docetkili takım çalışması
download 
Şikayet Transkript
etkili takım çalışması
Polis Bilimleri Dergisi Cilt:2 (7-8) Turkish Journal of Police Studies Vol.: 2 (7-8) ETKİLİ TAKIM ÇALIŞMASI Kom. Fazlı GÖKÇEGÖZ Ankara Emniyet Müdürlüğü Kaçakçılık ve Organize Suç. Şb.lüğü. Abstract The aim of this study is to discuss the dimensions of the effective team work at management in an organization. As the new millenium has just started, effectiveness and efficiency at management has gained importance in recent years. Team work can be seen as one of the effective means of managing this aim in an organization. The effective team work is a process where some stages occur. From formation and constitution of a team work to managing the team in effective ways and efficiently, each stage should be regarded important. In fact, the team work may easily bring the success into an organization if opportunities are organized rationally and cooperation is realized amongst individuals in an organization. In this respect, in this article, relations between individuals, main characteristics of an efficient team, the importance of a team’s leader, efficiency criteria, the roles of members and leader of a team, the merits of working with a team are discussed and evaluated. It is believed that this study may contribute to an effective management of organizations. Key Words: Team, team study, efficient team Giriş Bir örgütün, kuruluş amaçlarını yerine getirebilmesi için yapacağı işlerin her parçası bir bütünlük oluşturur. Örgüt çalışanlarınca yapılan işlerin istenilen nitelikte yapılabilmesi için bu bireylerin, işin amacı yönünde örgütlenmesi gerekmektedir. İşte, bireylerin bu ortak çalışması, takım çalışmasını gerektirmektedir.1 Genel olarak günümüzde, her organizasyonda özellikle morden yönetim yaklaşımlarını benimseyen her örgütte, takım çalışması çok önemsenmektedir. Takım çalışması, bütün ortamlar için geçerliliğini koruyan bir çalışma şeklidir. Ayrıca son yıllarda toplam kalite yönetiminin örgütlerce benimsenip ve başarıyla uygulamasında takım çalışması çok önemli yer tutmaktadır. 260 Polis Bilimleri Dergisi Ulusal ve uluslararası örgütlerde, takımla çalışma tekniklerinden yüksek düzeyde yararlanma ve bu alandaki sorumlulukları paylaşma isteği artış göstermektedir. Takım çalışması özellikle, ortaya çıkan sorunlara daha kısa sürede etkili çözümlerin getirilmesini sağlayacak bir alternatif olarak değerlendirilmektedir. Böylece bireyler arasında işbirliği olanaklarının geliştirilmesine ve verimliliğin artırılmasına neden olmaktadır.2 Bu makalede etkili takım çalışması konusu ele alınmıştır. Bu çerçevede takım çalışmasının ne olduğu, üyelerinin nitelikleri, grup ile takım arasındaki farklar, takımların oluşum aşamaları, takımın hayat döngüsü, takımın etkililiği ölçütü, takım üyelerinin rolleri, takımın yararları ve sakıncalı yönleri incelenecektir. Takım Çalışması ve Takım Üyelerinin Nitelikleri Takım çalışması bir amacı gerçekleştirmek üzere bir araya gelmiş iki ve daha fazla kişiden oluşan bireylerin, aralarında etkileşimde bulunarak örgüt sorunlarını çözmek için yaptıkları etkinliklere denmektedir.3 Takım çalışması, örgütlerde kişiler arasında özgürlüğü ve iletişimi geliştirip, güven ortamının oluşmasına ortam hazırlayarak, oluşmuş olan bu yapının uzun süreli olmasına olanak verir. Takım çalışması, örgütlerin verimliliğini artırmak amacıyla kullanılan bir yöntem olarak da tanımlanmıştır. Bu takım çalışmasına, tarihi süreç içerisinde kalite çemberleri, kaplan takımları, hızlı tepki takımları, kendi kendini yöneten takımlar, yenilik takımları ve hareket halindeki takımlar gibi isimler verilmiştir.4 Eğer bu belirtilen isimlerdeki üyeler yerine getirecekleri amaçları benimsiyor, bu amaç için işbirliği içerisinde çalışıyor, etkililiklerini en yukarı düzeye çıkartmaya gayret gösteriyorlar ise isimleri ne olursa olsun artık buradan bir takım oluşmuş demektir.5 Ayrıca, belirli konularda takımlar oluşturulurken takımı oluşturma amacı, takımın yerine getireceği görev ve sorumluluklar, takımda bulunacak kişilerin nitelikleri, takımın kaç kişiden oluşacağı, takımın görev süresinin ne kadar olacağı ve takım liderinin kim olacağı, konularına mutlaka dikkat edilmelidir.6 Başarılı takımların oluşmasında takım liderlerinin özellikleri kadar, takım üyelerinin nitelikleri de önemlidir. Bu amaçla, oluşturulacak bir takımın üyelerinde, aşağıdaki niteliklerin bulunması takımın işlevselliğini ve başarısını daha da artıracağı şüphesizdir:7 Takım üyeleri; tartışma başlatabilmek, bilgi araştırıp yeni fikirler üretebilmek, amaçlara ulaşmak için bu doğrultura öneri sunabilmek, birlikte çalışma fikri içinde bulunmak, sahiplenme duygusuyla donatılmış olmak, farklı çözümlerde uzlaşmacı olmak, takım duygularını açıklayabilmek ve diğerlerinin etkilerini kontrol etmek, bilgi ve dokümanları referans olarak kullanabilmek, şikayet edilme ve ödüllendirilme davranışlarını kabullenebilme niteliğine sahip olmalıdırlar. Etkili Takım Çalışması 261 İşte bu sayılan nitelikler, birlikte alınacak kararların uygulanması ve örgütün amaçlarına ulaşılmasında temel öğelerdendir. Takım çalışmasını bu şekilde değerlendirdikten sonra takımla grup arasındaki farklılıkları inceleyebileceğiz. Grup ve Takım Arasındaki Farklar Genel olarak takım ve grup kavramları arasında fazla bir ayrım yapılmadığı ve bu kavramların birilerinin yerine kullanıldığı görülmektedir. Fakat bu iki kavram arasında bir kısım farklılıkların olduğu da bir gerçektir. Genel olarak her takım bir gruptur, ancak her grup bir takım değildir. Eğer grup üyeleri birbirlerinin samimiyetine ve güvenine inanmışlarsa ve kendilerinde bağlılık duygusu oluşmuş ise artık bu grup takım halini alabilir. Yoksa grup olarak etkinliklerini sürdürürler. Bu bağlamda takım ve grup arasındaki bir kısım farklar şöyle belirtilebilir:8 Takım Oluşumunun Nitelikleri Takım oluşturmanın ve takım halinde hareket etmenin bir kısım nitelikleri şöyle sıralanabilir: Takım üyeleri, birbirlerine bağlı olduklarının farkındadırlar. Bireyler, takım amaçlarına, en iyi şekilde karşılıklı destekle ulaşabileceklerini genel olarak bilirler. Üyeler, sahiplenme duygusuna sahiptirler ve amacın oluşması için kendilerini yükümlü sayarlar. Takımda, bireyler kendi özel beceri ve bilgilerini takım amaçları için kullanarak, örgütün başarısına katkıda bulunurlar. Üyeler, takımı etkileyecek kararlara katılırlar ancak, takımın karar vermediği acil durumlarda son kararı liderin vermesi gerektiğini bilirler. Üyeler, çatışmayı insan etkileşiminde normal bir yön olarak görür ve bu durumun yaratıcılık ve yeni düşünceler için fırsat olarak görürler ve çatışmayı yapıcı olarak ve hızlı bir biçimde çözmek için gayret gösteriyoruz. Üyeler, açık ve dürüst bir iletişim sergilerle ve birbirlerinin bakış açılarını anlamak için gayret gösterirler. Güven ortamında çalışırlar, düşünce ve fikirlerini karşı oldukları konularda söyleyebilme cesaretine sahiptirler. Grup Oluşumunun Nitelikleri 1. Bireyler kendilerinin yalnızca idari amaçlar için bir araya getirildiklerini düşünürler ve bazı zamanlarda birbirlerine karşı çalışabilirler. Ayrıca, hedef yetir kadar planlanmadığı için, bireyler kendi üzerlerinde yoğunlaşırlar ve bir işi yapmak için kiralanmış gibi hareket ederler. 262 Polis Bilimleri Dergisi 2. Üyeler, kendilerinin nasıl çözeceklerini bilmedikleri bir kısım durumlarla karşılaşabilirler ve yöneticiler de bir hatta oluşuncaya kadar duruma müdahale etmeyebilirler. 3. Üyeler, diğer üyelere güvenmezler. Çünkü onların rollerini bilmez ve anlamazlar. Üyeler, ne söyledikleri konusunda çok tedbirlidirler. Bu yüzden gerçeği anlamak olanaklı olmamaktadır. 4. Üyeler çok iyi bir eğitim alabilirler ancak, bu üyelerin diğer grup üyeleri ve yöneticileri tarafından, bilgilerini işe dönüştürebilmeleri ile sınırlandırılır. 5. Bir işin en iyi şekilde nasıl yapılacağı konusunda gruptaki üyelerin fikirleri alınmamıştır. Onlara sadece ne yapacakları söylenir. Takım ve grup arasındaki bu farklılığı, hareket tarzı olarak en iyi şekilde Yaban Kazları örneği ortaya koyar.9 Yaban Kazlarının “V” şeklinde uçmalarının nedeni, önde uçanların havayı yararak arkadan uçarak gelenlerin daha rahat ve kolay uçmalarını sağlamalarıdır. En önde uçan lider konumunda bulunan yaban kazına moral yüklemek için de arkada uçanlar devamlı gaga ve kanatlarıyla ses çıkartarak onu motive ederler. Bilinenin aksine lider konumunda bulunan hep aynı yaban kazı değildir; en öndeki yoruldukça sırayla lider değişir ve bütün yaban kazları da gidecekleri yeri bilirler. Ayrıca dikkat çeken en önemli husus da eğer ekipten birisi hastalanır, sakatlanır, yorulur veya uçuştan ayrılmak isterse, diğer bir yaban kazı arkadaşıyla birlikte olumsuzluk giderilene kadar yerde bekler. Çalışma gruplarında, sorumluluk bireysel olup, bilgilerin paylaşımını grup üyeleri amaç edinmişlerdir. Ayrıca grup üyeleri çeşitlice tasadüfi becerilere sahiptir. Takımlarda ise bireysel ve karşılıklı bir sorumluluk söz konusudur.10 Takımların Oluşum Aşamaları Takımların oluşması ve üyelerinin bir araya gelmesi genel olarak bir takım aşamalardan oluşmaktadır. Takımların oluşumunu sağlayan aşamaların dört şekilde olduğu genel olarak kabul görmüştür.11 Bu aşamalar ve her aşamanın nitelikleri aşağıda detaylı bir şekilde ele alınmıştır:12 1. Şekillendirme-Oluşum Aşaması Bu aşama, takımın şekil alması ve oluşmasına zemin hazırlanmasından dolayı bu isimle ifade edilmiştir. Bu aşamada bireyler grup durumunda olduklarından daha tam bir takım haline gelememişlerdir; ayrıca duygular birbirlerine karışabilir ve konu dışı işlerle ilgilenme söz konusudur. Örgüt yöneticileri takım üyelerine gerekli ilgiyi gösterirse, üyeler çabuk bir araya gelir, eğer bu olmaz ise grubun toplanması güçleşir. Takım üyelerine Etkili Takım Çalışması 263 yardım edecek ve onları bir araya getirecek örgüt yöneticilerdir. Bu aşamanın belirli özellikleri aşağıda belirtilmiştir: a). Grup üyeleri görev alma konusunda ve işe başlamada oldukça istekli bulunmaktadırlar. b). Grubun görev başarması düşüktür. Çünkü bireyler arası ilişkilerden ve görevlerden kaynaklanan kaygı düzeyi genel olarak yüksektir. Ayrıca grup üyelerinin beklentileri genellikle olumlu düzeydedir. 2. Hareketlenme-Fırtına Aşaması Takım üyeleri, bu aşamada görevlerini anlama ve kavrama aşamasına gelmişlerdir. Ancak bir kısım üyeler görüşlerini öne çıkarabilir ve bir kısım diğer üyeleri rakip görebilir. Bu aşamanın kabul edilen genel bir takım özellikleri şunlardır: • Takım üyelerinin görevde başarı ve beceriler yavaş yavaş gelişmeye başlamıştır. • Grubun amaçları artık belirginleşmeye başlamıştır. Takım üyeleri arasında güven ve güzellik konularında kutuplaşmalar kendini göstermiştir. 3. Standartları Koyma Aşaması Bu aşama, takımının çalışma şartlarını ve metotlarını belirleyip geliştirdiği aşamalardır. Takım üyelerinin rolleri belirlenir ve hangi üyenin içerisinde ne gibi görevler üstleneceği ortaya konur. Eğer takımın kuralları iyi tespit edilir ve üyeler tarafından da benimsenir ise, takımın başarılı olma olanağı yüksektir. Bu aşamanın belirli özellikleri şöyle sıralanabilir: • Üyelerin beklentileri mevcut duruma düşmeye başlamıştır. Takım üyelerinin doyumsuzluk azama göstermiştir, ayrıca, iş süreci ve yapı belirginleşme göstermiştir. • Takım Üyeleri arasında işbirliği artmıştır ve üyelerin verimliliği yükselmeye başlamıştır. 4. Yapma-Uygulama Aşaması Bu aşamada, artık takım oluşmuş ve son şeklini almıştır. Takım üyeleri kendi çalışma düzenlerini kurarak, süreci geliştirmek ve sorunları çözmek için gayret gösterirler. Bu aşama bir anlamda üretim aşamasıdır. Bu son aşamanın belirli özellikleri şu şekildedir: • Grubun güveni ve verimliliği en yüksek seviyededir. Takım üyeleri olumlu hareket etme yönünde oldukça isteklidirler. Polis Bilimleri Dergisi 264 • Bu aşamada takım liderinin özel kurumu kalmamıştır. Liderlik, takım üyeleri arasında paylaşılır. Takım üyeleri görevi yerine getirme konusunda yüksek beceri ve yeteneğe sahiptirler. Yukarıda sayılan bu dört aşama takım oluşturulması ve takımın başarılı olması yönünden çok önemlidir. Eğer bireylerin grup oluşumundan kurtulup, profesyonel anlamda takım oluşturulması düşünülüyorsa bu dört aşama olmazsa olmaz ilkesinin en güzel örneğidir. Takımın Hayat Döngüsü Bireyler, bir kısım amaçları yerine getirmek için bir araya geldiklerinde bilinçli bir şekilde organize olurlar. Fakat bu organizasyon, hemen etkinliğe başlamaz. Çünkü, bireylerin birbirleri ile etkileşimde bulunmaları ve takım olma bilincinin yerleşmesi beklenir. Takım olma bilinci aşağıda belirtilen belirli aşamalardan geçer. Bu aşamalara takımın hayat döngüsü denmektedir.13 Bir takımın hayat döngüsü aşamaları Şekil 1’de gösterilmiştir. Bu aşamalarda takımın durumu ve takıma ilişkin bir takım muhtemel işaretler belirtilmiştir. Etkili Takım Çalışması 265 ŞEKİL 1: TAKIMIN HAYAT DÖNGÜSÜ Aşama 1 Takım Muhtemel İşaretler “gelişmemiştir” *belirgin bir kibarlık “şekillenir” *çekingenlik “kimin hangi koruma” *heyecan uygun olduğu düşünülür *resmi bir iletişim *“balayı” duyguları *işle ile ilgi pek az gelişme kaydedilir 2 *“deney halinde” *Çelişkiler *“fırtınalı” *Canlı tartışma ve münakaşalar *“birlikte nasıl çalışacağı” ile ilgilenir *bir takım olarak çalışmanınyolları aranır bazı gelişmeler kaydedilmeye başlanmıştır. *“olgunlaşmamış” *“çalışmaya başlamış” 3 *“ulaşılan hedeflerle ilgilenir” *rahatlamış amaca yönelik bir atmosfer *güven duygusu *çoğu konuşma ile ilgilidir * hedeflere ulaşılmaya başlanmıştır 4 *sona erer *sonuçlar toplanmaya başlar *kederli bir havadadır *başarılar kutlanır *dağılmış ve yeni işlere koyulmakla ilgilenir *üzüntü duyguları *yeni bir ekip planları *hoşça kal denir Takımın hayat döngüsünün birinci aşamasında, takım henüz gelişmemiş ve şekillenmemiş olup, hangi konuma uygun olacağı tespit edilmeye çalışılır. Ayrıca takım üyeleri arasında muhtemel işaret olarak belirgin bir kibarlık, çekingenlik, heyecan, üyeler arasında resmi bir iletişim ve işe dönük olarak pek az bir gelişme bulunur. Takımın hayat döngüsünün üçüncü aşamasında ise, takım olgunlaşmış ve ulaşılacak hedefler yönünde çalışma başlamıştır. Takım üyelerinde görülen muhtemel işaretler ise, üyeler arasında güven duygusu gelişmiş, üyeler rahatlamış ve amaca yönelik sıcak bir hava oluşmuştur. ayrıca ulaşılacak hedeflere de tek tek ulaşılmıştır. Polis Bilimleri Dergisi 266 Takımın hayat döngüsünün dördüncü aşamasında takım oluşumunu tapalamış, dağılmaya yüz tutmuş ve yeni işlerle uğraşma eğilimi göstermeye başlamıştır. Takım üyelerinin muhtemel işaretleri ise, artık sonuçlar toplanmaya başlamış, başarı ve üzüntü duyguları paylaşılmış; ayrıca başka yeni bir takım oluşturma yönünde mevcut üyeler ayrılma havasına girmişlerdir. Takımın hayat döngüsüne ilişkin bu aşamaların başka şeklini Dyer14 şöyle ifade etmiştir: Bir takım kurulacağı zaman öncelikle bir problem belirlenir, bu problemin ortadan kaldırılmasına ilişkin ne kadar veri varsa onlar toplanır, toplanmış olan bu veriler belirli bir süzgeçten geçirilip analiz edildikten sonra eylem planlamasına dönüştürülür. Eylem planlamasının öncesinde soruna ilişkin tanımlama yapılıp, eylem aşamasındaki planlama uygulamaya konur. Takım kurma döngüsünün en son aşamasında ise durumun genel bir değerlendirmesi yapılır. Dyer’in bu takım kurma döngüsü ve aşamaları Şekil 2’de verilmiştir. Şekil 2.: Dyer’in bu takım kurma döngüsü ve aşamaları Sorun Veri Toplama Veri Analizi Değerlendirme Yerine Getirme Eylem Planlanması Takımın Etkililiği Bir takım, örgütün amaçları doğrultusunda kendine hedef gösterilen amaçları, planlanan bir düzeyde yerine getirdiğinde, etkililiğini yani başarısını ortaya koymuş demektir. Bir takım, meydana getirdiği ürün ile örgütün gereksinimlerinin bir kısmını karşılayarak, bir yandan örgütün doyumunu sağlar, diğer yandan da bu ürün ile takım üyelerinin hizmetlerinin karşılığını vererek, onların işten doyumlarını sağlar. Bu iki hedefe ulaşılıdığında etkili bir takım oluşturulmuş demektir.15 Etkili Takım Çalışması 267 Etkili bir takımda,16 karşılıklı anlama ve anlaşma, karşılıklı güven, bireyler arası farkların etkili yöntemi, üyeler arası karşılıklı destek ve takımın seçici kullanımı söz konusudur. Takım etkililiğini gerçekleştirmek için takım üyeleri ve takım liderlerine bir takım görevler düşmektedir. Takım etkililiğini gerçekleştirmek için etkili iletişim ve etkili sorun çözme ilkelerinin yerin getirilmesi gerekir. Bu amaçla takımın etkililiğine ilişkin ölçütler Şekil 3’de gösterilmiştir.17 ŞEKİL 3. : Takım Etkililiğin Ölçütü 1. Etkili 2. Etkili İletişim Sorun Çözme Benzer ve Karekteristik Gücün Paylaşımı Özellikleri Etkileşim Sıklığı Katılım Davranış Beklentisi Takım Özgürlük TAKIM Takım Polis Bilimleri Dergisi 268 Yanaşıklığı ETKİLİLİĞİ Sorumluluğu Kaynak: Lewis, 1985, s.266 Şekil 3’de görüldüğü gibi takımın etkinliliğinin iki yönü vardır. Birincisi takımın etkili iletişiminin ikincisi ise takımın tekili sorun çözme yönüdür. Etkili iletişimde, takım üyelerinin benzer ve karakteristik özellikleri bir araya gelmiş, üyeler arasında etkileşim artmış, olumlu davranışlar beklentisine girilmiş ve takım üyelerinin birbirine kaynaşması sağlanarak etkili takıma ulaşılmıştır. Takım etkililiğinin ikinci yönü olan etkili sorun çözme de ise, üyeler arasında gücün paylaşımı artmış, bütün üyeler bu güce katkıda bulunarak takım sorumluluğunun gelişmesini sağlamışlardır. Böylece bu sorumlulukla birlikte takımın etkililiğine ulaşılmıştır. Etkili bir takımın özellikleri aşağıdaki noktalarda toplanmaktadır:18 1. Standart hareket etme ve hedeflere bağlılık. Takım üyelerinin ortak amaçta birleşmiş, sorumlulukları paylaşma, üyelerin sahip olduğu değerlerle takımın değerlerinin tümleştirilmesi. 2. Bilginin etkin biçimde kullanımı, dürüst ve açık bir iletişim. 3. Güven ortamını oluşması, üyelerin kendini takım içinde hissetmesi, olumlu ilişkilerin oluşması, karşılıklı anlayışın, başarıyı ulaşılması için önemli olduğunun bilinmesi, grup kararları için geniş bir desteğin sağlanması, çatışmayı çözmede kazankazan yaklaşımının kullanılması, etkili çalışma yöntemlerinin kullanılması ve etkili liderlik. Bir örgütün etkinliliği, takımın etkililiğinden, takımın etkililiği ise takımı yöneten liderin yapması gereken işlerle yakından ilgilidir. Bir takımla takım liderinin yapacağı işler şunlardır:19 1. Takımın hedeflerinin üyelerine tanıtılması ve görevlerin uygun bir şekilde dağıtmak. 2. Görev amaçlarının üyelerle birlikte saptamak. Her üyeye hedefe ulaşmada rehberlik edecek, iş programının yaptırmak ve program üzerinde görüş birliğine varılmasını sağlamak. 3. Takım üyelerinin eylem ve işlemleri arasında koordinasyon yöntemlerini belirlemek. 4. Ara değerleme yöntemini belirlemem, değerlendirme ile elde edilen dönüşün takımca tartışılmasını sağlamak. Etkili takımla ilgili olarak bu sayılan niteliklerin yanında takımı verimli kılan başka bir etken de takımın değişik ve farklı özelliklere sahip bireylerden oluşmasıdır.20 Etkili Takım Çalışması 269 Bir örgütü eğer bir koşu takımına benzetirsek; bu takımda herkes 100 metre koşarsa yaklaşık on bir saniye mükemmel bir performans gösterilmiş olunur. Ancak on bir saniye sonra takım bitmiş olur. Bu nedenle bir takımda 100 metre koşucuların yanında 100 metre, 500 metre hatta maratoncularında bulunması gerekir. Çünkü büyük hedeflere kilitlenen örgütler veya takımlara ancak farklı niteliklere sahip bireylerin omzunda zirvelere taşınır. Takımların oluşumunda ve takım içerisindeki görevlerin yerine getirilmesinde her üyeye bir takım roller düşmektedir. Bu roller takım rolleri adı altında aşağıda incelenecektir. Takım rollerine ilişkin bir çok model oluşturulmuş olup, konuya ilişkin olarak en çok bilinmez ise Belbin’in geliştirildiği takım rolleri araştırmasıdır. Şekil 4’te Belbin’in takım rolleri modeli verilmiştir.21 ŞEKİL 4 BELBİN’İN TAKIM ROLLERİ Kurucu: Hay gücü geniş yaratıcı, güçlü sorunları çözüme kavuşturur, cesareti kırılmaz, geleneklere karşı. Etkili iletişim kurar. Ayrıntılar görmezlikten gelir. Ani değişikliklerden çok etkilenir ve zihnini meşgul eder. Kaynak Yaratıcı: Çok fazla dışa dönüktür. Sosyaldir. Duygularını serbestçe dile getirir. İlişkileri geliştirir. Çok fazla iyimserdir. İlk zamandaki isteği kaçınca, ilgileri yok olur. Koordinatör: İyi başkandır. Olgun ve güvenlidir. Hedefleri netleştirir ve günde-mini oluşturur. İşleri iyi yönlendirir. Kişisel çalışmaları da yönlendirir. Oldukça dışa dönüktür. Biçimleyici : Dinamik, mücadeleci, gerileme karşı başarılıdır. Engelleri ortadan kaldırmada cesaret ve enerjiye sahiptirler. Diğerlerini provoke edebilirler. İnsanların duygularını incitebilirler. Değerlendirici: Dengeli, stratejik ve zekidir. Bütün seçenekleri görür. Kararları eksiksizdir. Aşırı derecede eleştiricidir. Diğerlerini etkileme ve motive etme yeteneğinden yoksundur. Oldukça eleştiricidir. Takım Üyesi : işbirlikçi, anlayışlı, diplomatik ve ılımlıdır. Anlaşmazlıkları çöğer, dinleyicidir. İnsanları sakinleştirir ve önler. Kolayca etkilenebilir. Güç durumlarda kararsızdırlar. Yürütücü: disiplinli, güvenilir, etkili ve muhafazakardır. Fikirleri pratik eylemlere dönüştürür. Yeni olanaklara karşılık vermede yavaştır. Esnek değildir. Polis Bilimleri Dergisi 270 Bitirici : Dikkatli, kaygılı, özenli, yapılan işleri ve hataları araştırır. Zamanında teslim eder. Boş yere endişelenmeye meyillidirler. Yetki vermede isteksizdir. Küçük kusurları aracıyı birisidir. Uzman : Tek bir yönü ele alır. Olayları kendisi başlatır. Bilgi ve becerilerin nadiren başlamasına anlatır. Yalnızca kendisinin dar alanı ile ilgilenir. Teknik konularla ilgilenir. Büyük resmi dikkate almaz Kaynak : Belbin, 1996, s. 22 Belbin’in yukarıda belirtilen araştırmasında, dokuz takım rolü vardır. Her rolde takım içinde üyelere düşen uygun roller bulunmaktadır. Bu roller takımın etkili olmasında ve amacına ulaşmasında çok önemli yer tutmaktadır. Bu rollerden takım kavuşturma durumunda olan kişinin hayal gücü geniş, yaratıcı, sorunları çözüme kavuşturma durumunda olan ve cesareti yüksek seviyede bulunan kişidir. Ayrıca bu kişi üyeler arasında etkili bir iletişim kurarak, ayrıntıları görmezlikten gelir. Takımın kaynak yaratıcısı olan üye ise çok fazla dışa dönük olup, duyguları serbestçe dile getiren ve sosyal ilişkileri iyi durumda olan kişidir. Koordinatör olarak görev yapan üye ise iyi bir başkan, olgun ve güvenliliğini ispat etmiş, hedeflerini netleştirmiş ve işlerini iyi bir yönlendirme ile sonuca ulaştırmaktadır. Ayrıca bu üye oldukça dışa dönük bir psikolojiye sahiptir. Biçimleyici durumda olan üye isi dinamik, mücadeleci ve diğer üyeleri girileme getirme yönünde oldukça başarılı olup, sorunları ortadan kaldırmada üstün cesaret ve yüksek enerjiye sahiptir. Ayrıca bu kişi diğer üyelerin duygularını inceltebilecek bur durumdadır. Değerlendirici durumunda olan üye ise dengeli ve stratejik hareket eden, zeki ve aynı zamanda kararları noktasız veren bir kişi durumundadır. Bu üyenin muhtemel sınırlılıkları ise aşırı derecede eleştirici olması ve diğerlerini etkileme ve motive etme yeteneğinden yoksun olmasıdır. Yürütücü konumunda bulunan üye disiplinli, güvenilir ve fikirleri pratik eyleme dönüştürür; bitirici durumunda bulanan üye dikkatli, kaygılı, özenle hareket eden ve hataları araştıran durumunda; uzman olan birey ise, olayların tek bir yönünü ele alan, olayları kendisi başlatan ve yalnızca kendisinin dar alanı ile ve teknik konularla ilgilenen kişidir. Takım Çalışmasının Yararlı ve Sakıncalı Yönleri Takım halinde hareket etmenin ve sorunları takım halinde çözmenin, yukarıda söylenenlerin ışığında bir çok yararları iletişim ve ilişki olumlu yönde etkilenir. Ayrıca Etkili Takım Çalışması 271 bireylerin etkili problem çözme becerileri artar. Bireyselliğin yerini ortak çalışmalar alır ve bireyin kişisel doyumları artar. Takım çalışmasının diğer bir kısım yaralarını ise Hardingham şu şekilde açıklamıştır.23 1. Takım halinde çalışmak yaratıcılığı ve enerjiyi artırır. Bir takımda iletişimin karşılıklı olması nedeniyle, insanlar birbirinin önerilerinin üzerine yeni bir şeyler ekleyerek daha güzel görüşlerin ortaya çıkmasını sağlarlar. Üyeler, takım halinde iken fikirlerini ve bakış açılarını geliştirme olanağı bulurlar. 2. Takım halinde çalışması, etkinlik artışı sağlar. Bireyler işlerini birlikte planladıklarından işin organize şeklini, bilgi, fikir, akışın ve tekinliklerin birbirleri üzerindeki etkinliklerini geliştirmek için farklı yollar bulurlar. Takım çalışması insanların işlerini daha fazla sevmemelerini sağlar. 3. Çoğu zaman bir işin yapılmasının tek yolu takım çalışmasıdır. Verilebilecek olan bir konser veya bir oyun, takım çalışması olamadan gerçekleşmez. Takımla çalışmasın bazen bir takım sakıncaları da vardır. Bunlar da şöyledir:24 1. İletişim becerilerin geliştirmek için çok fazla zaman ve enerji harcanır. Bunun sonucunda yapılan iş kötü etkilenir ve dolayısı ile çıkaca ürür hatalı olur. Takım çalışması bazen düşünmeyi sınırlandırılması nedeniyle yanılgıya düşmeye neden olabilir. Bazıları takım çalışmasını zor ve kendi doğal yapılarına aykırı buldukları için, çekinebilir veya takım dışında kalırlar. 2. Takımların birbirleriyle rekabeti, örgütün tümüne zarar verebilir. Örgüt üyeleri arasında olması gereken tatlı rekabet bazen düşmanca davranışları dönüşebilir. 3. Örgüt yöneticileri veya bir kısım takım üyeleri; başarısızlıkların nedenini takımda görebilirler. Bu ise takım üyelerini ve takımla çalışmaya istekli bireyleri oldukça olumsuz etkiler. Sonuç Takım kurma etkinlikleri, bir örgütün bir kısım görevlerini yerine getirmesi ve örgüt amaçlarına ulaşması yönü ile önemlidir. Örgüt yöneticisi, örgütünü etkili hale getirebilmesi için takım kurmayı, takım amacına uygun olarak yönetmeyi, takımlar arası çatışmayı azaltmayı ve takımlar arası koordinasyonu çok iyi yapmalıdır. Ayrıca, takım kuracak ve onları yönlendirecek yöneticilerin bilgili, girişimci ve insanlara önyargıcı ile yaklaşan türden bir kişinin olmaması gereklidir. Takımla birlikte karar almanın veya sorun çözmenin, yararlı yönleri bulurken, sakıncalı yönleri de vardır. Ancak, takım hedefleri kisin bir şekilde ortaya konursa, üyelerin olaylara farklı bakışları desteklenirse, değişime karşı esnek olursa, yönetici ile bireyler tam bir güven ortam oluşturursa her takımda başarı daha fazla artar. 272 Polis Bilimleri Dergisi Takımların, örgütün amaçları doğrultusunda sonuca ulaşabilmesi için takım üyeleri tartışma başlatabilen, yeni fikirler üretmeye açık, sahiplenme duygusuna sahip, birlikte çalışmanın takımın başarısı için gerekli olduğu düşüncesini benimseyen bireylerden olmasına dikkat edilmelidir. Takım kurma aracı ve teknikleri, bir takımın dolaysı ile örgütün etkililiğini artıran temel faktördür. Bilgi birikimindeki artış ve yapılacak işlerdeki karmaşıklık takımla çalışma güdüsünü artırmıştır. Takımlarda uygun araçlar seçerek, örgütü başarıya ulaştırmak her örgütün yöneticisinin ulaşmak istediği hedeftir. KAYNAKÇA Balcı, Ali. Örgütsel Gelişme, Ankara; Pegem Yayınları, No: 18, 1995. Başaran, İ. Ethem. Yönetiminde İnsan İlişkileri. Ankara: 1992. ---Örgütsel Davranışın Yönetimi. Ankara: Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları, No: 111, 1993. Belbin, Meredith. Team Roles at Work. Oxford: Butterworth-Heinemen, 1996. ---Managemet Teams. Oxford: Butterjorth-Heinaman, 1996. Blake, Robert, Janes s. Mouton and Rober L. Allen. Spectacular Teamwork. New York : 1987. Cafoğlu, Zuhal, Eğitimde Toplam Kalite Yönetimi. İstanbul : Avni Akyol Eğitim ve Kültür Vakfı Yayınları, 1996. Dinçer, Ömer. Örgüt Geliştirme: Teori, Uygulamave Teknikleri. İstanbul 1: 1994 Dyer, William. G. Tema Building : ıssues and Alternatives. Addison-Wesley Publisihing Company. 1987. Elma, Cevat. Takım Çalışması. Yayınlanmamış Doktora Ders Ödevi, Ankara: 1998. French, Wendell and Cecil H. Bell. Organization Development. New Jersey: Prentice-Hall İnc. Engelewood Cliffs, Fourtuh Edition, 1990. Gökçe, Erten. Takımla Çalışma Teknikleri Ankara : İlkkaynak Kültür ve Sanat Ltd. Şti. Yayınan, (Çev: Aksu Bora ve Onur Cankoçak), 1997. İzgören, A. Şerif. İş Yaşamında 100 Kanguru. Ankara : Academyplus Yayınları, 1999. Penner, Donald, The Projech Manajer’s Survival Guide. Battele Press, Colubos, Richland, 1994. Robbins, Stenhem P. Organizational Behavior : Copcets. Controversises, Applications. Prentice-Hall İnternational İnc. Seenth Edition, 1996. Etkili Takım Çalışması 273 Varol, Muharrem, Halkla İlişkiler Açısından Örgüt Sosyolojisine Giriş. Ankara : 1993. Totamışoğlu, Murat, İnsan Kaynakları Semineri Notları, Ankara: Academy İnternational, 1998. Yüksel, Galip. Takım Çalışması. Ankara: Yayınlanmış Araştırma, 1998. Weaver, Chaler N. Toplam Kalite Yönetiminin Dört Aşaması. (Çev: Tuncay Birkan-Osman Akınhay), Sistem Yayınları, 1998. DİPNOTLAR • Komiser Eğitim Uzmanı-Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Doktora Öğrencisi 1 İ. Ethem Başaran, Yönetimde İnsan İlişkileri (Ankara : 1992), s. 187. 2 Erten Gökçe, Takımla Çalışma Teknikleri (Ankara: Yayınlamamış Araştırma, 2000), s.1 3 Galip Yüksel, Takım Çalışması (Ankara: Yayınlanmamış Araştırma, 1998), s. 1 4 Chales N. Weaver, Toplam Kalite Yönetiminin Dört Aşaması (İstanbul: Sistem Yayınları, Çev : Tuncay Birkan-Osman Akınhay, 1998), s. 143. 5 Başaran, 1992, Ön. ver., s. 4 6 Gökçe, 2000, Ön. ver., s. 4 7 Zuhal Cafoğlu, Eğitimde Toplam Kalite Yönetimi (İstanbul: Avni ve Kültür Vakfı Yayınları, 1996), 8 Cafoğlu, Ön. ver., s. 70-71. 9 Ahmet Şerif İzgören, İş Yaşamında 100 Kanguru, (Ankara: Academyplus Yayınları, 1999), s. 165. 10 Stephen P. Robbins. Organizational Behavior: Concepts, Controversises, Applications (Printice-Hall İnternational İnc, Seventy Edition: 1996), s. 348. 11 Donald Penner, The Project Manajer’s Survival Guide (Columbos, Battele Press, 1994), s. 59-50-53. 12 Cafoolu, 1996, s. 75-76. 13 Alison Hardingham, Takım Çalışması (Ankara: İlkkaynak Kültür ve Sanat Ltd. Şt. Yayınları, Çeviren: Aksu Bora ve Onur Cankoçak, 1997), s.10. 14 William G. Dyer, Team Building: Issues and Alternatives (addison-Wesley Publisihing Company: 1987), s.53. 15 Başaran, Ön. ver., 1992, s. 202. 16 Ali Balcı, Örgütsel Gelişme (Ankara: Pegem Yayınları, No: 18, 1995), s. 202. 274 Polis Bilimleri Dergisi 17 Jr. James Lewis, Excellent Orgazations: How to Develop and Manage Them Using Tory Z. (New York: J.L. Wilkerson Publishing Compan,, 1985) s. 266. 18 Pennar, Ön. ver., 1994, s. 45-46 19 Başaran 1993, s. 198. 20 İzgören, 1999, s. 169. 21 Meredith Belbin, Team Roles at Work (Oxford: Butterworth-Heineman, 1996), s. 22. 22 Murat Toktamışoğlu, İnsan Kaynakları Semineri Notları, (Ankara: Academy İnternational, 1998), s. 245. 23 Hardingham, Ön., ver., 1997, s. 16. 24 Hardingham, 1997, s. 16.
