yunanistan tarım ve gıda sanayi ürünleri dış ticareti ve yunanistan

Transkript

BÖLÜM II
TÜRKİYE – YUNANİSTAN
TARIM VE GIDA SANAYİ ÜRÜNLERİ DIŞ
TİCARETİ
VE
YUNANİSTAN GIDA ÜRÜNLERİ PAZARI
2. TÜRKİYE – YUNANİSTAN TARIM VE GIDA SANAYİ
ÜRÜNLERİ DIŞ TİCARETİ VE YUNANİSTAN GIDA ÜRÜNLERİ
PAZARI
2.1. TARIMSAL ÜRETİM VE HAYVANCILIK
Dağlık arazisi nedeniyle Yunanistan topraklarının yalnızca %30’u işlenebilmektedir. İşlenen alanın
%56’sı düzlük arazilerden oluşmakta olup, kalan kısım ise özellikle zeytinlik ve bağlık alanların bulunduğu
dağlık ve yarı dağlık arazilerden oluşmaktadır. İşlenen arazinin yaklaşık %64’ü tarla bitkileri, %32’si meyve,
zeytin ve bağ alanları, kalan kısmı ise diğer sebze ve bahçe bitkilerinden oluşmaktadır. Ekili alanların ancak
%37’si sulanabilmektedir. Yunanistan’ın tarımsal üretim değeri içinde bitkisel üretimin ağırlığı %70,
hayvansal üretimin ağırlığı ise %30’dur. Yunanistan’da 8,7 milyon baş koyun, 5,4 milyon baş keçi, 1 milyon
baş domuz, 580 bin baş sığır ve 1,2 milyon adet arı kovanı bulunmaktadır.
Tablo 2.1. Yunanistan Tarım Alanları (2002) (1000 Ha)
Toplam Alan
12890
Toplam Tarım Alanı
8446
Daimi otlak, mera
4600
İşlenen Alan
3846
Sulanan alan (1000 Ha)
1431
Kaynak: Greece in figures 2004, National Statistical Service of Greece (NNSG)
Yunanistan endüstriyel şeftali üretiminde lider ülkelerden biri olup, domates üretiminde de üst
sıralarda yer almaktadır. Ülkenin diğer önemli mahsulleri zeytin, tütün, pamuk ve şeker pancarıdır. Ülke
tarım ürünleri bakımından kendi kendine yeten bir ülke sayılmakla birlikte bazı tahıl ve baklagillerin yanı sıra
et, süt ve diğer gıda ürünlerinin büyük bir bölümünü ithal etmektedir. Mevsimsel olarak özellikle turizm
sezonunda artan talep ithalatı da artırmaktadır.
Tablo 2.2. Yunanistan’ın Seçilmiş Tarım Ürünleri Üretimi (miktar: ton)
2001
2002
2003
2004*
TAHILLAR
Mısır
Buğday
Arpa
Pirinç
Yulaf
Çavdar
BAKLAGİLLER
Kuru fasulye
Kuru bakla
Nohut
Mercimek
NARENCİYE
Portakal
Mandarin
Limon
Greyfurt
MEYVELER
Zeytin
Üzüm
Şeftali, nektarin
2192130
2187657
276070
150192
83470
37942
2162568
2075859
273125
168682
82272
32425
2205700
1631700
185500
175000
59100
26300
2300000
1800000
220000
175000
60000
26000
22120
5000
2447
1000
22025
5000
2076
887
23000
5000
2000
1000
23000
5000
2000
1000
1022299
107516
174299
7500
1164508
119335
151452
7500
967681
103600
110633
7500
1000000
105000
110000
7500
2249430
1287955
927074
2573835
1000000
739602
2050260
1200000
1300000
2300000
1300000
955000
Elma
İncir
Armut
Kayısı
Kiraz
SEBZELER
Domates
Patates
Karpuz
Lahana
Kuru soğan
Kavun
Salatalık
Yeşil biber
Karnabahar
Kabak
Patlıcan
SERT KABUKLU MEYVELER
Badem
Ceviz
Kestane
Antep fıstığı
Fındık
YAĞLI TOHUMLAR
Pamuk tohumu
Ayçiçek tohumu
ENDÜSTRİYEL BİTKİLER
Şeker pancarı
Kütlü pamuk
Tütün
Kaynak: FAOSTAT
* Tahmin
243150
80000
85296
68485
41482
268998
80000
60382
74664
46808
198996
80000
58013
66759
42657
288000
80000
70000
70000
45000
1819923
959819
644186
200000
207969
169000
163000
98400
74330
83000
79000
1882500
881871
633000
200000
209000
169000
165000
95500
79000
80900
80000
1800000
850000
650000
200000
200000
170000
165000
95000
81000
80000
80000
1800000
850000
650000
200000
200000
170000
165000
95000
80000
80000
80000
55267
21927
12000
7500
2500
37349
19692
12000
8500
2500
33899
19672
12000
8500
2500
34000
20000
12000
8500
2500
750000
22808
620000
23000
550000
14000
590000
23000
2890362
1326458
136490
2712593
1282000
127000
2200000
1100000
121000
2300000
1100000
121000
Yunanistan’da yaklaşık 817 bin tarım işletmesi bulunmakta olup, işletmelerin ortalama arazi
büyüklüğü 7 ha civarındadır. 100 ha’ın üzerinde araziye sahip işletme sayısı toplam işletme sayısının binde
biri oranındadır. Tarım, hayvancılık ve balıkçılık sektöründe çalışanların sayısı ülkedeki toplam çalışanların
%16,5’ini oluşturmakta olup, sektörde 678 bin kişi istihdam edilmektedir. Toplam tarımsal üretim maliyetleri,
işgücü maliyetleri hariç tutulduğunda nihai üretim değerinin %25’ini oluşturmaktadır. Başlıca üretim girdileri
enerji ve hayvan yemleri olup, küçük tarım aletleri ve gübre diğer girdilerini oluşturmaktadır. Üretici fiyatları
ve tarımsal üretim miktarı, genel olarak arz ve talep doğrultusunda şekillenmekle birlikte bazı ürünlerde
Ortak Tarım Politikası mekanizmalarının etkisi de vardır.
Yunanistan Akdeniz havzasındaki önemli balık tedarikçilerinden biridir. Yunan balıkçılık filosu, eski
ve küçük tekneler için avantaj sağlayan AB programlarından ülkenin yararlanabilmesi için, 1990’ların
ortalarından itibaren küçültülmüştür. Yunanistan’da 1991 yılında 9336 adet balıkçı teknesi bulunurken, 1998
yılında 8143 tekne kalmış ve azaltılmaya devam edilerek 2002 yılında 7381’e kadar indirilmiştir. Tekne
sayısının azalmasıyla birlikte avlanan balık miktarı da azalmıştır. 1990’lı yılların başlarında 150 bin ton balık
avlanmakta iken, bu rakam 1999’da 118 bin tona inmiş ve azalmaya devam ederek 2002’de 90 bin tona
düşmüştür. Yunan tekneleri tarafından başta hamsi ve sardalya olmak üzere diğer balık ve su ürünleri
avlanmaktadır. Yunanistan’ın su ürünleri avcılığı azalırken,
kültür balıkçılığında önemli gelişmeler
kaydedildiği görülmektedir. 1990’lı yılların başlarında 35 bin ton civarında olan kültür balığı üretimi, 1996
yılında 50 bin ton, 2002 yılında ise 95 bin ton seviyelerine ulaşmıştır. Yetiştirdiği su ürünlerinin %95’ini levrek
(24 bin ton), çipura (38 bin ton) ve Akdeniz midyesi (22 bin ton) oluşturmaktadır. Yetiştirilen başlıca tatlı su
ürünleri ise sazan, alabalık ve yılan balığıdır.
Tablo 2.3. Yunanistan’ın Su ürünleri Üretimi
1998
1999
2000
2001
2002
Motorlu Balık tekneleri (adet)
(20 beygir gücü ve üstü)
8143
7716
7627
7705
7381
Avlanan Balık Miktarı (Ton)
108 580
118 771
99 280
94 388
88 983
1998
1999
2000
2001
2002
59 926
84 274
95 418
97 512
87 928
Deniz Balıkçılığı
Kültür Balıkçılığı
Yetiştirilen Balık Miktarı (Ton)
Kaynak 1. FAOSTAT Yearbook Fishery Statistics
2. Greece in figures 2004, National Statistical Service of Greece (NNSG)
2.2 YUNANİSTAN TARIM VE GIDA SANAYİ ÜRÜNLERİ DIŞ
TİCARETİ*
2.2.1 İhracat
Yunanistan’ın 2003 yılındaki Tarım ve Gıda Sanayi ürünleri ihracatı 3,03 milyar Dolardır. Tarıma
dayalı ürünlerin ihracat oranı, toplam ihracat içindeki %22,2’lik payı ile diğer AB üyesi ülkelerden çok daha
fazladır.
Armonize sistemin (HS) 20. fasılı Yunanistan’ın Tarım ve Gıda Sanayi ürünleri ihracatında %
16,6’lık payı ile en önemli fasılı oluşturmaktadır. Bu fasıl içinde en önemli kalemi 200870 GTİP numarası ile
169 bin ton ve 144 milyon Dolarlık ihracatı olan konserve şeftali oluşturmaktadır. Yunanistan bu üründe
dünya ihracatındaki %25’lik payı ile birinci sırada bulunmakta olup, başlıca ihraç pazarları değer olarak
paylarına göre sırasıyla Almanya (%34), İngiltere (%14), Rusya Federasyonu (%7), Polonya (%7) ve
İtalya’dır (%4). Bu kalemin ardından 200570 HS numarası altında 112 milyon Dolarlık ihracat ile zeytin
gelmektedir. Yunanistan, zeytin ihracatında dünya ihracatındaki %14’lük payı ile İspanya’nın ardından ikinci
sırada yeralmaktadır. Önemli ihraç pazarları arasında ABD (%33), İtalya (%12), Avustralya (%11), Kanada
(%7) ve Almanya (%7) bulunmaktadır. 20. fasıl içinde diğer önemli ihraç kalemi ise 76,6 milyon Dolarlık
ihracatı ile konserve domates olup, önemli ihraç pazarları arasında İngiltere, Hollanda, Almanya, İtalya ve
Japonya vardır.
Armonize sistemin 24. fasılında bulunan tütün ve tütün yerine geçen işlenmiş maddeler ise tarım
ürünleri ihracatında %15,9’luk (482 milyon Dolar) payı ile ikinci sırada yer almaktadır. Bu fasılın ihracatında
bir önceki yıla göre %29 artış olduğu görülmektedir. Bu grupta 320 milyon Dolarlık ihracat rakamıyla yaprak
tütün, 150 milyon Dolar ihracat ile de tütün içeren sigaralar en önemli kalemlerdir.
Yunanistan’ın 8. fasıldaki en önemli ihraç kalemini 163 milyon Dolar ile portakal başta olmak üzere
narenciye ürünleri oluşturmaktadır. Bu üründe 2003 yılı itibariyle önemli ihraç pazarları Macaristan (%13),
Romanya (%11), Slovenya (%11), Polonya (%8) ve Çek Cumhuriyeti (%8) olmuştur. Bu fasıldaki diğer
önemli kalemleri yaş üzüm (94 milyon Dolar) ve kuru üzümdür (38 milyon Dolar). Karpuz, elma, şeftali,
kayısı ve kivi fasıl altında ihracatı bulunan diğer ürünlerdir.
*Çalışmanın bu bölümünde kaynak olarak ITC Trademap verilerinden yararlanılmış olup, aksi belirtilmedikçe Türkiye’nin
dış ticaret verileri de bu kaynağa göre değerlendirilmiştir. Türkiye’nin 2004 yılı verileri ise Dış Ticaret Müsteşarlığı DTM’den temin edilmiştir.
Tablo 2.4. Yunanistan’ın Fasıllar itibariyle 2003 Yılı Tarım ve Gıda Sanayi Ürünleri İhracatı
ÜRÜN ADI
2003
199920022002Ülke
Ülke
Ülkenin
Değeri
2003
2003
2003
İhracatınİhracat- Toplam
(1000
Dönemi Dönemi Dönemi daki sırası ındaki Pay Gıda
ABD
Büyüme Büyüme Dünya
(%)
İhracatDoları)
Oranı (%) Oranı (%) ihracatı
ındaki
Büyüme
sırası
Oranı (%)
FASIL
Ülkenin
Toplam
Gıda
İhracatındaki
Payı (%)
01 Canlı hayvanlar
Etler ve yenilen
02 sakatat
2640
34
-47
3
82
0,0
22
0,1
17370
-5
29
5
64
0,1
17
0,6
328893
3
50
5
13
2,4
5
10,9
Balıklar, kabuklu
hayvanlar,
yumuşakçalar, diğer
03
omurgasızlar
Süt ve süt mamulleri,
kuş ve kümes
04 hayvanlarının
yumurtaları, bal
167284
9
43
5
23
1,2
6
5,5
2193
-15
-8
4
85
0,0
23
0,1
3192
7
-13
7
79
0,0
21
0,1
111377
6
-12
7
30
0,8
9
3,7
445056
-3
4
6
11
3,3
3
14,7
9040
56769
-13
8
19
-47
-7
2
76
41
0,1
0,4
19
11
0,3
1,9
10305
-9
-27
6
73
0,1
18
0,3
50338
9
-18
9
46
0,4
12
1,7
6269
4
22
7
77
0,0
20
0,2
977
-3
40
1
90
0,0
24
0,0
361747
-10
62
7
12
2,6
4
11,9
29170
-1
49
7
58
0,2
14
1,0
Tarifenin başka
yerinde yer almayan
05 hayvansal
müstahzarlar
Canlı bitkiler ve
06 çiçekçilik
müstahzarları
Yenilen sebzeler ve
07 bazı kök ve yumrular
Yenilen meyveler,
kabuklu yemişler,
turunçgil ve kavun
08
kabuğu
Kahve, çay, Paraguay
09 çayı ve baharat
10 Hububat
Değirmencilik
ürünleri, malt, nişasta
11 , inulin, buğday
gluteni
Yağlı tohum ve
meyveler, sanayi
12 bitkileri, saman,
hayvan yemi
Laklar, sakızlar,
13 bitkisel özsu ve
hülasalar
Örülmeye elverişli
bitkisel maddeler,
14 bitkisel müstahzarlar
Hayvansal ve bitkisel
yağlar ve bunların
15 müstahzarları
Et, balık, kabuklu
hayvan, yumuşakça
16 vb hayvansal
müstahzarlar
Şeker ve şeker
mamulleri
Kakao ve kakao
18
müstahzarları
Esasını hububat, un,
nişasta, süt teşkil
19 eden müstahzarlar
17
32526
19
42
5
56
0,2
13
1,1
17976
10
61
11
63
0,1
16
0,6
140581
17
55
9
25
1,0
8
4,6
503386
1
-8
5
9
3,7
1
16,6
67161
12
31
8
39
0,5
10
2,2
156236
2
29
8
24
1,1
7
5,2
27619
4
-8
8
60
0,2
15
0,9
481707
-1
29
-1
10
3,5
2
15,9
Sebze, meyve, bitki
parçaları, sert
20 kabuklu yemiş
konserveleri
Yenilen çeşitli gıda
21 müstahzarları
Meşrubat, alkollü
22
içkiler ve sirke
Gıda sanayi kalıntı ve
döküntüleri, hazır
23 hayvan gıdaları
01-24
Tütün ve tütün yerine
24 geçen işlenmiş
maddeler
Toplam Tarım ve
Gıda Sanayi Ürün
İhracatı
3029812
Kaynak: ITC Interactive TradeMap
22,2
100,0
Yunanistan’ın 15. Fasıl içindeki en önemli kalemi zeytinyağı olup, bu ürün için 2003 yılı ihracatı 301
milyon Dolardır. Yunanistan dünya zeytinyağı ihracatındaki %12’lik payı ile İspanya ve İtalya’dan sonra
üçüncü sırada bulunmaktadır. 2003 yılında ihracatının yöneldiği en önemli ülke %79’luk payı ile İtalya olup,
bunu İspanya (%4), ABD (%3), İngiltere (%2) ve Almanya (%2) izlemektedir.
3. Fasılda toplam su ürünleri ihracatı 329 milyon Dolar olup, bunun %80’ini taze soğutulmuş balık
ihracatı oluşturmaktadır. Bu grup içinde en önemli ürünler levrek ve çipuradır. 2003 yılı ihracatının değer
olarak %45’i İtalya, %25’i İspanya, %10’u Fransa, %8’i İngiltere, %5’i Portekiz ve %2’si ABD’ye yönlenmiştir.
4. Fasılda bulunan süt ve süt ürünleri içerisinde en önemli ihraç kalemlerini ise beyaz peynir (125
milyon Dolar) ve yoğurt (30 milyon Dolar) oluşturmaktadır.
2.2.2 İthalat
Yunanistan 2003 yılındaki 5,3 milyar Dolarlık ithalatı ile Tarım ve Gıda Sanayi Ürünlerinde net
ithalatçı konumdadır. Tarım ve gıda ürünlerinin ülkenin toplam ithalatındaki payı %11,8’dir.
FASIL
Tablo 2.5. Yunanistan’ın Fasıllar itibariyle 2003 Yılı Tarım ve Gıda Sanayi Ürünleri İthalatı
ÜRÜN ADI
2003
2002-2003 2002Ülke
Ülke
1999Değeri
Dönemi
2003
ithalatınithalat2003
(1000
Dönemi Büyüme Dönemi daki sırası ındaki
ABD
Pay (%)
Büyüme Oranı (%) Dünya
Doları)
ithalatı
Oranı
Büyüme
(%)
Oranı (%)
Ülkenin
Toplam
Gıda
ithalatındaki
sırası
Ülkenin
Toplam
Gıda
İthalatındaki Payı
(%)
01 Canlı hayvanlar
02 Etler ve yenilen
sakatat
91301
0
27
0
64
0,2
17
1,7
852064
4
21
5
12
1,9
1
16,1
331259
7
20
3
27
0.7
5
6.2
655116
7
23
5
15
1,5
2
12,3
10007
-11
2
1
88
0,0
22
0,2
54916
1
34
6
72
0,1
20
1,0
189386
14
29
6
46
0,4
14
3,6
276575
14
36
6
33
0,6
7
5,2
67037
339454
0
12
25
6
-7
2
70
26
0,1
0,8
19
4
1,3
6,4
35562
6
19
5
78
0,1
21
0,7
203025
8
31
8
43
0,5
12
3,8
7645
7
45
4
94
0,0
23
0,1
1145
-7
-5
-3
98
0,0
24
0,0
03 Balıklar, kabuklu
hayvanlar,
yumuşakçalar, diğer
omurgasızlar
04 Süt ve süt mamulleri,
kuş ve kümes
hayvanlarının
yumurtaları, bal
05 Tarifenin başka
yerinde yer almayan
hayvansal
müstahzarlar
06 Canlı bitkiler ve
çiçekçilik
müstahzarları
07 Yenilen sebzeler ve
bazı kök ve yumrular
08 Yenilen meyveler,
kabuklu yemişler,
turunçgil ve kavun
kabuğu
09 Kahve, çay, Paraguay
çayı ve baharat
10 Hububat
11 Değirmencilik
ürünleri, malt,
nişasta, inulin,
buğday gluteni
12 Yağlı tohum ve
meyveler, sanayi
bitkileri, saman,
hayvan yemi
13 Laklar, sakızlar,
bitkisel özsu ve
hülasalar
14 Örülmeye elverişli
bitkisel maddeler,
bitkisel müstahzarlar
15 Hayvansal ve bitkisel
yağlar ve bunların
müstahzarları
213996
24
88
7
39
0,5
11
4,0
115343
13
20
6
58
0,3
16
2,2
68472
-10
61
4
68
0,2
18
1,3
152642
13
34
11
52
0,3
15
2,9
243993
9
40
9
37
0,5
9
4,6
196552
11
30
4
45
0,4
13
3,7
237474
7
41
8
38
0,5
10
4,5
371770
7
6
7
25
0,8
3
7,0
274874
8
21
7
34
0,6
8
5,2
316145
5
13
2
29
0,7
6
6,0
16 Et, balık, kabuklu
hayvan, yumuşakça
vb hayvansal
müstahzarlar
17 Şeker ve şeker
mamulleri
18 Kakao ve kakao
müstahzarları
19 Esasını hububat, un,
nişasta, süt teşkil
eden müstahzarlar
20 Sebze, meyve, bitki
parçaları, sert
kabuklu yemiş
konserveleri
21 Yenilen çeşitli gıda
müstahzarları
22 Meşrubat, alkollü
içkiler ve sirke
23 Gıda sanayi kalıntı ve
döküntüleri, hazır
hayvan gıdaları
24 Tütün ve tütün yerine
geçen işlenmiş
maddeler
01-24
Toplam Tarım ve
Gıda Sanayi
5305753
Ürünleri
11,8
100
Yunanistan’ın tarım ve gıda sanayi ürünleri ithalatının yaklaşık üçte birini et ve süt ürünleri
oluşturmaktadır. 2. fasılda bulunan etler ve yenilen sakatat ithalatta %16,1’lik payı ile birinci sırada
yer alırken, süt ve süt ürünleri ithalatı da %12,3’lük payı ile ikinci sırada yer almaktadır. 2. fasılda
başta 349 milyon Dolar ile sığır eti olmak üzere, 325 milyon Dolarlık domuz eti , 99 milyon
Dolarlık beyaz et ve 54 milyon Dolarlık kuzu eti ithalatı bulunmaktadır. 4. fasılda ise 297 milyon
Dolar ile peynir, 263 milyon Dolar ile süt ve krema ve 54 milyon Dolar ile de sütten elde edilen
yağlar önemli ithal ürünleridir.
Yunanistan’ın su ürünleri ithalatı toplam gıda ürünleri ithalatında %6,2’lik payı ile 5. sırada
yer almaktadır. Bu grupta ithalatındaki en önemli kalemi 153 milyon Dolarlık ithalat rakamı ile
yumuşakçalar ve kabuklu hayvanlar oluşturmaktadır. Taze ve dondurulmuş balık ithalatı ise 114
milyon Dolardır.
0301 GTİP’inde Yunanistan’ın 3,6 milyon Dolarlık canlı deniz balığı ile büyük bölümü
Singapur’dan olmak üzere 1,1 milyon Dolarlık süs balığı ithalatı bulunmaktadır.
0302 GTİP’inde ithalatındaki önemli ürünler somon, dil balığı, uskumru ve diğer
soğutulmuş deniz balıklarıdır. Taze soğutulmuş balık grubunda Türkiye %19’luk payı ile
ithalatında ikinci sırada yer almaktadır. DTM verilerine göre de Türkiye’nin Yunanistan’a bu
gruptaki ihracatı 14,8 milyon Dolardır. 2004 yılında bu rakam 18,2 milyon Dolara ulaşmıştır. Son
dönemde Yunanistan’ın Türkiye’den özellikle tekir ithalatının arttığı görülmektedir.
Yunanistan’ın 0303 GTİP’indeki dondurulmuş balık ithalatında önemli ürünler, yılan balığı
(5,4 milyon Dolar), kırmızı balık (4 milyon Dolar), çipura (3,3 milyon Dolar), somon (2,9 milyon
Dolar) kılıç balığı (1,6 milyon Dolar), uskumru (1,2 milyon Dolar ) ve köpekbalığı (1,6 milyon
Dolar)’dır. İthalatında Hollanda, İspanya, Danimarka ve İzlanda başı çekmekte olup, 2003 yılında
Yunanistan’ın Türkiye’den dondurulmuş balık ithalatı ise 40 bin Dolar olmuştur. DTM verilerine
göre bu üründe Yunanistan’a 2004 yılı ihracatımız 60 bin Dolardır.
Yunanistan’ın, 0304 GTİP’inde 25 milyon Dolarlık dondurulmuş balık filetoları ithalatı
bulunmaktadır. Dondurulmuş fileto olarak ithal edilen başlıca ürünler arasında tatlı su balıkları (9,1
milyon Dolar), kömür balığı (2,1 milyon Dolar), ton balığı (2 milyon Dolar) ve morina (1,7 milyon
Dolar) bulunmaktadır.
0305 GTİP’i altında Yunanistan’ın ithalatının en fazla olduğu ürün ise 17,1 milyon Dolar ile
salamura morinadır. Bunun ardından 4,5 milyon Dolar ile tütsülenmiş somon gelmektedir. Bu
ürünlerde ithalatının %70’i Hollanda, Danimarka ve İsveç’ten yapılmıştır.
Yunanistan’ın kabuklu su ürünleri ithalatı 2003 yılında bir önceki yıla göre %37 artarak 41
milyon Dolar olmuştur. Bunun 31 milyon Dolarlık kısmını dondurulmuş karides oluşturmaktadır.
İthalatında önemli ülkeler Avustralya, Danimarka, Arjantin, İngiltere olup, DTM verilerine göre
Türkiye’nin de Yunanistan’a 2004 yılında %90’ı dondurulmuş olmak üzere 388 bin Dolarlık
karides ihracatı bulunmaktadır.
Yunanistan’ın 0307 GTİP’inden ithalatında önemli kalemler 47,8 milyon Dolar ile
dondurulmuş ahtapot ve 46,2 ile dondurulmuş mürekkep balığıdır. Bu GTİP’te Trademap verilerine
göre 2003 yılında Yunanistan’ın Türkiye’den toplam ithalatının 5,6 milyon Dolar olduğu, DTM
verilerine göre ise Türkiye’den Yunanistan’a 4,2 milyon Dolarlık ihracat yapıldığı görülmektedir.
Türkiye’nin 2004 yılındaki ihracatı da 4,1 milyon Dolar olmuştur.
Dondurulmuş ahtapot ithalatında Fas %21, Moritanya ve İspanya %13, Senegal % 9 paya
sahiptir. Türkiye ise 1,6 milyon Dolarlık ihracatı ile Yunanistan’ın ithalatında %3’lük paya sahiptir.
DTM verilerine göre Türkiye’nin ihracatı 2003 ve 2004 yıllarında yaklaşık 1,2 milyon Dolar
civarında gerçekleşmiştir.
Mürekkep balığı ithalatında Hindistan %38 , Yeni Zelanda %17, Tayvan ve İspanya ise %
10 paya sahiptir. Türkiye 447 bin Dolar ile ithalatında %1’lik paya sahiptir
Yunanistan’ın yine 0307 GTİP’i altında 7,8 milyon Dolarlık salyangoz (deniz salyangozları
hariç) ithalatı bulunmakta olup, bunun %73’ü Makedonya’dan gelmektedir. Yunanistan’ın
dondurulmuş midye ithalatı ise 2,6 milyon Dolar olup, bunun %46’sı Yeni Zelanda, %25’i İspanya,
%14’ü Şili ve %9’u da Türkiye’den ithal edilmiştir. Trademap verilerine göre 1,5 milyon Dolar
olan Yunanistan’ın tarak ithalatının tamamına yakını Türkiye’den gerçekleştirilmiştir. DTM
verilerine göre Türkiye’nin bu üründe Yunanistan’a ihracatı 1,1 milyon Dolardır.
Yunanistan’ın kesme çiçek ithalatında Türkiye önemli bir yere sahiptir. Taze karanfil
ithalatında %70’lik payı ile Türkiye birinci sırada yer almaktadır. DTM verilerine göre 2004 yılında
Türkiye’den Yunanistan’a bu kalemde 1,3 milyon Dolarlık ihracat gerçekleştirilmiştir.
Yunanistan 33,4 milyon Dolarlık taze patates ithalatı ile dünya ithalatında 12. sırada yer
almaktadır. 2003 yılında bir önceki yıla göre %21 oranında artan ithalatında Türkiye’nin payı %8
olmuştur. DTM verilerine göre Türkiye’nin 2004 yılında bu üründe ihracatı 4,8 milyon Dolara
ulaşmıştır.
Yunanistan’ın 20 milyon Dolarlık taze domates ithalatında %31’lik payı ile Türkiye ilk
sırada yer almaktadır. 2004 yılında DTM verilerine göre Türkiye’nin Yunanistan’a domates
ihracatı % 60 oranında artarak 8,8 milyon Dolara ulaşmıştır.
Yunanistan’ın 7,3 milyon Dolarlık soğan, 3,3 milyon Dolarlık sarımsak ithalatı
bulunmaktadır. Soğan ithalatında %18’lik payı ile Türkiye, Mısır’ın ardından ikinci sırada yer
almıştır. 2004 yılında ise ihracatımız 846 bin Dolara gerilemiştir. Yunanistan’ın sarımsak
ithalatında Türkiye’nin önemli bir payı bulunmamakta olup, Türkiye’den Yunanistan’a sarımsak
ihracatı 2003 yılında 4 ton, 2004 yılında ise 8 ton civarında gerçekleşmiştir.
Yunanistan’ın 10,4 milyon Dolarlık taze biber ithalatında Türkiye %42’lik payı ile birinci
sırada yer almaktadır. DTM verilerine göre 3,5 milyon Dolar olan 2003 yılı ihracatımız, 2004
yılında da aynı rakama ulaşmıştır. Ülkemizden en çok ithal edilen ürün çeşitleri tatlı kırmızı,
dolmalık sivri ve çarliston tipi biberlerdir.
071010 nolu GTİP altında 8,9 milyon Dolarlık dondurulmuş patates ithalatı ile
Yunanistan’ın dünya ithalatında % 5’lik payı bulunmakta olup, 6. sırada yer almaktadır. Bu üründe
ithalatının yarısını Fransa’dan karşılamaktadır. Dondurulmuş patateste Türkiye’den Yunanistan’a
2003 yılında gerçekleşen 200 tonluk bir ihracata karşın 2004 yılında hiç ihracat yapılmamıştır.
Türkiye’den 200410 GTİP’inden işlenmiş dondurulmuş patates ithalatı yapılmaktadır.
Yunanistan’ın dondurulmuş bezelye ithalatında da Fransa en önemli ülke olup, Türkiye’den 2003
ve 2004 yıllarında ithalatı bulunmamaktadır. 2,5 milyon Dolarlık dondurulmuş taze fasulye
ithalatında Türkiye’nin payı 2003 yılında %9 olmuştur.
071080 nolu diğer dondurulmuş sebzeler GTİP’i altında Yunanistan’ın 2,3 milyon Dolarlık
enginar ve 1 milyon Dolarlık kuşkonmaz ithalatı bulunmaktadır. Yunanistan dondurulmuş enginar
ithalatının % 83’ünü Mısır’dan yapmıştır. Bu grupta DTM verilerine göre Türkiye’nin ihracatı
2004 yılında 2,9 milyon Dolar seviyesine ulaşmış olup, en çok dondurulmuş bamya, yeşil fasulye
ve biber ihracatı olmuştur.
Bakliyatlar içinde Yunanistan’ın 12,4 milyon Dolarlık kuru fasulye, 5,1 milyon Dolarlık
mercimek ve 3,5 milyon Dolarlık nohut ithalatı vardır. Türkiye %14’lük payı ile Yunanistan’ın
kuru fasulye ithalatında Kanada ve Çin’den sonra 3. sırada yer almaktadır. DTM verilerine göre
2004 yılında Türkiye’nin Yunanistan’a kuru fasulye ihracatı azalarak 883 bin Dolara düşmüş, nohut
ihracatı ise artarak 1,3 milyon Dolara yükselmiştir. Mercimek ihracatı da 2004 yılında 76 bin Dolar
seviyesinde kalmıştır.
Yunanistan’ın sert kabuklu meyveler içinde en önemli ithal kalemi bademdir. Ülkenin son
yıllarda azalan badem üretimi ile birlikte ithalatının arttığı görülmektedir. 2003 yılında bir önceki
yıla göre ithalatı %80 artışla 33,9 milyon Dolar olmuş ve bunun %67’si ABD’den karşılanmıştır.
Türkiye’nin bu kalemde Yunanistan’a ihracatı bulunmamaktadır. Yunanistan fındık ithalatının ise
%90’ı Türkiye’den yapılmakta olup, 2004 yılında DTM verilerine göre Türkiye’nin 13,7 milyon
Dolarlık ihracatı olmuştur. Dünya ceviz ithalatında % 5’lik payı ile 6. sırada yer alan Yunanistan,
ithalatının %92’sini Ukrayna, Moldova, Romanya ve Bulgaristan’dan karşılamaktadır. Türkiye’den
ise ceviz ithalatı bulunmamaktadır. Yunanistan’ın kestane ithalatında Türkiye’nin 2003 yılındaki
payı %85 olmuştur. Bu üründe DTM verilerine göre 2004 yılında da 1,2 milyon Dolarlık ihracat
gerçekleştirilmiştir. Yunanistan’ın 10 milyon Dolarlık Antep fıstığı ithalatının ise %11’i
Türkiye’den gerçekleşmiş olup, bu üründe 2004 yılı ihracatımız da 1 milyon Dolar civarında
olmuştur.
Yunanistan’ın yaş meyve sebze ithalatında en önemli kalemi 63 milyon Dolarlık ithalat
rakamı ile muz oluşturmaktadır. İthalatının %47’si İtalya’dan yapılmıştır. Ülkenin son yıllarda
azalan limon üretimi ile birlikte ithalatı artmıştır. 2003 yılında 16 milyon Dolarlık limon ithalatının
%86’sını Arjantin’den gerçekleştirmiştir. Türkiye’nin Yunanistan’a limon ihracatı DTM verilerine
göre 2003 yılında 133 bin Dolar seviyelerinde iken 2004 yılında büyük oranda artarak 9 milyon
Dolara çıkmıştır.
Yunanistan’ın portakal ithalatının da artarak 2003 yılında 5 milyon Dolar olduğu ve
ithalatında Türkiye’nin %12’lik payı ile ikinci sırada yer aldığı görülmektedir. Türkiye’nin 2004
yılı ihracatı ise 1,8 milyon Dolar olmuştur.
Taze meyveler içinde Yunanistan’ın muzdan sonra en fazla ithal ettiği ürün; 27,6 milyon
Dolar ile elmadır. Türkiye’nin 2004 yılında elma ihracatı 200 bin Dolar civarında gerçekleşmiştir.
DTM verilerine göre Yunanistan’a 2004 yılında armut ihracatımız azalarak 400 bin Dolar olmuştur.
Yunanistan’ın kuru meyveler ithalatında en önemli kalem 5,1 milyon Dolar ile kuru eriktir.
Türkiye’nin Yunanistan’a kuru meyveler ihracatında ise en önemli ürün kuru kayısıdır. Türkiye
2004 yılında Yunanistan’a 2,5 milyon Dolarlık kuru kayısı, 605 bin Dolarlık kuru incir, 665 bin
Dolarlık kuru üzüm ihraç etmiştir.
Yunanistan’ın baharat ithalatının önemli bir kısmını biberler oluşturmaktadır. 0904 GTİP’i
altında yaklaşık 2’şer milyon Dolarlık kırmızı ve karabiber ithalatı bulunmaktadır. Karabiber
ithalatında en önemli ülkeler Vietnam, Brezilya ve Malezya kırmızı biber ithalatında ise İspanya,
Fransa ve Hollanda’dır. Yunanistan’ın Türkiye’den 2003 yılında 136 bin Dolar olan kırmızı biber
ithalatı, 2004 yılında 20 bin Dolar seviyesine gerilemiştir. Yunanistan’ın rezene, anason ve kimyon
ithalatının bulunduğu 0909 GTİP’inde ise ürünlerin tamamına yakınını Türkiye’den tedarik
edilmektedir. Trademap verilerinde görünmemekle birlikte DTM verilerine göre 0910 GTİP’i
altında Türkiye’den Yunanistan’a 2003 yılında 905 bin Dolarlık, 2004 yılında ise 1,2 milyon
Dolarlık mahlep ihracatı olmuştur.
Yunanistan’ın az da olsa dondurulmuş meyve ithalatı bulunmakta olup, en önemli kalemler
dondurulmuş vişne, kiraz, çilek, ve diğer berry cinsi meyvelerdir. Türkiye’den dondurulmuş çilek
ithalatı bulunmaktadır.
Armonize sistemin 10. fasılında yer alan hububatlar içinde Yunanistan’ın 185 milyon
Dolarlık buğday, 75 milyon Dolarlık mısır, 41 milyon Dolarlık arpa ve 14 milyon Dolarlık pirinç
ithalatı bulunmaktadır. Yunanistan’ın bu grupta Türkiye’den ithalatı bulunmamaktadır.
Yunanistan’ın yağlı tohumlar ithalatında en önemli ürün soyadır. Türkiye’den ise pamuk,
susam ve haşhaş tohumu ithalatı bulunmaktadır. 2004 yılında Türkiye’nin pamuk tohumu ihracatı 2
milyon Dolar civarında gerçekleşmiştir. Yunanistan, susam tohumu ithalatının %93’ünü Hindistan,
Etiyopya ve Sudan’dan karşılamaktadır. Bu üründe Türkiye’nin 2004 yılı ihracatı da 143 bin Dolar
olmuştur.
Yunanistan’ın bitkisel yağ ithalatında en önemli ürün ayçiçek yağı olup, %90’ı ham olarak
Ukrayna, Rusya ve Romanya’dan ithal edilmektedir. Rafine ayçiçek yağı ise Belçika, İtalya ve
İspanya’dan tedarik edilmektedir. Bunun haricinde Yunanistan’ın 14 milyon Dolarlık ham, 9
milyon Dolarlık da rafine mısır yağı ithalatı bulunmaktadır.
Yunanistan’ın 1604 GTİP’i altında konserve balık ithalatının %64’ü ton balığı ve orkinos
konservelerinden oluşmaktadır. Ayrıca yaklaşık 7,6 milyon Dolarlık konserve kabuklu hayvan ve
yumuşakça ithalatı vardır.
Yunanistan’ın 2003 yılı şekerli ve çikolatalı ürünler ithalatı yaklaşık 144 milyon Dolardır.
Şekerli ve çikolatalı ürünler ithalatının %77’si çikolatalı ürünler, %19’u şekerli ürünler, %4’ünü de
ciklet oluşturmaktadır. Yunanistan’ın 1806 GTİP’i altında çikolata ve kakaolu diğer gıda ürünleri
ithalatı 112 milyon Doları bulmaktadır. İthalatında en önemli ülkeler İtalya, Almanya ve
Belçika’dır. Türkiye’nin 2004 yılında bu ülkeye olan çikolatalı mamul ihracatı ise 266 bin Dolardır.
Şekerli mamuller içinde Yunanistan’ın ithalatında en önemli iki kalem 27 milyon Dolar ile kakao
içermeyen şeker mamulleri ve 5,4 milyon Dolar ile ciklettir. Şekerli mamuller ithalatında; %22’lik
payı ile karameller ve benzeri tatlılar, %15 ile sakızlı jöleli şekerler, %13 ile beyaz çikolata, %12
ile kaynatılmış şekerler, %11 ile şeker kaplı drajeler, yine %11 ile ezme, helva lokum ve %9 ile de
boğaz pastilleri yer almaktadır. 2004 yılında Türkiye’nin Yunanistan’a 406 bin Dolarlık ciklet ve
330 bin Dolarlık da şekerli mamul ihracatı olmuştur.
Yunanistan 2001 GTİP’i altında ithalatının %46’sını Türkiye’den sağlamaktadır.
Türkiye’den özellikle hıyar, kornişon ve biber turşuları ithalatı bulunmaktadır. 2004 yılında
Türkiye’nin hıyar ve kornişon turşusu ihracatı 1,2 milyon Dolar olmuştur. Ayrıca 976 bin Dolarlık
biber turşusu ve 627 bin Dolarlık zeytin ihracatı gerçekleştirilmiştir.
Yunanistan’ın 200410 GTİP’inde yaklaşık 42 milyon Dolarlık konserve dondurulmuş
patates ithalatı bulunmakta olup, Türkiye önemli tedarikçileri arasında yer almaktadır. 2004 yılında
bu kalemde Türkiye’nin ihracatı 1,7 milyon Dolar olmuştur.
Yunanistan’ın meyve suyu ithalatında önemli iki kalem elma ve dondurulmuş portakal
sularıdır.
Yunanistan’ın Alkollü ve alkolsüz içecekler fasılında viskiler 132 milyon Dolarlık ithalat
rakamı ile başı çekmektedir. Bu grupta 60 milyon Dolarlık meşrubat, 29 milyon Dolarlık bira ve 27
milyon Dolarlık da şarap ithalatı bulunmaktadır.
Tütün ve tütün mamulleri ithalatı ise toplam 316 milyon Dolardır. DTM verilerine göre
2003 yılında Türkiye’den ithalatı saplı damarlı tütünde 2,1 milyon Dolar, tütün içeren sigaralarda
ise 8,9 milyon Dolar iken 2004 yılında ithalatı sırasıyla 3,1 milyon Dolar ve 2,2 milyon Dolar
olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 2.6. Yunanistan’ın 2003 Yılında Seçilmiş Ürünler İtibariyle Ülkelere Göre Tarım
ve Gıda Sanayi Ürünleri İthalatı
GTİP NO
ÜRÜN ADI
İthal Ettiği
Ülkeler
Toplam
Güney Kıbrıs
İtalya
Fransa
Danimarka
Singapur
Türkiye
İspanya
İngiltere
Toplam
Senegal
Türkiye
Fas
İtalya
İspanya
Değer
(1000 ABD
Dolar)
İthalattaki
payı
% değer
Miktar
(ton)
0301
CANLI BALIKLAR
5403
100
2220
1237
23
9
950
18
675
927
17
1337
626
12
131
482
9
13
223
4
5
195
4
40
187
3
1
0302
BALIK (TAZE/SOĞUTULMUŞ)
77142
100
13912
15817
21
1528
14604
19
3025
11468
15
800
6949
9
2078
6205
8
1590
1999-2003
dönemi,
% büyüme
2002-2003
dönemi,
% büyüme
-15
-11
-35
-20
114
6
23
-29
7
577
35
13
12
215
392
7
0
25
9
-18
7
16
2
-5
17
16
61
Umman
Fransa
Danimarka
Tunus
Toplam
Hollanda
İspanya
Danimarka
İzlanda
Arjantin
İtalya
Senegal
Uruguay
Singapur
Güney Kore
İsveç
Fas
Umman
Almanya
Moritanya
4621
4297
2902
2611
6
755
6
751
4
949
3
825
0303
BALIKLAR (DONDURULMUŞ)
37111
100
17047
8893
24
1632
4220
11
3175
3252
9
1138
2613
7
1090
1944
5
1260
1668
4
988
1639
4
468
1357
4
965
1351
4
575
1284
3
837
982
3
197
823
2
677
717
2
345
678
2
306
667
2
448
87
12
30
23
60
59
37
35
-2
31
-16
13
37
-17
-36
6
-5
23
85
2
0
23
-29
27
107
228
-12
53
-2
69
-21
-2
514
25
-7
31
-38
0304
BALIK FİLETOLARI VE DİĞER BALIK ETLERİ
(TAZE/SOĞUTULMUŞ/DONDURULMUŞ)
Toplam
28834
100
9059
18
19
Tanzanya
4652
16
1270
35
-2
Hollanda
3794
13
1147
-9
53
Almanya
2687
9
1136
56
73
Kenya
2004
7
539
2
Uganda
1859
6
483
52
7
Danimarka
1814
6
546
24
-26
İspanya
1811
6
830
12
-33
İzlanda
1738
6
588
135
103
İsveç
1391
5
317
122
1706
İngiltere
1382
5
156
3
382
Kolombiya
1357
5
417
209
Arjantin
1314
5
761
-9
-22
Çin
1122
4
306
8
835
0305
BALIKLAR KURUTULMUŞ /TUZLANMIŞ/SALAMURA EDİLMİŞ/TÜTSÜLENMİŞ
Toplam
29814
100
5933
-6
6
Hollanda
9144
31
1694
-2
-8
Danimarka
6624
22
1342
-9
-5
İsveç
6316
21
1279
-13
51
Kanada
1527
5
667
3
10
Almanya
1170
4
170
-11
-7
Belçika
1106
4
50
4
62
İngiltere
859
3
49
-10
3
Portekiz
814
3
176
8
-46
0306
KABUKLU HAYVANLAR (CANLI/TAZE/SOĞUTULMUŞ/DONDURULMUŞ
/KURUTULMUŞ/TUZLANMIŞ)
Toplam
41042
100
4631
15
Avustralya
5810
14
710
33
Danimarka
4741
12
557
1
Arjantin
4501
11
427
35
İngiltere
4498
11
864
39
İspanya
3397
8
256
21
Fransa
2660
6
193
27
Hollanda
1449
4
196
12
Hindistan
1140
3
181
8
Tanzanya
1130
3
90
143
0307
YUMUŞAKÇALAR (CANLI/TAZE/SOĞUTULMUŞ/DONDURULMUŞ
/KURUTULMUŞ/TUZLANMIŞ)
Toplam
111913
100
36455
15
Hindistan
18247
16
7855
17
İspanya
13111
12
3417
22
Fas
10202
9
1277
9
Yeni Zelanda
8937
8
8355
13
Moritanya
6638
6
796
39
Makedonya
5667
5
976
10
Türkiye
5570
5
1670
73
Tayvan
5476
5
1716
27
Senegal
4513
4
753
-8
Çin
4478
4
1528
15
İtalya
3626
3
864
-4
Gana
3140
3
517
52
Güney Afrika
2500
2
487
75
Tanzanya
2413
2
462
80
Tunus
1901
2
242
36
ABD
1540
1
1017
-14
Şili
1419
1
329
040700
KUŞ VE KÜMES HAYVANLARININ YUMURTALARI
Toplam
3389
100
1076
-15
Almanya
1138
34
336
-22
İngiltere
776
23
284
Belçika
497
15
165
Hollanda
344
10
102
-34
G.Kıbrıs
323
10
96
Fransa
153
5
37
9
İtalya
50
1
23
-42
İspanya
49
1
19
060310
TAZE KESME ÇİÇEK
Toplam
21486
100
4463
-2
Hollanda
14383
67
2811
-7
Türkiye
1527
7
792
109
İtalya
1218
6
197
6
İsrail
947
4
119
15
Singapur
691
3
64
10
37
267
31
-3
8
-37
263
86
777
400
22
12
10
-48
13
220
31
98
36
86
332
-50
148
204
235
62
55
99
-22
-19
273
110
-82
-32
-15
188
54
72
201
-17
25
-23
Güney Afrika
Toplam
Mısır
Fransa
Hollanda
Türkiye
G.Kıbrıs
Almanya
İsrail
İtalya
Avusturya
Belçika
Toplam
Türkiye
Almanya
Belçika
Hollanda
Makedonya
503
2
74
42
070190
PATATES; DİĞERLERİ (TAZE/SOĞUTULMUŞ)
33412
100
137713
4
9983
30
32123
8
8380
25
32291
9
3055
9
11835
14
2743
8
11419
270
2736
8
6169
135
2237
7
7903
-9
1857
6
5626
1107
3
26947
3
662
2
1931
-2
593
2
1262
13
070200
DOMATES (TAZE/SOĞUTULMUŞ)
20409
100
17865
65
6385
31
5918
96
4841
24
3919
394
4391
22
3390
54
2275
11
1663
27
881
4
1423
78
070310
SOĞANLAR VE SALOTLAR (TAZE/SOĞUTULMUŞ)
Toplam
7332
100
29984
64
Mısır
2676
36
11387
59
Türkiye
1311
18
7690
81
Almanya
1146
16
2684
183
Hindistan
780
11
3710
Hollanda
541
7
1617
42
Avusturya
256
3
838
-7
070320
SARIMSAKLAR, (TAZE/SOĞUTULMUŞ)
Toplam
3298
100
2142
3
Hollanda
1265
38
552
7
Arjantin
687
21
519
Almanya
571
17
315
39
Çin
359
11
460
İspanya
187
6
86
98
Bulgaristan
106
3
94
070960
CAPSICUM/PIMENTA CİNSİ MEYVALAR (TAZE/SOĞUTULMUŞ)
Toplam
10481
100
10830
37
Türkiye
4379
42
7399
196
Hollanda
3138
30
1291
22
İsrail
1803
17
787
34
Almanya
360
3
181
88
Fransa
200
2
189
125
Bulgaristan
166
2
418
77
İtalya
125
1
66
-17
Mısır
114
1
44
36
-12
21
-28
60
171
421
158
-21
227
87
-16
57
83
0
209
617
387
6
66
23
10
193
168
2744
46
-3
78
-7
17
27
18
142
-16
11
435
-88
90
071010
PATATES (DONDURULMUŞ)
Toplam
8941
100
23367
8
72
Fransa
4302
48
4385
1
98
Belçika
3134
35
15027
106
34
Almanya
933
10
2580
31
872
Avusturya
260
3
690
-31
-17
Hollanda
164
2
249
-35
-15
071021
BEZELYE (DONDURULMUŞ)
Toplam
6483
100
8160
23
12
Macaristan
2560
39
3312
64
17
Belçika
1277
20
1101
8
25
İngiltere
878
14
1120
41
295
Sırbistan
736
11
1134
9
-14
Almanya
603
9
1030
20000
İtalya
147
2
95
41
99
Hollanda
103
2
137
-9
178
İsveç
62
1
74
28
-93
Polonya
43
1
59
071022
FASULYE (DONDURULMUŞ)
Toplam
2425
100
2911
22
9
Belçika
1075
44
1254
9
29
Bulgaristan
625
26
850
130
1
Macaristan
225
9
270
71
38
Türkiye
222
9
240
32
54
İtalya
155
6
137
31
-32
Sırbistan
76
3
118
-9
-63
071080
DİĞER SEBZELER (DONDURULMUŞ)
Toplam
13506
100
11054
19
18
Bulgaristan
3604
27
2681
16
9
Belçika
2372
18
2501
17
-19
Mısır
1960
15
884
41
22
Türkiye
1331
10
1178
42
72
Almanya
1169
9
825
85
515
Fransa
651
5
318
-5
-23
İspanya
581
4
347
-17
219
071320
NOHUT; KABUKSUZ (KURU)
Toplam
3566
100
4803
1
-3
Meksika
2391
67
3130
0
-3
Türkiye
621
17
968
-12
357
Kanada
310
9
462
-23
-57
Portekiz
182
5
156
-5
Fas
24
1
25
071333
ADİ FASULYE (BEYAZ FASULYE DAHİL, KABUKSUZ, TANELERİ İKİYE AYRILMIS)
Toplam
12474
100
15369
6
-9
Kanada
2540
20
4080
12
-37
Çin
2465
20
3592
44
8
Türkiye
ABD
Polonya
Arnavutluk
Portekiz
İspanya
Toplam
Kanada
ABD
Portekiz
Türkiye
Hollanda
Toplam
ABD
İspanya
Almanya
Fransa
İsrail
Hollanda
Toplam
Türkiye
Gürcistan
İtalya
Hollanda
Toplam
Ukrayna
Moldova
Romanya
Bulgaristan
Hindistan
Çin
Toplam
Türkiye
Portekiz
Fransa
Toplam
Almanya
Iran
İngiltere
Türkiye
1751
1212
1087
882
617
569
14
2284
10
1693
9
589
7
525
5
585
5
510
071340
MERCİMEKLER; KABUKSUZ (KURU)
5151
100
10068
3882
75
8054
719
14
1318
386
7
476
56
1
104
55
1
37
080212
BADEM (KABUKSUZ)
33874
100
9162
22568
67
6733
10128
30
2155
832
2
187
228
1
59
65
0
15
35
0
8
080222
FINDIK (KABUKSUZ)
11385
100
3810
10161
89
3383
1022
9
349
179
2
73
15
0
3
080232
CEVİZ (KABUKSUZ)
14952
100
4744
4667
31
1544
3755
25
1178
3196
21
1046
2203
15
644
966
6
293
54
0
14
080240
KESTANE
1641
100
776
1389
85
644
212
13
96
10
1
2
080250
ANTEP FISTIĞI
10182
100
2995
4211
41
1231
2319
23
673
1329
13
404
1121
11
275
24
-16
91
8
11
0
-3
18
76
-41
12
-15
37
6
-10
-11
-15
-11
57
-27
40
37
69
23
5
80
100
60
79
-21
68
-80
4
4
11
2
24
20
118
-16
35
163
33
41
14
-3
-8
-11
-29
25
3
80
-60
-27
23
30
22
15
3
-83
9
28
-14
9
8
1780
-71
44200
13
İspanya
Suriye
Hollanda
ABD
Toplam
İtalya
Ekvator
Kosta Rika
Panama
Guatemala
Kolombiya
Hollanda
Toplam
Güney Afrika
Türkiye
Almanya
Hollanda
Arjantin
Uruguay
Fransa
İspanya
Toplam
Arjantin
Almanya
İspanya
Türkiye
Fransa
Toplam
İtalya
Şili
Hollanda
Almanya
İspanya
Güney Afrika
Belçika
Türkiye
Toplam
Fransa
Türkiye
G.Kıbrıs
İngiltere
Almanya
539
272
160
123
5
156
3
63
2
105
1
45
080300
MUZ (TAZE/KURUTULMUŞ)
63235
100
80470
-3
30002
47
35307
-18
20605
33
27774
47
6946
11
9487
3702
6
4825
10
630
1
680
590
1
1414
-38
506
1
614
-32
080510
PORTAKAL (TAZE/KURUTULMUŞ)
4932
100
7355
49
2979
60
4825
384
598
12
845
487
10
449
19
168
3
187
-7
166
3
287
-36
149
3
270
15
134
3
187
121
2
143
080550
LİMON VE TATLI LİMON (TAZE/KURUTULMUŞ)
15974
100
23620
24
13769
86
20931
37
832
5
1013
31
773
5
968
-9
146
1
194
143
121
1
114
080610
ÜZÜM (TAZE)
2151
100
1341
0
630
29
459
-3
469
22
291
15
356
17
161
-4
241
11
132
-16
202
9
123
85
4
60
27
38
2
15
35
2
27
080711
KARPUZLAR (TAZE)
3307
100
5937
24
1096
33
295
174
471
14
1902
314
9
646
296
9
21
230
7
938
542
1355
18
60
-26
3614
-26
73
-56
161
351
211
133
171
-60
35
570
572
20
51
61
113
-95
54
-21
284
37
194
1736
10
400
816
906
2844
858
Toplam
İtalya
Almanya
Şili
Hollanda
İspanya
Avusturya
ABD
Fransa
Türkiye
Arjantin
Toplam
İspanya
İtalya
Türkiye
Almanya
Hollanda
Güney Afrika
Arjantin
Toplam
Bulgaristan
İspanya
Türkiye
İtalya
Fransa
Hollanda
Toplam
Türkiye
Almanya
İspanya
Hollanda
İtalya
Fransa
Toplam
İspanya
İtalya
Türkiye
Fransa
Almanya
Hollanda
Bulgaristan
080810
ELMA (TAZE)
27621
100
29858
12834
46
14300
3824
14
3456
3628
13
3719
1873
7
1999
1470
5
1713
1184
4
1317
1027
4
1022
430
2
470
406
1
518
402
1
565
080820
ARMUT VE AYVA (TAZE)
17438
100
18648
8588
49
8640
3012
17
2606
1699
10
1749
1192
7
1188
1027
6
1068
674
4
1841
410
2
538
080910
KAYISI (ZERDALİ DAHİL) (TAZE)
1520
100
896
476
31
329
338
22
246
240
16
126
226
15
101
122
8
53
111
7
34
080920
KİRAZ (VİŞNE DAHİL) (TAZE)
875
100
305
510
58
224
108
12
34
97
11
15
77
9
13
42
5
10
24
3
3
080930
ŞEFTALİ (NEKTARİN DAHİL) (TAZE)
12809
100
9213
6048
47
4537
2499
20
1541
1413
11
1232
1345
11
600
687
5
562
507
4
204
113
1
81
081050
31
45
76
4
32
99
43
16
1
-20
19
12
-13
207
122
-39
115
-35
54
298
6
13
10
32
160
122
7
-19
-9
8
-15
152
-3
256
131
486
40
54
433
110
31
20
361
72
-19
82
365
454
80
-1
25
328
1300
100
88
74
165
1367
8927
1162
101
311
450
234
15
KİVİ TAZE
100
2111
8
57
1099
35
23
425
6
11
363
14
4
110
-33
4
84
90
080420
İNCİR (TAZE/KURUTULMUŞ)
Toplam
1054
100
498
87
Türkiye
772
73
356
158
Hollanda
120
11
55
28
Almanya
85
8
66
Fransa
57
5
8
İtalya
17
2
9
25
080620
ÜZÜM (KURUTULMUŞ)
Toplam
2305
100
2749
-17
Iran
836
36
1062
17
Şili
276
12
220
Türkiye
272
12
697
27
Avustralya
235
10
227
Almanya
181
8
113
-24
Güney Afrika
114
5
109
62
Hollanda
101
4
70
081310
KAYISI (ZERDALİ DAHİL)KURUTULMUŞ
Toplam
1870
100
689
26
Türkiye
1839
98
682
24
İngiltere
15
1
4
-6
081320
ERİK KURUTULMUŞ
Toplam
5125
100
2136
31
Fransa
2418
47
865
11
ABD
1693
33
744
95
Şili
331
6
200
Almanya
308
6
82
0811
MEYVALAR VE SERT ÇEKİRDEKLİ MEYVALAR (DONDURULMUŞ)
Toplam
3758
100
3117
39
Bulgaristan
1065
28
1073
89
Türkiye
572
15
538
66
Polonya
555
15
461
54
Almanya
488
13
338
49
Sırbistan
216
6
154
20
Belçika
175
5
76
-2
Fransa
135
4
74
İngiltere
133
4
106
101
0904
PIPER, CAPSICUM VE PIMENTA CİNSİ BİBERLER (KURUTULMUŞ)
Toplam
4039
100
1835
-9
Vietnam
805
20
504
-11
Toplam
Belçika
Hollanda
Şili
İtalya
İspanya
3900
2215
879
413
171
169
145
626
233
-46
53
20
34
18
26
347
6
361
2359
306
332
45
396
1343
-9
18
25
49
44
42
968
36
34
92
10
77
30
-26
6
16
26
-16
İspanya
Fransa
Almanya
Brezilya
Hollanda
Malezya
İtalya
466
441
435
378
321
215
160
12
304
6
25
11
22
50
124
11
64
59
78
9
190
-7
-44
8
102
4
118
5
114
4
71
111
385
0909
ANASON, REZENE, KİŞNİŞ, KİMYON, KİMYON TOHUMU VE ARDIÇ MEYVALARI
Toplam
1080
100
1072
10
29
Türkiye
840
78
717
16
111
Suriye
80
7
69
-19
-53
Çin
44
4
19
32
47
Almanya
35
3
206
74
218
Hollanda
28
3
15
460
0910
ZENCEFİL, SAFRAN, ZERDECAL, KEKİK, DEFNE YAPRAKLARI, KÖRİ VE DİĞER
BAHARAT
Toplam
2021
100
447
20
135
Almanya
602
30
91
23
83
Avusturya
343
17
3
138
8475
İspanya
320
16
4
Hollanda
178
9
105
5
32
İtalya
136
7
12
26
72
Pakistan
98
5
68
68
58
Hindistan
72
4
77
-3
6
İngiltere
65
3
14
3
141
100110
MAKARNALIK BUĞDAY (DURUM BUĞDAYI)
Toplam
22795
100
87590
9
1037
Fransa
11211
49
42892
74
852
Kanada
5761
25
28103
İtalya
4126
18
11477
-24
1244
Almanya
844
4
4400
Hollanda
631
3
3
İspanya
181
1
474
5
113
Bulgaristan
32
0
227
-91
Meksika
0
0
0
Hindistan
0
0
0
100190
DİĞER BUĞDAYLAR VE MAHLUT
Toplam
162587
100
1002608
15
0
Rusya Fed.
53719
33
400741
-33
Kanada
27582
17
143952
28
214
Fransa
25416
16
150208
-19
614
Almanya
18758
12
108027
-19
63
Ukrayna
9073
6
40605
-57
İngiltere
8038
5
51625
-30
2493
100300
ARPA
Toplam
41291
100
293969
15
20
Rusya Fed.
13635
33
142790
-31
Fransa
İngiltere
Almanya
Belçika
Bulgaristan
Hollanda
12347
9453
3128
1329
1238
55
Toplam
Fransa
Macaristan
Bulgaristan
Sırbistan
Hırvatistan
İtalya
Romanya
Hollanda
Ukrayna
75201
22980
11691
9758
9451
6326
5946
3652
1913
1487
Toplam
ABD
Brezilya
Arjantin
Ukrayna
107624
42686
32662
24586
3159
Toplam
Romanya
Rusya Fed.
Ukrayna
ABD
12175
3893
3850
3096
629
Toplam
ABD
Avustralya
Fransa
Türkiye
İsrail
16489
5286
3971
3967
1757
889
Toplam
Hindistan
Etiyopya
Sudan
Burkina Faso
Hollanda
Belçika
Türkiye
Çin
18833
6856
5782
4836
649
262
133
110
71
30
66725
23
50829
8
20799
3
3792
3
8454
0
5
100590
MISIR
100
423371
31
133067
16
80498
13
57064
13
61194
8
41106
8
4091
5
18942
3
9230
2
9600
120100
SOYA FASULYESİ
100
391357
40
154436
30
121170
23
89377
3
10531
120600
AYÇİÇEĞİ TOHUMU
100
42891
32
13791
32
14168
25
12510
5
827
120720
PAMUK TOHUMU
100
7869
32
1927
24
1611
24
1611
11
391
5
58
120740
SUSAM TOHUMU
100
21703
36
7936
31
6640
26
5684
3
772
1
254
1
69
1
82
0
74
151211
-3
45
-53
104167
-26
37
1000
2
-20
-9
-48
45
19
630
-16
-61
-22
-59
17
12
59
10
41
16
89
23
-9
-23
46
1719
163
19
62
15
-5
54
-20
-48
2
-8
-30
63
6
6
-7
86
-13
32
27
155
-17
303
55
6
-2
AYÇİÇEĞİ TOHUMU YAĞLARI; HAM
91694
100
45243
97
471
82077
90
29671
287
674
6091
7
10104
49
1695
2
3069
774
1
702
151219
AYÇİÇEĞİ TOHUMU YAĞLARI; DİĞER
Toplam
12199
100
11845
3
52
Belçika
6077
50
6791
91
49
İtalya
4835
40
4438
20
48
İspanya
1160
10
453
1604
HAZIRLANMIŞ/KONSERVE EDİLMİŞ BALIKLAR; BALIK YUMURTASI VE HAVYAR
Toplam
46936
100
12096
9
21
İtalya
20419
44
3815
6
45
Almanya
9408
20
2640
29
36
İspanya
3143
7
907
28
16
Tayland
2681
6
1118
22
13
Fas
1796
4
680
23
-7
Filipinler
1602
3
836
9
-11
Danimarka
1306
3
230
58
-15
Maldivler
1128
2
380
48
8
1605
HAZIRLANMIŞ/KONSERVE EDİLMİŞ KABUKLU HAYVANLAR, YUMUŞAKÇALAR
Toplam
7591
100
2521
2
-17
Tayland
2045
27
492
6
23
Almanya
1869
25
347
133
97
ABD
892
12
491
-20
-77
Danimarka
822
11
103
15
-44
İspanya
801
11
273
26
95
İtalya
361
5
28
15
47
Hindistan
255
3
70
15
96
Türkiye
116
2
21
170410
CİKLET
Toplam
5370
100
1272
-4
-1
Kolombiya
844
16
355
-21
-25
İspanya
805
15
94
2
19
İtalya
789
15
189
3
-60
Danimarka
698
13
104
32
Meksika
477
9
129
102
553
Türkiye
476
9
127
-3
9
Almanya
410
8
96
-5
68
Fransa
255
5
47
-26
163
İngiltere
157
3
12
3
1108
170490
KAKAO İÇERMEYEN DİĞER ŞEKER MAMULLERİ
Toplam
26718
100
6836
10
28
Almanya
5785
22
1744
11
16
İspanya
3725
14
599
-2
3
İtalya
3484
13
616
18
58
Toplam
Ukrayna
Rusya Fed.
Romanya
Portekiz
İngiltere
Fransa
Avusturya
Hollanda
Belçika
Çin
Polonya
Danimarka
Türkiye
İsveç
Rusya Fed.
Toplam
İtalya
Almanya
Belçika
Fransa
İngiltere
Hollanda
İspanya
Avusturya
İsviçre
Danimarka
Portekiz
Polonya
Toplam
İtalya
Almanya
İngiltere
İspanya
Belçika
Avusturya
Portekiz
Danimarka
Hollanda
Türkiye
Toplam
İtalya
Almanya
Belçika
İspanya
Hollanda
İngiltere
Fransa
Avusturya
ABD
3132
2826
2317
2074
1474
347
331
223
177
110
90
12
787
-2
11
858
13
9
539
40
8
592
12
6
470
32
1
48
50
1
125
117
1
51
-1
1
75
84
0
19
31
0
61
23
1806
ÇİKOLATA VE KAKAO İÇEREN DİĞER GIDA MUSTAHZARLARI
112109
100
24759
12
34962
31
4762
2
29611
26
8023
23
17712
16
3381
21
9137
8
2867
24
5925
5
1385
-2
5419
5
1332
14
3468
3
957
19
3113
3
1362
42
1020
1
205
-7
348
0
63
-12
223
0
85
186
0
90
34
190530
TATLI BİSKÜVİLER WAFFLE VE GOFRETLER
37803
100
18518
7
15572
41
4216
-2
8310
22
3206
23
3268
9
1113
12
3142
8
1477
29
2947
8
713
20
1184
3
346
-1
733
2
244
207
609
2
157
3
597
2
204
-26
371
1
223
45
190590
DİĞER EKMEKÇİ MAMULLERİ
43105
100
15467
17
14323
33
4083
41
12669
29
5561
32
4104
10
1015
-19
3196
7
1434
38
2950
7
1058
22
1359
3
442
16
1319
3
852
-15
1125
3
324
99
692
2
128
17
7
41
139
9
73
3
24
86
97
93
55
34
13
54
112
24
14
2
31
30
-6
-6
1294
1450
60
48
74
227
70
57
25
36
53
92
43
16
22
9
16
42
17
8
5
122
-11
İsrail
Danimarka
Türkiye
363
265
137
1
168
89
-15
1
62
42
-56
0
58
68
496
2001
SEBZE, MEYVA, SERT KABUKLU MEYVA VE YENİLEN DİĞER BİTKİ PARÇALARI
Toplam
7204
100
6503
26
155
Türkiye
3287
46
3543
49
3001
Almanya
1811
25
1386
24
41
Hollanda
679
9
372
-1
-5
Belçika
222
3
150
34
3071
İspanya
177
2
132
139
40
İtalya
167
2
82
16
114
Makedonya
165
2
201
88
18
200410
PATATES (SİRKE/ASETİK ASİTTEN BAŞKA USULDE HAZIR. KONSERVE)
(DONDURULMUŞ)
Toplam
41826
100
49583
8
31
Fransa
24402
58
23814
2
164
Hollanda
7235
17
10813
-5
26
Belçika
5616
13
8687
22
-50
Almanya
2526
6
3529
78
-37
Türkiye
1368
3
2105
130
5
Avusturya
246
1
388
4
17
İspanya
242
1
107
-6
1413
İtalya
132
0
54
4
35
Danimarka
42
0
66
-10
-55
200911
PORTAKAL SUYU (DONDURULMUŞ)
Toplam
12118
100
8567
-6
20
Belçika
4964
41
3543
393
49
Hollanda
4886
40
3385
-22
0
ABD
1340
11
912
-11
-8
Brezilya
405
3
340
Almanya
193
2
48
2
4
200970
ELMA SUYU (BRIX DEGERI 20'DEN AZ)
Toplam
10337
100
14175
2
18
Almanya
6028
58
9709
16
19
İtalya
1292
12
1087
-13
-5
Hollanda
1224
12
951
-8
38
Çin
951
9
1418
79
Fransa
214
2
264
-18
İspanya
199
2
144
195
6
2202
SULAR (TATLANDIRICILI, LEZZETLENDİRİLMİŞ)
Toplam
60442
100
94390
26
84
Almanya
27054
45
53310
65
84
İtalya
13892
23
15580
67
334
İspanya
4616
8
10276
33
49
Hollanda
2845
5
3707
-7
161
2203
BİRALAR
Toplam
Almanya
Hollanda
İtalya
Fransa
İngiltere
29375
14068
6326
3572
1446
752
100
40473
-1
-29
48
22610
12
54
22
8911
-5
-53
12
2638
-6
76
5
1815
63
-89
3
655
-11
67
240120
TÜTÜN (TAMAMEN VEYA KISMEN SAPLARI KOPARILMIŞ, DAMARI ÇIKARILMIŞ)
Toplam
98575
100
15966
4
6
Belçika
44863
46
4615
766
11
Almanya
16261
16
1406
-1
60
Brezilya
10669
11
3093
48
-11
Zimbabwe
7709
8
1639
-8
-7
Malavi
5051
5
1463
48
33
240220
TÜTÜN İÇEREN SİGARALAR
Toplam
164157
100
10977
6
17
Hollanda
59642
36
4469
9
-3
Almanya
36668
22
2483
-4
29
İngiltere
34824
21
2120
6
28
Danimarka
16049
10
883
10
-2
Belçika
10073
6
555
185
6042
2.3. TÜRKİYE -YUNANİSTAN TARIM VE GIDA SANAYİ
ÜRÜNLERİ TİCARETİ
Türkiye’nin Yunanistan’a Tarım ve Gıda Sanayi Ürünleri İhracatı 1996 yılında 38 milyon
Dolar iken, özellikle son dört yılda ortalama % 30 artarak 2004 yılında 118 milyon Dolara
ulaşmıştır. Dış ticaret dengesi de Türkiye lehinde gelişmekte olup, 2004 yılında Türkiye’nin
Yunanistan’a ihracatında 97 milyon Dolar fazla verdiği görülmektedir. Yunanistan Türkiye’nin
tarım ve gıda sanayi ürünleri ihracatında 2004 yılında 12. sırada yer almıştır.
Tablo 2.7. Türkiye -Yunanistan Tarım ve Gıda Sanayi Ürünleri Ticareti (1000 Dolar)
Yıllar
Türkiye’nin
Türkiye’nin
Denge
İhracatı
İthalatı
1996
38487
15247
23240
1997
43724
19525
24199
1998
43880
9371
34509
1999
46101
10419
35682
2000
41463
19732
21731
2001
53908
8522
45386
2002
71567
8348
63219
2003
94285
6091
88194
2004
118608
20834
97774
Kaynak: DTM
Ürünler itibariyle incelediğimizde Ege’nin iki yakasında bulunan Türkiye ile Yunanistan’ın
ürün yelpazesi büyük ölçüde benzerlik göstermesine rağmen özellikle Yunanistan’ın üretiminin
yetersiz kaldığı ürünlerde Türkiye’nin ihracatının arttığı görülmektedir. Yunanistan gerek iç talebe
gerekse de re-eksporta yönelik olarak ithalatını gerçekleştirmektedir.
2.3.1. Türkiye’nin Yunanistan’a İhracatı
Yunanistan’a ihracatımızda en önemli kalemin su ürünleri olduğu görülmektedir. Özellikle
son yıllarda taze balık ihracatında önemli gelişmeler kaydedilmiş olup, 2004 yılında Yunanistan’a
olan toplam tarım ve gıda ürünleri ihracatımız içinde taze balık ihracatının payı %15,3’e ulaşmıştır.
Yunanistan’a başta tekir olmak üzere sargoz, orfoz, ve mırmır ihraç edilen başlıca balıklardır. Su
ürünlerinde diğer önemli kalem ise Yunanistan’a toplam gıda ihracatımızda %3,5’lik payı ile
ahtapot, mürekkep balığı, tarak ve midye gibi yumuşakçalardır.
Tablo 2.8. Türkiye’nin Yunanistan’a İhracatı (M: 1000 ton D:1000 Dolar)
2001
2002
GTİP
Ürün adı
M
D
M
D
030269 Diğer balıklar taze/soğutulmuş)
1891
5649
3989 14080
080222 Fındık (kabuksuz)
3914 11361
3564
8038
080550 Limon (taze/kurutulmuş)
3701
1252
6706
2439
070200 Domates (taze/soğutulmuş)
5045
2682
9164
4301
070190 Patates (taze/soğutulmuş)
11059
1597
2251
413
070960 Capsicum/pimenta cinsi
3791
1232 10160
2444
meyvalar (taze/soğutulmuş)
240110 Tütün (saplı, damarlı)
500
2967
350
1719
071080 Diğer sebzeler (dondurulmuş)
650
458
1054
737
200819 Diğer sert kabuklu meyve ve
2759
2946
2706
2724
karışımlarının konserveleri
210690 Diğer gıda müstahzarları
47
233
108
355
081310 Kayısı kurutulmuş
609
698
703
1634
240220 Tütün içeren sigaralar
0
0
11
1237
200190 Diğer sebze ve meyve vs.
49
45
330
211
(sirke, asetik asit/konserve)
120720 Pamuk tohumu
20
60
687
2198
070990 Diğer sebzeler
675
334
701
470
(taze/soğutulmuş)
080510 Portakal (taze/kurutulmuş)
11
3
271
84
200410 Patates (sirke/asetik asitten
912
372
2253
1015
başka usulde hazır. konserve)
(dondurulmuş)
200590 Diğer sebze karışımı(sirke,
90
116
393
444
asetik asitten başka şekilde
konserve)(dondurulmamış)
060310 Buket yapmaya elverişli/kesme
2233
87 15221
513
çiçek ve tomurcuklar (taze)
(birimi adet)
170250 Kimyaca saf fruktoz
1180
570
2560
1462
071320 Nohut; kabuksuz (kuru)
374
217
245
142
200110 Hıyarlar ve kornişonlar (sirke,
667
310
1599
801
asetik asit/konserve edilmiş)
091099 Diğer baharatlar
95
301
60
389
080240 Kestane
574
954
898
1073
030759 Ahtapotlar (dondurulmuş)
77
183
188
776
080250 Antep fıstığı
45
149
227
976
Diğer
19131
20892
01-24
Toplam
53908
71567
Kaynak: DTM
2003
2004
M
3151
3258
241
6714
12081
7097
D
14334
9693
133
5518
2374
3488
M
3567
2507
17266
8494
25551
6163
D
17425
13696
9196
8832
4827
3536
441
1117
2541
2126
1130
2549
649
2359
2459
3157
2919
2909
128
691
64
975
844
1656
8863
771
362
836
4
2219
2605
2481
2161
2013
361
1953
1149
1493
664
2087
2011
1919
854
2054
450
1066
2947
2961
1833
1745
1256
1346
1445
1506
42648
1460
38319
1336
2640
1067
2277
1196
622
1216
2760
1691
2057
1289
1272
1210
92
702
224
290
913
1403
1178
1201
26112
94285
103
622
165
214
1198
1168
1149
1015
24200
118608
Türkiye’nin Yunanistan’a ihracatında ikinci en önemli ürün 13,7 milyon Dolarlık ihracat ile
fındıktır. Sert kabuklu meyveler ihracatı içinde diğer önemli ürünler 1,1 milyon Dolar ile kestane
ve 1 milyon Dolar ile antep fıstığıdır. Ayrıca Yunanistan’a 200819 GTİP’inde 2,3 milyon Dolarlık
leblebi ihracatımız bulunmaktadır.
2004 yılında olimpiyatların da etkisiyle Yunanistan’ın talebinin artması sonucu başta
domates, patates ve narenciye ürünleri olmak üzere bu ülkeye olan yaş meyve ve sebze ihracatımız
önemli ölçüde artmıştır. 070660 GTİP’i altında 3,5 milyon Dolarlık taze kırmızı biber, dolmalık
biber ve yeşil biber ihracatımız olmuştur. 070990 GTİP’inde ise en fazla ihraç edilen kalem 1,4
milyon Dolar ile taze sakız kabağı olmuştur.
Hem ülkemizde hem de Yunanistan’da yetiştirilen ürünlerden biri olan tütün ve tütün
mamulleri de Yunanistan’ın üretimine göre değişmekle birlikte ihracatımızda yer alan önemli bir
kalemdir.
Yunanistan’a toplam 5,1 milyon Dolarlık dondurulmuş sebze ihracatımızın büyük
bölümünü oluşturan dondurulmuş patatesin (1,7 milyon Dolar) yanı sıra dondurulmuş fasulye,
biber, bamya ve diğer dondurulmuş sebzeler de ihraç edilmektedir. Dondurulmuş meyve olarak
toplam 313 bin Dolarlık dondurulmuş çilek ve vişne ihracatımız vardır.
200110 ve 200190 GTİP’inde bulunan salatalık ve biber turşuları ihracatı ise sırasıyla
1,2 milyon Dolar ve 800 bin Dolar olmuştur.
Kuru meyveler ihracatımızda en önemli kalem kuru kayısıdır. Bunun haricinde
Yunanistan’ın da üretiminin bulunduğu kuru incir (845 bin Dolar) ve kuru üzüm (665 bin Dolar)
gibi ürünlerde ihracatımız da bulunmaktadır.
Baklagillerden nohut ihracatımız 1,2 milyon Dolar olup, bunun haricinde fasulye ve
mercimek ihracatımız da vardır.
Yunanistan’a 1,3 milyon Dolarlık kesme çiçek ihracatımızın tamamına yakınını taze
karanfiller oluşturmaktadır.
091099 GTİP’indeki diğer baharatlar grubundan Yunanistan’a 1,2 milyon Dolarlık mahlep
ihracatımız bulunmaktadır.
2.3.2. Türkiye’nin Yunanistan’dan İthalatı
Yunanistan’dan ithalatımız 2004 yılında bir önceki yıla göre 2,5 kat artarak 21 milyon
Dolar olmuştur. İthalatın %70’ini pamuk tohumu, ham soya yağı ve hayvan yemleri
oluşturmaktadır. Bu ürünler haricinde Yunanistan’dan istikrarlı olarak ithal edilen önemli bir ürün
bulunmamaktadır.
Tablo 2.9. Türkiye’nin Yunanistan’dan İthalatı (M: 1000 ton D:1000 Dolar)
2001
2002
GTİP
Ürün Adı
M
D
M
D
120720
Pamuk tohumu
16733
1640
1864
178
150710
Soya yağı fraksiyonları; ham
3949
1498
3636
1628
230990
Hazır diğer hayvan yemleri
6
9
1165
1047
080620
Üzüm (kurutulmuş)
510
688
380
456
100110
Makarnalık buğday (durum)
5337
865
5723
1121
170230
Glikoz ve glikoz şurubu
0
0
0
0
080250
Antep fıstığı
1
2
15
93
130190
Tabii sakızlar, reçineler
0
0
1
58
2003
M
D
2177
282
3275
1711
172
172
288
516
0
0
504
211
0
0
2
195
2004
M
D
30944 6424
10416
6256
1861
2166
579
859
2600
604
1191
541
98
525
4
403
151800
Hayvansal ve bitkisel katı ve
sıvı yağlar vb. frak.
230610
Pamuk yağı üretiminden
kalan küspe ve katı atıklar
200980
Diğer meyve/sebzenin suyu
030269
Diğer balıklar
(taze/soğutulmuş)
200799
Diğer reçel, jöle, marmelat,
meyve püresi ve pastları
060220
Meyvaları veya sert kabuklu
meyvaları yenilen ağaçlar,
çalılar (aşılı/aşısız)
120991
Sebze tohumları
030199
Diğerler balıklar (canlı)
110812
Mısır nişastası
Diğer
01-24
Toplam
Kaynak: DTM
745
209
821
237
1002
326
1128
388
0
0
6664
628
0
0
2939
384
0
0
0
0
0
0
0
0
0
212
0
200
392
297
339
279
0
0
63
26
46
28
186
203
18
41
52
71
163
348
52
133
0
0
114
6
0
25
3539
8522
0
0
726
0
0
217
2589
8349
0
0
1215
70
0
372
1660
6091
0
1
394
124
123
120
966
20835
2.4. YUNANİSTAN GIDA PAZARI
Yunanistan’da yiyecek, içecek ve tütün mamullerinde toplam tüketim harcamaları yıllar
itibariyle artış göstermektedir. 2003 yılında toplam gıda harcamaları bir önceki yıla göre %3
oranında artarak 23,6 milyar Euro olmuştur. Tüketimdeki artış diğer Güney Avrupa ülkeleri ile
hemen hemen aynı orandadır. Ancak, Yunanlı tüketiciler gelirlerinin daha büyük bir bölümünü gıda
harcamalarına ayırmaktadır. Yunan tüketicisinin gıda harcamaları, %20’lik payı ile toplam tüketim
harcamaları içinde önemli bir yere sahiptir. Et, süt, yumurta ve peynir gıda harcamaları içinde ilk
sıralarda bulunmaktadır.
Tablo 2.10. Yunanistan’ın Toplam Gıda Harcamaları (milyon Euro)
Ürünler
1999
2000
2001
2002
2003
Et
3620,5 3622,2 3810,6 4060,4 4315,1
Süt,peynir,yumurta
2943,1 3034,4 3362,1 3546,5 3593,0
Ekmek ve kahvaltılık hububat
2012,0 2091,9 2151,1 2394,0 2482,4
Taze sebze
1834,3 1961,3 2217,0 2310,0 2347,0
Tütün
1751,0 1786,0 1873,0 1945,0 1923,0
Taze Meyve
1251,1 1338,7 1452,8 1493,8 1569,7
Balık
1210,0 1289,4 1347,4 1435,4 1489,8
Şekerli ve çikolatalı ürünler
1035,1 1056,9 1094,4 1124,0 1207,0
Su, Meşrubat ve meyve suları
920,1
929,8 1044,0 1139,0 1183,3
Katı ve sıvı yağlar
794,7
802,8
859,0
893,1
896,5
Distile alkollü içecekler
622,9
627,4
669,3
698,3
701,2
Kahve,çay ve kakaolu içecekler
553,0
582,8
599,9
616,2
630,3
Şarap
452,0
469,4
505,3
522,0
550,3
Bira
401,6
403,5
454,3
502,6
501,0
Diğer gıda ürünleri
273,2
230,9
233,7
264,8
246,0
Toplam gıda harcamaları
19674,6 20227,4 21673,9 22945,1 23635,6
Kaynak: Eurostat – Global Market Information Database
Yunan tüketiciler genellikle evde geleneksel yemekleri hazırlayarak tüketme eğiliminde
olmalarına rağmen, gelişen modern ve hızlı yaşam tarzı sebebiyle son yıllarda ambalajlı ürünlerin
tüketiminde artış görülmektedir. 2003 yılında tüketicilerin, içecekler ve tütün mamulleri hariç
toplam gıda harcamalarının yaklaşık yarısını ambalajlı ürünler oluşturmuştur. Perakende satışlar
itibariyle toplam ambalajlı gıda satışları ise 2003 yılında 8,8 milyon Euro olmuştur.
Tablo 2.11. Yunanistan’da Perakende Ambalajlı Gıda Satışları (milyon Euro)
Ürünler
1999
2000
2001
2002
2003
2004
Şekerli Çikolatalı Mamuller
395,83 416,07 441,70 468,45 506,73 536,18
Unlu Mamuller
1777,78 1810,71 1911,20 2011,77 2120,33 2251,63
Dondurma
187,56 196,47 208,49 223,53 241,85 256,89
Süt ürünleri
2299,82 2451,12 2631,66 2808,03 2993,18 3156,32
Tatlı ve Tuzlu çerezler
44,08 475,62 500,95 529,23 566,02 594,13
Hazır yemekler
117,34 122,20 129,20 136,79 142,04 149,00
Çorbalar
3,25
3,33
3,43
3,54
3,64
3,05
Makarna
91,67
93,50
95,94 101,08 106,40 108,88
Konserve Gıdalar
179,45 186,26 194,41 203,78 211,24 219,31
Dondurulmuş Gıdalar
138,76 145,58 155,28 166,01 175,15 185,42
Kurutulmuş Gıdalar
137,41 138,68 141,16 147,49 154,07 157,30
Soğutulmuş gıdalar
320,04 331,43 350,42 371,30 390,08 411,75
Sıvı ve Katı yağlar
319,99 324,25 329,45 360,94 394,91 423,38
Sos ve çeşniler
184,29 192,29 205,10 221,69 230,58 239,76
Bebek mamaları
82,33
87,01
93,82 100,76 104,55 109,18
Toplam Ambalajlı Gıdalar
6279,60 6974,52 7392,21 7854,39 8340,77 8802,18
Tablo 2.12. Yunanistan’da perakende ambalajlı gıda satışları (miktar 1000 ton)
Ürünler
1999
2000
2001
2002
2003
2004
37,72
38,87
38,82
39,04
40,47
41,21
Unlu Mamuller
729,01 733,54 737,48 741,65 746,78 756,31
Dondurma (milyon litre)
35,62
36,68
37,31
38,29
39,44
40,50
Süt ürünleri
*
*
*
*
*
*
46,85
49,09
48,91
49,57
52,33
54,84
Hazır yemekler
13,58
14,05
14,66
15,23
15,70
16,30
Çorbalar
0,30
0,31
0,32
0,33
0,33
0,22
Makarna
59,27
59,74
60,27
60,94
62,40
63,30
Konserve Gıdalar
42,89
43,35
43,98
44,62
45,24
46,09
33,10
34,30
35,53
36,80
38,13
39,80
77,34
77,25
77,52
78,31
80,06
80,83
24,35
24,89
25,47
26,07
26,78
27,78
118,14 117,48 117,34 121,21 124,88 127,53
Sos ve çeşniler
33,98
34,90
36,23
37,68
39,00
40,59
Bebek mamaları
7,74
8,25
9,34
11,52
13,28
14,01
*Süt ürünlerinde toplam miktar verisi sağlanamamaktadır.
Yunanistan’da perakende gıda sektörü bir çok ürün alternatifi ile çeşitlilik arz eden ancak
hayli bölünmüş bir yapıda bulunmaktadır. Sektörde çok sayıda firma bulunmakta ve bu bölünmüş
yapı sebebiyle hemen hemen hiç birinin perakende gıda satışları içindeki payı %6’nın üzerine
çıkamamaktadır. Yerli üreticilerin yanısıra çok uluslu firmalar pazarda önemli yere sahiptir. Çok
uluslu firmalar ithalatın yanı sıra yerel üreticilerin satın alınması suretiyle Yunanistan pazarındaki
faaliyetlerini artırmaktadır.
Yunanistan’da zeytinyağı sektörü gıda sanayi açısından büyük önem arz etmekte olup, ülke
yıllık ortalama 300 bin tonluk zeytinyağı üretimi ile dünyada üçüncü büyük üretici konumunda
bulunmaktadır. 2004 yılında ambalajlı perakende zeytinyağı satışları 143 milyon Euro olmuştur.
Bir Unilever firması olan Elais Oleaginous Products SA bitkisel yağların toplam perakende
satışlarındaki %34’lük payı ile sektörde lider konumdadır. Firma Altis markası ile ambalajlı
zeytinyağında yaklaşık %35’lik bir paya sahiptir. Firmanın, ambalajlı satışlarının yanısıra gıda
hizmet sektöründe otel, restoran, hazır yemek şirketleri ve çeşitli gıda üreticisi firmalara da Artizan
ve Caterline markaları ile zeytinyağı satışları bulunmaktadır. Elais Oleaginous Products SA’nın
ürünleri arasında zeytinyağının yanısıra, ayçiçek yağı ve domates ürünleri vardır. Firmanın,
Yunanistan’ın toplam perakende gıda satışları içindeki payı %2’dir. Bitkisel yağlar sektöründe
ikinci sırada %15’lik payı ile Minerva SA gelmektedir. Minerva, PZ Cussons isimli bir uluslararası
şirketler grubu bünyesinde bulunmaktadır. Firma; Horio, Minerva ve Niki isimli zeytinyağı
markaları ile ambalajlı zeytinyağı sektöründe %24’lük paya sahiptir. Ayrıca Yunanistan’da çok
sayıda zeytinyağı üreticisi bulunduğundan küçük işletmeler tarafından üretilen zeytinyağı da
satışlar itibariyle sektörde 17%’lik payı ile çok önemli bir yere sahiptir. Bir çok tüketici küçük
işletmelerce üretilen zeytinyağını sanayi tarafından üretilene göre daha saf ve sağlıklı bulduğundan
bu firmaların ürünlerini tercih etmektedir.
Yunanistan’ın en büyük süt ürünleri üreticisi olan Fage SA, Yunanistan’da 2003 yılı toplam
perakende gıda satışları bazında %5,81’lik payı ile ilk sırada yer almaktadır. Yunan Filippou Group
bünyesinde bulunan firmanın 2003 yılı cirosu 335 milyon Euro olup, 8 milyon Euro’nun üzerinde
karı bulunmaktadır. Firmanın 50 bin m2 alana yayılı bulunan ana üretim ve dağıtım tesisine,
işlenmek üzere günlük 400 bin litre süt gelmektedir. 11 adet süt toplama merkezi bulunan Fage,
Yunanistan süt üretiminin yaklaşık %17’sini karşılamaktadır. Firma aynı zamanda beyaz peynir ve
yoğurt ürünlerini Avrupa ülkelerine de ihraç etmekte olup, özellikle İngiltere pazarında Total
markalı yoğurt ile önemli bir yere sahiptir. Son dönemde ABD’den gelen taleplerin de artması ile
birlikte firma yeni yatırımlara yönelmektedir.
Gıda sektöründe Delta SA isimli firma da önemli bir güç olarak yer almaktadır. Firmanın
faaliyet alanları içinde süt, yoğurt, krema, dondurma, dondurulmuş gıdalar ve hazır yemekler
bulunmaktadır. 45 firmada doğrudan veya dolaylı olarak iştiraki bulunan Delta’nın Yunanistan’da
8, Doğu Avrupa ülkelerinde ise 5 adet fabrikası bulunmaktadır. Holding bünyesinde bulunan Delta
Dairy SA taze/pastörize süt satışlarında %41’lik payı ile, pazardaki en büyük rakibi olan Fage’nin
önünde ilk sırada yer almaktadır. Firma sermayesinin %30’una sahip olan Danone ile ürünlerinin
Avrupa’da dağıtımı için işbirliği yapmaktadır. Firmanın 2003 yılı cirosu 304 milyon Euro, karı ise
18,5 milyon Euro olmuştur.
Yunan gıda sanayinde iki önemli yerel üretici olan Delta ve Fage, 2004 Atina Olimpiyat
Oyunlarının sponsorları arasında yer almıştır. Firmaların ürünleri itibariyle rakip konumda
bulunmaları sebebiyle olimpiyat oyunlarına farklı ürünleri ile sponsor olmaları kararlaştırılmış ve
olimpiyat süresince Delta; süt ve dondurma ürünleri ile, Fage ise yoğurt, peynir ve krema ürünleri
ile temsil edilmiştir.
Chipita International SA; ambalajlı gıda pazarında %4’lük payı ile ikinci sırada yer
almaktadır. Firmanın ürünleri arasında ekmekçi ürünleri, bisküvi, patlamış mısır, çeşitli cipsler ve
kuruyemişler bulunmaktadır. Yunanistan dışında Portekiz, Bulgaristan, Romanya, Polonya, Rusya,
Meksika ve Mısır’da da üretim tesisleri bulunan firma, ağırlıklı olarak ihracata yönelik
çalışmaktadır. Firmanın 2003 yılı itibariyle 101 milyon Euro ciro ve 8 milyon Euro karı
bulunmaktadır.
Tablo 2.13. Yunanistan’da Perakende Ambalajlı Gıda Satışları Firma Payları (% Değer)
Firma adı
2002 2003
Fage SA
5,59 5,81
Chipita International SA
4,14 4,19
Delta Dairy SA
3,45 3,64
Mevgal Macedonian Milk Industry SA
2,76 2,84
Ion SA
2,41 2,37
Elais Oleaginous Products SA
1,89 1,96
Friesland Hellas SA
1,82 1,83
Papadopoulos SA
1,76 1,68
Kraft Foods Hellas SA
1,68 1,66
Nikas Katselis SA
1,46 1,36
Nestle Hellas SA
1,64 1,32
Dodoni Agricultural Dairy Industry of Ipirus SA
1,12 1,18
Tasty Foods SA
0,89 0,98
Yfantis SA
0,89 0,89
Delta Ice Cream SA
0,84 0,84
Cadbury Hellas SA
0,01 0,76
Ambalajlı gıda pazarı doygunluğa ulaşmış görünse de 2004-2009 yılları arasında sektör için
pozitif büyüme öngörülmektedir. Satışların yıllık ortalama %1 oranında artış göstereceği tahmin
edilmektedir. Sektör paylarının satışlar itibariyle fazla bir değişim göstermeyeceği yine et, süt ve
ekmekçi mamullerinin pazardaki satışların önemli bir bölümünü oluşturacağı tahmin edilmektedir.
Yunanistan’da organik gıda tüketimi de artış göstermektedir. Büyük şehirlerde organik
ürünler için özel marketler açılmaya başlamıştır. 2004 yılı itibariyle ülkede 110’un üzerinde
organik ürün marketi olduğu, bunun da %60’ının Atina’da bulunduğu belirtilmektedir. Aynı
zamanda organik ürünlerin tüketici gözünde değer bulduğunu iyi takip eden perakende zincirleri de
marketlerinde özel organik reyonları açmaya başlamıştır. Ülkede tarım alanlarının sınırlı olması
sebebiyle organik gıda üretimi de sınırlı düzeyde kaldığından ürünler daha çok ithal edilmektedir.
Ancak tüketiciler organik ürünler söz konusu olduğunda üreticilerini tanımamaları sebebiyle ithal
ürünlere bazen şüpheyle yaklaşmaktadır. Ayrıca başka ülkelerden gelen ürünlerin ülkeye girişinin
belli bir süre alması sebebiyle yerel üretime göre tazeliğini yitirdiği düşüncesi hakim olmaktadır.
Bununla birlikte Yunan tüketicilerin sağlıklı beslenme konusunda hassasiyetlerinin artması ile
birlikte organik ürünlerin tüketiminin de katlanarak devam edeceği tahmin edilmektedir.
Tablo 2.14. Yıllar İtibariyle Perakende Ambalajlı Gıda Satışlarındaki Değişim Oranı
(% değer)
Ürünler
1999/04 2003/04 2004/09*
6,26
5,81
-1,99
Unlu Mamuller
4,84
6,19
-1,34
Dondurma
6,49
6,22
2,50
Süt ürünleri
6,54
5,45
0,52
5,81
4,97
4,21
Hazır yemekler
4,89
4,90
4,15
Çorbalar
-1,27
-16,21
1,64
Makarna
3,50
2,33
Konserve Gıdalar
4,09
3,82
5,97
5,87
2,74
2,09
5,17
5,56
5,76
7,21
Sos ve çeşniler
5,40
3,98
Bebek mamaları
5,81
4,43
Toplam Ambalajlı Gıdalar
5,71
5,61
*Tahmin
1,45
3,41
1,52
1,40
4,10
2,14
4,12
0,90
0,72
Tablo 2.15. Yıllar İtibariyle Perakende Ambalajlı Gıda Satışlarındaki Değişim Oranı
(% miktar)
Ürünler
1999/04 2003/04 2004/09*
1,79
1,83
-0,78
Unlu Mamuller
0,74
1,28
0,33
Dondurma
2,60
2,69
2,12
Süt ürünleri
3,20
4,79
4,19
Hazır yemekler
3,72
3,83
4,09
Çorbalar
-6,37
-34,12
1,61
Makarna
1,33
1,44
2,05
Konserve Gıdalar
1,45
1,87
2,73
3,75
4,37
3,63
0,89
0,97
1,64
2,67
3,75
2,83
1,54
2,12
0,43
Sos ve çeşniler
3,62
4,10
4,88
Bebek mamaları
12,61
5,50
3,06
*Tahmin
2.4.1. Su Ürünleri
Yunanistan’ın su ürünleri ihracatı bir kaç üründe yoğunlaşırken, ithalatı ürün bazında
çeşitlilik göstermektedir. Bu yüzden Yunanistan’ın toplam su ürünleri ithalat ve ihracatı dengede
gibi görünse de özellikle çipura, levrek ve midye haricindeki balık ve diğer su ürünlerinde ülke net
ithalatçı konumdadır. Yunanistan’ın su ürünleri ihracatının %42’sini taze/soğutulmuş çipura ve
levrek oluşturmakta, ithalatında ise çeşitli taze ve işlenmiş balıkların yanı sıra yumuşakçalar ve
kabuklu su ürünleri önemli yer tutmaktadır.
Su ürünleri Yunan beslenmesinde geleneksel bir ürün olarak özel yerini korumaktadır.
Yunan tüketicisinin sağlıklı ve düşük kalorili beslenmeye olan ilgisinin artmasının yanı sıra deli
dana hastalığı sebebiyle hayvansal ürünlere şüpheyle yaklaşması sonucu, özellikle 1995 yılından
itibaren su ürünlerine yönelim artmıştır. Yunanistan’da taze balık tüketim alışkanlığı fazla olmasına
rağmen son yıllarda hazırlama ve yeme kolaylığı sebebiyle işlenmiş ürünlerin tüketiminde de artış
görülmektedir.
İşlenmiş su ürünleri satışlarında pazarda en fazla paya soğutulmuş ürünler sahiptir.
Özellikle soğutulmuş tütsülenmiş balık/su ürünlerinde 2004 yılında 4600 ton karşılığı 133 milyon
Euro’luk satış yapıldığı tahmin edilmektedir. Konserve balık/su ürünleri satışları ise 51,2 milyon
Euro olmuştur. Konserve su ürünlerinin, taze veya dondurulmuş ürünlere göre daha ucuz olmasının
yanısıra hazırlama ve hemen tüketim kolaylığı bulunması, ürünler için tercih sebebi olmaktadır.
Pazarda bir çok çeşit bulunmasına rağmen tüketiciler daha çok konserve ton balığını tercih
etmektedir.
Tablo 2.16. Perakende İşlenmiş Balık/Su Ürünleri Satışları
Ürün
1999
2000
2001
2002
2003
2004
Değer (Milyon Euro)
dondurulmuş balık/su ürünleri
4,65
5,23
5,81
6,16
6,4
6,6
soğutulmuş balık/su ürünleri
111,55
117,61
126,12
135,23 141,67
149,95
konserve balık su ürünleri
40,51
42,32
44,35
46,44 48,72
51,26
Miktar (1000 ton)
0,36
0,40
0,45
0,50
0,53
0,55
4,74
4,97
5,17
5,36
5,53
5,76
konserve balık/su ürünleri
5,85
6,03
6,23
6,44
6,62
6,83
Dondurulmuş su ürünleri satışlarında son yıllarda önemli gelişmeler kaydedilmiştir.
Firmaların paketleme ve yeni ürün geliştirme konusundaki atılımları ile birlikte son beş yılda
toplam satış hacmi %50 oranında artmıştır. Yunanistan’da taze balık tüketim alışkanlığı daha fazla
olmasına rağmen marketlerde ucuza dondurulmuş balık alternatiflerinin de bulunması satışları
olumlu yönde etkilemektedir. Temizlenmiş, kılçıksız ve pişirilmeye hazır durumda satılan
dondurulmuş balığın yanısıra kalamar, karides, midye gibi diğer dondurulmuş su ürünü çeşitleri de
hem hazırlama kolaylığı bulunması hem de yüksek besin değeri olması bakımından özellikle
çocuklarının tüketimi için aileler tarafından tercih edilmektedir. Yunan ailelerinin yaklaşık
%30’unda hem mikrodalga fırın hem de derin dondurucu birlikte bulunmaktadır. Diğer Avrupa
ülkeleri ve ABD’ye göre bu düşük bir oran olsa da gelişen eğilim önümüzdeki dönemde
dondurulmuş su ürünleri tüketiminin büyümeye devam etmesi açısından önemli görülmektedir.
Bununla birlikte dondurulmuş yumuşakça ve kabuklu deniz ürünleri tüketimi özellikle kültürel ve
dinsel gelenekler bakımından mevsimsel bir karakteristik göstermektedir. Tüketimin %50’si
Paskalya döneminde, %10’u Noel döneminde ve %10’luk kısım da Ağustos ortasında
yapılmaktadır ki; bu dönemler Ortodoks Yunanlılar için bayram dönemleridir. Öte yandan toplam
dondurulmuş su ürünleri sektörü yaz ayları boyunca azalan bir tüketim eğilimi göstermektedir.
Tablo 2.17. Yıllar İtibariyle Perakende Su Ürünleri Satışlarındaki Değişim Oranı
Ürün
1999/04
2003/04
2004/09*
(%değer)
7,25
3,12
2,86
6,10
5,84
4,47
4,80
5,13
3,84
(%miktar)
8,85
3,77
3,04
3,98
4,16
3,00
3,15
3,17
2,30
*Tahmin
Tüketiciler dondurulmuş su ürünlerini satın alırken görünüşüne (çekici görünüm ve renk),
paketleme bilgilerine (tipi, menşei, balığın avlanma tarihi, son tüketim tarihi) ve ürünün satıldığı
marketin güvenilirliğine dikkat etmektedir. Ürünleri genel olarak ev hanımları ve genç çiftler satın
almaktadır. Yunanistan’ın kuzeyinde kişi başına dondurulmuş su ürünleri satışları güneye göre güneyde daha çok taze balık tüketilmesi sebebiyle - daha fazladır.
Su ürünleri sektöründe fiyatlandırma politikaları ürünün bulunabilirliğine ve dünyadaki
balık avlama alanlarının durumuna göre değişmektedir. Fiyatlandırma konusunda arz talep
mekanizması dünya balıkçılık sektörünün faaliyette bulunduğu uluslararası koşullar çerçevesinde
çalışmaktadır. Öte yandan yetiştiriciliğe dayalı çipura, levrek ve alabalık gibi bir takım özel türler
söz konusu olduğunda dikkat edilmesi gerekmektedir. Yunan yetiştiriciler arasında bu ürünler için
sıkı bir fiyat rekabeti olması bazen ürünlerin maliyetinin altında satışını da beraberinde
getirebilmektedir. Son yıllarda markalı ürünlerin çoğalmasıyla promosyon faaliyetleri de artış
göstermiştir. Genellikle televizyon ve gazetelere verilen reklamlar, özellikle dondurulmuş ürünler
için pazar oluşturma çabaları açısından önem arz etmektedir. Bununla birlikte büyük
perakendeciler, marketlerde bir bölümü taze balık satışı için tahsis etmekte ve bu reyonlarda
markasız ya da market markası altında taze balık satışı gerçekleştirmektedir.
Su ürünleri avcılığı ve yetiştiriciliğinin dışında Yunan firmaları su ürünlerinin daha ileri
safhalara işlenmesi ve üretimi konusunda endüstriyel faaliyetlerde de bulunmaktadır. Yurt içi
pazarda soğutulmuş ve dondurulmuş ürünlere talebin artması ile birlikte üretici firmalar da bu
alanda yatırım yaparak işleme (soğutma ve dondurma) kapasitelerini artırmaya başlamıştır. Yunan
dondurulmuş su ürünleri sektöründeki gelişmeler, ithal taze su ürünleri açısından da fırsatlar
yaratmaktadır.
Balık işleme ve üretim süreci iki farklı şekilde gelişmektedir. İlk süreçte taze balık kalite
tipine göre ayrıldıktan sonra tuzlama, parçalama, tütsüleme, konserveleme veya fileto yapma gibi
işlemlerden geçmektedir. Bunu standardizasyon ve paketleme takip etmektedir. Bu süreçteki işleme
üniteleri genellikle küçük ve orta kapasiteli firmalardan oluşmaktadır. Bu firmalar çoğunlukla
tuzlama ve konserve yapmakta olup, daha azı tütsüleme ve fileto işlemi yapmaktadır. Bu firmaların
hammadde olarak kullandıkları balıklar sardalya (%33) ve hamsi (%31), alabalık (%9,6) ve
uskumru (%6,4)’dur. Buralarda üretilen nihai ürünün %42’si ihracata yönlenmekte, bunun da
%35’inin AB dışındaki ülkelere ihraç edildiği ifade edilmektedir.
İkinci süreçte taze balık kalitesine göre sınıflandırılıp, temizlenip, derisi ayrılıp,
parçalandıktan sonra soğutulmakta veya dondurulmaktadır. Bu süreci yine standardizasyon ve
paketleme izlemektedir. Bu süreçte faaliyet gösteren işletmeler de orta ve küçük kapasiteli
firmalardır. Faaliyetleri arasında tam olarak ayırım yapmak mümkün olmamakla birlikte, firmalar
genellikle soğutma ve dondurma işlemlerini uygulamaktadır. Firmaların büyük çoğunluğu ülkenin
geleneksel olarak balık işi ile uğraşılan bölgelerinin yanısıra Atina ve Selanik şehirleri yakınlarında
yoğunlaşmıştır. Hammadde balığın %68’i ithal edilmekte, kalan %31’i ise yurtiçinden
sağlanmaktadır. Hammadde olarak kullanılan su ürünlerinin %25’i kalamar, %14’ü ahtapot, ve
%12’si morinadır. Bunların yanısıra yılan balığı, istiridye, tarak, barbunya gibi çeşitler de
işlenmektedir. Nihai ürünün %22’si dış pazarlara sunulurken kalanı yurtiçinde tüketilmektedir.
Nireus Aquaculture SA isimli firma, Yunan su ürünleri sektöründe en önemli firmalardan
biridir. Firma, balık yumurtası üretimi ve balık yetiştiriciliği, avlanan deniz balıklarının işlenmesi,
hazır balık yemekleri üretimi ve bütün bu ürünlerin küçük market ve perakende zincirlerine
pazarlanması ile ilgili faaliyetleri yürütmektedir. Ayrıca diğer küçük balıkçılık işletmelerinden de
taze balık alımı yapmaktadır. Firma gelirlerinin %15’ini balık yumurtasından, %59’unu balık
yetiştiriciliğinden, %6’sını işlenmiş balık ürünlerinden ve %19’unu da diğer firmaların balıklarının
pazarlanmasından sağlamaktadır. Firmanın yurt içi ve yurt dışı satışları hemen hemen yarı yarıya
gerçekleşmektedir. Nireus Aquaculture su ürünleri üretiminin yanı sıra süt ürünleri, şekerli
çikolatalı ürünler ve diğer hazır yemek ürünleri üretiminde de faaliyette bulunmaktadır.
Selonda SA sektördeki bir diğer büyük firmadır. Firma kurulduğu 1988 yılından bu yana
çeşitli birleşmeler ile büyümüştür. Firmanın İngiltere’de bir üretim birimi ve ayrıca Çin’de ve diğer
çeşitli ülkelerde irtibat ofisleri bulunmaktadır. Firma gelirlerinin %24’ünü balık yumurtasından,
%38’ini balık yetiştiriciliğinden, ve %27’sini de diğer firmaların balıklarının pazarlanmasından
sağlamaktadır. Selonda SA da Nireus firması gibi su ürünleri sektöründe danışmanlık hizmeti
verilmesinin yanısıra, hammadde ve su ürünleri ile ilgili gereçleri de sağlamaktadır.
Sea Farm Ionian SA, balık yetiştiriciliği ve pazarlanmasında önemli bir yeri olan yerel
firmalardan biridir. Firma 1989 yılında Norveç Stolt Sea Farm isimli firmanın kuruluşu olarak
faaliyetine başlamış ancak daha sonra Norveç yatırımı tamamen Yunanlıların eline geçmiştir. Sea
Farm Ionian SA da diğer yerel rakipleri gibi çeşitli firma birleşmeleri ile büyümektedir. Firmanın,
Selonda SA’nın İngiltere’deki üretim tesisinde ortak yatırımı bulunmaktadır. Ayrıca Selonda ile
hisse değişimi neticesinde bir ortaklığı bulunmaktadır. Firma, gelirlerinin %26’sını balık
yetiştiriciliği, %72’sini de diğer firmaların balıklarının pazarlanmasından sağlamaktadır. Firma
kendi ihtiyaçlarına yönelik olarak balık yumurtası üretimi de yapmaktadır.
Dondurulmuş su ürünleri alanında faaliyet gösteren Thaltriton isimli firma İzlanda ve
Norveç’ten dondurulmuş balık filetoları ithal etmekte olup, firmanın yılda 4-6 adet siparişi
olmaktadır. İthalatının %15’i ihracata yönelmektedir. Gelen ürün yalnızca parçalama ve derin
dondurma işleminden geçmekte ve daha sonra ihracatçının orjinal markası ile süpermarketler
aracılığıyla tüketicilere sunulmaktadır.
Pazara taze balık arzının ilk safhasını iskele yakınlarında bulunan Toplama ve Dağıtım
Merkezleri (TDM)’nde kurulan mezatlar oluşturmaktadır. TDM’ler yurt çapında dağıtımın etkin bir
şekilde yürütülmesi bakımından önem arz etmektedir. Kültür balıklarının paketlendiği birimler de
su ürünleri sektöründe taze balık dağıtım kanalının önemli bir halkasını oluşturmaktadır. 91/493
nolu AB yönergesi ile bu birimlerin ne tür hijyenik koşullar altında faaliyet gösterecekleri
tanımlanmıştır. Burada ana prensip olarak hammadde (balığın kabulü, duyusal kalite kontrol,
temizleme, parçalama, paketleme) ile nihai ürün (dağıtım) işlemleri ayrılarak her safhada mutlak
bir kalite ve sağlık kontrolünün yapılması öngörülmektedir. Dağıtım kanalında son halkayı açık
veya kapalı balık pazarları, yerel marketler ve süpermarketlerden oluşan perakende balık satışları
oluşturmaktadır. Son yıllarda balık pazarları ve yerel marketlerin pazar paylarının azaldığı, bununla
birlikte büyük perakende zincirlerinin satışlarının arttığı görülmektedir.
Su ürünleri açısından dikkat edilmesi gereken bir nokta pazar için yeni bir ürün söz konusu
olduğunda Yunan Yüksek Kimya Komitesinden ön izin alınması gerekmektedir. Ancak Yunan
Gıda Kodeksinde yer alan ve kodekse uygun olan ürünlerin ithalatında özel bir izin veya uygulama
bulunmamaktadır. Su ürünleri için hayvan sağlık sertifikası bulunmalı ve ürünler AB onaylı üretim
tesislerinde üretilmiş olmalıdır. Ayrıca, ambalajda üretim tesisinin AB onay kodunun belirtilmesi
gerekmektedir. Dondurulmuş su ürünleri için ayrıca özel bir ambalajlama kuralı bulunmamaktadır.
Ancak eğer su ürünleri buz kalıpları içinde bulunuyorsa, gümrük kontrolleri esnasında buzdan da
örnek alınarak inceleme yapılması söz konusu olabildiğinden, buzun temiz olmasına da dikkat
edilmesi gerekmektedir.
2.4.2. Dondurulmuş Gıda
Yunanistan’da 2004 yılı itibariyle dondurulmuş gıda ürünleri satışlarında bir önceki yıla
göre miktar olarak %4 değer olarak ise %6 oranında artış olduğu tahmin edilmektedir. Yunan
tüketiciler önceleri dondurulmuş ürünlerin besin değerinin taze ürünlere göre daha düşük olduğunu
düşünmeleri sebebiyle bu ürünlere ihtiyatla yaklaşırken, bugün tüketicinin bilinçlenmesiyle birlikte
bu kanı etkisini yitirmiştir. Tüketiciler son yıllarda özellikle HACCP ve ISO belgeli ürünleri tercih
ederek kaliteye verdikleri önemi göstermektedir.
Tablo 2.18. Perakende Dondurulmuş Gıda Satışları
Ürün
1999
2000
Değer (milyon Euro)
Dondurulmuş kırmızı et
10,14
10,42
Dondurulmuş Sebzeler
27,10
27,93
Dondurulmuş patates
7,53
7,94
Dondurulmuş unlu mamuller
42,40
45,30
Dondurulmuş tatlılar
9,99
10,65
Dondurulmuş pizza
36,95
38,16
Toplam
134,11
140,35
Miktar (1000 ton)
3,34
3,33
14,65
15,03
Dondurulmuş patates
2,96
3,15
6,38
6,86
Dondurulmuş tatlılar
1,82
1,92
Dondurulmuş pizza
3,61
3,68
Toplam
32,74
33,93
2001
2002
2003
2004
10,95
28,90
8,51
48,37
11,42
40,12
148,66
11,59
30,10
9,28
52,60
12,30
42,58
158,45
12,20
31,40
9,45
56,10
13,10
44,60
166,85
12,72
33,12
9,87
60,04
14,02
46,83
176,42
3,32
15,3
3,25
7,35
2,03
3,76
34,98
3,26
15,65
3,42
7,86
2,12
3,84
36,15
3,33
16,15
3,49
8,31
2,17
3,94
37,39
3,67
16,73
3,63
8,74
2,26
4,03
38,99
Sektörde, dondurulmuş unlu mamullerin satışları hızla büyümekte ve bu eğilimin devam
edeceği tahmin edilmektedir. Firmalar tarafından yerel tüketicilerin beğenisine uygun, yüksek
kaliteli ve yeni ürünlerin pazara sürülmesi büyümeyi tetiklemektedir. Sunulan çoğu ürün evlerde
geleneksel olarak yapılabilen ancak hazırlanması uzun zaman alan ürünlerden oluşmaktadır. Ayrıca
pasta hamurları, pizza tabanları, pişirmeye hazır pizza ve kekler dondurulmuş hamur işi ürünler
arasında en popüler olanlarıdır. Ekmek ve krossan gibi ürünler ise tüketiciler tarafından daha çok
taze tüketildiği için dondurulmuş olarak pazarda yer bulamamaktadır.
Dondurulmuş sebze satışlarının da önümüzdeki dönemde artmaya devam edeceği tahmin
edilmektedir. Dondurulmuş sebzeler temizlenmiş ve paketlenmiş olarak yıl boyunca elde
edilebilmesi bakımından tüketiciler tarafından tercih edilmektedir. Bir ekonomi gazetesinin
araştırmasına göre Yunan ev hanımlarının %85’inin, hem mevsimi dışında ucuza sağlanabilmesi
hem de hazırlama kolaylığı bulunması bakımından, yemeklerinde dondurulmuş sebzeleri
kullanmaya başladığı belirtilmektedir. Firmalar bu kapsamda pazara yeni ürünler sunarak pazarın
daha da büyümesini sağlamaktadır.
Tablo 2.19. Yıllar İtibariyle Dondurulmuş Gıda Satışlarındaki Değişim Oranı
(%değer)
Ürünler
1999/04 2003/04 2004/09*
4,64
4,26
3,24
4,02
5,10
4,96
dondurulmuş patates
5,56
4,44
2,87
7,19
6,95
5,44
dondurulmuş tatlılar
Dondurulmuş hazır yemekler
Dondurulmuş pizza
Toplam
6,99
4,85
5,97
6,87
26,32
5,00
5,74
4,08
15,97
4,32
1,52
(%miktar)
1,51
8,11
2,70
3,59
dondurulmuş patates
4,16
4,01
6,48
5,17
dondurulmuş tatlılar
4,64
4,15
Dondurulmuş hazır yemekler
30,00
Dondurulmuş pizza
2,22
2,28
Toplam
3,75
4,28
*Tahmin
1,77
4,04
2,91
4,22
2,54
15,03
2,67
3,63
Dondurulmuş gıda sektörü genel olarak ithalatçı ve üretici firmalar ile küçük ve orta ölçekli
işletmelerden oluşmaktadır. General Foods SA dondurulmuş gıda satışlarında yaklaşık %23’lük
payı ile sektörde lider konumdadır. Firma Barba Stathis markası ile dondurulmuş hazır yemekler,
sebzeler; Froza markası ile dondurulmuş patates ve diğer sebzeler; Chrisi Zimi ve Makedoniki
Sfolotiata markaları ile de hamur işi ve hazır yemek pazarlamaktadır.
Yıllardan beri pazarda önemli bir yere sahip olmaları sebebiyle tüketici tarafından bilinirliği
oldukça yüksek olan Hellenic Quality Foods SA’nın Kanaki markalı ürünleri ile General Foods
SA’nın Barba Stathis markalı ürünlerinin 2003 yılı dondurulmuş gıda satışlarındaki payları sırasıyla
%17 ve %12 olmuştur. McCain Hellas SA satışlardaki %8,8’lik payı ile bu iki firmayı izlemektedir.
Firma 2004 yılında piyasaya yeni ürünü olan yuvarlak dilimlenmiş dondurulmuş patates sürmüştür.
Yfantis SA, Nikas SA ve Creta Farm firmaları özellikle dondurulmuş et konusunda faaliyet
göstermektedir.
Özel markalı ürün satışları da dondurulmuş gıda pazarında %12’lik bir paya sahiptir.
Marketlerin kendi markaları ile ürettirip sattıkları bu ürünler hem diğer markalı ürünlere göre ucuz
olmaları hem de kalite bakımından bunlarla denk görülmeleri sebebiyle tüketiciler tarafından
oldukça tercih edilmektedir.
Tablo 2.20. Dondurulmuş Gıda satışları Firma Payları (%Değer)
Firma
2001
2002
2003
General Foods SA
22,85
23,04
23,31
Hellenic Quality Foods SA
16,71
17,01
16,99
McCain Hellas SA
8,79
8,89
8,76
Yfantis SA
3,62
3,74
3,77
Nikas SA
2,42
2,52
2,49
VIKI SA
0,93
0,83
0,82
Unilever Hellas
0,78
0,79
0,77
Creta Farm SA
0,45
0,57
0,56
Cadbury Hellas SA
0,53
0,55
0,55
Amassa Hellas SA
0,22
0,19
0,20
Kontoveros SA
0,19
0,19
0,18
Özel Markalı Ürünler
11,07
11,76
12,28
Diğer
31,44
29,92
29,32
Toplam
100,00 100,00 100,00
2.4.3. Konserve Gıda
Yunan tüketicilerinin taze meyve/sebze tüketim alışkanlığının olması, taze ürünlerin
pazarda bol miktarda ve ucuza temin edilebilmesi ve ayrıca tüketicilerin gözünde bu ürünlerin daha
sağlıklı olarak algılanması konserve satışlarını etkilemektedir. Son yıllarda benzer hazırlama ve
tüketim kolaylıkları sağlaması bakımından dondurulmuş ve/veya soğutulmuş meyve sebze
çeşitlerinin çoğalması da pazardaki rekabeti artırmıştır. Ancak, Atina olimpiyatlarının da etkisiyle
2004 yılında konserve satışları iyi bir performans sergilemiştir. Konserve hazır yemekler, toplam
konserve perakende satışları içinde %50’lik payı ile önemli bir yere sahiptir.
Tablo 2.21. Konserve Gıda Perakende Satışları
Ürün
1999
2000
Konserve et ve et ürünleri
16,43
17,21
Konserve sebzeler
22,61
22,81
Konserve domates
17,26
17,49
Konserve fasulye
2,10
2,19
Konserve Meyve
11,95
12,46
Konserve Hazır yemekler
68,13
71,48
Toplam
138,45
143,43
Miktar (1000 ton)
7,67
7,39
Konserve sebzeler
6,50
6,43
Konserve domates
7,07
7,17
Konserve fasulye
0,93
0,96
Konserve Meyve
6,31
6,42
8,46
8,86
Toplam
36,94
37,21
2001
2002
2003
2004
17,62
22,95
18,29
2,30
13,06
75,42
149,54
18,40
23,45
19,25
2,46
13,63
79,60
156,76
19,35
23,93
19,99
2,57
14,14
82,07
161,91
20,32
24,45
20,72
2,65
14,24
85,77
168,11
7,15
6,39
7,31
0,99
6,53
9,36
37,64
6,93
6,34
7,46
1,02
6,63
9,72
38,07
6,77
6,26
7,75
1,04
6,72
10,02
38,51
6,93
6,26
7,99
1,06
6,59
10,44
39,27
2004 yılında kötü hava koşulları sebebiyle azalan taze domates üretimi ile birlikte yüksek
seyreden domates fiyatları tüketicilerin konserve domatese yönelmesine neden olmuştur. Konserve
domates satışları miktar bazında yaklaşık %4 oranında artış göstermiştir.
Son yıllarda özellikle evde yemek hazırlama alışkanlığı olan ev hanımlarının, her konserve
kutusunda ortalama bir kalite sunması ve hazırlama kolaylığı sağlaması bakımından konserve
domates ile birlikte diğer konserve sebze kullanımını da artırdıkları belirtilmektedir. Tüketicilerin
zamandan tasarruf açısından hazır ürünlere yönelmesi sonucu önümüzdeki yıllarda konserve gıda
satışlarında artışın devam edeceği düşünülmektedir.
Meyvelerde taze tüketim alışkanlığının daha yoğun olması sebebiyle konserve satışlarının
son beş yılda miktar bazında ortalama %1 oranında artış gösterdiği görülmektedir. Önümüzdeki
yıllarda da bu orandan daha büyük bir artış olması beklenmemektedir. Konserve meyve satışlarının
büyük çoğunluğu gıda hizmet sektörüne yapılmakta ve satışlarda konserve ananas başta olmak
üzere konserve şeftali ve kayısı ön planda yer almaktadır.
Genellikle pazara sürülen yeni konserve ürünlerin cam ve karton kutularda sunulması ve bu
ambalajların tüketicilerin gözünde ürünü daha kaliteli göstermesi sebebiyle teneke kutulu
ürünlerden, karton ve cam içinde bulunan ürünlere kayma başlamıştır.
Tablo 2.22.Yıllar İtibariyle Konserve Gıda Satışlarındaki Değişim Oranı
Ürün Adı
1999/04 2003/04 2004/09*
(%değer)
4,36
4,91
4,52
Konserve sebzeler
1,58
2,30
2,33
Konserve domates
3,71
3,55
1,86
Konserve fasulye
4,82
3,11
1,96
Konserve Meyve
3,56
0,99
2,22
4,71
4,60
3,82
Toplam
4,09
3,83
3,41
(%miktar)
-2,01
2,36
3,41
Konserve sebzeler
-0,78
0,00
1,18
Konserve domates
2,49
3,77
2,96
Konserve fasulye
2,77
1,92
2,13
Konserve Meyve
0,88
-1,93
0,75
4,10
4,19
4,48
Toplam
1,87
1,97
2,73
*Tahmin
Sektörde genel olarak büyük üretici ve ithalatçı firmalar ile birlikte küçük ve orta ölçekli
işletmeler de bulunmaktadır. Konserve gıda üreticilerinin çoğunluğunun küçük aile şirketleri
şeklinde yapılanmaları sebebiyle ürün geliştirme ve reklam faaliyetleri için yeterli sermayeye sahip
olmamaları, rekabet edebilmelerini zorlaştırmaktadır. Sektördeki firmaların pazar payları oldukça
bölünmüş yapıda ve birbirine yakın oranlarda olup, sektöre tek başına hakim bir pazar lideri
bulunmamaktadır. Bolton Hellas SA isimli firma konserve gıda satışlarında yaklaşık %10’luk payı
ile birinci sıradadır. Özel markalı ürünler ise %13’lük pay ile satışlarda önemli bir yere sahiptir.
Tablo 2.23. Konserve Gıda Satışları Firma Payları (%Değer)
Firma
2001 2002
2003
Bolton Hellas SA
9,64
9,88
9,95
Elais Oleaginous Products SA.
7,45
7,51
7,72
Palirra-Souliotis SA
6,37
6,50
6,42
North Aegean Sea Cannarries SA
5,33
5,31
5,37
Pelekan Canning Manuf. CO.
3,85
3,58
3,61
Kyknos Greek Canning Co. SA.
3,09
3,21
3,23
Kikizas Melissa SA
2,17
2,20
2,19
Lucas & Co Lda.
1,62
1,66
1,78
Hellenic Qualitiy Foods SA.Tulip Food. Co
1,63
1,77
1,74
Tulip Food Co
1,47
1,54
1,56
Heinz Co.
1,61
1,56
1,54
Kawasho Co. Ltd.
0,89
0,91
1,06
Bonduelle Groupe
0,89
0,84
0,79
Meica Ammerlandische. F.F Meinen GmbH CO.
0,44
0,42
0,44
Olimpia Agroindustrial SA
0,46
0,43
0,43
Zanae Nicoglu Yeast Co
0,37
0,42
0,42
Özel Markalı Ürünler
12,25 12,79 12,90
Diğer
40,47 39,47 38,85
Toplam
100,00 100,00 100,00
2.4.4. Şekerli ve Çikolatalı Ürünler
Perakende satışlar itibariyle incelendiğinde şekerli ve çikolatalı ürün satışlarının 2004
yılında bir önceki yıla göre miktar olarak %2 değer olarak da %6 oranında arttığı tahmin
edilmektedir. 2004 yılında değer olarak artışın özellikle fonksiyonel sakızlar ve düşük kalorili
şekerlemeler gibi, nispeten diğer ürünlere göre daha pahalı olan ancak ekstra özellikleri bulunan
ürünlerin satışlarındaki artıştan kaynaklandığı tahmin edilmektedir. Özellikle ağız sağlığı
konusunda oluşan tüketici bilinci ve bunu geliştirici yönde yapılan kampanyalar ve reklamların da
etkisiyle, Yunan tüketicilerinin fiyat konusunda hassas olmalarına rağmen ekstra faydaları bulunan
ürünlere daha fazla para vermekten kaçınmadıkları belirtilmektedir. Bu anlamda fonksiyonel
sakızların satışlarında 2004 yılında miktar olarak %5, değer olarak ise %10’luk bir büyüme olduğu
tahmin edilmektedir.
Tablo 2.24. Şekerli Çikolatalı Mamuller Perakende Satışları
Ürün Adı
1999
2000
2001
(milyon Euro)
Çikolatalı ürünler
293,19
297,46
310,22
Şekerli ürünler
82,83
33,48
35,46
Ciklet
69,81
85,12
96,02
Toplam
445,83
416,06
441,70
(1000 ton)
31373
31975
31623
Şekerli ürünler
3261
3314
3362
Ciklet
3083
3577
3831
Toplam
39716
40866
40817
2002
2003
2004
321,87
37,45
109,13
468,45
344,6
39,32
122,82
506,72
361,12
41,65
133,41
536,18
31538
3429
4076
41045
32557
3604
4308
42472
33062
3700
4448
43214
Pazarda genel olarak sağlıklı gıda tüketimine yönelik trendin gelişmesiyle beraber şekerli
ürün tüketiminde azalma görülmektedir. Ancak, bu durum özellikle çocuklara yönelik olarak
üretilen tatlı ürünler için geçerli olmamaktadır. Düşük kalorili beslenme konusunda hassasiyeti
bulunan yetişkinleri hedefleyen şekersiz ürünlerin tüketimi de artış göstermektedir. Genel olarak
yetişkinleri hedefleyen mentollü ürünlerde, satışların değer olarak yaklaşık üçte biri mentollü
şekersiz ürünlerde gerçekleşmiştir. Yine şekersiz ciklet satışlarında da artış olduğu görülmektedir.
Genel olarak çikolatalı ürün satışlarındaki büyüme hızı pazarın doygunluğa ulaşması
sebebiyle son yıllarda yavaşlamıştır. Yunanistan’da sıcak iklimin çikolata tüketimini etkileyerek
mevsimsel bir özellik kazandırdığı ve çikolata satışlarının yaklaşık olarak dörtte üçünün Kasım ile
Nisan ayları arasında gerçekleştiği belirtilmektedir.
Çikolatalı ve şekerli mamuller sektöründe üç firma toplam satışların yaklaşık olarak yarısını
gerçekleştirmektedir.Yunan üretici firma Ion SA, özellikle Ion markalı tablet çikolataları sayesinde
pazarda %22’lik payı ile en önemli yere sahiptir. Pazarda ikinci konumda bulunan Kraft Foods
Hellas, 1991 yılında Paulides isimli firmayı alarak pazardaki yerini güçlendirmiştir. Firmanın
Lacta, Pavlides ve Kiss markalı ürünleri bulunmaktadır. Cadbury Hellas firması da Adam markalı
ürünleri Warner-Lambert SA’dan alarak 2003 yılında pazarda %12’lik paya sahip olmuştur.
2.4.4.1. Ciklet
Perakende ciklet satışlarında miktar bazında %47’lik payı ile şekersiz cikletler birinci sırada
yer almaktadır. Değer bazında incelendiğinde ise fonksiyonel cikletlerin, birim fiyatlarının diğer
cikletlere göre daha yüksek olmasının da etkisiyle %56’lık payı ile birinci sırada olduğu
görülmektedir.
Tablo 2.25. Perakende Ciklet Satışları
Ürün Adı
1999
2000
2001
Şekerli ciklet
1,47
1,36
1,29
Şekersiz Ciklet
38,06
40,27 43,05
Fonksiyonel Ciklet
25,65
39,01 47,28
Balonlu Ciklet
4,63
4,48
4,42
Toplam
69,81
85,12 96,02
Miktar (ton)
Şekerli ciklet
94,16
89,03 85,26
Şekersiz Ciklet
1689,28
1793,02 1889,64
Fonksiyonel Ciklet
950,26
1345,06 1505,87
Balonlu Ciklet
349,51
350,21 350,51
Toplam
3083,22
3577,03 3831,27
2002
2003
2004
1,21
45,78
57,79
4,35
109,13
1,16
49,02
68,32
4,32
122,8
1,14
52,99
75,01
4,27
133,41
80,87
1964,85
1681,01
350,12
4076,73
76,34
2029,69
1860,03
342,21
4308,06
73,89
2093,83
1949,31
331,16
4448,19
2004 yılında ciklet satışların önceki yıllara göre hem miktar hem de değer bazında daha
yavaş büyüdüğü görülmektedir. Büyümedeki yavaşlama daha çok şekerli ve balonlu sakızların
satışlarının azalmaya devam etmesinden kaynaklanmaktadır. Bu azalma ise yüksek şeker içeriği ile
şekerli ve balonlu sakızların tüketici gözünde sağlık bakımından negatif bir algılamaya sebep
olduğu düşüncesine dayandırılmaktadır. Buna rağmen şekersiz sakızlarda ve özellikle fonksiyonel
sakızlarda satışların artması sektörün toplam satışlarını da artırmaktadır. Fonksiyonel sakızların
1999 yılında pazara sürülmesiyle birlikte sektörde büyük bir başarı yakalanmıştır. Sadece hoş bir
tat ve ağız ferahlığı sunan diğer sakızlara göre fonksiyonel sakızlar; diş çürüklerine karşı etkili
oldukları, diş etlerini korudukları ve/veya dişleri beyazlattıkları şeklinde lanse edilen faydaları ile
tüketici gözünde ön plana çıkmaktadır. Tüketicilerin bu yüksek birim fiyatlı ürünlere talebinin
kayması ciklet satışlarının miktar ve değer bazında orantısız büyümesine yol açmaktadır. Bu
anlamda 2004 yılında fonksiyonel sakızların satışlarında, miktar bazında yaklaşık %5’lik büyümeye
karşın, değer bazında %10’luk bir büyüme olduğu tahmin edilmektedir.
Tablo 2.26.Yıllar İtibariyle Perakende Ciklet Satışlarındaki Değişim Oranı
Ürünler
1999/04 2003/04
(%değer)
Şekerli ciklet
-5,04
-1,72
Şekersiz Ciklet
6,84
8,12
Fonksiyonel Ciklet
23,94
9,83
Balonlu Ciklet
-1,59
-1,16
Toplam
13,83
8,64
(%miktar)
Şekerli ciklet
-4,73
-3,21
Şekersiz Ciklet
4,39
3,16
Fonksiyonel Ciklet
15,45
4,80
Balonlu Ciklet
-1,07
-3,17
Toplam
7,61
3,25
Ciklet satışlarında, 2003 yılında Warner Lambert SA’nın ürünlerini satın alarak pazara giren
Cadbury Hellas SA %40’lık pay ile pazarda çok önemli bir yere sahip olmuştur. Firmanın markası
Trident de markalar arasında %30,6’lık payı ile lider konumdadır.
Tablo 2.27. Ciklet Satışları Firma Payları (%Değer)
Firma
2001
2002
Cadbury Hellas SA
Perfetti Hellas SA
13,81
13,64
Dansk Tygegummi Fabrik A/S
12,45
12,06
Wrigley
6,37
6,14
GlaxoSmithKline SA
6,40
7,04
Unilever Hellas
3,59
4,08
Elma SA
1,14
1,72
Fleer Corp
0,34
0,29
Zeta Espacial SA
0,18
0,15
Warner Lambert SA
45,16
45,24
Diğerleri
10,56
9,64
Toplam
100,00 100,00
Tablo 2.28. Ciklet Satışları Marka Payları (%Değer)
Marka
Firma
Trident
Cadbury Hellas SA
Vivident
Perfetti Hellas SA
V6
Orbit
Wrigley
Aquafresh
GlaxoSmithKline SA
Dentyne
Cadbury Hellas SA
Aim
Unilever Hellas
Clorets
Cadbury Hellas SA
Stimorol
Elma Naturel Chios Gum Elma SA
Big Babol
Perfetti Hellas SA
Daygum
Perfetti Hellas SA
BUBBALO
Cadbury Hellas SA
Wrigley's
Wrigley
Dubble Bubble
Fleer Corp
Brooklyn
Perfetti Hellas SA
Magic Gum
Zeta Espacial SA
Perfetti
Perfetti Hellas SA
Trident
Warner Lambert
Clorets
Warner Lambert
Dentyne
Warner Lambert
Bubbalo
Warner Lambert
Chiclets
Warner Lambert
Diğer
Toplam
2003
40,66
13,11
11,79
7,74
7,51
4,28
2,00
0,24
0,10
12,57
100,00
2001
9,68
8,95
6,09
6,40
3,59
3,50
1,14
2,73
0,98
0,28
0,27
0,28
0,18
0,12
28,63
8,72
6,54
1,15
0,12
10,65
100
2002
9,95
8,62
5,91
7,04
4,08
3,44
1,72
2,27
1,06
0,23
0,23
0,24
0,15
0,11
29,61
7,91
6,59
1,04
0,10
9,71
100
2003
30,61
9,73
9,51
7,53
7,51
6,51
4,28
2,52
2,28
2,05
1,93
1,17
0,95
0,21
0,20
0,18
0,10
0,08
12,7
100
2.5. YUNANİSTAN GIDA HİZMET SEKTÖRÜ VE DAĞITIM KANALLARI
2.5.1 Perakende Satışlar
Yunanistan’da ticari faaliyette bulunan 300 binden fazla işletme bulunmakta olup, bunların
çoğu aile şirketi şeklinde kısıtlı alanlarda faaliyet göstermektedir. Bunların arasında toptancılıkla
uğraşan 3200 işletme, perakende ticaret yapan ise 7700 işletme bulunmaktadır. Yunanistan’ın
ithalatının yaklaşık %80’i acenta ve distribütörler aracılığıyla yapılmakta olup, distribütörlerin
çoğunun ülke çapında dağıtım ağı bulunmaktadır.
İhracatçı
İthalatçı,
acenta,
distribütör,
toptancı
Hipermarket,
süpermarket,
Hiper ve süpermarketlerin büyük bölümü bazı ürünlerin ithalatını doğrudan yapmaktadır.
Bununla birlikte 2004 yılında süpermarketlere satışların kabaca %60’ı, kırk civarında tedarikçi
firma tarafından gerçekleştirilmiştir. Toptan fiyat ile perakende fiyat arasındaki fark, büyük
süpermarketler için %20-25 oranında, küçük dükkan ve marketler için ise %10-30 arasında
değişmektedir.
Hiper ve süpermarketlere mal tedarik eden işletmeler aynı zamanda küçük gıda marketlerine
de doğrudan satış yapmakta veya buralara diğer toptancılar aracılığıyla dağıtım yapmaktadır.
Tüketiciler küçük marketleri ürün çeşitliliği az olması sebebiyle genellikle ek alışveriş ve acil
ihtiyaçlar için kullanmaktadır. Buralarda genellikle süt ürünleri, unlu mamuller, alkollü ve alkolsüz
içecekler, bazı kuru gıdalar ve bir miktar gıda dışı ürün satılmaktadır. Öte yandan hemen her köşe
başında bulunan büfeler (kiosk); ağırlıklı olarak hafif içecekler, şekerli çikolatalı ürünler,
dondurma, gazete, magazin ve sigara alışverişleri için kullanılmaktadır.
İhracatçı
İthalatçı,
acenta,
distribütör.
Küçük gıda
marketleri
toptancı
Yunanistan’da perakende sektörü özellikle metropolitan Atina bölgesinde hızla büyümekte ve
yoğunlaşmaktadır. Sektörde, yeni uluslararası market zincirlerinin ortaya çıkması ve mevcut firmalar ile gıda
üreticilerinin evliliklerinin artması sonucunda gelişen, hızlı değişimlerin olduğu sıkı bir rekabet ortamı bulunmaktadır.
Bu kapsamda, Yunanistan’daki aile şirketleri de yeni akımları yakalayarak özellikle elektronik ticaret ve yeni
tekniklerin uygulanması hususunda atılım yapmak istemektedir.
Yunanistan’da 687 tanesi metropolitan Atina bölgesinde olmak üzere toplam 3187 adet
süpermarket bulunmaktadır. 2003 yılında yeni açılan toplam 128 adet marketin 30 tanesi Atina’da
açılmıştır.
Tablo 2.29. Yunanistan Süpermarket Sektörünün Gelişimi
1999
2000
Toplam Süpermarket sayısı
Zincirlere ait toplam
süpermarket sayısı
16’dan fazla markete
sahip zincir sayısı
Bağımsız süpermarket sayısı
Kaynak:USDA – Greece GAIN Reports
2001
2002
2003
2740
1719
2919
1862
3049
1919
3025
2010
3187
2133
2002/03
% değişim
5,36
6,12
1235
1408
1540
1569
1574
0,32
1021
1057
1130
1015
1054
3,84
Ana ürünler itibariyle (tütün mamulleri hariç) perakende satışların büyük çoğunluğu süper
ve hipermarketler aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Tüketiciler hemen her mahallede bulunan
geleneksel bakkal ve manavlardan parça parça alışveriş yapmak yerine büyük marketlerden topluca
alım yapmayı tercih etmektedir. Taze ürünleri günlük tüketme eğiliminde olmalarına rağmen
tüketiciler dar zamanları sebebiyle marketleri daha az sıklıkta ziyaret etmekte ve bir defada daha
çok alım yapmaktadır.
Tablo 2.30. Perakendeciler İtibariyle Gıda Satışları (milyon Euro)
Süpermarket/cash and carry
Hipermarket
İndirim marketleri
Kooperatifler
Kolayda Gıda Marketleri
Bağımsız marketler
Manav
Kasap
Balıkçı
Ekmekçi
Mandıra
1999
3060
223
248
661
541
1562
509
1165
148
421
394
2000
3519
307
290
764
554
1543
542
1241
154
453
422
2001
4079
355
348
827
564
1561
587
1329
171
484
454
2002
4625
481
411
910
575
1548
641
1447
184
526
497
2003
5228
606
532
1001
585
1505
659
1430
192
559
529
Tütün, Sigara Dükkanları
195
212
İçki dükkanları
492
519
Diğer
779
830
Toplam
10398
11350
229
560
893
12441
252
608
969
13674
293
654
1031
14804
2002-2003 yılları arasında özellikle işlenmiş gıda sınıflarında (taze meyve sebze, et ve
ekmekçi ürünleri) fiyatlar ortalamanın üstünde artmış, ancak hiper ve süpermarket zincirleri alım
güçleri sayesinde tedarikçileri üzerinde baskı kurarak fiyatlarını bir ölçüde sabitleyebilmiştir. Bu da
bağımsız ve küçük perakendecilerin zincir marketlere göre daha pahalı hale gelmeleri sebebiyle
rekabet şanslarını azaltmıştır. Hijyen ve sağlık konularının tüketicinin gözünde ana ilgi ve istek
kaynağı haline gelmesi de alışveriş davranışlarını büyük ölçüde etkilemektedir. Büyük zincirler,
HACCP, kalite kontrol ve çeşitli sertifikasyon sistemleri kullanmak suretiyle taze ve sağlıklı
ürünler için uygun dağıtım ve saklama koşullarını garanti altına alarak pazarda küçük marketlerin
oldukça önüne geçmektedir. Söz konusu durum geleneksel marketlerin de modernize olmaları
konusunda bir zorlama sağlasa da tüketicilerin ürün kalitelerinin daha iyi olduğunu düşünmeleri
sebebiyle büyük marketlere yönelmelerini engelleyememektedir. Bu kapsamda, Yunanistan
perakende gıda sektöründe küçük ve bağımsız marketlerin payı ve karlılığı giderek azalırken,
büyük marketler ve zincirlerin payı giderek artmaktadır. Büyük çaplı marketlerin satışlardaki payı
1999 yılında %45 iken, 2003 yılında %54’e yükselmiştir.
Tablo 2.31. Perakendecilerin Gıda Satışlarındaki Payı (%değer)
1999
2000
Büyük çaplı perakendeciler
45,5
47,9
-Süpermarket/cash and carry
29,4
31,2
-Hipermarket
2,1
2,7
-İndirim marketleri
2,4
2,6
-Kooperatifler
6,4
6,7
-Kolayda Gıda Marketleri
5,2
4,9
Bağımsız Marketler
15,2
13,6
Uzmanlaşmış Gıda Dükkanları
39,4
38,6
-Manav
4,9
4,8
-Kasap
11,2
10,9
-Balıkçı
1,4
1,4
-Ekmekçi
4,0
4,1
-Mandıra
3,8
3,7
-Tütün, Sigara Dükkanları
1,9
1,9
-İçki satıcıları
4,7
4,6
Diğer
7,5
7,3
2001
2002
49,6
32,8
2,9
2,8
6,6
4,5
12,5
37,9
4,7
10,7
1,4
3,9
3,7
1,8
4,5
7,2
2003
51,2
33,8
3,5
3,0
6,7
4,2
11,3
37,3
4,7
10,6
1,3
3,8
3,6
1,8
4,4
7,1
53,7
35,3
4,1
3,6
6,8
3,9
10,2
36,2
4,4
9,7
1,3
3,8
3,6
2,0
4,4
7,0
2001-2003 döneminde Yunan tüketicisinin gıda harcamaları % 4 oranında artarken,
bağımsız marketlerin satışlardaki payı % 3 oranında azalma göstermiştir. Zincir marketlerin 2003
yılındaki perakende satışları 2002 yılının yaklaşık olarak %15 üzerinde gerçekleşerek, perakende
sektörünün toplam satışlarının % 43’ünü oluşturmuştur. Hipermarket satışları %171 oranında,
indirim marketlerin satışları ise %114 oranında artış göstermiştir.
Tablo 2.32. Perakendecilerin Gıda Satışlarındaki Değişim Oranı (%değer)
Süpermarket/cash and carry
Hipermarket
1999/2003 2002/2003
70,9
13,1
171,5
26,2
İndirim marketleri
114,3
29,4
Kooperatifler
51,4
9,9
Kolayda Gıda Marketleri
8,2
1,7
Bağımsız marketler
-3,7
-2,8
Manav
29,3
2,8
Kasap
22,7
-1,2
Balıkçı
29,3
4,4
Ekmekçi
32,7
6,3
Mandıra
34,3
6,4
Tütün, Sigara Dükkanları
50,4
16,3
İçki satıcıları
32,9
7,7
Diğer
32,4
6,4
Toplam
42,4
8,3
Ülkedeki en önemli perakende zincirlerinden biri olan Carrefour Marinopoulos SA’nın
2002 yılında market başına 4 milyon Euro olan satışları, 2003 yılında 9 milyon Euro’ya yükselmiş
ve firma toplamda da 1,5 milyar Euro’luk satış hacmine ulaşmıştır. Söz konusu firmanın sektör
satışları itibariyle ikinci durumda bulunan Sklavantis’in yaklaşık iki katı oranında pazar payına
sahip olduğu görülmektedir. Ancak toplamda 834 milyon Euro’luk satışı bulunan Sklaventis de
market başına düşen 23,2 milyon Euro’luk satışları ile pazarda önemli bir yere sahiptir. Market
sayısı en fazla olan Dia’nın market başına düşen satış miktarı ise 1 milyon Euro’dur. Pazar payı
artışı bakımından en büyük atağı yapan firma ise 2003 yılında satışlarında bir önceki yıla göre %24
oranında artış gösteren Lidl Hellas olmuştur. Aynı dönemde market sayısını da %13 oranında
artırarak en fazla genişleyen zincir olan Lidl’ın satışlarındaki ve market sayısındaki büyümenin
artarak devam edeceği tahmin edilmektedir.
Tablo 2.33. Başlıca Perakende Zincirleri (2003)
Zincirler
Market
Market sayısı
Carrefour Marinopolulos Carrefour, Champion, 5'Marinopoulos
164
Sklavenitis
Sklavenitis
36
AB Vasilopoulos, AB City Market, ENA,
AB Vasilopoulos
108
Mega Vasilopoulos
Veropoulos, Chalkiadakis, Vero Spar, 5
Veropoulos
202
Vhmata
Atlantik
Atlantik, Atlantik cash & carry
193
Masoutis
Masoutis, Grand Masoutis, AD
164
Metro
Metro cash & carry
63
Pente
Galaxias
98
Dia Hellas
Dia, Maxi Dia
264
Lidl Hellas
Lidl
86
Diğer
57625
Toplam
58940
Satışlar
1507,2
834,3
801,8
577,6
542
520,9
457
281
267,9
116,3
9556,6
15462,6
Önde gelen perakendecilerin 2003 yılında pazar paylarını bir önceki yıla göre artırdıkları
görülmektedir. Bunun başlıca sebepleri arasında tüketicilerin büyük zincirlerden alışveriş yapmaya
yönelmelerinin yanısıra zincirlerin yeni açtıkları marketler ile birlikte ülke çapına yayılmaları
gösterilmektedir. Önümüzdeki dönemde de büyük perakendecilerin satışlarındaki artışların devam
edeceği tahmin edilmektedir. Bununla birlikte indirim mağazaları düşük fiyatlı ürünleri ile
popülaritesini korumaktadır.
Son yıllarda özel markalı ürünler satıldıkları mağazanın güvenilirliği nedeniyle tüketiciler
tarafından daha fazla tercih edilmeye başlamıştır. AC Nielsen’in araştırmasına göre, 36 Avrupa
ülkesinde özel markalı ürünlerin toplam değer olarak payı %22 oranında bulunmaktadır.
Yunanistan’da ise özel markalı ürünlerin toplam satışlar içindeki payı %3’tür. Diğer ülkelere göre
çok düşük olan bu oran pazarda özel markalı ürünlerin gelişmesi açısından dinamik bir büyüme
potansiyeli olduğunu göstermektedir. Hemen hemen her market zincirinin kendine özel markaları
raflarında bulunmaktadır. Ayrıca lider perakende zincirleri özel markalı ürün çeşitlerini
geliştirmeye çalışmaktadır. Carrefour Marinopoulos 2004 yılının ilk aylarında fiyat odaklı
müşterileri çekmek için 200’den fazla gıda ve gıda dışı üründe “en ucuz” unvanlı “1” markasını
yaratmıştır. Özel markalı ürünler açısından en önemli sektörler konserve gıda, dondurulmuş gıda,
kurutulmuş gıda ve hazır yemekler olmuştur. Bu sektörlerde perakende satışların ortalama %13’ü
özel markalı ürünlerde gerçekleşmiştir. Bununla birlikte şekerli çikolatalı ürünler, dondurma ve
bebek mamaları özel markalı ürünler açısından en az tercih edilen sektörler olmuştur.
2.5.2 Otel, Restoran, Catering
506 milyon Euro’luk büyüklüğe sahip olan otel/restoran sektöründe Atina Olimpiyatlarına
paralel olarak artan turizm sayesinde 2004 yılında hızlı bir büyüme sağlanmıştır. Gıda ürünleri,
otel/restoran sektörüne genellikle ithalatçı, acenta, distribütör veya toptancı aracılığı ile
sunulmaktadır. Büyük otel zincirleri kendi ithalatlarını da gerçekleştirmektedir.
İhracatçı
İthalatçı,
Acenta,
Distribütör,
Toptancı
Restoran
Otel
Fast-food zincirlerinin 2002 yılında satışları bir önceki yıla göre %13 oranında artarak 487
milyon Euro olmuştur. Burger sınıfı restoranlar 227 milyon Euroluk satış ile pazara hakimdir.
2003-2004 yılları arasında burger tipi restoranların satışlarının %3, pizza satışlarının %5, sandviç
ve souvlaki (döner tipi sandviç) satışlarının ise %5-10 arasında artış göstereceği tahmin
edilmektedir.
Tablo 2.34. Fast food satışları (milyon Euro)
Restoran Tipi
1999
Burger
208
Pizza
56
Souvlaki
15
Sandvic
49
Diğer
12
Toplam
340
Kaynak:USDA – Greece GAIN Reports
2000
220
71
23
62
18
394
2001
214
88
28
81
20
432
2002
227
103
36
101
22
488
Yunan Goody’s isimli fast-food zinciri Avrupa’nın 20 en büyük fast food zinciri
sıralamasında 15. sırada yer almaktadır. İşletmenin ülke çapında 205 restoranı bulunmakta olup,
2001 yılı cirosu 206 milyon Euro olmuştur. Pazarın %76’sını altı büyük fast food zinciri
oluşturmaktadır. Bunların içinde Goodys’in Pazar payı %40 civarındadır. Bunu Everest %8,1,
McDonald’s %8 Pizza Hut %6,7 Grigoris Mikrogevmeta %6,6 ve Roma Pizza %6,6 ile
izlemektedir.
Yunanistan turizm açısından dünyada önemli ülkeler arasında yer almakta olup, 2003
yılında ülkeye 14 milyon turist geldiği tamin edilmektedir. Otelcilik sektörü ile ilgili olarak Yunan
Ulusal Turizm Organizasyonu’nun verilerine göre Yunanistan’ın toplam konaklama kapasitesi
8550 otel, 330970 oda ve 6287170 yataktan oluşmaktadır. Buna ek olarak 352 kamp yeri ve 1005
bungalow bulunmaktadır. Sektörde 1998-2003 yılları arasında otellerin iyileştirilmesi için 438
milyon Euro, mevcut tesislerin genişletilmesi ve yeni otel yapımı için ise 98 milyon Euroluk
yatırım yapılmıştır. AB’nin 3. Birlik Destek Programı - Rekabet Harekat Programı çerçevesinde;
Yunan turizminin tanıtılması ve mevcut tesislerin geliştirilmesi amacıyla 627,9 milyon Euroluk bir
fon ayrılmıştır. Ayrıca Yunanistan’da düzenlenen olimpiyat oyunları öncesinde Olimpiyat
Organizasyon Komitesi ile anlaşan 3 Yıldızlı otellere oda sayısının artırılması ve otellerin
iyileştirilmesi amacıyla 30 milyon Euro’luk bir destek sağlanmıştır. Büyük otellerin çoğu mal
alımlarını aynı zamanda doğrudan ithalat yoluyla yapmaktadır.
Catering sektöründe 1997-2002 yılları arasında %10,5’lik bir büyüme kaydedilmiş olup,
sektörün toplam büyüklüğü 2003 yılında 333 milyon Euro olmuştur.
Tablo 2.35. Yunan Catering Şirketleri
Firma Adı
Ciro
Olympic catering
45,6
Abela Hellas
6,8
Diethnes
4,6
Eurest Platis
5,1
Aria Gefseon
3,0
Aramark Dasko
Kaynak: USDA – Greece GAIN Reports
2.6. TÜKETİCİ ALIŞKANLIKLARI
Yunan tüketicilerin beslenmesinde et önemli bir yer tutmaktadır. Ancak 1990’lı yıllardan
itibaren deli dana hastalığı ve tüketicilerin sağlıklı yaşam konusundaki bilincinin artması gibi
sebepler ile kırmızı etin gıda harcamalarındaki payı azalırken, beyaz et ve su ürünlerinin payı artış
göstermiştir. 1999-2003 yılları arasında bütün taze ürün kategorilerinde kişi başına tüketimin arttığı
görülmektedir. Artış özellikle balık ve beyaz et grubunda daha fazla olmuştur. Süt, peynir ve
yumurta ile birlikte Akdeniz tipi beslenmenin temel taşlarından biri olarak taze meyve ve sebze
tüketimi de ön plana çıkmaktadır.
Tablo 2.36. Yunanistan’da Yıllık Kişi Başına Düşen Taze Gıda Tüketimi (Kg)
1998
Kırmızı Et
16,2
Beyaz et
12,4
Balık
8,6
Kabuklu su ürünleri
0,8
Bakliyat
4,1
Patates
85,7
Taze domates
55,2
Yeşil sebzeler
61,8
Narenciye
47,3
Meyve
60,3
Yumurta (tane)
157,9
2003
17,3
14,3
10,0
0,9
4,2
86,9
58,4
62,8
49,6
62,9
158
Değişim %
6,69
15,22
16,22
7,47
3,61
1,43
5,83
1,57
4,96
4,29
0,07
Diğer Avrupa ülkelerine göre pazar kısıtlı gibi görünse de 1990’lardan itibaren özellikle
kadınların iş hayatına katılımının artması (Yunan kadınların %40’ı çalışmaktadır) ve tüketicilerin
daralan boş zamanları sebebiyle hazır ve/veya dondurulmuş gıda yönünde tüketim eğilimi artış
göstermektedir. Öte yandan sağlıklı yaşam bilincinin oluşması ile birlikte düşük kalorili “light”
gıda pazarı da önemli ölçüde genişlemiştir. Bu kapsamda pazara daha fazla düşük kolesterollü ve az
yağlı ürünler sürülmeye başlamıştır.
Tablo 2.37. Yunanistan’da Yıllık Kişi Başına Düşen Ambalajlı Gıda Tüketimi (gram)
1998
2948
Şekerli ürünler
306
Ekmek
51511
Hamur işi
9863
Pasta (Kek)
3952
Bisküvi
3103
Kahvaltılık tahıllar
597
Cips/krisp
875
Sert kabuklu meyveler
2905
759
Konserve su ürünleri
550
Konserve sebze
639
Yoğurt
6307
Tereyağ
721,5
Margarin
1955
Bebek maması
713
Dondurulmuş ürünler
3053
Dondurma
3310
Erişte
2,8
Yağ
7397
Makarna
5627
Hazır yemekler
913
2003
3063
339
51027
11525
3650
3241
813
1058
3450
637
622
589
7465
700
2072
1249
3587
3710
2,9
7951
5871
1106
Değişim %
3,91
10,74
-0,94
16,84
-7,65
4,46
36,27
20,92
18,79
-16,13
13,25
-7,77
18,37
-2,99
6,01
75,19
17,48
12,11
0,04
7,49
4,33
21,19
Pazarda yeni ürünlere karşı temkinli bir yaklaşım sergilenmekte olup, tüketiciler yeni ürünlerin
denenmesi konusunda isteksiz davrandığından satınalma alışkanlıkları da kolay değişim göstermemektedir.
Bu sebeple firmalar tamamen yeni bir ürünün piyasaya sunulması yerine değişik tad ve çeşitlerin
oluşturulması suretiyle ürünlerde yenilik ve değişiklik yapılmasını tercih etmektedir. Ancak sağlıklı ürünler
sözkonusu olduğunda tüketicilerin bu ürünleri çekinmeden satınaldıkları görülmektedir. Bu kapsamda
mevcut ürünlere oranla daha pahalı olsa da organik ürünlerin popülaritesi artmaya başlamıştır.
Yunanlılar genellikle sabah hafif bir kahvaltı sonrasında öğle yemeğini saat 3-4 civarında, akşam
yemeğini ise 9-10 civarında yemektedir. Dışarıda yemek, özellikle yaz aylarında oldukça popüler olmaktadır.
Yunanlıların akşam yemeğini geç yeme alışkanlığı bulunduğundan “taverna” adı verilen restoranlar geç
saatlere kadar açık kalmakta, ve özellikle yaz aylarında Yunan müziği eşliğinde yenen yemekler gece geç
saatlere kadar devam etmektedir. Kültürel ve tarihi açıdan yakınlıklar gözlenen Yunanistan ile Türkiye’nin,
yemek saatleri dışında genel olarak yemek alışkanlıklarının benzerlik gösterdiği söylenebilir. Bamya,
kurufasulye, dolma, sarma ve cacık hem isimleri hem de tadları ile Türkiye’yi aratmayacak benzerlikte ve
lezzette hazırlanan yemeklerden sadece bir kaçıdır. “Yunan Salatası” ismini verdikleri üzerinde bir dilim
beyaz peynir konularak sunulan zeytinyağlı çoban salatası hemen her yemek ile birlikte servis edilmektedir.
Ekmek de geleneksel olarak her türlü yemeğin yanında tüketilmektedir.
Son yıllarda İtalyan, Çin, Japon ve Meksika gibi diğer ülke mutfakları da popülaritesini artırmıştır.
“Fast food” özellikle mesai günlerinde hızlı tüketim amacıyla tercih edilmektedir. Yunanlıların “Souvlaki”
dedikleri dürüm döner benzeri yiyeceğin de geleneksel olarak tüketimi oldukça yaygındır.
Yunanlıların yıllık ortalama içki tüketimi 28 litre civarındadır. Şarap, bira ve Yunan rakısı (Uzo) öğlen
ve akşam yemeklerinde tüketilen en popüler içkilerdir. Viski, votka gibi diğer alkollü içkiler ise genellikle
akşamları bar ve kulüplerde tüketilmektedir. Su başta olmak üzere alkolsüz içeceklerin tüketimi de artış
göstermektedir. Sıcak içeceklerin tüketimi içinde kahve en önemli yere sahiptir. 2003 yılında toplam sıcak
içecek tüketiminin %90’ını kahve oluşturmuştur. Yunanlıların “Greek Coffee” olarak nitelendirdikleri Türk
kahvesi en popüler kahve içeceği olup, son dönemde espresso ve kapuçino gibi kahve türlerinin tüketimi de
artış göstermiştir. Çay, ülkemizde olduğu kadar çok popüler olamamakla birlikte tüketiminde artış olduğu
görülmektedir.
Tablo 2.38. Yunanistan’da Yıllık Kişi Başına Düşen Alkollü içecek Tüketimi (litre)
1998
2003
Bira (Lager)
13,19
14,74
Kırmızı şarap
2,06
2,48
Beyaz şarap
6,56
6,80
Köpüklü şarap
0,15
0,16
Viski mililitre
956
900
Brendi ve konyak
232
215
Rom
101
118
Tekila
2,78
3,33
Likör
104
115
Beyaz spiritler
156
195
toplam
25
28
Değişim %
11,74
20,30
3,72
6,82
-5,90
-7,63
17,60
19,85
10,85
24,76
9,92
Tablo 2.39. Yunanistan’da Yıllık Kişi Başına Düşen Alkolsüz içecek Tüketimi (litre)
1998
2003
Kolalı içecekler
50,5
50,9
Meyve/sebze suları
15,0
16,8
Şişe su
15,7
23,4
Fonksiyonel içecekler
0,3
0,6
Alkolsüz içecekler
83,8
94,1
Değişim %
0,78
11,87
49,49
73,53
12,26
Tablo 2.40. Yunanistan’da Yıllık Kişi Başına Düşen Sıcak İçecek Tüketimi (gram)
1998
2003
Çay
17,0
18,0
Kahve
1621,0
1689,4
toplam
1773,6
1891,3
Değişim %
6,28
4,22
6,64
2.7. YUNANİSTAN GIDA VE TARIM ÜRÜNLERİ İTHALAT
MEVZUATI
2.7.1. Gıda Kanunları
Yunanistan Avrupa Birliği üyesi bir ülke olarak AB yasa ve yönergelerini uygulamaktadır. Bütün
tarım ve gıda ürünleri için etiketleme ve ürün içeriği ile ilgili mevzuat da AB kuralları çerçevesinde
uygulanmaktadır. Yunanistan’ın ayrıca Genel Devlet Kimya Laboratuarı (GDKL) tarafından yayınlanan bir
Gıda Kodeksi bulunmaktadır. Kodeks genel olarak AB mevzuatı ile uyumlu olmakla birlikte, AB mevzuatında
yer almayan bir takım ayrıntılar ve minimum standartlar ile ilgili olarak, özellikle gıda ürünlerinin içeriği ve
etiketlenmesi bakımından, bir takım özel uygulamalar bulunabilmektedir. Bir ürünün, hazırlanması, işlenmesi
ve/veya paketlenmesi aşamalarında Yunan Gıda Kodeksi ile uyuşmayan bir durum söz konusu olduğunda
Genel Devlet Kimya Laboratuarı’na bağlı Yüksek Kimya Komitesi’nin (YKK) onayının alınması
gerekmektedir. Onay gerektiren durumlar aşağıda sıralanmıştır.
1.
2.
3.
4.
5.
Ürün içeriğinde AB mevzuatında yer almayan antioksidanlar, gıda boyaları, emülgatörler,
stabilizatörler, kıvam artırıcı maddeler, aromatik maddeler, koruyucu maddeler, tatlandırıcılar,
enzimler vb. gıda katkı maddelerinin bulunması.
Gıda ürünleri ile temasta bulunan herhangi bir malzeme veya nesnenin Gıda Kodeksi’nde onaylı
maddeler listesinde yer almaması.
Gıdanın hazırlanmasında Gıda Kodeksinde yasaklanan yeni teknik ve/veya teknolojilerin kullanılması.
Pazara ilk defa sürülen yeni ürünler.
Vitamin, element ve aminoasitlerce zenginleştirilmiş gıda ürünleri.
Başvuru üzerine YKK onayı verilmekte olup, yeni ürünler için onay süreci 5 aya kadar
uzayabilmektedir.
Yunanistan AB’nin 1829/2004 ve 1830/2004 numaralı yönergeleri doğrultusunda tüm gıda ürünleri
ve hayvan yemlerinin GDO (Genetiği Değiştirilmiş Organizma) içeriklerinin saptanabilir olsun yada olmasın
etikette belirtilmesi zorunluluğunu getirmektedir.
Kodeksin elektronik ortamda bir kopyası bulunmamakta olup, basılı yayın olarak Yunan dilinde
GDKL’dan elde edilmesi mümkündür. GDKL etiketleme ve ürün içeriği ile ilgili düzenlemelerden sorumlu
olup, aynı zamanda ülkeye ithalatında onay alınması gereken gıda ürünlerinin laboratuar testlerini de
yürütmektedir.
Gıda mevzuatının uygulanmasında Gıda Kontrol Ajansı (EFET) sorumlu kuruluştur. EFET satış
noktalarında yerel ve ithal gıda ürünlerinden rasgele örnekleme yöntemiyle ürün örnekleri toplayarak,
bunların AB yönergeleri çerçevesinde gıda güvenliği ve halk sağlığı açısından uygunluğunu kontrol
etmektedir. EFET, ürünleri bir yandan içeriklerinde herhangi bir yasak madde olup olmadığı konusunda
incelerken, öte yandan da adil ticaret kuralları ve tüketici beklentileri doğrultusunda ürün içeriği konusunda
yanıltıcı bilgi verilmemesi ve karmaşık ifadelerle tüketicinin yanlış yönlendirilmemesi için kontrollerini düzenli
olarak yürütmektedir.
2.7.2 Etiketleme Kuralları
Tüm ithal ürünler Yunan Gıda Kodeksi ile uyumlu olmalıdır. Etiketleme ile ilgili Kodekste belirtilen
herhangi bir koşulun yerine getirilmemesi sebebiyle ürünün pazarda satılmasının yasaklanması mümkün
olabilmektedir. Yunanistan’a ithal edilen ürün etiketlerinin Yunanca olması gerekmektedir. En az birisi
Yunanca olmak suretiyle etiketlerde farklı dillerin bulunması da mümkündür. Ürün üzerine yapıştırılabilen
etiketler kabul edilmektedir. Örnek ürünlerin üzerinde “satılamaz (not for sale)” ibaresinin bulunması
gerekmektedir. Ürün üzerinde bulunan etiket, resim veya semboller ürünün özellikleri konusunda tüketiciyi
aldatıcı olmamalı, ürüne aslında sahip olmadığı bir özellik yüklememeli ve genel bir özelliği tek bu ürüne has
bir özellikmiş gibi göstermemelidir. Ayrıca ürüne insanları tedavi edici, iyileştirici veya hastalıklardan
koruyucu bir özellik yüklememelidir. Bu husus diyet ürünler ve kaynak suları için geçerli değildir.
Aşağıda verilen bilgilerin her tür gıda maddesinin etiketi üzerinde bulunması gerekmektedir.
Ürün Adı: Ürünün tanımı şeklinde olabilir. Ticari bir marka veya terimin ürün adı yerine geçmesi mümkün
değildir. İsimde ürünün durumu (toz, sıcak, dondurulmuş vb.) ile ilgili bir bilgi verilmediğinde tüketici
yanılıyor ise isimde durum bildiren ifade mutlaka yer almalıdır.
Ürün içeriğinde bulanan maddelerin listesi: Katkı maddeleri dahil olmak üzere ürünün içeriğiyle ilgili tüm
maddeler miktarlarına göre çoktan aza doğru sıralanarak bir liste halinde verilmelidir. Liste “İçindekiler”
ifadesi ile başlamalıdır. Eşit miktarda sebze ve/veya meyve içeren, sebze ve/veya meyve karışımlarında sebze
meyve isimleri rasgele bir sırayla listelenebilir. Taze meyve ve sebzeler, meşrubatlar, peynir, tereyağı,
fermente süt için içerik listesi verilmesi zorunlu değildir. Ayrıca içeriğinde ürün adı ile ifade edilen tek bir
madde bulunan ürünler için de içerik listesi gerekli değildir. Ürünlerin içinde bulunan bazı maddelerin özel
isimleri yerine genel ürün kategorisinin (ayçiçek yağı yerine bitkisel yağ, karabiber yerine baharatlar yazılması
gibi.) ifade edilmesi mümkündür. Ürün adında içerik ile ilgili bir ifade geçiyorsa (kalsiyum katkılı süt vb.)
içerik maddesinin miktarı etikette gösterilmelidir.
Ürünün net miktarı: Ürünün net miktarı metrik sistemde (litre, santilitre, mililitre, kilogram, gram) ifade
edilmelidir. Tane ile satılan ürünlerde ürünün sayılı miktarı görülebiliyorsa veya etiket üzerinde kaç taneden
ibaret olduğu belirtilmiş ise net miktarın belirtilmesine gerek yoktur.
Raf Ömrü-Son Kullanma Tarihi: Etikette “.... tarihine kadar tüketilmelidir” veya “.... tarihinden önce
tüketilmelidir ” şeklinde bir ibare bulunmalıdır.Tarih; gün, ay ve yıl sıralaması ile verilmelidir. Taze meyve ve
sebzeler (taze patates dahil), likörler, %10’dan daha fazla alkol içeren içecekler, 5 litreden büyük ambalajlarda
gıda hizmet sektörlerine yönelik alkolsüz içecekler, ekmekçi mamulleri, tuz, kristal şeker, ciklet ve porsiyon
dondurma için etikette minimum raf ömrünün belirtilmesi gerekmemektedir.
Saklama ve kullanım koşulları: Ürünün amaca uygun kullanımını temin etmek için gerekli ise
saklama ve kullanım koşullarının etiket üzerinde belirtilmesi gerekir.
Alkol içeriği: %1,2’den daha fazla alkol içeren alkollü içecek içeriklerinin, “Alkol ...%Vol” şeklinde
belirtilmesi gerekir.
Üretici, paketleyici veya İthalatçı isim ve adresinin belirtilmesi.
Menşe Ülke belirtilmesi.
Parti (Lot) Numarası. Parti, benzer koşullarda işlenen, üretilen ve paketlenen ürünleri tanımlamaktadır. Parti
numarası görünür ve belirgin bir şekilde yazılmalıdır. Parti numarası ürünün AB’de yerleşik üreticisi,
paketleyicisi veya ilk satıcısı tarafından verilebilir.
2.7.2.1 Ürünün Beslenme Ögeleri ile İlgili Koşullar
Ürünün üzerinde Beslenme Tablosu’nun bulunması isteğe bağlıdır. Ancak ürünün beslenme ögeleri
ile ilgili duyuru veya tanıtım yapılıyor ise AB’nin 90/496 nolu yönergesi ile etiketlerde Beslenme Tablosuna
yer verilmesi şart koşulmaktadır.
1. Grup:
Enerji Değeri
Protein Miktarı
Karbonhidratlar
Yağlar
Beslenme Tablosu gerekli ise aşağıdaki gruplardan biri şeklinde,
gösterildiği sıra ile belirtilmelidir.
2. Grup:
Enerji Değeri
Protein Miktarı
Karbonhidratlar
Şeker
Yağ
Doymuş yağ asitleri
Lifler
Eğer ürünün beslenme ögeleri ile ilgili iddia; şekerler, doymuş yağ asitleri, lifler veya nitratlar ile ilgili
ise etikette 2. Grup beslenme tablosuna yer verilmelidir.
Beslenme ögeleri arasında; nişasta, polialkoller, hidrokarbonlar, kolesterol, vitaminler ve organik
asitler de miktarları ile birlikte belirtilebilir.
Enerji değeri ve besleyici öge miktarı ürünün 100gr veya 100 mililitresi için sayısal olarak ifade
edilmelidir. Ürünün Enerji değeri “kilojule” veya “kilokalori” cinsinden ifade edilir. Proteinler, karbonhidratlar,
yağlar, lifler ve sodyum “gram” cinsinden, kolesterol “miligram” cinsinden, vitaminler ve mineraller ise “günlük
tavsiye edilen miktar” şeklinde ifade edilebilir.
Beslenme Ögeleri ile miktarlar hizalı olacak şekilde tablo yapılmalı ve dili Yunanca olmalıdır. Etikette
tablo için yer yok ise ögelerin çizgisel olarak sırayla yazılması da mümkündür.
Bir ürünün “az şekerli veya düşük hidrokarbonlu” şeklinde ifade edilebilmesi için emilebilir
karbonhidrat miktarının %0,25’ten daha az olması gerekmektedir. Üründe “kalorisi azaltılmış” şeklinde ifade
edilebilmesi için kalori miktarının orjinal ürüne göre % 30 oranında azaltılmış olması gerekmektedir.Bu
kategori “light” ürünleri kapsamaktadır. Üründe “düşük kalorili ifadesine yer verilebilmesi için ürünün her bir
alımda vücuda en fazla 15 kalori sağlaması, günlük alımda da en fazla 30 kalori sağlaması gerekmektedir.
2.7.2.2. Diyet Ürünler - Özel Gıda Ürünleri
Bebekler ve sağlık problemi bulunan yetişkinler için üretilen gıdalar bu bölüme girmektedir. Bu
ürünlerin etiketlerinde, normal gıda ürünleri için geçerli olan kuralların yanısıra, beslenme tablosu ve kalori
miktarı ile birlikte ürünün hedef kitlesinin kimler olduğu da belirtilmelidir. Bu kategorideki gıda ürünleri; bebek
mamaları, bebek sütleri, kilo koruma amaçlı düşük kalorili gıdalar, diyabetikler için ürünler, düşük sodyumlu
gıdalar (sodyum tuzu az olan veya hiç bulunmayan), glutensiz gıdalar, sporcu gıdaları ve tıbbi amaçlı diğer
gıda ürünleridir.
Diyet ürünler ile ilgili her türlü ifade veya tanım açıkça belirtilmelidir. Diyet ürünler ile ilgili
uygulamaların yürütülmesinden sorumlu kuruluş Ulusal Eczacılık Organizasyonu (EOF)’dur.
2.7.3. Ambalajlama ile İlgili Düzenlemeler.
Gıda ürünlerinin ambalajları ürünün dış etkilerden korunmasını sağlamalıdır. Ambalajlama temiz
koşullar altında gıda ürünleri için kullanımı onaylanmış olan malzemeler ile yapılmalıdır. Gıda ile temas eden
ambalaj malzemesi ile ilgili kurallar AB’nin 89/109 nolu yönergesi ile düzenlenmektedir. Ambalajın bileşimi
ürünü etkilememeli veya ürünün kendisinden etkilenmemelidir. Ambalaj ürünün kokusu, tadı veya
görüntüsünde değişikliğe neden olmamalı, ürüne zararlı madde bulaştırmamalıdır.
2.7.4. Gıda Katkı Maddeleri ile İlgili Düzenlemeler
Gıda katkı maddeleri, gıda bileşiminde bulunmayan ve besin değeri hesaba katılmadan sadece
teknik sebeplerden dolayı gıdaya katılan maddelerdir. Katkı maddesinin kullanımı tüketici açısından
kanıtlanmış bir yararı olduğu takdirde onaylanmaktadır. Katkı maddeleri, muhtemel istenmeyen etkilerinin
ortaya çıkarılması için bir takım testlerden geçirilmekte ve toksikolojik incelemeye tabi tutulmaktadır.Gıda
katkı maddeleri etikette açık bir şekilde görülmelidir. Yunan Gıda Kodeksi gıda katkı maddeleri ile ilgili olarak
AB mevzuatıyla uyumludur. AB mevzuatında ve Gıda Kodeksinde yer almayan katkı maddelerinin kullanımı
yasaklanmaktadır.
Katkı maddeleri işlevlerine göre sınıflandırılmaktadır. Ancak bu maddeler farklı amaçlar için de
kullanılabilmektedir. Bazı katkı maddeleri, gıda boyaları, ve tatlandırıcılar; bazı sınıf ürünler hariç (ör.
geleneksel ürünler) her türlü gıda maddesinde serbestçe kullanılabilmektedir. Bazı koruyu maddeler ve
antioksidanlar gibi katkı maddelerinin gıda ürünlerinde kullanımı ise sınırlandırılmaktadır. Söz konusu katkı
maddeleri ile ilgili listelerin AB mevzuatından veya Yunan Gıda Kodeksinden elde edilmesi mümkündür.
Bilimsel ve teknolojik gelişim için bu listede yer almayan katkı maddelerinin kullanımına Yüksek
Kimya Komitesi tarafından izin verilebilmektedir. Ancak bu izin iki yıl boyunca geçerli olmakta, söz konusu
katkı maddesinin bulunduğu ürün devamlı olarak denetim altında tutulmakta ve etikette katkı maddesi ile ilgili
özel bir ibare bulundurulması şart koşulabilmektedir. İki yılın sonunda katkı maddesinin AB 89/107 nolu
yönergesinde bulunan listelere dahil edilmesi için başvuru yapılabilmektedir.
İçeriğinde sınırlı miktarda gıda katkı maddesi bulunmasına izin verilen gıda ürünleri şunlardır:
Çikolata ve çikolatalı ürünler,
Meyve suları ve karışımları,
Marmelat ve reçeller,
Yarı dehidrate süt,
Dondurulmuş, soğutulmuş işlenmemiş sebzeler.
Meyve kompostosu
Pirinç
Yağlar
Rafine zeytinyağı
Olgunlaşmış peynirler
Mozerella
Konserve meyve ve sebze
Ekmek
Taze makarna
Şarap
Bira
Tereyağı
2.7.5. Pestisit ve Diğer Zararlı Maddeler
Maksimum kalıntı miktarları AB düzeyine ayarlanmıştır. Taze, işlem görmemiş ürünler ile hayvansal
ürünlerdeki maksimum kalıntı düzeylerinden doğabilecek muhtemel risklerin izlenmesi ve uygulanmasından
Yunan Tarım Bakanlığı, Bitki Koruma Bölümü sorumludur. İşlenmiş gıda ürünleri ile ilgili uygulama ise
EFET’in sorumluluğundadır.
2.7.6. İthalat Prosedürleri.
Yunanistan’a ithal edilen gıda ve içecek ürünleri, AB Mevzuatına ve Gıda Kodeksine uygunlukları
onaylandığı taktirde, hem iç pazarda hem de diğer AB ülkelerinde serbest dolaşıma tabi olmaktadır. Söz
konusu ürünler ile ilgili ayrıca özel izin alınması veya ürünlerin farklı bir uygulamaya tabi tutulması söz
konusu olmamaktadır.
Ürünler Yunanistan’a girişte ithalat evraklarını kontrol eden gümrük yetkilileri tarafından
denetlenmektedir. Gerektiğinde gümrükte bulunan sağlık görevlileri üründen örnek alarak test ve analizlerini
gerçekleştirmektedir. Yunanistan’a ilk defa girişi yapılacak olan ürünler onay için incelenmektedir. Ürüne
eşlik eden içerik listesi, vergilerin belirlenmesi ve gümrük işlemlerinin tamamlanması açısından önemli bir
belgedir. Ürünle birlikte gönderilen sağlık sertifikaları Yunanca olmalıdır. Onay için başvuru yapılırken
ürünün adı, ambalaj tipi, işleme yöntemi, içeriği ve üretimde kullanılan gıda güvenlik yöntemleri açıkça
belirtilmelidir. Tüm bunlar Gıda Kodeksi ile uyumlu ise başka her hangi bir problem olmadığı takdirde en çok
iki gün içinde ürünün analizleri ve ithalat prosedürleri tamamlanarak pazara girişi mümkün olmaktadır.
Bununla birlikte, Gıda kanunları ile ilgili bölümde de belirtildiği üzere; içeriğinde Kodekste yer
almayan katkı maddeleri bulunan ürünler, yeni teknoloji ile üretilen ürünler, onaylı ambalaj malzemesi
kullanılmayan ürünler, beslenme ögeleri ile zenginleştirilmiş ürünler ve/veya pazara ilk defa sunulan yeni
ürünlerin Yunanistan’da pazarlanabilmesi için Yüksek Kimya Komitesi’nin onayının alınması gerekmektedir.
Bu prosedürün maliyeti 320 Euro tutmakta olup, süreç diğer AB ülkelerinde halihazırda pazarlanan ürünler
için 3 ay, AB ülkelerine daha önce girişi olmamış ürünler için 5 aya kadar uzayabilmektedir. Bu yüzden
Yunanistan’a ilk defa ihracat yapılacak ise deneyimli bir acenta veya kuruluş ile bağlantı kurarak ürünün
mevzuata uygunluğu ve mevzuatla ilgili bir değişiklik olup olmadığı konusunda ayrıntılı bilgi alınması tavsiye
edilmektedir. Ülkelerin politikaları günden güne değişiklik gösterebileceğinden mevzuatın güncel olarak AB
web sayfasından da takip edilmesinde yarar görülmektedir. Ayrıca gümrük vergileri ile ilgili olarak da AB web
sayfasından faydalanılması mümkündür.
Yunanistan tarafından ticaretinde sınırlamalar bulunan ve kontrole tabi olan bir takım ürünler
aşağıda sıralanmıştır.
Et, balık, süt ürünleri ve yumurta: Üçüncü ülke orijinli ürünlerin AB onaylı tesislerde üretilmiş
olması gerekmektedir.
Zenginleştirilmiş/ağartılmış un: Zenginleştirilmiş/ağartılmış undan yapılan veya bu unu içeren
herhangi bir gıda maddesinin ithali yasaktır.
Sert kabuklu meyveler: İthal sert kabuklu meyveler girişte ve/veya satış noktasında rasgele
örneklemeyle aflatoksin için test edilmektedir. Gümrükte genellikle 10 konteynırdan birinden örnek alınarak
test yapılmaktadır.
Tohumlar: Yunanistan, ithal pamukta transgenik madde bulunmamasını istemektedir. AB onaylı
mısır çeşitlerinde ise transgenik madde miktarı için tolerans sınırı %0,5 olarak belirlenmiştir. Buğday
tohumları Karnal Bant hastalığı için kontrol edilmektedir.

yunanistan tarım ve gıda sanayi ürünleri dış ticareti ve yunanistan

Transkript

Benzer belgeler

yunanıstan`a pencere

MOROCCO AGROFOOD ONYAZI.cdr

GÜNLÜK BÜLTEN

gıda ve kozmetik

haftalık makroekonomik strateji

50 bankanın varlığı 187 ülkeye bedel Dünyanın en büyük 50

dalebrook 2011 kataloğu yayında

06/08/2013 Yabancı yatırımcılar Temmuz ayında BIST`te

aylık ab bülteni - Türkiye İhracatçılar Meclisi