Jehov ´ a Diosan arunakapajj askiwa Jehov ´ a Diosan arunakapajj
Transkript
Jehov ´ a Diosan arunakapajj askiwa Jehov ´ a Diosan arunakapajj
SE PTIE MBRE 15, 2013 34567 ˜ TAMAN YATJJATA NATAKI OCTUBRE 28–NOVIEMBRE 3 ´ Jehova Diosan arunakapajj askiwa 7 JANA ˙ 64, 114 QOCHUNAKA NOVIEMBRE 4-10 ´ Jehova Diosan arunakapajj chuymasar kusisiyiwa 12 JANA ˙ 116, 52 QOCHUNAKA NOVIEMBRE 11-17 ¿Machaqar tukjjtanti? 17 JANA ˙ 69, 106 QOCHUNAKA NOVIEMBRE 18-24 Wali amuyumpipun ˜ ¨ kuns amtanani 22 JANA ˙ 27, 83 QOCHUNAKA NOVIEMBRE 25–DICIEMBRE 1 ¨ ˜ ´ Precursoranajj Jehova Diosampi jukamp ˜ sum apasinatakiw yanaptistu 27 JANA ˙ 95, 104 QOCHUNAKA ˜ TAMAN YATJJATANATAKI ´ ˇ Jehova Diosan arunakapajj askiwa ´ ˇ Jehova Diosan arunakapajj chuymasar kusisiyiwa ´ ¨ Jehova Diosajj arunakapampipuniw markapar irpirına. ´ ¿Uka arunakapan kunas utji? Kunatsa Jehova Diosan aruna¨ ¨ ˜ kapar confiysna ukwa nayrır yatichawejj qhananchi ukat ¨ ¨ payır yatichawejja, Diosan arunakapar taqe chuyma confiya˜ natakejj kunanakas yanaptistaspa ukwa kimsa toqet qha˜ nancharaki. ´ PERU ¨ ´ NAYRIR JANA: Peru markat alay toqenjja, Amazonas uksa cheqanakanjj jan utan jikjjatasipki ukanakar yatiya˜ najj waljaw utji ˇ ¿Machaqar tukjjtanti? ˜ ¨ ˇ Wali amuyumpipun kuns amtanani MARKACHIRINAKA 29.734.000 Kawkhansa ukat kunjamsa jilsuwaytan ukarjamaw kuns lur´ tan ukat amtaraktanjja. ¿Kunjamatsa Jehova Diosan muna˜ ¨ naparjam amtaskatas yatsna? ¿Ukat kuntı amtktan ukarjam ˜ ¨ phoqhanatakejj kunas yanaptistani? Aka yatichawiw uka to˜ qenakat taqe chuyma amuytasinasatak yanaptistani. YATIYIRINAKA 117.245 AKA QHEPA PHESQHA MARANAKAN BAUTISASIRINAKA 28.824 ´ Peru markanjja, Bibliat apstat qellqatanakajj sojjta arunakaruw jaqokipasiski. Ukat 120 jila precursor especialanaka ˜ ¨ ukat misioneronakaw jan espanol aruki uka yaqha arunakat yatiyasipki ¨ YAQHA YATICHAWINAKA ¨ ˜ ´ ˇ Precursor ˜ anajj Jehova Diosampi jukamp sum apasinatakiw yanaptistu ¨ ˜ ´ Diosatak sapurunjam irnaqtanajj kunjamanakatsa Jehova ˜ Diosampi jukamp sum apasiskakinatak yanaptistu uk kim˜ ¨ ¨ ¨ saqallqo toqet yatjjatanani. Jumatı precursorastajja, ¿jan ¨ ˜ walinakan jikjjatasisas kunas precursoraskakinatak yanapti¨ ¨ ˜ ristam? Jumatı precursoran munsta ukat ukham irnaqtasajj ¨ ˜ kuna bendicionanakatı utjki uk katoqan munsta ukajja, ¿kunsa lurasma? 3 Amuytayir arunakajj wali askiwa 32 Aka revista liytirinakan ¨ jisktawinakapa 34567 Septiembre 15, 2013 6 ˜ Yatiyanataki sat revistajj Oraqpachan Bibliat yaticha˜ ˜ ¨ nataki wakichatawa, yanaptan munirinakan chur a¨ winakapampiw uka yatich awejj apasi. Janiw aljasi˜ ¨ napakiti. Jiska taqanakajja Qullan Arunaka, 1992, ¨ ˜ Bibliata apstatawa, jan ukhamakanejja qhanancha¨ ˜ siniwa. Kawkhantı MT letranakampi qhananchaskejja Vol. 134, No. 18 Semimonthly AYMARA Machaka Testamento Bibliata apstatawa (uka Biblia¨ ¨ nakatjja aka revistan kunjam qellqatakitı ukham qell¨ ˜ qaqatawa). Ukat kawkhantı NM letranakampi qhanan´ chaskejja Traduccion del Nuevo Mundo de las Santas ˜ Escrituras (con referencias) espanol aruta apstatarakiwa. ˜ Yatiyanataki sat revistajja, pay kutiw phajjsin mistu ˜ ´ ukat Associaçao Torre de Vigia de Bıblias e Tratados ´ jupanakan luratawa. Sede e grafica: Rodovia SP-141, ´ km 43, Cesario Lange, SP, 18285-901, Brasil. Dire´ tor responsavel: Augusto dos Santos Machado Filho. 5 2013 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Todos los derechos reservados. Brasilan lurata. Amuytayir arunakajj wali askiwa ¨ Aka Oraqenjja, Jesusakiw wali suma Yatichirınjja sasin waljaniw sapjje. ¿ Jumajj ukhamti sarakta? ¨ ¨ Ukhamachi ukhajja, inas kunjamtı jupajj jisktana˜ ¨ ¨ kampi ukat unachtawinakamp yatichkana ukham ˜ yatichanatak chamachasiraksta. ¿Ukat kunjamsa ¨ ¨ amuytayir arunakamp yatichirına uk amuyirıtati? Parlktan ukhajj niya taqeniw ukham amuytayir ¨ arunakamp parltanjja. Ukat inas akham siri istirıs¨ tan: “Frutanakajj taqpachaw poqoratajje sasaw sap¨ ¨ jje, ukampis akanakajj janıraw poqoratakiti”. Jan ¨ ¨ ukajj “Wawakana ukhajja, jupajj wali ajjsarirınwa, ¨ ukampis jichhajj janiw ajjsarirejjeti” sasa. ¨ Ukanakat sapa mayanjja, nayraqatjja ma amuyu qhanstayi, ukat ukjjarojja, jukampi sum amuy˜ tasinapatakejj aka arunakampiw qallti: jan ukasti, ukampisa, antisasa, jan ukajj ukatsipana. Ukat awi¨ ˜ sajja, kuntı qalltan siski ukjjarojj jukampwa qhananchi. Ukham parltan ukhajja, mayninakan sum amuy˜ tapjjanapatakiw yanapttanjja. Yaqhep arunakana jan ukajj yaqhep markanakan ˜ ¨ janis ukham parlan yatitapkchejja, kunatsa ukham ˜ ˜ ¨ parlanajj wakisi uk amuytanajj wali askıspawa. ¿Kunatsa? Kunatejj ukanakjja, Biblianwa walj jikjjattan¨ ¨ jja. Ukat Jesusas ukhamwa parlirına. Ukanakat ma ˜ ¨ ¨ qawqha amuytanani: “Janirakiw ma lamparasa ja˜ ¨ masaru uchanataki aqtayatakiti, jan ukasti qhanaw¨ ˜ jar uchatanapawa”; “Janiw [Moisesan leyinakap] ˜ apaqerit jutktjja jan ukasti kuntejj yatichan munkis¨ tu uk phoqheriw juttjja”; “Istapjjaraktawa kunatı: SEPTIEMBRE 15, 2013 ¨ ¨ ¨ ‘Janiw wachoqa juchan sarnaqatati’ satakansa uk¨ jja. Ukampis nayajj sapjjsmawa, khititejj ma warmi˜ ˜ rojj munapayanataki untejja [...]”, ukat “Istapjjarak¨ ¨ ¨ ˜ ˜ tawa kunatı satakansa ukjja: ‘Unkatatajja, unkatarakim; toqjjatajja, toqjjarakim’ sasa. Ukampis nayajj sapjjsmawa: Jan jumanakajj jan wali jaqerojj kutkatapjjamti, jan ukasti maynitejj maysa ajanut tajjllin¨ ˜ tatamjja, maysa ajanumppacha unachtayarakim” (Mat. 5:15, 17, 27, 28, 38, 39). Bibliankir yaqha libronakanjja ukham amuyta¨ yir arunak jikjjataraktanwa. Ukanakajja, kuntı lu˜ ¨ ˜ ranasaki uk sum amuytanataki jan ukajj kuna to¨ ˜ qettı parlasktan uk jukamp sum qhanstayanatakiw ¨ ¨ yanaptistaspa. Jumatı wawanıstajja, aka arunakat amuykiptam: “Ukhamarak awkinaka, jumanakajj wawanakamarojj jan colerayapjjamti, jan ukasti cheqapar yatichasina sum uywapjjam, Tatitur iyaw˜ sapjjanapataki” (Efe. 6:4). Awk taykanakajj Jeho´ va Diosan kamachinakaparjamaw wawanakapar uy˜ ´ ¨ wapjjanapa sasakiw apostol Pablojj ewjjtaspana, ¨ ¨ ukat ukajj wali askıspanwa. Ukampis ¿kunjamsa ¨ uka ewjjta jukamp sum qhanstaypachana? Amuy¨ tayir arunakampiw akham sana: “Jan colerayapjjamti, jan ukasti cheqapar yatichasina sum uy˜ wapjjam, Tatitur iyawsapjjanapataki” sasa. ´ ¨ Ukat pachpa jaljanjja, apostol Pablojj akham sanwa: “Janiw jaqenak toqeti nuwasktan, jan ukasti ¨ Aka yatichawejj 6 jananwa tukuyi 3 Efesios 4 ukat 5 jaljanakan utjki uka ¨ amuytayir arunakat ma qawqha “[Jaqenakajj] chamaktatawa chuymanakap qalarayasipjjatap [layku].” (Efe. 4:18, 19.) “Ukampis jumanakajj janiw uka casta ˜ lurananakjja Cristot yateqapktati, jumanakatejj cheqpachan juparu istapjjsta ukhamarak jupamp ¨ yatichatapjjsta [...] ukajja.” (Efe. 4:20, 21.) ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ¨ ¨ “Khititejj lunthatasirıkan ukajja jan jukamp lunthataskjjpanti.” (Efe. 4:28.) ˜ “Jan ukasti irnaqanaru uskuspan.” (Efe. 4:28.) ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ “Jan wali arunakjj jan parlapjjamti.” (Efe. 4:29.) “Jan ukasti suma arunakamp parlapjjam.” (Efe. 4:29.) ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˜ “Taqe chuyma usuyasinasa, ˜ ˜ kapisinasa, thithinasa, ˜ ˜ arnaqasinanakasa, nanqha arusa ¨ jumanakatjja apaqatapan, taqe ˜ ˜ nanqha amtanasa ukhamaraki.” (Efe. 4:31, MT.) “Ukatsipana jumanakajj ¨ purapat suma chuymanıpjjam, ¨ khuyapayasirinakapjjam, purapat perdonasisa.” (Efe. 4:32, MT.) ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˜ ¨ “Janiw utjanapakjjeti wachoqa jucha ˜ lurananakajj, kuna kasta jan wali ¨ ˜ lurawinakasa ni michasinanakasa.” (Efe. 5:3.) “Jan ukasti, Diosaruw ˜ yuspagaranasajja.” (Efe. 5:4.) ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ “Nayrajj jumanakajj chamakanwa ¨ ¨ jakapjjayata.” (Efe. 5:8.) “Ukampis jichhajja Tatitumpi mayachasipjjatamatjja, qhananwa jakjjapjjta.” (Efe. 5:8.) ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ 4 ˜ YATIYANATAKI ˜ Aka listjja, ¿janit familiana Diosar yupaychanataki aruman yatjjatapkasma? “Chamakankirinakan jan kunatak ¨ sirviri lurawinakapanjja jan sarnaqapjjamti.” (Efe. 5:11.) “Jan ukasti, uka jan wali ¨ lurawinakjja qhanaru apsupjjam.” (Efe. 5:11.) ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˜ “Untapjjamaya, wali amuyampi, ¨ kunjamsa sarnaqapjjta; janiw jan amuyuninakjamati.” (Efe. 5:15, MT.) “Jan ukasti yatirinakjama; Tiempo apsusa.” (Efe. 5:15, 16, MT.) ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ¨ “Jan loqhepjjamti.” (Efe. 5:17.) ¨ “Jan ukasti kunakitejj Tatitun ˜ ˜ munanapajja uk amuyanaru uskusipjjam.” (Efe. 5:17.) ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˜ “Jan machjasipjjamti, machjasinasti ˜ jiwanaruw api.” (Efe. 5:18.) “Antisas qollan ajayumpi ¨ phoqtatapjjam.” (Efe. 5:18.) ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˜ “[Criston] nayraqatapar jachanchat ˜ ˜ iglesia irpkatanataki, jan qanuchata, jan kuna phullchuni, jan kunamp kamachtata.” (Efe. 5:27.) “Jan ukasti suma qoma Diosatak yaqhachata.” (Efe. 5:27.) ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ “Janiw khitis pachpa janchiparojj ˜ uniskiti.” (Efe. 5:29.) “Jan ukasti manqayiwa ukhamarak imaraki. Cristojj uka pachparakiw iglesiampejj luri.” (Efe. 5:29.) ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ SEPTIEMBRE 15, 2013 5 ˜ alajjpachanakankiri nanqha ajayunak toqewa, [...] nuwastanjja” (Efe. 6:12). Uka amuytayir arunaka˜ jja, nuwasinasajj kunja chamas ukwa sum amuytayistu. Janiw aleq jaqenak contrak nuwasktanti, jan ˜ ukasti nanqha ajayunak contraw nuwastanjja. KUNJAMSA UKANAKAT ASKINAK APSSNA ´ Efeso markar qellqkasajja, Pablojj ukham amuy¨ tayir arunak wal apnaqarakına. Ukanakat yatjjata˜ ¨ ¨ ˜ najja, kuntı Pablojj siskana uk sum amuytanataki ˜ ukat ukarjam luranatakiw yanaptistu. ¨ Kuna amuytayir arunaktı Efesios 4 ukat 5 jal˜ ¨ jan jikjjataski ukanak yatjjatanajj wali askipunıni¨ wa. Uksti aka yatichawin jikjjataski uka listanwa ˜ unjjattasma. Ukanak liytkasajja, juma pachpatwa ˜ amuykiptasinama. Ukat akhamwa jisktasirakisma: “¿Kunjamsa uka arunak katoqastjja? ¿Ukhaman jikjjatasisajj kuns lurtjja? ¿Amuytayir aruna¨ kat kuntı qalltan siski ukampiti jan ukajj ukjjar ˜ ˜ qhananchki ukampich mayninakajj nayar untayap¨ jjetu?” sasa. Ukanakat yatjjatkasintı kunanakansa ˜ ¨ chamachasinama uk amuyasıta ukhajja, uk lura˜ namawa. ˜ Uka listajja, familiana Diosar yupaychanataki aru˜ man yatjjatanatakejj wali askirakiwa. Nayraqatjja, ta¨ qeniw kuntı ukan siski uk qal liytapjjaspa. Ukat may¨ niw kuntı amuytayir arunakat qalltan siski uk liytaspa, ukat ukjjarojj kamsisa uk mayninakaw am˜ ¨ tasipjjanapa. Ukajja, kuntı uka amuytayir arunakajj qhanstayki uk kunjamsa phoqhapjjaspa uka toqet ˜ parltasinatakiw yanaptani. Ukhamatwa sapa maynejj kunjamsa familiapansa jan ukajj yaqha cheqan˜ sa cristianjamajj sarnaqapjjanapa uk amuytasipjjani. Kunjamsa amuytayir arunakamp parlsna uk amu¨ yata ukhajja, jankakiw Biblia liytkasajj ukanak amu¨ ˜ yata ukat yatiyanatakejj kunja wakiskirisa uksa amu¨ yarakıtawa. Inas yatiykasajj akham sischisma: “Jan ¨ jiwir almanıtanwa sasin waljaniw sapjje, ukampis Bi¨ bliajj akham siwa” sasa. Khititı Bibliat yateqaski ukarojj inas akham jisktchisma: “Diosampi Jesusampejj ¨ mayakıpjjewa sasin niya taqeniw sapjje; ukampis ¿Bibliarjamajj kunsa yateqawaytanjja? ¿Ukat jumajj kamsarakismasa?” sasa. Biblianjja, walja amuytayir arunakaw utji, ukana´ ˜ kaw Jehova Diosar yupaychaskakinataki ukat jaqe˜ nakar Bibliat yatichanatak yanaptistu. ˜ ˜ ¿Amuytayir arunakan ukjjar jukamp sum qhananchanatak siski uk amtastati? 6 ˜ YATIYANATAKI ´ JEHOVA DIOSAN ARUNAKAPAJJ ASKIWA ´ “[Jehova Dios] Tatitun arunakapajj askiwa, jan ˜ ˜ yatinan jaqer yatinan tukuyiriwa.” (SAL. 19:7) ˜ ¿QHANANCHTA SMATI? ´ ¿Kuna toqenakatsa Jehova Diosajj Biblian ewjjtistu? ´ ¿Kunjamsa Jehova Diosan ¨ ewjjanakapajj jichhurunakan yanaptistaspa? ´ ¿Kunatsa Jehova Diosan aruna˜ kapar confiyanasa? ˜ ¨ ¨ ¨ YATIYANATAKI revista ma jutır tantachawitak waktayas¨ kasajja, inas akham jisktasirısta: ‘¿ Janit uka toqet yatjjata¨ ´ ˜ wayktanjja?’ sasa. Yamas jumatı Jehova Diosan Qhananchirinakapampi walja tiempo tantachasiskstajja, inas ya¨ qhep yatichawinak kutin kutin yatjjatasitap amuysta. Ni¨ ya sapa kutiw Diosan Reinopata, Jesucriston loqtasıwipata, ˜ ˜ ¨ yatiyan toqeta, munasina ukat iyawsawi toqet yatjjattanjja. ¨ ˜ ¨ Uka yatichawinakat kutin kutin yatjjatanaw iyawsawisan ¨ ˜ ¨ chollqhenasataki ukat kuntı ‘Diosan arunakapajj yatichkis˜ ¨ ˜ tu uk luranataki’ ukat ‘jan aleqak ischukirınasataki’ yanaptistu (Sant. 1:22). ¨ 2 ‘Tatitun arunakapa’ sasin hebreo arut jaqokipataki ukajja, Diosajj markapar leyinaka ukat mandamientonaka ¨ ¨ ˜ ¨ churkana ukhamarak kuntı lurapjjanap maykana ukanak ˜ san muni. Jaqenakan apsut leyinakajj janiw Diosan leyina¨ ˜ kapjamakiti, kunattejj awisajj mayjtayasinapa jan ukajj as˜ ´ kichtasinapaw wakisi. Ukampis Jehova Diosan leyinakapajj cheqapawa, atiniskayawa ukat jiwasan askisatakiraki¨ wa. Diosajj markapar leyinak nayrajj churkana ukanakat ¨ yaqhep janis jichhurunakan phoqkstanjja, janiw jan walir ¨ tukkiti. Kunattejj salmo qellqerejj akham sanwa: ‘Arunaka˜ majj winayatakiwa’ sasa (Sal. 119:144, NM ). ˜ 3 Diosan arunakapanjja, awisajj amuyasinasatak ewjjtanakajj utjarakiwa, uk inas amuysta. Nayra Israel markajja, sapa kutiw Diosan profetanakap toqejj ewjjtanak kato¨ ˜ ¨ qana. Amtanani, israelitanakajj Suma Oraqer niya manta˜ ¨ ¨ ¨ nampısipkana ukhajja, akham sasaw Moisesajj ewjjt ana: ˜ “Jan jumanakpacha enganasipjjamti, janiraki Diosata armasimti ni yaqha diosanakarus yupaychapjjamti ni jupanakarus altasipjjarakimti, jan ukasti Diosaw jumanakatak ¨ ¨ ˜ jja, ukat ukham yatjjatanajj kunatakis yanaptistu? ˜ 2. 1) ¿‘Tatitun arunakapa’ siski ukajj kamsans muni? 2) ¿Diosan leyi¨ nakapampi ukat jaqenakan leyinakapampejj kunansa mayjapjje? ¨ 3, 4. 1) ¿Diosan arunakapanjj kunas utjaraki? 2) ¿Israelitanakatı uka¨ ¨ nak istapjjaspana ukajj kuna askinaksa jikjjatapjjaspana? 1. Tantachawinakasanjja, ¿kuna yatichawinakatsa sapa kuti yatjjattan- 7 colerasispa” sasa (Deu. 11:16, 17). Diosajj walj ¨ kutiw markaparojj wakiskir ewjjtanak churana ˜ sasaw Bibliajj qhananchi. ´ 4 Ukat walja kutirakiw Jehova Diosajj israeli˜ tanakar Jupar ajjsartapjjanapataki, arunakap is˜ ˜ ˜ tapjjanapataki ukat sutip jachanchapjjanapa¨ tak mandamientonak churana (Deu. 4:29-31; 5: ¨ 28, 29). Jupanakatı uka mandamiento aruna¨ kapar istapjjaspana ukhajja, walja bendiciona¨ nakwa katoqapjjaspana (Lev. 26:3-6; Deu. 28: 1-4). ¿ISRAELITANAKAJJ DIOSAN ¨ ARUNAKAPAR ISTAPJJPACHANTI? ¨ Israelitanakajj jan walinakan jikjjatasipka´ na ukhajja, Jehova Diosajj arsutanakap phoqha¨ ˜ ¨ ¨ punınwa. Amtanani, kunapachatı Asiria marka ´ apnaqer Senaquerib reyejj Juda marka katun¨ ´ ˜ ¨ tana ukat Ezequıas reyir jaqsun munana ukha¨ ´ jja, ma angelap khitasaw Jehova Diosajj marka¨ ¨ par yanapt ana. Ukat ma arumanakwa Diosan angelapajj 185.000 asirio soldadonakar jiwara¨ yana, ukhamatwa Senaquerib reyejj wali phen¨ ´ qasis oraqepar kuttawayjjana (2 Cro. 32:21; ´ 2 Rey. 19:35). ¿Kunatsa Diosajj Ezequıas reyir ¨ arjjatpachana? Kunattejj Ezequiasajja “[Jeho´ ¨ va] Tatitumpipuniwa suma sarnaqana, janiw ju¨ ¨ patjja saraqkanti, ukhamarakiw jupajj phoqhana Moisesaru Tatitojj mandamiento arunakapa ¨ churkana ukanakjja” (2 Rey. 18:1, 5, 6). ´ 6 ¿ Jehova Diosan arunakap khitis sum pho¨ ´ ¨ qharakına? Josıas reyiw phoqhana. Kimsaqall¨ ¨ ´ qo maranıkana ukhatpachaw ‘Josıas reyin lura¨ tanakapajj cheqapana Tatitun nayraqatapana’, ¨ ´ janiw ‘kawksarus saraqkanti’ (2 Cro. 34:1, 2). Josiasajja, idolonakar tukjasa ukat cheqa yu¨ paychawi uttayasaw Diosar taqe chuyma confi˜ ¨ yatap unachtayana. Ukham luratapatwa, jupa¨ ¨ ´ sa ukat markpachasa bendecitapjjana (2 Croni˜ cas 34:31-33 liytasinapawa). 5 ´ ¨ ´ ˜ 6. ¿Kunjamsa Josıas reyejj Diosar confiyatap unachta¨ yana? 5. ¿Kunatsa Diosajj Ezequıas reyir arjjatana? 8 ´ ´ Jehova Diosan arunakapaw Josıas reyirojj cheqa ¨ ˜ ¨ yupaychawi arjjatanapatakejj yanaptana ˜ ¨ (6 taqa unjjattata) ´ Ukampisa, Jehova Diosan markapajj janiw ¨ Jupan arunakap istapkapunınti. Jupanakajj walja maranakaw Diosan arunakap istapjjaniti ¨ ¨ ¨ janicha uka toqet pachasipjjana. Ukat iyawsa¨ wipan aynachtapjjana ukhajja, yaqhepajj jan¨ kakiw jaqenakan yatichawipamp apayasisin ¨ kari diosanakar yupaychjjapjjana (Efe. 4:13, ¨ ¨ 14). Ukat kunjamtı Diosajj arskanjja, arunaka¨ ˜ par jan confiyapjjana ukhajj jan walinwa unja¨ sipjjana (Lev. 26:23-25; Jer. 5:23-25). ¨ 8 ¿Kunsa Israel markan sarnaq awipat ya¨ teqsna? Jichhurunakanjja, jiwasajj jupanakja7 ¨ 7. Israelitanakajj Diosan arunakap jan istjjapjjana ukha¨ jja, ¿kunas pasana? ¨ 8. ¿Kunsa Israel markan sarnaqawipat yateqsna? ˜ YATIYANATAKI ˜ ¨ marakiw ewjjtanaka ukat cheqanchawi aru˜ nak katoqtanjja (2 Ped. 1:12). Biblia liyinaw ˜ ukanak amtanatakejj yanaptistu. Ukat niya¨ kejjay amuytasis sarnaqer luratastanjja, jiwa˜ ¨ saw Diosan arunakapar istananiti jan ukajj ˜ ˜ ¨ ˜ munanasarjamakich sarnaqanani uk amtanasa (Pro. 14:12). Jichhajja, kunatsa Diosan arunaka˜ par atinisinasa ukat arunakapar istasajj kuna ˜ ¨ askinaksa jikjjatsna ukwa yatjjataskanani. DIOSAR ISTAM UKAT JAKASKAKIM ¨ Kunapachatı israelitanakajj “jacha ajjsar˜ ¨ ˜ ¨ kan wasar[nam]” 40 maranak saran qalltapjja´ na ukhajja, Jehova Diosajj kunjampunsa jupa˜ nakar irpani, jarkaqani ukat unjani uk janiw ˜ ¨ ¨ ¨ sum qhananchkanti. Ukhamakchınsa, Juparu ˜ ukat ewjjanakapar confiyapjjanapatakejj ku˜ ¨ ´ tin kutinwa kunaymanit unachtayana. Jehova ¨ ¨ Diosajja, urun ma qenayampi ukat arumajj ma ¨ ninampiw irpana, ukhamatwa israelitanakarojj ˜ ¨ uka ajjsarkan wasaran jupanakampıskatap am´ ¨ tayana (Deu. 1:19; Exo. 40:36-38). Ukatjja kuna¨ ˜ ¨ ¨ nakatı jakanatak wakiskana uksa churarakın¨ wa. “Janirakiw isinakapas thanthaskanti, ni ka¨ yunakapas pusuntkarakınti.” Cheqansa, ‘jani¨ puniw kunas jupanakatakejj pistkanti’ (Neh. 9: 19-21). ¨ 10 Jichhurunakanjja, Diosan loqtirinakapajj ˜ ¨ paraisor niya mantanampısktanwa. ¿‘Jacha ta¨ ˜ ¨ qhesıwita’ qhespinatakejj kunatı wakiski ukwa ´ churistani sasin Jehova Diosar confiytanti? ´ (Mat. 24:21, 22; Sal. 119:40, 41.) Jehova Dio¨ sajj janiw paraisorojj qenay toqes ni ma ninampis irpkistuti. Ukampis markap toqew amuyasi˜ ˜ ¨ ´ nasatakejj yanaptistu. Sanani, Jehova Diosamp ˜ ˜ sum apasinasatakejj Bibliat sapak liyinasata˜ ki, Familiana Diosar Yupaychanataki Aruman ˜ ¨ yatjjatanasataki, tantachawinakaru ukat yatiyir ˜ ˜ saranasatakiw chamanchtistu. ¿Uka ewjjtana˜ ¨ karjam phoqhanatakejj kunatı wakiski uk lu9 ¨ 9. Israelitanakajj wasarankasipkana ukhajja, ¿kunjamsa ´ ¨ ˜ ¨ Jehova Diosajj jupanakampıskatap unachtayana? ´ ¨ 10. ¿Kunjamsa Jehova Diosajj jichhurunakan markapar yanaptaski? SEPTIEMBRE 15, 2013 ˜ rasktanti? Ukanak phoqhanaw jukamp iyaw¨ ¨ ˜ ¨ sawinınatak yanaptistani ukat uka iyawsawira˜ kiw paraisoptayat Oraqer mantanatak yanaptistani. 11 Diosan markapajj apayankistu uka yati¨ ¨ ¨ ˜ chawinakajja, janiw iyawsawisan chollqhena¨ satakik yanaptkistuti, jan ukasti jak awisan ˜ suma amtanakar purinasatakis yanaptarakistu˜ ¨ ¨ ˜ wa. Amuytanataki, walja yanakanınat jan sin˜ ¨ ti llakisinataki ukat kunatı wakiski ukamp ku˜ sisit jakasinatakiw ewjjtistu. Ukatjja, kunjam˜ ˜ sa isisinasa, kachachtasinasa, kuna kasta ku¨ ˜ ˜ chirt awinaksa ajllinasa ukat jacha yateqan utar ˜ ˜ saranat kunsa amtanasa uksa ewjjtarakistuwa. ˜ Ukat chijir jan purinatakejj kunjamsa utas lu˜ ˜ ˜ ranasa ukat auto apnaqanasa, Tantachasin Uta ˜ ˜ ¨ unjanasa ukat jan walt awi utjaspa ukatakejj kunjamsa wakichtassna uka toqenakat ewjjt¨ kistu ukatsa wal yuspartanjja. Taqe uka ewjjta´ nakajja, Jehova Diosajj jiwasan askis munatap˜ wa unachtayi. DIOSAN EWJJTANAKAPAW ¨ ¨ NAYRIR CRISTIANONAKAR YANAPTANA ¨ Nayrır patak maranakanjja, Diosan mar¨ kapajj sapa kutiw ewjjtanak katoqapjjana. Jesusajj sapa kutiw kunja wakiskiris altat chuy¨ ˜ ¨ manınajj uk arkirinakapar sana. Ukampis ja¨ ˜ ¨ niw kunas altat chuymanınajj ukak siskanti, ¨ jan ukasti kunjamsa altat chuymanıpjjaspa uk ˜ ¨ ¨ ˜ luratanakapampiw unachtayana. Jiwayatanatak ¨ ¨ ¨ janır katuntatakana uka arumajja, Jesusajj apos˜ ¨ tolonakaparuw Pascua amtanatak tantachthapı¨ na. Ukat apostolonakapajj manqasipkana ukhajja, Jesusajj mesat sartasinjja, jupanakan ka¨ yunakapwa jareqana, ukjja uywatanakakiw lu¨ rapjjerına ( Juan 13:1-17). Jesusan ukham altat chuymampi luratapjja, arkirinakapajj janipu¨ niw armapkanti. Ukatwa 30 maranak qhepatjja, 12 ´ ˜ natap unachtayi? 12. 1) ¿Kuna toqetsa Jesusajj apostolonakapar sapa kuti ¨ ¨ parlirına? 2) ¿Kunsa Pedrojj janipun armkanjja, ukat ukajj kunjamsa jiwasar yanaptistu? 11. ¿Kunjamanakatsa Jehova Diosajj jiwasan askis mu- 9 ´ ˜ ˜ Jehova Diosan ewjjanakap istanaw Tantachasin ˜ Utanakan jan kuna chiji utjanapatak yanaptistu ˜ ¨ (11 taqa unjjattata) ´ apostol Pedrojj jilat kullakanakarojj altat chuy¨˜ ¨ manın toqet ewjjtana (1 Ped. 5:5). Jesusat yate˜ ˜ ˜ qasinajja, mayninakar altat chuymamp unjanatakiw yanaptistu (Fili. 2:5-8). ¨ ¨ ˜ 13 Ukatjja, kunatsa chollqhe iyawsawinınajj wakisi uka toqetsa Jesusajj ˜ sapa kutiw arki¨ rinakapar parlarakirına. Nanqha ajayun man¨ ¨ tat ma waynaru jan qollirjamajjasajja, arki¨ rinakapajj akham sasaw Jesusar jisktapjjana: ˜ “¿Kunatsa nanakajj uka nanqha ajayurojj alis˜ ¨ sunatak jan chamanıpktjja?” sasa. Ukat Jesu¨ ˜ sajj akham sanwa: “Jumanakan iyawsanamajj wali pisiwa. Qhanakwa sapjjsma, jumanakan˜ ¨ tejj iyawsanamajj utjaspa ma mostaz jatha uk¨ chakisa, [...] janiw kunas chamakaspati” (Mat. ¨ ¨ 17:14-20). Jesusajj yatiykana ukhajja, iyawsa¨ ˜ winınajj kunja wakiskirisa ukwa arkirinaka¨ 13. ¿Kunsa Jesusajj arkirinakapar amtayana? 10 ¨ ˜ par yatichana (Mateo 21:18-22 liytasinapawa). ¨ ¨ ¨ ¿Kuna yatichawinaktı jacha tantachawinaka¨ na ukat tantachawinakansa yatichaski ukana¨ ˜ ˜ kat iyawsawis chollqhenchanatak askinak ap¨ susktanti? Uka tantachawinakajja, janiw aleq ˜ ¨ ¨ kusiskan tantachawinakakıkiti, jan ukasti Jeho´ ˜ ˜ va Diosar qawqsa confiytan uk unachtayanatakiwa. 14 Griego Arut Qollan Qellqatanakanjja, wal˜ ja ewjjtanakaw maynit maynikama munasin ˜ ˜ ¨ unachtayanatak utji. Jesusajj akham sanwa: “Jaqe masimarusti juma kipkarjam munarakim” ¨ ukaw payır jacha mandamientojja sasa (Mat. 22: ˜ 39). Munasinajj “Diosan jacha leyipa[wa]” sa¨ saw Santiagojj sarakına, jupasti Jesusan taykap ¨ ´ toqe jilapanwa (Sant. 2:8). Ukat apostol Juanajj ¨ akham sarakınwa: “Jilatanaka, janiw jumanakaru machaq mandamiento qellqanipksmati, jan ¨ ¨ ukasti kawkır mandamientonakatejj qalltawit¨ ¨ pacha utjapkayatamjja uka pachpawa. Aka nay¨ ¨ ra mandamientojj kuntejj istapkayatajja qall¨ tawitpacha uka pachpa arunakarakiwa. Ukam¨ pis kuntejj qellqanipksma ukajja, ma machaq ¨ mandamientokaspas ukhamawa” (1 Juan 2:7, 8). ´ ‘Nayra mandamiento’ sasinjja, ¿apostol Jua˜ ¨ najj kun sans munaskana? “Jaqe masimarusti juma kipkarjam munarakim” siski uka manda¨ mientotwa parlaskana. Jesusajj walja maranak ¨ ¨ nayraw uka mandamiento churana, ma arunjja, ¨ “qalltawitpacha”, ukatwa ‘nayra mandamien¨ to’ sasin sana. Ukat ‘machaq mandamiento¨ rakınwa’, kunattejj arkirinakapajj jan walinakan ˜ ¨ ¨ unjasipkani ukhas jakawip aptasirjamakasas ˜ ˜ ˜ ¨ ¨ munasin unachtayasisipkakinapanwa. Jichhurunakanjja, jaqenakajj jupanakatakikiw kuns munapjje, ukampis jiwasajj jupanakjam jan sar¨ ¨ ˜ naqanataki ukat jakawis aptasirjamakasas mu˜ ˜ ˜ nasin unachtayanatak ewjjtkistu ukanakat wal ¨ yuspartanjja. 15 Jesusajj cheqpachapuniw jaqenakat lla¨ ¨ kisına ukat jupanakar munasına. Ukjja, usu˜ ˜ ˜ ˜ ¨ 15. ¿Kun luranatakis Jesusajj aka Oraqer jutana? 14. ¿Kunatsa Cristjam munasin unachtayanasajj wakisi? ˜ YATIYANATAKI tanakar qollasa, aynachtatanakar chuymach˜ ¨ tasa ukat jiwatanakar jaktayasaw unachtaya˜ na. Ukampisa, Jesusajj janiw ukanak luranata¨ ¨ kik aka Oraqer jutkanti. Jupan yatiyawipsa ukat ¨ yatichawinakapsa jaqenakajj janiw armapkpa¨ ¨ chanti. ¿Kunatsa ukham sistanjja? Khitinakatı ¨ ¨ uka tiempon Jesusamp qollatapkana ukat jakta¨ ¨ yatapkana ukanakajja, tiempompejj chuyman¨ ¨ kipstasin jiwjjapjjakınwa. Ukampis khitinakatı ¨ ¨ Jesusan yatiyawinakap istapkana ukanakajj wi˜ ˜ ¨ ¨ nay jakan suyt awinıpjjewa ( Juan 11:25, 26). ¨ 16 Jesusajj akham sasaw arkirinakapar sana: “Taqe akapachankir jaqenakar yatiyir sarapjjam, nayar arkir tukuyapjjam” sasa (Mat. 28: ¨ ˜ 19). Nayrır patak maranakan Jesusajj yatiyan ¨ ¨ qalltawayk ana ukajja, jichhurunakanwa ju´ ˜ kampi yatiyasiski. Jehova Diosan Qhananchiri¨ nakapajj paqallqo millonat jilajjapjjewa ukat 230 jila markanakanwa Diosan Reinopat taqe ´ ´ chuyma yatiyasipki. Jupanakajj millon millon jaqenakaruw Bibliat yatichasipki. Ukham yati˜ yasitapaw qhepa urunakan jakaskatas unachtayi. ´ ˜ ¨ JEHOVA DIOSAR CONFIYAPJJANANI ¨ Nayrır cristianonakarojja, ewjjtanakajj ˜ ¨ Diosat jan jitheqtapjjanapatakiw yanapt ana. ¨ ¨ Pablojj Roma markan carcelan katuntataska¨ na ukhajja, akham sasaw Timoteor ewjjtana: ¨ “Kuna suma yatichawtejj churksma ukatjja janipun saraqamti” sasa (2 Tim. 1:13). Uka aru˜ ¨ nakajj Timoteor wal chamanchtpachana. Ukat ´ apostol Pedrojja, jilat kullakanakarojj aguan˜ tapjja napataki, jila purjama ukat jupanak ˜ pachpa sum sarnaqapjjanapataki ewjjtkasa¨ ¨ jja, akham sanwa: “Ukatpı nayajj jumanakarojj ¨ taqe akanakjja amtayasinipkakımajja, yatipktas, ukhamarak iyawsapktas uka cheqa arunakanjja suma saytasipksta ukasa” sasa (2 Ped. 1: 5-8, 12). 17 ´ ˜ ˜ susan arunakapar istapjjatap unachtayapjje? 17. ¿Kunsa Pablosa ukat Pedrosa cristian jilat kullakana¨ kar ewjjtapjjana? 16. ¿Kunjamsa Jehova Diosan Qhananchirinakapajj Je- SEPTIEMBRE 15, 2013 ¨ ¨ Kuntı Pablosa ukat Pedrosa qellqapkana ukanakajja, “kuntejj nayra qollan profetanakajj ¨ Tatitun arunakap toqejj parlapkana” ukana¨ ¨ kanwa (2 Ped. 3:2). ¿Nayrır patak maranakan ¨ jakapkana uka cristianonakajj uka ewjjtanak ¨ katoqasajj colerasipjjpachanti? Janiwa, kunat˜ ˜ ¨ tejj Diosaw munasinap unachtayaskana, ukat ˜ ukaw ‘qhespiyiri Tatit Jesucristor untasipkaki˜ ˜ ˜ napataki ukat munasinapan jiltasipkakinapata¨ kejj’ yanapt ana (2 Ped. 3:18). ¨ ´ 19 Jichhurunakanjja, Jehova Diosan aruna¨ kapajj Biblian jikjjataski ukarojj jan pacha´ ˜ sisaw confiysna (Josue 23:14 liytasinapawa). Diosajj kunjamsa waranq waranqa maranakajj ˜ ¨ pantjasir jaqenakar unjawayana uk Biblianwa jikjjattanjja. Taqe ukanakajj jiwasan askisatakiw qellqasiwayi (Rom. 15:4; 1 Cor. 10:11). Biblian jikjjataski uka profecianakajj kunjam˜ sa phoqhasiwayi uk unjawaytanwa. Profecia¨ nakajja, jayakipansa ewjjtkistaspa ukhama˜ ´ ´ wa. Amuytanataki, millon millon jaqenakaw ¨ ¨ cheqa yupaychawir mantawayapjje, kunjamtı ¨ profeciajj ‘qhepa urunakan’ pasaniw siskana ukhama (Isa. 2:2, 3). Akapachan jukampi jan waltaskatapajj Biblian profecianaka¨ parjamaw phoqhasiski. Ukat kunjamtı yatjjatawayktanjja, oraqpachan yatiyasiski ukajj Jesusan arunakaparjamaw phoqhasiskaraki (Mat. 24:14). ´ ˜ 20 Jehova Diosajj kunjamsa jaqenakar unja¨ ˜ wayana ukajj Biblianwa qhananchasi, ukat ukaw ˜ kunatsa Jupar confiysna uk unachtayi. Diosan ˜ ¨ ˜ ¨ arunakapar istanani ukat ukarjam sarnaqanani ukhakiw askinak apssna. Rosellen kullakajj ´ ukwa luratayna, jupajj akham siwa: “Jehova Dio˜ sar taqe chuyma confiyan qalltta ukhaw Jupan ˜ yanaptapa ukat chamanchtatap qhan amuyawayta” sasa. Jiwasajj ukhamarakiw Diosan arunakapar istasajj askinak apssna. 18 ¨ ¨ 18. Nayrır patak maranakan jakapkana uka cristianona- ¨ kajja, ¿kunjamsa ewjjtanak katoqasipjjana? ´ ˜ 19, 20. ¿Kunatsa Jehova Diosan arunakapar confiyanasa, ukat uk lurasajj kuna askinaksa apssna? 11 ´ JEHOVA DIOSAN ARUNAKAPAJJ CHUYMASAR KUSISIYIWA “Arunakamajj nayatak ˜ ¨ winay katoqawiwa, arsutanakamajj chuymajjaruw kusisiyi.” (SAL. 119:111) ¿KUNJAMSA ˜ QHANANCHTA SMA? ´ ¿ Jehova Diosan arunakapar is¨ tasajj kunatsa kusisitatanjja? ´ ¿Kunjamsa Jehova Diosar jukamp confiysna? ¿Kunatsa Diosatak taqe chuyma ˜ irnaqtanajj wakisi? JAQEJJA, maynin ewjjanakapjja kunaymanitwa katoqa˜ ¨ ¨ sin yati. Ma jilırin ewjjanakapjja jankakiw katoqasi, ¨ ¨ ¨ ukampis jupat jan jilırıki jan ukajj masipaki ukatjja ja¨ ˜ ¨ niw katoqaskaspati. Maynejj kunapachatı cheqanchataki ¨ jan ukajj ewjjtataki ukhajja, llakita, chuymas aynachtata jan ukajj phenqasitaw jikjjatasispa. Ukampis yaqhepajja, ¨ ¨ ˜ ewjjanak katoqasisajj kunatı askıki uk luranwa munas¨ pa. ¿Kunatsa jaqenakajj mayj mayjapjje? Kunattejj jacha ˜ jacha tukunwa yatipjje. Cheqansa jacha jacha tukurejj ¨ janiw ewjjtatajj katoqaskiti, kunattejj janis jupatakıkas¨ pa ukhamwa amuyi, ukatwa kuna aski yanapttı katoqkaspa uk aptasi (Pro. 16:18). 2 Maysa toqetjja, cheqpach cristianonakjamajj ewjjta˜ ¨ nakjja wali askitwa unjtanjja. Yamas Bibliarjamaki ukha˜ ¨ jja, jukamp askitwa unjtanjja. Diosan arunakapaw kunatı ¨ ¨ ˜ ˜ ¨ walıki ukat jan walıki uk amuyanatak yanaptistu. Sanani, ¨ ˜ ˜ jan qollqe chuymanataki, wachoq juchar jan purtasinata˜ ki ukat droganakata jan ukajj machjayir umananakat ji˜ theqtanataki (Pro. 20:1; 2 Cor. 7:1; 1 Tes. 4:3-5; 1 Tim. 6: 6-11). Ukhamarusa, Diosan arunakaparu istasaw ‘suma ¨ chuymanıtanjja’ (Isa. 65:14, NM ). ˜ 3 Alajjpachankir Awkisampi sum apasiskakinatakejja, ¨ ˜ kuna ewjjtanaktı Jupajj churkistu ukarjamaw sarnaqana˜ ¨ sa. Salmo qellqeritwa yateqasinasa, jupajj akham sanwa: ˜ ¨ “Arunakamajj nayatak winay katoqawiwa, arsutanakamajj chuymajjaruw kusisiyi” sasa (Sal. 119:111). ¿ Jiwasajj ¨ jupjamarakit Diosan arunakap phoqhasin kusisitatanjja? ¨ ˜ ¿ Jan ukajj wali chamakaspas ukhamcha awisajj unjtan˜ 1. 1) ¿Kunjamsa jaqenakajj ewjjtanak katoqasin yatipjje, ukat kunat- ˜ sa? 2) ¿ Jacha jacha tukurejj kunjamsa ewjjtanak unji? ˜ 2. ¿Kunatsa cheqpach cristianonakajj Biblian ewjjtanakap askit unjapjje? ˜ 3. ¿Kunsa Salmo qellqerit yateqasinasa? 12 ˜ YATIYANATAKI ¨ jja? Awisajj ma ewjjta katoqasajj inas chuym ˜ ¨ ustayassna, ukampis janiw aynachtanasakiti. Kunjamsa Diosan arunakaparojj jukamp confiyaskaksna, uk jichhajj kimsa toqet yatjjata˜ ¨ nani. ´ ORACIONAW JEHOVA DIOSAR JUKAMP ˜ CONFIYANATAKEJJ YANAPTISTU 4 David reyejj walinsa jan walinsa jikjja¨ ¨ ´ taskchınjja, ak janipuniw armkanti: Jehova Dio˜ ¨ sar taqe chuyma confiyana. Jupajj akham sanwa: “Tatay, jumaruw mayisinsma; Diosajjay, jumaruw taqe chuymamp alkatsma” sasa (Sal. ´ 25:1, 2). ¿Kunas Davitarojj Jehova Diosar taqe ˜ ¨ chuyma confiyanatak yanaptana? ¨ 5 Jan walt awinakan jikjjatasipjje ukhakiw ¨ jaqenakajj Diosar mayisipjje. Ma amigoma¨ sa jan ukajj ma familiaramas qollqe mayta˜ ˜ sin munasaki jan ukajj yanaptayasin munasak thaqheristam ukhajja, ¿kuns jupat amuyasma? Inas tiempompejj ¿cheqpachapunit jupajj mu¨ naspachıtu? sasin jisktasjjchisma. Ukampis ¨ ¨ Davitajj janiw ukhamakanti. Walinsa jan wa´ linsa, Jehova Diosar taqe chuyma confiyatap˜ ¨ sa ukat munasitapsa unachtayaskakınwa (Sal. 40:8). ´ 6 Kuna arunakampis Davitajj Jehova Dio˜ ˜ ¨ ˜ sar jachanchanataki ukat yusparanatak jaka¨ ˜ ¨ ¨ chasına uk amuytanani. Jupajj akham sanwa: “¡Tatay, uywirejjay, sutimajj taqpach oraqen ˜ muspharkayawa! ¡Qhapaq kankanamajj alajjpachat jukamp khurikamawa!” sasa (Sal. 8:1). ¿Davitajj alajjpachankir Awkipamp wali sum ´ apasitap amuytanti? Kunja qollanas Jehova ˜ ¨ Diosajj uk wali askirjam unjasajja, “sapuruw” ˜ ¨ Jupar jachanchana (Sal. 35:28). ´ ˜ 7 Jehova Diosar jukamp confiyanatakejja, ´ ¨ Davitjamarakiw jiwasajj Jehova Diosar sapuru ¨ 4. ¿Kunsa Davitajj janipun armkana? ´ 5, 6. ¿Davitan mayisitanakapajj Jehova Diosamp kunjam ˜ apasitapsa unachtayi? 7. ¿Diosar oracionan jakachasisajj kuna askinaksa jikjjattanjja? SEPTIEMBRE 15, 2013 ˜ oracionan jakachasinasa. Bibliajj akham siwa: “Diosar jakachasipjjam, jupasti jumanakarojj jakachasirakiniwa” sasa (Sant. 4:8). Ukhamarusa, Diosar oracionan jakachasisarakiw qo˜ llan ajayup katoqtanjja (1 Juan 3:22 liytasinapawa). ´ 8 Jehova Diosar mayista ukhajja, ¿pachpa ¨ arunakampikiti sapa kuti mayista? Ukhama¨ ˜ chi ukhajja, janır mayiskasajj kunanaksa san ˜ munta ukwa nayraqat sum amuytasinama. ¨ Ma amigomaru jan ukajj familiaramaru pachpa arunakampiki sapa kuti parljjayasma ukha¨ ¨ jja, ¿jupatakejj walikıspati? Kuntı saskta uk´ jja janiw jupajj istjjeristamti. Ukampis Jehova Diosajja, Jupar jan jitheqtas yupaychirin taqe chuyma mayisitapjja istapuniwa. Ukhamajja, Diosar mayiskasajj janiw pachpa arunakam˜ ¨ pik sapa kuti mayisinasakiti. ¨ ´ ˜ 9 Jiwasatı Jehova Diosar jakachasin muns¨ tanjja, mayisitanakasajj janiw pata chuymakı˜ ¨ ´ napakiti. Jehova Diosar taqe chuyma mayi˜ ˜ ¨ sinasatak chamachasinani ukhajja, jukam˜ ¨ ˜ ¨ piw Jupar jakachasinani ukat confiyarakinani. ˜ Ukampisa, ¿kuna toqenakatsa mayisinasa? Bibliajj akham siwa: “Taqe kunsa Diosar sapjjam oracionana, mayipjjam yuspagarapjjarakim” ˜ sasa (Fili. 4:6). Cheqas Diosar yupaychan toqeta jan ukajj Diosan servirinakaparjamajj kunanakas aynachtayistaspa uka toqenakatwa mayissna. ´ 10 Jehova Diosar jan jitheqtas yupaychiri¨ nakapan mayisıwinakapatwa yateqsna, jupa¨ nakan mayisıwinakapajj Biblian qellqatawa (1 Sam. 1:10, 11; Hech. 4:24-31). Salmo libron´ ¨ jja, Jehova Diosar taqe chuyma mayisıwinakasa ukat qochunakas waljaw utji. Ukanjja, kun¨ ja kusisitasa ukat llakitas jikjjatasipjjana taqe ukanakaw qhan amuyasi. Diosar jan jitheqtas 8. ¿Kunatsa Diosarojj pachpa arunakampik sapa kuti ˜ ¨ jan mayisinasaki? ˜ 9, 10. 1) ¿Kuna toqenakatsa Diosar mayisinasa? 2) ¿ Jeho´ ˜ va Diosar taqe chuyma mayisinatakejj kunas yanaptistani? 13 ˜ yupaychirinakan mayisitanakapat yatjjatanaw ´ ˜ Jehova Diosar taqe chuyma mayisinatak yanaptistani. DIOSAN ARUNAKAPAT ˜ ¨ LUPIPJJANANI ¨ Davitajj akham sanwa: “Tatitun arunaka˜ ˜ pajj askiwa, jan yatinan jaqer yatinan tukuyiri˜ ¨ wa” sasa (Sal. 19:7). Jan yatinani jaqekstansa, ´ Jehova Diosan kamachinakapar istasajja ya˜ tinan jaqeruw tuksna. Ukampis walinsa jan ˜ ¨ walinsa jikjjataskchinanejja, Diosat jan jitheq˜ ˜ tanatakejj Biblian ewjjtanakapat lupinasawa. ¨ Ukajja, kunapachatı escuelana jan ukajj irna¨ ˜ qawin jan walinak lurayan munapkistu ukar ˜ ´ saykatanatakiw yanaptistani. Ukatjja, Jehova ¨ ´ Diosajj kuntı wila toqeta, polıtica toqet amuy˜ ki ukham amuyanatakiw yanaptistu. Ukat isi˜ ˜ sin toqeta jan ukajj kachachtasin toqet Bibliajj ˜ ewjjtkistu ukarjam phoqhanatakis yanaptara˜ kistuwa. Ukhamanakan unjasisajj kuns lursna ¨ ¨ ˜ ¨ uk janırakipan amuytanajja, jan waltawinakar ˜ jan purtasinatakiw yanaptistani (Pro. 15:28). ´ ˜ 12 Jehova Diosan amtanakap phoqhasinap suytkasajja, ¿sarnaqatasampejj Diosar yu˜ ˜ paychan toqet suma saytataskatasti unachta˜ ¨ yasktanjja? Sanani, ¿ Jacha Babiloniajj niyaw ¨ tukjatani sasajj taqe chuymat atinistanjja? Bi˜ ¨ bliat yatjjatan qalltkayatan ukhajj Paraison wi˜ ˜ ˜ nay jakasinsa ukat jiwatanakan jaktaninap ni˜ ¨ yas unjksna ukhamwa amuyayatanjja, ¿uka ˜ bendicionanak ukhamti jichhajj unjaskaktanjja? ¿Diosan arunakap taqe chuymat yatiyas˜ kaktanjja jan ukajj munananakasakcha nay¨ ˜ rar uchasktanjja? ¿Diosan sutip qomachatana˜ ¨ pasa ukat taqe kunjjar Munananıtap qhansta˜ ¨ napas jiwasatakejj wali wakiskirikıskiti? Uka ˜ jisktanakat lupinajja, Diosan arunakap “wi˜ ¨ ˜ ˜ nay katoqaw[jam]” unjanatakiw yanaptistani (Sal. 119:111). 11 ´ ˜ ˜ ˜ 12. ¿Kuna jisktanakat lupinas Diosan arunakap winay ¨ ˜ ˜ katoqawjam unjanatak yanaptistaspa? 11. ¿Kunatsa Jehova Diosan ewjjanakapat lupinasa? 14 ¨ Kuntı Bibliajj siski ukanakat inas yaqhep ´ jan sum amuykstanti, kunattejj Jehova Dio˜ ˜ san uka toqenakat qhananchanapatak hora¨ ˜ sajj janıraw purinkiti. Jesusajj taqhesinapa ˜ ukat jiwanap wakisitapjja walja kutiw aposto¨ ˜ lonakapar sana (Mateo 12:40; 16:21 liytasina¨ pawa). Ukampis apostolonakapajj kuntı Jesu˜ ¨ ¨ sajj san munkana uk janiw amuyapkanti, jan ¨ ¨ ukasti jiwjjana ukat jiwatat jaktanjjana uka ¨ ¨ qhepatakwa amuyasipkana. Kunapachatı wal˜ ja arkirinakapar unstasin ‘Qellqatanakat jupa¨ ¨ nakar amuytaykana’ ukhaw sum amuyjjapjjana (Luc. 24:44-46; Hech. 1:3). Ukat kunapa¨ ´ chatı Pentecostes 33 maran qollan ajayu kato¨ qapkana ukhaw Criston arkirinakapajj Diosan ¨ ˜ ¨ Reinopajj alajjpachan uttayatanap amuyapjjana (Hech. 1:6-8). 14 Cheqpach cristianonakajj ukhamarakiw 1900 qallta maranakan ‘qhepa urunakatjja’ ¨ ˜ jan sum amuyapkanti (2 Tim. 3:1). Amuytana¨ taki, 1914 maranjja niyaw alajjpachar apata˜ ¨ ¨ jjanani sasaw yaqhepajj amuyapjjana, ukam¨ ¨ pis ukajj janiw phoqhaskanti. Ukhamıpans¨ ti, jupanakajj Bibliat sum yatjjatasipkakınwa ˜ ukat Diosan Reinopat nayraqat yatiyasinap ¨ wakisitapwa amuyapjjana (Mar. 13:10). Ukatwa 1922 maranjja, Diosan Reinopat yatiyasi˜ napatak peqtiri J. F. Rutherford jilatajj wal¨ ja markanakat jacha tantachawejj Cedar Point ¨ (Ohio, Estados Unidos) markan apask ana ¨ ukanjja, akham sasin tantachasirinakar sana: ¨ “Reyejj apnaqjjewa, jumanakaw yatiyiripapjj¨ tajja. Ukhamasti, Reyita ukat Apnaqawipat yatiyapjjam, yatiyapjjam, yatiyasipkakim” sasa. ´ Uka marat aksaruw Jehova Diosan yupaychi¨ rinakapajj ‘Diosan Reinopat suma yatiyawi˜ ¨ nak’ yatiyirinakat untatapjje (Mat. 4:23; 24: 14). 13 ¨ ¨ 13. ¿Kunatsa nayrır cristianonakatakejj yaqhep yaticha˜ ¨ ˜ winak amuytanajj chamana? Uk qhananchtam. 14. Cheqpach cristianonakajj 1900 qallta maranakan ja¨ nis ‘qhepa urunakatjja’ sum amuyapkchınjja, ¿kunsa jupanakat yateqassna? ˜ YATIYANATAKI ´ ´ ˜ ˜ ¨ ¿ Josue tiempon jakir israelitanakjamarakit Jehova Diosar taqe chuyma confiyatas unachtayanani? ˜ ¨ (17, 18 taqanak unjjattata) ´ Kunjamsa Jehova Diosajj markapar nay˜ ¨ rajj unjawayi ukat jichhurunakan kunjamsa ˜ ˜ ´ unjaski uka toqenakat lupinaw Jehova Diosajj ˜ munanapsa ukat amtanakapsa phoqhapuni˜ niw sasin confiyanatak yanaptistu. Ukat Dio¨ san arunakapajja, kuna profecianakatı pho˜ ¨ ˜ qhasinampıski uk amtanasataki ukat Diosajj ¨ kuntı siskistu ukar taqe chuyma confiyaskaki˜ natakiw yanaptarakistu. 15 ´ JEHOVA DIOSAR CONFIYATASJJA LURATANAKASAMP ˜ ˜ ¨ UNACHTAYANANI ´ Jehova Dios Awkisajj jan inaktasaw irna¨ qe. Salmo qellqerejj akham sanwa: “Janiw khitis jumjamajj utjkiti”. “Amparamajj taqe chamaniwa; [...] kupi amparamasti wali chamani16 ¨ ˜ ¨ ˜ najja, ¿kunatakis yanaptistu? 16. Diosatak taqe chuyma irnaqtasajja, ¿kuna bendicionanakas utji? 15. Diosajj kunjamtı markapar unjkana ukanakat lupi- SEPTIEMBRE 15, 2013 wa” sasa (Sal. 89:8, 13). Kunjamsa Diosan Rei˜ ´ nop yatiyanatak chamachastan ukjja, Jehova ˜ Diosajj wali askitwa unji ukat bendicirakistu¨ wa. Ukat taqe yupaychirinakapajj chachapasa ¨ ¨ warmıpasa, wayn tawaqopasa jan ukajj chuy¨ mankipstatapasa kunjamsa irnaqtasipki uk ˜ Jupajj sum unji, jupanakajj janiw “ina chusa¨ ta jikjjatata manqjja manq[ap]kiti”, ma arun¨ jja, janiw jayrapkiti (Pro. 31:27). Diosatak taqe ˜ chuyma irnaqtasaw Jupat yateqasitas unach´ taytanjja. Jehova Diosar ukham taqe chuyma ¨ yupaychasajja kusisitatanwa ukat chamachasitasarojj Jupajj bendecirakistuwa (Salmo 62:12 ˜ liytasinapawa). ´ 17 ¿Kunjamsa luratanakasajj Jehova Diosar ˜ jukamp confiyanatak yanaptistaspa? Israeli¨ tanakajj kunjamsa Suma Oraqer mantapjja˜ ¨ ¨ na uka toqet amuytanani. Arustawir mantat ´ ˜ ˜ takiw yanaptistu sasajj ¿kunatsa sissna? Uk qhananchtam. 17, 18. Luratanakasajj Jehova Diosar jukamp confiyana- 15 ´ ¨ arkjja Jordan jawir cheqakwa apapjjata sasaw ´ ¨ Jehova Diosajj sacerdotenakar sana. Ukampis israelitanakajj jawirar purisinjja, jallu purinti˜ ¨ pan umajj wal jilaratapwa unjapjjana. ¿Israeli¨ ¨ tanakajj kuns lurapjjpachana? ¿Umajj jukake˜ jjanapkamat walja semananak jan ukajj wal¨ ja tiempo jawir jakan suyapjjpachana? Jani´ wa, jupanakajj Jehova Diosar taqe chuymaw ¨ ¨ ¨ confiyapjjana ukat kuntı Jupajj siskan ukarja¨ ¨ maw lurapjjana. ¿Ukat kunas pasana? Bibliajj akham siwa: “Kunapachatejj sacerdotenakajj ¨ jawiraru puripkan ukatsti kayunakapa jawir ¨ lakar taktasinjja, jurichjasipjjan ukkhajj [...] ¨ ¨ ¨ kawkıri umanakatı alaya toqet jutapjjan uka¨ ¨ ˜ nakajj pachparuw saytapjjana ma qollur unta¨ ¨ ta”. Ukat “kawkıri sacerdotenakatı Tatitun ¨ ¨ Arustawi Arcap apapkan ukanakajj, chika ja¨ ˜ wiraruw saytasipjjana jan jurichtasisa wana˜ kiraki. Ukankamasti taqe israelit jaqenakaw ¨ jawir khurkatar makhatapjjana jan kunansa kamachtata” ( Jos. 3:12-17). Kunjamsa umana¨ ˜ ¨ ˜ kajj ma qollur untat saytapjjana uk unjasajj ¨ ¨ israelitanakajj wal kusisipjjpachana. Kuntı lu˜ ¨ rapjjanamaw siskana ukarjam lurasajja, israe´ litanakajj Jehova Diosar jukampiw confiyapjj¨ pachana. ´ ¨ 18 Cheqas Jehova Diosajja, janiw jichhurunakan ukham milagronak markapatak lurki¨ ti, ukampis Jupar confiytan ukat kuntı siski ukarjam lurtan ukhajja, bendecistuwa. Jupajj qollan ajayup toqew oraqpachan Reinopat ˜ yatiyanasatak yanaptistu. Ukat Jesusajj Jeho´ ¨ ˜ va Diosan nayrır Qhananchiripjamajja, jiwatat ¨ ˜ ¨ jaktjjana ukhajja, uk phoqhan yanaptasipka¨ mawa sasaw arkirinakapar akham sana: “Taqe akapachankir jaqenakar yatiyir sarapjjam [...]. ¨ Amtasipjjapunim, nayajj sapurupuniw juma¨ ˜ nakampıskta akapachan tukusinapkama” sa´ ˜ sa (Mat. 28:19, 20). Jehova Diosan Qhanan˜ chirinakapat waljanejj inas yatiyan ajjsaraya¨ sipjjchına, ukampis qollan ajayun yanapta˜ pampejj jan untatanakarus jan ajjsartasaw ˜ yatiyapjje, ukjja jupanak pachpaw qhanan- 16 chapjjaspa (Salmo 119:46; 2 Corintios 4:7 liy˜ tasinapawa). ¨ 19 Yaqhep jilat kullakanakajj usutasina jan ¨ ´ ukajj chuymankipstatasinjja, Jehova Diosarojj ¨ ˜ janiw kunjamtı loqtan munapki ukham loqt˜ jjapjjeti. Ukampis ak janipuniw armapjjana¨ pakiti: “Khuyapayasir Awkisajja, ukhamarak chuymachirisasa” kunjamansa yupaychirinakapat sapa maynejj jikjjatasipjje uk sum yati ˜ ¨ (2 Cor. 1:3). Jupar yupaychanatak taqe kuntı ˜ lurktan ukjja, wali askitwa unji. Criston loqta¨ ˜ ¨ ¨ sıwipar iyawsanani ukhakiw qhespiyatasna ˜ ¨ uk janipun armananiti, ukat qawqjjay lurirja¨ ˜ ¨ mastan ukarjam chamachasiskakinani (Heb. 10:39). ˜ ¨ 20 Diosar yupaychanatakejj qawqhtı chu¨ rirjamaktan ukarjamaw tiempsa chamsa ukat ˜ qollqsa apstasinasa. Cheqansa, taqe chuy˜ ˜ maw “qhespiyasin arunak” yatiyan muntanjja ¨ ˜ (2 Tim. 4:5). Ukat “kunatejj cheqaki uk un˜ ˜ tapjjanapa[tak]” yaqhanakar yanaptanajj ku˜ ´ siskanarakiwa (1 Tim. 2:4). Cheqansa, Jehova ˜ Diosar jachanchasa ukat yupaychasaw, ajay toqet jukamp jilttanjja (Pro. 10:22). Ukhama´ ˜ rusa, Jehova Diosar taqe chuyma confiyanatakiw yanaptistu (Rom. 8:35-39). ¨ ´ 21 Kunjamtı yatjjatawayktanjja, Jehova Diosan arunakaparojj janiw ina chusatak con˜ fiyksnati, jan ukasti chamachasinasaw waki´ ´ si. Ukhamajja, oracion toqew Jehova Diosarojj ˜ ´ confiyanasa. Kunjamsa Jehova Diosajj muna˜ ¨ ¨ nap nayrajj phoqhana ukat kunjamsa jutırin ˜ phoqharakini uka toqenakatwa lupinasa. Ukat ´ ˜ Jehova Diosar jukamp confiyanatakejj lura˜ ˜ tanakasampiw unachtayanasaraki. Cheqansa, ´ ˜ Jehova Diosan arunakapajj winayatakipuniwa. ¨ ˜ ¨ Jiwasatı uka arunakarjam phoqhanani ukha˜ ˜ ¨ jja, winayaw jakarakinani. 19. ¿Kunjamanjjay jikjjatasiskstan kunsa janipun arma˜ ¨ nasaki? ´ 20, 21. ¿Kunjamanakatsa Jehova Diosar taqe chuym ˜ confiyatas unachtaysna? ˜ YATIYANATAKI ¿M ACHAQAR TUKJJTANTI? ˜ “Amtananakamanjja machaqat amtasjjapjjam [ jan ukajj machaqar tukupjjam].” (ROM. 12:2) ¿YATTATI? ¿Kunatsa cristianonakajj macha˜ ˜ qar tukun munanapa? ¿Kunansa cristianonakajj ˜ machaqar tukupjjanapa? ¨ ¨ JANIW taqenejj ma kikpaktanti, kunattejj kawkhansa ¨ ukat kunjamsa jilsuwaytan, kuna kasta amigonakanı¨ tansa, jaktan uka cheqan kunjam sarawinisa ukarja¨ maw kuns lurtan. Ukatwa jan ma kikpak isisktanti, manqktanti ni amtktansa. ¨ 2 Ukampisa, kunjamsa isisin˜ ani jan ukajj kunsa ˜ ¨ ˜ manqanani ukanak amtanat sipansa, jukamp wakis˜ ˜ kir amtanakar purinaw awisajj utjistu. Amuytanata¨ ¨ ¨ ki, wawakayatan ukhatpachaw kunanakas walikıski ¨ ukat kunanakas jan walıkaraki ukanak yatichapjjestu. Ukampis ukanakat jila partjja, sapa mayniw kuns lu˜ ¨ ˜ ¨ ranani uk amtjjanasa ukat janiw taqenejj ma pachpak ¨ amtkaraktanti. Ukat kuntı amtktan ukarjamaw con¨ cienciasajj kunjamaskis ukajj qhan amuyasi. Ukatwa jaqenakajj ley jan yatisin “taqe kunanakatejj leyin qell¨ qataki” ukanak sapa kuti lurapjje sasin Bibliajj qha˜ ¨ nanchi (Rom. 2:14). Ukhamajja, ¿kunanaktı wawatpacha yatichawayapkistu ukat jilsuwayktan uka cheqan ¨ ˜ kunanaktı luran yatipki uka toqenakat Biblian janira¨ ˜ ¨ kis kamskitejja sasin luraskakinaniti? ¨ 3 Cristianonakatakejj ukajj janiw ukhamakiti ¿ku¨ ˜ ¨ natsa? Uk pa toqetwa Bibliajj qhananchi. Nayrırejj ¨ akawa: “Jaqen amuyatapatjja sarnaqawinakapajj wa˜ likjamakiwa, ukampis tukuyapajj jiwanakiwa” (Pro. ¨ 16:25). Pantjasirıtas laykojj janiw jiwas pachpajj jan ¨ pantjasis kuns lurksnati (Pro. 28:26; Jer. 10:23). Payıristi akarakiwa: Supayajj akapachankir diosjamajja, ˜ kunjamsa jaqenakajj amtapjjanapa uk jupaw amti, ¨ ¨ ¨ ¨ ma arunjja, kunatı jaqenakatakejj walıki jan walıki ¨ ˜ ¨ ˜ ¨ ukat kunatı taqenin untataki jan untataki ukanak ´ amti (2 Cor. 4:4; 1 Juan 5:19). Ukhamasti Jehova ¿Kunjamsa machaqar tuksna? 1, 2. ¿Kawkhansa ukat kunjamsa jilsuwaytan ukarjamajj kuns lurtan? 3. ¿Kunatsa cristianonakajj jaqenakan costumbrenakapampi ¨ ˜ ukat amuyunakapamp jan apayasipki? Uk pa toqet qhananchtam. 17 ˜ Diosan bendicionap katoqanataki ukat Ju˜ ¨ ˜ pamp askit unjatanatakejj Romanos 12:2 qellqatan jikjjataski uka ewjjtarjamaw ˜ ˜ sarnaqanasa (liytasinapawa). ¨ 4 Aka yatichawinjja, Romanos 12:2 qell¨ qatat aka kimsa aski yatichawinakwa yat˜ ¨ jjataskanani: 1) ¿Kunatsa machaqar tu˜ ˜ ˜ kunasa? 2) ¿Machaqar tukunajj kamsans muni? 3) ¿Kunjamsa machaqar tuksna? ˜ ¿KUNATSA MACHAQAR TUKUNASA? ¨ ´ Kunapachatı apostol Pablojj Roma mar¨ kankirinakar carta qellqkana ukhajja, ja¨ ¨ ¨ niw jan cristianopki ukanakatakıkanti ni ¨ ¨ taqe jaqenakatakıkansa, jan ukasti, ajllit ¨ cristianonakatakınwa (Rom. 1:7). Jupana˜ karuw machaqar tukupjjanapataki ukat ¨ ‘akapacha sarawinakarjam’ jan sarnaqap˜ ˜ ¨ jjanapatak chamanchtana. Roma markankir cristianonakajj 56 jichha pacha marana¨ kan jakapkana ukanakatakejja, ‘akapachan ¨ ¨ sarawinakapajj’ kunanaktı romanonakajj ˜ ¨ ¨ walita ukat jan walita unjapkana ukanakanwa, ukhamarak costumbrenakapa, sarna¨ qawinakapa ukat isisitanakapa. “Janiy ju¨ manakajj akapacha sarawinakarjamajja ¨ jakjjapjjamti” sasin Pablojj siskana ukajja, yaqhep cristianonakajj uka tiemponkir jaqenakjam lurasipkatapa ukat amuyasip˜ katapwa unachtayi. ¿Kunjamsa jupanakajj ¨ ¨ mayjtayatasipkana? ¨ 6 Roma markanjja, jichhurunakanjj turistanakajj templonakana, cementerionakana, estadionanakana jan ukajj teatronakana ukat yaqha ukhamanakan laqaya˜ nakapakwa unjapjje, ukanakat yaqhepajj ¨ nayrır patak maranakatawa. Taqe ukana¨ kajja, uka tiempon kunjamsa jakapjjana 5 ¨ 4. ¿Kuna toqenakatsa aka yatichawin yatjjataska˜ ¨ nani? 5. ¿Romanos 12:2 qellqatan jikjjataski uka ewjj¨ tajj khitinakatakınsa? ¨ 6, 7. Pablojj jakkana uka tiemponjja, ¿kunatsa ¨ ˜ ¨ Roma markan cristianonajj chamana? 18 Supayan apnaqat akapachat waljaniw ˜ ˜ mistupjjanapa ukat machaqar tukupjjanapa ˜ ¨ (9 taqa unjjattata) ¨ ukat kunanakarus yupaychapjjerına uka¨ nakwa amuytayistu. Sarnaqawinakat parlir libronakanjja, jaqenakampi ukat ajjsarkay animalanakamp nuwasir jaqenakata, caballomp qatatit carrot tijurinakata, ˜ dramanakata music tocananakatwa parli, ˜ ¨ ukanakat yaqhepanjj qanu lurawinakaw ˜ ¨ unjasına. Ukat Roma markanjja, alakip lu˜ ¨ ranajj waljaw utjarakına, ukhamajja qollqe ˜ ¨ ¨ jikjjatanajj janiw chamakanti (Rom. 6:21; 1 Ped. 4:3, 4). 7 Romanonakajj walja diosanakani tem¨ ¨ plonakanıpkchınsa, uka diosanakapar ja˜ ¨ ¨ kachasinatakejj janiw kuns lurapjjerıkanti. Ukat maynejj naski, jaqechaski jan ukajj ¨ ˜ jiwjje ukhajj kuna costumbrenaktı luran ¨ ˜ ¨ yatipkana ukanak luranakıkaspas ukham¨ wa religionat amuyapjjerına, ukat ukarja¨ maw sarnaqapjjerına. Ukanakar saykata˜ najj Roma markankir cristianonakatakejj ¨ ¨ chamapachanwa. Kunattejj jupanakat jila ¨ partejj uka kasta familianwa jilsuwayapjja¨ ˜ na. Ukhamajj cheqpach cristianonatakejja, ˜ ¨ machaqar tukupjjanapaw wakisına. Ukam˜ pis machaqar tukunajj janiw bautisasip¨ ¨ kana ukharuk tukuykanti, jan ukasti uka ˜ ¨ qhepatsa machaqar tukusipkakinapanwa. ˜ YATIYANATAKI ˜ “Chuyma usuchjasinjjatjja ˜ jitheqtapjjam, taqe thithinanakatsa, colerat chuymampi ˜ jachat artasinanakatsa, jan ˜ wali arunakampi toqesinanakatsa.” (Efe. 4:31) ¨ Jichhurunakanjja, cristianonakatakejj ukham jan walirakiw akapachajja. ¿Kunatsa? Kunattejj akapachankir ajayojj taqe cheqankiwa (Efesios 2:2, 3; 1 Juan 2:16 liy˜ ¨ ¨ tasinapawa). Jichhurunakanjja, sapuruw ˜ akapachan munananakaparu, amuyuna¨ kaparu ukat sarnaqawinakapar saykattanjja, ukhamajj taqe ukanakamp jan walta˜ yataw unjastanjja. Ukatwa machaqar tu¨ kusin ‘akapachan sarawinakaparjam’ jan ˜ sarnaqanasatak Pablojj ewjjtkistu uk ista˜ nasajj wali wakiskirejja. ¿Ukatakejj kunsa lursna? 8 ˜ ¿KUNANSA MACHAQAR TUKUNASA? 9 Maynejj Bibliat yatjjati ukat ukarjam ´ sarnaqe ukhajja, Jehova Diosar jakacha˜ sinwa qallti. Ukat janiw nayrjam sarnaq¨ jjeti, kari yupaychawsa jaytjjewa. Ukatjja, ¨ ˜ machaq jakawimpi isthapisinataki ukat ˜ Jesusat yateqasinatakiw chamachasiraki (Efe. 4:22-24). Sapa maraw waljanejj Dio¨ ˜ sar jakawip katuyasis bautisasinataki ma8. ¿Kunatsa akapachajj cristianonakatak jan wa- ¨ lıki? ¨ 9. ¿ Janır bautisaskasajj kunanaksa waljanejj lurapjje? SEPTIEMBRE 15, 2013 ˜ yitanak phoqhasipki, uk unjasajj wal ku´ sistanjja. Ukat Jehova Diosarus kusisiyarakiwa (Pro. 27:11). Ukampisa, ¿ukanakakti ˜ maynejj luranapa? ˜ 10 Machaqar tukunajj janiw nayrar sar˜ ¨ ¨ tanakıkiti. Bibliat parlir ma diccionarionjja, Romanos 12:2 qellqatan “machaqat amtasjjapjjam [jan ukajj machaqar tukupjjam]” siski uka arunakajja, Diosan qollan ajayupamp yanaptayasis nayra amu˜ ˜ yunakas apanukuna san muni. Ukhamas¨ ˜ ti, ma cristianojj machaqar tukunatakejj ¨ janiw jan wali lurawinakaki, jan wali aru˜ ¨ nakaki ni qanu lurawinakaksa apanuku˜ ¨ ¨ napakiti. Yaqhepajj kuntı Bibliajj yatichki uk jan yatkasasa janiw ukanak lurapkiti. Ukhamajja, ¿cristianonakjam machaqar ˜ ˜ tukunatakejj kun luranasasa? ˜ 11 “Amtananakamanjja machaqat amtasjjapjjam [jan ukajj machaqar tukup¨ ˜ jjam]” sasaw Pablojj ewjjtana. ‘Amtana¨ nakama’ sasin Biblian siski ukajja, kuntı lupktan, amtktan ukat amuytktan ukanakampi sasiwa. Pablojj romanonakar carta ¨ ¨ qellqk ana ukanjja, ‘jan wali lurawina˜ kana’ sarnaqerinakaru ukat “qanu lura˜ ˜ ˜ nanakampi, nanqha amtanampi, micha˜ ˜ sinampi, jan wali amtanampi, envidiasi˜ ˜ ˜ ˜ nampi, jaq jiwayanampi, unisisinampi, ˜ sallqjasinampi” ukat jukamp jan wali lurir jaqenakat parljjataynawa (Rom. 1:2831). Ukhamajja, ukham jaqenak taypin ¨ jilsuwayapkana ukat Diosan yupaychiri¨ par tukjjapjjana ukanakarojj amtanaka˜ ¨ pan ‘machaqar tukupjjanapataki’ ewjjtka¨ na ukajj wali askınwa. ´ ¨ 12 Apostol Pablojj kunjam jaqenakattı ˜ ˜ ¨ pejj kunatsa jan pachpaki? 11. Pablon arunakaparjamajja, ¿maynejj macha˜ ˜ ¨ qar tukunapatakejj kun luranapas wakisına? ¨ 12. ¿ Jichhurunakan kunsa jaqenakajj amuyapjje, ukat uka kasta amuyunakajj kunatsa jiwasatakejj ¨ jan walıki? 10. ¿Machaqar tukunampi ukat nayrar sartanam- 19 ¨ parlkana ukham jaqenak taypinwa jaka¨ raktanjja. Jupanakajja, aski yatichawirja˜ ma ukat kamachinakarjam sarnaqanajj ja¨ nis jichha tiempotakıkaspa ukham inas amuyapjjchi. Yatichirinakata ukat awk tay¨ kanakat waljanejja, kuntı wawanakajj mu¨ napki ukakwa lurayjjapjje. Ukat kunatı ¨ ¨ walıki ukat jan walıki uk sapa mayniw ˜ amtjjanapa sas kunaw yatichapjje. Ukat ¨ ¨ ¨ kunatı walıki ukat jan walıki ukajj janiw ˜ ¨ kunjamats yatinjamakiti sasaw jupanakajj sapjje. Diosar iyawstwa sapki ukanakasa, Diosan kamachinakapar jan istasajj amtasarjam lurasksnawa sasaw amuyapjje (Sal. ˜ 14:1). Ukham amuyanajja, cheqpach cris¨ tianonakatakejj jan walipuniwa. Jiwasatı ´ jan amuyasksnajja, Jehova Diosan marka¨ pajj kuntı ewjjtkistu ukanakarojj janiw ¨ istjjsnati ukat amuyusarjam kunatı jan ¨ waljamakaspa ukanakatsa jan wal parljjs¨ na. Jan ukajj kuchirtawinakata, Internet ˜ ˜ toqeta ukat jacha yateqan utar saran toqet Bibliarjam ewjjtkistu ukanakatsa jan wal parljjsna. 13 Ukhamasti jan akapachamp apayasi˜ ¨ natakejja, kuna amtanakanıtansa, kunas ˜ chuymasan utji, kun lurans muntan taqe ˜ ukanakwa sum amuykiptasinasa. Ukanak˜ jja jaqejj janiw unjkiti. Ukatwa yaqhepajj ´ Jehova Diosarojj sum yupaychasktajja sasin sapjjestaspa. Ukampisa, Biblian cheqa ¨ yatichawinakapajj cheqpachapunit machaqar tukuyawayistu ukat machaqar tukuyaskakistu uk jiwasakiw yatistanjja (Santiago ˜ 1:23-25 liytasinapawa). ¿KUNJAMATSA MACHAQAR TUKTANJJA? ˜ ¨ Machaqar tukunatakejja, kunatı chuy˜ ¨ masan utjki ukaw machaqar tukunapa, ma ¨ ¨ arunjja, kunjam jaqektantı ukanwa macha˜ ˜ qar tukunasa. ¿Kunas uk luranatakejj ya14 ˜ ˜ ˜ 14. Kunansa machaqar tukunasa uk amuyasinjja, ¿kunas yanaptistaspa? 13. ¿Kunatsa jiwas pachpa sum amuykiptasinasa? 20 ´ ˜ naptistaspa? Jehova Diosajj kun luranassa muni uk Bibliat yatjjatasajja, kunjamsa ukar isttan ukanwa kunas chuymasan utji uk qhan amuytanjja. Ukat ukarakiw ˜ ˜ Diosan munanap phoqhanatakejj kunansa ˜ ˜ machaqar tukunasa uk amuyanatak yanaptistani (Rom. 12:2; Heb. 4:12). ´ ˜ ´ 15 (Isaıas 64:8 liytasinapawa.) Isaıas ¨ ¨ profetan arunakapatjja, ma aski yatichaw ´ ˜ yateqtanjja. Jehova Diosajj sanu Luriri˜ ¨ wa ukat jiwasajj neqepjjtanwa. Kunapa¨ ´ ˜ chatı Jehova Diosajj neqerjam apnaqkis˜ ¨ ˜ tu ukhajja, janiw suma unnaqtanınasa˜ tak janchis machaqar tukuykistuti. Jan ukasti ajay toqetwa machaqar tukuyistu. ¨ ˜ ˜ ¨ Jiwasatı Jupampi neqjam apnaqayasinani ˜ ¨ ukhajja, chuymasanwa machaqar tukuna¨ ˜ ni, ma arunjja, Diosar yupaychan toqen˜ ¨ wa machaqar tukunani. Ukwa ‘akapachan ¨ ˜ sarawinakaparu’ saykatanatakejj muntanjja. ¿Kunjamsa Jupajj machaqar tukuyistu? ˜ ˜ ˜ 16 Neqeta ma¨ suma sanu luranatakejja, ˜ ˜ suma neqew munasi. Ukampis sanu luri˜ ˜ rejj akanakwa luranapa: nayraqatjja, ne˜ ˜ qen jan kuna qanu utjanapatakejj sum˜ wa jarsunapa. Ukatsti, wakiski ukarjamaw ˜ ˜ umamp warjjattas sum natunapa, ukha˜ ¨ mat sanunak lurkani ukhajj kunjamtı lu˜ ran munki ukarjam mistuni. ˜ ˜ 17 Kunjamtı¨ amuytanjja, neqet qanunak ˜ ˜ ˜ jarsunatakisa ukat natunatakisa umaw ˜ ¨ ˜ munasi, ukhamat uka neqejj sumanapa˜ ˜ taki ukat wali suma sanunak luranataki. ¨ ˜ Kunjamtı umajj neqer sumar tukuykejja, ukhamarakiw Diosan Arupajj sumar tuku¨ ˜ yistu. Kunapachatı Bibliat yatjjatan qalltawaytan ukhajja, akapachankir amuya˜ ¨ nakap jaytanataki ukat kunjamtı Diosajj ´ ˜ ˜ ˜ 16, 17. 1) Suma sanunak luranatakejj kunsa sanu ´ lurirejj luri uk arstam. 2) ¿ Jehova Diosamp askit ˜ ¨ ˜ unjatanatakejj kunjamsa Bibliajj suma jaqer tuku˜ natak yanaptistu? 15. ¿Kunansa Jehova Diosajj machaqar tukuyistu? ˜ YATIYANATAKI ˜ amuyki ukham amuyanatakiw yanaptawayistu. Ukhamatwa Dios nayraqatan as˜ ¨ kit unjatatanjja (Efe. 5:26). ¿Kunatsa Biblia ¨ ˜ ¨ sapuru liyinasataki ukat taqe tantachawi˜ ˜ nakar saranasatak chamanchtapjjestu uk ´ amuytanti? Kunattejj ukhamatwa Jehova ¨ Diosampejj machaqar tukuyatassna (Sal. 1:2; Hech. 17:11; Heb. 10:24, 25). ˜ 18 Biblia liyinasa ukat Bibliat yatjjata˜ ˜ ¨ nasa machaqar tukunatakejj qalltakıskiwa. Waljanejj awisakiw Biblia liyipjje ukat sumwa yatipjjaraki. Yatiyir sarkasajj inas ¨ ukham jaqenakamp jikisirısta. Yaqhepasti Biblian jiska taqanakap peqer yatsus ku¨ naw arsupjje.1 Ukampis kuntı yatki ukajj ¨ ¨ inas jakawipana ukat amuyupan ma jukaki yanaptchi jan ukajj jan yanaptkchiti. ¿Kunatsa? Diosan Arupajj maynir ma˜ ´ chaqar tukuyanapatakejja, Jehova Dio˜ san arunakap chuymaparuw katoqanapa ´ ¨ (Gal. 6:6). Ukhamasti, kuntı yateqtan uk ˜ ˜ lupinatakejj tiempo apstasinasaw waki˜ si. Ukat akham jisktasinasajj wakisirakis¨ ¨ pawa: “¿Kuntı yateqta ukajj janiw ma re¨ ¨ ligionan aleq yatichawipakıkiti sasin taqe ¨ chuymat atinistjja? ¿Ukajj cheqapunıska˜ tap nayajj unjawayti? Ukhamarusa, ¿uka ¨ ¨ yatichawinakajj nayar yanaptirjamatapti ˜ ˜ ¨ unjta, jan ukajj mayninakar yatichanatakı˜ ´ kaspas ukhamakcha unjtjja? ¿ Jehova Diosas parlkitaspa ukhamti amuytjja?” sasa. ˜ ¨ ´ Uka jisktanakat lupinani ukhajja, Jehova ˜ ¨ Diosarojj jukampiw jakachasinani ukat ˜ ¨ ¨ Jupar munasirakinani. Ukat kuntı yateqtan ukajj chuymasar purtistani ukhajja, ¨ kunanakatı Diosar kusisiyki ukanak lura˜ natakiw yanaptistani (Pro. 4:23; Luc. 6: 45). ˜ 1 Uka toqet jukamp amuytanatakejja, La Atalaya fe˜ ¨ brero 1, 1994, 9 janankir 7 taqap unjjatt ata. ´ ¨ ˜ ˜ tan munstan ukhajja, ¿kunatsa lupinasa? 2) ¿Kuna ˜ jisktanakatsa amuykiptanasa? 18. 1) Jehova Diosan Arupamp machaqar tukuya- SEPTIEMBRE 15, 2013 ˜ Machaqar tukunaw jan walinakar ˜ ¨ saykatanatakejj yanaptatam ˜ ¨ (18 taqa unjjattata) ¨ ˜ Diosan Arup sapuru liyinasa ukat ˜ ¨ ¨ lupinasa, kuntı Pablojj siskana uk luras˜ kakinatakiw yanaptistani, jupajj akham ¨ ¨ ¨ sanwa: “Nayra jakawinakamsa, lurawinakamsa apanukjjapjjsta ukajja. Jichhasti ¨ machaqat isthapitapjjtawa, uka machaqar ˜ ¨ tukunasti sapurunjamarakiw jukamp ma¨ chaqar tukus saraski” (Col. 3:9, 10). Kuntı ˜ ¨ Bibliajj yatichki uk sum amuyanani ukat ˜ ¨ ukarjam sarnaqanani ukhajja, cristianja˜ ¨ majj machaqar tukuskakinaniwa, ukaw ˜ Supayan sipitanakapar jan jaltanatak yanaptistani. 20 “Istasir wawanakjamajja, jan muna˜ ¨ nanakamarjam sarnaqapjjamti, kunjamtı ¨ ˜ ¨ ¨ janıra Diosar untkasajj sarnaqapkayatajj ukhamjja. Ukampis jichhajj qoma jaka˜ nanpun jakjjapjjam, jumanakar jawsir Dio¨ ´ sasti qollanatap layku” sasaw apostol Pedrojj amtayistu (1 Ped. 1:14, 15). Nayra ¨ ˜ ¨ amuyunakasa ukat lurawinakas jaytanani ˜ ¨ ukhajja, walja bendicionanakwa katoqana¨ ¨ ˜ ¨ ni, ukwa jutır yatichawin yatjjataskanani. 19 19, 20. ¿Biblian kuna ewjjtapas bendicionanak ˜ katoqanatak yanaptistani? 21 WALI AMUYUMPIPUN ˜ ¨ KUNS AMTA NANI ´ “[Jehova] Tatitur taqe chuymamampi katuyasim; juman chikhi ˜ kankanamarukejj jan alkatasimti.” (PRO. 3:5) ¿KAMSASAS ˜ QHANANCHTA SMA? ˜ ¿Wali amuyumpi kuns amtanajj ˜ kamsans muni? ¨˜ ¿Kunjamsa suma amuytasirın yateqsna? ¨ ˜ Kuntı luran amtktan uk phoqha˜ natakejja, ¿kunas yanaptistani? ¨ ˜ SAPURUW walja amtanakar purinasa. ¿Amtanakar purisajj kunjamsa jikjjatasta? Yaqhepajja, jupanakakiw taqe ˜ ¨ kuns amtan munapjje. Ukat kuntı munki uk jupanaka˜ ¨ kis amtapjjanapakaspa ukhamwa amuyapjje ukat may˜ nejj amtarapin muni ukhajj walpun colerasipjje. Ukam˜ ¨ pis yaqhepajja, wali wakiskir amtar purinapaki ukhajj ¨ ˜ wal ajjsarayasipjje. Yamas yaqhepajja, yanaptatapjjanapas wakiskaspa ukham amuyasisaw libronakan yanapta thaqhapjje, jan ukajj yaqhanakampiw yanaptayasipjje, ukham lurasajj inas walja qollqe aptasipjjchi. ˜ 2 Jiwasat waljanejja, kuna amtanakar purinas jan waktkistu uk sum amuytanjja. Ukampis yaqhep amta¨ ¨ ¨ nakjja kunatı jiwasatakejj askıki jan ukajj kuntı munk´ ¨ tan ukarjam amtsnawa (Gal. 6:5). Ukhamakchisa, taqe ¨ amtanakasajj janiw jiwasan askisatakipunıkiti uk inas amuyarakstan. ´ ¨ ¨ 3 Jehova Diosajj kuna ewjjtanaktı jakawisatak churkis¨ tu ukanakat walpunwa yupaychirinakapjamajj yuspar¨ ˜ ¨ ¨ tanjja. Ukat jiwasatı ukarjam sarnaqanani ukhajja, kuntı ˜ ¨ ´ amtkanani ukajj Jehova Diosarojj kusisiyaniwa ukat jiwa¨ ˜ san askisatakirakıniwa. Ukampis awisajj kunsa luranasa ˜ uk janiw Bibliajj sumpun qhananchkiti. ¿Ukhamajj kun˜ ¨ ˜ ¨ sa luranani uk kunjamsa amtsna? Amuytanani, luntha˜ ¨ tasinajj jan walıtap sum yattanjja (Efe. 4:28). Ukampis ˜ ¨ ¿lunthatasinajj kunapunisa? ¿Lunthatat yanakajj qawqha valoranisa jan ukajj kunatsa lunthatasi ukarjamati? ˜ Uka toqet janiw Biblianjj kunas sum qhananchaskiti sa¨ sin sapjjestani ukhajja, ¿kunjamsa ma suma amtar purs˜ ˜ ¨ na? ¿Ukhamanakan unjaskanani ukhajj kunas yanaptistani? ˜ ¨ rutı puriwaykta ukanakat lupisajj kunjamakis jikjjatasta? ˜ ¨ 3. ¿Suma amtar purinatakejj kuna ewjjtanakas utjistu? ¿Kunatsa ma ˜ ¨ amtar purinajj chamakıspa? 1, 2. ¿Amtanakar purinajj jumatakejj kunjamakisa? ¿Kuna amtanaka- 22 ˜ YATIYANATAKI ˜ WALI AMUYUMPIW KUNS AMTANASA ¨ ˜ Wali wakiskir ma amtar purinajawa sa¨ sin ma jilatar sissna ukhajja, inas jupajj sum ˜ amuytasisaw uka amtar purinama sasin sis¨ chistaspa. Cheqas ukajj ma suma ewjjtawa. ˜ Jankaki kuns amtan toqetjja, Bibliajj akham ¨ ¨ sasaw ewjjtistu: “Maki wakichata amtawina˜ kajja aynachtanaruwa puriyi” sasa (Pro. 21:5). ¨ Ukampis ¿sum amuytasisa ma amtar puri˜ ˜ najj kamsans muni? ¿Uka toqet sum amuy˜ ˜ kiptanataki tiempo apstasinasa ukat kunja˜ ˜ ¨ ˜ mansa unjasinani ukanaka sum amuytana sa˜ ¨ nakti munpacha? Ukanakajj ma suma amtar ˜ purinatakis yanaptkchistojja, wali amuyumpi ¨ ˜ ¨ ma amtar purinajj janiw ukakıkiti (Rom. 12:3; 1 Ped. 4:7). 5 Janiw khitis suma amuytasirpach naski¨ ti, uk taqeniw yattanjja. Taqeniw pantjasirıtanjja, ukhamajj janiw cuerposansa kuma¨ ¨ rapunıktanti ni amuyusansa sumapunıktanti (Sal. 51:5; Rom. 3:23). Ukhamarusa, jiwasat waljanirojj Supayaw amuyunakas chamakta¨ ´ yistana; Jehova Diosarusa ukat kamachina˜ ¨ kapsa janiw untkayatanti (2 Cor. 4:4; Tito 3:3). Ukhamajja, wali sumsa amuytaskchi˜ ¨ ¨ ¨ nanejja, kunatı amuyusarjam sumaki ukat ¨ waljamaki ukarjamak kuns amtsna ukhajja, jiwaspachpaw sallqjasisksna (Pro. 14:12). ¨ 6 Taqeniw cuerposan jan kumaraktanti ni ¨ ´ amuyusas sumapunıkiti, ukampis Jehova Dios Awkisajja, taqe kunanwa cheqapajja (Deu. 32: ¨˜ 4). Suma amuyunınasataki ukat wali amuyta¨˜ ¨ sirınatakejj kunatı wakiski uk Jupaw churistu ˜ (2 Timoteo 1:7 liytasinapawa). Cristianonaka˜ jja, taqeniw wali amuyump amuytasinsa ukat ˜ luransa muntanjja. Ukatakisti, amuyussa ukat ˜ ¨ chuymassa sumwa apnaqanasa ukat kunjamtı ´ Jehova Diosajj amuyki, kunjam chuymanisa 4 ¨ ukat taqe kunsa kunjamsa luri ukanakwa yate˜ qasinasa. ˜ ¨ 7 Yaqha markar saririnakat amuytanani. Jupanakat waljanejja, asu wawanakaparojj ˜ markaparuw familiaranakapan uywapjjanapatak apayapjje. Ukhamat awk taykajj uka markan trabajasipkaki ukat qollq jikjjatasip¨ ¨ kaki.1 Ma warmejja ma suma yoqall wawa ususitayna. Ukampis jupajj ukhanakarakiw ˜ ¨ Bibliat yatjjatan qalltatayna ukat kuntı yateq¨ ¨ kan ukarjamaw sarnaqjjarakına. Ukat amigonakapasa ukat familiaranakapasa asu wawap ˜ markapar apayanapatakiw juparusa ukat cha¨ chaparus waytapjjana, ukhamat wawajj awi¨ ˜ chapampi ukat achachilapampi uywatanapa´ taki. Ukampis Bibliat yatjjatasajja, Jehova Dio˜ sajj jupar wawa uywanapatak confiyatapwa ¨ ¨ amuyana (Sal. 127:3; Efe. 6:4). ¿Kuntı mayni¨ nakajj lurapkana uka pachparakti jupajj lur¨ pachana? Janis walja qollqe jikjjatkchini ukat ˜ ¨ mayninakan kumitas unjaskchinejja, ¿kuntı ¨ ¨ Bibliat yateqaskana ukarjamat lurpachani? ¨ ¿ Jumajj ukhaman jikjjatasismana ukhajj kuns ¨ lurasmana? ˜ 8 Ukham luranar wiytata ukat llaktata jik´ jjatasisajja, taqe chuymaw Jehova Diosar ¨ ¨ yanapta mayisına. Ukat Bibliat yatichkana uka kullakampi ukat tamankir jilat kullakanakamp uka toqet parltasajja, kunsa Jeho´ ¨ va Diosajj uka toqet amuyi ukwa amuytana. Ukatjja, jan awk taykapamp uywat wawanakajj kunjamsa chuymapan jikjjatasipjje ukwa ¨ amuyarakına. Uka toqet Bibliat sum amuyta˜ ¨ sajja, markapar wawap apayanajj jan walıtap¨ wa amuyana. Ukat kunjamsa tamankir jilat ¨ kullakanakajj yanaptapjjana ukat wawapajj 1 Ukhamatwa achachilasa ukat awichasa allchhiparojj ami˜ gonakaparu ukat mayni familiaranakapar untayapjjaspa, sasin amuyasaw uk lurapjjaraki. ¨ 4. Janır ma amtar purkasajja, ¿kuna ewjjtsa katoqsna? 5. ¿Kunatsa sum amuytasirpach jan nasktanjja? ¨˜ 6. ¿Wali amuytasirınatakejj kunas yanaptistani? SEPTIEMBRE 15, 2013 7, 8. Jan walin jikjjatasisasa ukat mayninakamp wiyta- ¨ ¨ tasa, ma suma amtar pursnawa. Uk ma experienciamp ˜ qhananchtam. 23 ¨ ¨ ¨ ¨˜ Sapur lurawinakasan ma suma amtar purtan ukhajja, suma amuytasirınwa yateqasktanjja ˜ ¨ (11 taqa unjjattata) ˜ kusisita ukat sum jilsuskir unjasajja, chacha˜ ¨ ¨ pajj Bibliat yateqan qalltjjanwa ukat tantacha¨ winakarus warmipamp chikaw sarjjana. 9 Uka experienciajja, kunjamapunis wali ¨ ˜ ˜ amuyumpi ma amtar purinajja ukwa unach¨ tayistu. Janiw kuntı amuyusarjama jan ukajj ¨ mayninakan amuyuparjamajj walikjamaki ˜ ˜ ukarjam amtana san munkiti. Pantjasir jaqen amuyupasa ukat chuymapasa qheptiri jan ¨ ukajj nayrstiri relojump sasiwa. Ukarutı atini˜ ¨ ¨ sinanejja inas jan waltawinakar purtaychis¨ taspa ( Jer. 17:9). Ukhamajj jan waltawinakar ˜ jan purtasinatakejja, amuyusasa ukat chuy¨ masasa Diosan kamachinakaparjamaskiti ja˜ ´ nicha ukwa amuykiptasinasa (Isaıas 55:8, 9 ˜ liytasinapawa). ¨ 10 Ukatwa Bibliajj akham sasin ewjjtpachıs´ tu: “[Jehova] Tatitur taqe chuymamampi ka˜ tuyasim; juman chikhi kankanamarukejj jan ¨ alkatasimti. Taqe lurawinakamanjja Tatitutjja amtasipunim, ukatsti jupajj cheqa thakinjam¨ wa irpaskatam” sasa (Pro. 3:5, 6). Aka aru˜ ¨ ˜ nakat amuytanani, “juman chikhi kankana¨˜ ˜ 9, 10. ¿Wali amuytasirınajj kamsans muni, ukat kunjam- ¨ sa wali amuytasirısna? 24 ´ marukejj jan alkatasimti” sistuwa, ukat Jehova ´ “Tatitutjja amtasipunim” sarakistuwa. Jehova Dios sapakiw cheqpacha wali suma amuytasi˜ rejja. Ukhamajja, kuna amtar purinatakisa, Bi˜ blian ewjjtanakapwa thaqhanasa ukat ukarja˜ ¨ maw amtanasaraki. Ukhamajj jiwasatı wali ¨ ˜ ¨ ´ amuytasirın munstanjja, kunjamtı Jehova ˜ Diosajj amuyki ukhamwa amuyanasa. ˜ SUM AMUYTASINATAK CHAMACHASISKAKIM ˜ ˜ Suma amtanakar purin yateqanasa ukat ˜ ukarjam phoqhanasa chamakiwa. Yamas khi¨ tinakatı Bibliat jichhak yatjjatasipki jan ukajj ˜ Diosar yupaychan toqet jichhak nayrar sartasipki ukanakatakejj jukamp chamaspawa. ˜ Ukampis jupanakajja, Diosar yupaychan toqet ¨ wawanakjamapkchisa, wali sumwa nayrar sar¨ tapjjaspa. Kunjamsa ma wawajj jan tinkusa ˜ ˜ ¨ sarnaqan yateqe uka toqet amuytanani. Ukatakejja, wawajj jiska chellqtanakakwa chellq˜ ˜ tanapa ukat mayamp mayampwa chellqtana˜ paraki. Niya ukhamarakiw Diosar yupaychan ¨ toqet wawanakjamapki ukat suma amtar pu˜ ¨ rin yateqasipki ukanakampejja. Ukat jilır ja11 ˜ ˜ ˜ 11. ¿Suma amtanakar purin yateqanatakejj kun luranas wakisi? ˜ YATIYANATAKI ´ ¨ qenakatjja akham sasaw apostol Pablojj sana: ˜ “Ukanakajj amuytasinjj yatjjapjjewa. Kunatejj ¨ ¨ ˜ ˜ walıki, jan walıkaraki uk untansa yatjjapjja¨˜ rakiwa”. Ukham amuytasirınatakejja, tiempo ˜ ukat chamachasiskakinaw wakisi ukat ukara¨ kiw khitinakatı Diosan markapar mantanisipki ukanakatakejj wakisi (Hebreos 5:13, 14 liy˜ tasinapawa). ¨ ˜ 12 Sapuruw wali wakiskiri jan ukajj jan ancha wakiskir amtanakar purtanjja. Kunjamsa ¨ jaqenakajj ma amtar puripjje uka toqet yatjjatirinakajj akham sapjjewa: ‘Jaqejj janiw sum amuykiptasin amtapkiti, jan ukasti kun lura˜ ¨ ¨ narutı yatitapki ukarjamakiw amtapjje’ sasa. ˜ ¨ Amuytanataki, inas sapa alwajj kawkır issa ˜ ¨ ˜ ¨ uchasinani uk amtanasachi. Ukampis ukajj ˜ ¨ janis ancha wakiskirıkaspa ukham amuyasa˜ jja, inas uka toqet jan anch lupkstanti, ya˜ ¨ ¨ mas jankak saranasaki ukhajj jukampıspawa. ´ ˜ Ukampis Jehova Diosan yupaychiripjam isisin ˜ munstan ukhajja, uka toqet lupinajj wali wa¨ kiskiriwa (2 Cor. 6:3, 4). Kunapachatı isi alasir ¨ sarta ukhajja, inas kuna kasta issa alata uka ˜ toqet amuytsta. Ukampis ¿sum isisinata ukat qawqha qollqetakisa uka toqet kamsasirakis¨ pasa? Uka toqenakat ma suma amtar puri˜ ¨˜ najja, suma amuytasirınatakiw yanaptistani, ukat ukarakiw wali wakiskiri amtanakar puri˜ natak yanaptistani (Luc. 16:10; 1 Cor. 10:31). ¨ ¨ KUNATI ASKIKI UK ˜ LURANATAK CHAMACHASIPUNIM ¨ ˜ Ma suma amtar purinampi ukat uka am˜ ¨ tarjam phoqhanampejj janiw pachpakiti, uk ˜ ¨ taqeniw yattanjja. Amuytanani, cigarro pitir ˜ jaqenakat waljanejja, uka vicio jaytan munapjjewa, ukampis janiw ukatakejj taqe chuym ¨ ˜ chamachasipkiti. Kuntı luran amtktan uk lu˜ ˜ ranatakejja, taqe chuyma chamachasinaw 13 ¨˜ 12. ¿Kunjamsa suma amuytasirın yateqsna? ¨ ˜ ˜ 13. Kuntı luran amtktan uk phoqhanatakejja, ¿kunas wakisi? SEPTIEMBRE 15, 2013 ¨ wakisi. Ukhamasti, ¿kuntı amtktan ukarjam ˜ ´ phoqhanatakejj kunas yanaptistaspa? Jehova ˜ Diosaruw yanapta mayinasa (Filipenses 2:13 ˜ liytasinapawa). ´ ¨ 14 Apostol Pablojj uk sum yatına. Ukatwa ¨ ¨ ˜ ma kutejj akham sana: “Aski luransti mu¨ nasktwa, ukampis janiw lurkti”. Jupajja, kuntı ¨ ˜ ¨ ¨ ¨ munkana jan ukajj luranapakana uk sum yatı¨ na, ukampis awisajj janiw phoqkanti, may¨ nis jarkkaspa ukhamanwa. Uka toqet jupajj ¨ akham sanwa: “Chuymajj manqhenjja Diosan leyiparu wal munta, ukampis naya kipkanjja mayaw utjitu, kuntejj nayajj munkta uka contrawa, ukasti janchejjankkis uka ju˜ ¨ chan munanapawa, ukan katuntatarakıtwa” ¨ sasa. ¿Ukharukit jupajj aynachtpachana? Ja¨ niwa. Jupa pachpaw akham sana: “Dios maynikiw Jesucristo toqe luraspajja. Cheqpachansa nayajj yuspagartwa Diosaru” sasa (Rom. 7: ¨ 18, 22-25). Ukat qhepatjja, akham sarakınwa: ´ ‘Jehova Diosan jacha chamapampejj taqe kunaruw saykatirista’ sasa (Fili. 4:13, NM ). ´ ˜ 15 Ukhamajja, Jehova Diosar kusisiyanata¨ ˜ kejja, kuntı amtktan uka phoqhanatakejj taqe ˜ ´ chuymaw chamachasinasa. El ıas chachajj ¨ kuntı Baal diosar yupaychirinakaru ukat Diosat jitheqtirinakaru Carmelo sat qollun sis¨ ˜ ¨ kan uk amtanani: “¿Kunapachkamasa juma¨ ¨ ´ nakajja pa chuyma sarnaqapjjatajja? [Jehova] ¨ Tatitutejj cheqa Diosachi ukajja, jupar arkap¨ ¨ jjam, jan ukajj Baal diosatı cheqachi ukajja, ˜ juparuwa arkapjjanamajja” (1 Rey. 18:21). Is¨ ˜ ¨ ¨ raelitanakajja kuntı lurapjjanapakana uk sum ¨ ¨ yatipjjana, ukampis ‘pa chuymaw sarnaqa¨ ´ sipkana’. Ukampis Josue chachajj janiw ju¨ ¨ panakjam ak anti, walja maranak nayrajja, ¨ akham sasaw israelitanakar satayna: “Janitı ˜ jumanakajj Diosar servin munapksta ukajj, ¨ ˜ ¨ ¨ ˜ ¨ natakejj chamanına? ¨ ¨ ˜ 15. ¿Kunatı askıki uk luranatakejj kunatsa taqe chuyma ˜ chamachasinajj wakisi? 14. ¿Kunjamatsa Pablojj kuntı luranapakana uk phoqha- 25 Wali amuyumpipun kuns amtam ukat ˜ Diosan markapan kusisin jikjjatarakim ˜ ¨ (18 taqa unjjattata) ¨ ¨ ¨ jichhuruy ajllisipjjam khitirutı servipjjata uka [...]. Ukampisa nayampi taqe familiajjampejja ¨ Diosaruw servipjja” ( Jos. 24:15). ¿Ukham taqe ¨ chuym amtasajj kuna bendicionsa katoqapjja´ ¨ na? Josue chachasa ukat jupat yateqasipkana ¨ ¨ ukanakajja, “kawkıri oraqentı leches miskis ¨ umjam jalkan” uka Suma Oraqeruw mantap¨ jjana ( Jos. 5:6). WALI AMUYUMPI SUMA AMTAR ´ ˜ ¨ PURISINWA BENDICION KATOQANANI ¨ ˜ ¨ ¨ Jichhurunakat amuytarakinani. Ma jilatajja jichhakiw bautisasi, jupajja jaqechatawa ¨ ukat kimsa wawanirakiwa. Ma urojja, irnaqer ˜ ¨ masipaw yaqha trabajor sarjjanani, ukan jukamp qollqwa pagaski ukat jukamp askinak ˜ ¨ katoqarakinani sasaw arjjayatayna. ¿ Jilatajj ¨ kuns lurpachana? Jupajj uka toqet wali sumwa ¨ ´ ¨ amuykiptana ukat Jehova Diosaruw ma suma ˜ ¨ amtar purinatak yanapta mayisına. Qalltan16 ´ ¨ ˜ ¨ ¨ jja, kawkhantı trabajaskana uka trabajon janis ¨ suma pagatakchejja, sabadompi domingompi jan irnaqasitapatwa ajllitayna, ukhamat fa¨ miliapamp tantachawinakaru ukat yatiyir sa˜ ¨ ¨ ranataki. Yaqha trabajorutı sarjja ukhajja, ja¨ ¨ niw ukham tiemponejjati sasaw jupajj amuy¨ ˜ kiptasına. ¿Ukhaman unjasisajj kuns jumajj ¨ lurasmana? ¨ ´ 17 Kunt ı amtkani ukajj Jehov a Diosamp ˜ sum apasinatak yanaptaniti janicha uk sum ¨ amuytasisajja, janiw yaqha trabajor sarkan¨ ti. ¿Ukham luratapat amtaspachanti? Jani¨ ˜ wa. Walja qollqe pagatanat sipansa, jupataki´ sa ukat familiapatakisa Jehova Diosampi sum ˜ ¨ apasinajj kunja wakiskirisa ukwa amuyana. ¨ Jupasa ukat warmipasa, kunapachatı 10 mara¨ ni jilır imill wawapajj jumanakarusa jilat ku´ llakanakarus wal munasipjjsma ukat Jehova ¨ Diosarus wal munasirakta, ukat Jupar jakawij ˜ ¨ katuyasisaw bautisasin munta siskana ukhajj ¨ ´ wal kusisipjjana. Awkipan Jehova Diosar yu˜ ˜ ˜ paychan nayrar uchatap unjanaw wawaparojj ˜ ¨ ukham amtanatak yanaptana. ¨ 18 Kunjamtı Moisesajj israelitanakar walja ¨ ¨ maranak wasarnam irpkanjja, ukhamarakiw ´ Jesucristojj Jehova Diosan markapar Supayan ˜ apnaqat aka nanqha pacha taypin walja maranak irpaski. Ukampis akapachajj niyaw tukja¨ ¨ ´ tani. Ukat kunjamtı Josue chachajj israelitana¨ kar Suma Oraqer irpantkanjja, ukhamarakiw Jesusajj arkirinakapar machaq oraqer niya ir˜ ¨ pantanampıski (2 Ped. 3:13). Ukhamajja, ja¨ niw nayra sarnaqawinakasaru, amtanakasa¨ ˜ ¨ ru ukat lurawinakasar kuttanatak tiempokiti, ˜ ´ jan ukasti kunjam jakanassa Jehova Diosajj ˜ muni ukwa amuytanasa (Rom. 12:2; 2 Cor. ¨ ¨ ˜ ¨ 13:5). Ukhamasti, kuntı sapurus lurkanani uk ˜ ¨ wali amuyumpipun amtapjjanani, ukhamat´ ˜ wa Jehova Diosajj winayatak bendicistani (He˜ breos 10:38, 39 liytasinapawa). ¨ ˜ 16, 17. Jehova Diosajj kuntı luranas munki ukarjam lur- 18. ¿Kunatsa sapurus wali amuyumpipun amtanajj wa- tan ukhajja, ¿kuna bendicionanaksa katoqtanjja? kisi? 26 ˜ YATIYANATAKI ˜ “Diosasar qochunajj ku˜ siskanawa.” (SAL. 147:1) ˜ AMTANATAKI ´ Jehova Diosampi jukamp sum ˜ apasinatakejja, ¿kunjamsa pre¨ ˜ cursoranajj yanaptistaspa? ¨ ¨ Jumatı precursorastajja, ¿ukham ˜ irnaqtaskakinatakejj kunas yanaptiristam? ¨ ¨ Jumatı jan precursorakstajja, ¨ ˜ ¿kunsa precursoranatakejj lurasma? ¨ ˜ PRECURSOR A NAJJ ´ JEHOVA DIOSAMPI JUKA MP ˜ SUM APASINATAKIW YANAPTISTU ¨ KHITIRUTI wal munasktan ukat jupat lupktan ukat yaqhanakarus parlktan ukhajja, jukampiw jupar munastan´ ˜ jja. Jehova Diosamp sum apasinatakejj ukhamarakiwa. ¨ ¨ Uwij awatirıkana ukhajja, David reyejj alajjpachan wal˜ ¨ ja warawaranak unjasa ukat Luriripat lupisajj akham san˜ wa: “Kunapachatejj juman lurat alajjpach unatatkta, juman ˜ uchat phajjsimpiru, warawaranakampir untkta ukapachajj ˜ sistwa: ¿Kunarak jaqesti, jupat amtasinamatakisti? ¿Kuna˜ rak jiwir jaqesti cham churanamatakisti?” sasa (Sal. 8:3, 4). ´ ¨ ¨ Jehova Diosajj kuntı alajjpachar sarir ajllitanakataki amtka¨ ˜ ´ na uk kunjamsa phoqhana uk unjasajja, apostol Pablojj ¨ ˜ ˜ akham sarakınwa: “¡Kunja sumas Diosan yatin kankanapa˜ jja, munanapasa, amuytapasa!” sasa (Rom. 11:17-26, 33). ´ 2 Yatiyir sarktan ukhajja, Jehova Diosatwa luptanjja ukat Jupatwa parlaraktanjja. Ukaw Jupampi jukamp sum apa˜ ¨ sinatakejj yanaptistu. Precursoranakajja, Diosatak sapu´ runjam irnaqapjjatapatjja, Jehova Diosar jukamp muna¨ ¨ sipjjatapwa amuyapjje. Jumatı precursorasta jan ukajj pre¨ ˜ ¨ cursoran amtasksta ukhajja, kunjamsa Diosatak sapuru ˜ ˜ irnaqtanajj Jupampi jukamp sum apasinatak yanaptiris˜ ¨ ¨ tam uka toqet lupinamawa. Jumatı precursorastajja, akham ¨ ˜ jisktasim: “¿Kunas precursoraskakinatakejj yanaptitas¨ ¨ pa?” sasa. Ukat jumatı jan precursorakstajja, akham jiskta¨ ˜ sirakim: “¿Precursoranatakejj kuns lurirista?” sasa. Diosa¨ ˜ ´ tak sapurunjam irnaqtanajj kunjamanakatsa Jehova Dio˜ sampi jukamp sum apasiskakinatak yanaptistu uk yatjja˜ ¨ tanani. ¨ 1, 2. 1) Khitirutı wal munasktan ukat jupat lupktan ukat yaqhana- ˜ ¨ karus parlktan ukhajja, ¿kunas pasi? (Aka janankir foto unjjattata.) ˜ ¨ 2) ¿Kuna jisktanakatsa yatjjataskanani? 27 ¨ ˜ ´ KUNJAMSA PRECURSORANAJJ JEHOVA DIOSAMPI ˜ JUKAMP SUM APASINATAK YANAPTISTU ¨ Diosan Reinopajj kuna bendicionanaktı apanka˜ ˜ ni uka toqet parlanajja, Diosar jukamp jakachasinatakiw yanaptistu. ¿Utat uta yatiykasajj Biblian ¨ ¨ kawkır jiska taqanakapatsa parlirıta? Inas Salmo 37:10, 11; Daniel 2:44; Juan 5:28, 29; jan ukajj Apocalipsis 21:3, 4 jiska taqanakat parl¨ ¨ tirısta. Diosajj kuntı uka taqanakan siskistu uk jaqenakamp sapa kuti parlasajja, munasir ¨ Diosasajj “taqe kunatejj askıki ukhamarak che¨ ¨ qaki” uk churirıtapwa jiwasajj amttanjja. Ukat ukaw Jupar jukamp jakachasiyistu (Sant. 1:17). 4 Yatiyktan uka jaqenakajj kunjamsa ajay toqen ˜ ¨ aynachtat jikjjatasipjje uk unjasajj cheqa yatichawi˜ nak jukamp askitwa unjtanjja. Akapachankir ja˜ qenakan kusisita jakasinapataki ukat luratana˜ ˜ kapan sumaru saranapatakejja, janiw atiniskan ¨ yanaptapajj utjkiti. Kunjamsa jutırin jakasipjjani ukanakatwa jila partejj wal llakisipjje ukat ¨ ¨ janirakiw kuna suyt awinıpkisa. Ukat kunjam˜ sa kusisit jakasipjjaspa uk yatjjatanwa thaqhapjje, ukat iglesiar saririnakas Bibliat janiw sum ´ ¨ yatipkiti. Nınive markankir jaqenakjamapjjewa ´ ˜ (Jonas 4:11 liytasinapawa).1 Yatiyir jukamp sartan ukhajja, kunjamansa akapachankir jaqenakajj ajay toqet jikjjatasipjje ukat kunjam´ sa Jehova Diosan yupaychirinakapajj jikjjatasipjjaraki uk qhanwa amuytanjja (Isa. 65:13). ´ Ukatjja, Jehova Diosajj janiw jiwasaruk ajay toqet yanaptkistuti, jan ukasti taqeniruw chuy¨ ¨ ¨ ˜ macht awi ukat cheqpach suyt awinıpjjanapatak jawsti, uksa amtayarakistuwa (Apo. 22:17). ˜ ¨ 5 Yaqhanakar ajay toqet yanaptanajja, jan walta3 ´ 1 Jonas 4:11 (Aymar Biblia, 1992): “Ukats jukampiw nayan khu˜ ´ ˜ yapayasinajjajj Nınive markatakejj utjanapa, uka jacha mar¨ kansti utjapjjewa patak pa tunkani waranqa jila jan amuytasiri wawanakjama jaqenaka, walja uywanakampi kuna”. ¨ 3. ¿Kuna bendicionanaktı Diosan Reinopajj apankani ˜ ukanakat parlanajj kunjams yanaptistu? ˜ 4. Jaqenakar ajay toqet aynachtat unjasajja, ¿kunatsa ´ ¨ ˜ Jehova Diosan khuyaptayasıwipar wali askit unjtanjja? 5. Yaqhanakar ajay toqet yanaptasajja, ¿kunjamsa jan ¨ ˜ waltawinakas unjtanjja? 28 ˜ winakasat jan sinti llakisinatakiw yanaptistu. Tris¨ ha sat ma precursora kullakajja, awk taykapajj ¨ ¨ divorciasjjapjjan ukhaw ukajj cheqapunıskatap ¨ ˜ amuyana. Ukhaman unjasisajj wali llakitapu¨ ¨ ¨ niw jikjjatasiyata sasaw jupajj sana. Ma urojja, ˜ ukham llakit jikjjatasisajj janis utapat mistun ¨ munkchınjja, kimsa wawanakaruw Bibliat yati¨ chir sarana, jupanakan familiapajj jan walinwa ˜ ¨ unjasına. Kunattejj awkipaw jaytanukuwayjja¨ tayna ukat jilır jilapas jupanakar wal taqhesiyarakitayna. Kullakajj akham siwa: “Jupanakan ˜ ¨ taqhesitap unjasajja, kuna jan walintı jikjjatas¨ ¨ ¨ kayata ukajj janiw kunakansa. Bibliat yatjjata¨ ¨ ˜ ¨ sipkayat ukhajja, kusisinatsa lartasipjjarakın´ wa. Uka urojja, uka wawanakajj Jehova Diosan ¨ ¨ ma suma bendicionapapunınwa” sasa. ¨ 6 Biblian cheqa yatichawinakap jaqenakar yati˜ ¨ ¨˜ chanajja, jukamp iyawsawinınatakiw yanaptistu. ´ ¨ Apostol Pablojj jakkana uka tiemponjja, yaqhep ¨ ¨ judionakajj janiw kuntı yatichapkana ukarjam ¨ sarnaqapkanti, uka toqet parlkasajja Pablojj ¨ akham sanwa: “Jumatejj jaqenakar yatichstajja, ¿kunatsa juma kipkajj jan yatichasta?” sasa ¨ (Rom. 2:21). Jichhurunakanjja, precursor jilat ¨ kullakanakajj janiw jupanakjamapkiti. Niya jila partejj jupanakaw jaqenakarojj yatiyapjje ukat Bibliat yatichapjje. Ukampis sapa kuti yati˜ ˜ chir saranatakejja, sum wakichtasipjjanapawa ˜ ˜ ukat jisktanakar qhananchanatakis yatjjatap˜ jjanaparakiwa. Janeen sat precursora kullakajj akham siwa: “Sapa kuti yaqhanakar Bibliat yati¨ chasajja, jukampirakiw kuntı yatichkt ukajj pe¨ qejarus chuymajarus manti. Ukat iyawsawijajj ˜ jukampiw chollqhenchasi” sasa. 7 Bibliat yateqapki ukanakar Biblian ewjjtanaka˜ parjam sarnaqasin sum jakasipjjatap unjasajja, Dio˜ ˜ ˜ san yatinkankanapar jukamp askitwa unjtanjja (Isa. 48:17, 18). Ukhamarusa, ukajj Biblian ewjjtana˜ kaparjam sarnaqaskakinatakiw jukamp cha˜ manchtistu. Adrianna sat precursorajj akham ˜ ¨ ˜ wis jukamp chamanchi? 2) Bibliat yateqapki ukanakar Biblian ewjjtanakaparjam sarnaqasin sum jakasipjjatap ˜ ˜ ˜ ˜ unjasajja, ¿kunjamsa Diosan yatinkankanapar unjtanjja? 6, 7. 1) ¿ Jaqenakar Bibliat yatichanajj kunjamsa iyawsa- ˜ YATIYANATAKI siwa: “Jaqejj amuyupar atinisis sarnaqki ukha˜ jja, jan walinakanwa unjasi, ukampis Diosan ˜ ˜ yatinkankanapar confiyjjapjje ukhajja, janka¨ ¨ kiw kunatı cheqaki ukarjam sarnaqjjapjje” sa¨ sa. Fil sat ma precursor jilatajja, kunjamsa jaqe´ nakajj Jehova Diosamp yanaptatajj nayrar sar˜ tapjje uk unjasajj wal muspharta sarakiwa. ˜ 8 Jilat kullakanakamp yatiyir saranajja, Diosar ˜ ˜ yupaychan toqen wal chamanchistu (Pro. 13:20). Precursoranakat jila partejja, walja horanakwa jilat kullakanakamp yatiyapjje, ukhamatwa ˜ ‘maynit maynikam yanaptasinajj’ jukamp utji ˜ (Rom. 1:12; Proverbios 27:17 liytasinapawa). ¨ ¨ Lisa sat ma precursorajj akham siwa: “Irnaqa˜ ˜ winjja, atip atipa kuns lurana ukat envidiasinakiw utji. Mayninakjjat parlasiri ukat jan wali ¨ arunak parlirwa sapurus isttanjja. Ukat kunja˜ matsa nayrankanpunwa taqenis munapjje. Ya˜ qheppachajja, cristianjam sarnaqatas unjasajj ˜ phenqachapjjestuwa jan ukajj jan walitwa un˜ jayan munapjjestu. Ukampis jilat kullakana˜ ˜ kampi Diosan arunakap yatiyanajj chamanchtkiriwa. Utarojj qaritas kuttkstanjja, wali cha˜ manchtata ukat kusisitaw jikjjatastanjja”. ¨ ˜ 9 Chacha warmjam precursoranajja, jupanakan ˜ jukamp sum apasipjjanapatakiw yanapti (Ecl. 4: 12). Madeline kullakajj chachapampiw precursorjam irnaqtasipki, kullakajj akham siwa: “Chachajampejja, jaqenakar yatiyapjjatajata jan ¨ ukajj Bibliat liytasajj kuna aski yatichawinak¨ sa jikjjatapjjta ukat uka yatichawinakampejj kunjamsa jaqenakar yatiyapjjerista ukanakatwa parltasipjjta. Ukham irnaqtasajj sapa maratjamaw jukamp mayachtata jikjjatasipjjta”. Trisha sat kullakajj akham sarakiwa: “Chachajampe¨˜ ¨ jja, jan manunınatakiw amtapjjta, ukhamıpansti janiw qollqet chajjwapkti. Ukat panpachaniw ˜ Bibliat jukamp yateqan munapki jupanakan 8. ¿ Jilat kullakanakampi yatiyir sarasajj kunjams jikjjatastanjja? ti? ˜ Precursorjam irnaqtaskakinajj ˜ kusiskanawa ˜ ¨ (9 taqa unjjattata) ¨ ˜ 9. Chacha warmjam precursoranajja, ¿kunatakis yanap- ukar kuttapjjta ukat Bibliat yatichiris sarapjjarakta. Ukham irnaqtasajja, chacha warmjamajj ´ jukamp sumwa apasipjjta ukat Jehova Diosarus jukampiw jakachasipjjarakta”. 10 Diosan Reinop nayrar uchtan ukhajja, kunjam´ sa Jehova Diosajj yanaptistu ukat mayisitana˜ kas isti uk unjasajj jukampiw Jupar confiytanjja. Diosar taqe chuyma yupaychir cristianonakja¨ ˜ majj taqeniw ukajj cheqatap unjtanjja. Ukam´ pis Jehova Diosar confiyasakiw precursorjam irnaqtapjjaspa, ukwa precursoranakajj amu˜ yasipjje (Mateo 6:30-34 liytasinapawa). Curt sat jilatajja, precursorawa ukat awisajj tamanak ¨ tumptirjamaw irnaqtaraki. Juparojj ma tamar ˜ ¨ tumptir saranapatakiw mayipjjana, ukat jilatajj ¨ ¨ iyaw sanwa. Uka tamajj utapat pa hora chikata˜ ¨ ni saranankanwa. Warmipajj precursorarakiwa. ˜ Autopanjja uka tamar saranatakikiw gasolinajj ¨ ˜ ¨ utjana, kuttanjjanatakejj janiw utjjanti, ukat ˜ trabajopat sueldo katoqanatakis semanaw fal¨ ¨ taskana. Jilatajj akham siwa: “Sumti amtpachat¨ ´ jja sasaw jisktasiyata” sasa. Ukat Jehova Diosar ¨ mayisisajja, Jupaw kunatı wakiski ukamp yanaptaskistani sasin confiyasaw uka tamar sa˜ ¨ ˜ ¨ ¨ ran amtapjjana. Ukat niya mistunampısipkan ¨ ukhaw m a kullakajj jupanakar jawsatayna, ¨ ukat jumanakatakejj ma regalow utjitu sasaw ¨ ˜ satayna. Qawqha qollqtı kuttaninatak munap¨ kana ukha qollqwa churatayna. Curt sat jilatajj ¨ akham siwa: “Ukham experiencianıktan ukha´ jja, kunjamsa Jehova Diosajj yanapttam uk ˜ sumwa unjtajja” sasa. 11 Precursoranakajj Diosatak jukamp sum irnaqtasa ukat Jupar jukamp jakachasisajja, walja bendicionanak katoqapjjatapwa amuya¨ sipjje (Deu. 28:2). Ukhamakchisa, jupanakajj ˜ jan walinsa unjasipjjarakiwa. Cheqas taqeniw ¨ pantjasirıtasata ukat aka jan wali pachan jikjjatasisajj taqhestanjja. Ukat yaqhepajj precur˜ ¨ sorjam irnaqtan ma qawqha tiempo jaytawa10. Diosan Reinop nayrar uchasa ukat Jupajj jiwasar ya- ˜ naptaskatap unjasajja, ¿Diosar confiyatasajj kunjamasa? 11. ¿Kuna bendicionanaksa precursoranakajj katoqapjje? 30 ¨ yapkchisa, jan walt awinakar atipjawayapjjewa ukat awisajj uka jan walinakatsa jitheqtapjjara˜ kiwa. ¿Precursorjam kusisita irnaqtasipkakinapatakejj kunas jupanakar yanaptaspa? KUNJAMSA PRECURSORJAM IRNAQTASKAKISMA 12 Precursoranakat jila partejja, jan tiempo˜ nikiw sarnaqapjje. Ukatwa taqe kun luranajj ¨ ¨ ˜ jupanakatak chamaspa, jan ukhamanapata˜ kejj kunanaksa lurani uk sumwa amtapjjanapa ¨ (1 Cor. 14:33, 40, NM ). Ma precursorajj phajjsin ¨ ˜ ¨ qawqha horanaktı phoqhanapaki uk jan pho¨ qherjamakchi ukhajja, kunjamsa tiemp apsta˜ siski uk inas wasitampi amuykiptasinapajj wakischispa (Efe. 5:15, 16). Akhamwa jisktasis¨ pa: “¿Kuchirt awinakarojj qawqha tiempsa ¨ ˜ ¨ ˜ aptasisktjja? ¿Kuntı luranajaki uk mayjtayana¨ ¨ jaspati? ¿Qawqha horanaktı trabajkt uk mayj˜ tayanajajj wakisispati?” sasa. Precursoranakajj ˜ uka jisktanak sapa kuti jisktasipjjanapajj wali ¨ wakiskirıspawa, ukat ukarjamaw kunansa cha˜ ˜ machasipjjanapajj wakisi uk lurapjjanaparaki. ¨ ˜ 13 Precursoranakajja, Bibliat sapur liyinataki, ˜ Bibliat sapak yatjjatanataki ukat ukanakat lupi˜ ˜ natakejj tiempo apstasipjjanaparakiwa. Ukha¨ ¨ marusa, kuna wakiskir lurawinakatakitı tiempo apstasipki ukjja, janiw jan sinti wakiskir lura˜ ˜ ¨ nanakaruk aptasipjjanapakiti (Fili. 1:10). Amuy˜ ¨ ¨ tanataki, ma precursorajj jornalpach yatiyasaw ¨ ¨ utapar kuttaski, ukat jutır tantachawitak wa˜ kichtasinwa amti. Ukampis nayraqatjja, kuna ¨ mensajenaktı celularapar qellqanipki ukanakwa liyti ukat jupanakar qellqasaw aptayaraki. ¨ ¨ ˜ ˜ Ukatsti, ma qawqha yatiyawinak untanatakiw ´ ¨ ´ television naktayi, ukampis ma suma pelıcula ¨ churaskirwa jikjjati. Ukat janır amuyaskipanwa ¨ ¨ niya pa hora pasawayjje ukat tantachawitak wa˜ ¨ ¨ kichasin amtkana ukjja, janıraw qalltkiti. ¿Ku˜ natsa ukham lurpacha? Tijun sum yatipki uka¨ ¨ ˜ ¨ ¨ phoqhanapaki uk jan phoqherjamakchi ukhajja, ¿kuns ˜ ¨ ˜ luranapa? 2) ¿Kunatsa Bibliat sapur liyinataki, Bibliat sa˜ ˜ pak yatjjatanataki ukat ukanakat lupinatakejj tiempo ˜ apstasinajj wakisi? 12, 13. 1) Ma precursorajj phajjsin qawqha horanaktı ˜ YATIYANATAKI ˜ nakajj jayanak tijun munapjjchi ukhajja, cuer˜ ˜ pop sumwa unjapjjanapa. Ukhamarakiw pre¨ cursoranakampejja, jupanakatı precursorjam ˜ irnaqtaskakin munapjjchi ukhajja, jan jaytasaw ˜ Bibliat sapaki yatjjatapjjanapa, ukhamat Diosar ˜ ˜ ¨ ˜ yupaychan toqen wali chamanchtatapjjanapataki (1 Tim. 4:16). ¨ 14 Precursorjam sum irnaqtirinakajja, kunatı ˜ wakiski ukampik jakasinatakiw chamachasip˜ jje. Jesusajja, ukham jakasipjjanapatakiw ar˜ ¨ kirinakapar chamancht ana (Mat. 6:22). Ukat ¨ ¨ jupa pachpasa ukwa lurarakına, ukhamat kuntı ˜ ¨ ¨ ˜ luranapakana uk sum phoqhanataki. Ukatwa ¨ akham sana: “Qamaqenakas putunakaniwa, jamachinakasti tapanakanirakiwa, ukampis Jaqen Yoqapajj janiw kawkharu peqepa samar˜ ¨ tanatakis ma cheqajj utjkiti” sasa (Mat. 8:20). ˜ ¨ Jesusat yateqasin munir ma precursorajja, akwa ˜ ¨ ¨ ˜ amtanapa: walja yanakanısajja, lurananakapasa ˜ ukat askichananakapas waljaw utjani. 15 Precursoranakajja, janiw jupanakan chamachasitap laykukejj precursorjam irnaqapki¨ ti, uk jupanakajj sum amuyapjje. Kuna lurawi¨ ´ naktı taman katoqtan ukjja, Jehova Diosan khu˜ yaptayasinapatwa katoqtanjja. Ukatwa precur˜ soranakajj precursorjam irnaqtaskakinatakejj ´ ˜ Jehova Diosar confiyapjjanapa (Sal. 121:1, 2). Cheqas kunayman jan walinakaw utjani (Sal. ˜ 34:19). Ukhaman unjasipjjani ukhajja, Diosan ˜ yanaptapwa thaqhapjjanapa ukat janiw janka˜ ˜ ¨ kejj precursorjam irnaqan jaytapjjanapakiti, jan ˜ ukasti Diosan yanaptap suyapjjanapawa (Sal˜ mo 37:5 liytasinapawa). Alajjpachankir Awki˜ ˜ pajj kunjamsa munasinampi yanapti uk unjasajja, jukampiw Jupar jakachasipjjani (Isa. 41:10). ¿PRECURSOR REGULARJAM IRNAQTARAKISMATI? ¨ Kuna bendicionanaktı precursoranakajj ˜ katoqapki ukham katoqan munsta ukhajja, Je16 ¨ ˜ ˜ ukampik jakasipjjanapa? 2) ¿ Jan walin unjaschi ukhajj ¨ ˜ kunsa ma precursorajj luranapa? ¨ ˜ ˜ 16. Precursoran munsta ukhajja, ¿kunsa luranama? 14, 15. 1) ¿Kunatsa precursoranakajj kunatı wakiski SEPTIEMBRE 15, 2013 ´ hova Diosar yatiyam (1 Juan 5:14, 15). Khitina¨ ¨ katı precursorapki ukanakamp parltam. Kuna˜ nakas precursorjam irnaqtanatakejj yanapti˜ ristam uk luranatak chamachasim. Ukwa Keith ukat Erika jilat kullakajj lurapjjatayna. Jaqecha¨ ¨ sipkana uka qhepatjja, jornalpachaw trabajap¨ ¨ ¨ jjana, ukatjja ma uta ukat ma machaq autompwa alasipjjatayna. Jupanakajj akham sapjje˜ ¨ wa: “Ukanakampejj wali kusisitaw jakasinani ¨ sasaw amuyapjjayata, ukampis janiw ukha¨ ¨ ˜ ¨ majjanti”. Jilatajj jan trabajon unjasjjan ukha˜ ¨ jja, precursor auxiliarjamaw irnaqtan qalltana. Jupajj akham siwa: “Kunja kusisitas maynejj yatiykasajj jikjjatasi ukwa precursorjam ˜ irnaqtanajj amtayitu” sasa. Jupanakajja, pre¨ cursorjam irnaqtiri ma chacha warmin amigo¨ ¨ ¨ pajjapjjanwa. Uka amigonakapajja, kunatı wa˜ kiski ukampik jakasina ukat precursorjam ir˜ ˜ ˜ naqtanajj kunja kusiskanasa uk amuyasinwa ¨ yanaptapjjana. ¿Kunsa Keith ukat Erika jilat ¨ kullakajj lurapjjpachana? Jupanakajj akham ˜ ¨ sapjjewa: “Diosar yupaychan toqet kuntı lu˜ ¨ ran amtapkta uk ma papelaruw qellqtasipjjta, ukat refrigeradoraruw lipkatayapjjta, ukat ¨ ¨ ¨ kuntı phoqhapkayata ukjja, raytjjapjjayatwa”. ¨ ¨ Tiempompejj jupanakajj precursorajjapjjanwa. 17 ¿ Jumajj precursorjam irnaqtarakismati? ¨ Inas jichhajj jan precursorjam irnaqtirjamaks˜ ta, ukampis jukampi yatiyanatak chamacha´ siskakim. Ukhamatwa Jehova Diosar jukam¨ pi jakachasıta. Ukat Jupar oracionan yanap¨ ta mayisisina ukat irnaqtirjamatati janicha uk amuykiptasisinjja, inas horarioma jan ukajj ja¨ ˜ kawiman kun mayjtayanajj wakischispa, ukha˜ mat precursorjam irnaqtanataki. Ukham irnaq¨ ˜ t ata ukhajja, taqe kunat sipansa kusisinaw jilankani. Ukatsti, Diosan Reinop nayrar uchasajj ¨ ¨ ¨ kusisitayatawa (Mat. 6:33). Precursorasajj ju´ ¨ kampiw Jehova Diosat lup ıta ukat Jupats par¨ larakıta, ukat ukarakiw Jupar jukampi munasi˜ ˜ ¨ nataki ukat kusisiyanatak yanapt atam. ¨ ˜ ¨ ˜ ˜ jakawiman mayjtayan amtanajj wakisispa? 17. ¿Kunatsa precursoranamatakejj horarioma jan ukajj 31 ¨ AKA REVISTA LIYTIRINAKAN JISKTAWINAKAPA Juan 11:35 qellqatarjamajja, ¿kunatsa Jesusajj Lazaror ¨ ¨ ¨ janır jaktaykana ukhajj jachaqtasına? s n o Aka revistasa ukat yaqha qellqatanakasa, www.jw.org/ay cheqanwa Internetan ˜ apaqanatakejj utji p ¨ Jesusajj arkirinakapamp parlkana ukhajja, jiwa˜ ¨ najj ikimp sasiwa sanwa. Ukatwa jupanakarojj ´ “Lazaro amigosajj ikiskiwa, ukampis nayajj sarta¨ ¨ yanıwa” sasin sana ( Juan 11:11). Jesusatakejj Laza˜ ¨ ¨ ror jiwatat jaktayanajja, kunjamtı ma awkejj wa˜ ¨ wapar ikit sartaykejj ukar untasitarakınwa. Ukat˜ ¨ ¨ wa Lazaron jiwatapat jan llakisinapakanti. ¨ Ukhamajja, ¿kunatsa Jesusajj jachaqtasına? ¨ Kunjamtı sisktanjja, ukjjar siski uka arunakaw ˜ ´ uka jisktar qhananchi. Jesusajj Lazaron Marıa ku¨ llakapar visittkana ukhajja, juparu ukat yaqhana˜ ˜ ¨ kar jachaskir unjasajja, “llakitaw unjasına, chuy¨ mapsti challjjtayasirakınwa”. Ukhamajja, Jesusajj ˜ mayninakar wali llakita unjasaw chuymap challjj¨ ¨ tayasına, ukat ‘jachaqtasına’ ( Juan 11:33, 35). ˜ Jesusajja, munat masinakasar jaktayanatakisa ¨ ˜ ˜ ukat jutır pachan kumara jakasin churanatakis ˜ chamaniwa, ukwa Lazaror jaktayatapajj unachta¨ ¨ yistu. Ukat khitinakatı ma munat masipan jiwata˜ pat jachapki ukanakatsa wal sinttasitapwa unachtayarakistu. Ukat familiapan jiwatapat jachapki ˜ ukanakat sinttasinsa yaticharakistuwa. ˜ ¨ Jesusajj Lazaror jaktayanapjja yatınwa. Ukampis amigonakapar wal munasitapata ukat sint¨ tasitapatwa jachaqtasına. Ukhamarakiw jiwasajj sinttasitas laykojj ‘jachapki ukanakampi jacha˜ nasa’ (Rom. 12:15). Maynin jiwatapat maynejj ja˜ ¨ chaqtasi ukhajja, jaktan suyt awir janis iyawskas˜ pa ukham janiw san munkiti. Ukhamajja, Lazaror ¨ ˜ ¨ niy jaktayanampıskchınsa, Jesusan jachaqtasita˜ ¨ ¨ pat janiw mayjtasinasakiti. Cheqansa, khitinakatı munat familiarapan jiwatapat jachapki ukanakat ˜ ¨ ˜ ¨ sinttasinatakiw Jesusajj ma unacht awi jaytawayistu. ´ Ukat Traduccion del Nuevo Mundo ˜ sat Biblsa espanol arut liytarakismawa Internetar www.jw.org/ay cheqar mantam jan ´ ukajj aka codigo toqew mantasma w13 09/15-AP 130605 ¨ ˇ Ma munat familiarasajj jiwi ukhajja, jachaqtasi˜ ˜ ¨ puntanwa, kunattejj janiw jupar unj-jjananiti. Je¨ susajj Lazaror wals munaskchınjja, janiw jiwatap ¨ laykojj jachkanti, jan ukasti Lazaron familiapa¨ ta ukat amigonakapat sinttasisaw jachaqtasına, ¨ kunjamtı ukjjar jiska taqajj siski ukhama ( Juan 11:36). ¨ Lazaron usutatap yatisajja, Jesusajj janiw uks˜ ¨ pach jupar qollanatak sarkanti. Qellqatajj akham ¨ siwa: “Kunapachatejj [Jesusar] yatiyapjjana: ‘Laza¨ ¨ rojj usutaw’ siri, ukkhajja pa urumpiw qhepara¨ na kawkhankkantejj ukkhana” sasa ( Juan 11:6). ¨ ¨ ¿Kunatsa jan jankak sarkpachana? Jupajj ma am¨ ¨ tanınwa. Jesusajj akham sanwa: “Aka usojj janiw ˜ ¨ jiwanatakıkiti, ukampis akajj Diosan jacha cha˜ ˜ mapa unachtayanatakiwa, ukhamarak uka usu ˜ toqet Diosan Yoqapan jacha chamapajj unach˜ tayasinapatakiraki” sasa ( Juan 11:4). Ukhamasti, ´ uka toqew Jesusajj Jehova Diosan “jacha chama˜ ˜ ¨ pa” unachtayan munana. ¿Kunjamsa? Jupajj wali ˜ ¨ muspharkan ma milagro toqew amigopar jaktaya˜ ¨ napana.