“Hepimiz Gore-Tex`i bir şekilde dağda, şehirde hatta evde bile

Gore-Tex
Bora Akaydın tarafından yazıldı
Perşembe, 05 Kasım 2009 23:55 - Son Güncelleme Çarşamba, 23 Aralık 2009 12:18
“Hepimiz Gore-Tex’i bir şekilde dağda, şehirde hatta evde bile kullanıyoruz. Eskiden lüks gibi
görülen ancak şimdi neredeyse olmazsa olmaz kabul edilen bir kumaş haline geldi…” Bora
Akaydın Gore-Tex ile ilgili bilgilerden derlediği makalesini bizlerle paylaşıyor.
Özellikle dağcılıkta kullanımı oldukça yaygın olan nefes alabilir-su geçirmez özelliğiyle tüm
dağcıların sevgisini kazanmış Gore-Tex ile ilgili bilmediğimiz daha neler var kimbilir. Bora
Akaydın Gore-Tex ile ilgili değişik kaynaklardan edindiği bilgilerle bizlere bu harika buluş
hakkında birçok ayrıntı sunuyor.
Not:Giriş resmi gore-tex.com'dan alınmıştır.
Foto:en.wikipedia.org (tirmanis.org tarafından Türkçe'ye uyarlanmıştır.)
Hepimiz Gore-Tex’i bir şekilde dağda, şehirde hatta evde bile kullanıyoruz. Eskiden lüks gibi
görülen ancak şimdi neredeyse olmazsa olmaz kabul edilen bir kumaş haline geldi. Öyle ki
eskiden birkaç mağazada bulunabilen Gore-Tex astarlı botlar artık herhangi bir dükkanda bile
bulunabiliyor, hatta sadece botlar değil günlük kullanıma yönelik daha az spor görünüşlü
ayakkabılarda bile Gore-Tex’e rastlamak mümkün ve fiyatları da biraz konfor isteyen herkesin
1/4
Gore-Tex
Bora Akaydın tarafından yazıldı
Perşembe, 05 Kasım 2009 23:55 - Son Güncelleme Çarşamba, 23 Aralık 2009 12:18
kabul edebileceği düzeyde. Üstelik o kadarla da kalmıyor artık Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) bile
askerlere Gore-Tex astarı olan postallar dağıtıyor.
Gore-Tex Tam Olarak Nedir?
Gore-Tex aslında bir astar, daha çok ince ve çok hassas bir zar gibi. Biz çok hassas olduğu için
bu astarı görmüyoruz; kullandığımız Gore-Tex’li malzemenin içerisine korumalı bir şekilde
yerleştirilmiş olarak geliyor. Bu zar tüm malzemenin kalbi. Bu zarın üzerinde santimetrekarede
1.4 milyar tane ince delik bulunuyor. Bu deliklerin teknik adı gözenek. Gözenekler bir su
damlasından 20.000 kere daha küçük ancak su molekülünden 700 kere daha büyük. İşte
Gore-Tex’in çalışmasının ana mantığı bu. Sıvı haldeki su, molekülleri arasındaki çekim
yüzünden tek bir molekül olarak bulunamıyor. Bu nedenle bir gözenek sıvı haldeki su için çok
küçük ama buhar haldeki su için de yeteri kadar büyük. Böylelikle Gore-Tex sıvı haldeyken suyu
geçirmiyor fakat aynı zamanda nefes alabilirlik dediğimiz su buharını dışarı atabilme özelliğini
sağlıyor.
2/4
Gore-Tex
Bora Akaydın tarafından yazıldı
Perşembe, 05 Kasım 2009 23:55 - Son Güncelleme Çarşamba, 23 Aralık 2009 12:18
Gore-tex katman (Foto:gore-tex.com)
Gore-tex ceket katmanı (Foto:gore-tex.com)
Gore-Tex’in Mutfağında Neler Pişiyor?
Birazcık hepimizi sıkan organik kimya hatta üniversitede haşır neşir olanlar varsa polimer
kimyası ile başlayacağız. Gore-Tex’in temeli politetrafloroetilene (PTFE) dayanıyor. Bu, bir çeşit
dört florlu ve iki karbon içeren zincir. Birçoğumuz bunu Teflon olarak da biliyor ve kullanıyoruz.
Bu Teflon, PFOA (perfloro oktanoik asit. Meraklısı için açıklama: Karbonları florlarla doyurulmuş
sekiz karbonlu organik bir asit) ile polimerleme işlemine sokuluyor ve sonuçta Gore-Tex
kaplama elde edilmiş oluyor. Bu arada bahsi geçen PFOA’nın karsinojen olduğu, kısırlığa yol
açtığı ve çevre kirliliğine yol açan birincil maddelerden biri olduğu yıllardır biliniyor. Kısacası
bizim severek kullandığımız Gore-Tex, aslında bir bakıma yemeklerini beğenerek yediğimiz
ancak mutfağında farelerin ve böceklerin cirit attığı bir lokanta gibi.
Teknolojik 80’ler
Gore-Tex’in başlangıcı aslında oldukça eski. Wilbert (ks. Bill) L. Gore , Gore-Tex’in asıl mucidi
olarak kabul ediliyor. 1958’de bir kimya yüksek mühendisi olan Bill Gore, karısıyla birlikte evinin
bodrumunda “W. L. Gore and Associates” adlı (W. L. Gore ve ortakları olarak
Türkçeleştirilebilir.) şirketi kuruyor ve her şey oğlu Robert W. Gore ile PTFE (yani teflon)
reçinenin gerilerek uzatılmasına ve kumaşa kaplanmasına olanak veren bir işlemi bulmalarıyla
başlıyor. 1976’da bu teknolojiyle üretilmiş bir astara sahip ilk çadır Early Winters şirketi
tarafından üretiliyor.
Aynı sene Robert Gore ve içinde Robert Gore’un babasının da bulunduğu ekip, ince liflerle örgü
gibi örülmüş mikro gözenekleri olan bir Teflon türünün patentini alıyorlar. 1980’de de yine
Robert Gore iki kişilik başka bir ekiple birlikte su geçirmez kaplamayı bulup bunun da patentini
alıyorlar. Bu icadıyla Robert Gore 2006’da Milli Mucitler Ligi’ne (National Inventors Hall Of
Fame) kabul ediliyor.
3/4
Gore-Tex
Bora Akaydın tarafından yazıldı
Perşembe, 05 Kasım 2009 23:55 - Son Güncelleme Çarşamba, 23 Aralık 2009 12:18
Gore-tex
ceket
(Foto:
gore-tex.com)
Kaplamalar
ve
Dikişlerden
Astronot
Giysilerine
Astar
üzerine
yada
katmanla
olmak
gereken
daha
dikişlerse
katmandaysa
çok
yağı
insanın
poliüretan
uzak
vücut
dayanıklı
hala
zorunda.
tenindeki
doğrudan
dirsek
daha
yine
tutan
dışarıdan
yağından
yine
kumaşlar
aynı
kumaşlarla
gibi
desteklenmek
(yağı
Kumaşın
yağa
doğruya
benzer
yerlerde
firmanın
gelebilecek
bile
sevmeyen
karşı
tercih
türü
bozulabiliyor.
yüksek
astarın
gelen
aşınmaya
üretimi
da
zorunda.
istenen
ediliyor.
koruyor.
–terleyen
etkilere
bir
teknolojili
üstü
lipofobik)
olan
yağmur
amaca
daha
İnsanların
kaplanıyor.
Bu
Bunlar
karşı
Gore-Tex
yüzden
nefes
özelliği
dayanıklı
damlasında
göre
çok
yine
kullanımına
alabilir
hassas.
seçiliyor.
Gore-Tex
bantlarla
Su
nefes
olan
kumaşlarla
geçirmezlikte
kaplamalar
yada
kumaşlar
alabilir
Öyle
Örneğin
iç
zar
yönelik
üzerine
taraftan
kiüstten
yüksek
yada
açıkta
kullanılıyor.
tercih
sürekli
yüksek
ürünlerde
giyen
izole
yağmurluklarda
ve
teknolojili
duran
ediliyor.
alttan
baş
ediliyor.
aşınma
kişinin
Alt
Gore-Tex
iç
belası
en
kaplamada
kumaşlar
katmanda
Bu
terinden
az
dayanımı
En
zarı
olan
iki
suya
alt
zar
enTürem ar
dokunulan
Gore-Tex
eldivenler
kaplamalarında,
kullanılıyor.
yurtdışında
kağıtlar
tasarımında
ucuz
için
Gore-Tex
yakıt
korunması
bildiğimiz
vs.)
hücreleri
yerlerinde
Gore-Tex
Ayrıca
da
astar
haricinde
Gore-Tex
elektrik
hassas
için
elle
dağcılık
üretilebilecek.
zamanla
tabanca
yine
dokunulan
havacılıkta,
tellerinin
kullanılması
endüstriyel
Gore-Tex
ekipmanları
kılıfları
kararma
izolasyonunda
Çok
yerlerin
uçak
bile
ile
ekipmanların
gündemde.
kullanılan
ya
(botlar,
astarlanarak
uzay
bulabilmek
sda
kaplanmasında
renkte
sanayinde,
teknik
ve
el
Gore-Tex,
kabloların
aletlerini
örtülerinde
mümkün.
donuklaşmalar
saklanıyor.
pantolonlar
sürtünme
kullanılıyor,
de
hibrit
çevresine
de
Bundan
elin
Hidrojen
kullanılıyor,
arabalarda
ve
teri
gerektiren
görünmüyor.
ceketler,
böylelikle
ve
başka
sarılan
yakıt
kirinden
kullanılırsa
öyle
eski
yağmurluklar,
yüzey
sargılarda
hücrelerinin
aletlerin
el
ki
korumak
yazısı
elle
daha
{highslide
type="img"
width=420
height=350
captionText="xxxx"}makale_resimleri/mak_GoreTex
{highslide
type="img"
width=420
height=350
captionText="xxxx"}makal
Aladağlar
(Foto:Aykut
Türem
arşivi)
Mont
Blanc
2006
(Foto:Aykut
Gore-Tex’i
Biraz
Hırpalıyorlar
Firma
odasına
karşısında
fiziksel
inceleniyor.
zımpara
aşındığına
sıcaklardan
uzun
astarın
geçirmezliğine
geçmek
süreler
astarı
bir
gerilme
zorunda.
sokuluyor.
kağıdına
aktivite
astarın
bakılıyor.
Martindale
çok
bazı
boyunca
bakılıyor.
sonucu
soğuklara
testlerden
kadar
(mesela
dayanımı
Burada
Son
geriliyor
testi
yırtılmayacağına
değişen
İşte
olarak
kadar
koşu
üzerine
adı
geçiriyor.
ölçülüyor.
teknik
ve
verilen
bandı)
kumaş
çeşitte
değişen
ardından
basınçlı
ceketler
Örneğin
Daha
bir
içerisinde
kırışma
ürünlere
emin
bir
testle
tekrar
su
ya
yelpazede,
sonra
olunuyor.
yağmurluklar
püskürtülerek
da
testine
kumaş
sürtülerek
terlemesine
buruşturuluyor.
yağmurluklar
konfor
sokuluyor.
belli
En
ürün
testlerinde
sonunda
aşınımına
önce
bir
rüzgarla
piston
bakılıyor
ağırlık
bu
Bu
bir
Bu
testlerin
benzeri
mankene
testte
tekrar
ürünü
testte
birlikte
altında,
ya
ve
da
nasıl
kumaş
ürünün
de
kullanan
tamamından
aletlere
ne
yağan
yapağıdan
yüksek
giydirilip
hissettiği
kadar
buruşsa
su
yağmurun
bağlanarak
kullanıcının
yağmur
dahi
Ayakkabılar
Yapay
kumaşı
borularda
ancak
ayakkabıya
dayanımına
bu
ayak
test
sefer
kendiliğinden
üç
ediliyor.
için
bakılıyor.
içerisindeki
yüz
kendi
insan
bin
Kumaşın
kendine
ayağı
adım
ilerlemesi)
alıcılar
attırılarak
gibi
yürüyen
kendisi,
ayakkabı
suyu
lifleri
kumaşla
ayaklara
geçirip
içerisindeki
yapay
yada
geçirmediği
astarın
ayakkabı
bir
ipliklerinin
ayağa
nemi
yürüyüşteki
giydiriliyor
Gore-Tex
ölçüyorlar.
test
kapilariteyle
ediliyor.
gerilmelere
ve
astarlı
Daha
2-3
(suyun
Son
ayakkabı
parmak
sonra
olarak
karşı
çok
ayakkabıların
su
ince
yine
giydiriliyor.
içinde
kılcal
yapay
Eldivenlerde
basılıyor
testinde
tutan
başına
sızdırma
Eldiven
bile
eldivenin
belirlenebiliyor.
iç
2.5kg’lık
astarının
içine
yağmurluklara
ve
testine
basınç
eldivenlerin
uygulanan
ağırlık
kuvvetle
alınıyor.
altındaki
eldiven
Son
konularak
uygulanan
beş
buhar
olarak
çıkarılırken
çekilmedikçe
Bu
suda
tane
test
bileğine
basılmadan
da
dayanımını
mağazalarda
test
eldivene
test
yerinden
var.
gibi
iç
kadar
astarın
Soluyabilirlik
su
önceki
ölçmek
basınçlı
suya
püskürtülüyor.
çıkıp
ayakkabılara
çıkmaması
ve
sokuluyor.
için
çıkmadığı
hava
sonraki
gerekli.
testinde
basılarak
uygulanan
gerekiyor.
Tutma
ağırlıkları
Böylece
deneniyor.
eldivenin
beş
testinde
astardaki
Daha
ölçülüyor.
testlere
saniye
Eldivenler
içine
eldivenin
sonra
sıcak
tutuluyor.
benziyor.
en
Püskürtme
eldiven
ufak
parmak
buhar
sıcak
çatlak
Bu
da
Bora
Akaydın
runaydin
[at]
yahoo.com
Kaynaklar:
1.http://www.gore-tex.com
http://en.wikipedia.org/wiki/Gore-Tex
2.İletişim:
4/4