, sıkıcı ve yorucu çalışmalar asla yaptırılmamalıdır. [!] Tercih edilen araç - gereçler en az bir ders öncesinden öğrencilere bildirilmeli, araç - gereç ve teknik seçimlerinde öğrencilerin ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır. (!) Atatürkçülük İle İlgili Konular (710. Kazanım, 6. Konu) ® 4 . Girişimcilik, 10 “İş yerlerini ve belli hizmetleri simgeleyen sembollerin anlamını bilir.” 9. Bakış Açıları: Alttan bakış (solucan bakışı), karşıdan bakış (cephe), üstten bakış (kuş bakışı), yandan bakış (balık gözü). +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 53 KAZANIMLAR ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ETKİNLİK ÖRNEKLERİ + 5. “Zıtlıklar” Öğrenciler, çeşitli büyüklüklerde yırttıkları / kestikleri sarı sünger parçalarını, mor karton üzerine, sanatsal düzenleme ilkelerini gözeterek istedikleri düzende yapıştırırlar. Böylelikle boşluk - doluluk, ritim, kontrast ilişkiler vb. ile ilgili çalışmaları gerçekleştirmiş olurlar. + 5. “Parmaklarım Konuşuyor” Öğrenciler, işaret parmaklarının ikisini de birbirinin kontrastı olan renklerle boyarlar ve onları birer karaktermiş gibi, hayal dünyalarına göre konuştururlar. Daha sonra bu renkleri kullanarak parmak baskısı yapabilirler. Öğrenciler aynı etkinliği, diğer parmaklarını kullanıp bazı parmakları sıcak renklerle, bazı parmakları soğuk renklerle boyayarak da yapabilirler. Bu yolla, resim yüzeyinde çeşitli görsel oyunlar elde edebilirler. + 7. “Atatürk’ün Gençliğe Hitabesi” Öğrenciler, “Atatürk’ün Gençliğe Hitabesi”nin, renk uyumu gözeterek ve merkezî dengeyi esas alarak, görsel olarak tasarımını yaparlar. + 7. “Asimetrik İzler” Öğretmen öğrencilerden birini tahtaya çıkararak hareketsiz ve dik duran insanın simetrik dengeye sahip olduğunu tespit etmelerini sağlar. Daha sonra bu öğrenciden simetriyi bozacak duruşlar yapmasını ister. Örnekler çoğaltılarak öğrencilerin asimetrik dengeyi kavramaları sağlanır. Daha sonra asimetrik duruşa sahip insan figürleri resimlemeleri istenebilir. + 9. “ Nereden Bakılmış?” Öğretmen, sınıfa Atatürk’le ilgili mümkün olduğunca farklı bakış açılarından çekilmiş fotoğraflar ya da yapılmış resimlerin röprodüksiyonlarından örnekler getirir. Bu örneklerin tamamı, öğrencilerin görüş hizasında olacak şekilde asılır. Öğretmen, öğrencileri “karşıdan bakarak, aşağıdan bakarak, üstten bakarak, yandan bakarak vb yapılmış”. cevapları alacak şekilde çeşitli sorularla yönlendirir. Bu sorular, tüm kompozisyona yönelik olabileceği gibi kompozisyon içerisindeki çeşitli figür ya da nesnelerin konumuyla da ilgili olabilir. + 10.‘Hayalimdeki Okul’ Öğretmen, öğrencilere herkesin kendi öğrenme mekânını kendisinin belirlemesini, bu konuda her türlü hayali kurabileceklerini, bunun bir “düşlerini gerçeğe dönüştürme projesi” olduğunu söyler. Öğrenciler gruplara ayrılır. Her grup, kendi içinde hayallerindeki okulda neler olması gerektiğini tartışır. Fikirlerden yola çıkılarak çeşitli yoğurma maddeleri, artık malzemeler, karton kutular, ahşap materyaller, boya malzemeleri vb. ile “Hayalimdeki Okul” projesini gerçekleştirirler. AÇIKLAMALAR 4. Sıcak Renkler: Güneşe yakın, güneşin renkleri: Sarı, kırmızı, turuncu. Soğuk Renkler: Mavi, yeşil, mor. 5. Zıt Renkler: • Sarı x mor • Kırmızı x yeşil • Mavi x turuncu 7. Asimetrik Denge: Eşit ya da eşit olmayan görsel ağırlıktaki ve çekicilikteki ögelerin düzenlenmesidir. C 4. Türkçe dersi, “Görsel Okuma” öğrenme alanı “Renkleri tanır, anlamlandırır ve yorumlar.” C 5. Türkçe dersi, “Görsel Sunu” öğrenme alanı, “Duygu, düşünce ve bilgilerini görselleştirmede renkleri kullanır. C 10. Türkçe dersi, “Görsel Sunu” öğrenme alanı “Bilgi, düşünce ve izlenimlerini resim, şekil ve sembol kullanarak görselleştirir.” C 7. Matematik dersi, “Geometri” öğrenme alanı “ Simetri alt öğrenme alanı, "Çokgenlerin simetri doğrularını belirler ve çizer.” “Düzlemsel bir şeklin verilen simetri doğrusuna göre simetriğini çizer." +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 54 KAZANIMLAR 1. Bir eserin, görsel sanatların hangi dalına ait olduğunu ayırt eder. 2. Aynı konunun değişik teknik, malzeme ve anlatım biçimleriyle ifade edilebileceğini bilir. 3. Beğenilerin, zaman, eğitim, kültür vb. etkenlere göre değişebileceğini fark eder. 4. Uzak ve yakın çevresindeki doğal ve tarihî güzellikleri tanır. 5. Uzak ve yakın çevresindeki doğal güzelliklerin, kültürel yapıların özelliklerinin bozulmaması gerektiğini nedenleri ile açıklar. 6. Uzak ve yakın çevresinin doğal ve tarihî güzelliklerini görsel çalışmalarında kaynak olarak kullanılır. 7. Sanatçı - zanaatçı ayrımını yapar. ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ ETKİNLİK ÖRNEKLERİ + 1. “Eşleştirme” Bk. etkinlik örnekleri s. 106. + 1, 2. “Sınıflandırma” Atatürk ile ilgili materyaller sınıfa getirilir. Sınıfa getirilen materyalleri görsel sanatların çeşitli dallarına (resim, heykel, fotoğraf, mimarlık vb.) uygun sınıflandırmaları istenebilir. + 3. “Beğenilerdeki Farklılıklar"” Öğrencilerden, aile büyüklerine çeşitli konulardaki beğenilerini sorarak bir liste oluşturmaları istenebilir. Sınıfa getirilen listeler, tahtaya yazılarak sınıf ile paylaşılır. Tahtaya yazılanlar okunarak öğrenciler, kendi beğenileri ile aile büyüklerinin beğenilerini karşılaştırırlar. Daha sonra, aynı etkinliği arkadaşları ile de yaparlar. + 2. “ Haydi Farklı Anlatalım” Öğretmen sınıfta bir cümle söyler. Bir öğrenci, öğretmenden sonra cümlenin devamı olan başka bir cümle kurar. Her öğrenci kendisinden öncekinin cümlesiyle bağlantılı başka bir cümle söyler ve oyun bir öykü oluşturuluncaya kadar devam eder. Öğrenciler ortaya çıkan öykü ile ilgili, diledikleri tekniği kullanarak görsel sanat çalışmaları yaparlar. Aynı konudan yola çıkılmış olmasına rağmen, çalışmalarda ortaya çıkan farklılıklar tartışılabilir. +7. “Sanatçı - Zanaatçı” Ünlü sanatçılara ait röprodüksiyonlar, sanatçılar hakkındaki gazete broşürleri, yazılar, filmler vb. dokümanlara ulaşılabilir ve bunlardan yararlanılarak sanatçının önemi vurgulanabilir. Çevrede veya sınıf ortamındaki sıra, masa, sandalye, koltuk gibi ürünleri yapanların ise birer zanaatçı oldukları açıklanabilir. Ancak, bu ürünleri tasarlayanların (çizenlerin) birer “tasarımcı” olduğu hatırlatılmalıdır. AÇIKLAMALAR 1. Görsel Sanatların Dalları: Resim, grafik, baskı resim, heykel, seramik, mimari, tekstil, fotoğraf, karikatür ile sınırlandırılabilir. ® 2. Özel Eğitim, “1. Kişilerin yetenek, beceri ve güçlerinin değişik olabileceğinin farkına varır.” ®4. İnsan Hakları ve Vatandaşlık, 56. Çevrenin korunması ve gelecek kuşaklara aktarılmasını bir vatandaşlık görevi olduğuna uygun davranışlar gösterir. 6. Renkli çalışmalar, tercih edilen araçgerece göre yapılmalıdır. [!] Tercih edilen araç - gereçler en az bir ders öncesinden öğrencilere bildirilmeli; araç - gereç ve teknik seçimlerinde öğrencilerin ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır. (!) Atatürkçülük İle İlgili Konular (1. Kazanım, 7. Konu) 7. Sanatçı: Sanatla profesyonel bir şekilde uğraşan kimse. Zanaatçı: Daha çok teknik yeteneğe ve ustalığa dayanarak üretim yapan kimse. C 4. Sosyal Bilgiler dersi, “Kültür ve Miras” öğrenme alanı, “Adım Adım Türkiye” ünitesi, “Çevresindeki ve ülkemizin çeşitli yerlerindeki doğal varlıklar ile tarihi mekânları, nesneleri ve yapıtları tanır.”, “ Ülkemizin çeşitli yerlerindeki kültürel özelliklere örnekler verir. +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 55 KAZANIMLAR 1. Müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. ziyaretleri yapmaya istek duyar. 2. Müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. yerlerde edindiği bilgileri ve gördüğü eserlerin tarihle ilişkisini arkadaşları ile tartışır. 3. Restorasyon ve konservasyonun amacını açıklar. 4. Gördüğü tarihi eserlerden yola çıkarak görsel tasarımlar yapar. 5. Ülkemizin müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. zenginliklere sahip olmasından gurur duyar. ÖĞRENME ALANI: MÜZE BİLİNCİ ETKİNLİK ÖRNEKLERİ v 1,2. “Müzeye Gidiyorum” Yakın çevrede ya da imkân dahilinde gidilebilecek farklı çeşitteki müze (sanat, tarih, arkeoloji, etnografya, bilim, teknoloji, basın, açık hava müzeleri ve askerî müzeler) ve galerilere öğrencilerin ziyareti sağlanır. + 3. “Kazı Çalışması” Öğretmen vazo, çömlek, testi vb. gibi sağlam bir seramik ürününü öğrencilerle birlikte kırarak parçaları okul bahçesi içinde belli bir alanda öğrencilerin görmediği bir zaman diliminde gömer. Daha sonra öğrencilere evlerinden getirdikleri diş fırçası, kürdan, dal parçası gibi, materyale zarar vermeyecek araçlar yardımıyla bulmalarını sağlar. Bulunan bu parçalara numaralar verilerek kayıt altına alınır. Parçalar özenle sınıfa taşınır. Bir kazının canlandırıldığı bu çalışmayı, sınıf ortamında yapıştırıcı maddelerle birleştirmek suretiyle basit bir restorasyon çalışması gerçekleştirilebilir. AÇIKLAMALAR 1. İmkân dahilinde ve “Müzeler Haftası” (18 – 24 Mayıs) kapsamında, yakın çevrede bulunan bir müze, ören yeri, tarihî eser veya anıt ziyaret edilmelidir. 2. Müze veya ören yerine ziyaret gerçekleştirilemezse, sınıf içerisinde müzeyi tanıtıcı görsel doküman ve materyaller incelenmelidir. 3. Restorasyon: Bir sanat yapıtını ya da insanlık tarihine tanıklık eden herhangi bir nesneyi korumak ve gerektiğinde olabildiğince ilk hâline getirmek amacıyla, bu yapıtı / nesneyi sağlamlaştırmaya ve yıpranma sürecini durdurmaya yönelik işlemlerin tümü. Konservasyon: Arkeolojide bir eseri olduğu gibi muhafaza etme yöntemi. +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 56 KAZANIMLAR ÖĞRENME ALANI: MÜZE BİLİNCİ ETKİNLİK ÖRNEKLERİ + 4. “Mozaik Yapıyorum” Öğrencilere, bir hafta öncesinden “Antakya Mozaikleri” ile ilgili küçük bir araştırma yapmaları söylenir. Sınıfa getirilen Antakya Mozaikleri’ne ait fotoğraflar incelenir. Mozaik eserlerin biçimsel özellikleri, küçük parçaların nasıl bir araya getirilerek eseri oluşturduğu vb. hakkında öğrencilerin konuşmaları sağlanır. Bu tekniğin mozaik olduğu bilgisine ulaşırlar. Daha sonra kendi mozaik çalışmalarını yaparlar. Bunun için renkli taşlar, bir karton kutunun tabanına çizilmiş olan resme uygun olarak yapıştırılır. Üzerine ayrı bir kapta su ile karılan alçı dökülür. Donduktan sonra karton kutudan çıkarılır. Nemli sünger ile yüzeye sızan alçılar temizlenir. AÇIKLAMALAR C 2. Türkçe dersi, “Konuşma” öğrenme alanı “Bilgi vermek amacıyla konuşur.” Bütün öğrenme alanlarında açık uçlu sorular, derecelendirme ölçekleri, kontrol listeleri, öz değerlendirme, grup değerlendirme, gözlem formları, performans ve proje ödevleri, öğrenci ürün dosyaları vb. kullanılarak değerlendirme yapılabilir. +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 57 GÖRSEL SANATLAR DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI 6. SINIF KAZANIM TABLOSU ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1. Nokta ve çizgi etkisini üç boyutlu çalışmalarında kullanır. 2. Yüzey üzerinde hareket ve üç boyutluluk etkisi yaratmada çizgileri kullanır. 3. Sanatçıların, mekânı belirtmek için ışık ve gölgeyi nasıl kullandığını tartışır. 4. Kompozisyonlarında üç boyutluluk etkisi yaratmada ışık ve gölgeyi kullanır. 5. Sanat eserlerindeki denge unsurunu tartışır. 6. Renklerin, duygu ve ruh hâllerini yansıttığını fark eder. 7. İki ve üç boyutlu çalışmalarında benzerlik, zıtlık ve tekrarları kullanır. 8. Her rengin bir leke değeri olduğunu fark ederek renklerin açık-orta- koyu değerleri ile kompozisyonlar yapar. 9. Çalışmalarında diğer alanların müzik, şiir, öykü, masal, anı, efsane gibi ürünlerinden esinlenir. + 1. “Uzay Merdiveni” Çöp şiş veya kürdanlar, renkli oyun hamurlarından yapılan küçük toplara batırılarak eklenir. Öğrenciler, isteğe göre çöp şiş veya kürdanları uzunlu kısalı kırarak ve farklı yönlerde kullanarak grupla inşa çalışması yapabilirler. Zemin olarak çöp şişleri batırma kolaylığından doalayı köpük (strafor) pano kullanılması uygundur. + 4. “Etüt Çalışması” Öğrencilerden, okul bahçesi ve yakın çevreden topladıkları doğal (bitki, ağaç kabuğu, ot, sap vb.) ve yapay (naylon parçaları, karton kutular, şişeler vb.) materyalleri sınıfa getirmeleri istenir. Getirilen materyallerin bir kısmı ya da tamamı, kâğıt üzerine kurşun kalemle ayrıntılı olarak betimlenir. Çalışmalarda ışıklı-gölgeli bölümler, sık ve seyrek çizgiler ve lekelerle hissettirilmeye çalışılır. Ayrıca benzer çalışmalar renkli olarak da yaptırılabilir. + 6. “Mutluluk, Korku, Hüzün, Hastalık” Renklerin psikolojik etkilerini kavratma amaçlı araştırma ödevi verilir. Önceki hafta öğrencilerden, derse sevdikleri rengi ve bu rengin en çok nerelerde kullanıldığını düşünerek gelmeleri istenir. Ardından renklerin psikolojik anlamlarına, tartışarak ulaşmaları sağlanır. Öğrenciler, renklerin psikolojik anlamlarını göz önünde bulundurarak görsel tasarımlar yapabilirler. +: 6.“Yıldızlı Gece” Van Gogh un “Yıldızlı Gece” tablosu incelenerek kullanılan renklerle duygu ve ruh halleri arasında ilişki kurulabilir. + 8. “Bir Rengin Hikâyesi” Öğretmen sınıfa renkli bir röprodüksiyon ve siyah beyaz fotokopisini getirir. Röprodüksiyonda belirlenen renkleri siyah beyaz fotokopide siyah, gri ve beyaz (açık-orta-koyu) olarak görürler. Böylece, örneğin tam değerindeki morun koyu leke değerine, sarının ise açık leke değerine sahip olduğunu kavrayabilirler. Daha sonra, her rengin kendi içerisinde de farklı leke değerlerine sahip olabileceğini “lavi” çalışması ile kavrarlar. + 9. “Gülpembe” Barış Manço’nun şarkıları sınıfça söylenir. Öğrenciler seçtikleri Barış Manço şarkılarından birini görsel biçimlendirme yolu ile ifade ederler. AÇIKLAMALAR 3. Mekân (Boşluk, Espas): Sanatta mekân iki ya da üç boyutlu olabilir. Fon ile objeler ve figürler arasındaki her türlü ilişki olarak değerlendirilebilir. 6. Öğrencilerden, renklerin psikolojik etkisini araştırmaları istenmelidir. [!] Renkli çalışmalar, tercih edilen araç gerece göre yapılmalıdır. Tercih edilen araç–gereçler en az bir ders öncesinden öğrencilere bildirilmeli, araç-gereç ve teknik seçiminde öğrencilerin ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır. Lavi: Tek renk suluboya ve fırça ile yapılan leke etkili bir resim tekniği (Daha çok ağaç uçla yapılmış desenlerde, leke ile kontrast olanakları ve oylum etkisi sağlanması için kullanılır). +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 58 KAZANIMLAR 1. Sanat eserlerini ve endüstri ürünlerini örneklerle açıklar. 2. Sanat eserleri ile endüstri ürünlerini karşılaştırır. 3. Ulusal kültür mirasımızdan örnekler verir. 4. Ulusların tanınmasında güzel sanatların önemini tartışır. 5. Ulusal kültürü yansıtan ve tanıtan görsel çalışmalar yapar. 6. Gösterilen sanat eserinde anlatılan ve anlatılması mümkün olan fikirler ve duyguları tahmin eder. 7. Gösterilen sanat eserlerinden edindiği izlenimlerden yola çıkarak görsel tasarımlar yapar. 8. Sanattaki niteliği insan eli ve duyarlığının belirlediğini fark eder. 9. Doğadaki güzellik ile sanattaki güzelliği karşılaştırır. ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ ETKİNLİK ÖRNEKLERİ + 3, 7. “Suda Yüzen Renkler” Öğrenciler, geleneksel sanatlarımızdan “ebru sanatı ve sanatçıları” hakkında bilgi edinir. Sınıfa getirilen ebru çalışmaları incelenir. Daha sonra bir leğen içerisine doldurulan su, birkaç fiske tuz atılarak yoğunlaştırılır. Ayrı bardaklarda birkaç damla kokusuz terebentinle ezilerek sıvı hale getirilen değişik renklerdeki yağlıboyalar, fırçalar yardımıyla su üzerine damlatılır. Su yüzeyinde renk karışımlarının oluştuğu görülecektir. Su yüzeyinde oluşan görüntünün üzerine resim kâğıtları kapatılıp kaldırılarak baskısı alınır. Bu işlem yüzeyde değişik dağılımlar oluşturularak tekrarlanabilir. Kirlenen su yüzeyi gazete kâğıtlarına emdirilerek temizlendikten sonra çalışmaya devam edilebilir. + 3,5. “Güzel Ülkem” Öğrencilerden, dersten bir hafta önce sınıfa, ülkemizin tarihî güzelliklerini tanıtan ve açıklayan yazılar, kartlar, broşürler vb. malzemeler getirmeleri istenir. Getirilen malzemeler, daha sonra öğretmen rehberliğinde, büyük bir mukavvaya, kartona ya da sınıf-okul panosuna estetik kaygı gözeterek ve görsel düzenleme ilkelerine göre yerleştirilebilir veya istek doğrultusunda grup çalışması ile tek tek afişlere de dönüştürülebilir. + 3,7. “Şeffaf Renkler” Öğrenciler, geleneksel vitray ve cam boyama sanatlarımız hakkında bilgi edinirler. Sınıfa getirilen röprodüksiyonlar incelenir. Daha sonra, kalın tablalı uçla (tercihen beş nolu) ya da kalın keçe uclu kalemle resim kâğıdı üstüne bağlantılı çizgilerle detaysız bir kompozisyon çizerler. Kağıdın beyaz kısımları kesilerek çıkartılır. Çizgilerden ibaret kalan iskeletin arkasından renkli jelatin kağıtları yapıştırılarak çalışma tamamlanır. Ortaya çıkan çalışmalar pencerelere yapıştırıldığında ışığı geçiren renkli görüntüler ortaya çıkar. AÇIKLAMALAR 2. Sanat eseri: Yüksek sanatsal nitelikteki resim, heykel, grafik, mimari vb. eserler. Endüstri ürünü: Günlük kullanım amaçlı üretilen, çoğaltılabilen ürünler. (!) Atatürkçülük İle İlgili Konular (3. Kazanım, 8. Konu) (!) Atatürkçülük İle İlgili Konular (4-5. Kazanımlar, 9. Konu) ®3. İnsan Hakları ve Vatandaşlık, “6. Yakın çevresindeki ortak miras ürünleri hakkında bilgi toplar.” C 3. Sosyal Bilgiler dersi, “Kültür ve Miras” öğrenme alanı, “İpek Yolunda Türkler” ünitesi “Orta Asya ilk Türk devletleri ve Türk-İslam devletlerinin Türk kültür, sanat ve estetik anlayışına katkılarına kanıtlar gösterir.” C 4. Sosyal Bilgiler dersi “Küresel Bağlantılar” öğrenme alanı, “Ülkemiz ve Dünya” ünitesi, “Uluslararası kültür, sanat, fuar ve spor etkinliklerinin toplumlar arası etkileşimdeki rolünü değerlendirir.” +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 59 KAZANIMLAR ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ ETKİNLİK ÖRNEKLERİ + 5. “Güzel Sanatlar ve Ülkemiz” Ülkemizin tarihî güzellikleri ile ülkemizin tanınmasında rol oynayan sanat eserlerine ait belgeler sınıfa getirilerek sanat eserlerinin ağırlıkta olduğu bir “Türkiye Tanıtım Afişi” tasarlanır. Bu etkinlik bireysel ya da grup çalışması biçiminde yapılabilir. + 1,2,3,4,5. “Ulusal Kültür Ürünlerimiz” Minyatür, Hat Sanatı, Çini, Seramik, Halı-Kilim, Yazmacılık vb. ulusal kültür eserlerimizden yola çıkarak çeşitli uygulamalarla görsel tasarımlar yapılabilir. +: 7, 8, 9. “Doğadan İzlenimler” Bk. Etkinlik örnekleri, s. 108. AÇIKLAMALAR Bütün öğrenme alanlarında açık uçlu sorular, derecelendirme ölçekleri, kontrol listeleri, öz değerlendirme, grup değerlendirme, gözlem formları, performans ve proje ödevleri, öğrenci ürün dosyaları vb. kullanılarak değerlendirme yapılabilir. +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 60 KAZANIMLAR 1. Müzedeki eserlerle, bu eserlerin ait oldukları dönemler arasında ilişki kurar. 2. Değişik kültürlere saygı duyar. 3. Eserler aracılığıyla Anadolu uygarlıklarını tanır. 4. Görsel tasarımlarında Anadolu uygarlıklarına ait eserlerden yararlanır. 5. Müzedeki eserlerden yola çıkarak çeşitli görsel tasarımlar yapmanın kendi kültür birikimine katkısını tartışır. 6. Yaptığı görsel tasarımlarını sergilemenin kıvancını yaşar. 7. Ülkemizin müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. zenginliklere sahip olmasından gurur duyar. ÖĞRENME ALANI: MÜZE BİLİNCİ ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR + 1. “Bu Eser Hangi Kültüre Ait?” Müze ziyareti sonrası sınıfta çeşitli kültürlere ait eserlerin fotoğrafları gösterilir ve öğrencilerden eserlerin ait olduğu kültürleri tahmin etmeleri istenir. Örneğin, Lidyalılara ait sikke, Hititlere ait “Güneş Kursu” gibi belirgin özellikleri olan eserler gösterilir. + 2. “Eser Bulmacası” Öğrenciler sınıf içinde, müzelerden alınma eser fotoğrafları, kartpostalları, afişleri vb. ile eserlerin hangi kültürlere ait olduğunu bulma amaçlı bulmaca oyunu oynayabilirler. + 3, 4, 5,6. “Anadolu” Anadolu uygarlıklarına ait eserlerden (ikiz idol, güneş kursu vb.) yararlanarak yoğurma malzemeleri (kil, oyun hamuru vb.) ile üç boyutlu çalışmalar yapabilir veya bir yüzey üzerine çizip renklendirerek iki boyutlu çalışmalar oluşturabilirler. + 4, 5. “Sikke Basıyorum” Öğrencilerin, müzelerden ya da fotoğraflardan çeşitli sikke örnekleri görmeleri ve konu hakkında genel bilgi edinmeleri sağlanır. Gördükleri örneklerden esinlenerek ya da tamamen kendi tasarladıkları sikkeleri, yoğurma maddelerinden yaptıkları paralar üzerine baskılar yaparak oluşturmaları istenir. + 5. “Maske Yapıyorum” Öğrenciler, Anadolu uygarlıklarına, Afrika yerlilerine, Kızılderililere vb. ait maske örneklerinin fotoğraflarına ulaşarak maskelerin ne amaçla kullanıldığı, ait olduğu kültürle ilgili özellikleri vb. konularda bir araştırma yaparlar. 2,5 litrelik meşrubat şişesi, bir naylonla kaplandıktan sonra kağıt hamuru yoğrulur. Naylon kaplı şişenin bir yarısı yüz yuvarlağı oluşturacak şekilde yarım santimetre kalınlığında parmakla yayılarak kaplanır. Bir bardak içerisindeki suya batırılan parmak, yayılan zemin üzerinde gezdirilerek kaynaştırma ve düzeltmeler yapılır. Hamurla yüz unsurları oluşturulduktan sonra, ilgili yerlere tutkal sürülerek eklenir. Daha sonra suluboya, tutkallı boya, guaj boya ya da akrilik gibi akışkan boyalarla renklendirme yapılır. Yaşken kıvrılmaları engellemek için, maskeler on gün sonra şişeden çıkarılır. Yaptıkları maskelerle canlandırma yapabilirler. +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 61 GÖRSEL SANATLAR DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI 7. SINIF KAZANIM TABLOSU ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR 1.Çeşitli sanat alanlarının şarkı, türkü, şiir, öykü, masal, anı, efsane gibi türlerinden yararlanarak görsel çalışmalar yapar. 2. Nesne ve figürlerin geometrik biçimleri olduğunu algılar. 3. Nesne ve figürleri yalın bir anlayışla geometrik biçimlere dönüştürür. 4. Çalışmalarında ve izlediği sanat eserlerinde görsel biçimlendirme ögelerini ayırt eder. 5. Sanatsal düzenleme ilkelerine doğadan ve çevresinden örnekler gösterir. 6. Kompozisyonlarında çeşitli renk ilişkilerini uygular. 7. Pozitif ve negatif biçimlerin ilişkisini kurar 8. Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli görsel sanat teknikleriyle ifade eder. 9.Yaptığı çalışmaları sergilemekten ve çevresindekilerle paylaşmaktan haz alır. + 1. “ Karikatür Yapıyorum” “Dili dişi kilitlenmek”, “Etekleri zil çalmak”, “Ağzından bal damlamak”, “Dilinde tüy bitmek”, “Tepesi atmak”, “Ele avuca sığmamak”, “Ağzını aramak” vb. deyimlerden yola çıkarak karikatür çalışması yapılabilir. + 2,3. “Sadeleştirme” Öğrencilere, bir hafta öncesinden, sınıfa çeşitli meyve ve sebzeler getirmeleri söylenir. Öğrencilerden, sınıfa getirilen bu ürünlerin hangi geometrik biçimlere benzediği sorularak, ayrıntılardan arındırılmış şekilde, resimlerini çizmeleri istenir. Ayrıntıların olmadığı bu çalışmalar, daha sonra öğrencilerin tercih edecekleri boya ile renk geçişleri yapılmadan renklendirilir. Bu uygulamayla amblem çalışmalarına bir ön hazırlık yapılabilir. + 7. “Boş ve Dolu” Renkli kâğıtları yelpaze şeklinde diledikleri kadar katladıktan sonra diledikleri motifi kesip çıkartırlar. Katlanmış kâğıdı açtıklarında içinden çıkan biçim pozitif, oyulan kısım negatif olarak adlandırılır. İstendiğinde bu parçalar, başka renkteki kâğıtlar üzerine yapıştırılabilir. + 7. “Negatif-Pozitif Baskı” Benzer çalışmalar baskı teknikleri yolu ile denenebilir. + 2,3,6. “Ben Bir Grafikerim” Öğretmen, öğrencilere “ Bir reklam firmasında grafiker olarak çalıştığınızı hayal ediniz. Müşteriniz sizden gıda firması için bir amblem tasarlamanızı istedi. Daha önceden sadeleştirdiğiniz ürünlerden birini seçebilirsiniz. Bu ürünün, firmanın simgesi olacağını, yapılacak olan amblemin kurumun tüm yazışmalarında kullanılacağını (antetli kâğıtbaşlıklı kağıt, zarf vb.) veya kurumu yazılı - görsel basında tanıtacağını düşününüz. Nasıl bir amblem yapardınız?” diyerek öğrenciyi konuya hazırlar. Öğrenciler, sınıf düzeyine göre ve amaca uygun olarak, amblem ve yazı ögelerinin bütünleştirildiği logo çalışması da yapabilirler. + 6, 7. “ Tebrik Kartı” Renkli fon kartonlarının üzerine çizilen şekiller maket bıçağı yardımıyla oyularak çıkarılır. Başka renkteki saydamlar, jelatinler, düzgün bir şekilde oyulan bölümlere yapıştırılır. Oyulup çıkarılma sonrası geriye kalan alanların negatif alanlar, çıkarılan bölümlerin ise pozitif parçalar olduğu hatırlatılır. Pozitif parçalar, kartın arkasına, içine veya öğrencinin tasarımına göre istediği bölümlerine, üzerleri çeşitli desenlerle renklendirilerek yapıştırılır. Tebrik kartının metin bölümü, karton üzerine düzgün bir şekilde yazılır ve çalışma tamamlanır. 3. Şekil: Eni, boyu olan, derinliği olmayan, iki boyutlu biçimler. Form: Işık gölge, renk, anatomi, çizgi ve doku gibi elemanların hepsinin birden oluşturulduğu görüntü veya biçim. 4. Görsel Biçimlendirme Ögeleri: Nokta, çizgi, renk, doku, yoğunluk, değer (valör – renkli / renksiz), şekil, form, leke, mekân (espas, boşluk). 5. Sanatsal Düzenleme İlkeleri: Denge, değişiklik, ahenk, ritim, vurgu, hareket, dereceleme, birlik, oran – orantı. 6. Burada, öğrencilerden, görsel çalışmalarında açık koyu, sıcak - soğuk gibi zıt renk armonilerini kullanmaları beklenmektedir. [!]Tercih edilen araç - gereçler en az bir ders öncesinden öğrencilere bildirilmeli, araç - gereç ve teknik seçimlerinde öğrencilerin ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır. C 2, 3. Matematik dersi, “Geometri öğrenme alanı “Düzgün çokgenlerin inşa eder ve çizer.” “Işığın prizmada keşfeder”. kırılarak renklere ayrılabileceğini C 5, 6. Fen ve Teknoloji dersi, “Fiziksel Olaylar” öğrenme alanı, “Işık” ünitesi, “Renk filtrelerinin kullanımına günlük hayatından örnekler verir.” +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 62 KAZANIMLAR 1. Doğanın, sanat eserinin oluşumundaki rolünü örnekler vererek açıklar. 2. Farklı duygu hâllerinin sanatsal yaratıcılığa katkısını fark eder. 3. Görsel sanatlar alanındaki soyut ve somut ifade biçimlerini ayırt eder. 4. Grafik tasarım ürünlerinde sembol, işaret, renk ve lekelerin işlevlerini ayırt eder. 5. Piktogramların evrensel görsel semboller olarak günlük yaşamdaki önemini kavrar. 6.Gösterilen eserin konusunu göz önünde bulundurarak, sanatçının çevresinden nasıl etkilendiğini tartışır. 7. Sanat eserlerinin toplum ile sanatçı arasında bir iletişim aracı olduğunu fark eder. 8. İlgi duyduğu sanat eserleri ve sanatçılar hakkında araştırma yapar. 9. Güzellik kavramının ölçütlerinin kültürlere göre farklılaşabileceğini değer sistemine katar. 10. Bir eserin niçin gerçeğe benzemek zorunda olmadığını tartışır. 11.Yaşadığı çevrenin yöresel özelliklerinden esinlenerek görsel tasarımlar yapar. ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ ETKİNLİK ÖRNEKLERİ + 3.”Soyut-Somut” Bk. Etkinlik örnekleri, s. 111. + 5. ‘Kent Sembolleri’ Her öğrenci kent listesinden bir kentin adını seçer. Seçtiği kentin adının hikâyesini ve sembolünü araştırarak bulur. Kent hikâyeleri sınıfta okunur. Buldukları kent sembolleri sınıfça incelenir. Daha sonra bu sembollerle bir pano düzenlemesi yapılır. + 6. Neşet Günal, Turgut Zaim, Nuri İyem gibi sanatçıların eserlerinde ele aldıkları konular tartışılarak yorumlanabilir. + 8. “Arşiv” Öğrenciler, sevdikleri eserlerin fotoğraflarını, kartpostallarını kullanarak bir dosya oluştururlar. Bu dosyada, eser ismi, konusu, sanatçısı vb. hakkında çeşitli bilgiler yer alabilir. + 9. “Kültürlerin Buluşması” Öğrencilerden bir kültüre ait belli başlı özellikleri (yaşadıkları ortamlar, giyimleri, millî renkleri vb.) araştırması istenir. Seçikleri bu kültüre ait özellikleri kendi kültürleri ile karşılaştırmaları istenir. Yaşadıkları ortamlar, beğenileri, giyimleri, örf ve adetleri ile güzellik anlayışları arasındaki belirgin farklılıkları vurgularlar. Buna göre her uygarlığın güzellik ölçütlerinin kendi kültür özelliklerine göre belirlendiğinin anlaşılması sağlanır. AÇIKLAMALAR 1. Empresyonizm: İzlenimcilik. 20 yy. sonunda ortaya çıkan, ışık etkirine dayanarak doğayı anlık görüntüsü ile resimlemeye dayanan sanat akımıdır. 1, 3, 6, 7, 8. Renkli çalışmalar, tercih edilen araç-gerece göre yapılmalıdır. [!] Tercih edilen araç - gereçler en az bir ders öncesinden öğrencilere bildirilmeli araç - gereç ve teknik seçimlerinde öğrencilerin ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır. (!) Atatürkçülük İle İlgili Konular (9. Kazanım, 10. Konu). 4. Piktogram: Trafik işaretleri vb. gibi açık bir şekilde anlaşılan resimsel göstergeler. 7. Öğrencilerin, sanat tarihi literatürüne girmiş, müzelerde eserleri yer almış Türk ve dünya sanatçılarına ait eserlere ilgi duyması sağlanmalıdır. ®2. Rehberlik ve Psikolojik Danışma, 4. “Duygu ve düşüncelerini ifade etme yollarını ilişkilerinde etkili bir biçimde kullanır.” ® 5. Girişimcilik, 1. “Elindeki bilgiyi grafik veya tablo biçiminde gösterir.” C 8 . Sosyal Bilgiler dersi, “Kültür ve Miras ” öğrenme alanı, “Türk Tarihinde Yolculuk” ünitesi, “Şehir incelemesi yoluyla, Türk kültür, sanat ve estetik anlayışındaki değişim ve sürekliliğe ilişkin kanıtlar gösterir.” “Osmanlı- Avrupa ilişkileri çerçevesinde kültür, sanat ve estetik anlayışındaki etkileşimi fark eder.” +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 63 KAZANIMLAR 1. Müzelerin, ulusal ve evrensel kültür ürünlerinin geçmişten geleceğe taşındığı mekânlar olduğunu kavrar. 2.Ulusal kültürümüze sahip çıkmanın önemini kabul eder. 3.Tarihî eserlerin ve kültürün taşıyıcısı niteliğindeki sanat eserlerinin kayıt altına alınmasının gerekliliğini ve önemini fark eder. 4. Sanat eserinin özelliklerini kavrar. 5. Tarihî eserlerin özelliklerini açıklar. 6.Tarihî eser ile sanat eserinin özellikleri arasındaki farkı belirler. 7. İlgi duyduğu sanat eserleri hakkında araştırma yapar. 8. Bulunan bir tarihi eserin müzeye nasıl ulaştırılması gerektiğini bilir. 9. Kültürel miras olan eserlerin, kaçakçılığının sonuçlarını tartışır. 10. Ülkemizin müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. zenginliklere sahip olmasından gurur duyar. ÖĞRENME ALANI: MÜZE BİLİNCİ ETKİNLİK ÖRNEKLERİ + 4,5, 6. “Pano Düzenlemesi” Türk ve dünya müzelerinde yer alan tarihî eserlere ve sanat eserlerine ait görsel dokümanlar ile sınıf veya okul içerisinde pano düzenlenebilir (grup çalışması). + 4,5,6. “Bil-Bul” Tarihî eser ve sanat eserleri ile ilgili çeşitli görsel materyaller getirilerek sınıfa asılır. Küçük kâğıtlardan yapılan fişler üzerine, sanat eserine ve tarihî esere ilişkin özellikler ayrı ayrı yazılarak bir torba içerisinde karıştırılır. Öğrenciler, torbadan seçtikleri fişleri okurlar ve özelliklerin tarihî esere mi, sanat eserine mi ait olduğunu tahmin ederler. Doğru bulunan fişler ait olduğu eserin altına yerleştirilebilir. + 8,10.“Yeraltından Müzeye” Bulunan bir eserin müzeye teslim edilme süreciyle ilgili bir araştırma yaparlar. Konuyla ilgili drama yaptırılır. Öğrenciler oynamak istedikleri rolü alır. Canlandırmada, “Eseri bulan kişi en yakın müze müdürlüğüne götürür. Müze müdürü, kendisine bulduğu eseri isterse müzeye hediye edebileceğini ya da biçilecek değere göre müzeye satabileceğini söyler. Satmaya karar verirse, eserle ilgili alana göre uzmanların yer alacağı bir komisyon oluşturulur. Bu komisyon esere, eskilik, ender bulunurluk derecesi vb.ye göre bir değer biçerek eseri satın alır. Müze müdürü, müze olanakları içerisinde eserin korunması mümkün değilse başka bir müzeye gönderilmesi için bakanlıkla yazışarak bir karara varır.” Canlandırma sonrası öğrenciler, konuyla ilgili görsel tasarımlar yaparlar. v 8 .“Eser Avı” Öğretmen, önceden sınıf sayısına göre müzedeki bazı eserlerin fotokopisini çektirir. Bir müze ziyareti gerçekleştirilir. Öğretmen, müzeyi gezen öğrencilere farklı eserlerin fotokopilerini dağıtır. Bu objeleri müzede bulmalarını ister. Öğrenciler bulduğu eserlerden bir tanesinin müzeye nasıl ulaştığını araştırır. AÇIKLAMALAR 1, 2, 3, 4, 5, 6. Îmkân dahilinde ve “Müzeler Haftası” (18 – 24 Mayıs) kapsamında, yakın çevrede bulunan bir müze, ören yeri, tarihî eser veya anıt ziyaret edilmelidir. [!] Yakın çevrede müze veya ören yerine ziyaret gerçekleştirilemediği takdirde, sınıf içerisinde müzeyi tanıtıcı görsel dokümanlar ve materyaller incelenmelidir. (!) Atatürkçülük İle İlgili Konular (5-7.Kazanım, 1112. Konu) C 4,5,6. Sosyal Bilgiler dersi, “Küresel Bağlantılar ” öğrenme alanı, “Ülkeler Arası Köprüler” ünitesi “Düşünce, sanat ve edebiyat ürünlerinin, doğal varlıkların ve tarihi çevrelerin ortak miras ögesi olarak yaşatılmasında insanlığın sorumluluğunun farkına varır.” Bu öğrenme alanlarında açık uçlu sorular, derecelendirme ölçekleri, kontrol listeleri, öz değerlendirme, grup değerlendirme formları, gözlem formları, performans ve proje ödevleri, öğrenci ürün dosyaları vb. kullanılarak değerlendirme yapılabilir. +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 64 KAZANIMLAR ÖĞRENME ALANI: MÜZE BİLİNCİ ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR + 9. “Eserlerimiz Nerede?” Öğrencilerden, Türkiye’den kaçırılan eserler ve şu anda nerede bulunduklarıyla ilgili bir araştırma yapmaları istenir. Bulunan eserlerin adı, hangi uygarlığa ait olduğu, şu anda hangi ülkede ve mümkünse hangi müzede bulunduğu konusunda tahtaya bir çizelge hazırlanarak öğrenciler tarafından ulaşılan bilgiler çizelgeye işlenir. Ortaya çıkan tablonun değerlendirmesi yapılarak çıkarımlarda bulunulur. Ardından bu eserlerin yeniden ait olduğu yere getirilebilmesi için neler yapılabileceği konusu tartışılır. + 7. “Ben Hangi Eserim?” Her bir öğrenci müzede ilgilendiği bir sanat eserini belirleyerek fotoğrafını edinir. Eser hakkında araştırma yaparak özelliklerini belirler. Sınıf, gruplara ayrılır. Her gruptan bir kişi, seçtiği eserin fotoğrafını göstermeden, esere ait özellikleri arkadaşlarına okur. Arkadaşlarının eserle ilgili sorularını yanıtlar. Duydukları özelliklerden yola çıkarak görsel biçimlendirme çalışmaları yaparlar. Oyun farklı öğrencilerle dönüşümlü olarak sürdürülür. +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 65 GÖRSEL SANATLAR DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI 8. SINIF KAZANIM TABLOSU ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR 1. Şiir, öykü, masal, efsane, mitoloji, karikatür gibi çeşitli alanların ürünleri ile ilişki kurarak görsel biçimlendirme çalışmaları yapar. 2. Görsel çalışmalarında ton derecelendirmeleri ile derinlik etkisi oluşturur. 3. Sanatsal düzenleme ilkelerinden yararlanarak özgün kompozisyonlar meydana getirir. 4. Coğrafi ve kültürel etkenlerin renk seçimindeki belirleyici rolünü tartışır. 5. Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli görsel sanat teknikleriyle ifade eder. 6. Çizgilerin kişiye özgü olduğunu kavrar. 7.Yaptığı çalışmaları sergilemekten ve çevresindekilerle paylaşmaktan haz alır. + 1. ‘Karikatür Çiziyoruz” Ünlü Türk karikatürcülerinin eserlerinden örnekler gösterilir. Dünyanın en önemli Karikatür yarışmalarından “Sedat Simavi Karikatür Yarışması”, Uluslararası Akşehir Nasrettin Hoca Karikatür Yarışması ile ilgili örnekler gösterilir. Öğrencilerin istedikleri bir konuda karikatür çizmeleri sağlanabilir. + 3. “Atatürk’ün Bilime ve Sanata Verdiği Önem” Öğrencilerden, görsel biçimlendirme ögelerini kullanarak Atatürk’ün sanata ve bilime verdiği önemi anlatan özdeyişlerinden birini içeren tasarım hazırlamaları istenir. + 3. “Aynısından Neler Oldu?” Öğrenciler, ritim, ahenk, derecelenme, denge, birlik vb. tasarım ilkelerini kullanarak birim motif tekrarlarıyla oluşturacağı iki ve üç boyutlu çalışmalar yapabilirler. Örneğin, telleri çıkarılmış ahşap mandallardan oluşan birimleri ahşap tutkalıyla birbirine yapıştırarak, çöp şişleri köpük (strafor) parçalarıyla birbirine bağlayarak, kilden para motifleriyle seramik kaplar oluşturarak vb. üç boyutlu modüler çalışmalar oluşturabilirler. Renkli ataşları şerit kartonlara geçirerek, kartonlardan oluşturdukları birimleri tekrar ederek vb. iki boyutlu çalışmalar yapabilirler. 1, 3, 4, 6. Renkli çalışmalar, tercih edilen araç - gerece göre yapılmalıdır. [!] Tercih edilen araç - gereçler, en az bir ders öncesinden öğrencilere bildirilmeli, araç-gereç ve teknik seçiminde öğrencilerin ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır. (!) Atatürkçülük İle İlgili Konular (5. Kazanım, 13. Konu) 3. Kompozisyon: Bir sanat eserinde, sanatın elemanlarının sanatın ilkelerine göre düzenlenmesi. 4. Form: (üç boyutluluk etkisi) Işık gölge, renk, anatomi, çizgi ve doku gibi elemanların hepsinin birden oluşturulduğu görüntü veya biçim. Perspektif: Resmin iki boyutlu ortamında, üçüncü boyut (derinlik) yanılsaması vermek için kullanılan teknik. ®6. Kariyer Bilincini Geliştirme, 2. “Her bireyin kendine özgü ve benzersiz olduğunu belirtir.” +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 66 ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR + 6, 7. “Desen” Desen çalışmalarında gönüllü bir öğrenci sınıfa model olur. Sınıf düzeninin “U” biçiminde olması idealdir. Öğretmen, çalışma öncesinde modelden ölçü almayı gösterir. Sonra kara kalemle kâğıda kabaca yerleştirilen figür, zamanla detaylandırılarak desen çalışması tamamlanır. +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 67 ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR 1. Sanatın kendine özgü bir anlatım dili olduğunu kabul eder. 2. Sanatın anlatım dilinin evrensel olduğunu fark eder. 3. Farklı sanat akımları hakkında bilgi edinir. 4. Farklı ifade biçimlerinin sanatın dallarını oluşturduğunu fark eder. 5. Duygu ve düşüncelerini görsel sanatların farklı dalları ile ifade edebileceğini bilir. 6. Gördüğü sanat eserindeki görsel biçimlendirme ögelerinin sanatsal düzenleme ilkelerine göre nasıl kullanıldığını açıklar. 7. Karşılaştığı evrensel ve ulusal sanat eserlerinin sanatçılarının yaşam öykülerini öğrenmeye istek duyar. 8. Sanat eserlerindeki konu çeşitliliğini sorgular. + 1, 2, 3, 4, 6. “Eser Analizi” Vincent Van Gogh, Toulouse Lautrec, Frida Kahlo, Fikret Mualla, Cihat Burak gibi yaşamlarını eserlerine yansıtan sanatçılardan ait eserlerden örnekler sınıfa getirilir. Öğrencilerin, eserlerden nasıl etkilendiklerini (fırça vuruşları, ele aldıkları konular, renkler, duygular vb.) önce sözel, sonra görsel çalışmalar (resim, heykel vb.) ile ifade etmeleri istenebilir. 1. Renkli çalışmalar, tercih edilen araç gerece göre yapılmalıdır. [!] Tercih edilen araç - gereçler en az bir ders öncesinden öğrencilere bildirilmeli, araç - gereç ve teknik seçiminde öğrencilerin ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır. 3. Akımlar öğrencilerin yaş düzeyleri dikkate alınarak belirgin özellikleri ile verilmelidir. + 5. ‘Kent Projesi’ Öğretmen, gruplara ayrılan öğrencilere yaşadıkları kentle ilgili kaygıları, beklentileri, sevdikleri yerler vb. hakkında sorular sorar. Hayallerindeki kentin tasarımını ahşap materyaller, karton kutular, boya malzemeleri vb. kullanarak yapmaları istenir. Daha sonra oluşturdukları kentin özelliklerini ortaya koyarak tanıtımını yaparlar ve bu özelliklerden yola çıkarak kent sembolü oluştururlar. + 7, 12. “Düşünen Adam” Roden’in “Düşünen Adam” heykelinin röprodüksiyonu sınıfa getirilerek öğrencilerin eser üzerinde konuşmaları sağlanır. Daha sonra öğretmen öğrencilere görsel düzenleme ilkeleri hakkında sorular sorar. Öğrencilerle soru-cevap yöntemiyle yapılan görüşmelerin ardından uygulamaya geçilebilir. Öğrenciler, seçtikleri malzemelerle heykel çalışmaları yapabilirler. +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 68 ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR 9. Görsel sanat eserinin oluşmasında, dönemin düşünce ve inanç sistemlerinin, coğrafi özelliklerinin ve çeşitli olayların etkisini tartışır. 10. Sanatın, kültürü aktarma yollarından biri olduğuna ilişkin örnekler verir. 11. Teknolojik gelişmelerin görsel sanatlara etkisini açıklar. 12. Duygularını, düşüncelerini ve izlenimlerini yansıtan görsel tasarımlar yapar. 13. Gördüğü sanat eseri hakkında bir yargıya varır. + 4,6,13. “Eser Eleştirisi “ Bk. Etkinlik örnekleri, s. 114. + 9, 10. “Minyatür” Dönemin savaş sahnelerini, eğlence hayatını, yaşantısını anlatan bir minyatür incelemesi yaptırılabilir. Öğrencilere; “Burada neler görüyorsunuz, insanlar neler yapmakta, en çok dikkatinizi çeken unsurlar nelerdir, kıyafetler nasıl, mekan nasıl düzenlenmiş?”, gibi sorular yöneltilebilir. (!) Atatürkçülük İle İlgili Konular (911. Kazanım, 14-15. Konu) 5. Sanatsal Düzenleme İlkeleri Denge: Eserdeki renk (sarı - mor vb.), biçim (dik çizgi - eğik çizgi, üçgen çember vb.), doku (organik nesneler yapay nesneler vb.) gibi kontrastlar aranır. Ritim: Evrende olduğu gibi sanat eserinde de tekrar eden renklerin, şekillerin, dokuların, canlı ve cansız varlıkların tekrar edip etmediğine bakılır. Tekrar, aynı zamanda ritim duygusu verecektir. Birlik: Eserde, biçim, doku, boyut, renk ve ya duygu unsurlarının birbiri ile uyum içerisinde olması. Ahenk: Uyum Birbirini dengeleyen elemanlar dizisi. Derecelenme: (Koram) Hiyerarşi. Parçaların bütün içinde belirli bir öncelik dizgesine göre algılanmaları. Oran-Orantı: Nesnelerin kendi içinde veya başka nesneler ile renk, biçim, leke anlamında ya da boyutlar arasında dengeli bir bütünlük oluşturulmasına yönelik estetik ilişkilerdir. Vurgu: Resimde ilgi çekici odaklara denir. Değişiklik: Monotonluğu bozan farklı dinamikler. Düzen içinde farklıklar meydana getiren ögeler. +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 69 ÖĞRENME ALANI:MÜZE BİLİNCİ KAZANIMLAR 1. Türk müzeciliğinin kurulmasında öncülük eden kişileri araştırarak bilgi edinir. 2. Seçtiği herhangi bir eserin müzeye ulaşma sürecini araştırır. 3. İnternet üzerinden bir müze ziyareti yapar. 4. İnternet üzerinden araştırdığı müzeye yönelik tanıtıcı görsel çalışmalar yapar. 5. Kültürel mirasa sahip çıkmanın önemini pekiştirmede bilişim teknolojilerinden yararlanır. 6. Müzedeki eserler, tarihi yapılar, anıtlar vb.den yola çıkarak görsel tasarımlar yapar. 7. Ülkemizin müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. zenginliklere sahip olmasından gurur duyar. 8. Tarih, kültür ve görsel sanatlar arasındaki ilişkinin farkına varır. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ + 1. “Osman Hamdi Bey” Türk müzeciliği ve Osman Hamdi Bey ile ilgili dokümanlar, görsel materyaller toplanıp sınıf ortamında tartışılarak yorumlanabilir. + 4, 6. “Müzelerimizi Tanıtıyoruz” Müze çeşitlerinden (sanat, tarih, arkeoloji, etnografya, bilim, teknoloji, basın, açık hava müzeleri ve askerî müzeler) herhangi biri tercih edilerek müzenin içeriğine ilişkin kurumsal kimlik çalışması (amblem, zarf, antetli kağıt, broşür) yapılabilir. + 3,4,5,6. “Sanal Ortamda Müzeyi Tanıyorum” Sanal ortamın imkânlarından yararlanarak yerli veya yabancı bir müze ziyaret edilir. Bu müze ile ilgili dikkat çekici eserlere vb. ait özellikleri içeren dokümanların çıktısı alınarak karton ya da öğrencilerin seçecekleri bir zemin üzerinde müzeyi tanıtıcı bir afiş tasarlanabilir. + 6, 7. “Tarihi Sanat Eserleri Bize Neler Söylüyor?” Öğrenciler, müzelerde yer alan eserlerden istediği birini seçerek “Eser ne zaman yapılmıştır? Hangi uygarlığa aittir? Nerede yapılmıştır?, Hangi amaçla yapılmıştır? Günümüzde hangi açıdan önemini sürdürmektedir? Nerede bulunmuş, müzeye nasıl ulaşmıştır?” gibi soruların yanıtına ulaştıktan sonra eserin taşıdığı sembolleri, yapıldığı döneme ve uygarlığa ait bilgi ve ipuçları taşıyıp taşımadığını, varsa eserle ilgili sembollerin hikaye ya da efsanelerini bulmaya çalışırlar. İnceledikleri eserden yola çıkarak görsel tasarımlar yaparlar. Bu konuda Anadolu antik çağ, Selçuklu ve Osmanlı seramikleri, Anadolu Selçuklu figürlü çinileri; minyatürler, duvar resimleri, halı – kilim, yazma motifleri vb. örneklerden yola çıkılabilir. v 7. “Müzede Yangın” Öğretmen, öğrencilerden müzede bir yangın çıktığını düşünmelerini ister. Her bir öğrenciye yönelik ilk önce hangi objeyi kurtarmak isteyeceklerini ve niçin o objeyi tercih ettiklerini sorar. Tercih ettikleri objeyi ele alarak bir öykü yazmalarını ve bu öyküyle ilgili bir görsel tasarım yapmalarını ister. AÇIKLAMALAR 1. İmkân dahilinde ve “Müzeler Haftası” (18–24 Mayıs) kapsamında, yakın çevrede bulunan bir müze, ören yeri, tarihî eser veya anıt ziyaret edilmelidir. 3, 4. Öğrencilere, öncelikle okulun bilgisayarları ve İnternet bağlantısını kullandırmak üzere yardımcı olunmalı, şayet bu gerçekleştirilemiyorsa Internet kafe vb. yerlere öğretmen nezaretinde gidilmelidir. C 4. Türkçe dersi, “Dinleme - İzleme” öğrenme alanı “Çok yönlü iletişim araçlarındaki yayınlardan ilgi, istek ve ihtiyaçlarına uygun olanlarını takip eder.” Bütün öğrenme alanlarında açık uçlu sorular, derecelendirme ölçekleri, kontrol listeleri, öz değerlendirme, grup değerlendirme, formları, gözlem formları, performans ve proje ödevleri, öğrenci ürün dosyaları vb. kullanılarak değerlendirme yapılabilir. +:Sınıf-okul içi etkinlik v:Okul dışı etkinlik [!] :Uyarı :Ders içi ilişkilendirme C:Diğer derslerle ilişkilendirme :Ölçme ve Değerlendirme ®:Ara disiplinlerle ilişkilendirme 70 ATATÜRKÇÜLÜK, ARA DİSİPLİNLER, BELİRLİ GÜN VE HAFTALAR KONU LİSTESİ 2.9. Atatürkçülük İle İlgili Kazanımlar ATATÜRKÇÜLÜKLE İLGİLİ KONULAR VE AÇIKLAMALAR DERS KAZANIMLARI Görsel Sanatlarda Biçimlendirme 6. Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli görsel sanat teknikleriyle ifade eder. 2- Konu: Atatürk’ün Çevreye Verdiği Önem Görsel Sanat Kültürü Açıklamalar: Atatürk’ün çevre ile ilgili yaptığı çalışmalara (Gençlik Parkı, AOÇ., Türk Yurdu binası- şimdiki Ankara Resim Heykel Müzesi-, otoyollar vb.) örnekler verilerek çevre bilinci kazandırmak hedeflenir. . 1. Yaşadığı çevrenin düzenlenmesine ilişkin olumlu ve olumsuz örnekler gösterir. Açıklamalar: Atatürk’ün hayatını, son günlerini ve görsel dokümanlarla desteklenebilecek anılarını içeren bir Atatürk Köşesi hazırlanmalıdır. 3. Çevresindeki kirliliği ve düzensizliği onaylamadığını görsel sanatlar yoluyla ifade eder. 2. SINIF 1. SINIF 1- Konu: Atatürk’ün Hayatı • Doğum tarihi ve yeri • Anne ve babası (ailesi) • Atatürk’ün son günleri • Atatürk’le ilgili anılar ÖĞRENME ALANI 4. Güzel bir çevrede yaşamanın önemini kavrar. 72 ATATÜRKÇÜLÜKLE İLGİLİ KONULAR VE AÇIKLAMALAR 3- Konu: Atatürk’ün Kişisel Özellikleri ve Çeşitli Yönlerinden Ölçülü Davranışı ÖĞRENME ALANI DERS KAZANIMLARI Görsel Sanat Kültürü 2. Beğenilerdeki farklılığa saygı duyar. Görsel Sanat Kültürü 5. Gösterilen eserle ilgili duygu ve düşüncelerini ifade eder. Açıklamalar: Atatürk’ün insan sevgisi aktarılırken, insanları ilgi ve yeteneklerine göre değerlendirdiği ve insana çok yönlü baktığı vurgulanmalıdır. 3. SINIF 4- Konu: Atatürk’ün Kişisel Özellikleri ve Çeşitli Yönlerinden Gurura ve Ümitsizliğe Yer Vermemesi Açıklamalar: Atatürk’ün kişiler arası ilişkilerde ve özellikle devlet adamı kimliğiyle de gurur, ümitsizlik, böbürlenme gibi insan ilişkilerindeki iletişimi olumsuz etkileyecek tutumlardan kaçındığı vurgulanmalıdır. 4.SINIF 5- Konu: Atatürk’ün İnsan Sevgisi Görsel Sanat Kültürü Açıklamalar: Atatürk’ün insan sevgisini aktarırken, insanları ilgi ve yeteneklerine göre değerlendirdiği ve insana çok yönlü baktığı vurgulanmalıdır. 5. SINIF 6- Konu: Atatürk’ün Eserleri Görsel Sanatlarda Biçimlendirme Açıklamalar: Atatürk’ün en önemli eserinin Türkiye Cumhuriyeti Devleti olduğu vurgulanır ve bu devleti idame ettirecek gençlere öğütlerinin yer aldığı “Atatürk’ün Gençliğe Hitabesi” görsel biçimlendirme ögeleri ve sanatsal düzenleme ilkelerine uygun olarak fon kartonları üzerine görsel malzemelerle yazılabilir. 4. Yaşamdaki her varlığın kendine özgü bir güzelliği olduğunu kabul eder. 7. Merkezî, simetrik ve asimetrik dengeyi ayırt ederek çalışmalarında kullanır. 10. Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli görsel sanat teknikleriyle ifade eder. 73 ATATÜRKÇÜLÜKLE İLGİLİ KONULAR VE AÇIKLAMALAR 7- Konu: Görsel Sanatların Dalları ÖĞRENME ALANI 5. SINIF Görsel Sanat Kültürü Açıklamalar: Görsel sanatların dallarını, Atatürk’ün sanata verdiği önem çerçevesinde tanıtılabilir. Öğrencilerin görsel sanatların dallarına ilişkin en az birer örnek görmesi sağlanmalıdır. 6. SINIF 8- Konu: Atatürk’ün Millî Kültüre Verdiği Önem Açıklamalar: Atatürk’ün millî kültürün korunup geliştirilmesindeki katkılarını gösteren görüş ve uygulamaları (Türk Ocağı binasının ve TBMM binasının inşası vb.) değerlendirilerek bu görüş ve uygulamaları ile millî kültürümüzü çağdaş uygarlık düzeyinin üzerine çıkarmayı hedef gösterdiği vurgulanmalıdır. 9- Konu: Milletlerin Tanınmasında Güzel Sanatların Rolü 1. Bir eserin, görsel sanatların hangi dalına ait olduğunu ayırt eder. Görsel Sanat Kültürü 3. Ulusal kültür mirasımızdan örnekler verir. Görsel Sanat Kültürü 4. Ulusların tanınmasında güzel sanatların önemini tartışır. Açıklamalar: Sanatın, kültür mirasının yeni kuşaklara aktarımındaki etken rolü vurgulanmalıdır. Görsel sanatların özellikle mimari ögelerin tarih ve kültür mirasını oluşturduğu açıklanmalıdır. 5. Ulusal kültürü yansıtan ve tanıtan görsel çalışmalar yapar. Görsel Sanat Kültürü 10- Konu: Sanat-Kültür İlişkileri Diğer Örf ve Adetlere Hoşgörülü Olmanın Gerekliliği 7. SINIF DERS KAZANIMLARI Açıklamalar: Diğer milletlerin örf ve adetlerine hoşgörü göstermenin önemi belirtilerek bu çerçevede güzellik kavramının kültürlere göre ölçütlerinin farklılaşabileceği belirtilmelidir. Atatürk’ün diğer milletlerin örf ve adetlerine karşı hoşgörülü olduğu vurgulanacaktır. 74 9. Güzellik kavramının ölçütlerinin kültürlere göre farklılaşabileceğini değer sistemine katar. ATATÜRKÇÜLÜKLE İLGİLİ KONULAR VE AÇIKLAMALAR 11- Konu: Atatürk’ün Millî Tarihimize Verdiği Önem ÖĞRENME ALANI DERS KAZANIMLARI Müze Bilinci 5. Tarihi eserlerin özelliklerini açıklar. Müze Bilinci 7. İlgi duyduğu sanat eserleri hakkında araştırma yapar. Görsel Sanatlarda Biçimlendirme 5. Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli görsel sanat teknikleriyle ifade eder. Görsel Sanat Kültürü 9. Görsel sanat eserinin oluşmasında, dönemin düşünce ve inanç sistemlerinin, coğrafi özelliklerinin ve çeşitli olayların etkisini tartışır. Görsel Sanat Kültürü 11. Teknolojik gelişmelerin görsel sanatlara etkisini açıklar. 7. SINIF Açıklamalar: Türkiye’nin bir kültür mozaiği üzerine kurulu olduğu vurgulanmalı ve millî tarihimizde ülke topraklarında hayat bulmuş tüm uygarlıklar ele alınmalıdır. 12- Konu: Atatürk’ün Resim Sanatına Verdiği Önem Açıklamalar: Atatürk’ün Türk toplumunun gelişmesi için güzel sanatlara önem verdiği ve çağdaş Türk sanatının oluşması için çalıştığı belirtilerek sanatkârlara verdiği önem Atatürk’ün güzel sanatlarla ilgili söylediği sözlerinden de örnekler verilerek vurgulanacaktır. 13- Konu: Atatürk’ün Bilime Verdiği Önem Açıklamalar: Atatürk’ün bilime verdiği önem verilirken, bilimsel gelişmenin bir sonucu olan teknoloji ve teknolojik gelişmelerin sanata olan katkısı ve sanatı etkileyiş biçimlerine dikkat çekilecektir. 8. SINIF 14- Konu: Sanat - Kültür İlişkileri Açıklamalar: Atatürk’ün milî kültüre verdiği önem verilirken, sanatın kültürün taşıyıcısı konumunda olduğu vurgulanmalı ve sanat kültürünün oluşmasındaki din, dil, coğrafi faktörler ve geçmiş yaşantıların (tarihin) etkisi ile birlikte değerlendirilmelidir. 15- Konu: Atatürk’ün Bilime Verdiği Önem Açıklamalar: Atatürk’ün bilime verdiği önem verilirken, bilimsel gelişmenin bir sonucu olan teknoloji ve teknolojik gelişmelerin sanata olan katkısı ve sanatı etkileyiş biçimlerine dikkat çekilecektir. 75 2. SINIF 1. SINIF SINIF 2.10. Kazanımların Ara Disiplinlerle İlişkilendirilme Tablosu ÖĞRENME ALANI KAZANIMLAR ARA DİSİPLİN ALANLARI İLE İLGİLİ KAZANIMLAR 6. Kendi yaşam alanını düzenlerken doğal çevreyi korumanın gerekliliğini kabul eder. İnsan Hakları ve Vatandaşlık 56. Çevrenin korunması ve gelecek kuşaklara aktarılmasının bir vatandaşlık görevi olduğu bilincine uygun davranışlar gösterir. 7. Evini, odasını, okulunu, sınıfını düzenli ve temiz tutmanın önemini kabul eder. Rehberlik ve Psikolojik Danışma 3. Okul ve sınıf içindeki sorumlulukların farkına varır. 3. Çevresindeki kirliliği ve düzensizliği onaylamadığını görsel sanatlar yoluyla ifade eder. Rehberlik ve Psikolojik Danışma 18. Çevreye karşı duyarlı olur. 8. Gösterilen eserden yola çıkarak duygularını, düşüncelerini, hayallerini ve izlenimlerini ifade eden görsel tasarımlar yapar. Rehberlik ve Psikolojik Danışma 19. Kızgınlık, öfke gibi duygularını uygun şekilde ifade eder. GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ 76 SINIF ÖĞRENME ALANI 2. Beğenilerdeki farklılığa saygı duyar. Girişimcilik 1. Kişiler arasındaki farklılıkları tanır. MÜZE BİLİNCİ 1. Müzedeki eserlerin korunmasının önemini kavrar. İnsan Hakları ve Vatandaşlık 21. Ortak mirasın korunması gerektiğini bilir. MÜZE BİLİNCİ 5.Görsel çalışmalarını sınıf, okul panosu ve standında sergilemekten haz duyar. Özel Eğitim 6. Kendini ifade edebilme becerisi geliştirir. 10. Duygu düşünce ve izlenimlerini çeşitli görsel sanat teknikleriyle ifade eder. Girişimcilik 10. İş yerlerini ve belli hizmetleri simgeleyen sembollerin anlamını bilir. 2. Aynı konunun değişik teknik, malzeme ve anlatım biçimleriyle ifade edilebileceğini bilir. Özel Eğitim 1. Kişilerin yetenek, beceri ve güçlerinin değişik olabileceğinin farkına varır. 4. Uzak ve yakın çevresinin doğal ve tarihî güzelliklerini tanır. İnsan Hakları ve Vatandaşlık 56. Çevrenin korunması ve gelecek kuşaklara aktarılmasını bir vatandaşlık görevi olduğuna uygun davranışlar gösterir. 3. SINIF 4. SINIF ARA DİSİPLİN ALANLARI İLE İLGİLİ KAZANIMLAR GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME 5. SINIF KAZANIMLAR GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ 77 SINIF ÖĞRENME ALANI 6. SINIF GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ MÜZE BİLİNCİ 7. SINIF GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ 8. SINIF GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME KAZANIMLAR ARA DİSİPLİN ALANLARI İLE İLGİLİ KAZANIMLAR 3. Ulusal kültür mirasımızdan örnekler verir. İnsan Hakları ve Vatandaşlık 6. Yakın çevresindeki ortak miras ürünleri hakkında bilgi toplar. 5. Müzedeki eserlerden yola çıkarak çeşitli görsel tasarımlar yapmanın kendi kültür birikimine katkısını tartışır. Kariyer Bilincini Geliştirme 3. Kendi değerlerini örneklerle ifade eder. 2. Farklı duygu hâllerinin sanatsal yaratıcılığa katkısını fark eder. Rehberlik ve Psikolojik Danışma 4. Duygu ve düşüncelerini ifade etme yollarını ilişkilerinde etkili bir biçimde kullanır. Girişimcilik 1. Elindeki bilgiyi grafik veya tablo biçiminde gösterir. 4. Grafik tasarım ürünlerinde, sembol, işaret, renk ve lekelerin işlevlerini ayırt eder. 6. Çizgilerin kişiye özgü olduğunu kavrar. 78 Kariyer Bilincini Geliştirme 2. Her bireyin kendine özgü ve benzersiz olduğunu belirtir. 2.11. Belirli Gün ve Haftalarla İlişkilendirilen Kazanımlar Tablosu Millî Eğitim Bakanlığı Eylül 2005 Tarih ve 2576 Sayılı Tebliğler Dergisinde yayınlanan “Millî Eğitim Bakanlığı İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumları Sosyal Etkinlikler Yönetmeliği” çerçevesinde ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında kutlanacak belirli gün ve haftalar (29 Ekim Cumhuriyet Bayramı, 10 Kasım Atatürk’ü Anma, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı ve 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı) alınmış olup, bu kazanım ve etkinlikler, denk gelen haftalarda işlenecektir. Burada yer almayan diğer belirli gün ve haftaların kutlanmasına, anılmasına, kurumların tür, seviye, imkân ve şartlarına; çevrenin ekonomik, sosyal, kültürel ve coğrafi özelliklerine göre okul yönetimleri karar verebilir. SINIF ÖĞRENME ALANLARI KAZANIMLAR 6. Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli görsel sanat teknikleriyle ifade eder. GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME 7. Çalışmalarını sergilemekten ve bu duyguyu çevresindekilerle paylaşmaktan haz alır. ETKİNLİKLER 6.Sınıftaki bayram hazırlıklarını görselleştirir. 7.Atatürk’ün hayatı ile ilgili derlediği resimlerle sınıf panosu oluşturur. 1 79 KONULAR •Atatürk’ün hayatı •Sınıfımızdaki bayram hazırlıkları AÇIKLAMALAR YÖNTEM VE TEKNİKLER Öğrenci çalışmalarının hazırlanmasında gerekli güvenlik önlemleri alınır (makas, iğne vb.). • Kolaj (yırtma yapıştırma) • Pastel boya • Parmak boya GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME 2 MÜZE BİLİNCİ 7. Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli görsel sanat teknikleri ile ifade eder. 2. Müzedeki ve sanat galerilerindeki eserlerin, ören yerlerinin, tarihi yapıların, anıtların vb. önemini kavrar. •Çevremizdeki müzeler, ören yerleri, tarihî eserler, anıtlar. •Bayramda hissettiklerimiz •19 Mayıs Atatürk’ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı •10 Kasım Atatürk’ün kişilik özelikleri • Atatürk’ün İnsan Sevgisi GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ 6.Yapacağı görsel sanat çalışmalarında gösterilen eserlerden yararlanır. 6. Öğrenciler yapacakları çalışmanın konusuna uygun olarak kolaj tekniği ile görsel tasarımlar yapabilir. GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME 13. Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli görsel sanat teknikleriyle ifade eder. 13. Öğrencilerden, sınıf, okul ve çevrelerindeki bayram hazırlıkları ile ilgili duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli görsel sanat teknikleriyle ifade etmeleri istenir. Mukavva üzerine 3 4 2,7. Belirli gün ve haftalarla çevresinde yakın çevrelerinde bulunan müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. yerlere gezi düzenlenir. Bu yerlerde bulunan eserlerin önemi üzerinde konuşulur. Öğrencilerden duygularını ifade edici görsel çalışmalar yapmaları istenir. 80 •Gezi gözlem •Pastel boya •Parmak boya •Kolaj (yırtmayapıştırma) Öğrencilere bir sanatçıya ait “kolaj” tekniği ile yapılmış eserin tıpkı basımı gösterilerek, incelemeleri istenir. • Kolaj (yırtma, yapıştırma) •Sulu boya •Pastel boya, •Parmak boya, •Kolaj (yırtmayapıştırma) “Atatürk’ün Anıları” ve “Atatürk Sevgisi” konulu resim çalışmaları yaptırılabilir. GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME 10. Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli görsel sanat teknikleriyle ifade eder. GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME 10. Öğrenciler, Atatürk’ün hayatı ile ilgili tarih şeridi oluşturarak görsel düzenlemeler yaptırılabilir. •Atatürk’ün Hayatı (okul yılları, askerlik hayatı vb.) 5 6 7 GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ Grup çalışması yapılabilir. Öğrenciler getirdikleri resimlerle öğretmen yardımı ile tarih şeridi oluşturabilirler. Tarih şeritleri, seçilen belirli gün ve haftaların tarihi süreçleri göz önünde bulundurularak tasarlanmalıdır. •Sulu boya •Pastel boya, •Kolaj (yırtma, yapıştırma) •Akrilik, •Guaj boya 5. Ulusal kültürü yansıtan 5. Birlik ve ve tanıtan görsel beraberliğimizde çalışmalar yapar. bayramların rolünü ve önemini açıklayan görsel çalışmalar yapılabilir. •“Bizim Bayramlarımız” •Sulu boya •Pastel boya •Kolaj (yırtma yapıştırma) •Akrilik •Guaj boya 2. Farklı duygu hâllerinin sanatsal yaratıcılığa katkısını fark eder. •“Hislerimiz” •Sulu boya •Pastel boya •Kolaj (yırtma yapıştırma) •Akrilik •Guaj boya 2. “Mutluluk” ve “Hüzün” konulu duyguları yansıtan çalışmalar yapılabilir. 81 9. Görsel sanat eserinin oluşmasında, dönemin düşünce ve inanç sistemlerinin, coğrafi özelliklerinin ve çeşitli olayların etkisini tartışır. 8 GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ 9. Millî mücadele dönemini yansıtan bir tablo seçilir. Öğrenciler seçilen tabloyu incelerler. Tablo üzerinde, geçmişteki yaşantı, dönemin sanat eserine yansıması, olayları konularında konuşmaları istenir. Ayrıca gösterilen eserlerden yola çıkarak öğrencilerden görsel tasarımlar yapmaları istenebilir. 82 •“Kurtuluş Savaşı” •Röprodüksiyo n inceleme •Akrilik •Guaj •Sulu boya 2.12. 1-8. SINIFLAR GÖRSEL SANATLAR DERSİ ÖRNEK KONU LİSTESİ Aşağıda yer alan örnek konuların seçilmesinde öğrenme alanlarının ilgili kazanımları, sınıfın seviyesi, diğer derslerin konuları, çevrenin özellikleri, öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları ile belirli gün ve haftalar dikkate alınmalıdır. Aşağıda ifade edilen konular; programda yer alan kazanımlar ve örnek etkinliklerden yola çıkılarak hazırlanmış öneri niteliğindedir. Konuların liste haricinde belirlenmesi durumunda yukarıda yapılan açıklamadaki kriterlerden yola çıkılmalıdır. Atatürk; Atatürk’ün hayatı, Atatürk’le ilgili anılar, Atatürk’ün ailesi, Atatürk’ün sanatseverliği, Atatürk’ün ileri görüşlülüğü, Atatürk’ün eğitime verdiği önem, Atatürk’ün inkılapları, Atatürk ve güzel sanatlar, Atatürk ve cumhuriyet, Atatürk ve mîlli kültür, Atatürk ve Kurtuluş Savaşı, Atatürk ve 19 Mayıs, Atatürk ve 23 Nisan vb. Belirli günler ve haftalar; 10 Kasım Atatürk’ü Anma Günü, 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı, 23. Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, çevremizde ve okulumuzda bayram hazırlıkları, 29 Ekim Cumhuriyet bayramı, “Cumhuriyete Nasıl Kavuştuk?” vb. Manevi Değerler; dürüstlük, ahlâk, dostluk, işbirliği, vefa duygusu, misafirperverlik, vatan sevgisi, dayanışma vb. Şiirler, öyküler, hikâyeler, halk kahramanları, masallar, efsaneler; Karacaoğlan, Keloğlan, Nene Hatun, Dede Korkut, Tepegöz, Deli Dumrul, Gılgamış Destanı, Ali Baba ve Kırk Haramiler, Binbir Gece Masalları, Çirkin Ördek Yavrusu, Fareli Köyün Kavalcısı, Karagöz Hacivat, Pinokyo vb. Atasözleri; “Rüzgâr Eken Fırtına Biçer”, “Sakla Samanı Gelir Zamanı”, “Damlaya Damlaya Göl Olur”, “Komşu Komşunun Külüne Muhtaçtır” vb. Fıkralar; Nasreddin Hoca, İncili Çavuş, vb. Deyimler; başı sıkışmak, etekleri tutuşmak, etekleri zil çalmak, iki ayağı bir pabuca girmek vb. 83 Eğlencelerimiz, Manilerimiz, Oyunlarımız; saklambaç, misket, körebe, istop, çelik çomak, kına gecesi, “Düğünümüz Var!” vb. Yaşantımız; heyecanlarımız, mutluluklarımız, anılarımız, özlemlerimiz, coşkularımız, sevgilerimiz, tutkularımız, vazgeçilmezlerimiz, sevinçlerimiz, en mutlu günüm, en büyük arzum, en sevdiğim kişiler, en sevdiğim yer, doğum günüm, arkadaşımın doğum günü, bayram sabahı, bayram ziyareti, mezuniyetim, yeni yılda beklentilerim, bisikletle gezinti, otobüs seyahati, tren garı, oyuncaklarımla oynarken, lunaparkta çocuklar, saksıda sardunyalar, odam, sınıfım, diş muayenesi, basketbol maçı, atletizm, yüzücüler, buz pateni, olimpiyatlar, futbol maçı, sporcular, mahallemiz, bizim sokak, anne kedi ve yavruları, vahşi doğa, ali babanın çiftliği, piknik, bahçemiz, çınar ağacının gölgesinde, oyun parkında çocuklar, baloncu amca, simitçi teyze, temizlik görevlileri, oyuncakçı dede, bakkal amca, inşaatta çalışanlar, kışın karda oynayanlar, baharda doğanın uyanışı, yapraklar dökülürken, sahildeyim, kumdan kaleler, balıkçılar, sürü ve çoban, yağmurlu bir gün, güneşli bir gün, ormanda yaşam, tekne gezisi, benim güzel köpeğim, evcil hayvanlarla dostluk, meyve toplayanlar, ekin ekenler, kır gezisi, çiçek toplayanlar, çamaşır yıkayan kadınlar, gelincik tarlaları, hasat zamanı, komşularımız, misafirlerimiz, arkadaşlarım ve ben, çarşı alışverişi, postacı, hasta ziyareti, akraba ziyareti, ev işlerinde paylaşım, konser izlenimlerim, ailem ve ben, pastanede doğum günü, postahane, banka vb. Hayallerimiz; uzayın derinliklerinde, 100 yıl sonra dünyamız, “ben büyüyünce.., balık olsaydım..” “çiçek olsaydım hangisi olurdum?” hayal kahramanım, bulutlarda yaşasaydım, yıldızlarda yaşamak, dinozorlar ülkesi, cüceler ülkesi, devler ülkesi, denizin derinliklerinde yaşasaydım, uçan halı ile seyahat, düşlerimdeki yer, 1000 yıl önce yaşasaydım, kayıp krallık, kayıp uygarlık, gezegenlerde yaşam, bilgisayarım, telefon olmasaydı nasıl haberleşirdim? “neyi icat etmeliyim?” ev işlerinde yardımcı robot, doktor robot, fabrika, uzay mekiği, yaşamı kolaylaştıran makineler vb. 84 3. PROGRAMLA İLGİLİ AÇIKLAMALAR VE EKLER 3.1. Programın Uygulanmasında Öğretmenin Rolü Millî Eğitim Bakanlığı ve YÖK “öğretmen yeterlilikleri”ni belirlemiştir. Standartların belirlendiği bu yeterlilikler özünde tüm öğretmenlere yöneliktir. Bu bağlamda görsel sanat dersi öğretmenlerinin de kendi alanlarına ilişkin yeterlilikleri ve beklentiler aşağıda belirtilmiştir. Bu programın uygulanmasında görsel sanatlar öğretmenlerinden, • Bir eğitimci olarak, her yönü ile yetkin olma bilinciyle, kendilerini sürekli sorgulayarak var olan yeterliklerini geliştirme çabasında olmaları, • Öğrencilerin bireysel farklılıklarından doğan görme, anlama, ifade etme ve bunu alanın teknik özellikleri ile gerçekleştirme kapasitelerini yeterince analiz etmeleri, • Öğrencilerin sosyal ve kültürel çevrelerini gereğince analiz etmeleri, • Öğrencilerin gelişim basamaklarının özelliklerini kitabi bilgiler yerine gözlem, inceleme, deneyim ve uygulamalardan elde ettiği örneklerle belirlemeleri bunları önemseyerek ve sorgulayarak eğitim aşamasında kullanmaları, • Öğrencilerin bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal gelişiminin öğrenme sürecini etkileyeceğini göz önünde bulundurmaları, • Öğrencilerin, hangi aşamada olursa olsun; şarkı, türkü, masal, efsane, şiir, fıkra, mani, hîkaye gibi diğer sanat alanlarının örnekleriyle uyarmaları ve hayal dünyalarını zenginleştirmeleri, • Öğrencilerin algı dünyalarını zenginleştirici örneklere ve anlatımlara fırsat vermeleri, • Öğrencilerin duyarlıklarını zenginleştirecek drama gibi farklı öğretim tekniklerinden yararlanmaları, • Her öğrencinin algılama ve anlamlandırma sürecini keşfedebilme çabası göstermeleri, • İlgi ve ihtiyaçlara uygun farklı yöntem ve teknikleri kullanarak öğrencilerin sahip olduğu önceki bilgileri, becerileri, tutum ve değerler ile bunlar arasındaki bağlantıları açığa çıkarmaları yeni öğrenileceklerini bunlar üzerinde yapılandırmalarını sağlayacak öğrenme yaşantıları oluşturmaları, • Öğrencileri motivasyon amaçlı hazırlık etkinliklerini sunmaları, • Öğrencileri eğitim yaşantılarında olabildiğince aktif kılmaları, 85 • Sınıf ortamında öğrencilerin birbirleriyle iletişim kurarak öğrendiklerini anlamlandırma süreçlerine katkıda bulunmalarını sağlaması; • Öğrencilerin konuya ilişkin çeşitli sorularına uygun ve yeterli yanıtlar verebilmeleri, • Öğrenme alanı ile ilgili öğretim yaklaşımı, yöntem ve teknikleri ile ilgili bilgi sahibi olmaları, • Öğrenme alanı ile ilgili bilgi teknolojilerinden yararlanmaları, • Öğrenme alanı ile ilgili sağlık ve güvenlik önlemlerini almaları, • Öğrenme alanına yönelik kazanımları gerçekleştirmeye yönelik öğrenme-öğretme etkinliklerini düzenlemeleri, • Öğrenme yaşantılarında olabildiğince gerçek hayattaki örneklerden yola çıkmalarını; • Kazanımlara uygun araç ve gereç seçmeleri, hazırlamaları, • Öğrencilerin kişisel, ruhsal, etik, sosyal ve kültürel gelişimlerine katkıda bulunacak etkinlikleri planlamaları, • İşlenen konuyu önceki ve sonraki konularla ilişkilendirmeleri, • Öğrenme alanının kazanımlarını öğrencilerin düzeyine uygun biçimde sunmaları, • Zamanı etkili biçimde kullanmaları, • Öğrenilenleri öğrencilerin yaşamlarıyla ilişkilendirecek fırsatlar sunarak hem öğrenilenlere karşı motivasyonu hem de öğrenilenlerin uygulanarak kalıcılığını sağlamaları, • Öğrencilerin sınıfta kendilerini özgürce ifade edebilecekleri güvenli bir öğrenme ortamı sağlamaları ve sürdürmeleri, • Ödül ve yaptırımları uygun ve etkili biçimde kullanmaları, • Ses tonlarını etkili biçimde kullanmaları, • Konuşma ve beden dilini etkili biçimde kullanmaları, • Malzeme seçimlerinde öğrenciyi masrafa sokmaktan kaçınmaları, malzeme israfını önlemeleri, • Öğrencilerin çalışmalarını değerlendirmede tek bir çalışmadan hareket etmemeleri, bir bütün olarak süreci değerlendirmeleri, • Öğrencilerin öğrenmesini değerlendirmede sürekliliğin önemini kavramaları ve uygulamaları, • Kazanımlara uygun değerlendirme biçimini belirlemeleri, 86 • meslekî öneri ve eleştirilere açık olmaları, beklenmektedir. Görsel sanatlar ve sınıf öğretmenlerinin insan beyninin her iki küresinin özelliklerini bilmelerinde yarar vardır. BEYİNDEKİ SOL VE SAĞ YARIM KÜRELERİN ÖZELLİKLERİ SOL YARIM KÜRE Sözel: Betimleme, SAĞ YARIM KÜRE adlandırma için Sözel Olmayan: Nesnelerin çizgilerine, sözcüklerin kullanılması. şekillerine, biçimlerine, renklerine ilgi Çözümsel (analitik): Sıralı bir tarzla duyma. nesnelerin ortaya konulması. Çözümsel (sentezci): Bütünü oluşturmak Simgesel: Bir şeye anlam vermek için bir üzere nesneleri bir araya getirme. simge kullanılması. Somut: Nesneleri o anda oldukları gibi Soyut: Asılın, özün basite indirgenmesi. görme. Geçici: Zamanlama sistemini koruma, bir Benzer: Nesneler, ilişkiler arasındaki şeyi başka bir şeyden sonra yapma. benzerliği görme. Akılcı: Neden ve durumlara dayalı sonuca Geçici olmayan: Zamana duyarlı olmama, ulaştırma. zamanı önemsememe. Sayısal: Hesaba katmada sayıların Akılcı olmayan: Neden ve durumlar kullanılması. temeline dayanmama. Mantıksal: Mantığa dayalı sonuçlara Uzaysal: Diğer çizgi, şekil ve renklerle ulaşılması, bir şeyin mantık sırasıyla başka ilişkili olarak çizgi, şekil ve renklerin bir şeyi izlemesi. bulunduğu yeri görme. Doğrusal: Bağlantılı fikirler açısından Sezgisel: Genellikle tamamlanmamış düşünme, bir yerde birleşecek ya da örüntülere, sezgilere, duyulara ya da görsel yakınlaşacak imajlara dayalı olarak bilginin, öğrenmenin şekilde bir düşüncenin doğrudan bir diğerini izlemesi. sıçramasını sağlama. Bütüncül: Her şeyin bir anda tamamını görme, genellikle türlü sonuçlara uzanan örüntüler ve yapılar bütününü görme. Not: Bu tablo Betty Edwards’ın “Drawing on Right Side of the Brain” adlı kitabından 87 J. Michael tarafından uyarlanmıştır. Öğrencilerin görsel sanatlar dersindeki resimsel gelişimleri ve yaşlarına paralel gösterebilecekleri zihinsel becerileri, bazı kuramcılar tarafından belirtilmiştir. Burada bir konuya özellikle dikkat çekmekte yarar vardır: Öğrencilerin resimsel gelişim aşamalarında, Lowenfeld, Piaget vb. kuramcıların verdiği örneklerden yararlanma eğilimi görülmektedir. Ancak, çağdaş iletişim ve etkileşim zenginliğinin öğrenciler üzerinde olumlu etkileri kapsamında görülen, çok sık rastlanan basamaklar üstü gelişim örneklerini de göz ardı etmemek gerekmektedir. Bu nedenle eğitimciler bu tür öğrencileri belli kategorilere sokmak gibi katı tavırlar içerisinde olmamalı, onları kendi içlerinde değerlendirmenin çabasını göstermelidir. 3.2. İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin sanatsal yönelimleri Bir öğrenci için sanat yönelimi, psikolojik açıdan sanat yapma yoludur. Dört temel sanat yönelimi vardır. Bu yönelimler değişik oluşumlar halinde ortaya çıkar ve bir öğrencinin doğal çalışma yolunu anlamak ve dolayısıyla onların sanat yapma dağarcıklarını genişletme yollarını araştırmada yardımcı olur. 1. Şematik Yönelim: Basit, gelişmemiş ve kalıplaşmış yönelimdir. Böyle öğrenciler, temel dış çizgiler yaparken ve alıştıkları imgelere (çiçekler ya da çizgi roman karakterleri) gördükleri çeşitli şablon anlatım örneklerine güvenme eğilimindedir. Ulaşmak istedikleri sonuca ulaştıklarını göstermek için projeyi aceleyle bitirirler. Çizgileri, genellikle sayfanın tam ortasında yer alır. Bu öğrencilere algılarını harekete geçirecek görsel zenginliklerini arttıracak örnekler gösterilmelidir. 2. Mekanik Yönelim: Cetvel, silgi ve örüntüler gibi mekanik desteklere dayanan bir yönelimdir. Bu öğrenciler, alışageldikleri bu araçlarla kendilerini güvende hissederler ve çalışmaları çok düzenli olmakla birlikte katı görünür. Çalışmalarında ve tasarımlarında simetri eğilimi görülür. Kesin öneriler isterler, tedirgindirler ve daha çok geri bildirime gereksinim duyarlar. Bu tür öğrencilerin, geniş fırçalar, akıcı olamayan akrilik boyalarla oynamalarına fırsat yaratılmalıdır. Böylece mekanik tavırlardan içsel tavırlara yönelmesi sağlanacaktır. Ayrıca kil, kâğıt hamuru gibi yoğurma maddeleri ve hareketli çizimler gibi daha esnek ve anlatımsal teknikler kullanarak yönlendirilmeye ihtiyaçları vardır. 88 3. Zihinsel Yaklaşım: Bu tür öğrenciler, sorgulayıcı ve ayrıntıcı bir yaklaşım içerisindedir. Örneğin, bir portre çiziminde gözlerle ya da ilgilerini çeken başka bir organla daha çok ilgilenme gibi ayrıntılarla uğraşırlar. Kimi zaman yaptıklarını bitiremeyebilirler. Tamamlamadan bırakma eğilimleri vardır. Bu davranış, bir eksiklik olarak değerlendirilmemelidir. Sanat alanında anlatım eyleminde bireyin seçme, ayıklama ve ilgi duyduğu alanlara önem verme tavrının önemli bir göstergesidir. Öğretmen karşılaştığı bu tür yarım bırakılmış çizimlerin nedenini öğrenciyi rencide edecek bir şekilde sorgulamamalıdır. Öğretmen, ihtiyaç duyduğunda öğrencinin dikkatini zenginleştirecek anlatımlara yönlendirme, öğrencinin birkaç noktaya ilgisini çekme çabası içinde olmalıdır. 4. Sezgisel Yaklaşım: İçten gelen, anlatımsal bir yaklaşımdır. Bu öğrenciler, nesneleri ayrıntıya girmeden simgesel olarak anlatma eğilimindedirler. Bu nedenle çalışmayı çabucak bitirir. Bütün sayfayı kaplar ve çeşitli çizgi ve renkleri özgürce kullanırlar. Bu yönelim bir eksiklik değildir. Bu öğrenciler de kendileri içinde değerlendirilmelidir. Öğretmen, gerektiğinde görsel, zihinsel, algısal örneklerle, öğrenciyi yönlendirerek anlatım zenginliği sağlayabilir. 89 BENİM ESERİM DERS : Görsel sanatlar SINIF :1 YAKLAŞIK SÜRE : 2 ders saati TEMEL BECERİLER: Sanat aracılığı ile iletişim kurma, karar verme, eleştirel düşünme, görsel okuma, estetik algının geliştirilmesi. ÖĞRENME ALANI : Görsel Sanat Kültürü KAZANIMLAR : 8. Gösterilen eserde neler gördüğünü söyler. 9. Gösterilen eser ile ilgili duygu ve düşüncelerini açıklar. 10. Gösterilen eseri yapan sanatçının adını bilgi dağarcığına katar. 11. Gösterilen eserin konusu, etkilendiği renkler, figürler, nesneler vb. unsurlardan yola çıkarak kendine özgü görsel sanat çalışmaları yapar. 12. Görsel çalışmalarını sergilemekten ve bu duyguyu çevresindekilerle paylaşmaktan haz duyar. ARAÇ ve GEREÇLER: Sulu boya, parmak boya, pastel boya, akrilik, fırça, su, su kabı, resim kâğıdı, resim kalemi, Turgut Zaim’in “Yaylada Yörükler” adlı eserinin röprodüksiyonu. TEKNİKLER : Renkli resim teknikleri. YÖNTEMLER : Soru- cevap, gösterim, uygulama. DUYUŞSAL ve DÜŞÜNSEL HAZIRLIK: Öğrencilerden, keçilerin yaşam ortamları ve onlardan elde edilen ürünler ile ilgili ailelerinden, yakın çevrelerinden bilgi edinmeleri istenir. 90 SÜREÇ 1. Sanatçıya ait bir eserin röprodüksiyonu sınıfa getirilerek öğrencilerin görebilecekleri bir yere asılır. Turgut Zaim, “YayladaYörükler” 2. Resimden hareketle öğrencilere, keçi zıplaması, keçi sesi, bebek ağlaması, bir şeyler yiyen çocuk taklitleri yaptırılır. 3. Sınıfa getirilen eseri öğrencilerin dikkatlice incelemeleri için yeterli süre verilir. Öğrencilerin rahat bir şekilde eseri inceleyebilecekleri bir ortam sağlanır. 4. Öğrencilere aşağıdaki sorular yöneltilir: a. Eserde neler görüyorsunuz? b. Eserde hangi renkler kullanılmış? c. Sizce oradaki insanlar neler yapıyorlar? ç) Eserde, uzakta ve yakında hangi hayvanları görüyorsunuz? d) Sizce keçiler nereye bakıyor? e) Kadınların heybesinde ve taşıdığı kapta ne olabilir? f) Oradaki insanlar neler yiyip içecekler? 1. Sizce bu eserin adı ne olabilir? ğ) Eserde nelerden hoşlandınız / hoşlanmadınız? Neden? 5. Çok küçük boyutlu olsaydınız ve eserde bir gezintiye çıksaydınız; a. Nereye gitmek isterdiniz? b. Kimin yerinde olmak isterdiniz? Neden? c. Hangi sesleri duyardınız? ç) Eserin içinde olsaydınız siz neler yapardınız? 6. Eser asıldığı yerden kaldırılır. 7. Öğrencilerden eserde etkilendikleri renkler, figürler, nesneler, eserin konusu vb. unsurlardan yola çıkarak tercih ettikleri malzeme ile görsel çalışmalar yapmaları istenir. 91 8. Görsel çalışmalarını renklendirirken su bazlı boyalar (parmak boya, sulu boya) veya pastel boya tercih edebilecekleri söylenir. 9. Yapılan tüm çalışmalar sınıf panosuna asılır. 10. Öğrencilere aşağıdaki sorular yöneltilir. a) Çalışmaya başlarken ne yapmak istemiştiniz? b) Çalışmanızda istediğiniz her şeyi gerçekleştirebildiniz mi? c) Hangi renkleri tercih ettiniz? Neden? ç) Resminize bir isim veriniz. Not: Aynı soruları diğer çalışmalara da uygulayabilirsiniz DEĞERLENDİRME 1. Öğretmen her bir öğrenci için “derecelendirme ölçeği” doldurabilir. 92 DERECELENDİRME ÖLÇEĞİ Öğrencinin Adı ve Soyadı: Sınıfı : Numarası : Açıklama: Öğrencinin etkinlik boyunca aşağıdaki ifadeleri gerçekleştirme düzeylerini ifadenin karşısında bulunan yere çarpı (x) koyarak işaretleyiniz. DERECELER ÖLÇÜTLER Evet 1. Etkinliğe aktif olarak katılır. 2. Etkinliğe katılımda isteklidir. 3. Etkinliğe başlarken yapmak istediklerini ifade eder. 4. Etkinlik sonunda yaptığı çalışmayı ifade eder. 5. Yaptığı çalışmayla ilgili sorulan soruları cevaplar. 93 Bazen Hayır RENKLİ İZLER DERS : Görsel sanatlar SINIF :2 YAKLAŞIK SÜRE : 4 ders saati TEMEL BECERİLER : İletişim kurma, karar verme, estetik algıyı geliştirme, çevre ve doğa bilinci kazanma. ÖĞRENME ALANI :Görsel Sanatlarda Biçimlendirme. KAZANIMLAR :2. Çevresinden doku örnekleri göstererek çeşitli yüzeylerde değişik malzemelerle farklı doku çalışmaları yapar. 7. Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli görsel sanat teknikleri ile ifade eder. ARAÇ ve GEREÇLER: Doğal malzemeler; taş, dal parçaları, yaprak, ot, ağaç kabukları vb. yapay (üretilmiş) malzemeler; kumaş parçaları, kullanılmaz durumdaki danteller, kabartmalı muşamba örtüler, yumurta kolileri vb. grup çalışması yapabilmeye uygun boyutta resim kağıtları kraft kağıdı– kese kağıdına benzeyen paketleme kağıdı- vb. fırça, çalışma önlüğü, sünger parçaları, su kabı, parmak boya, suluboya, akrilik veya tutkallı boya=tutkal+su+toz boya, kolay baskı örnekleri TEKNİKLER : Kolay baskı ve renkli resim teknikleri. YÖNTEMLER : Grup çalışması, gösterim, soru-cevap, uygulama. DUYUŞSAL ve DÜŞÜNSEL HAZILIK: Öğrencilerden ağaç kabuğu, kumaş parçaları, kullanılmaz durumdaki danteller, kabartmalı muşamba parçaları, karton kutular, dökülmüş yapraklar vb. belirgin dokulu malzemeleri toplayıp, yüzeylerini inceleyerek getirmeleri istenir. 94 SÜREÇ 1. Öğrencilerden saçlarına, tenlerine, kıyafetlerine, sıralara, duvara, tahtaya, cama vb. dokunmaları istenir. 2. Öğrencilere nesnelere dokunduklarında ne hissettikleri (pürüzlü, düz, kaygan vb.) sorulur. 3. Öğrenciler, ağaç kabuğu, kumaş parçaları, kullanılmaz durumdaki danteller, kabartmalı muşamba parçaları, karton kutular, dökülmüş yapraklar vb. belirgin dokulu malzemeleri hazırlarlar. Malzemelere dokunarak ne hissettiklerini söylerler. 4. Sınıf mevcuduna göre öğrenciler 5-6 kişilik gruplara ayrılır. 5. Öğrencilerden çalışma önlüklerini giymeleri, sıralarına koruyucu muşamba örtüleri sermeleri istenir. 6. Öğrencilere kolay baskı örnekleri gösterilerek incelemeleri sağlanır. 7. Her gruba kolay baskı yapabilecekleri kâğıtlar dağıtılır. 8. Topladıkları malzemeleri boyalara batırarak veya fırça ile boyayarak, kâğıt üzerine iz bırakacak şekilde basmaları sağlanır. 9. Gruplardan çalışmalarına isim vermeleri istenir. 10. Çalışmalar tamamlandıktan sonra, her öğrenciye uygulama yaptığı alanın temizlik ve düzenini sağlaması söylenir. 95 11. Öğretmen aşağıdaki soruları yönelterek grupların cevaplandırmasını ister. a) Çalışmanızda hangi malzemeleri kullandınız? b) Çalışmanızda hangi renkleri kullandınız? c) Çalışmanızda en çok hangi malzemenin bıraktığı iz hoşunuza gitti? ç) Çalışmanızda kaç farklı iz var? d) Malzemelere dokunduğunuzdaki his ile malzemelerin yüzey üzerine bıraktığı iz arasında benzerlik ve farklılık var mı? e) Çalışmanız sırasında zorluklarla karşılaştınız mı? Karşılaştıysanız nelerdir? f) Çalışmanız sırasında en çok nelerden hoşlandınız? 12. Çalışmalar tamamlandıktan sonra öğrencilere “grup değerlendirme formu” dağıtılır. DEĞERLENDİRME 1. Her öğrencinin sürece katılıp katılmadığı ve grup çalışmasının gerektirdiği paylaşımın sağlanıp sağlanmadığı değerlendirilir. 2. Öğrencilerin “grup değerlendirme formu”nu doldurmaları sağlanır. 96 GRUP DEĞERLENDİRME FORMU Grup Adı : Grup Üyeleri : Sınıf : Açıklama: Bu form grubunuzla yaptığınız etkinliği grup olarak değerlendirmeniz için hazırlanmıştır. Aşağıdaki ifadelerin gerçekleştirilme düzeylerini ifadenin karşısında bulunan yere çarpı (x) koyarak işaretleyiniz. DERECELER ÖLÇÜTLER Evet 1. Malzemelerimizi birbirimizle paylaştık. 2. Özgür bir şekilde çalıştık. 3. Çalışma alanımızı paylaşmakta sorun yaşamadık. 4. Çalışmalarımız sırasında birbirimizi cesaretlendirdik. 5. Baskı çalışmamızda değişik malzemeler kullandık. 97 Kısmen Hayır HAYAL PERDESİ DERS : Görsel sanatlar SINIF :3 YAKLAŞIK SÜRE : 3 ders saati TEMEL BECERİLER : İletişim kurma, karar verme, estetik algıyı geliştirme ÖĞRENME ALANI : Görsel Sanatlarda Biçimlendirme KAZANIM : 5. Bir yüzeyde oyunlarla lekeler oluşturur. 7. Nesnelerin görünümlerini lekesel olarak algılar. 8. Çalışmalarında çizgi, renk, biçim ve leke ilişkilerini kullanır. ARAÇ ve GEREÇLER : İki boyutlu leke çalışması örnekleri, (Karagöz-Hacivat resmi), baskı resim röprodüksiyonu, büyük ebatta koli kutusu; (televizyon kutusu vb.), beyaz örtü, mandallar, ışık kaynağı; el feneri vb. çeşitli nesneler; (gözlük, bardak, vazo, şişe, oyuncak araba, oyuncak bebek ve kolay baskı için çiçek, dal, yaprak, kartonlar vb.) kâğıt makası, resim kâğıdı, guaj boya, akrilik, suluboya, tutkallı boya, parmak boya vb. TEKNİKLER : Kolay baskı ve renkli resim teknikleri. YÖNTEMLER : Gösterim, soru-cevap, uygulama. DUYUŞSAL ve DÜŞÜNSEL HAZILIK: Öğrencilerden gölge oyunları ile ilgili bilgi edinerek gelmeleri istenir. 98 SÜREÇ 1. Öğrencilerden gölge oyunu hakkında edindikleri bilgileri arkadaşları ile paylaşmaları istenir. 2. Büyük ebatta koli kutusunun karşılıklı iki tarafındaki yüzey kesilerek sahne oluşturulur. 3. Oluşturulan sahnenin arkası açık kalacak şekilde, kesilmiş olan diğer yüzüne beyaz bir örtü gerilerek mandal yardımı ile kenarlarına tutturulur. 4. Sahne, öğretmen masasının üzerine, bütün öğrencilerin görebileceği bir biçimde yerleştirilir. 5. Sınıf içerisindeki perdeler kapatılarak karanlık, loş bir ortam oluşturulur. 6. Kutunun içerisine ışık kaynağı olarak fener, ışıldak vb. yerleştirilir. 7. Kutunun arkasındaki açık kısımdan içeriye çeşitli nesneler (gözlük, bardak, vazo, şişe, oyuncak araba, oyuncak bebek vb.) koyulur ve öğrencilerden nesnelerin ne olduğunu tahmin etmeleri istenir. (Nesneler kutu içerisine yerleştirilirken öğrencilere gösterilmemelidir) 8. Öğrencilere aşağıdaki sorular yöneltilir. a) Perdeye yansıyan gölge hangi nesneye ait olabilir? b) Nesnenin gölgesinde ayrıntıları görebiliyor musunuz? 9.“Karagöz Hacivat” oyununa ait görsel materyaller incelenebilir. Karagöz Hacivat 99 10.Lekesel çalışılmış bir eser röprodüksiyonu sınıfa gösterilerek üzerinde konuşulur. Konuşma arasında öğrencilere“Eserde neler görüyorsunuz?”, “Eserde ayrıntıları görüyor musunuz?”, “Eserde hangi renkler kullanılmış?”, “Gölge oyunundaki nesne görünümleri ile eserdeki görünümler arasındaki benzerlik ve farklılıklar nelerdir?” gibi sorular yöneltilebilir. Nevide Gökaydın, Litografi 11. Öğrencilere, leke ögesinin “açık, koyu, orta değerler” olduğu hatırlatılır. 12. Öğrenciler topladıkları hazır nesneleri kullanırlar ya da kartonları kağıt makasıyla keserek istedikleri şekli verirler. Nesnelerin üzerine getirdikleri su bazlı boyalarla açık, orta, koyu tonlarda boya sürerek, resim kâğıdının yüzeyine basarlar. 13.Çalışmalar tamamlandıktan sonra öğrenciler birbirlerine kağıt yüzeyindeki izlerin, lekelerin ne olduğunu sorarlar. 14. Öğrencilere kolay baskı çalışmasından sonra, “Ağacın Gölgesi”, “Gölgem ve Ben” gibi konular verilerek özgün lekesel kompozisyonlar yapabilecekleri yeni bir çalışma yapmaları istenir. 15. “Öz değerlendirme formu” öğrencilere dağıtılır. 16. Tamamlanan çalışmalar panoya asılır. 100 DEĞERLENDİRME 1. Öğrencilerin, “açık-koyu” zıtlıklarını çalışmalarında kullanıp kullanamadıkları kontrol edilir. 2. “Öz değerlendirme formu” öğrencilere dağıtılarak doldurmaları sağlanır. 101 ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU Öğrencinin Adı ve Soyadı: Sınıfı : Açıklama: Etkinlik boyunca aşağıdaki ifadelerin gerçekleşme düzeylerini, ifadenin karşısında bulunan yere çarpı (x) koyarak işaretleyiniz. ÖLÇÜTLER 1. Nesnelerin lekesel Evet görünümlerinde ayrıntı olmadığını öğrendim. 2. Lekenin oluşumunda ışığın etkisini öğrendim. 3. Gösterilen eserde sanatçının konuyu lekesel olarak ifade ettiğini fark ettim. 4. Kompozisyonumu oluştururken açık ve koyu değerleri kullandım. 5. Resim yaparken konuların lekesel olarak da ifade edilebileceğini öğrendim. 102 Kısmen Hayır BENİM GÜZEL ESERİM DERS : Görsel sanatlar SINIF :4 YAKLAŞIK SÜRE : 3 ders saati TEMEL BECERİLER :Yaratıcı düşünme, kendini ifade etme, karar verme, estetik algıyı geliştirme, millî, manevi ve evrensel değerlere duyarlı olma. ÖĞRENME ALANI : Müze Bilinci KAZANIM : 1. Yakın veya uzak çevresinde bulunan ören yeri, tarihî eser, anıt gibi yerlerin geçmişi hakkında ön bilgi edinir. 3. Ören yeri, tarihî eser, anıtlar ve müzelerden yola çıkarak iki veya üç boyutlu görsel tasarımlar yapar. 5.Görsel çalışmalarını sınıf, okul panosu ve standında sergilemekten haz duyar. ARAÇ ve GEREÇLER : Müze ve müzede bulunan eserlere ilişkin görsel belgeler (broşür, kartpostal, afiş vb.), yoğurma malzemeleri ( kil, alçı-tutkal, oyun hamuru vb.), muşamba, örnek röprodüksiyonlar. Üç boyutlu çalışmaları yapabilmek için seçilecek yoğurma malzemeleri, sınıf mevcudu ve imkânlarına göre belirlenmelidir. TEKNİKLER : Üç boyutlu çalışmalar. YÖNTEMLER : Gösterim, soru-cevap, drama, uygulama. DUYUŞSAL ve DÜŞÜNSEL HAZILIK: Öğrencilerden daha önce müze ziyareti yapmış kişilerle görüşerek, internette araştırma yaparak müzedeki eserler ile ilgili bilgi edinerek gelmeleri istenir. 103 SÜREÇ 1. Daha önce müze ziyareti yapmış olan öğrencilerin edindikleri izlenimlerini arkadaşları ile paylaşmaları sağlanır. Ayrıca müzeye ilişkin internet ortamından yapmış oldukları araştırma sonucu edindikleri bilgileri sunmalarına ortam hazırlanır. 2. Öğrencilere müze ve müzedeki eserlere ilişkin görsel belgeler (fotoğraf, broşür, afiş, kartpostal vb.) gösterilir. İkiz İdol, Altın, yük: 3.1 cm, Alacahöyük, İlk Tunç Çağı, Anadolu Medeniyetleri Müzesi, ANKARA Çift başlı, çift boyunlu, kuş gövdeli idol, Alabaster, yük: 17,9 cm, İlk Tunç çağı, Kayseri Müzesi, KAYSERİ 3. Mümkünse görsel belgelerdeki üç boyutlu eserlerin maketleri öğrencilere gösterilir. 4. Gösterilen materyalleri inceleyebilmeleri için yeterli süre tanınır. 5. Gösterilen materyallerdeki eserlerden hoşlarına gidenleri seçerek daha dikkatli incelemeleri istenir. 6. Uygulama öncesi sıraların kirlenmemesi ve yoğurma malzemelerinin sıra yüzeyine yapışmaması için sıraların üzerine muşamba gibi örtülerin serilmesi istenir. 7. Seçtikleri eseri, yoğurma malzemeleri kullanarak üç boyutlu hale getirmeleri istenir. Öğrenciler yoğurma malzemelerini biçimlendirirken müdahale edilmemelidir. 8. Yapılan üç boyutlu çalışmaların kuruması beklenir. 9. Öğrenciler yoğurma malzemesinin özelliğine göre çalışmalarını boyayarak renklendirebilir. 10. Her öğrenci uygulama yaptığı alanın temizlik ve düzenini sağlar. 11. Çalışmalar sınıf içerisinde veya okul standında sergilenir. 104 DEĞERLENDİRME 1. Her öğrencinin sürece katılıp katılmadığı ve grup çalışmasının gerektirdiği paylaşımın sağlanıp sağlanmadığı değerlendirilir. 2. Öğrencilere yaptıkları çalışmalara ilişkin sorular yöneltilir: a) Gösterilen üç boyutlu tasarım örneklerinden en çok hangisinden hoşlandınız? Neden? b) Uygulama esnasında en çok hoşunuza giden şey ne oldu? 105 EŞLEŞTİRME DERS : Görsel sanatlar SINIF :5 YAKLAŞIK SÜRE : 1 ders saati TEMEL BECERİLER : Görsel okuma, karar verme, millî, manevi ve evrensel değerlere duyarlı olma. ÖĞRENME ALANI :Görsel Sanat Kültürü KAZANIMLAR : 1. Bir eserin, görsel sanatların hangi dalına ait olduğunu ayırt eder. ARAÇ ve GEREÇLER : Çalışma kâğıdı, resim, seramik, mimari, fotoğraf sanatı röprodüksiyonları. TEKNİKLER :- YÖNTEMLER : Gösterim, soru-cevap, eşleştirme. DUYUŞSAL ve DÜŞÜNSEL HAZIRLIK: Öğrencilerden seramik, fotoğraf, resim, mimari örneklerini inceleyerek sınıfa gelmeleri istenir. SÜREÇ 1. Öğrencilere, görsel sanat dallarına ait eserlerin (resim, seramik, fotoğraf, mimari vb.) röprodüksiyonları gösterilir. 2. Gösterilen sanat ürünlerinin, görsel sanatların hangi dalına ait olduğunu düşünsel ve duyuşsal hazırlıkta yapmış oldukları incelemelerden yola çıkarak tahmin etmeleri istenir. 3. İnceledikleri seramik, fotoğraf, resim, mimari örnekleri hakkında 4. Öğrencilere çalışma kâğıtları dağıtılır. 5. Sanat eserlerini ait oldukları sanat dalları ile eşleştirmeleri istenir. DEĞERLENDİRME 1. Çalışma kâğıtları toplanarak öğrencilerin eser ve sanat dallarını doğru eşleştirip eşleştirmedikleri kontrol edilir. 106 ÇALIŞMA KÂĞIDI Aşağıda sanat eserleri ve bu sanat eserlerinin ait oldukları sanat dalları verilmiştir. Her bir sanat eserini ilgili sanat dalı ile eşleştiriniz. Sanat Eserleri Sanat Dalları Seramik Fotoğraf Resim Mimari 107 DOĞADAN İZLENİMLER DERS : Görsel sanatlar SINIF :6 YAKLAŞIK SÜRE : 2 ders saati TEMEL BECERİLER : Eleştirel düşünme, sanat aracılığı ile iletişim kurma, karar verme, görsel okuma, çevre ve doğa bilinci kazanma, estetik algının geliştirilmesi, kendini ifade etme. ÖĞRENME ALANI : Görsel Sanat Kültürü KAZANIMLAR : 7. Gösterilen sanat eserlerinden edindiği izlenimlerden yola çıkarak görsel tasarımlar yapar. 8. Sanattaki niteliği insan eli ve duyarlığının belirlediğini fark eder. 9. Doğadaki güzellik ile sanattaki güzelliği karşılaştırır. ARAÇ ve GEREÇLER : Vincent Van Gogh’un “Sarı Başaklar” adlı eserinin röprodüksiyonu ve Empresyonizm sanat akımı sanatçılarına ait doğadan çalışılmış eser röprodüksiyonları, fırça, su kabı, suluboya, akrilik vb. TEKNİKLER : Renkli resim teknikleri. YÖNTEMLER : Gezi-gözlem, soru-cevap, uygulama. DUYUŞSAL ve DÜŞÜNSEL HAZIRLIK: Öğrencilerden okul bahçesi veya yakın çevreyi gezerek doğa ile ilgili gözlem yapmaları ve bitkileri, canlıları, bulutların şekillerini, ağaçları vb. incelemeleri istenir. 108 SÜREÇ 1. Öğretmen tarafından sınıfa getirilen, Van Gogh’a ait eser öğrencilerin görebileceği bir yere asılır. “Sarı Başaklar” 2. Öğrencilere yaptıkları doğa incelemelerinden edindikleri izlenimlerinden yararlanarak aşağıdaki soruları yanıtlamaları istenir. a ) Eserde neler görüyorsunuz (bulutlar, ağaç, çalılıklar vb.) b ) Sizce eserin konusu ne olabilir? c ) Bu eserdeki doğa görünümü ile gözlem yaptığınız doğa arasındaki benzerlikler ve farklılıklar nelerdir? ç ) Doğanın kendisi mi, eserde gördüğünüz hâli mi daha çok hoşunuza gitti? Doğadan ve eserden en çok hangi görünümlerin hoşunuza gittiğini anlatınız. 5. Öğretmen daha sonra Empresyonizm sanat akımına ait eserleri, doğanın bu eserlerde nasıl yansıtıldığı konusunda fikir edinmeleri için sınıfa gösterir. 6. Öğrencilerden renkli peyzaj (manzara) çalışması yapmaları istenir. 7. Ekinlik değerlendirme formu dağıtılır. 8. Çalışmalar sınıf panosuna asılarak değerlendirilir. DEĞERLENDİRME 1. Her öğrencinin sürece katılıp katılmadığı değerlendirilir. 2. Öğrencilerden “etkinlik değerlendirme formunu” doldurmaları istenir. 109 ETKİNLİK DEĞERLENDİRME FORMU Öğrencinin Adı ve Soyadı: Açıklama: Aşağıdaki form katıldığınız etkinliği değerlendirmeniz amacıyla hazırlanmıştır. İlgili yerleri lütfen doldurunuz. …………………………………………anlatan, peyzaj (manzara) çalıştım. Çünkü………… …………………………………………………………………………………………… …. Doğanın kendisi ile çalışmamdaki görünümü arasında ……………………………………… …………………………………………………………………………benzerlikler vardır. Doğanın kendisi ile çalışmamdaki görünümü arasında…………………………………….. ………………………………………farklılıkları vardır. Çünkü…………………………… Çalışmamdaki bazı renkleri doğadaki renklerden farklı kullandım. Çünkü …………….. …………………………………………………………………………………………… ……. 110 SOYUT - SOMUT DERS : Görsel sanatlar SINIF :7 YAKLAŞIK SÜRE : 1 ders saati TEMEL BECERİLER: Eleştirel düşünme, sanat aracılığı ile iletişim kurma, karar verme, görsel okuma, estetik algının geliştirilmesi, estetik bilinç kazanma. ÖĞRENME ALANI : Görsel Sanat Kültürü KAZANIMLAR : 2. Farklı duygu hâllerinin sanatsal yaratıcılığa katkısını fark eder. 3. Görsel sanatlar alanındaki soyut ve somut ifade biçimlerini ayırt eder. 10. Bir eserin niçin gerçeğe benzemek zorunda olmadığını tartışır. ARAÇ ve GEREÇLER: Süleyman Seyit Bey’in “Kavunlu Natürmort” Sabri Berkel’in “Soyutlama” adlı eser röprodüksiyonları. TEKNİKLER :- YÖNTEMLER : Gösterim, soru – cevap, uygulama. DUYUŞSAL ve DÜŞÜNSEL HAZIRLIK: Öğrencilerden sanat eserlerinde somut ve soyut ifade biçimleri ve bu tarzlarda eserleri olan sanatçılarla ilgili bilgi edinerek gelmeleri istenir. 111 SÜREÇ 1. Öğrencilerden sanat eserlerinde somut ve soyut ifade biçimleri ile ilgili edindikleri bilgileri arkadaşları ile paylaşmaları sağlanır. 2. Öğretmen tarafından sınıfa getirilen Süleyman Seyit Bey’in “Kavunlu Natürmort” ile Sabri Berkel’in “Soyutlama” röprodüksiyonları öğrencilerin görebileceği bir yere asılır. Süleyman Seyit Bey “Kavunlu Natürmort” Sabri Berkel “Soyutlama” 3. Öğrencilere, gerçekçi esere ilişkin aşağıdaki sorular yöneltilir: a) Eserde gördüğünüz nesnelerin ne olduğunu söyleyiniz. b) Bu nesnelerin biçimlerini, biçimsel özelliklerini anlatınız. c) Bu nesneler, size hangi geometrik biçimleri çağrıştırıyor? ç) Nesnelerin nasıl yerleştirildiğini, uzak-yakın, ön plan arka-plan vb. ifadeleri kullanarak anlatınız. d)Eserdeki renklerin nasıl kullanıldığını, renk geçişleri ve hacimlendirmenin nasıl yapıldığını anlatınız? e) Eserde gördüğünüz nesneler, nasıl bir tatma duygusu uyandırıyor? 3. Öğrencilere, soyut esere ilişkin aşağıdaki sorular yöneltilir: a) Eserde isim vererek anlatabileceğiniz herhangi bir nesne görüyor musunuz? b) Eserde ne gibi biçimler görüyorsunuz? c) Bu biçimler size neleri anımsatıyor? ç) Resimde uzak-yakın, ön plan arka plan ilişkisi var mı? d) Eserdeki renklerin nasıl kullanıldığını, yüzeylerin nasıl boyandığını anlatınız. e) Boyanan yüzeylerde renk geçişleri var mı? f) Bu eser, sizde ne gibi duygular uyandırıyor? g) Bu eser, sizin hayal dünyanızda ne gibi duygular uyandırdı? 4. Öğrencilere, hangi eserin daha çok hoşlarına gittiği ve nedeni sorulur. 112 5. Öğrencilere somut ve soyut eserler hakkında edindikleri bilgilerinden yola çıkarak, hangi eserin soyut hangisinin somut ifade biçimi olduğu sorusu yöneltilir, beğendikleri eserden yola çıkarak resim yapmaları sağlanır. Çalışmalar renklendirilerek sınıf veya okul panosunda sergilenir. DEĞERLENDİRME 1. Her öğrencinin sürece katılıp katılmadığı değerlendirilir. 2. Öğrencilerin açık uçlu sorulara verdikleri yanıtlardan çalışmalarından yola çıkarak görsel sanatlar alanında, soyut ve somut ifade biçimlerini ayırt etme becerisine ulaşma düzeyleri değerlendirilir. 113 ESER ELEŞTİRİSİ DERS : Görsel sanatlar SINIF :8 YAKLAŞIK SÜRE : 2 ders saati. TEMEL BECERİLER : Sanat aracılığı ile iletişim kurma, karar verme, estetik bilinç kazanma, görsel okuma. KAZANIMLAR : 4. Farklı ifade biçimlerinin sanatın dallarını oluşturduğunu fark eder. 6.Gördüğü sanat eserindeki görsel biçimlendirme ögelerinin, sanatsal düzenleme ilkelerine göre nasıl kullanıldığını açıklar. 13. Gördüğü sanat eseri hakkında bir yargıya varır. ÖĞRENME ALANI : Görsel Sanat Kültürü. ARAÇ ve GEREÇLER : Heykel sanatçılarının eserlerinin röprodüksiyonları, sanat eleştirisi bilgi yaprağı. TEKNİKLER :- YÖNTEMLER : Soru- cevap, gösterim, beyin fırtınası. DUYUŞSAL ve DÜŞÜNSEL HAZIRLIK: Öğrencilerden farklı görsel sanat dallarına ait eserleri inceleyerek gelmeleri istenir. SÜREÇ 1. Öğrencilere daha önceki bilgilerinden yararlanarak, görsel sanat dallarının neler olduğu sorusu yöneltilir. Hoşlandıkları görsel sanat dallarının özelliklerine ilişkin konuşmaları sağlanır. 2. Öğretmen, öğrencilerin yakındaki bir Atatürk heykelini ya da müzedeki bir heykeli incelemelerini sağlar. 3. Öğrencilere “sanat eleştirisi bilgi yaprağı formu” dağıtılarak doldurmaları istenir. 4. Öğrencilerin formda yer alan sorulara verdikleri yanıtlardan yola çıkarak, ilgili maddeleri beyin fırtınası yöntemini kullanarak arkadaşlarına ifade etmeleri istenir. Öğrenciler yorum yapmaksızın tarafsız olarak dinlenir. 114 5. Bu yöntemin uygulanması esnasında öğretmen, eserdeki baskın renkler, şekiller, dokular, zıtlıklar, tekrarlar ve esere yönelik duygularına, düşüncelerine yönelik ifade edilen görüşleri; eserin anlatımcı mı, dışavurumcu mu, biçimci mi, işlevsel mi, olduğunu öğrencilere farklı yönlendirmelerde bulunarak değerlendirmelerini sağlar. 6. Ulaşılan sonuçlar öğretmen tarafından özetlenir. Yapılan özetlemede ek olarak eserin kuramı (yansıtmacı, dışavurumcu, biçimci, işlevsel) hakkında bilgi verilir. 7. Her eserin konusuna, tasarlanışına, kullanılan malzemesine, fonksiyonuna göre değerlendirilmesi gerektiği hatırlatılır. 8. Öğrencilere, beğenilerdeki farklılığın sanat eserinin estetik değerini değiştirmeyeceği vurgulanır. 9. Öğrencilerden, en sonunda estetik yargıya varmaları beklenir. DEĞERLENDİRME 1. Her öğrencinin sürece katılıp katılmadığı kontrol edilir. 2. Estetik yargının sanat eleştirisi inceleme basamakları ile ilişkili olup olmadığı değerlendirilir. 115 SANAT ELEŞTİRİSİ BİLGİ YAPRAĞI FORMU Öğrencinin Adı ve Soyadı: Açıklama: Aşağıdaki form gösterilen eseri değerlendirmeniz amacıyla hazırlanmıştır. İlgili yerleri lütfen doldurunuz. Betimleme 1. Heykelin biçimi nasıldır? (soyut, figüratif vb.) 2. Heykel ne renktir? 3. Heykel, nasıl bir dokuya (pürüzlü, düz vb.) sahiptir? 4. Nerelerde boşluk görünüyor (Çevresinde, içinde, diğer) ? 5. Heykel hangi malzemeden yapılmış (Taş, mermer, pişmiş toprak, tahta, cam, maden, diğer) ? 6. Hangi bakış açısından eseri en iyi şekilde görebiliyorsunuz? Çevresinde dolaşarak mı, karşıdan ya da yandan vb. bakarak mı? 7. Işık gölgeyi heykelin nerelerinde görüyorsunuz? 8. Heykelin konusu nedir? Çözümleme 1. Heykel hareketli mi? Nasıl bir harekete sahip? 2. Heykel dengeli duruyor mu? Eserin dengesini ne sağlamış? 3. Heykelin ölçüleri gerçeğine oranla nasıl (gerçeğine uygun, gerçeğinden büyük, küçük) 4. Heykelde en çok dikkatinizi çeken yer neresi? Sanatçı, dikkati oraya çekmek için ne yapmış? 5. Heykelde düzenli ya da düzensiz tekrarlar var mı?(Kıvrım, hareket, doku, boşluk, renk vb. açısından) Yorumlama 1. Heykel nasıl bir ifadeye sahip?(hüzünlü, neşeli, gururlu, mağrur, güçlü vb.) 2. Heykelin aktarmaya çalıştığı tema ya da semboller neler olabilir? 3. Heykel sizde ne gibi bir duygu uyandırdı? (hüzün, neşe, gurur vb.) 116 4. Heykel size neleri çağrıştırıyor? 5. Heykele bir isim veriniz? Yargı 1. Heykelde benzetme kaygısı güdülmüş mü?(Yansıtmacı kurama uygun mu?) 2. Sanatçı, duygularını vurgulu bir şekilde anlatabilmiş mi? (Anlatımcı kurama uygun mu?) 3. Heykel daha çok biçimsel özellikleri, (rengi, dokusu vb. ) ile mi dikkatinizi çekiyor? (biçimci kurama uygun mu?) 4. Heykel yalnızca sanatsal amaçlı mı yapılmış, yoksa aynı zamanda bir amaca, bir düşünceye de hizmet ediyor mu? (İşlevselci kurama uygun mu?) 5. Yukarıdaki verdiğiniz cevaplara göre sizce bu heykel aşağıdaki kuramlardan en çok hangisine ya da hangilerine uyuyor? İşaretleyiniz a) Yansıtmacı-Realist b) Anlatımcı-Dışavurumcu c) Biçimci d) İşlevsel 117 3.4. GÖRSEL SANATLARDA YÖNTEM VE TEKNİKLER Aşağıda, ilköğretim düzeyinde çeşitli görsel sanat alanlarına ve bu alanlarda kullandırılabilecek yöntem ve tekniklere kısaca yer verilmiştir. Yöntem ve tekniklerin sınıflara göre tercihi öğretmenlere bırakılmıştır. Her tekniğin genel malzemelerinin yanı sıra, tekniğin tanıdığı imkânlar ölçüsünde malzemeler de çeşitlenebilir. Öğrenciler, tekniğin özelliklerini kullanmaya zorlanmamalı, onlara değişik imkânları keşfetme olanağı tanınmalıdır. Anlatım zenginliği açısından mümkün olduğunca tek başına değil, birden fazla tekniğin bir arada kullandırılmasına özen gösterilmelidir. Malzeme ve teknik konusunda yöresel imkânlar dikkate alınmalıdır. BOYAMA TEKNİKLERİ Pastel boya: Yağlı ve kuru pastel olmak üzere iki çeşidi vardır. İlköğretim okulları için uygun olanı, yağlı pasteldir. Parlak olmayan kâğıtlarda iyi sonuç vermekle birlikte, pastelin yağlı olma özelliğinden dolayı her türlü kâğıt yüzeyinde denenerek de değişik tatlar oluşturulabilir. Renkli kartonlara çalışıldığında, kâğıdın renginden de yararlanma imkanı vardır. Dokulu kâğıtların kullanımı da olumlu sonuçlar verir. Kuru boya: Renklerin şeffaflığından dolayı öğrencilerin kalemi bastırarak çalışma isteği, geniş yüzeyleri boyamada yarattığı güçlük vb. nedenlerle yorucu olan ve dolayısıyla öğrencilerde isteksizlik yaratan bir tekniktir. Bu nedenle kuru boyaların boya malzemesi olarak kullandırılması önerilmemektedir. Suluboya: Kapatıcı olmayan, saydam bir boya türüdür. Renklerin açık değerleri beyaz boya katılarak değil, su ilave edilerek elde edilir. Boyaya ilave edilen su miktarı, renklerin açıklık derecesini belirler. Beyaz renk kullanılmak istenen yerler ise boş bırakılarak kâğıt beyazlığından yararlanılır. Suluboya çalışmasına kâğıdın kalın bir fırça ya da süngerle ıslatılarak başlanması hoş dağılımlar elde edilmesini sağlar. Suluboyalar, tüp içerisinde ya da her rengin ayrı bölmelerde yer aldığı kapaklı kutularda satılırlar. Değişik kalınlıkta suluboya fırçaları (Ucu yuvarlak), su kabı, fazla boyayı almak, kağıdı ıslatmak vb. için sünger ve eğer tüpteki suluboyalar kullandırılıyorsa palet gereklidir. Suluboya ile çok değişik yöntemler kullanarak resimler yapılabilir. Bu durumda, malzemeler de ihtiyaca göre farklılıklar gösterecektir. 118 Guaj boya: Kapatıcı özelliğe sahip, su ile inceltilen ve çabuk kuruyan bir boya türüdür. Okullarda kullanım açısından, kavanozda ve tüpte olanlar tercih edilir. Guaj boyada tercihe bağlı olarak ucu yuvarlak (suluboya fırçası) ve yassı (yağlıboya fırçası) fırçalar kullanılabilir.Renkler palete sıkılarak ve palette karıştırılarak kullanılır.Yüzeye sürülüp kuruduktan sonra renk tonlarında bir miktar koyulaşma ve matlaşma olur.Kapatıcı özelliğe sahip olduğu için, boyamadan önce ayrıntılı çizimlere izin verir. Tutkallı boya: Piyasada hazır olarak satılmaz. Toz boya, beyaz plastik tutkal ve su karışımından elde edilir. Toz boyalar, nalburlardan satın alınarak oldukça ucuza mal edilebilir. Kullanım esnasında her renk için ayrı bir kap ( Bu iş için plastik bardaklar tercih edilebilir.) ve fırçalar gereklidir. Toz boyalar karıştırılarak değişik renkler oluşturulabilir. Karışımda kullanılan toz boyanın miktarı ne kadar az olursa, o oranda açık tonlar elde edilir. Renk ve renk tonları seçimi, kuruduktan sonra boyanın bir miktar koyulaşacağı hesaplanarak yapılmalıdır. Özellikle koyu yüzeylerde bu duruma daha çok dikkat edilmelidir. Geniş yüzeyleri geniş fırçalarla boyamak için ideal bir boyama tekniğidir. Kâğıt, kumaş, alçı, ahşap, taş, duvar, plastik, cam gibi her çeşit yüzey üzerine uygulanabilir. İlköğretim öğrencileri açısından düşünüldüğünde bazı tekniklere uygun hazırlanma özelliklerine sahiptir. Örneğin tutkal miktarı artırılıp su miktarı azaltılırsa guaj boya yerine, tutkal miktarı azaltılıp su miktarı artırılırsa suluboya yerine, hiç su kullanmaksızın yalnızca tutkal ve toz boya karışımı ise parmak boya yerine kullanılabilir. Tutkallı boya, çabuk kuruma özelliğine sahiptir. Bu yüzden, çalışmanın hemen sonrasında fırçanın bol su ile temizlenmesi gerekir. Cam kavanozlar içerisinde hazırlanıp, ağzı sıkıca kapatılarak serin bir yerde, uzun süre muhafaza edilebilir. Akrilik: Su bazlı bir boya türü olmakla birlikte yağlı boya tekniğinin etkisini verir. Kapatıcı özelliğe sahiptir. Kuruduktan sonra su ile çözünmez. Öğrencilere geniş yüzeylerde, geniş fırçalar kullanarak diledikleri gibi çalışma imkânı da sağlar. Duvar, bez, kâğıt, duralit vb. hemen her tür yüzey üzerinde kullanılabilir. Parmak boya: İsminden de anlaşılabileceği gibi yüzey üzerine doğrudan parmakla sürülen boyalardır; ancak fırça kullanımına da uygun bir boya türüdür. Satın alınabileceği gibi daha ekonomik olacak şekilde kendimiz de hazırlayabiliriz. Nişasta(her türü olabilir), ateşe dayanıklı bir kap içinde su ile eritilir. Ateşte sürekli karıştırılarak pişirilir. İçerisine çok az miktarda sıvı yağ ilave edilir. Muhallebi kıvamına gelen karışım, ayrı kaplara paylaştırılır. 119 Her bir kaba farklı renkte toz boyalar eklenerek iyice karıştırılır. Özellikle küçük yaş çocuklarının parmak kasları gelişimine yardımcı olan ve özgürce uygulayabilecekleri bir boya türüdür. Parmak boya büyük boy çalışmalar için de uygun bir malzemedir. Keçe uçlu kalemler: Farklı sayıda ve renklerdeki kalemlerin bulunduğu kutularda satıldığı gibi değişik kalınlıklarda ayrı ayrı da satın alınabilir. Yapılan hatayı düzeltme olanağının bulunmaması, çizgisel etkisinden dolayı, yüzey boyamada çocuk açısından yorucu olması vb. nedenlerle, küçük yaş çocuklarına, yalnızca keçe uçlu kalemleri kullandırarak resim yaptırılmamalı, bunun yerine başka tekniklerle birlikte ve süsleme çalışmalarında kullanma olanağı tanınmalıdır. Ancak ileri yaşlarda keçe uçlu kalemlerle çizgisel ve grafiksel çalışmalar yaptırılabilir. Kalın ve yassı uçlu keçeli kalemler, değişik yönlerde tutularak farklı kalınlıklarda çizgiler oluşturulabileceği gibi, resimler de boyanabilir. Mürekkep: Renkli mürekkepler, başka malzemelerle birlikte resim çalışmalarında bir boya malzemesi olarak kullanılabileceği gibi, tek renk mürekkeple lekenin kavratılması amaçlı lavi çalışmaları da yaptırılabilir. En yaygın bulunan mürekkep renkleri, siyah, lacivert, kırmızı, kahverengi ve yeşildir. Suluboyada olduğu gibi, rengin açıklık- koyuluğu, ilave edilen su miktarı oranında değişir. BASKI TEKNİKLERİ Fırça baskı: Sulu boya ya da renkli mürekkebe batırılan fırça kâğıt üzerine bastırıp kaldırılır. Bu işlem, farklı renk ve yönlerde tekrarlanarak bir kompozisyon oluşturulur. İp baskı: İp; suluboya, tutkallı boya vb. ile boyanarak katlanıp açılmış kâğıt arasına çeşitli şekillerde yerleştirilir. Kâğıdın diğer yüzü ipin üzerine kapatıldıktan sonra üzerine bir kitap yerleştirilir. Kuvvetle bastırılarak ipin dışarıda kalan ucu hızla çekilir. Kalan boşluklar aynı yöntemle tamamlanır. Ortaya çıkan görüntü, istenirse sınırlarından kesilerek koyu renk bir kâğıt üzerine yapıştırılabilir. Patates baskısı: Patates, muntazam bir şekilde ortadan kesilir. Bıçak yardımıyla şekil verdikten sonra fırça ile boyanarak baskısı alınır. Aynı ya da oluşturulan farklı biçimler istenen renklerde boyanarak tekrarlanan baskılar yardımıyla bir kompozisyon oluşturulur. 120 Şablon baskı: Bir karton üzerine istenen şekil çizilip kesilerek şablon oluşturulur. Bu yolla değişik biçimlerde şablonlar meydana getirilebilir. Bu şablonlar istenen renklerde boyanarak kâğıt üzerine bir kompozisyon oluşturacak şekilde baskısı alınır. Şekil kesip çıkarıldığında, karton üzerinde boş kalan yeri de şablon olarak kullanılabilir. Doğrudan baskı: Hazır malzemenin boyanıp basılmasıdır. Yaprak, sünger, eldiven, dantel, ağaç kabuğu baskısı vb. Parmak, el ve ayak baskısı: “Doğrudan baskı olarak düşünülebilir. Öğrenciler parmaklarını, ellerini ya da ayaklarını diledikleri gibi boyayıp baskısını alırlar. Bu baskılarda tutkallı boya veya akrilik boya iyi sonuçlar verir. Parmak baskı için parmak boyası da kullandırılabilir. Alçı baskı: Su ile karılan toz alçı plastik bardak içine dökülür. Alçı donduktan sonra, plastik bardağın ağız kısmından 1 cm lik kısmı kesip çıkarılır. Şekil çizildikten sonra, baskıda çıkması istenen yerler yüksekte kalacak şekilde oyulur. Bu kalıp boyanarak, baskısı alınır. Köpük (strafor) baskı: Köpük levha, beyaz eşya satan yerlerden temin edilebilir. Yapılacak resim, levhanın üzerine çizilir. Çizgiler, üzerinden ucu küt bir kurşun kalemle bastırılarak çukurlaştırılır. Köpük levhanın üzerinde oluşturulan bu biçimler istenen renklerde hazırlanan tutkallı boyalarla ya da akrilikle boyanır. (Boyama aşaması, kalın fırçalar yardımıyla ve kurumasına izin vermemek için hızlı bir şekilde gerçekleştirilmelidir) Ardından resim kâğıdı boyanan yüzey üzerine kapatılıp üzerinden el gezdirilerek baskısı alınır. Kırıştırılmış kâğıtla baskı: Öğrenciler kâğıtları istedikleri gibi kırıştırdıktan sonra fırça yardımıyla boyarlar ve yüzeyde tekrarlanan baskılarla yoğun dokulu kompozisyonlar oluştururlar. Mono baskı: Matbaa mürekkebi veya guaj boya, sünger rulo (Piyasada badana malzemesi olarak satılmaktadır.) yardımıyla cam levha üzerine yayılır. Çeşitli malzemelerle kazıma ve silmeler yaparak kompozisyon oluşturulur. Oluşan kompozisyonun üzerine tek hamlede 121 yerleştirilen kâğıtla baskı alınır. Boya malzemesi olarak, üst sınıflarda matbaa boyası da kullanılabilir. İstenen renkteki karbon kâğıdının (kopya kâğıdı) üzerine temiz bir kâğıt yerleştirilir. Bu kâğıda, kalemle bir resim çizilir. Kalemle taramalar ve boyamalar da yapılabilir. Kâğıt kaldırılıp ters çevrildiğinde, yapılan resmin aynısının kalemi bastırma şiddeti oranında karbon kağıdı renginin tonlarıyla ortaya çıktığı görülecektir. Muşamba baskı: Bu iş için kalın bir yer muşambası kullanılabilir. Çalışma yapılacak olan muşamba büyüklüğündeki kâğıda kompozisyon çizilir ve muşamba üzerine kopyalanır. Açık değerde kalması istenen yerler oyulur. Orta değerde olması istenen kısımlarda seyrek çizgili, çentikli vb. oymalar yapılır. Oyma yapılmayan yerler ise, koyu değerde çıkacaktır. Bu iş için oyma bıçakları bulunmadığı takdirde, çizme, kazıma, oymaya imkan verecek aletler kullanılabilir. Daha sonra sünger merdane, cam plaka üzerinde ince bir tabaka oluşturana kadar ileri-geri hareket ettirilerek matbaa mürekkebini iyice alması sağlanır. Boya, oyulmuş muşamba yüzey üzerine yine merdane yardımıyla sürülür. Üzerine tek hamlede resim kâğıdı yerleştirilir ve üzerinden bir tahta kaşıkla bastırılarak baskısı alınır. KOLAJ Her tür malzemenin, bir yüzey üzerine, yeni bir kompozisyon oluşturacak düzende yapıştırılmasıyla yapılan resim tekniğidir. Değişik özelliklere sahip, farklı renk ve dokudaki malzemelerle bu teknikte çalışmalar yapılabilir. Her çeşitte kağıtlar (kesilerek, yırtılarak, kırıştırılarak vb.) doğal nesneler ile her tür hazır malzeme ve sağlıklı artık materyaller aynen ya da verilmek istenen anlama göre formu değiştirilerek kullanılabilir. Kâğıt, ip, pamuk, tül, kumaş, taş, deri, yaprak, ağaç kabuğu, vb. malzemeler yapılacak olan resimde tek tür kullanılabileceği gibi, karışık malzeme şeklinde kullanılarak da değişik tasarımlar oluşturulabilir. Önemli olan, kompozisyonda verilmek istenen etkiye en uygun malzemenin seçilmesi ve malzemenin imkanlarından yararlanılmasıdır. GRAFİK TASARIM Grafik tasarım, bir mesajı görsel iletişim yoluyla hedef kitleye duyurulması işlevini, güzel sanatların estetik nitelikleri ile birlikte resim ve yazıyı -birbirini tamamlayan bir düzenleme içinde -kullanarak yerine getirir. Günümüzde modern bilgisayarlar, çok geniş değişkenlikteki grafik resimlerin üretilmesinde, saklanmasında, geliştirilmesinde güçlü bir araç olarak kullanılmaktadır. Grafiksel sanatlar tasarımlar, resimler, kelime ve sayıların bir 122 araya geldiği, çoklu renklerin kullanıldığı yapıda olabilir. Öğrencilere çok değişik grafiksel çalışmalar yaptırılabilir. Ancak, ilköğretim düzeyinde en çok tercih edilen grafiksel çalışmalar şunlardır: Afiş: Öğrenciler, herhangi bir ürün, yer, olay veya düşüncenin dikkati çekecek şekilde görsel olarak tanıtımını yaparlar. Bu nedenle anlatımın ilginç olması çok önemlidir. Uygulamada renkli boya teknikleri, fotoğraf ve yazılar kullanılır. Yazı, resim ve renklerin dikkat çekici biçimde düzenlenmesi gereklidir. Kelime ve cümleler kısa seçilmeli, ilginç olmalı; yazı örneğinin konuya uygun olmasına dikkat edilmelidir. Yazı, resim ve renkler kesilerek ya da yırtılarak yapıştırılabileceği gibi gerekli görülen yerlerde boya tekniklerinden de yararlanılır. Amblem: Bir kurum, bir ürün ya da bir hizmetin yapısını ve niteliklerini tanımlamak üzere tasarlanan görsel simge. Harf, biçim, motif ya da soyut bir simge gibi çeşitli biçimlerden oluşabilen amblemin tasarlanmasındaki karakteristik yan biçimlenirken soyutlanmasıdır. Optik yanılsama: Bir fotoğraf ya da resim, isteğe bağlı olarak, çeşitli parçalara ayrılacak şekilde kesilir. Parçalar, kaydırma, döndürme, üst üste bindirme vb. yöntemlerle yeniden düzenlenerek farklı ve esprili görsel etkiler oluşturulur. Örneğin, istenen bölgede kesilen şeritleri üst üste bindirme ya da kaydırma, iki farklı resmi şeritler hâlinde kestikten sonra dönüşümlü yerleştirme, resmin bir ya da birkaç parçasını kesip yönünü değiştirme, aynı boyutlarda kesilen iki ayrı parçanın yerini ve yönünü değiştirme gibi. Bu çalışmada karakteristik özelliğe sahip portreler tercih sebebi olabilir. FOTOĞRAF İlköğretim öğrencilerinin fotoğraf sanatı ile ilgili olarak-imkân varsa-fotoğraf makineleri ile beğendikleri görünümleri fotoğraflamaları, bastırılan görüntüler üzerinde yorum yapmaları sağlanabilir. Ancak, teknik ve ekonomik açıdan, sorun yaratacak tarzda bir uygulamaya gidilmemelidir. Öğrencilere kazanımla ilgili olarak, önceden ellerinde bulunan fotoğraflardan getirmeleri de söylenebilir. Fotoğraf sanatıyla ilgili konular, öğrencinin seviyesine uygun bir şekilde tartışılabilir. Kaldı ki öğrenciler, çeşitli görsel sanat çalışmalarında sık sık fotoğraf sanatı ürünlerinden yararlanmak zorunda kalacaklardır. 123 KARİKATÜR İnsan ve toplumla ilgili her tür olayı konu alarak abartılı bir biçimde belirten, düşündürücü ve güldürücü resim veya çizgilerdir. Öğrencilere, bu alanla ilgili olarak seviyelerine uygun ve nitelikli karikatür dergileri önerilebilir. Uygulamada öğrencilerden çizgisel anlamda karikatür özelliğine sahip çalışmalar beklenmemelidir. Karikatür sevgisi aşılamak ve öğrencilerin temel düzeyde bir karikatür kültürüne sahip olmalarını, espri yeteneklerinin gelişmesini ve bu anlamda duygu ve düşüncelerini görsel olarak ifade edebilmelerini sağlamak amaçlanmalıdır. Deyimler, fıkralar hoşa giden kendi ya da başkalarının yaptığı sakıncası olmayan düşündürücü espriler kaynak olarak kullanılabilir. BATİK İlköğretim düzeyinde bağlama-boyama batik yaptırılabilir. Bu teknikte tercihen pamuklu kumaş kullanılır. Değişik kumaş çeşitlerini bağlayarak uygulanan ve bağlandıktan sonra boyama aşamasına geçilen bir tekniktir. Kumaş boyası kaynar suya atılıp tuz ve sirke ilave edildikten sonra bir süre kaynatılmaya devam edilir. Önceden çeşitli yerlerinden bağlanır ve nemlendirilmiş olan kumaş, kaynamaya devam eden suyun içine atılır. 20–25 dakika kaynatıldıktan sonra çıkarılıp bol su ile çalkalanır. Kuruduktan sonra bağlı yerler kesilir. (Uygulamalarda sağlık ve güvenlik kurallarına dikkat edilmelidir.) Ayrıca, ayrı renklerde hazırlanmış su ve toz boya karışımı içine değişik şekillerde katlanmış kâğıt mendil ya da kâğıt peçetelerin yine değişik yerlerinden boyalara batırılmasıyla oluşturulan çalışmalar, görsel anlamda batik etkisi yaratırlar. Ancak hemen belirtelim ki bu çalışma gerçek bir batik tekniği değildir. KÂĞIT VİTRAY Gerçek vitray sanatında renkli camlar, bir kompozisyon oluşturacak biçimde, kurşun şeritler aracılığıyla bir araya getirilerek saydam bir pencere süslemesi oluşturulur. İlköğretim öğrencilerinin seviyesine uygun, görsel anlamda vitray etkisi yaratan çalışmalar yaptırılabilir. Bir resim kâğıdına, kalın ve yassı uçlu siyah keçeli kalem ya da mürekkebe batırılan kalın tablalı uç kullanılarak, birbiriyle bağlantılı çizgilerle kompozisyon oluşturulur. Kâğıttaki beyaz alanlar kesilerek çıkarılır. Çizgilerden ibaret kalan iskeletin arkasından, istenen renklerde ve yapıştırılacak kısma uygun biçimde kesilen jelâtin kâğıtları yapıştırılarak ortaya çıkan çalışma pencereye asılır. 124 SU KÂĞIDI Geleneksel ebru sanatımızda kullanılan malzemelerin (toprak boya, sığır ödü vb.) ilköğretim okullarında temin edilebilme imkânının olmayışı nedeniyle ebru çalışmaları yaptırılamamaktadır. Ancak, bir leğen içerisine doldurulan suya birkaç fiske tuz atılarak yoğunlaşması sağlandıktan sonra ayrı kaplarda hazırlanmış ve kokusuz terebentin ile seyreltilmiş yağlı boyalar damlatılır. Böylece farklı renklerle hoş dağılımlar elde edilir. Suda oluşan görüntünün üzerine kâğıt kapatılıp baskısı alınarak su kâğıtları oluşturulur. MOZAİK Değişik renkte bir ya da birkaç malzemenin küçük parçaları yan yana getirilerek oluşturulur. Bunun için fayans ya da cam parçaları kullanılabilir. Ancak ilköğretim düzeyi için uygun olan malzeme, renklendirilmiş çakıl taşları, hazır akvaryum taşları vb.’dir. Bunun için tabanı düzgün olan karton bir kutu bulunur. Yapılacak olan kompozisyon, kutunun zeminine çizilerek ortaya çıkan biçimler üzerine istenilen renklerdeki taşlar yapıştırılır. Üzerine, ayrı bir kapta karılan su ile alçı dökülür. Alçı donduktan sonra, karton kutu açılarak çalışma ortaya çıkarılır. Nemli bir süngerle çalışma üzerinden gidilerek yüzeye sızan alçılar temizlenir. RÖLYEF Kabartma çalışmalardır. Bu amaçla ilköğretim düzeyine uygun çalışmalar yaptırılabilir. Alçı rölyef: Bir bez üzerine yayılan kil, merdane yardımıyla eşit kalınlıkta bir levha hâlinde açılır. Kenarları, plastik bıçakla ya da cetvelin kenarıyla kesilerek muntazam bir dikdörtgen, kare ya da isteğe bağlı bir form hâline getirilir. Üzerine kil ilave edilerek, plastik bıçakla ve suya batırılan parmakla düzeltmeler yapılarak istenen biçimde kabartmalar oluşturulur. Kuruyan kilin çabuk dağılma özelliği vardır. Bu nedenle alçı ile kalıbı alınarak dayanıklı hâle getirilebilir. Bunun için, oluşturulan çalışma kendisinden daha yüksek çıtalarla dört tarafından çevrilir. Çıtaların köşelerine kil yapıştırılarak alçının sızması engellenir. Bir kapta su ile karılan alçı, kil kabartmanın üzerine dökülür. Kuruduktan sonra, kil ile alçı birbirinden ayrılır. Nemli sünger ile alçı üzerindeki kil artıkları temizlenir. Oluşan negatif alçı kalıbının tüm yüzeyine zeytinyağı sürülür. Çıtalarla çerçeveleme işlemi tekrarlanır. Leğende su ile karılan alçı, negatif kalıbın üzerine dökülür. Kuruduktan sonra pozitif ve negatif kalıplar birbirinden ayrılarak çalışma tamamlanır. 125 Öğrenciler, bir kutunun içerisine muntazam şekilde yayarak oluşturdukları kil levha üzerine çok ince olmayan değişik nesneleri bastırarak çukurluklar oluştururlar. Karılan alçıyı kil ile yapılan çalışmanın üzerine dökerler. (Kuruyan alçı ile kil levha birbirinden ayrıldığında, kabartma etkisine sahip bir çalışma ortaya çıkacaktır.) Alçının yüksekte kalan kısımlarını ve düz yüzeylerini diledikleri bir su bazlı boyayla renklendirebilirler. Kâğıt rölyef: Delme, yırtma, kesme, vb. yöntemlerle bir tabaka kâğıdı parçalamadan kabartma etkisi oluşturulur. Kesilen ya da yırtılan parçaların, kâğıtla en az tek taraflı bağlantısı bırakılarak katlama, kıvırma gibi yöntemlerle derinlik etkisi kazandırılır. Bu kâğıt, başka bir kağıt üzerine yapıştırılarak çalışma tamamlanır. Hazır malzemelerle rölyef: Her çeşit malzemeyle, amaca uygun rölyef çalışmaları yapılabilir. Ortaya çıkan çalışmanın üzerinden tutkallı ya da akrilik boya akıtılarak, çalışmanın birliğine katkı sağlanabilir. Örneğin, köpük malzemenin istenildiği gibi parçalanıp, kesilip, oyulması ile değişik rölyef çalışmaları yapıldıktan sonra boyana bilir. KUKLA Özellikle kâğıt hamuru olmak üzere çeşitli yoğurma maddeleriyle, kartonlarla, artık malzemelerle, kâğıt dolgu tekniğiyle vb. çok değişik kuklalar oluşturulabilir. Yüzük kukla: Küçük kartonların üzerine, konuşturulmak istenen kelebek, kuş, uğur böceği vb. çeşitli figürler ya da nesneler çizilip boyandıktan sonra, kenarlarından biçimine uygun vaziyette kesilir. Arkasına, parmağa geçecek büyüklükte bir karton halka ya da parmağı sıkmayacak bir halka lastik yapıştırılır. Bu halka parmağa geçirilir ve parmak dik tutulup hareket ettirilerek yüzük kuklası konuşturulur. Yüzük kuklaları, ince plastik, asetat, çeşitli artık malzemeler vb. ile değişik şekillerde yapılabilir. Parmak kukla: Parmağa geçirilerek oynatılan kuklalardır. Külah yapılmış kâğıtlar, küçük, dikdörtgen ilaç kutuları, eskimiş eldivenlerin parmakları gibi malzemeleri boyayarak, artık malzemeleri yapıştırarak, gereken yerleri kesip çıkararak kuklayı tamamlar ve parmaklarına geçirerek oynatırlar. Hiçbir kukla yapmaksızın, yalnızca parmaklarını boyayarak da konuşturabilirler. 126 El kuklası: Ele geçirilerek oynatılan kuklalardır. Eski, temiz çoraplara, kese kağıtlarına, eski parmaksız eldivenlere vb.; boyalarla, artık malzemelerle çeşitli ilaveler ve kesip çıkarmalar yapılarak, kukla haline getirilip, ele takılarak oynatılabilir. Çomak kukla: Çomak takılarak oynatılan kuklalardır. Çomak yerine ince rulo yapılarak sağlamlaştırılmış kartonlar kullanılabilir. Bu tür kuklalarda, yumurtanın küçük bir kısmı kırılıp içi boşaltıldıktan ya da plastik topların küçük bir bölümü kesildikten sonra seramik hamuru ya da kâğıt hamuruyla ince bir tabaka hâlinde kaplanıp baş formu oluşturulabilir. Yüz unsurları boyanarak, artık materyaller ilave edilerek vb. baş kısmı tamamlanır. Daha sonra bir çomağın etrafına pamukları, kumaşları dolama vb. yöntemlerle dolgunluk oluşturulup, bu çomak baş kısmında bırakılan boşluktan içeriye sokulur ve sabitleştirilir. Dolgunlaştırılmış olan kısımların üzerine, kâğıtlardan, kumaşlardan elbiseler giydirilebilir. Çomak kuklalar, öğrencinin yaratıcılığını kullanmasına imkân tanınarak kâğıt dolgu tekniğiyle, artık malzemelerle vb. değişik formlarda oluşturulabilir. Kukla, çomağından tutularak oynatılır. İpli Kukla: İpli kuklalar, parçalı bir şekilde oluşturularak, eklemlerinden hareket etmesi sağlanır. Parçalar birleştirildiğinde eklemlerinin oynar hâle getirilmesi kaydıyla, her türlü malzeme kullanılabilir. Özellikle baş formları, çomak kuklada olduğu gibi çeşitli yoğurma malzemeleriyle, plastik toplarla boyayarak vb. oluşturulabilir. Kumaşların içine pamuk yerleştirilip yuvarlayarak uzun rulolar oluşturulduktan sonra çeşitli aralıklarla ip kullanarak boğumlar yapıp, gövde, kollar, bacaklar oynar hale getirilebilir. Kartonlarla da ipli kuklalar oluşturulabilir. Örneğin, yapılmak istenen kuklanın parçaları mukavva üzerine çizilip kesilir. Her parçanın üzeri renkli kâğıtlarla, kumaşlarla boyanarak yüz unsurları, elbise desenleri vb. oluşturulur. Her bir parça, diğerinin üzerine 1’er cm.lik bindirilerek ayaklı raptiyelerle ( kanatları iki yana doğru açılan raptiye türü) birleştirilir. Eklem yerlerinden ip geçirilerek oynatılır. MASKE Kâğıt hamuru ile maske: 2,5 litrelik meşrubat şişesi naylonla kapladıktan sonra, üzerine ince bir tabaka hâlinde kâğıt hamuru yayılır ve parmakla ıslatılarak düzeltme ve kaynaştırmalar yapılır. Maskenin kenarları yüz yuvarlağına ya da yapılmak istenen yüz formuna uygun vaziyette düzeltilir. Üzerine, yine kâğıt hamuru ile eklemeler yapılarak yüz unsurları oluşturulur ve su bazlı bir boya, tercihen guaj boya ile boyanır. Şişeden en az on 127 gün sonra çıkarılmalıdır, aksi halde kıvrılmalar olabilir. İstenirse, artık malzemelerle saç, sakal, bıyık, şapka vb. ilave edilebilir. Kil ile maske: Kil ile yapılmış olan maskeyi, seramik fırınında pişirme imkânı yoksa, bir miktar beyaz plastik tutkal ilave edilerek dayanıklı hâle getirilebilir. Kullanıma hazır hâle getirilmiş olan kil, tahta merdane ile eşit kalınlıkta açıldıktan sonra ( İnce çıtalar arasında açılarak eşit kalınlık sağlanabilir.), genel yüz formunu oluşturacak şekilde plastik bıçakla kesilir. Levhanın altına kırıştırılıp nemlendirilmiş gazete parçası yerleştirilerek hafif bir kavis etkisi verilir. Kil ekleme yöntemiyle yüz unsurları oluşturulur ve plastik bıçakla düzeltmeler yapılır. İstenirse, ağız ve göz boşlukları oyularak çıkarılabilir, burun delikleri oluşturulabilir. Çok yüksek olan kısımlar, maske ters çevrilerek hafifçe oyulmalıdır. Aksi hâlde, maskeyi pişirme imkânı varsa, fırında patlayabilir. Tamamlanan çalışma, su bazlı boyalarla boyanabilir. Kâğıtlarla maske: Yapılmak istenen maske, renkli bir karton üzerine ana hatlarıyla çizilerek, sınırlarından kesilir. Dikey vaziyette tam ortasından katlanıp açıldıktan sonra kaş, göz, ağız, burun gibi unsurlar istenen renklerdeki kartonlara çizilerek kesilir. Bu unsurların ilavesinden önce kartonun katlanıp açılması, maskeye kavis kazandırmak içindir. Yüz unsurlarının biçimlendirme ve yapıştırılmasında da kıvırmalar, katlamalarla üç boyutluluk etkisi yaratılabilir. Şeritler hâlinde kesilen kartonlar, plastik bıçakla ya da cetvelin kenarıyla çekilerek rafya kıvırır gibi kıvrılabilir. Bunlarla saç, sakal vb. oluşturulabilir. İstenirse, renkli kalemlerle, artık malzemelerle çeşitli ilaveler de yapılabilir. Artık malzemelerle maske: Öğrenciler yaratıcılığını kullanarak, her çeşit artık malzemeyle maskeler oluşturabilir, isteğe göre de boyayabilirler. SERAMİK Kil ile biçimlendirilmiş ve fırınlaşmış her tür eşyadır. Ancak ülkemizdeki ilköğretim okullarında, bulunmamaktadır. Bu kilden yapılmış çalışmaları nedenle, yapılan çalışmaların pişirme imkânı kuruduktan sonra genellikle kolayca ufalanmasını engellemek için, kilin içerisine bir miktar plastik tutkal katılarak yoğrulabilir. Seramiğin biçimlendirilmesinde çok çeşitli teknikler kullanılmaktadır. Ancak burada, yalnızca ilköğretim okulları için uygun olanlar özet bir şekilde ele alınacaktır. Oluşturulan 128 formlara, kazıyarak, kili ekleyerek, baskı yaparak ve boyayarak süslemeler yapabilirler. Kil ile biçimlendirmede, ilköğretim düzeyinde şu teknikler kullandırılabilir. Çubuk (fitil) tekniği: Kilden oluşturulan çubukların, aralarına çapraz çentikler atılıp, balçık ( hafif sulandırılmış çamur) sürülerek birleştirildiği seramik tekniğidir. Levha tekniği: Bez üzerine yayılan kilin, levhada kullanılmak istenen kalınlıktaki çubuklar arasına yerleştirilerek tahta merdane yardımıyla açılması ve oluşturulan kil levhaların kenarlarına çapraz çentikler atılıp, balçık sürüldükten sonra birleştirilerek form oluşturulmasıdır. Kalıp Kullanarak Çalışma: Hem çubuk hem de levha tekniği ile kalıp kullanma işlemi gerçekleştirilebilir. Levha şeklinde açılan seramiğin, bir kalıba örneğin, rulo yapılmış gazeteye, bir şişeye, tabağa vb. sarılarak biçim kazandırma işlemidir. Kil kurumadan içindeki kalıbın çıkarılması gerekir. Aksi halde kuruyan kilin küçülmesi nedeniyle çatlama ve kırılmalar olacaktır. Çubuk tekniğinde de bu yöntemle değişik tabaklar yapılabilir. Örneğin, ters çevrilip naylonla kaplanan tabağın üzeri, kilden oluşturulan minik toplar, çubuklardan çiçekler, spiraller vb. ile kaplanır. Daha sonra plastik bir bıçakla aşağıdan yukarıya doğru çekilerek birleştirmeler yapılır. Biraz bekletilip, kurumasına izin vermeden, kalıptan çıkarılır. Tabağın iç kısmında, oluşturulan desenler görülecektir. Para tekniği: Küçük bir parça kil, avuç içinde yuvarlanıp misket haline getirildikten sonra, bastırarak yassıltılır. Kabın tabanını oluşturacak bu “ para”nın çevresine de aynı yöntemle oluşturulmuş çamur paralar yapıştırılır. Formun yükselmesi, bir birimin bir sonraki sırada iki birimi ortalayacak şekilde “balık pulu” dizilişi diyebileceğimiz sistemde yapıştırılmasıyla gerçekleşir. Çimdik tekniği: Avuç içinde hareket ettirilebilecek büyüklükteki kil, muntazam bir top haline getirilir. Baş parmak ile topun merkezinden bastırılarak derin bir çukur oluşturulur. Sol avuç içine yerleştirilen top, sağ elin başparmağı içeride olmak üzere diğer dört parmağın da dışarıdan desteğiyle hafif hafif sıkılarak döndürülür. Böylece içerideki çukur genişletilirken, kabın kenarları da incelmeye devam eder. Yeterli inceliğe ulaştığında, kasemiz tamamlanmış demektir. 129 HEYKEL Öğrenciler, yaratıcılıklarını kullanarak her çeşit yoğurma maddesiyle değişik heykeller yapabilirler. Örneğin, yapılacak olan heykelin iskeleti renkli plastik kablolarla oluşturulduktan ve kumaş, pamuk, artık kâğıtlar vb. ile dolgunlaştırıldıktan sonra kâğıt hamuru ile kaplanarak form verilir. Ortaya çıkan çalışmalar boyanarak ve çeşitli malzemeler yapıştırılarak tamamlanabilir. Bu çalışmada –kesinlikle- metal teller kullandırılmamalıdır. Renkli karton, oluklu mukavva gibi kâğıt çeşitleriyle yaratıcı çalışmalar yaptırılabilir. Oluklu mukavvanın dokusu, heykel çalışmalarında olumlu etkiler yaratır. Her türlü hazır malzeme ile, artık materyallerle çocukların hayal gücü harekete geçirilebilir. Renkli plastik kablolarla çizgisel heykeller veya pamuk, ip, kumaş, kurdele gibi tekstil malzemelerini artık kutuları, plastik şişeleri vb. kullanarak değişik heykel çalışmaları yapabilirler. MİMARİ Bu alanla ilgili olarak öğrencilere, konut, sokak, mahalle, kent, oyun parkı tasarımları ve modüler inşa (konstrüksiyon) çalışmaları, projeler yaptırılabilir. Malzeme olarak öğrencilerin her çeşit kâğıt ve kartondan, ilaç kutuları, karton rulolar gibi artık malzemelerden, yoğurma maddelerinden, ahşap materyallerden vb. yararlanmaları sağlanabilir. OYUNCAK Öğrenciler, yaratıcılıklarını kullanarak kendi oyuncaklarını yapıp oynamaya teşvik edilmelidir. Bu amaçla, kâğıt dolgu, alçı döküm tekniği, çeşitli yoğurma maddeleri, artık malzemeler kullandırılabilir. Kâğıt dolgu tekniği ile kelebek, kuş, kedi gibi çeşitli hayvan figürleri, bebekler, sevdikleri nesneler vb. oyuncaklar yaptırılabilir. Tercih edilen biçim, iki kat kâğıt üzerine çizilerek, sınırlarından kesilir. Böylece, aynı biçimden iki tane elde edilir. Yapılmak istenen biçime uygun boyanır. Bu iki kâğıt kenarlarından tel zımba ile birleştirilir. Birkaç yerinde zımbalanmadan bırakılan küçük boşluklardan içeriye, kırıştırılarak oluşturulmuş kâğıt toplar doldurulur. Daha sonra açık yerler de zımba ile birleştirilerek oyuncak tamamlanır. Alçı döküm tekniği: Küçük karton kutular, kibrit kutusu çekmeceleri, plastik çikolata kalıpları, yumurta kartonlarındaki çukurlar, kullanılmaz durumdaki eski küçük 130 kâseler vb. içerisine bir kapta su ile karılan alçı dökülür. Alçı donduktan sonra kalıplardan çıkarılır ve guaj boya, tutkallı boya, suluboya gibi su bazlı boyalarla boyanır. Ortaya çıkan bu kalıp oyuncaklar, oyun esnasında çocukların yaratıcılığını harekete geçirecektir. ORİGAMİ Kâğıt katlama sanatıdır. Origamide, kâğıdı katlamaya hazır hâle getirdikten sonra makas kullanılmaz, tüm aşamalar katlayarak gerçekleştirilir. Öğrencilere, origamide bilinen biçimlerden öğretilip uygulamaları sağlandıktan sonra, kendilerinin de kâğıdı katlayarak değişik formlar ortaya koyabilmeleri için fırsat sağlanmalı, teşvik edilmelidir. YOĞURMA MADDELERİ Kil: Yumuşak bir toprak çeşididir. Çömlek atölyelerinden, kiremit ve tuğla fabrikalarından, arazide bulunan bir kil yatağından ve bazı kırtasiyelerden temin edilebilir. Kullanıma hazır hâlde alınmış olan kil, eğer pişirilecekse, içindeki hava kabarcıklarını çıkarmak için misinayla kesilip, birbirine çarpma ve yoğurma işlemleri gerçekleştirildikten sonra kullanılır. Hava ile temas eden çamur kuruyacağı için, çalışma esnasında poşet içerisinden koparılarak çalışılır. Her çamur parçasının diğerine yapıştırılma işleminde, bir bardağın içine konan bir parça kile çok az su ilave edilerek oluşturulan balçık (Bulamaç) kullanılır. Oyun hamuru: Oyun hamuru adıyla piyasada hazır olarak satılan “plastilin”, elastiki bir yoğurma maddesidir. Çeşitli renkleri vardır. El sıcaklığı ile yumuşar ve zamanla sertleşmez. Renkler birbirine karıştırılmadığı taktirde defalarca kullanılabilir. Oyun hamuru öğrenciler ya da “öğrencinin yaş düzeyine göre” veli veya öğretmen tarafından da hazırlanabilir. Un, plastik tutkal, çok az tuz, zeytinyağı ve istenirse bir miktar toz boya ilave edilerek bir kap içerisinde yoğrulur. İçerisine bir miktar nişasta ilave edilirse, çatlama riski azalır. Böylece çok ince açılabilme ve detaylı çalışmalarda kullanılabilme olanağı sağlar. Hazırlanan oyun hamurunun kuruyarak sertleşme özelliği, onu piyasada satılan plastilinden ayırır ve dayanıklı olması gereken çalışmalarda kullanılma imkânı verir. Ancak her hazırlanan oyun hamuru bir kerelik kullanılabilir. Un, tuz, su, bir miktar toz boya ve sıvı yağın iyice yoğrulması ile de çocukların oynayabilecekleri bir hamur hazırlanabilir. Ağaç talaşı elekten geçirildikten sonra, plastik tutkal ve sıvı yağ ilave edilerek yoğrulup talaş hamuru oluşturulabilir. Bu hamur, daha çok dokulu çalışmalar için uygundur. 131 Tüm hamurlara kum ilave edilerek de, dokulu hamurlar elde edilebilir. Hazırlanan hamur, hava almayacak poşet içerisinde buzdolabına yerleştirilerek iki haftaya kadar muhafaza edilebilir. Kâğıt hamuru: Bir kova içerisine sıcak su doldurulur. İçine küçük parçalar halinde yırtılan gazete kâğıtları atılır ve yaklaşık 5-6 gün bekletilir. Suda yumuşamış olan kâğıtlar elle küçük parçalara ayrılır, yarım bardak un serpiştirildikten sonra iki su bardağı beyaz tutkal ilave edilerek, hamur haline getirilene kadar yoğrulur. Hazırlanan hamur, bir naylon poşet içerisine konulup hava almayacak şekilde ağzı sıkı bir şekilde bağlanarak muhafaza edilebilir. Ölçüler ihtiyaca gör orantılı bir şekilde değiştirilebilir. Gerek tutkal, gerekse kağıt ihtiyaca göre belirlenmelidir. Bu malzemelerle değişik görsel tasarımlarda çalışmalar yapılabilir. Alçı: Hızlı ve geç kuruyan türleri vardır. Görsel sanatlardaki kullanımında genellikle çabuk kuruyan türdeki alçı tercih edilir. Bir leğene ya da kovaya, yapılacak çalışma için gerekli olan miktarda su doldurulur. İki avuç arasına alınan toz alçı, topakların ezilmesi için, eller ovuşturularak su yüzeyinin ortasına dökülür. Suyun ortasında tepecik oluşuncaya kadar alçı dökmeye devam edilir. Daha sonra suyu dalgalandırmadan su ile alçı, topak kalmayacak biçimde elle karıştırılır. Bu aşamada plastik eldiven kullanılabilir. Hazırlanan alçı, istenen kalıba dökülür. Alçının kırılma özelliği vardır. Bu nedenle, elde edilmek istenen alçı bloğun boyutları büyük ise, kırılmayı engellemek için alçıyı dökerken arasına kendir lifleri yerleştirilir ve sertleşmeye bırakılır. Bu aşamada alçı, önce ısınmaya başlayacak, sonra da soğuyacaktır. İyice kuruduktan sonra kalıptan çıkarılır. ARTIK MALZEMELER Artık malzemeler masraf gerektirmeyen, ekonomik malzemelerdir. Biçimler hazır olduğu için zamandan kazanç sağlar ve çalışmayı kolaylaştırırlar. Hazır biçimlerin çeşitliliği ve bolluğu öğrenciyi çok yönlü düşünmeye ve denemeye, malzemenin olanaklarını ise araştırmaya sevk eder ve yaratıcılığı körükler. Malzemeyi tekniğe uygun kullanma yeteneğini ve el becerisini geliştirir. Artık malzemelerin çalışmaya başlamadan hemen önce, bol miktarda ve çeşitte elde edilmesi kolay olmayacağından öğretmen, eğitim-öğretim yılı başından itibaren öğrencileri artık malzemeleri biriktirmeleri konusunda yönlendirmelidir. Malzemeler, çeşidine göre farklı karton kutularda, çekmecelerde vb. biriktirilecek şekilde tasnif edilmelidir. Bu tasnif, 132 kâğıt, ahşap, plastik, metal ve doğal ürünler şeklinde yapılabilir. Artık malzemenin sağlık koşullarına uygun olmasına çok dikkat edilmelidir. KÂĞIT VE KÂĞIT TÜRLERİNİN İMKÂNLARINDAN YARARLANMA Kâğıt, kolaylıkla katlanabilir, kıvrılabilir, kırıştırılabilir, yırtılabilir, kesilebilir, delinebilir, boyanabilir ve yapıştırılabilir olma özelliklerinden dolayı çok çeşitli çalışma olanakları sunan ve eğitsel değeri yüksek bir malzemedir. Hem iki ve hem de üç boyutlu çalışmalar yapma imkânı verir. Kolay biçim alma özelliği, çok çeşitli denemeler yapma olanağı sağlar. Bu özelliği, kâğıtla yapılan araştırmanın kısa sürede sonuçlanmasına imkân verir. Kâğıt çeşitleri oldukça fazladır: Dosya kâğıdı, resim kâğıdı, gazete kâğıdı, kraft kâğıdı ( kahverengi renkte, kese kâğıdına benzeyen ve ambalaj yapmakta kullanılan kaba kâğıt) krepon kâğıdı, jelatin kâğıdı, el işi kâğıdı, parşömen kâğıdı, mulaj kâğıdı, duvar kâğıdı, kuşe kâğıt, teksir kâğıdı, pelür kâğıt, yağlı kâğıt, fon kartonu, karbon (kopya) kâğıdı, bristol, mukavva, oluklu mukavva vb. SORU-CEVAP Anlamayı kontrol etmede başvurulan önemli bir tekniktir. Öğrencilerin tümünün cevabı düşünmesini sağlamak için soru tüm sınıfa yöneltilir. Sorunun cevabını düşünmeleri için yeterli zaman verilmelidir. Öncelikle gönüllü öğrencilere cevaplamalarına fırsat verilmelidir. Doğru cevap anında pekiştirilmelidir. Yanlış cevap veren öğrenciler küçük düşürülmemeli, doğru cevabı bulmaları için yönlendirilmelidir. Öğrencilere tek tek sorular soruluyorsa, belli bir sıraya göre değil rastgele (random) yöneltilmelidir. Sorular açık uçlu düşünmeye yönlendirecek türden olmalıdır. DRAMA Doğaçlama, canlandırma vb. tiyatro ya da drama tekniklerinden yararlanılarak, grup çalışması içinde öğrencilerin bir yaşantıyı, bir olayı, bir fikri, bir kavramı ya da bir beceriyi, ön bilgilerini kullanarak yapılandırması, anlamlandırması ve canlandırmasıdır. Drama süreci üç aşamada oluşmaktadır: Isınma Çalışmaları: Müzik yada ritim eşliğinde yürüme, koşma, zıplama, gösterilen harekete uygun ritim tutma gibi çalışmalar yaptırılabilir. Oyun : Bu aşamada çalışma grubunun özelliklerine göre oyunlar seçilir ve oynanır. 133 Doğaçlama: Bir metne bağlı olmadan içten geldiği gibi aniden gelişen durumdur. Bireysel grup yaratıcılığının en çok ortaya çıktığı durumdur. Çünkü yazarak ya da kaydederek değil zihinde canlandırarak yaşanır. Ayrıntılar önceden saptanmadığı için de özgün bir süreç olarak gerçekleşir. Oluşum: Isınma çalışmaları ile başlayan oyunlarla sürdürülen Değerlendirme Çalışmaları: Rahatlama çalışmaları, öğrencilerin sakinleştirilmesi ve olayın tamamlandığını hissettirmek amacıyla etkinliklerin sonunda kullanılır. Değerlendirme de ise amaç, oynama sürecinde neler hissettiklerinin sorularak öğrencilerin kendi davranışları hakkında bilinçlenmeleri ve diğerlerinin davranışları üzerinde düşünerek empati geliştirmelerini sağlamaktır. TARTIŞMA Bir grup öğrencinin, belli bir konunun kavranması amacıyla karşılıklı görüşler, fikirler, eleştiriler üreterek ele alınan konuyu kapsamlı ve ayrıntılı olarak irdelemesidir. Öğrencileri belli bir konu üzerinde düşünmeye yöneltmek, konu ile ilgili anlaşılmayan noktaları aydınlığa kavuşturmak ve konuya ilişkin bilgileri pekiştirmek, öğrencilerin konu ile ilgili ön bilgilerini öğrenmek amacıyla kullanılabilir. ANLATIM Bir konuya giriş yaparken, bilgi aktarırken ya da özetlerken sıkça başvurulan bir yöntemdir. Bu yöntemin uygulanmasında görsel ve işitsel araçlardan yararlanmasına, öğrencilere söz hakkı verilmesine soru sorulmasına ve öğrencilerin not tutmalarına imkân verilmelidir. İşlenilen konuların öğrencilerin yaşantılarıyla bağlantısı kurulmalıdır. Basit, kısa ve tam cümlelerle anlatım yapılmalıdır. BEYİN FIRTINASI Öğrencilerin bir konu, olay ya da sorun hakkında düşünmeleri için çok sayıda fikir üretmeleri ve mantıklı olup olmadığı endişesine kapılmadan kendilerini ifade etmeleri anlayışına dayanır. Birden fazla konu üzerine beyin fırtınası yapılmaz. Temel amaç, öğrencilerin yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmektir. Başarı, sunulan bütün fikirlerin kaydedilmesi ile sağlanır. Fikir ve düşüncelerin rahatlıkla söylenebileceği bir ortam sağlanmalıdır. Öğrenciler sınırsız düşünmeye özendirilmelidir. Beyin fırtınası için en fazla 134 on beş dakika süre ayrılmalıdır. İleri sürülen fikirler herkes tarafından duyulmalıdır. İleri sürülen fikirler asla eleştirilmemelidir. Fikirler amacına göre değerlendirilerek sınıflandırılmalıdır. GEZİ-GÖZLEM Gözlem metodu, her çocukta var olan araştırmaya eğiliminin değerlendirilmesi olarak ortaya çıkmıştır. Eğitim-öğretimde gözlem, varlık ve olayların kendi tabiî ortamlarında planlı ve amaçlı olarak incelenmesi demektir. Gözlem metodu genelde eğitsel ders gezileri olarak da adlandırılır. Çünkü çoğu kez öğrencileri fabrika, müze, kütüphane, çeşitli devlet kurumları, dağ, orman, göl gibi yerlere götürerek oralarda doğrudan gözlem yaptırılarak bilgi toplanabilir. Bunun yanında, gözlem sınıflarda da yapılabilir; sınıfa getirilecek bir maden parçası, bir model, bir tablo, film vs. incelendikten sonra gözlem sonuçları alınabilir. Öğretimde daha fazla duyuyu etkileyen metot daha iyi olduğuna göre, yapılacak gözlemlerin öğrencilerin daha fazla duyusuna hitap etmesi sağlanmalıdır. Bu itibarla metodun adı gözlem olmasına rağmen göz yanında başka duyularla da bilgi sağlanmaya çalışılmalı; göze, kulağa, koku almaya ve dokunmaya yönelik gözlemlere de önem verilmelidir. Daha çok duyuyu etkileyen gözlemin, gözlemcilerin daha fazla ilgisini çektiği ve daha kalıcı öğrenme yaşantısı sağladığı bilinmektedir. En sağlam ve unutulmayan bilgilerin, doğrudan doğruya nesnelerden ve olaylardan sağlandığı unutulmamalıdır. Gözlem yoluyla öğrenciler, olay ve nesneleri gerçek biçimleriyle doğru olarak öğrenirler. Gözlem yeteneği, öğrencinin yaşı arttıkça gelişir. Gözlemde algı ve dikkatin gelişmesi çok önemlidir. Bunu geliştirmek için yazma, çizme vb. şeklide sürekli alıştırmalar yapılmalı, öğrenciler gözleme kişisel olarak da hazırlanmalıdır. GRUP ÇALIŞMASI Öğretmenlerin genel olarak sınıf içerisinde kullandığı teknikler olup, gruba dahil olan üyelerin (öğrencilerin) kendi ilgi ve istekleri doğrultusunda topluluk hâlinde belirlenmiş amaç veya amaçlara yönlendirilmeleridir. Grup çalışmasının özünde, öğrencilerin bir konu ile ilgili olarak birlikte çalışmaları ve yaratıcı çözüm yollarını aramaları vardır. Planlı ve programlı birer faaliyet olarak yürütülen grup çalışmaları ve grup üyeleri arasındaki iletişimin sağlıklı olması, tekniğin etkililiğini artıran önemli faktörlerdendir. 135 Grup çalışmaları öğrencilerin işbirliği yapma, paylaşma, tartışarak ortak bir noktada buluşma, sorumluluk alma, birbirine karşı saygı duyma özelliklerini geliştirir. Bilhassa içe dönük çocukların diğer öğrencilerle iletişim sağlayabilmesi açısından, grup çalışmaları büyük önem taşır. Ancak baskın karaktere sahip öğrencilerin gruptaki diğer çocuklar üzerinde baskı kurmasına, tamamen kendi kurallarını dikte etmesine izin verilmemeli; eğitimci tüm öğrencilerin fikirlerini söyleyebileceği, özgürce çalışabileceği sağlıklı bir ortak çalışma ortamı sağlanmalıdır. GÖSTERİ (DEMONSTRASYON) Öğretmenin, öğrencilerin önünde bir şeyin nasıl yapıldığını göstermek ya da prensibi açıklamak için yaptığı işlemlerdir. Gösteride, hem görsel hem işitsel iletişim kullanılır. Gösteri, dinleyicilere hem görebilecekleri hem de duyabilecekleri bir ortamda materyalin tanıtıldığı, yeniliklerin sınıfa gösterildiği, ilke ve uygulamaları açıklayıcı gösterilerle konunun açıklandığı bir tekniktir. Bu noktada öğrenciden öğrendiklerini atölye, sınıf ya da her hangi bir öğrenme ortamında uygulaması istenir. Gösterinin en önemli yararı, bir işin en uygun biçimde ve ustaca nasıl yapılabildiğini göstermesidir. Demonstrasyon genellikle devinimsel davranışların öğretiminde kullanılmaktadır. Gösteriyi öğrenciler, öğretmen, kaynak kişiler ve bunların birleşmesinden oluşan ikili ya da üçlü gruplar yapılabilir. ARAŞTIRMA Araştırmada amaç bir sorunu ortaya çıkartmak, soruna çözüm getirmek veya ışık tutmak amacıyla yapılır. Araştırma sonucunda elde edilecek bulguların güvenilir ve geçerli olması için bilimsel yöntemlerden gereğince yararlanması gerekir. Araştırma yöntemi, araştırmada izlenecek ana yol veya stratejidir. GÖSTERİP YAPTIRMA Bir işlemin uygulanmasını, bir araç-gerecin çalıştırılmasını önce gösterip açıklama; sonra da öğrenciye alıştırma ve uygulama yaptırarak öğretme yoludur. Gösteri öğretmen merkezli, yapma öğrenci merkezlidir. Öğrencilerin daha çok devinimsel becerileri kazanmalarında etkilidir. Öğrenciler becerileri yaparak-yaşayarak öğrenirler. 136 BENZETME Öğrencilerin, sınıf içinde bir olayı gerçekmiş gibi ele alıp üzerinde eğitici çalışma yapmalarına imkan sağlar. Benzetme tekniği bir düşünce değil, bir hareket, bir olaydır. Uygulamada zaman ve mekân genel olarak sınırlanmakta ve yaratılmak istenen gerçek durumun anlamlı yönleri seçilmektedir. Pilotların uçuş öncesi yapay koşullarda eğitim görmeleri, astronotların eğitimi benzetme tekniğine birer örnektir. Bu teknik, öğrenmeyi soyutluktan kurtarmakta ve yaparak yaşayarak öğrenmeyi sağlamaktadır. EĞİTİCİ OYUNLAR Öğrenilen bilgilerin pekiştirilmesini ve daha rahat bir ortamda tekrar edilmesini sağlayan bir öğretim tekniğidir. Oyunlar, öğrencilere neşeli ve rahat bir ortam sağlar ve sınıf içi çalışmalara değişiklik getirir. Oyunlar yoluyla en pasif öğrencilerin bile etkinliklere katılımı sağlanabilir. Oyunlar, öğrencilerin farklı düzey ve yeteneklerine uyarlanabilecek esneklikte, basit, kolay ve ilginç olmalıdır. GÖRÜŞME Bir konu ya da bir sorunla ilgili bir kişinin ya da bir uzmanın görüşlerini alma işidir. Sınıf dışı etkinliklerde öğrenciler, çeşitli konularda uzman kişilere gidip bilgi almalarıyla görüşme tekniğinden yararlanabilirler. Görüşme tekniğinde, daha çok güdümlü görüşme yolları öğretilmelidir. Güdümlü görüşmede sorulacak sorular önceden belirlenmelidir. PROJE Proje, öğrencilerin yaratıcılığını geliştiren, onları düşünmeye, incelemeye, araştırma yapmaya yönlendiren bir tekniktir. Proje, öğrencilerin genellikle somut bir ürüne ulaşmak için tek başlarına ya da küçük gruplar hâlinde bir görev üzerinde uzun bir süre bireysel ya da birlikte çalışmaları olarak tanımlanır. Öğrencilerin kendi öğrenmelerinden sorumlu olduklarını ve öğrenmek için enerji dolu olmalarını görmek, projelerin en iyi olan tarafıdır. Projeler öncesinde öğrencilerin konu hakkında ne bildiklerini ve ne bilmek istediklerini listelemek için beyin fırtınaları yapmaları sağlanabilir. Bu sayede, öğrencilerin projelerini nasıl organize edeceklerini düşünmeleri de sağlanmış olur. Projeler öğrencilerin önemli konularda kendi başlarına karar almalarını öğretir ve kendilerine olan güvenlerini artırır. 137 ÖRNEK OLAY İNCELEMESİ Gerçek hayatta karşılaşılan problemlerin sınıf ortamında çözülmesi yoluyla öğrenmenin sağlanmasıdır. Öğrenci merkezli bir yöntemdir. Öğrencilere bir beceriyi kazandırmak, o konuda uygulama yaptırmak ya da günlük hayatta karşılaşılan gerçek bir problemin çözümünü göstermek amacıyla kullanılır. Örneğin öğrencilerden sorunlu bir olaya aktif olarak katılmaları ve olayın nedenleri hakkında fikirler çözüm önerileri üretmeleri istenebilir.( Sorunlu olay, gerçek ya da hayalî olabilir.) 138 3.5. ÖĞRENME VE ÖĞRETME SÜRECİ İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR A. DERSE HAZIRLIK Derse hazırlık aşaması; öğretmen hazırlığı ve öğrenci hazırlığından (düşünsel ve duyuşsal hazırlık ile teknik hazırlık) oluşmaktadır. Bu süreçte yapılması gereken çalışmalar aşağıda açıklanmıştır. 1. Öğretmen Hazırlığı Eğitimde, öğretmenin ders için ön hazırlığı, amaca ulaşmada en önemli etkenlerdendir. Bu nedenle öğretmen, • Öğrenme-öğretme sürecini planlamalı, zamanı iyi ayarlamalıdır. • Her dersten en az bir hafta öncesinde yapılacak çalışma ile ilgili dokümanları, kullanılacak teknikle ilgili getirmeleri gereken malzemeleri öğrencilere bildirmelidir. • Ele alınacak konuyla ilgili öğrencilerin düşünsel ve duyuşsal hazır bulunuşluluğunu sağlayacak hazırlıkları yapmalıdır. • Öğrencilerin ilgili dersten edinmesi planlanan kazanımlara ilişkin etkinlik örneklerini programdan seçmeli ya da kazanımlara yönelik etkinlikleri kendisi hazırlamalıdır. Bu etkinlikleri hazırlarken çevresel ve kültürel faktörleri, coğrafi özellikleri, öğrencilerin gelişim düzeylerini, ilgi ve ihtiyaçlarını, ekonomik koşullarını göz önünde bulundurmalıdır. • Öğretmen kendisinin yeterince hazırlanmadığı, inanmadığı, özümlemediği, duygusal ilişki kurmadığı bir konuyu öğrencilerine benimsetmesinin mümkün olmadığı bilinci içinde olmalıdır. • Öğrencilerin sağlığı ve güvenliği için, uygulama öncesinde öğrencilere ve çalışma mekânlarına yönelik gerekli güvenlik önlemlerini mutlaka almalıdır. • Uygulama yaptırılacaksa, çalışma sırasında öğrencilere dinletmek üzere klasik müzik kaseti, cd’si vb. temin etmelidir. 139 2. Öğrenci Hazırlığı Öğrenme alanlarının ilgili kazanımlarına ulaşılabilmesi, için öğrencilerin derse hazırlık yapmaları gereklidir. Bu hazırlıklar: 2. 1. Düşünsel ve Duyuşsal Hazırlık: Öğrenciler ele alınacak konu ile ilgili küçük araştırmalar yapmaya yönlendirilmelidir. Bununla birlikte öğrencilerden çeşitli sanat alanlarının şarkı, türkü, şiir, mani, öykü, masal, efsane, atasözü, fotoğraf, resim, afiş gibi ürünlerinden birini veya birkaçını sınıfa getirmeleri istenmelidir. Bulduklarının yanı sıra öğrencilerin kendi yazdıkları öykü, masal, şiir, şarkı sözü, çektikleri fotoğraf vb. dokümanları getirebilecekleri söylenmelidir. 2. 2. Teknik Hazırlık: Öğrencilerin, belirlenen teknik ve yönteme uygun, öğretmen tarafından önceden söylenen araç-gereç ve temizlik malzemelerini temin ederek derse hazırlıklı gelmeleri sağlanmalıdır. B. UYARANLAR (Motivasyon) Bu süreç öğrencilerin önceden edindikleri bilgileri harekete geçirmeye yönelik olmalıdır. Temel amaç öğrencinin derse karşı güdülenerek, istekli hale getirilmesidir. • Bu bölüm, öğrencilerin düşünsel ve duyuşsal hazırlık olarak, yaptıkları araştırmalardan edindikleri bilgileri; buldukları ya da kendi ürettikleri şiir, şarkı, masal vb. çalışmaları sundukları bölümdür. • Süreç içerisinde, ele alınacak konu ile ilgili sorular sorulmalı, bu sorular yoluyla öğrencilerin günlük yaşamlarıyla ilişki kurulmalı, onların önceden edindikleri bilgileri hatırlamaları sağlanmalıdır. Böylece öğrenciler cesaretle, öz güvenle ve istekle uygulamaya hazır hâle geleceklerdir. • Öğrencilerin yeni edinecekleri bilgi ve becerilere ait özel önem taşıyan kavram ve sözcükler üzerinde bilgi, deneyim, düşünce ve görüşleri saptanmalıdır. Düşünce ve görüşlerini çeşitli yollarla (sözel olarak, drama aracılığıyla vb.) özgürce ifade etme fırsatı verilmelidir. • Bütün sanat dersleri, duyumsama, duyarlık ve sezgi ekseninde düşünülmelidir. Motivasyon aşaması bu nedenle öğrencinin tüm duyu organlarının harekete geçirildiği, ilgi ve isteğin kışkırtıldığı bir aşama olarak gereğince değerlendirilmelidir. 140 • Ders süresince öğrenilecek bilgiyi öğrencinin hayatında nerelerde kullanacağı ya da onlara hangi yeterlikleri kazandıracağı hakkında bilgi verilmeli, bu bilgilerin günlük hayatla bağlantısı kurularak öğrenciler derse karşı motive edilmelidir. C. BİLGİNİN PAYLAŞILMASI Bu süreç, öğrencilerin derste yapacakları çalışmalarla ilgili bilgilerin ortaya konduğu ve paylaşıldığı bölümdür. Yeni bilgilerle ilgili gerekli açıklamalar, örnekler üzerinden yapılmalıdır. Bu süreçte önemli olan, bilgilerin sadece ortaya konması değil, öğrencilerin daha önceki bilgilerin yeni konularla olan bağlantıları kurulmalıdır. • Öğrenciler yöneltilen sorularla, verilen örneklerle önceki bilgilerinden yola çıkarak zihinlerinde yeni bilgileri yapılandıracakları alanı oluşturmaktadırlar. Bilgilerin bu alana transfer edilmesi ve kalıcılığın sağlanması için yeni bilgileri öğrencilerin keşfederek ulaşacakları öğrenme yaşantıları oluşturulmalıdır. • Bu bölümde, ders sürecinde kullanılacak yöntem ve tekniklerle ilgili gerekli açıklamalar yapılmalıdır. Yapılacak olan açıklamalarda yine bazı kural ve önlemleri öğrencilerin keşfetmeleri sağlanabilir. • Yeni bilgilerin sunulmasında salt bilgi aktarımı tercih edilmemelidir. Öğrenciler aktif kılınmalı, görüşleri alınmalıdır. Geri bildirimler anında verilmelidir. Bu yolla öğrencilerin zihinlerinde yanlış bilgileri yapılandırmaların da önüne geçilmiş olunur. Ç. UYGULAMA Bu aşamada öğretmen: • Öğrencilerin ele alınan konuyu özgürce çalışarak ortaya koymaları için gereken ortamı hazırlamalıdır. • Çalışmalarda zorlayıcı olmamalı, ancak tüm öğrencilerin çalışmaya etkin katılımını sağlayarak, birkaç ilgi çekme noktası ve uyaranı geliştirmelidir. Öğrencilerin çalışmalarına müdahale etmeden yönlendirecek bir rehber konumunda olmalıdır. • Ders boyunca konsantrasyonlarını bozmadan ve onlara hissettirmeden öğrencileri denetlemeli gözlem yapmalı ve güvenlik önlemlerini almalıdır. • Malzemesi olmayan ya da eksik olan öğrenciler için, sınıfta bir paylaşım ortamı oluşturmalıdır. Ancak, malzemesiz ya da eksik malzeme ile derse gelmeyi alışkanlık haline getirmemeleri konusunda, öğrencileri kırmadan, rencide etmeden gereken önlemleri almalıdır. 141 • Çalışmalar, duruma göre bireysel ve grup çalışmaları şeklinde yürütülmelidir. Uygulamalarda, grup çalışmalarına sık sık yer verilmelidir. • Derse katılmak istemeyen, çeşitli nedenlerle derse yoğunlaşamamış öğrencilerin bireysel farklılıklara uygun, ilgilerini çekecek öğrenme ortamları yaratarak derse katılımları sağlanmalıdır. Katılımın sağlanmasında zorlayıcı olunmamalıdır, öğrencilerin hoşlandıkları, ilgilerini çekebilecek olan konulardan yola çıkmalıdır. • Öğrencilerin, yaptıkları çalışmalar hakkında duygu ve düşüncelerini paylaşmaları sağlanmalıdır. • Çalışmaların tamamı mutlaka sergilenmelidir. Böylece öğrenciler öz güven duygusu kazanacak, eserlerinin sergilenmesinden haz alacak ve onur duyacaklardır. Panoya asılan çalışmaların sürekli aynı öğrencilere ait olmamasına dikkat edilmeli, her öğrencinin çalışmasına yer verilmelidir. • Öğrencilere birinci sınıftan itibaren karşılıklı duygu, düşünce ve bunların bir ürünü olan çalışmalara saygı duymaları gerektiği kavratılmalıdır. Tamamlanan çalışmalarla ilgili duygu ve düşüncelerin paylaşımı sırasında öğrencilerin birbirlerini kesin yargı ve olumsuz ifadeler kullanarak eleştirmeleri engellenmelidir. • Süreç içerisinde ele alınan konu gerekli yerlerde Atatürkçülük, diğer dersler ve ara disiplinlerle ilişkilendirilmelidir. • Dersin sonunda sınıf / atölye mutlaka temizlenmelidir. D. DEĞERLENDİRME Bu bölümde süreç ve sonuç değerlendirmeleri yer almalıdır. Süreç değerlendirmesi zamanında yapılmalıdır. Değerlendirmede; performans değerlendirme amacıyla hazırlanan çeşitli formlar, çeşitli sorular, yapılan çalışmalar, araştırma sonuçları, ürün dosyaları kullanılmalıdır. Öğrencilerin çalışmaları kesinlikle birbiriyle kıyaslanmamalıdır.Öğrencilerin yaptıkları çalışmalara yorum getirirken öğretmen olumsuz eleştirilerde ve kesin yargılarda bulunmamaya özen göstermelidir. Öğrencileri farklı deneyimlere ve öğrenme yaşantılarına sevk etmeli, değişik yöntem ve teknikleri kullanmalarına özendirici rehber rolünde olmalıdır. Burada asıl önemli olan öğrencilerin çalışmalara katılması ve gösterdiği çabadır. Çalışmalarda, genel düzeyin üstünde ilgi ve çabalar gösteren, kazanımlar çerçevesinde ilginç yaklaşımları olan öğrenciler dikkatle ve titizlikle izlenmeye alınmalıdır. Böylesi bir yaklaşım olmadığında bu öğrenciler sınıfın genel düzeyi içinde sıkışıp kalırlar. Bu tür öğrencilerin velileri ile özel görüşmeler yapılarak, yönlendirmelere gidilmelidir. Bu yönlendirmeler, gizli 142 ve diğer öğrencilere yanıltılmadan gerçekleştirilmelidir. İlginç yaklaşımlar geliştiren ve farklı bir coşku ile çalışan öğrencilerin, bu yönlerini daha çok ortaya çıkarmak ve atak yapmalarını sağlamak amacıyla öğrenci velisiyle görüşülerek malzeme, kitap, katalog desteği sağlanmalı böylece sınıfın genel düzeyinin üstünde çalışmalar yapmaya yönlendirilmelidir. Değerlendirme ile ilgili açıklama ve ölçekler, programın ölçme -değerlendirme bölümünde yer almaktadır. 143 3.6. ÖĞRENME VE ÖĞRETME SÜRECİ ÖRNEĞİ Ders : Görsel Sanatlar Sınıf : 3 Öğrenme Alanı : Görsel Sanatlarda Biçimlendirme. Görsel Sanat Kültürü Konu : Kuşlar Süre : 40+ 40 Yöntem – teknikler: Gözlem, araştırma, inceleme, soru-yanıt, gösterim, akrilik boya tekniği. Kazanımlar: Görsel Sanatlarda Biçimlendirme: 1.Çeşitli sanat alanlarının şarkı, türkü, şiir, öykü, masal, anı, efsane gibi türlerinden yararlanarak görsel çalışmalar yapar. 11. Çevresindeki çiçekler, evler, bitkiler, kuşlar vb. varlıkları belirleyerek bu varlıkların birer biçimleri olduğunu fark eder. 12. Çevresinden belirlediği biçimlerden hareketle özgün çalışmalar yapar. Görsel Sanat Kültürü: 4. Gösterilen eserdeki renklerin, biçimlerin, figürlerin ve objelerin nasıl kullanıldığını açıklar. 5. Gösterilen eserle ilgili duygu ve düşüncelerini ifade eder. 7. Görsel sanat çalışmalarını sergilemekten ve çevresindekilerle paylaşmaktan zevk alır. A. DERSE HAZIRLIK 1. Öğretmen Hazırlığı Öğretmen, kuşlarla ilgili resimler ve fotoğraflar (Salih Acar’ın “Kuşlar”, resmi, Söbütay Özer’in Güvercinli resimleri, Orhan Peker’in Güvercinler”i, Nuri Abaç’ın Zümrüd-ü Anka resimleri, Ara Güler’in “Yeni Cami Önünde Kuşlar”fotoğrafı, Ersin Alok’un “Kuşlar”resmi, Kuş Cenneti’nden çeşitli fotoğraflar, Kubadabat sarayı kuş figürlü çinileri, Kütahyalı Sıtkı Olçar Usta’nın “Mavi Kuş” heykel ve seramikleri, Hasan Pekmezci’nin “Kafeste Kuşlar” isimli tablosu), “Allı Turnam” türküsü, çeşitli kuş masalları, “Zümrüd-ü Anka” efsanesi; Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun “İstanbul Destanı” gibi şiirler vb. örneklerden temin edebildiklerini sınıfa getirir. Güvenlik önlemleriyle ilgili olarak, dersten önce öğrencilere müzik dinletilmeye başlamadan, kullanılacak prizler kontrol edilir. 144 İstanbul Destanı İstanbul deyince aklıma martı gelir, Yarısı gümüş yarısı köpük, Yarısı balık yarısı kuş… İstanbul deyince aklıma bir masal gelir, Bir varmış bir yokmuş… Bedri Rahmi Eyüboğlu 2. Öğrenci Hazırlığı 2.1. Düşünsel ve Duyuşsal Hazırlık: Öğrencilere, kuşlarla ilgili şarkı, şiir, masal, resim, fotoğraf, çeşitli kuş heykelcikleri, kuş bibloları, öykü, fıkra, mani, atasözü vb. doküman ve malzemelerden bulabildiklerini sınıfa getirmeleri söylenir. Bununla birlikte öğrencilerden kuşların yaşayışları, çeşitleri, yaşama ortamları, isimleri, renk ve biçimsel özellikleri (kuğular uzun boyunlu, leylekler uzun gagalı, kırlangıçlar çatal kuyruklu, kartallar büyük kanatlı, serçeler minik biçimli, flamingolar uzun bacaklı vb.) konusunda küçük bir araştırma yapmaları istenir. 2.2. Teknik Hazırlık: Öğrencilerden aşağıda belirtilen malzemeleri getirmeleri istenir. 2.2.1.Boya Malzemeleri: Akrilik boya, ince ve kalın fırça, beyaz veya öğrencinin kendi beğenisine göre seçeceği renkli kartonlar. 2.2.2.Temizlik gereçleri: Naylon örtü, temizlik bezi, koruyucu önlük (naylon önlük, eski gömleklerden önlük vb.). 145 B. UYARANLAR ( MOTİVASYON) Sınıfa getirilen görsel materyaller incelenir. “Güvercinler” Söbütay Özer “Kafesteki Kuşlar” Hasan Pekmezci “Kuşlar” “Kuşlar” Nevzat Akoral Nevzat Akoral Ardından şiirler, şarkılar vb. okunur. Değişik kuşların sesleri taklit edilerek canlandırma yaptırılır. Öğrencilerin yaptıkları araştırmaları arkadaşlarına kısaca sunmaları, sunulan eserlerden yola çıkarak kuşlar hakkında konuşmaları istenir. Bu konuda öğrencilere şu sorular yöneltilebilir: • En sevdiğiniz kuş türü hangisidir, neden? Sevdiğiniz kuşun rengi nedir? • Gördüğünüz kuşların biçimsel özellikleri nelerdir? • Kuşlar size neleri çağrıştırıyor? • Renkleri ve yaşam ortamları nelerdir? • Bildiğiniz kuş isimleri nelerdir? 146 Öğrencilere “Ben bir kuş olsaydım...” cümlesini sözlü olarak tamamlamalarına yardımcı olmak için aşağıdaki sorular yöneltilir: • Hangi kuş olmayı isterdiniz, neden? • Kuş olsaydın ne yapardınız? • Neleri görmek isterdiniz? • Nerede yaşamak isterdiniz? • Nereye gitmek isterdiniz? Getirilen materyallerle “Kuşlar” isimli bir köşe hazırlanır. C. BİLGİYİ PAYLAŞMA Anlatılanlardan yola çıkarak örnek olarak getirilen eserlerde kuşların ifade ediliş biçimleri hakkında öğrencilerden konuşmaları istenir. Getirilen eserlerden gerçekçi ve soyut olanlar öğrencilerin görebilecekleri yere asılarak, bu eserlerde kuşların hangi biçimsel özellikleri ile renklerinin vb. kullanıldığını belirlemeleri istenir. Gerçekçi eserler ile soyut eserlerde kuşların nasıl anlatıldığını açıklamaları sağlanır. Öğrencilere ek olarak “Bu eserleri yapan sanatçı siz olsaydınız burada nasıl bir kuşu görselleştirirdiniz? Biçimsel özellikleri neler olurdu? Hangi renkleri tercih ederdiniz? Bu kuş ne yapardı? Eserinizde başka neler olabilirdi”? gibi sorular yöneltilerek öğrencilerin görüşleri alınır. Öğrencilere, yapacakları eserlere örnek olması açısından, daha önce akrilik boya tekniği ile yapılmış olan bir resim gösterilir. Öğrencilerden bu resmin hangi teknik ile yapıldığını tahmin etmeleri istenir. Kullanılacak tekniğin belirlenmesinde gerekli yönlendirmeler yapılır. Öğrencilerin düşünceleri alındıktan sonra, bu tekniğin özelliklerinin neler olabileceği hakkında görüşlerini açıklamaları istenir. Daha önce bu tekniği kullanarak yaptıkları çalışmalardan yola çıkarak tekniğin ve boyanın özelliklerini açıklamaları sağlanır. Doğru verilen yanıtlar pekiştirilir. Ders sürecinde “akrilik boya tekniği” kullanılacağı açıklanır ve öğrenciler derste kullanılacak yöntem ve teknikler hakkında bilgilendirilir. Akrilik boyanın kapatıcı özelliğe sahip, mat bir boya olduğu söylenir. Boyaları üst üste kullanabilecekleri, ancak çok fazla sürterek kâğıdı yıpratmaktan kaçınmaları gerektiği ifade edilmelidir. Yanlış boyanan yüzeylerde boyanın kuruması beklenir. Üzerine yeniden istenen renkte boya sürülebilir. Üste sürülen boya kurumadan kazıma yapılarak alttaki renklerden de yararlanılabilir. İsterlerse akrilik boyayı parmakla, pamukla, buruşturulmuş kâğıtlarla, tampon haline getirilmiş bezlerle vb. sürülerek yayabilecekleri ve böylece renk kaynaşması 147 sağlayabilecekleri anlatılır. İstedikleri yerleri boş bırakarak kartonun renginden de yararlanabilecekleri hatırlatılır. Bu tür çalışmalarda bütün yüzeyin boyanması çocuğun istek ve ihtiyacına bırakılmalıdır. Tüm yüzeyin boyanması için öğrenciye baskı yapılmamalıdır. Ç. UYGULAMA Yapacakları çalışma öncesinde öğrencilerden konuyla ilgili nasıl bir kompozisyon oluşturacaklarını belirlemeleri istenir. Akrilik boyanın kullanılmasıyla ilgili bilgiler tekrar hatırlatılır. Öğrencilerden, koruyucu gömleklerini giymeleri, muşamba örtüleri sıraların üzerine sermeleri, kullanacakları kâğıtları ve renkli kartonlarını, boyalarını hazırlamaları ve çalışmaya başlamaları istenir. Bu aşamada öğrencilerin konsantrasyonlarını arttırmak için klasik müzik dinletilebilir. Öğrenciler çalışmaları yaparken gözlemlenerek gerekli rehberlikte bulunulur. Bu rehberlikte öğrencilerin yaratıcılıklarını olumsuz etkileyen veya sınırlandıran eleştirilerde bulunulmamasına özen gösterilmelidir. Yönlendirmelerde, onların birbirlerinin çalışmalarından etkilenmemelerine, özgün bir ürün ortaya koymalarına dikkat edilmelidir. Öğrencinin kuş figürü yaptığına inandığı her biçim kabul edilmeli, asla eleştirilmemelidir. Öğrencinin boy, kilo, saç, kişilik farklılıkları ne ise, yaptığı işlerdeki farklılıklar da aynıdır. Bu nedenle, herkesin yaptığı işin birbirine benzemesi gibi bir durum söz konusu değildir. Dergi, kitap, gazete vb. yerlerde bulunan resimlerin büyükler tarafından yapıldığı, öğrencilerin büyüklerin yaptıklarını taklit etmelerine gerek olmadığı özellikle vurgulanmalıdır. Sadece öğrencilerin kullanılan teknikle ilgili hatalarında gerekli düzeltmeler sözel olarak yapılır. Örneğin, “Bu bölümde boyayı fazla bastırmadan kullansaydın diğer bölümdeki gibi daha iyi sonuç alır mıydın? Acaba değişik renkleri de deneseydin, nasıl bir sonuç alırdın?” vb. Çalışmalarını tamamlayan öğrencilerden eserlerine isim vermeleri istenir. Daha sonra malzemelerini toplamaları söylenir. İlköğretim düzeyinde maket bıçağı kullanılması tehlikeli olabileceğinden öğrenciler, yaptıkları çalışmalarını daha büyük bir kâğıt üzerine, resmin boyutuna göre kenarlarından 5-6 cm. boşluk kalacak şekilde yerleştirip yapıştırarak “paspartu” hazırlayabilirler. Öğrencilere malzemelerini toplamaları söylenir, atıklarını çöpe atmaları hatırlatılır. Öğrencilerin derste kullandıkları araç gereçleri düzenli bir şekilde toplamaları ve sınıfı bir sonraki derse hazır hâle getirmeleri sağlanır. D. DEĞERLENDİRME Öğrencilerin çalışmalarına isimlerini mutlaka yazarak sınıf veya okul ortamında sergilemeleri sağlanır. 148 “Öğrencilerin yaptıkları eseri arkadaşlarıyla paylaşırken; • Eserde ne anlatmak istediniz? • Bu çalışmayı yaparken sınıfta sunulan eserlerin en çok hangilerinden etkilendiniz? • Bu çalışma sonrasında kuşların biçimleri, renkleri hakkında neler öğrendiniz? • Yaptığınız çalışmalarda kuşların özelliklerini nasıl ifade ettiniz? • Bu eseri yaparken nelere dikkat ettiniz?” gibi açık uçlu sorular yöneltilerek yaptıkları çalışmalar hakkında konuşmaları sağlanır. Değerlendirmede, öğrencilerin etkinlik içinde yer alması bile bir önemli kazanım sayılmalıdır. Öğrencinin etkinliğe katılımı, coşkusu, kendini ifade etme özgürlüğü önemli ipuçlarıdır. Değerlendirmede önemli olan, öğrencinin çabası, katılımı yani gösterdiği performanstır. 149 3.7. ÇALIŞMALARIN SERGİLENMESİ Öğrencilerin tamamladıkları çalışmalar, her dersin sonunda sınıf panolarında ya da okul koridorlarında sergilenmelidir. Mutlaka tüm çalışmaların birlikte sunulduğu dönem sonu ve yıl sonu sergileri de hazırlanmalıdır. Bu sergilere öğrenci velilerinin ve diğer izleyicilerin katılımı, öğrencilere ayrı bir gurur ve motivasyon kaynağıdır. Tamamlanmış her çalışma ve bu çalışmanın bir panoda veya stand üzerinde sergilenerek arkadaşları, diğer öğretmenleri ve velileri tarafından izlenmesi, öğrencilere büyük bir mutluluk verecektir. Böylece öğrenciler öz güven duygusu kazanacak, çalışmalarını sergilemekten haz alacak ve onur duyacaklardır. Uygulama sonunda sınıf içi panosuna asılacak çalışmaları öğretmen, dönüşümlü olarak her öğrencinin çalışmasına yer verebilecek biçimde, öğrencilerle birlikte seçmelidir. Öğrencilerin görsel sanat ürünlerinin sergilenmesinden haz alarak bir sonraki çalışmaya daha şevkle katılabilecekleri unutulmamalıdır. Öğrencilerin yaptıkları işten gurur duyması, daha büyük bir istekle uygulamalara katılması, öğretmenin her bir öğrenciye olumlu yaklaşımı ile sağlanabilir. Her öğrenci ve çalışması, ayrı bir değerdir. Öğrencilerin bütün bir yıl boyunca yaptığı çalışmalarını arşivlediği bir süreç dosyasının olması, yıl sonu sergisinde yer alacak çalışmaların seçilebilmesi için önem taşımaktadır. Ayrıca, yıl içerisinde yapacakları çalışmalarda uygulamalarını temiz ve düzenli bir şekilde muhafaza etmeleri gerektiği öğrencilere hatırlatılmalıdır. Bu yolla kendi yaptığı işe saygı duyma, değer verme ve koruma duygusu gelişecektir. Kendi işine saygısı olmayanların, başkalarının işine saygı duymaları beklenemeyeceği öğrencilere ilköğretim döneminden itibaren kazandırılmalıdır. Yıl sonu sergi hazırlıkları için öğretmen ve öğrenciler ile beraber işbölümü yapılmalıdır. İş bölümünde aşağıda yer alan işler sergi öncesi belirlenmeli ve bu işleri yapmakla sorumlu öğrenciler görevlendirilmelidir. Paspartu; resim, grafik tasarım, kolaj gibi iki boyutlu çalışmaların, daha düzgün ve etkili sergilenebilmesi için yapılan çerçevedir. Bunun için, siyah, beyaz, gri ya da çalışmaya uygun renkteki kartonlardan yararlanılır. Paspartu yapımında çalışma, kartonun ortasına gelecek ve etrafında uygun boşluk kalacak şekilde yerleştirilir ve yapıştırılır. İstendiği takdirde bu çalışma, camlı çerçeve içine yerleştirilerek sergilemeye daha uygun hâle getirilebilir. 150 Yıl içerisinde yapılan iki boyutlu öğrenci çalışmalarının okul koridorlarında ve sınıflarda sergilenmesi için panolara ihtiyaç vardır. Yıl sonu sergisi de, imkânlara göre, okulun koridorunda, bahçesinde veya ders atölyesinde yapılabilir. Pano bulunmadığı takdirde çalışmalar, duvarlara zarar vermeyecek şekilde okul koridorlarında da sergilenebilir. Üç boyutlu çalışmaların sergilenmesinde ise standlara ihtiyaç vardır. Ancak, stand bulunmadığı durumlarda üç boyutlu çalışmalar, okulun imkânları dahilinde üzerine örtü serilmiş sıralar ve masalarda da sergilenebilir. Çalışmaların tümü aynı yerde veya farklı masalar üzerine yerleştirilebilir. Yıl içinde veya yıl sonunda yapılan tüm çalışmalarda, öğrencilerin adı, soyadı ve sınıflarını belirten etiketler mutlaka bulunmalı ve çalışmaların uygun yerlerine yapıştırılmalıdır. Öğrenciler düzenleyecekleri sergi için, davet edecekleri idareciler, öğretmenler ve velilere verilmek üzere bir davetiye hazırlarlar. Davetiyede serginin açılacağı yer, tarih ve davet yazısı yer alır. Davetiyelerin, kolay baskı teknikleri veya öğrencilerin seviyelerine göre seçilecek diğer teknikler ile görsel olarak etkili hâle getirilmesi, serginin amacına daha uygun olacaktır. 151 3.8. SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ Görsel sanatlar dersinde öğrencilerin, öğrenme-öğretme sürecinde uygulama yaparken, etkinliklere yönelik belirlenecek çeşitli araç-gereçleri kullanmaları gerekmektedir. Bu nedenle öğretmenlerin, öğrenme-öğretme sürecinde kullanılmasını önerecekleri araç-gereçleri özenle seçmeleri, ortamı öğrencilerin sağlığına ve güvenliğine uygun bir şekilde düzenlemeleri gerekmektedir. İlköğretimde öğrenme-öğretme sürecinde, uyulması gereken sağlık ve güvenlik önlemleri şunlardır: • Sınıf veya atölye ortamının, ders öncesinde ve esnasında iyi bir biçimde havalandırılması gereklidir. • Sınıf veya atölye ortamının, aydınlık, tozsuz ve rutubetsiz olmasına özen gösterilmelidir. • Sınıf veya atölye ortamının, temizliğinin her uygulama sonrası yapılması gerekmektedir. • Sınıf veya atölye ortamında mutlaka ilk yardım dolabı ve çöp kutusu olmalıdır. • Sınıf veya atölye ortamında, öğrencilerin araç-gereçlerini koyabileceği, malzeme dolabı veya deposu olmalıdır. • Sınıf veya atölye ortamında, araç gereçlerin kullanımı hakkında açıklayıcı panolar ve levhalar bulunmalıdır. • Araç-gereçlerin kullanımı hakkında öğrenciler, uygulama öncesi bilgilendirilmelidir. • Uygulama öncesi, sıra veya masaların üzerinde muşamba örtüler kullandırılmalıdır. • Uygulamalarda maket bıçağı gibi kesici ve delici aletleri ilköğretim birinci kademedeki öğrencilerin kullanmasına engel olunmalıdır. Kesme işlemi için, ucu sivri olmayan kâğıt makası kullanılmalıdır. Daha üst sınıflarda maket bıçağının kullanımını gerektiren durumlarda, öğretmen gözetimi ve rehberliği yapılmalıdır. Sıra veya masa üzerine duralit yerleştirerek maket bıçağının sıralara zarar vermesi engellenmelidir. • Uygulama esnasında, sınıf içerisinde yiyecek ve içecek kesinlikle tüketilmemelidir. • Öğrenciler, uygulama sonrası el ve tırnak temizliğini bol su ve sabun ile yapmalıdır. • Artık malzemenin kullanılması gereken uygulamalarda, artık malzemeler temiz ve sağlığa zarar vermeyecek özellikte olmalıdır. • Uygulama için kullanılacak olan yapıştırıcı malzemeler kokusuz olmalıdır. Mum tipi katı yapıştırıcılar, plastik tutkal, öğretmen ya da veli tarafından hazırlanacak olan 152 kola kullanılmalıdır. Asetonlu ve kokulu yapıştırıcıların zararları öğrencilere anlatılmalı, gerekli uyarılar yapılmalıdır. • Sentetik boya, vernik, terebentin gibi uçucu ve keskin kokulu malzemeler ilköğretim birinci kademede kesinlikle kullanılmamalıdır. • İlköğretim okullarında sentetik, selülozik tiner ve benzin türü eriyikler hiçbir şekilde kullanılmamalıdır. • Öğretmen, çekiç gibi araç gereçlerin kullanımında rehberlik yapmalıdır. • Sınıf veya atölye içerisindeki prizlerin kullanımı öğretmen tarafından yapılmalıdır. • Öğretmen, sınıf veya atölye dışı etkinliklerde, çevre ve ortam koşullarının gerektirdiği sağlık ve güvenlik önlemleri hakkında öğrencileri bilgilendirmelidir. 153 Resim Nu. : 1 “Tahtında Oturan Ana Tanrıça Heykelciği” Pişmiş Toprak, MÖ 6. Binyıl İlk Yarısı (Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Ankara) 154 Resim Nu. :2 “İkiz İdol” Altın (Yük: 3,1 cm), Alacahöyük, İlk Tunç Çağı (Anadolu Medeniyetleri Müzesi, ANKARA) Resim Nu. : 3 “Çift Başlı, Çift Boyunlu, Kuş Gövdeli İdol” 155 Resim Nu. : 4 “Ceylan Biçimli Kap” 156 Resim Nu. : 5 “Kucağında Çocuk ile Tanrı Ana” Altın Takı, MÖ 14 – 13. yy. Hatti Ve Hitit Uygarlıkları (fig.79, Metropolitan Museum, New York) 157 Resim Nu. : 6 Vincent Van Gogh, “Sarı Başaklar” (1853 – 1890) Resim Nu. : 7 Vincent Van Gogh, “Selvi Ağaçlı Yol” (1853 – 1890) 158 Resim Nu. : 8 Cezanne, “Natürmort” (1839 – 1906) Resim Nu. : 9 Degas, “Balerinler” (1834 – 1917) 159 Resim Nu. : 10 Degas, “Desen” (1834 – 1917) 160 Resim Nu. : 11 Edward Munch (1863 – 1944) Resim Nu. : 12 François Millet, “Başak Toplayan Kadınlar” (1814 – 1875) 161 Resim Nu. : 13 Pablo Picasso, “İspanyol” (1881 – 1973) 162 Resim Nu. : 14 Kandinsky, “Pano 3” (1886 – 1944) 163 Resim Nu. : 15 Klee, “Minik Cücenin Minik Masalı” (1879 – 1940) 164 Resim Nu. : 16 Jackson Pollock (1912 – 1956) 165 Resim Nu. : 17 Osman Hamdi Bey, “Portre” (1842 – 1910) 166 Resim Nu. : 18 Süleyman Seyit Bey, “Kavunlu Natürmort” (1842 – 1913) Resim Nu. : 19 Şeker Ahmet Paşa, “Natürmort” (1841 – 1907) 167 Resim Nu. : 20 Fikret Mualla, “Sokak” (1903 – 1967) 168 Resim Nu. : 21 Mondrian, “Sarı, Siyah, Beyaz ve Kırmızı” (1872 – 1944) 169 Resim Nu. : 22 Turgut Zaim, “Yörükler” (1906 – 1974) 170 Resim Nu. : 23 Turgut Zaim, “Atatürk ve Silah Arkadaşları” (1906 – 1974) 171 Resim Nu. : 24 Turgut Zaim, “Ürgüp” (1906 – 1974) 172 Resim Nu. : 25 Orhan Peker, “Portre” (1914 – 1970) 173 Resim Nu. : 26 Sabri Berkel, “Soyutlama” (1907 – 1993) 174 Resim Nu. : 27 Şeref Akdik, “Okula Kayıt” (1899 – 1972) 175 Resim Nu. : 28 Şeref Akdik, “Atatürk Telgraf Başında” (1889 – 1972) 176 Resim Nu. : 29 Neşet Günal, “Anne ve Çocuk” (1923 – 2005) 177 Resim Nu. : 30 Neşet Günal, “Duvar Dibi” (1923 – 2005) 178 Resim Nu. : 31 Bedri Rahmi Eyüboğlu, “Gecekondular” (1913 – 1975) 179 Resim Nu. : 32 Mustafa Pilevneli, “Kibele” (1940 -….) 180 Resim Nu. : 33 Nuri Abaç, “Balıkçı” (1926 – ….) 181 Resim Nu. : 34 Nuri Abaç, “ Lokantada” (1926 – ….) 182 Resim Nu. : 35 İbrahim Balaban, “Bereket Ana” (1980) (1921 –….) 183 Resim Nu. : 36 Mürşide İçmeli, “Umut Dünyası” (1930 –….) 184 Resim Nu. : 37 Ferruh Başağa, “Kompozisyon” (1914 – ….) 185 Resim Nu. : 38 Hasan Pekmezci, “Kafes Kuşlar” (1945 –….) 186 Resim Nu. : 39 Söbütay Özer, “Güvercinler” (1949 – ….) 187 Resim Nu. : 40 Emin Barın, Özgün Yazı (1913 – 1987) 188 Resim Nu. : 41 İlhap Hulisi Görey, “Beykoz Kunduraları” (Afiş) (1898- 1986) 189 Resim Nu. : 42 Sadık Karamustafa, “İstanbul Film Festivali” (Afiş) (1946 – ….) 190 Resim Nu. : 43 Yurdaer Altıntaş, “İstanbul Film Festivali” (Afiş) (1935 –….) 191 Resim Nu. : 44 Yurdaer Altıntaş, “İstanbul Festivali” (Afiş) (1935 –….) 192 Resim Nu. : 45 Mengü Ertel, Tiyatro Afişi (1931 – 2000) 193 Resim Nu. :46 Mengü Ertel, Moskova Olimpiyatları Afiş Yarışması Üçüncülük Ödülü (1980) (1931 – 2000) 194 Resim Nu. : 47 Levnî (17. yy. – 1732) 195 Resim Nu. : 48 Matrahçı Nasuh, “Süleymanname” 196 Resim Nu. : 49 Matrahçı Nasuh, “Süleymanname” 197 Resim Nu. : 50 “Karagöz – Hacivat” 198 Resim Nu. : 51 Nusret Hepgül, “Ebru Örneği” (XX. yy.) 199 Resim Nu. : 52 “Resim Heykel Müzesi” (Ankara) 200 Resim Nu. : 53 “Anıtkabir” 201 Resim Nu. :54 “Atatürk Heykeli” (Ulus, Ankara) 202 Resim Nu. : 55 Rodin, “Düşünen Adam” (1840 – 1917) 203 Resim Nu. :56 “Mozaik” (Hatay Arkeoloji Müzesi, Antakya) 204 Resim Nu. :57 “Maske” 205 Resim Nu. : 58 “Doku, biçim örneği” 206 4.2.MÜZELERİN İNTERNET ADRESLERİ Türkiye’deki Müzeler Anıtkabir Müzesi http://www.tsk.mil.tr/anitkabir/index.html Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi http://www.bodrum-museum.com Rahmi Koç Endüstri Müzesi http://www.rmk_museum.org.tr Vehbi Koç Sadberk Hanım Müzesi http://www.sadberkhanimmuzesi.org.tr Sanal Müze http://www.sanalmuze.com Alacahöyük http://rehber.ankararehberi.com/alacahoyuk.asp Alagöz Karargahı http://rehber.ankararehberi.com/alagoz.asp AKM http://rehber.ankararehberi.com/akm.asp Atatürk'ün Evi http://rehber.ankararehberi.com/ataevi.asp Beypazarı http://rehber.ankararehberi.com/beypazari.asp Cumhuriyet http://rehber.ankararehberi.com/cumhuriyet.asp Çatalhöyük http://rehber.ankararehberi.com/catalhoyuk.asp Doğa Tarihi http://rehber.ankararehberi.com/dogatarihi.asp Etnoğrafya http://rehber.ankararehberi.com/etnografya.asp Gordion http://rehber.ankararehberi.com/gordion.asp 207 Hattuşaş http://rehber.ankararehberi.com/hattusas.asp Kayseri http://rehber.ankararehberi.com/kayseri.asp Kurtuluş Savaşı http://rehber.ankararehberi.com/kurtulusm.asp Mehmet Akif http://rehber.ankararehberi.com/mehmetakif.asp Resim Heykel http://rehber.ankararehberi.com/resimheykel.asp Yazılı Kaya http://rehber.ankararehberi.com/yazilikaya.asp İstanbuldaki Müzeler http://www.bigglook.com/biggtravel/mistanbul.asp Ankaradaki Müzeler http://www.bigglook.com/biggtravel/mankara.asp Bursadaki Müzeler http://www.bigglook.com/biggtravel/mbursa.asp İzmir http://www.izmirturizm.gov.tr/t_muzeler.html Adana Arkeoloji Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2875 Adana Atatürk Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2876 Adana Etnografya Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2877 Adana - Misis Mozaik Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2878 Adana Örenyerleri http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=29338 Adıyaman Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2880 208 Afyon Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2881 Ağrı İshak Paşa Sarayı http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2882 Aksaray Müzesi (Zinciriye Medresesi) ve Bağlı Ören yerleri http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2883 Amasya Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2884 Ankara - Agustus Tapınağı http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=32147 Ankara - Anadolu Medeniyetleri Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2885 Ankara - Atatürk Kültür Merkezi Cumhuriyet Devri Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2923 Ankara - Etnografya Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2924 Ankara - Gordion Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2925 Ankara - II. Türkiye Büyük Millet Meclisi Cumhuriyet Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2926 Ankara - Kurtuluş Savaşı Müzesi (I.TBMM Binası) http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2927 Ankara - Şefik Bursalı Müze Evi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2928 Ankara - Resim Heykel Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=29235 Ankara - Roma Hamamı http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=32148 Antalya Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2934 Antalya - Alanya Müzeleri ve Ören yerleri http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2935 209 Antalya - Alanya Dim Mağarası http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2936 Antalya - Noel Baba Kilisesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2937 Antalya - Perge http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2938 Antalya - Side Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2939 Aydın Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3445 Aydın - Afrodisias Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=30444 Aydın - Milet Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2940 Aydın Ören yerleri http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2942 Balıkesir - Bandırma Arkeoloji Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=32143 Balıkesir - Kuva-yi Milliye Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2943 Bartın - Amasra Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2944 Bilecik Söğüt Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2945 Bitlis Ahlat Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2946 Bolu Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2947 Burdur Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2948 Bursa Müzeleri http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2949 210 Bursa - İznik Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2950 Çanakkale Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2951 Çankırı Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2952 Çorum Müzeleri http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2954 Çorum İli Ören yerleri http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=29340 Denizli Müzeleri ve Ören yerleri http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2955 Diyarbakır Müzeleri ve Tarihi Kültürel Değerleri http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2956 Diyarbakır Ören yerleri http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2957 Edirne Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2958 Elazığ Müzeleri ve Ören yerleri http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2959 Erzincan Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=4579 Erzurum Arkeoloji Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2960 Erzurum Atatürk Evi Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2961 Erzurum - Türk İslam Eserleri ve Etnografya Müzesi ( Yakutiye Medresesi ) http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2963 Eskişehir Müzeleri http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2964 Eskişehir - Seyitgazi Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2965 Gaziantep Müzeleri http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2966 211 Gaziantep - Hasan Süzer Etnografya Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2967 Giresun Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2968 Hatay Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2969 Isparta Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2970 Isparta - Yalvaç Müzesi ve Ören yerleri http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2971 İçel - Anamur Müzesi ve Ören yerleri http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2972 İçel - Mersin Atatürk Evi Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2973 İçel - Mersin Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2974 İçel - Silifke Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2976 İçel - Silifke Atatürk Evi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2977 İçel - Tarsus Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2978 İstanbul - Arkeoloji Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2979 İstanbul - Aya İrini(St.İrene) http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2980 İstanbul - Ayasofya Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2981 İstanbul - Ayasofya Müzesi I. Mahmud Kütüphanesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2982 İstanbul - Büyük Saray Mozaikleri Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2983 İstanbul - Divan Edebiyatı Müzesi (Galata Mevlevihanesi) http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2984 212 İstanbul - Fethiye Müzesi (Pammakaristos) http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2985 İstanbul - İmrahor Anıtı (İlyas Bey Camii) St.Studios Manastırı Hagios Ionnes Prodromos Bazilikası http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2986 İstanbul - Kariye Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2987 İstanbul - Türk ve İslam Eserleri Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2988 İstanbul - Rumelihisarı Müzesi-Yedikulehisarı Müzesi-Anadoluhisarı Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2989 İstanbul - Tekfur Sarayı http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2990 İstanbul - Topkapı Sarayı Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2991 İstanbul - Yıldız Sarayı http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2993 İzmir - Agora http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2994 İzmir - Bergama Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2995 İzmir - Birgi Çakırağa Konağı http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2996 İzmir - Efes Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2997 İzmir - Efes-Selçuk http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2998 İzmir - Meryem Ana Evi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=2999 İzmir - Arkeoloji Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3000 İzmir - Atatürk Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3001 213 İzmir - Çeşme Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3002 İzmir - Etnografya Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3003 İzmir - Ödemiş Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3004 İzmir - Tire Müze Müdürlüğü http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3005 Kahramanmaraş Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3006 Karaman Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3007 Kars Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3008 Kastamonu Müzeleri http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3009 Kayseri Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3010 Kırklareli Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3012 Kırşehir Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3013 Kocaeli Müzeleri ve Ören yerleri http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3014 Konya - Akşehir Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3015 Konya - Kilistra http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=32362 Konya - Mevlana Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3016 Konya Müzeleri ve Ören yerleri http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3020 214 Malatya Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3021 Manisa Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3022 Mardin Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3023 Muğla - Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3024 Muğla - Fethiye Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3047 Muğla - Milas Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3048 Muğla - Marmaris Kalesi ve Arkeoloji Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3049 Muğla Müzesi ve Ören yerleri http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3050 Nevşehir Müzesi ve Ören yerleri http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3051 Niğde Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3052 Ordu Etnografya Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3053 Osmaniye Karatepe-Aslantaş Geç Hitit Kalesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3054 Sakarya Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3055 Samsun Arkeoloji ve Etnografya Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3056 Sinop Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3058 Sinop - Le Musée De Sinop http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=42264 215 Sivas Müzeleri http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3059 Şanlıurfa Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3060 Tekirdağ Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3061 Tokat Müzesi ve Ören yerleri http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3062 Trabzon Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3063 Trabzon Ayasofya Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=39045 Uşak Müzeleri http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3065 Van Müzesi ve Ören yerleri http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3066 Zonguldak Müzeleri http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3067 http://www.kultur.gov.tr/portal/default_tr.asp?BELGENO=3068 Ankara – Atatürk’ün Mekanı Müze Köşk http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3069 Ankara - Anıtkabir http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3070 Ankara - 100. Yıl Kız Teknik Öğretim Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3071 Ankara - Atatürk Evi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3072 Ankara - MTA Tabiat Tarihi Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3073 Ankara - Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3074 Ankara - TRT Müzesi ve Ulusal Kurtuluş Sergisi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3075 216 Ankara - T.C. Ziraat Bankası Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3076 Ankara - ODTÜ Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3077 Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi "Oyuncak Müzesi" http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3078 Ankara - Eğit-Der Eğitim Özel Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3079 Ankara - Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3080 Ankara - Mehmet Akif Ersoy Evi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3183 Ankara - Beypazarı Kültür ve Tarih Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3081 Ankara - Hacı Bayram Camii http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3082 İstanbul - Orhan Kemal Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3137 İstanbul - Rahmi M. Koç Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3083 İstanbul - Sadberk Hanım Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3084 İstanbul - Tekel Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3085 Edirne - Sultan II. Bayezid Külliyesi Sağlık Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=4551 Edirne - Türk Psikiyatri Tarih Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=4552 Erzincan Kemaliye Ocak Köyü Özel Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3086 Erzurum - 23 Temmuz Kongre Salonu Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=39086 Karabük Kardemir Demir Çelik Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=3087 217 Konya Büyükşehir Belediyesi A.R. İzzet Koyunoğlu Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=5355 Suna-İnan Kıraç Kaleiçi Müzesi http://www.kultur.gov.tr/portal/arkeoloji_tr.asp?belgeno=32145 Yurtdışanıdaki Müzeler Aedes Gallery Berlin http://www.aedes-galerie.de American Museum of Naturel History http://www.amnh.org ARCAM: Architecture Center Amsterdam http://www.arcam.nl Bienvenue (Web Museum,Paris) http://www.ibiblio.org/wm Exploratorium (The Museum of Science, Art and Homan Perception) http://www.exploratorium.edu Guggenheim Museum http://www.moma.org Musèe du Louvre http://www.louvre.fr Museum of Science http://www.mos.org Museum of Finnish Architecture http://www.mfa.fi National Postal Museum http://www.postalmuseum.si.edu NMSI: The National Museum of Science and Industry http://www.nmsi.ac.uk Smithsonian American Art Museum http://www.nmaa.si.edu Smithsonian National Air and Space Museum http://www.nasm.si.edu 218 The British Museum http://www.thebritishmuseum.ac.uk The Metropolitan Museum of Art http://www.metmuseum.org The Museum of Modern Art http://www.moma.org The Natural History Museum (London, England) http://www.nhm.ac.uk UCMP: UC Museum of Paleotology http://www.ucmp.berkeley.edu United States Holocaust Memorial Museum http://www.ushmm.org v&A: Victoria and Albert Museum http://www.vam.ac.uk Bienvenue (Web Museum,Paris) http://www.ibiblio.org/wm Exploratorium (The Museum of Science, Art and Homan Perception) Guggenheim Museum http://www.moma.org Musèe du Louvre http://www.louvre.fr Museum of Science http://www.mos.org Museum of Finnish Architecture http://www.mfa.fi National Postal Museum http://www.postalmuseum.si.edu NMSI: The National Museum of Science and Industry http://www.nmsi.ac.uk Smithsonian American Art Museum http://www.nmaa.si.edu Smithsonian National Air and Space Museum http://www.nasm.si.edu 219 The British Museum http://www.thebritishmuseum.ac.uk The Metropolitan Museum of Art http://www.metmuseum.org The Museum of Modern Art http://www.moma.org The Natural History Museum (London, England) http://www.nhm.ac.uk UCMP: UC Museum of Paleotology http://www.ucmp.berkeley.edu United States Holocaust Memorial Museum http://www.ushmm.org v&A: Victoria and Albert Museum http://www.vam.ac.uk 220 4.3. TERİMLER VE KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ afiş: Önemli bir olayı, günü, özel durumu ya da yeni çıkan bir ürünü tanıtmak için, fotoğraf ve çeşitli baskı tekniklerinin olanaklarından yararlanılarak yapılan, yazılı ve resimli görsel bir (grafik) sanat ürünü. ahenk: Uyum. akım: Ortak sanat görüşünün özelliklerini gösteren, ortak davranış ve tutum içindeki sanatçı veya sanat yapıtlarının gruplandığı kategori. akrilik: İçinde sentetik özellikler içeren su ile inceltilebilen bir suluboya türü. algılamak: Bir olayı veya bir nesnenin varlığını duyum yoluyla yalın bir biçimde bilinç alanına almak, idrak etmek. allegori: Bir olayın semboller-imgeler yoluyla özelleştirilerek (şahıslaştırılarak), doğada gerçekte olmayan bir biçimde betimlenmesi. (Antik dönemde, mitolojide resim ve heykellerde sıkça görülür.) altın oran: İlk kez, Antik Çağda geliştirilen en yetkin oranlamaya ait matematik kuramı ve bu kurama bağlı olarak Romalı bir mimarın kullandığı klasik ölçü sistemi (Evrensel anlamda uyumun, idealin ve erdemin bu ölçüye bağlı olduğu düşünülür. Çoğunlukla “küçük parça ile büyük parça arasındaki ilişkinin, büyük parçayla bütün arasındaki ilişkinin aynı olması” doğrultusunda hareket ederek çizgiler ve dikdörtgenlerin parçalara bölünmesi için yaygın olarak kullanılmıştır. Bu mantığa göre bölünmüş bir çizgide, küçük kısmın büyük kısma oranı, büyük kısmın bütüne oranına eşittir.). amblem: Bir şeyi simgeleyen biçim, bir konunun yazı veya resimle sembolleştirilmesi. anatomi: 1. İnsan ve hayvan vücudunu oluşturan ögeleri inceleyen bilim dalı. 2. Kas ve kemik sisteminin araştırılmasıyla, etüdüyle uğraşan bilimsel bir disiplin alanı. anıt: “Abide” dir. “Anmak” kökünden türetilen anıt sözcüğü, bir olayı hatırlatmak, önemli bir kişinin\ kişilerin ya da kültürün anısını yaşatmak; askerî bir başarıyı, toplumun değer verdiği bir ilke, düşünce, kavram ya da ülküyü yüceltmek, simgelemek amacıyla, konuyla ilgili bir yere, bir meydan’a, geniş bir alandan görülebilecek biçimde çevreye egemen bir konuma yerleştirilen yazıt, sütun, heykel ya da mimarî yapıtları tanımlar. antika: Eski uygarlıklardan kalma, kültürel ve sanatsal değer taşıyan, taşınabilir nitelikte eşya ve nesneler. asimetrik denge: Eşit ya da eşit olmayan görsel ağırlıktaki ve çekicilikteki ögelerin düzenlenmesi. 221 astar boya: Daha az emici hale getirmek için yüzeye sürülen, kalınlık veya saydamlık verecek bir tabaka olarak kullanılan sıvı (Özellikle “tutkallı astar” sıkça kullanılır.). batik: Kumaş deri veya kağıt süslemede kullanılan bir baskı tekniği. betimleme: Tasarlama, bir şeyi sözle veya yazıyla anlatma, göz önünde canlandırma, tasvir. bezeme: Herhangi bir yüzeyi motifle süsleme, tezyin. biçim: Bir nesnenin görme ya da dokunma organları ile algılanabilmesini sağlayan, kendine özgü gerçekçiliği olan şekil. bilişsel alan: Öğrencilerin bilim, hatırda tutma, sebep ve sonucu anlama, bilgilerini yaşantısında kullanma, öğrendiği bilgileri analiz edip araştırma, sentezleyip yeni düşünsel bilgiler üretme, yargılayarak değerlendirme gibi zihinsel süreçlerinin bütünüyle ilgilenen ve bu süreçlerle açıklanan öğrenme ürünleri hakkında bilgi veren alan. boşluk: Bk. Espas. cam mozaik: Küçük renkli cam parçacıklarıyla yapılan mozaik. çini: Duvar kaplaması olarak kullanılan renkli ve genellikle bezeli ve sırlı seramik plak. deformasyon: Bir konuyu, özelliğini bozmadan, daha etkili anlatabilmek için bazı yerlerini olduğundan fazla göstermek. dekorasyon: Mekânı oluşturan ögelerin ve yüzeylerin düzenlenmesi eylemi. dekoratif: Değişiklik göstermeyen, sınırlı uzunluk ve genişliğe sahip süsleyici unsur. denge: 1. Ögelerin bir birleri ile olan ilişkilerinin resim düzen içindeki ifadesi. 2. Bir kompozisyonda renk, biçim, yön, ölçü gibi değerlerin kendi içerisindeki karşıt değerlerini birbirine yaklaştıran ya da bir bütün içinde algılatan bir tasarım sonunda elde edilmiş olan nitelik. desen: Çizgi resim. Görsel bir etki yaratmak amacıyla yapılmış çizgi resimlerin hepsi. devinim: Yer değiştirme, bir noktanın uzaydaki bir durumdan başka bir duruma geçişi, zaman içinde durum değiştirme, hareket. dogma: Doğruluğu sınanmadan, doğru diye öne sürülen öğreti. dogmatik: Güven ve otoriteyi savunan, katı, kuralcı. doku: Bir nesnenin yapı özelliklerine bağlı, onun tümünü kapsayan veya temsil eden; görülebilen, dokunulabilen görsel ve dokunsal etki. dört boyutlu: Derinlik, genişlik ve uzunluk kadar zamana da bağlı olan, bu kavramların hepsini içeren boyut ölçüsü. duyuş: Bir algının insan ruhunda bıraktığı iz. 222 ebru: Tuz ve çeşitli maddelerle yoğunlaştırılmış suya damlatılan ya da serpilen özel boyaların, üzerine yatırılan bir tabaka kağıda aktarılması ile oluşturulan hareli bezeme. eleman: Bir sanat eserini oluşturan ve kendi başına da varolabilen parça, unsur, öge. (Örneğin resimde, renk ve çizgi birer elemandır.) empresyonizm: Avrupa resminde ilk olarak geleneksel resimden ayrılmayı başaran ve Rönesans’tan beri izlenilen atölye resminin siyah-beyaz, ışık-gölge ve bilimsel perspektif kurallarının çözülmesinde başlangıç sayılan sanat eğilimi (1877’de Paris’te sergilenen ve “Soleil Levant” adını taşıyan bir tabloya yapılan eleştiride alay olarak yazılan “Impressionist” sözcüğünden doğmuştur, akımın öncüleri Seuart ile Signac’tır.). enteriyör: Bina içi resmi. endüstri ürünü: Günlük kullanım amaçlı üretilen, çoğaltılabilen ürünlerdir. epik: Destansı. eskiz: Bir tasarımın ya da planın bütün hatlarının özelliklerini gösteren genel çizim. espas: Resimde derinlik etkisi, mekân. estamp:Baskı resim. Çinko, bakır, lito taşı, tahta ya da linolyum üzerine yapılmış olan resim çalışmalarından kâğıda basılmış olanlar. estetik: Güzelliğin insan aklı ve duyuları üzerindeki etkilerini konu olarak ele alan felsefe dalı. etüt: Bir kompozisyon ya da figürün, bir kısmının ya da tamamının ayrıntılı betimlemesi. figür: Resim ya da heykel sanatlarında, betimlenmiş gerçek ya da hayal ürünü her tür varlık veya nesne. figüratif: 1. Resim ve heykelde, doğayı ve nesneleri biçim olarak gösteren eser. 2. Son zamanlarda soyut sanatın ortaya çıkmasıyla yaygınlaşan; eserde doğadan istifade edildiğini belli etmek, sanatçının doğacı anlayışını açıklamak için kullanılan terim. form: Işık gölge, renk, anatomi, çizgi ve doku gibi elemanların hepsinin birden oluşturulduğu görünüm. fovizm: 1905-1907 yılları arasında meydana gelen, bir grup ressamın öncülük ettiği özgün bir sanat akımı (Fouve: Fr. Vahşi hayvan. – Tanımlamayı ilk kez sanat eleştirmeni Louis Vauxcelles kullandı. Bu sanatçıların “Fouve” olarak tanımlanmalarının nedeni ise onların boyayı tüpten çıktığı gibi kullanmalarıydı. Modern resmin renk anlayışında köklü değişiklikler yapan, renk alışkanlıklarını kırmakla modern sanatta adeta bir devrim gerçekleştiren “fovlar”, bir ağacın gövdesini ya da denizi pekâlâ kırmızı olarak betimleyebiliyorlardı.). 223 frontal görünüş: Bir kişinin ya da nesnenin, vesikalık fotoğraflarda olduğu gibi, önden görünüşü. fütürizm: 1909’ da İtalya’da önce şiirde sonra resimde ortaya çıkan, zamana bağlı çeşitli durum ve yaşantıları birleştiren bir görüş, sanat akımı. goblen: Fransa’da duvarlara asılmak üzere yapılan renkli, resimli halılar. gotik: Avrupa’da Orta Çağ sanatına ait bir üslup devresi (Bu ismin ortaya çıkmasında İtalyan ressamı Ghiberti’nin rolü olmuştur. Gotik Dönemin zaman bakımından devamı çeşitli ülkelerde çeşitli değişik olmuştur. Kendi içinde “Erken, Yüksek ve Geç Gotik” olmak üzere üç devrede incelenir.) . grafik sanatlar: Tahta baskı, bakır, çinko gravür ve litografi gibi çeşitli basım ve çoğaltma teknikleri kullanılarak yapılan resimleri ele alan sanat türleri. gravür: Metal bir plak üzerinde, asit ya da bir uç yardımıyla oyulan yerlere mürekkep yedirilerek yapılan oyma desenin, bir pres yardımı ile kağıt üzerine geçirilmiş baskısı. hataî: Filiz ve çiçek motiflerinin stilize edilerek birbirine dolaşması ile meydana gelen, Orta Asya çıkışlı Türk tezyinatına verilen isim. höyük: Aynı yerleşim merkezine farklı dönemlerde kurulan şehirlerin yıkılması ve her yıkılan yapı katmanının bir öncekinin üstüne binmesi sonucu oluşan tepeler. içerik: Bir sanat eserinde betimlenen olayların, aktarılan bilgilerin tümü. idealizm: Hayalî düşüncelere yani idelere göre eser yaratma görüşü. Descartes, Gothe ve Hegel bu felsefenin öncüleridir. idol: İlkel kavimlerde, tapınılan küçük heykellere verilen ad. ikon: Hıristiyanlıkta Hz. İsa, Hz. Meryem ya da azizeleri betimleyen resimlere verilen ad. illüstrasyon: 1. Kitap resimleme sanatı. 2. Kitap resmi. imge: 1.Zihinde tasarlanan ve gerçekleşmesi özlenen şey, düş, hayal, hülya. 2. İnsan bilincine duyumlar yoluyla gelen nesnelerin yansıması. informel sanat: 1945-1960 yılları arasında ortaya çıkan bütün soyut sanat akımlarını tanımlayan sanat terimi (İnformel sanat, figürü kesin bir biçimde reddeder.). ipek baskı: Kumaş, bez vb üzerine yapılan bir çeşit baskı tekniği (Bir kasnak altına gerilen ince dokulu ipek bir bezin yüzeyinde, çizilen bir resme uygun olarak boya gelecek kısımları açık bırakılır. Boya gelmeyecek kısımlar ise yağlı boya ile kapatılır. Bu işten sonra, kasnak içine boya konur ve cetvel gibi bir tahta ile boya kasnak içine yaydırılır. Daha sonra, bezin kapatılmamış olan yerlerinden sızdırılarak kasnak altına konan resim kâğıdı ya da bez üzerine geçirilir. Bu teknik ile kasnaklar çoğaltılıp her renk için ayrı kalıp yapılarak çok renkli ipek baskı resim yapılır.). 224 izlenimcilik: Bk. Empresyonizm. kakma: Düz bir zemini oyup içine o oyulan yer kadar renkli parçalar yerleştirme tekniği. karikatür: İnsan çehrelerinin belli karakterlerini, politik olayları, toplumdaki çeşitli durumları, gülünçleştirme ya da eleştirme amacıyla, deformasyona uğratarak resimleme işi (İt.caricare-abartmalı sözcüğünden yapılmıştır). kazıma gravür: Metal, tahta, linolyum vb. gibi maddelerden yapılan oyma için elverişli yüzeylere, çelik oyma aletleri ile kazınan resim üzerine mürekkep sürülmesi yoluyla yapılan basım tekniği. (Kazınmış yüzeylerin oyulmamış düz kısımlarına mürekkep sürülerek yapılan baskıya “düz baskı”, kazınmış yerlere mürekkep yedirilerek yapılan baskıya ise “derin baskı” denir.) kiç: Değersiz eser. klasisizm:16. yüzyılda Andre Palladdio tarafından İtalya’da ortaya konan ve 17. yüzyılda, İtalya dışında özellikle Fransa ve İngiltere’de gelişmiş olan mimari akım. kolay baskı: Toplanan doğal malzemelerin üzerlerine boya sürülerek bir yüzey üzerine iz bırakacak şekilde basılmasıdır. koleksiyon: 1. Her hangi bir malzemenin çeşit, özellik, nitelik, vb. bakımlardan toplanarak tasnif edilmesidir. 2.Öğrenme, yarar sağlama veya zevk amacıyla bir araya getirilmiş ve özeliklerine göre sınıflara ayrılmış nesnelerin bütünüdür. kompozisyon:Bir sanat eserinde, sanatın elemanlarının sanatın ilkelerine göre düzenlenmesi. konservasyon: Arkeolojide bir eseri olduğu gibi muhafaza etme tekniği. konstrüksiyon:Yapı, bir yapıda taşıyıcı nitelikte olan ve bir araya gelerek bir yapıyı oluşturan ögeler bütünü. konstrüktivizm: 1913 yılından sonra gelişen ve saf geometrik biçimleri benimseyen resim anlayışı (Maleviç, Tatlin ve Rodjenko’nun dikdörtgen, çember ve doğruların düzenlenmesine dayanan resimlerini 1913’te Moskova’da sergilemeleri sonucu ortaya çıktı.). kurgan: Tarih öncesi çağlarda (Tunç ve Demir Çağları), bugünkü Altay ve Güney Rusya bölgelerinde, eski Türklerin ölülerini gömüp üzerlerine toprak yığarak yaptıkları tepeler. kübizm: 1907 yılında Cezanne’ın hatırasına saygı olarak Fransız Hükümeti tarafından açılan retrospektif bir sergide, Picasso ile Brapue’ın kendi aralarında yaptıkları eleştiri ve yorumlar ile ortaya çıkan bir sanat akımı (Doğa görünüşlerini geometrik bir parçalanmaya tabi tutup tablo yüzeyini doğa unsurlarından kurtararak yeniden inşa etme amacını güder. 225 Figürün tümünü basitleştiren geometrik inşaya “Sentetik Kübizm”, bir figürün her taraftan görünüşünü dikkate alarak yapılan parçalamaya ise “Analitik Kübizm” denir.). lak: “Rhus vernicifera” denilen bir ağacın öz suyundan elde edilen bir tür vernik. lavi: Tek renk sulu boya ve fırça ile yapılan leke etkili bir resim tekniği (Daha çok ağaç uçla yapılmış desenlerde, leke ile kontrast olanakları ve oylum etkisi sağlanması için kullanılır.) . leke: Bir yüzey üzerinde yüzeyin renk ve tonundan daha farklı renk ve tonda fark edilen daha küçük yüzey. litografi: Düz baskının en yaygınlarından olan bir çeşit taş baskı tekniği (Bavyera ile İsviçre’de çıkarılan ve yağı emen bir çeşit taş üzerine perdah yapıldıktan sonra, yağlı kalem ve mürekkeplerle sulu boya veya yağlı boya etkisinde istenilen resim çalışması yapılır. Resim kuruduktan sonra ulu Arap zamkı-nitrik asit karışımı bir sıvı, taş üzerindeki resme sürülür. Böylece taşın resim yapılmamış kısımlarının tekrar yağ almasına karşı hassaslığı bozulur. Taşa mürekkep verildikten sonra üzerine konulan kâğıt ile presten geçirilince, taşın üzerindeki resim kağıt üzerine çıkar.). megaron: Önünde bir giriş, hol kısmı ve içinde yalnız bir odası olan taştan yapılmış Yunan evi. mekân: Sanatta mekân iki ya da üç boyutlu olabilir. Fon ile objeler ve figürler arasındaki her türlü ilişki. menhir: Megalit anıtlarının bir çeşidi, herhangi bir kişi ya da olay anısına dikilen yontulmamış yüksek taşlar. minimal sanat: 1965 Yılında Richard Wolheim tarafından ortaya atılan ve Amerikan sanatı çevresi içinde Soyut Ekspresyonizme ve “Pop-Art”a tepki sonucu gelişen bir sanat anlayışı (Minimal sanat objeleri basit, seri olarak imal edilmiş ve hatta sıralanmış biçimde kompoze edilmelidir. Temelde, makine ile üretilmiş ve kişiliksiz olmaları önem taşımaktadır.). mimesis: İlk sanat kuramında taklit, yansıtma. minimalizm: ABC sanatı olarak da adlandırılan, Amerika’da 1960’lı ve 1970’li yıllarda etkili olan ve sanatsal biçimin aşrı yalınlığını savunan sanat anlayışı (“Minimalizm” terimi, ilk olarak 1965 yılında Richard Wolheim tarafından kullanıldı.). minyatür: Çok ince işlenmiş, küçük boyutlu resimler için kullanılan terim. (Latince “kırmızı” anlamına gelen “miniare” kelimesinden gelmektedir. Bir kitapta, konu başlıkların kırmızı ile belirtmek için kullanılan “miniare” terimi, zamanla yazılı metni süsleyen ve destekleyen resimler için de kullanılmaya başladı.) 226 modernizm: Bilinen teknikler içinde, çağdaş anlayışa uygun olarak sanat yapma görüşü ve mesleği, çağcılık. modele etme: Resim ve heykelde, form verme ve üç boyutlu gösterme işi (Resimde oylum duygusu uyandırma işidir.). monografi: Yalnız bir sanatçının hayatı ve eserleri hakkında yazılmış kitap. monokrom: Tek bir rengin açık - koyu değerleri ile yapılan resim. monotipi: Tek bir baskı olanağı veren grafik tekniği. motif: Bezeme ve süslemede bütün oluşturan parçalardan her birine verilen ad. naif: 1. Saf, doğal, yapmacıksız. 2. Bir sanat alanında, eğitimsiz sanatçılar ve onların yaptıkları eserleri tanımlamak için kullanılan terim. natürmort: 1. “Ölü doğa” olarak da adlandırılan, konu olarak cansız varlıkların seçildiği resim türü. 2. Çeşitli seramik ya da cam kapılar, meyveler, çiçekler, kitaplar, kumaşlar vb. nesnelere ait resimler. natüralizm: Güzel sanatlarda, doğanın ışık-gölge, oranlar, renk değerleri ve karakteri, optik görünüş içinde detaylarıyla yansıttırılması şeklindeki anlayışı. non-figüratif resim: 1.Figürsüz resim. 2.Wassily Kandisky’in çalışmalarıyla biçimlenen, soyut sanatı tanımlamak için kullanılan terim. Terim olarak objesiz olmayı değil figürsüz olmayı gösterir (Kandisky’ye göre resim, artık doğanın ya da nesnelerin bir ifadesi değil, sanatçının resimsel elemanlarla meydana getirdiği kendine özgü bir varlıktır. Bu anlayışla birlikte, sanatın doğa ile ilişkisi gittikçe azalmış; bir resim, önce doğanın bir soyutlaması yani deformasyonu, daha sonra ise resimdeki ögelerin tamamen ilkeler doğrultusunda düzenlendiği bir varlık olmuştur. Obje, dış dünyadaki bilinen nesne değil, renk ve çizgilerin renk – biçim ya da matematik düzenidir.). nötr renkler: İki komplementer rengin karışımından ortaya çıkan renkleri tanımlamak için kullanılan terim (Kırmızı ile yeşil, mavi ile turuncu, sarı ile morun karışımından nötr renkler otaya çıkar.). obje: 1. İnsan bilincinin dışında var olan gerçeklik, maddî şey, nesne. 2. Üzerinde fikir üretilebilen ve kendi grubundaki varlıkların ayrı değerlendirilebilen ve konumlandırılabilen varlık. op art: 1. Optik sanat. 2. Amerika ve Avrupa’da 1960’lı yıllarda ortaya çıkan ve gözün optik kısmında yanılsama yaratmayı amaçlayan sanat akımı (“Op Art”da optik yanılsama, resme hareketlilik etkisi verir.). oran: İki ya da daha fazla benzer şey arasındaki büyüklük, miktar ve derece ilişkisi. 227 orantı: 1. Bütün içindeki parçaların ilişkilerini düzenleyen kurallar. 2. Derece, nicelik ya da ölçüyle ilgili olan bir parçanın diğeriyle ya da bütünle olan karşılaştırmalı ilişkisi. oyma baskı: Çinko, bakır ve tahta gibi plaklara kazıma olarak yapılan resimleri kağıda basma tekniklerinin verilen ad. örge: Bir bezemeyi meydana getiren ana ögelerden her biri. panorama: Bir noktadan, bütün çevrenin görünüşünü gösteren manzara resimleri. panoramik: Bir noktadan, bütün çevreyi içine alan görünüşler. perspektif: Resmin iki boyutlu ortamında, üçüncü boyut (derinlik) yanılsaması vermek için kullanılan teknik (İki tür perspektif tekniği vardır: Çizgi ve hava perspektifi. Çizgi perspektifinde, oylum ve onun içindeki nesneler aynı görüş noktasına göre bir yüzey üzerine yansıtılır. Bu yansıtma sonucu, nesneler bakış noktasından uzaklıklarına göre gerçek boyutlarından daha büyük ya da ufak gözükür. Bu görüşe göre, oylumun ve eşyaların tespiti, çizgi perspektifini oluşturur. Hava perspektifi adı verilen renk perspektifi ise ilk olarak Japon resminde kullanılmıştır. Bakış noktasından uzaklaştıkça, gözlemci ve nesneler arasında artan ışığın yansımasını etkileyen atmosfer tabakası yüzünden, nesnelerin renginin daha mavileştiği gözlenmiştir.). peyzaj: Manzara resmi. piktografi: 1. Prehistorik ve antik dönemlerde üretilen resim yazıları tanılamak için kullanılan terim. 2. Trafik işaretleri vb. gibi açık bir şekilde anlaşılan göstergeler. piktogram: Trafik işaretleri vb. gibi açık bir şekilde anlaşılan resimsel göstergeler. plastik sanatlar: Yontma, oyma, kesme, biçme, birleştirme, örme yöntemleri ile biçimlendirmeye dayanan sanat dalı. pop art: (İng.) Popüler sanatın kısaltılmış adı. (1954’te İngiliz sanat eleştirmeni Lawrence Alloway tarafındın kullanıldı. Bu akım sanatçıları, endüstri ürünü artıklardan gazete parçalarına, insan ile diğer canlı ve eşyalardan alınmış hazır doğa nesnelerine değin ne varsa çalışmalarında kullanmışlardır.). portre: Resim sanatında genel olarak bir insan figürün sadece omuzlardan itibaren yüzünün konu alındığı resimler. portfolyo: Taşınabilir koleksiyon. prototip: Model olarak ele alınan, esas, orijinal. puantilizm: Noktacılık (Georges Seurat, Empresyonizm yöntemlerinden yararlanarak renk görüntüsünün bilimsel kuramını incelemiş, resimlerini katışıksız renklerle yani renkleri palet üzerinde karıştırmadan noktalar halinde yan yana getirerek, mozaik gibi boyayarak yapmıştır.) . 228 rakursi: 1. Kısa görünüş. 2. İnsan, nesne, varlık vb. resmi yaparken derinlik yanılsaması oluşturmak, resmedilen ögenin mekânda geriye doğru gidişini göstermek için kullanılan bir betimleme yöntemi. realizm: 1839 yılında ortaya atılan, konu ve üslup bakımından yaşamı ve doğayı olduğu gibi yansıtma, biçimleme anlayışı (Realist sanatçılar, “Gerçek, işte güzel olan şey…” sözünü ilke edinmişlerdi. Bu sanat anlayışına göre plastik sanatlarda, doğadaki oranlar; plastisite, renk ve ışık değerleri aynen yansıtılmaya çalışılır.). renk: İnsan gözünün görebildiği ışık tayfının dalga boyu (Üzerine ışık düşen her nesne ışık tayfının belli bir kısmını emer ve diğer kısmını yansıtır. Işığın yansıyan kısmı renk olarak ortaya çıkar.). renk çemberi: Renkleri karıştırma, seçme ve tanımlamada yardımcı olan; renklerin ve ara renklerin gösterildiği radyal grafik [A: Birincil (ana) renk; B: İkincil (ara) renk; C: Üçüncül (teriari) renk; 1: Sıcak renk; 2: Soğuk renk.]. renk değeri: Bk. Valör. renk tonu: 1. Bir rengin en açıktan en koyuya doğru değişen renk yoğunlukları. 2. Bir rengin açık ya da koyu değeri için kullanılan genel terim. restorasyon: Bir sanat yapıtını ya da insanlık tarihine tanıklık eden herhangi bir nesneyi korumak ve gerektiğinde olabildiğince ilk hâline getirmek amacıyla, bu yapıtı, bu nesneyi sağlamlaştırmaya ve bunların yıpranma sürecini durdurmaya yönelik işlemlerin tümü. retrospektif sergi: “Geriye bakış” anlamına gelen sanat terimi, bir sanatçının sanat yaşamı boyunca yaptığı çalışmaların toplu olarak sergilenmesi. ritim: 1. Gözle görülebilir devamlı biçimlerin tekrarı ile elde edilen akıcılık veya devamlılık. 2. Görsel tempo, ölçülü vurguların kullanılması. 3. Hareket hissi ya da görünüşü üretmek için sanatın elemanlarının düzenli tekrarına gönderme yapan sanatsal ilke. rokoko: 1700 ve 1760 yılları arasında, hem Barok Sanat’a hem de zarafete düşkünlüğe tepki olarak önce Fransa’da, daha sonra da İngiltere’de ortaya çıkan bir resim tarzı (Resimsel nitelikler açısından zayıflık, yumuşaklık ve yüzeyselliğin hakim olduğu bu tarz, özellikle resim sanatında ve iç mekân dekorasyonunda varlık göstermiş, çarpıcı renkler, dekoratif motifler, abartılı manzaralar çalışmalarda sıkça kullanılmıştır.). romantizm: 1830’lu yıllarda bir bakıma neo-klasisizme tepki olarak ortaya çıkan sanat akımı (Romantizmde önemli olan olay değil, olayda doğmuş olan duygulardır. Bu akım ressamları, dramatik, duygulu konuları zengin renkler ve enerjik fırça vuruşları ile betimlemişler; resimler, canlı renklerle daha parlak hâle getirilmiştir.). 229 rölyef: 1. Düz bir yüzeyden bir parçanın ya da yüzeyin tamamının dışarı uzaması için yapılan tasarım, kompozisyon. 2. Kabartma. röprodüksiyon: 1. Bir sanat eserinin orijinal formuna ve elemanlarına sadık kalarak kopyasının üretilmesi. 2. Bir sanat ürünün gerçek boyutları ve tekniği göz önünde bulundurulmadan üretilen kopyası. sanat: Birçok alanı, akımı, müzesi, sergi salonu, uygulayıcısı olan sosyal bir kurum. sanatçı: Sanatla profesyonel bir şekilde uğraşan kimse. sanat eğitimi: Bireyin zihinsel, duygusal, bedensel eğitiminin ve estetik duygularının bütünlük içinde geliştirilmesi, yeteneğinin olgunlaştırılması ve yaratıcılığının artırılması için yapılan eğitim çabası. sanat eleştirisi: Bir sanat çalışmasının tanımlanması, analiz edilmesi, değerlendirilmesi, yorumlanması, açıklanması ve yargılanması. sanatın elemanları: Sanatçının sanat eseri üzerinde kullandığı temel ögeler: renk, yoğunluk, değer (valör–renkli/renksiz), nokta, çizgi, doku, biçim / form, boşluk (mekân). sanat eseri: Yüksek sanatsal nitelikteki resim, heykel, grafik, mimari vb. eserlerdir. sanat sosyolojisi: Belli bir sosyal ilişki içinde sanatın işlevini saptamaya çalışan, artistik üretim ve tüketim içinde genelleştirilebilir örnekler saptamayı ve bunları belli verilere sahip bir sosyal düzenin yapısal dinamikleriyle ilişkilendirmeyi sağlayan bilim dalı. sembolizm: 1880 sonrasında önce edebiyatta, sonra resimde ortaya çıkan ve düşünceyi sembollerle ifade etmeyi deneyen sanat görüşü (Sembolistler, dinî ve mistik ögeleri ağırlıklı olarak yer vermişlerdir.). sentez: Farklı parçaları birleştirerek tutarlı ve yeni bir bütün biçimlendirme ve bunu yapma yeteneği. serigrafi: Bk. İpek baskı. sezgi: Sanatta duyuş suretiyle bir şeyi anlama (Sanat eseri yapımında, bütün anlayışlara varmada ya da bir buluşa ulaşmada sezgi önemi büyüktür.). silüet: 1. Siyah kağıttan kesilerek çıkarılmış profil portre. 2. Bir objenin ya da figürün siyah içinde, mekân ayrıntıları olmadan betimlendiği sanat eseri. simetri: Bir eksene göre iki yanda, aynı mesafede karşılıklı olarak yer alma. simetrik denge: Bir eksene göre ögelerin aynı durumda tekrar etmesidir. simge: İletişim kurma ya da ileti aktarma, bilgi verme amacı içeren gösterge; başka bir şeyi temsil eden edim ya da şey. soyut sanat: Doğa görüntülerine bağlı olmayan sanat (20. yy. resim ve heykel anlayışında yeni bir dünya görüşüdür. Soyut sanat, eşya doğa ve canlıların 230 görünüşlerinden faydalanmayı reddeder; resimde renk, çizgi ve düzelmeleri düzenleyerek bunlara heyecan verici kompozisyonlara ulaşmayı amaç edinir. Soyut sanatı ilk ortaya atan ve 1910 yılında eserini veren Kandinsky’dir. Kandinsky’e göre, müzik kompozitörü nasıl ses birimleri olan notaları kompoze ediyor ve soyut bir anlamda heyecanını anlatabiliyorsa; resim de renk lekeleri, siyah beyaz tonlar ve boya maddesinin işleniş olanakları ile heyecan uyandırıcı anlatımlara ulaşabilir.). spiral: Kıvrımlı, yılankavi biçim, helozonik stilize: 1. Karakterin kaybolmadan basitleştirilerek tezyini ile şematik hâle sokulmuş biçim ya da motif. 2. Üsluplaştırılmış. süprematizm: Soyut geometriciliği benimseyen bir resim anlayışı (Bu terimi Maleviç, kendi geometrik soyutlaması için kullanmıştır. O, bu sonuca 1913’te “Kübizm” yolundan geçerek varmıştır: “…1913’ te sanatı, objeye bağlı görüşten kurtarmak için yaptığım endişeleri çabalarım sırasında kare biçimine kaçtım...” Süprematistler açı, çember, dikdörtgen ve haç biçimlerini kullanmışlardır.). sürrealizm: 1924’te Andre Breton tarafından ortaya atılan, doğanın mantıksal görüşünü değil, insanın bilinçaltı ve rüyalarındaki dünyasını ön plana çıkaran sanat akımı. strüktür: Bünye, doku. şablon: Oyulmuş kalıp. taslak: Resim veya heykeli yapılacak şeylerin esas renk, çizgi ve biçimlerini koruma. (Daha küçük ebatta ve sanatçının ilk tasarımını veren çalışmalara ise “eskiz” denir. Bk. Eskiz.) taş baskı: Bk. Litografi. tempera: Yağ, reçine, yumurta akı, kazin gibi yapıştırıcı maddeleri madeni boyalarla karıştırarak yapılan karışım boyalar. ton: Bir rengin çeşitlerine denir (Kobalt mavisi, Turkuaz mavisi gibi). ören yeri: İnsanın alet yapan atalarının ortaya çıktığı Alt Paleolitik Çağ’dan günümüze kadar uzanan süreç içinde kurulmuş uygarlıklardan herhangi birinin ya da birkaçının maddi kalıntılarının bulunduğu yer. Ören yerleri anıtsal kalıntıları içerebilecekleri gibi, herhangi bir döneme ait tek bir kalıntıyı ya da ilk bakışta göze çarpmayan, ancak bilimsel yüzey araştırmaları ve arkeolojik kazılar sonucu saptanabilecek nitelikte buluntu topluluklarını da içerebilirler. üslup: Bir devrin ya da bir sanatçının kişiliği; teknik, renk, kompozisyon, biçim ve anlatım bakımından özellikleri. valör: Aynı rengin en koyusundan en açığına kadar dereceleri. 231 vitray: İstenen deseni verecek biçimde düzenlenmiş kayıtlar arasına renkli ya da boyalı camdan parçalar yerleştirilerek yapılan “Pencere” bezemesidir. yanılsama: 1. Yanlış algılama ve duygu yanılması. 2. Bir şeyi zihinde canlandırmak, imgesini oluşturmak. yüksek baskı: Ağaç, linolyum gibi malzemelerden yapılmış düz plakların öbür yerleri oyularak çıkarılarak ve yalnız basılacak bölümleri bırakılıp mürekkeplenerek basılan baskı türü. zanaatçı: Daha çok teknik yeteneğe ve ustalığa dayanarak üretim yapan kimse. 232 4.4. KAYNAKÇA GÖRSEL SANATLAR KAYNAKÇASI ABACI, O. (2000), Okul Öncesi Dönem Çocuklarda Görsel Sanat Eğitimi, İstanbul: Morpa Kültür Yay. ABACI, O., ALAKUŞ, A. O., GÖKAY, M., MACCARIO, N.K., TUNA, S., İlköğretim Sanat Eğitimi Kuramları ve Yöntemleri, Ankara: Görsel Sanatlar Eğitimi Derneği Yay. AKMEHMET, K.T. Çocuk Eğitiminde Etkin Bir Ortam Olarak Müze, www. sanart.org.tr. ARAL, N., KANDIR, A. ve CAN YAŞAR, M. (2002), Okul Öncesi Eğitimi ve Okul Öncesi Eğitimi Programı (Geliştirilmiş İkinci basım), İstanbul: Ya - Pa Yay. ARTUT, K. (2002), Sanat Eğitimi Kuramları ve Yöntemleri, Ankara: Anı Yay. ASLANAPA, O. (2005), Türk Sanatı, İstanbul: Remzi Kitabevi. BECER, E. (1997), İletişim ve Grafik Tasarım, Ankara: Dost Kitabevi. BERGER, J. (1986), Görme Biçimleri, İstanbul: Metis Yay. BOYDAŞ, N. (2004), Sanat Eleştirisine Giriş, Ankara: Gündüz Yay. BUYURGAN, S., BUYURGAN, U. (2001), Sanat Eğitimi ve Öğretimi, Ankara: Dersal Yay. ÇAĞLARCA, S. (1999), Resim-Heykel-Plastik Ögeler, İstanbul: İnkılap Kitabevi Yay. CHARLES, M.C. (1992), Öğretmenler İçin Piaget İlkeleri (Çev.: Gülten ÜLGEN), Ankara: Lazer Ofset Matbaacılık. 233 ÇETİN, A. (1981), Sanat ve Uygarlık, Ankara: Bizim Büro Yay. ÇOBAN, B., NACAR, E. (2006), Eğitsel Oyunlar, Ankara: Nobel Yay. DEMİREL, Ö. (1998), Eğitimde Program Geliştirme, Ankara: Kardeş Yay. DOĞAN, H. M. (2001), Estetik, İzmir: Dokuz Eylül Yay. DOĞAN, İ. (1999), Sosyoloji Kavramlar ve Sorunlar, Ankara: Sistem Yay. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi (1997), İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yay. ERİNÇ, S. (2004), Sanat Psikolojisine Giriş, Ankara: Ütopya Yay. ERİNÇ, S. (1998), Sanatın Boyutları, İstanbul: Çınar Yay. ERNST, F. (2003), Sanatın Gerekliliği, İstanbul: Payel Yay. ETİKE, S.(1990), Türk Sanat Eğitiminin Tarihsel Gelişim Süreci İçinde Ortaokul Resim Eğitimi ve Resim Öğretmeni Yetiştirme (1923-1950), Yayınlanmamış Doktora Tezi, AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü. GENÇAYDIN, Z., (1990), Ortaöğretim Kurumlarında Resim-İş Öğretimi ve Sorunları”, Sanat Eğitiminin Düşünsel Temelleri, TED VIII. Öğretim Toplantısı 10 11 Mayıs 1990 (Yay. Haz.: İnci San ve diğerleri) , TED Bilim Dizisi, Nu.: 8, Ankara. GENÇAYDIN, Z. (1990), Orta Öğretim Kurumlarında Resim İş Öğretimi ve Sorunları, Ankara: Şafak Matbaası. GOMBRICH, E. H. (1997), Sanatın Öyküsü, İstanbul: Remzi Kitabevi. GÖKAYDIN, N. (1998), Eğitimde Tasarım ve Görsel Algı, İstanbul: MEB Yay. GÜRTUNA, S. (2004), Çocuk ve Sanat Eğitimi, , İstanbul: Morpa Kültür Yay. 234 GÜVENÇ, B. (1985), Kültürün Konusu, İstanbul: Remzi Kitabevi. GÜVENÇ, B. (2004), Kültürün ABC’ si, İstanbul: Yapı Kredi Yay. GÜVENÇ, B.(2003), İnsan ve Kültür, Remzi Kitabevi, Ankara. IŞINGÖR, M., ETİ, E. ve ASLIER, M. (1986), Resim I - Temel Sanat Eğitimi, Resim Teknikleri, Grafik Resim, Ankara: TTK Basımevi. İÇLİ, G.(2005), Sosyolojiye Giriş, Ankara: Anı Yay. İLHAN, A. Ç. (1990), “Ortaöğretim Kurumlarında Resim - İş Öğretimi Sorunları”, Ortaöğretimde Sanat Eğitim Sorunları, TED VIII. Öğretim Toplantısı 10 -11 Mayıs 1990 (Yay. Haz.: İnci San ve diğerleri), TED Bilim Dizisi, Nu.: 8, Ankara. İLHAN, A. Ç. (1993), Cumhuriyet Döneminde Sanat Eğitimi, Millî Eğitim (Eğitim – Sanat - Kültür) Dergisi Cumhuriyetin 60.Yılı Özel Sayısı, Sayı: 62, Ankara. İLHAN, A. Ç. (1985), Temel Eğitimin İkinci Basamağında (Ortaokullarda) Plastik Sanatlar Eğitimi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. İlkokul Programı (1948), Ankara: Millî Eğitim Basımevi. İlkokul Programı (1958), Ankara: Millî Eğitim Basımevi. İlkokul Programı (1968), Ankara: Millî Eğitim Basımevi. İlköğretim Kurumları Resim - İş Dersi Öğretim Programı (1992), MEB Yayınları Mevzuat Dizisi: 234, Ankara: Millî Eğitim Basımevi. KESER, N. (2005), Sanat Sözlüğü, Ankara: Ütopya Yay. KILIÇKAN, H. (2002), Resim Bilgisi, İstanbul: İnkılap Kitabevi. 235 KIRIŞOĞLU, O. (1991), Sanatta Eğitim, Görmek, Anlamak, Yaratmak, Ankara: Demircioğlu Matbaacılık. KIRIŞOĞLU, O. (2002), Sanatta Eğitim ve Görmek, Öğrenmek, Ankara: Pagem Yay. KIRIŞOĞLU, O., STOKRCKİ, M. (1997), İlköğretim Sanat Eğitimi, Ankara: YÖK / Dünya Bankası Yay. KONGAR, E. (1999), Kültür Üzerine, İstanbul: Remzi Kitabevi. KURTULUŞ, Y. (2001), Sanat Eğitiminde İşbirlikçi Öğrenme, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, S: 20, Ankara. KURTULUŞ, Y. (2000), Türkiye’de Sanat Eğitimi Tarihi (1950 – 1999), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara. MACGREGOR, C. (2004), Okul Sonrası 365 Aktivite, İstanbul: Rota Yay. MÜLAYİM, S.(1994), Sanata Giriş, İstanbul: Bilim Teknik Yay. OGUZKAN, Ş. (2001), Okul Öncesi Yaratıcılık Eğitimi, İstanbul: Ya - Pa Yay. Ortaokul Programı (1951), Ankara: Millî Eğitim Basımevi. Ortaokul Programı (1962), Ankara: Millî Eğitim Basımevi. ÖNDER, M. (1999), The Museums of Turkey, Ankara: Türkiye İş Bankası Yay. ÖZSOY, V. (2003), Görsel Sanatlar Eğitimi, Ankara: Gündüz Eğitim ve Yay. ÖZSOY, V. (2001), Resim (Sanat) Eğitiminde Özel Öğretim Yöntemleri, Ders Notları, Ankara. 236 ÖZSOY, V. (2002), Sanat (Resim) Eğitiminde Müze ve Okul İş Birliği ve Müzeye Dayalı Bazı Öğretim Yöntemleri, Millî Eğitim Dergisi, S: 153-154, Kış - Bahar 2002. ÖZÇELİK, D. A. (1998), Eğitim programları ve Öğretim (4. Baskı), Ankara: ÖSYM Yay. PARRAMON, J. M. (1975), Resimde Renk ve Uygulanışı, İstanbul: Remzi Kitabevi. PARRAMON, J. M. (1999), Çizim ve Resim Sanatı, İstanbul: Remzi Kitabevi. PEKMEZCİ, H. (2003), Anadolu Güzel Sanatlar İçin Desen, Ankara: Saray Matbaacılık. ROBİNSON, Sir K. (2003), Yaratıcılık, Aklın Sınırlarını Aşmak, İstanbul: Kitap Yay. SABAN, A. (2005), Öğrenme Öğretme Süreci, Yeni Teori ve Yaklaşımlar, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. SAN, İ. (1979), Sanatsal Yaratma ve Çocukta Yaratıcılık, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yay. SAN, İ. (2003), Sanat Eğitimi Kuramları, İstanbul: Ütopya Yay. SARIKAVAK, N. (2006), Sayısal Tipografi, Ankara: Başkent Üniversitesi Yay. SÖZEN, M., TANYELİ, U. (1986), Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi. STRIKER, S. (2005), Çocuklarda Sanat Eğitimi, İstanbul: Epsilon Yayınevi. SUNGUR, N. (1992), Yaratıcı düşünce, İstanbul: Özgür Yayın Dağıtım. TANILLI, S. (2005), Uygarlık Tarihi, İstanbul: Adam Yay. TANSUĞ, S. (1990), Türk Resminde Yeni Dönem, İstanbul Remzi Kitabevi. 237 TANSUĞ, S. (1993), Resim Sanatının Tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi. TEKİN, H. (1996), Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme, Ankara: Yargı Kitap ve Yay. TEPECİK, A.(1999), Kız Teknik Öğretim Okulları Baskı Teknikleri, Ankara: MEB Yay. TELLİ, H. (1990), “Ortaöğretim Kurumlarında Resim-İş Öğretimi ve Sorunları”, Türkiye’de Resim - İş Öğretimine Genel Bir Bakış, TED VIII. Öğretim Toplantısı 10 - 11 Mayıs 1990 (Yay. Haz.: İnci San ve diğerleri), TED Bilim Dizisi, Nu.: 8, Ankara. TUNALI, İ. (2005), Estetik, İstanbul: Remzi Kitabevi. TURANİ, A. (1993), Sanat Terimleri Sözlüğü, , İstanbul: Remzi Kitabevi. TURANİ, A. (1977), Batı Anlayışına Dönük Türk Resim Sanatı, Ankara: Türkiye İş Bankası Yay. TURGUT, O. (1992), Cumhuriyet Dönemi İlk ve Ortaöğretim Programları ve Bu Programlardan Alınan Öğretim Belgelerinin Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. TURGUT, İ. (1991), Felsefenin Temel Sorunları, İzmir: Akademi Yay. Türkçe Sözlük (2005), Ankara: TDK Yay. YETKİN, S. K. (1979), Estetik ve Ana Sorunları, İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevi. YILDIRIM, R.(2004), Öğrenmeyi Öğrenmek, İstanbul: Sistem Yay. YILMAZ, M. (2005), Görsel Sanatlar Eğitiminde Uygulamalar, Ankara: Gündüz Eğitim Yay. 238 VURAL, B. (2004), Öğretim Faaliyetlerinde Yöntem Teknik ve Etkinlikler, İstanbul: Hayat Yay. WOLFFLİN, A. (1985), Sanat Tarihinin Temel Kavramları, İstanbul: Remzi Kitabevi. www.mimarlarodasiankara.org www.sanart.org.tr ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME KAYNAKÇASI AİRASİAN, P. W. (1994), Classroom Assessment (2nd ed.), NY: McGraw – Hill, Inc. ATILGAN H., KAN, A., DOĞAN, N. (2006), Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme, Anı Yayıncılık. BAYKUL, Y. (1999), İlköğretimde Ölçme ve Değerlendirme, MEB Yay. BERBEROĞLU, G. (2006), Sınıf İçi Ölçme Değerlendirme Teknikleri, Morpa Yay. HALADYNA, T. M. (1997), Writing Test İtems to Evaluate Higher Order Thinking, Boston: Allyn and Bacon. KUBISZYM, T. and BORICH, G. (2003), Educational Testing and Measurement: Classroom Application and Practice, USA: John Wiley & Sons, Inc. NOVAK, J. D. (1998), Learning, Creating, and Using Knowledge: Concept Maps as Facilititive Tools in Schools Corporations, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Publisher. 239