Linux`la tanışan özgür çocuklar

linux kapak
6/3/06
4:35 AM
Page 1
00 00 editor
6/3/06
3:45 AM
Page 1
ED‹TÖR
Merhaba
Yeni bir “Haber Linux Dergisi” ile daha yine karfl›n›zday›z. Hat›rlarsan›z geçen say›m›zda bafltan sona yenilenerek sizlerin karfl›s›na ç›km›flt›k. Linux camias›na, hak ettikleri kalitede ve nitelikte bir dergi sunmak istedik ve san›r›z bunu da bir parça olsun baflard›k. fiu ana kadar
sizlerden gelen tepkiler çok olumlu ve de sevindirici. Gösterdi¤iniz ilgi
için tekrar teflekkürler. Sizlerin de deste¤i ile daha iyiye ulaflmak için
çabal›yoruz.
Bu say›m›zda da yo¤un bir içerikle karfl›n›zday›z. Kurumsal alanda
h›zla yayg›nlaflan Linux için 2006 y›l› genel anlamda oldukça olumlu
geçiyor diyebiliriz. Özel sektörde ve kamu kurumlar›nda birçok baflar›l›
Linux projesine imza at›l›yor. Kurumsal dünyan›n tek yak›nd›¤› konu
ise Linux konusunda daha fazla yetiflmifl insan gücüne duyulan ihtiyaç.
Linux uzmanlar›na olan ihtiyaç her geçen gün art›yor. Bu nedenle bu
say›m›zda çok anlaml› buldu¤umuz bir proje haberini, kapa¤›m›za tafl›d›k. “Linux’la tan›flan özgür çocuklar” gelece¤e umutla bakmam›z› sa¤l›yor. Fazlamesai.net, Faber-Der ve Beyo¤lu Yerel Sivil Güçbirli¤i Merkezi’nin bafllatt›¤› projeyle eski bilgisayarlar Linux ile hayat buluyor ve
ihtiyac› olan çocuklara da¤›t›l›yor. Gelecek neslin, çocuk yafllarda Linux ile tan›fl›yor olmas› ileride ülkemizdeki Linux camias›n›n ne boyutlara ulaflabilece¤i konusunda bizleri heyecanland›r›yor.
Di¤er taraftan düzenlenen büyük çapl› organizasyonlar Linux camias›n› bir araya getiriyor ve camian›n ulaflt›¤› gücün fark›na varmas›n›
sa¤l›yor. IBM Türk sponsorlu¤unda dördüncüsü düzenlenen Özgür Yaz›l›m ve Aç›k Kaynak Günleri ‹stanbul Bilgi Üniversitesi’nde flubat ay›
sonunda gerçeklefltirilmiflti hat›rlarsan›z. Ard›ndan da geçti¤imiz May›s
ay›nda Linux Kullan›c›lar› Derne¤i’nin her y›l düzenledi¤i Linux ve Özgür Yaz›l›m fienlikleri’nin beflincisi ODTÜ’de gerçeklefltirildi. Türkiye’nin dört bir yan›ndan gelen GNU/Linux kullan›c›lar› ve merakl›lar›
tan›flt›, kaynaflt› ve de tart›flt›. Haber Linux dergisi ekibi olarak tüm bu
etkinlikleri yak›ndan takip etmeye ve sizlerle paylaflmaya devam edece¤iz.
Bir di¤er küçük yenili¤i de burada belirtmek isterim. Bundan böyle
sizlerden gelen talepler do¤rultusunda dergimizde yer alan tüm kodlar›
web sayfam›zdan edinebileceksiniz.
(http://www.ibm.com/tr/products/linux/haberlinux.html)
Bir sonraki say›da görüflmek dile¤iyle…
Umut Kavurmac›
[email protected]
HABER LINUX 3
004-005
6/3/06
5:52 AM
Page 2
24
24 GOOGLE MAPS
32
32 LINUX’LA TANIfiAN
ÖZGÜR ÇOCUKLAR
Google Maps API, DB2/Informix ve PHP
on Linux ile haritada yerinizi al›n
Fazlamesai.net, Faber-Der ve Beyo¤lu
Yerel Sivil Güçbirli¤i Merkezi’nin
bafllatt›¤› projeyle eski bilgisayarlar
Linux ile hayat buluyor
YÖNET‹M
‹mtiyaz Sahibi
IBM Türk Ltd. fiti. ad›na
Hüseyin K›z›ltay
IBM Türk Limited fiirketi
Büyükdere Caddesi Levent
80613, ‹stanbul
Telefon : (0212) 317 1000
Faks
: (0212) 278 0437
Tasar›m ve Uygulama
Vogel Burda Medya
Yay›mc›l›k A.fi.
Mevlüt Pehlivan Cd. Vefa
Bay›r› Sk. Gayrettepe ‹fl Mrk.
No:6 B Blok 34349
Gayrettepe/‹stanbul
Telefon : (0212) 217 9371
Faks
: (0212) 217 9532
4 HABER LINUX
18
56
36
SHELLSHOCK
FRESHMEAT
LINUX Ö⁄RENEL‹M: BÖLÜM 2
004-005
6/3/06
5:53 AM
Page 3
‹Ç‹NDEK‹LER
44
44 OS CEB‹MDE
Linux’u USB bellek ile cebinizde tafl›y›n
49
VER‹ MERKEZ‹NDE
50
50 S‹STEM GÜNLÜKLER‹N‹
ETK‹N OLARAK KULLANIN
Awk ve XML kullanarak sinerji yarat›n
34
SANAL PENGUENLER
DOLAfiACAK MI?
34
YÜKSEK BAfiARIMLI
HESAPLAMA
61
AC‹L SERV‹S
HABER LINUX 5
6 Fazla mesai
6/3/06
3:47 AM
Page 2
Hareketlenmenin tam zaman›!
2006'n›n ilk yar›s›n› geride b›rakmak üzereyiz. Bu sene de en az 2005 kadar
önemli geliflmelere sahne oluyor. Dev biliflim firmalar› önemli stratejik
de¤ifliklikler veya bir süredir beklemekte oldu¤umuz uygulamalar› ile
Özgür/Aç›k Kaynak Yaz›l›m dünyas›na her geçen gün biraz daha yaklafl›yorlar.
Ama as›l konumuz bu geliflmeler de¤il. Konumuz, bilgisayar okur-yazar
oran›n›n oldukça h›zl› bir flekilde artmakta oldu¤u son günlerde, Türkiye'de
Özgür/Aç›k Kaynak Yaz›l›m çerçevesinde ifl gelifltirmeye yönelik çal›flmalar ve
kurumsallaflmaya olan mesafeleri.
Ülkemizdeki Özgür/Aç›k Kaynak Yaz›l›m destekçilerinin kendilerini ifade
etmeye bafllamalar›, bu konuda topluluklar oluflturmalar› bu alan›n en önemli
projelerinde biri olan Linux kadar eskilere dayan›yor. Öncelikle e-posta listeleri
vs. arac›l›yla biraraya gelmeye bafllayan bu topluluklar, son birkaç y›ld›r çeflitli
organizasyonlarda birikimlerini, ürünlerini genifl kat›l›ml› toplant›larda BT sektörü ile paylaflma flans›n› elde ediyorlar ve seslerini duyuruyorlar. Ama bu
giriflimler de kendilerini tekrar eder bir duruma gelerek önemli bir tehlike
haline gelmeye bafllad›lar. Bu durumda akla gelen sorular flunlar; Acaba
Özgür/Aç›k Kaynak Yaz›l›m topluluklar› kendilerine düflen görevleri yerine
getirebiliyor mu? Bu çal›flmalar›n olgunlaflmas›, genifl kitlelerde ilgi
uyand›rmas› için neler yap›lmal›?
Öncelikle her iki taraftan da kaynaklanan eksikler belirlenip alanlar›nda
tecrübeli kurumlar ve bireysel/topluluk çal›flmalar› aras›ndaki mesafe
k›salt›lmal›. Birkaç istisna d›fl›nda bu tür çal›flmalar›n kurumsal destek olmadan
baflar›ya ulaflmalar›, farkl› platformlarda seslerini duyurmalar› mümkün görünmüyor.
Topluluklar, mutlaka sivil toplum örgütlerine dönüflmeliler. Bu konuda akla
gelen hiçbir sebep bunu yapmamak için bahane olmamal›. Yurtd›fl›nda bu
anlamda gerçeklefltirilen çal›flmalar dikkatlice incelenmeli. Bugün sektörde
önemli güç haline gelen Mozilla, Gnome vb. çal›flmalar›n ciddi kurumsal destekler ile bu noktaya gelmifl topluluk çal›flmalar› oldu¤unu hat›rlatmakta fayda
var.
Bireysel olarak gelifltirilen projelerin yukar›da bahsetti¤imiz oluflumlar
taraf›ndan keflfedilip kurumsal anlamda desteklenmesi için liderlik yap›lmal›.
Sadece belge üretmeye ya da yaz›l›mlar›n yerellefltirilmesi ile s›n›rl› üretimimiz, yaz›l›m projelerini gelifltirmeye yönlenmeli. Topluluklar sadece kendi
üyelerine de¤il, tüm sektöre seslenen çal›flmalar yapmal›lar.
Özgür/Aç›k Kaynak Yaz›l›m›n ülkemize umulan fayday› sa¤lamas› için
gereken koflullardan baz›lar› bunlar. S›rad›fl› ve hemen her flart alt›nda üretime
olanak sa¤layan Özgür Yaz›l›m gelifltirme modeli ülkemiz yaz›l›m sektörüne
hizmet için hemen yan›bafl›m›zda bekliyor. Ciddi bir hareketlenmenin tam
zaman›.
Y.Boran Puhalo¤lu
6 HABER LINUX
008-011 Haberler
6/3/06
3:48 AM
Page 2
HABERLER
Çin'de Linux pazar› 2010'da
51 milyon dolar olacak
IDC'nin son araflt›rmas› “China Linux 2006-2010 Forecast
and Analysis”a göre, Çin'in Linux pazar›ndaki kazanc› bir
önceki y›la göre yüzde 27,1
oran›nda artarak 2005'te 11,8
milyon ABD dolar›na ulaflt›.
Büyümeyi sa¤layan bafll›ca etkenler, hükümet taraf›ndan
yap›lan büyük hacimli sat›n almalar ve büyük bankalar›n, telekomünikasyon ve internet
kafeler gibi sektörel projelerin
Unix'e geçifli oldu. Ayr›ca, IDC
baz› sektörlerde yüksek uçlu,
kritik öneme sahip destek uygulamalar› için Linux sunucular›n›n
kullan›lmaya baflland›¤›n› ve Linux
masaüstlerinin pazar pay›n› koruyarak, korsan Windows'lar›n rekabeti
karfl›s›nda bile dayanmay› baflard›¤›n›
belirtti.
IDC Çin'in Yaz›l›m ve Hizmetler
Analisti Nielse Jiang, "Geçmiflte, Li-
nux masaüstleri düflük maliyetli OEM
de¤er sunumu sayesinde pazarda baflar› göstermiflti” diyor ve ekliyor, “Bu
strateji, 2005'te, Linux sa¤lay›c›lar›,
talep ve karl›l›¤› art›rmak için Linux
masaüstlerini kullanman›n baflka yollar›n› bulunca de¤iflti”. Örne¤in China
Standart Software, OEM sat›fl› için Li-
nux masaüstleriyle birlikte paket halinde çoklu ortam, çevrimiçi e¤itim ve
baflka uygulamalar sundu.
Redflag Linux ise ortaklar›yla çal›flarak masaüstü
iflletim sistemine dayanan
e-ticaret çözümleri gelifltirdi
Nielse Jiang, " Hükümetin Linux masaüstleri
için yapt›¤› yüksek mebla¤l› sözleflmeler düflünüldü¤ünde, çevrimiçi ifllemler, ofis otomasyonu ve ev
PC'si ortamlar›na do¤ru
yay›lman›n yolunu açacak olan yeni
çözümlerin ortaya ç›k›fl›yla piyasan›n
iyiye gitti¤i görülmektedir” diyor. IDC,
Çin'in Linux pazar›n›n 2006 ile 2010
aras›nda bileflik y›ll›k büyüme oran›n›n yüzde 34 olaca¤›n› ve 2010 y›l›na
kadar 51,1 milyon ABD dolar›na ulaflaca¤›n› tahmin ediyor.
IBM, Eclipse deste¤ini sürdürüyor
EclipseCon 2006'da, Eclipse platformunu ve çerçevelerini gelifltirmeye
iliflkin deste¤ini duyuran IBM, Eclipse
alan›ndaki önemli yat›r›mlar›n› ve çal›flmalar›n› aral›ks›z sürdürüyor. Dört
buçuk y›l önce IBM, 40 milyon dolarl›k
teknoloji katk›s›yla Eclipse aç›k kaynak projesinin yarat›lmas›na önderlik
etti. Ayr›ca 2004 y›l›nda, Eclipse Foundation'›n kar amac› gütmeyen ba¤›ms›z bir kurulufl olarak faaliyete
bafllamas›na da yard›mc› oldu.
Dünya çap›ndaki Eclipse ve bununla iliflkili aç›k kaynak projelerini ve ek-
8 HABER LINUX
lentilerini kullanan yaz›l›m gelifltiricilerin say›s›ndaki büyük art›fl› gören
IBM, Eclipse'i ana gelifltirme ortam›
olarak kullanan gelifltiricilere pilot bir
destek program› sundu¤unu duyurdu.
Pilot program, gelifltirme ekiplerinin
hem aç›k kaynak Eclipse'i hem de IBM
Rational yaz›l›m› gibi Eclipse tabanl›
ticari araçlar› kullanmas›n› isteyen
müflterileri hedef al›yor. IBM'in deneyimli müflteri destek uzmanlar›, bireysel gelifltiricilerin karmafl›k bir yaz›l›m
gelifltirme ortam›nda çal›flmas›na yard›m ederken, kendi yaz›l›m gelifltirme
sürecini yönetmeye odaklanan yönetim ekiplerine de destek sa¤l›yor.
IBM ayr›ca yeni yaz›l›m araçlar› ve
program güncellemelerini de ilk kez
piyasaya sunuyor. Örne¤in 2006 IBM
Eclipse Innovation Award program›,
aç›k kaynak ve aç›k standartlara dayal› araçlar›n akademik programlar ve
araflt›rmalar için kullan›m›n› teflvik etmek üzere tasarlanm›fl uluslararas›
ödüllü bir yar›flma. (Daha fazla bilgi
için http://www.ibm.com/university
/eclipseinnovation adresini ziyaret
edin.)
Ayr›ca yeni kurumsal veri modelleme ve bütünlefltirme tasar›m arac›,
Eclipse üzerine kurulan Rational Data
Architect duyuruldu. Yeni duyurulan
e-form arac› ise flu anda s›nama aflamas›nda bulunan Workplace Forms
Designer 2.6, Eclipse 3.1 üzerinde gelifltirilmifl. Eclipse üzerinde gelifltirilen
yeni "an›nda" yard›m arabirim eklentisi ise bir di¤er yenilik. Bu teknolojiye http://alpha works.ibm.com/tech/
iehs adresinden eriflebilirsiniz.
008-011 Haberler
6/3/06
3:48 AM
Page 3
Novell, Linux gelifltirme
sürecini basitlefltiriyor
Novell, SUSE Linux ya da di¤er Linux
da¤›t›mlar› için Linux paketlerinin yarat›lmas›n› basitlefltirecek ve gelecekteki SUSE Linux da¤›t›mlar›
için gelifltirme platformu haline gelecek olan yeni bir Linux gelifltirme hizmeti çerçevesi sundu. Bu gelifltirme
hizmeti tamamland›¤›nda,
Linux mühendisleri toplulu¤unun Novell'in SUSE Linux
ya da di¤er Linux da¤›t›mlar›na kurulabilen yürütülebilir
Linux paketlerini, kolayl›kla
topluluk kaynak kodundan
yaratabilmesine olanak verecek. Böylece bu sistem,
yenili¤i h›zland›rarak yararl›
yaz›l›mlar› kullan›c›lara daha
çabuk ulaflt›rmay› sa¤layacak.
Novell'in openSUSE.org
topluluk Web sitesinde,
openSUSE gelifltirme hizmetinin bir
ön izlemesi yer al›yor. Gelifltirme hizmetinin tamam› 2006 y›l› içinde afla-
mal› olarak sunulacak. Novell Linux
Mühendislik Birimi Baflkan Yard›mc›s›
Eric Anderson, “Aç›k kaynak gelifltiricilerinin, kendi kaynak kodlar›ndan kurulabilir Linux paketleri
yaratma rutinini ve mekanik sürecini düzenlemek için daha
çok ve daha iyi yola ihtiyaçlar›
var” diyor. Anderson, “Art›k
topluluk mühendisleri, bir siteye giderek SUSE Linux tabanl›
da¤›t›mlar için uygulama oluflturmak üzere gereksinim duyduklar› araçlara ve hizmetlere
ücretsiz olarak eriflebilecekler.
Yaln›zca SUSE Linux tabanl›
da¤›t›mlar› de¤il, Red Hat, Debian vb. gibi yayg›n kullan›lan di¤er da¤›t›mlar› da destekleyerek bu gelifltirme hizmetini gerekli her fleyi bar›nd›ran bir Linux gelifltirme merkezine dönüfltürmeyi planl›yoruz” diyor.
Red Hat JBoss'u 420 milyon dolara al›yor
fiirketlere aç›k kaynak çözümleri sunan önde gelen sa¤lay›c›lardan biri
olan Red Hat, küresel çapta bir aç›k
kaynak ara katman yaz›l›m› sa¤lay›c›s› olan JBoss'u sat›n almak için kesin
bir anlaflma sürecinde oldu¤unu aç›k-
lad›. Red Hat, JBoss'u almakla, düflük
maliyetli bir aç›k kaynak platformunda çal›flan yeni nesil Web uygulamalar› gelifltirerek hizmet odakl› mimarilere (SOA) geçifli h›zland›rmay› umuyor.
Red Hat Yönetim Kurulu Baflkan› ve
CEO'su Matthew Szulik,
“Red Hat'in temelinde,
farkl› endüstriler, co¤rafyalar ve ekonomilerde
yenilik yapmak için aç›k
kaynak ve aç›k topluluklar›n gücünün a盤a ç›kar›lmas›n› sa¤lamak yat›yor” diyor. Szulik,“Red
Hat ve JBoss, aç›k kaynak gelifltirme modelinin
kurumsal BT ekonomisini
müflteri lehine de¤ifltirmeyi sürdürdü¤ü inanc›n›
paylaflmaktad›r. Ayr›ca
yaz›l›m alan›nda yenili¤in, patentli yaz›l›m gelifltirmenin yaratt›¤› engellerden kurtuldu¤unda
çok büyük bir potansiyele sahip oldu¤una inan›yoruz” diyor.
Red Hat, bir nakit ve hisse anlaflmas›yla, JBoss'u bafllang›ç bedeli olarak yaklafl›k 350 milyon ABD dolar›
karfl›l›¤›nda sat›n alacak ve gelecekte
belirli performans ölçülerinin karfl›lanmas›na ba¤l› olarak yaklafl›k 70 milyon ABD dolar› daha ödeyecek. Sat›n
alman›n May›s ay›nda tamamlanmas›
bekleniyor. fiirketler, bu sat›n alman›n
aç›k kaynak altyap›s›n›n kurumsal ölçekte kullan›m›n› h›zland›rabilece¤ini
ve katma de¤erli kurumsal çözümler
oluflturan var olan ve yeni Red Hat ve
JBoss ortaklar› için pazar f›rsat›n› geniflletebilece¤ini tahmin ediyor. JBoss
iflletme yap›s›n›, Red Hat'in abonelik
modeline (çevrimiçi bir a¤ üzerinden
sunulan hizmet ve destek) uygun olarak düzenledi. JBoss, Red Hat'e kurumsal baflar›s› kan›tlanm›fl ara katman yaz›l›m teknolojisi, topluluk liderli¤i ve güçlü bir gelifltirici markas› kazand›racak.
HABER LINUX 9
008-011 Haberler
6/3/06
3:48 AM
Page 4
Wimbledon kortlar›n›n nabz›n› Linux tutuyor
Her haziran, tenis dünyas›n›n gözü,
Wimbledon fiampiyonalar›'n›n ev sahipli¤ini yapan All England Lawn Tennis and Croquet Club'›n (AELTC) çim
kortlar›na dönüyor. 1999'dan bu yana
bu turnuvalarda kullan›lan IBM çözümleri Linux üzerinde çal›fl›yor. Wibledon, flampiyonan›n ilk olarak düzenlendi¤i y›ldan bu yana çok yol kat etti.
1877'deki flampiyonada yaln›zca 22
oyuncu ve 200 kiflilik küçük bir izleyici toplulu¤u vard›. Bugün ise Wimbledon, dünyan›n dört bir yan›ndan izleyiciye ev sahipli¤i yap›yor. Örne¤in
bir önceki turnuvay›, yaklafl›k 470 bin
izleyici ve 159 ülkeden yaklafl›k 2 mil-
yar televizyon izleyicisi seyretti. Ayr›ca 166 farkl› ülkeden 4 milyona yak›n
ayr› kullan›c›, resmi web sitesine girifl
yapt›.
Turnuvan›n resmi bilgi teknolojisi
sa¤lay›c›s› olan IBM, AELTC ile ortakl›¤›n› ad›m ad›m ilerletti. IBM yenilikçili¤i, Linux ve s›n›f›n›n en iyisi ara katman yaz›l›m çözümleri ile biraraya gelerek AELTC için kapsaml› bir ifl gelifltirme çözümü oluflturuyor. IBM'in
flampiyonan›n kritik amaçlar›n› desteklemek üzere gelifltirdi¤i çözümleri
aras›nda, yorumcu destek sistemleri,
yerinde bilgi görüntüleme, web sitesi
bar›nd›rma, güvenli çevrimiçi al›flverifl
ve IBM On Demand Scoreboard yer
al›yor.
Linux web sitesinin etkinlefltirilmesine yard›mc› oluyor. 1995'de kullan›ma aç›lan www.wibledon.org, Wibledon izleyicilerine, ilgili yay›n yapan
televizyon ve radyo a¤›na bilgi sa¤layan en önemli kanallardan biri haline
geldi. Web sitesini kullan›ma sunmada
kullan›lan teknolojinin özünde Linux
üzerinde çal›flan eServer™ sunucular›yla AIX üzerinde çal›flan eServer
pSeries® sunucular› yer al›yor. Bu
birleflim, çok etkin olan bu sitenin sorunsuz yürütülmesi için gereken esnekli¤i, güvenilirli¤i ve ölçeklenebilirli¤i sa¤l›yor.
Wimbledon fiampiyonas› için özel
olarak gelifltirilen ve uygulanan “on
demand” çözümler, en aç›k flekilde
IBM On Demand Scoreboard üzerinde
görülüyor. AELTC'nin 18 kortundaki
her maç için 1000'den fazla istatistik
eflzamanl› olarak toplan›yor. Bu bilgiler otomatik olarak IBM On Demand
Scoreboard'a bildirim sunan IBM
DB2® Universal Database (UDB) for
Linux'a yükleniyor.
Red Hat: Güvenlik için Firefox'u güncelleyin!
Red Hat yetkilileri taraf›ndan yap›lan
aç›klamada, Firefox'da bir dizi hata
saptand›¤› ve güncellemelerin yap›lmas› gerekti¤i uyar›s›nda bulunuldu.
Red Hat uzmanlar› taraf›ndan yap›lan incelemelerde Firefox'un ‘yanl›fl
biçimlendirilmifl javascript ifllemlerini
gerçeklefltirme’ fleklinde çeflitli hatalar bulundu. Kötü niyetli bir web sayfas›, büyük olas›l›kla hassas bilgileri
çalarak ya da siteler aras› bir kod sald›r›s› gerçeklefltirerek aç›k olan farkl›
bir web sayfas›n›n içeri¤ini de¤ifltirebilir. Ayr›ca kötü niyetli bir web sayfas›, pencere bilefleninin izniyle rasgele javascript yönergeleri yürüterek
sayfan›n hassas bilgileri çalmas›na ya
da kötü niyetli yaz›l›mlar yüklemesine
izin verebilir.
10 HABER LINUX
Bunun d›fl›nda Firefox'un yanl›fl biçimlendirilmifl web sayfalar›n› iflleme
fleklinde çeflitli hatalar da bulundu.
Bu hatalar yüzünden dikkatli bir flekilde tasarlanm›fl kötü niyetli bir web
sayfas›, Firefox çal›flt›ran bir kullan›c›
gibi rasgele kod yürütülmesine neden
olabilir. Bir di¤er aç›k yaratan hata
ise Firefox'un güvenli site simgesini
görüntüleme fleklinde. Bir taray›c›,
varsay›lan olmayan güvenli site uyar›
iletiflim kutusunu görüntülemek üzere
yap›land›r›l›rsa, kullan›c›lar› güvenli
bir siteyi görüntülediklerine inand›rmak mümkün olabiliyor.
Bunun d›fl›nda son olarak Firefox'un “girifl” form ö¤elerinde javascript mutasyon olaylar›na izin verme
fleklinde bir hata bulundu. Kullan›c›lar
form gönderirken kötü niyetli Web
sayfalar› yarat›labilir, sald›rgana rasgele bir dosya yüklenebilir. Tüm bu
aç›k ve hatalardan korunmak için düzeltme uygulanm›fl paketleri updates.redhat.com adresinden edinebilirsiniz.
008-011 Haberler
6/3/06
3:48 AM
Page 5
HABERLER
‹.T.Ü. Linux Akademi e¤itimleri bafllad›
Teknik altyap› hizmetlerinde uzun zamand›r Linux sistemleri kullanan ‹stanbul Teknik Üniversitesi Bilgi ‹fllem
Daire Baflkanl›¤›, edindi¤i bilgi birikimi
ve deneyimi, ‹TÜ Linux Akademi sistem yöneticili¤i e¤itimleri kapsam›nda linux sistem yöneticisi adaylar› ile
paylafl›yor.
Günümüzde bilgi teknolojilerinin
hemen her sektörde yo¤un kullan›m›
ve verilen hizmetlerin internete tafl›nmas›, beraberinde biliflim sektörünün
her geçen gün büyümesine neden
oluyor. Bu süreçte verilen hizmetlerin
kalitesini art›rmak ve hizmet d›fl› kal›nan süreyi minimum düzeyde tutmak
amac›yla güçlü, güvenli ve kararl› sistemler kullan›lmaya baflland›. Linux
iflletim sistemi bu süreçte en popüler
sunucu iflletim sistemi haline gelmifl
durumda. Linux iflletim sisteminin bu
h›zl› geliflimi de beraberinde bu alanda çal›flacak, bu sistemleri yönetecek
insan kayna¤›na; sistem yöneticilerine olan ihtiyac›n artmas› sonucunu
do¤uruyor.
‹TÜ Linux Akademi e¤itimlerinin
amac›, alan›nda uzman linux sistem
yöneticileri yetifltirmek. Sistem yöneticili¤ine giden bu yolda zamana yay›lan, planl› ve konular›n temelini kavramay› amaçlayan ‹LA sistem yöneticili¤i e¤itimleri 3 kur fleklinde düzenlenmifl durumda. Tamamen Türkçe
olan, güncel e¤itim içeri¤i ile kat›l›mc›lar›n en yüksek verimi elde etmesi
amaçlan›rken di¤er yandan kat›l›mc›lar›n gerçek bilgi teknolojileri uygulamalar› ile tan›flmas› sa¤lanmakta. Detayl› bilgiyi http://ila.itu.edu.tr adresinden edinebilirsiniz.
Bilgi'ye ilgi büyük oldu!
IBM Türk sponsorlu¤unda dördüncüsü
düzenlenen Özgür Yaz›l›m ve Aç›k
Kaynak Günleri (Özgür Günler) 24-25
fiubat tarihlerinde ‹stanbul Bilgi Üniversitesi Dolapdere Kampüsü'nde gerçekleflti. Her
y›l ev sahipli¤i yapt›¤›
konuklar ve ele ald›¤›
konular ile gündem yaratmay› baflaran organizasyon bu sene de
önemli bir ilgi ile karfl›land›.
Etkinlikler, ‹stanbul
Bilgi Üniversitesi Bilgisayar Bilimleri Bölüm
Baflkan› Chris Stephenson'un yapt›¤› aç›l›fl konuflmas› ile bafllad›. Özgür Günler'in göze çarpanlar› aras›nda Avrupa Birli¤i 6. Çerçeve
Program› kapsam›nda,
yer alan TOSSAD Projesi sunumlar›
bulunuyordu. Proje, Bilgi Toplumu
Teknolojileri temas›nca 2005 y›l›nda
desteklenen ve Avrupa
genelinde da¤›n›k ve bölgesel yürütülen çal›flmalar aras›nda koordinasyonu sa¤layarak, bu alandaki büyük f›rsatlar›n yeterince de¤erlendirilememesine neden olan konulara odaklanan›yor. Ayr›ca Türkiye Bilimsel ve
Teknolojik Araflt›rma Kurumu
(TÜB‹TAK) Ulusal Elektronik ve
Kriptoloji Araflt›rma Enstitüsü
(UEKAE) bünyesinde yürütülen
Ulusal Da¤›t›m
projesi kapsam›nda gelifltiril-
mifl, Linux temelli, ulusal iflletim sistemi Pardus sunumlar› da ilgi çekiciydi.
‹ki gün boyunca yaklafl›k bin kiflinin izledi¤i etkinliklerde, “Aç›k Kaynak, Aç›k Standartlar ve Düz Dünya",
“gnuLinEx'in (Linux Extremadura) Baflar› Öyküsü”, “Creative Commons Paneli”, Pardus, LKD (Linux Kullan›c›lar›
Derne¤i), “Debian´da Demokrasiyi
Gelifltirmek” ve “Çocuklar için Fazlamesai: Bir Geri Dönüflüm Projesi” gibi
birçok önemli sunum yer ald›.
HABER LINUX 11
012-014 Penguenler bulustu
6/3/06
3:52 AM
Page 2
Penguenler Bulufltu
Linux ve Özgür Yaz›l›m fienli¤i'nin beflincisi ODTÜ'de yap›ld›
Linux Kullan›c›lar› Derne¤i'nin her y›l
düzenledi¤i Linux ve Özgür Yaz›l›m
fienliklerinin beflincisi bu y›l ODTÜ Kültür ve Kongre Merkezi'nde gerçeklefltirildi. Dört gün boyunca Türkiye'nin
dört bir yan›ndan gelen GNU/Linux
kullan›c›lar›, merakl›lar› tan›flt›, konufltu, tart›flt›, dinledi... ‹flte o dört günün
bir özeti.
fienli¤in ilk günü aç›l›fl töreni ile bafllad›. LKD Baflkan›
Mustafa Akgül, aç›l›fl töreninde yapt›¤› konuflmas›nda k›saca özgür yaz›l›mlar›n tarihçesine de¤indi ve özgür yaz›l›m
felsefesinin k›sa bir özetini
yapt›. Özgür yaz›l›m›n yerel
bilgi birikimi aç›s›ndan önemine dikkat çeken Akgül, özellikle kamuda özgür yaz›l›mlar›n
kullan›m›n›n desteklenmesinin
önemine dikkat çekti.
Aç›l›fl Töreni'nin ard›ndan
C salonunda Core Biliflim Teknolojileri Grubu'ndan Aycan
‹rican ve Evrim Ulu'nun Common Lisp ile Yaz›l›m Gelifltirme bafll›kl› sunumu vard›. Salonun beklenenin çok üzerinde bir dolulu¤a sahip
oldu¤u sunumda ‹rican ve Ulu konuflmalar›na öncelikle bu güne kadar rastlad›klar› yaz›l›m gelifltirme ortamlar›
ve metodolojileri ile yaflad›klar› sorunlar› anlatt›lar. Sorunlar›n ortaya konulmas›n›n ard›ndan ise Common Lisp'in
bu sorunlar›n üstesinden gelmekte nas›l yard›mc› oldu¤unu aç›klayarak
Common Lisp'in farkl› programlama
metodolojilerine verdi¤i deste¤in ve
12 HABER LINUX
sözdizimsel esnekli¤inin yaz›l›m gelifltirme sürecine yapt›¤› katk›dan bahsettiler. (Common Lisp kullanarak gelifltirdikleri baz› uygulamalar›n kaç sat›rdan olufltu¤u ve ne gibi problemlere
çözüm getirdi¤i gibi baz› istatistiksel
bilgileri paylaflt›lar.)
Ö¤leden sonran›n en ilginç sunumlar›ndan bir di¤eri ise Sezai Y›lmaz'›n
Düzenli ‹fadeler (Regular Expressions)
bafll›kl› sunumuydu. Sezai Y›lmaz, sunumunda UNIX dünyas›nda y›llard›r
kullan›lan ve neredeyse UNIX'in kendisi kadar yafll› olan düzenli ifadelerin
özellikle sistem yöneticilerinin hayat›n› kolaylaflt›racak biçimde nas›l kullan›labildi¤ini örneklerle anlatt›. Düzenli
ifadelerin sözdizimi ve temel ifade yap›lar› hakk›nda oldukça detayl› bilgilerin verildi¤i sunum özellikle düzenli
ifadeleri "korkutucu, karmafl›k karak-
ter dizileri" olarak görenlerin kaç›rmamas› gereken bir içeri¤e sahipti.
Günün son sunumu ise ayn› zamanda KDE gelifltiricisi de olan, Pardus gelifltiricilerinden ‹smail Dönmez ve Bar›fl Metin taraf›ndan KDE'nin 4.0 sürümü ile KDE'de yap›lmas› planlanan de¤ifliklikleri anlatt›klar› sunumdu. Sunum içeri¤inde KDE'nin API uyumlulu¤undan sürüm numaraland›rma sistemine kadar birçok de¤ifliklikten geçece¤i, Plasma ve Arthur gibi
yeni altyap› uygulamalar›na Phonon gibi yeni uygulama gelifltirme çerçevelerine (Framework) sahip
olaca¤› anlat›ld›. Pardus
gelifltiricilerinin geçmifl
y›llardan gelen sunum
tecrübelerini de ortaya
koymalar›
sayesinde
KDE'nin yeni sürümüne
iliflkin pek çok detay s›k›nt›ya yer vermeden anlat›ld›. Sunumun dikkat çeken
bir di¤er yan› ise projenin
ilk günlerinden beri LaTeX belge haz›rlama sistemine hak etti¤i önemi veren
Pardus gelifltiricilerinin sunumlar›n› da
LaTeX-Beamer kullanarak haz›rlamaya bafllam›fl olmalar›yd›.
‹kinci günün aç›l›fl sunumu Bora
Güngören ve Volkan Erol'un "Güvenilir
‹flletim Sistemi Mimarileri" oldu. TÜB‹TAK UEKAE ve Portakal Teknoloji'nin
de içinde bulundu¤u uluslararas› bir
konsorsiyum taraf›ndan gelifltirilen
Open Trusted Computing (Güvenilir Bi-
012-014 Penguenler bulustu
6/3/06
3:52 AM
Page 3
HABERLER
liflim Sistemi) projesinde çeflitli alanlarda çal›flan Güngören ve Erol, özellikle Güvenilir Biliflim Sistemi hakk›ndaki önyarg›lara karfl› sistemin pek
bahsedilmeyen özelliklerini aç›klayarak baflta kurumsal kullan›c›lar olmak
üzere Güvenilir Biliflim'in kullan›c›lara
sa¤layaca¤› güvenlik imkanlar›n› aç›klad›lar.
Güvenilir Biliflim sunumunun ard›ndan s›rada oldukça s›rad›fl› bir panel
vard›. Bugüne kadar genelde biliflim
dünyas›ndan insanlar›n ilgi alan›na girmifl olan GNU/Linux ve özgür yaz›l›mlar konusunda bu sefer mikrofonu biliflim dünyas›n›n d›fl›ndan GNU/Linux
kullan›c›lar› ele al›yordu. "Biliflimci olmayan penguenler Linux'u nas›l görüyor?" bafll›kl› panele üniversite s›navlar›na haz›rlanan bir liseli ö¤renci grubunun da kat›lmas› ise sunumu çok daha ilginç k›ld›. Panelde sözü öncelikle
Ankara Üniversitesi Astronomi ve
Uzay Bilimleri Bölüm Baflkan› Ethem
Derman ald›. GNU/Linux ve özgür yaz›l›mlar›n astronomik hesaplamalarda
kullan›m›ndan bahseden Derman, karfl›
karfl›ya kal›nan veri miktar›n›n büyüklü¤ü ve yap›lan detayl› hesaplamalar›
sadece GNU/Linux ve özgür astronomik hesaplama paketleri yard›m›yla
yapabildiklerinden bahsetti. Derman'›n ard›ndan mikrofonu alan Server Acim bir besteci olarak GNU/Linux alt›nda
kulland›¤› GNU Lilypond
ve Rosegarden gibi özgür yaz›l›mlardan bahsetti ve özellikle Pardus
çerçevesinde özgür yaz›l›m kullan›m›n›n her
alanda yayg›nlaflt›r›lmas›n›n öneminden bahsetti. Son olarak söz alan Ali
Ifl›ngör ise GNU/Linux üzerinde çal›flan
Scribus, Inkscape gibi programlar›n
özgür olmayan benzerleri karfl›s›ndaki
durumundan ve bas›n-yay›n dünyas›nda kullan›m›ndan söz etti.
Ö¤leden sonra C salonunda P›nar
Yanarda¤'›n "Kad›nlar ve Linux" ve
O¤uz
Yar›mtepe'nin
"Linux-DO:
GNU/Linux ve Uzak Do¤u Felsefesi
Benzerlikleri" sunumlar› vard›. Daha
önce de Val Henson'un "Kad›nlar› Linux Kullanmaya Nas›l Teflvik Edersiniz?" adl› belgesini Türkçe'ye çevirmifl
olan P›nar Yanarda¤'›n sunumu da bu
belgede verilen örnekler çerçevesinde
ilerledi. Kad›nlar›n GNU/Linux camias›
gibi erkek-yo¤un bir ortam›n içerisinde
karfl› karfl›ya kald›klar› sorunlar›n anlat›ld›¤› sunum özellikle GNU/Linux dünyas›ndaki ço¤unlu¤un günlük yaflamlar›nda rastlayabileceklerinden farkl› bir
bak›fl aç›s› sundu. Sunumun ard›ndan
konu üzerine yaflanan derin tart›flma
ise neredeyse sunumun kendisini dahi
gölgede b›rak›r güzellikteydi.
Linux-DO!
Kad›nlar›n GNU/Linux ve genel olarak
biliflim dünyas›ndaki durumu üzerine
oldukça uzun süren bir tart›flman›n ard›ndan O¤uz Yar›mtepe'nin Linux-DO
konulu sunumuna geçildi. Sunum daha
bafllamadan ilk dikkati çeken O¤uz Yar›mtepe'nin sunum için giydi¤i klasik
Aikido k›yafeti olan "Aikido Gi" oldu.
S›ras›yla Aikido'yu oluflturan üç kelime
- Ai, Ki, Do - ile GNU/Linux felsefesinin
çeflitli yönleri aras›nda ba¤lant›lar›n
kuruldu¤u sunum s›ras›nda bahsedilen
Aikido tekniklerini aç›klamak için gösterilen videolar da sunuma oldukça yo¤un bir hareketlilik katt›.
Linux-DO'nun ard›ndan D salonunda Yavuz Selim Kömür'ün haz›r yönlendirici/güvenlik duvar› çözümlerine
karfl› GNU/Linux ve özgür yaz›l›m
araçlar› kullan›larak gelifltirdi¤i yönlendirici/güvenlik duvar› çözümünü
anlatt›¤› "Bir Linux Router Öyküsü"
bafll›kl› sunumu vard›. Kömür, yan›nda
getirdi¤i donan›mlar› da örnek göstererek yapt›¤› sunumunda uygun donan›mlar›n kullan›m›yla özel yap›m bir
yönlendirici üretmenin nas›l mümkün
oldu¤unu aç›klad›.
Günün son sunumu ise Necdet Yücel'in "Kerberos Kimlik Denetleme Altyap›s›" konulu sunumuydu. 1980'lerden beri kullan›lagelen bu karmafl›k
kimlik denetleme sistemi birçok UNIX
tarz› sistem üzerinde standart olarak
gelmekte oldu¤undan ö¤renilmesi gereken konular aras›nda yer almas› kaç›n›lmazd›. Necdet Yücel, sunumunda
sade dili ve son derece düzgün kulland›¤› Türkçe'si ile takdir toplarken Kerberos'un birçok kavram›ndan detayl›
olarak bahsederek bu sistemin önündeki gizem perdesini kald›rd›. Sunumun sonunda ise Kerberos ve
OpenSSL'i birbiri ile k›yaslayan Yücel,
HABER LINUX 13
012-014 Penguenler bulustu
6/3/06
3:52 AM
iki sistemin birbirine göre avantaj ve
dezavantajlar›n› detaylar›yla aç›klad›.
Linux ve Özgür Yaz›l›m fienli¤i'nin
en tipik özelliklerinden biri dört günlük
bir etkinlik olmas› sebebiyle hafta sonuna denk gelen son iki gününün ilk
güne oranla daha hareketli olmas›d›r.
Bu flenlikde kural›n istisnas› de¤ildi.
Üçüncü günde sabah›n ilk saatlerinden
itibaren ortamdaki hareketlili¤in artt›¤› fark ediliyordu.
Günün aç›l›fl› Eray Özkural'›n "Beowulf Kümeleri ve Paralel Programlamaya Girifl" sunumu ile oldu. Özkural, sunumunda öncelikle GNU/Linux ile paralel iflleme yetene¤ine sahip kümeler kurulmas›n› sa¤layan Beowulf sistemini
ve sistemin kurulumu, yönetimi gibi ifllerde kullan›lan yaz›l›mlar› tan›tt›ktan
sonra paralel bilgi ifllem kavramlar›ndan bahsetti. Son olarak paralel bilgi ifllemin sa¤layaca¤› verim analizi gibi konulardan bahseden Özkural, paralel bilgi ifllem teorisi ile sunumunu bitirdi.
Sabah›n ikinci sunumu ise Alper
Akcan ve Ça¤lar Oral'›n "Xynth Pencereleme Sistemi" oldu. Akcan ve Oral,
klasik anlamda slaytlar üzerinden konuflmak yerine izleyicilerin de onay›n›
alarak sunumu daha canl› bir flekilde
Xynth'in yeteneklerini göstererek
aç›klad›lar. Özellikle uluslararas› seviyede donan›m üreticilerinin dikkatini
14 HABER LINUX
Page 4
çekecek seviyede yaz›l›mlar üreten insanlar
için son derece alçak
gönüllü hareket eden
Akcan ve Oral, Xynth'e
alternatif sistemleri de
tan›tmaktan kaç›nmad›klar› sunumlar›n› Sony
PSP ve GP2X üzerinde
çal›flan Xynth ortam›n›
göstererek tamamlad›lar.
Ö¤len aras›n›n ard›ndan s›ra flenli¤in en orjinal sunumundayd›. Bilgi Üniversitesi Bilgisayar Bilimleri Bölüm
Baflkan› Chris Stephenson'›n "Lambda
Calculus ile Programlama" bafll›kl› sunumu özellikle GNU/Linux gibi konulardan çok daha temel bir biçimde bilgisayar bilimlerinin temel kavramlar›na odaklanmas›yla dikkat çekiyordu.
Sadece üç temel kuraldan yola ç›karak
önce say›lar›, ard›ndan aritmetik ifllemlerini bu kurallar çerçevesinde ortaya ç›karan Stephenson'›n sunumu
salondaki insanlar›n bilgisayar ve
programlama konular›na yaklafl›mlar›n› yeniden de¤erlendirmeye itebilecek
güçteydi.
Günün kapan›fl sunumu Vehbi Sinan Tunal›o¤lu ve Herald Schmidbauer'in haz›rlad›¤› "R Projesi ile Uygulamal› ‹statistik" sunumu oldu. ‹ki bölümden oluflan sunumun ilk bölümünde Herald Schmidbauer istatistik ve R
Projesi'ne iliflkin bir miktar teorik bilgi
verdi. Sunumun ikinci bölümünde ise
Vehbi Sinan Tunal›o¤lu GNU/Linux ortam›nda GNU Emacs üzerinde bir R
oturumu aç›p bu oturum içinde uygulamal› olarak R Projesi'nin istatistik
konusundaki gücünü ortaya koyan örnek birkaç uygulama gösterdi.
fienli¤in son günü Ça¤›l Uluflahin'in
"LaTeX Nedir? Gerçekten Gerekli mi-
dir?" bafll›kl› sunumu ile bafllad›. Sunumunda özellikle LaTeX'in sundu¤u esneklik olanaklar› üzerinde duran ve
farkl› tiplerde belgelerin nas›l son derece kolay bir biçimde haz›rlanabildi¤ini gösteren Uluflahin LaTeX ile sunum
haz›rlamakta kullan›labilecek ufak bir
betik örne¤i ile sunumunu tamamlad›.
Ö¤len aras›ndan sonra Murat Üstüntafl'›n "FreeBSD PF ile Güvenlik
Duvar›" konulu sunumu vard›. Özellikle güvenlik duvar› alan›nda üne sahip
olan FreeBSD, OpenBSD gibi sistemlerin öntan›ml› güvenlik duvar› çözümü
olan PF'in yeteneklerinden uzun uzun
bahsedilen sunum ne yaz›k ki zaman
darl›¤› nedeniyle kural tabanl› yönlendirme gibi en e¤lenceli konulardan
bahsedilemeden bitti.
fienli¤in kapan›fl›ndan önce son sunum Hüzefe Önal'›n "Kablosuz A¤larda Güvenlik" bafll›kl› sunumu son dönemde ülkemizde kablosuz a¤lar›n da
yayg›nlaflmas› sonucunda oldukça yo¤un ilgiye maruz kald›. EnderUnix ekibinin bilgi ve tecrübesini ispatlarcas›na kablosuz a¤lara yönelik birçok güvenlik tehdidini detaylar›yla aç›klayan
Önal, tüm ›srarlara ra¤men örnek bir
sald›r› düzenlemeyi reddetti.
Her güzel fley gibi Linux ve Özgür
Yaz›l›m fienli¤i'nin de bir sonu olmas›
kaç›n›lmazd›. LKD bünyesindeki fienlik
Çal›flma Grubu bu noktada da bu flenli¤e yarafl›r kalitede bir ifl ç›kartm›fllard›. Sponsorlara, gönüllülere ve "Y›l›n
Pengueni" ödülü kazananlara ödüllerinin da¤›t›lmas›n›n ard›ndan bir flenlik
daha bitti, insanlar bir y›l sonra tekrar
buluflmak üzere, tatl› bir rehavet eflli¤inde flenlik alan›n› terk ettiler. Tabii
fienlik Çal›flma Grubu hariç... Onlar
flimdiden alt›nc› flenli¤in planlar›n›
yapmaya bafllam›fllard›r...
R. Emre Bafler
016-017 Muhabirler
6/3/06
3:55 AM
Page 2
Sertifikalar›n› ald›lar
IBM - Novell - ‹stanbul Bilgi Üniversitesi iflbirli¤i ile gerçeklefltirilen Linux
E¤itimini tamamlayan bas›n mensuplar› sertifikalar›n› ald›lar
Linux Hat›ras›: (Soldan sa¤a; Hakan Terzio¤lu, fiahin Ekflio¤lu, Melih B. Dede, Can Burak Çilingir, K›v›lc›m Hindistan, Serkan fiahin, Osman Köro¤lu, Fatih Sar›, Hakan Bayraktar, Mehmet
Sakin, Canan Ersoy (Ön s›ra) P›nar Uylum, Boran Puhalo¤lu, Umut Kavurmac›, Dinçer Karaca, Adem Orhun)
Haber Linux: IBM - Novell - ‹stanbul
Bilgi Üniversitesi iflbirli¤i ile gerçeklefltirilen Linux E¤itimini genel olarak
de¤erlendirir misiniz?
OSMAN KÖRO⁄LU
(zaman.com.tr):
E¤itim öncesinde de özgür yaz›l›mlara
ilgim vard›. Merak›m› gidermek için internet araflt›rmalar› ve okumalar yap›yor, karfl›laflt›¤›m uzmanlarla konufluyor, buldu¤um ve tavsiye edilen Linux
da¤›t›mlar›n› deniyordum. Ancak, bu
e¤itim fikri BMD içerisinde flekillenene
kadar, odaklan›p vakit ay›rabilece¤im
bir f›rsatla karfl›laflmam›flt›m. BMD,
IBM Türk, Novell ve Bilgi Üniversitesi
iflbirli¤iyle, s›cak bir ortamda konunun
uzmanlar›yla buluflup, akl›mdakileri
tart›flma ve yeni yetenekler kazanma
f›rsat› buldum.
Umar›m, ilk ad›m› at›lan -ve aç›kças› tad› dama¤›mda kalan- bu e¤itimler sürekli gelifltirilerek devam
eder. Katk›s› olan herkese çok teflekkür ediyor, kesintisiz sorular›mla bafl›n› a¤r›tt›¤›m arkadafllardan özür diliyorum :)
16 HABER LINUX
MEHMET SAK‹N (BMD
Baflkan› ve Zaman Gazetesi):
D‹NÇER KARACA
(IT Business Weekly Dergisi):
IBM Türk'ün ev sahipli¤inde yapt›¤›m›z
e¤itim çal›flmas› Biliflim Muhabirleri
Derne¤i (BMD) olarak zaman zaman
üyelerimize yönelik yapt›¤›m›z meslek
içi e¤itimlerden biriydi. ‹çerik aç›s›ndan bakt›¤›m›zda bir biliflim muhabirinin bilmesi gereken düzeydeydi.
Bilgi bombard›man›n oldu¤u biliflim alan›nda baz› kavramlar›, programlar› yeterince ö¤renme, kullanma
imkan› bulamayabiliyoruz. Özellikle
kofluflturman›n yo¤un bir flekilde yafland›¤› günlük gazetelerde bir biliflim
muhabirinin Linux'u ö¤renmesi, kullanmas› ve yaz›lar›n› program› kullanarak okurlara iletmesi zor oluyor.
Herkes e¤itim için imkan veya vakit
bulamayabiliyor. Bu aç›dan bakt›¤›m›zda Linux e¤itimi bizim için önemliydi. S›kl›kla duydu¤umuz, zaman zaman savundu¤umuz bir program›n, iflletim sisteminin kurulumundan kullan›m›na yüzeysel de olsa e¤itimini al›p
bilgilenme f›rsat› bulduk. Do¤ru bilgilendirmeye katk›da bulunan herkese
BMD olarak teflekkür ediyoruz.
E¤itimde ilk önce Linux'un öncesinde
ve sonras›nda kullan›lan iflletim sistemleri hakk›nda bilgi ald›m. Linux'un
asl›nda ne kadar çok ifle yarad›¤›n›, gelifltiricilerinin ne kadar fazla oldu¤unu
ve istekli olan herkesin bu gelifltiricilerden biri olabilece¤ini ö¤rendim. Sunucu uygulamalar›nda kullan›labilirli¤i
yüksek olan Linux'u, görsel aç›dan da
tatmin edici buldum.
Bu e¤itimi verdi¤iniz için teflekkür
ediyorum.
Haber Linux: Bu e¤itimin öncesinde
masaüstünde Linux kullan›m›na nas›l
bak›yordunuz? E¤itim sonras›nda Linux masaüstü kullan›m› konusunda
fikirleriniz neler oldu? Sizi Linux'ta
cezbeden en önemli özellik nedir?
FAT‹H SARI
(BT Haber):
Aç›kças› bu e¤itim öncesinde yani 90'l›
y›llar›n sonlar›nda bu yana kullanmak
istedi¤im ancak sadece test amaçl›
kullanabildi¤im bir iflletim sistemiydi
016-017 Muhabirler
6/3/06
3:55 AM
Page 3
Linux. Ancak gerek çal›flt›¤›m›z yerlerde kulland›¤›m›z iflletim sistemleri gerek evdeki al›flkanl›klar›m›z alternatif
iflletim sistemlerini kullanmam›z› erteliyor nitelikteydi.
Bu e¤itimle birlikte hayat›mdaki ertelemeleri erteleyip evdeki bilgisayar›ma Linux kurmay› baflard›m ve kullanmaktan da gayet memnunum. Benim
için Linux özgür bir yaz›l›m oldu¤u için
önemli. Uygulama gelifltirecek kadar
yaz›l›m bilgim de yetene¤im de yok.
Ancak binlerce kifli taraf›ndan gelifltirilen uygulamalar› diledi¤imce kullanabiliyor olmak Linux dünyas›n›n bence
en cezbedici yan›. Ayr›ca Linux'un simgesi haline gelen sevgili penguenin
do¤ru yolu bulup siyah ve beyaz renkleri birçok insandan önce keflfetmifl olmas› da benim için oldukça önemliydi
diyebilirim:
MEL‹H BAYRAM DEDE
(Yeni fiafak):
Daha önce Linux kullanmam›flt›m. Bu
e¤itimde, teorik olarak kitap, dergi ve
internetten bilgi sahibi oldu¤um yaz›l›mlar› uygulamal› olarak görme f›rsat›
buldum. Linux'un özellikle KOB‹'ler
için maliyeti düflürücü bir alternatif,
son kullan›c› için de bilgisayar sat›n alma maliyetlerini azaltan bir etken oldu¤unu düflünüyorum. Beni as›l cezbeden yan› da bu.
Windows Starter Edition ad›yla
'az geliflmifl' ülkelere yönelik haz›rlanan 'az geliflmifl' iflletim sistemini
Türk halk›na sunma cüretini kendinde görenlere Linux'un iyi bir cevap
olaca¤›n› düflünüyorum. Üç program
Penguenciler
sertifikalar›n› ald›...
(Soldan sa¤a; Can
Burak Çilingir, Fatih
Sar›, Serkan fiahin)
çal›flt›rabilen ve her programda da
en çok üç pencere açma izni veren,
ekran çözünürlü¤ünü 800X600'de
kilitleyen, 256 MB'den fazla RAM
kullanman›za izin vermeyen bir iflletim sistemci¤i yerine Linux'u ciddi
olarak düflünmeliyiz!
CEM KIVIRCIK
(PC Magazine):
Linux, daha önceden bildi¤im ve aç›k
kaynak olmas›, yani geliflmeye aç›k yap›s›yla destek verdi¤im bir iflletim sistemiydi. Ancak baz› yaz›l›mlar›n ve yeni üretilen donan›mlar›n üzerinde çal›flmas›yla ilgili sorunlar vard›.
Linux'u kullan›rken, en önemli
avantajlar› ve beni cezbeden özelliklerini s›ralayacak olursak;
• Daha az sistem kayna¤› harcayarak,
daha düflük konfigürasyonlu bilgisayarlarda çok daha güvenilir bir iflletim
sistemi sunuyor.
• Özellikle internet ortam›nda alternatif iflletim sistemlerine oranla daha
h›zl› ve uyumlu bir yap›s› var.
• ‹flletim sistemi, ihtiyaç duyulan bü-
tün bileflenler ve yard›mc› yaz›l›mlarla birlikte geliyor. Kullan›c› daha
fazla yaz›l›m yüklemeye gereksinim
duymuyor.
Haber Linux: IBM - Novell gibi iki dev
flirketin Linux alan›nda yapm›fl oldu¤u iflbirli¤ini nas›l de¤erlendiriyorsunuz? Bu iflbirli¤inin Linux'un yayg›nlaflmas›n› nas›l etkileyece¤ini düflünüyorsunuz?
fiAH‹N EKfi‹O⁄LU (Chip):
IBM'in sunucular›nda Linux kullanmas› zaten Linux'un yayg›nlaflmas›na olumlu bir etki yap›yor. Ayr›ca
Cell ifllemcisi piyasaya ç›kt›ktan sonra da bu ifllemciyi tafl›yan sunucular
yüksek ifllem gücüyle üst uçta epey
popüler olabilir. Cell'in yap› olarak
Linux'a çok uygun olmas› önemli bir
avantaj. IBM ve Novell iflbirli¤inin
üst uç sistemler d›fl›nda Linux'a orta
ya da girifl seviyesi sistemlerde ciddi bir etki sa¤layaca¤›n› sanm›yorum. Uzun vadede IBM belki Cell ifllemcili dizüstü bilgisayar üretirse bu
durum Linux için faydal› olabilir.
HAKAN BAYRAKTAR
(Zaman Gazetesi):
IBM Türk, Novell ve Bilgi Üniversitesi birarada. (Soldan sa¤a; Canan Ersoy, Can Burak çilingir, Serkan fiahin, Hakan
Terzio¤lu, P›nar Uylum, Boran Puhalo¤lu)
Linux pazar›nda iddial› olan Novell,
IBM gibi dev flirketleri de arkas›na alarak yeniden Microsoft ile rekabet eder
konuma gelebilir. Novell, dünya geneline yay›lm›fl teknik deste¤i sayesinde
kurumlar›n güvenli bir flekilde Linux'a
geçmelerine olanak tan›yabilir. Özellikle IBM gibi iflbirli¤i yapt›¤› dev flirketlerin kurumsal tecrübelerini ve üstün teknik yeteneklerini birlefltirse, Linux daha yayg›n hale gelebilir. Ancak
burada flunu unutmamak gerek. Novell, Linux konusunda baflar›l› olmak
istiyorsa son kullan›c›y› kesinlikle ihmal etmemeli.
HABER LINUX 17
018-019 Shell shock
6/3/06
3:58 AM
Page 2
Merhaba,
Bildi¤iniz gibi Shell Shock'da, Unix'lerin
en eski (ve belki de hala en önemli) arayüzlerinden biri olan shell/komut sat›r›
ya da kabuk diye adland›r›lan karakter
tabanl› arayüzün kullan›m›n› anlatmaktay›z.
Geçti¤imiz say›da, en temel shell komutlar›ndan cat komutunu görmüfl, | ve
> operatörleri ile basit ç›kt› yönlendirmeleri yapm›fl daha sonra da ö¤rendi¤imiz birkaç komutu biraraya getirerek
normalde tek bir komutun kendi bafl›na
yapamad›¤› bir ifli gerçeklefltirmifltik,
hem de hiç programlama kullanmadan,
yeni bir komut yazmadan.
Bütün bunlar neden insanlar›n hala
kabuk kullanmakta ›srar ettiklerini, dahas› kabuk kullan›m›n›n gerçekten güçlü oldu¤u noktalar› vurgulamak içindi.
Bu say›da ise bilgisayar›m›zda gündelik
ifllerimizi yaparken kabuk kullan›m›n› ve
kolayl›klar›n› görece¤iz.
Komut ve Dosya ‹smi Tamamlama:
Daha önce de belirtti¤imiz gibi Unix
ortamlar›nda en çok kullan›lan arayüz
olan kabul edilen kabu¤un birçok çeflidi
bulunmakta. Bizim burada bahsetti¤imiz özellikler ise bunlar›n en yayg›n›
olan BASH ile ilgili. Bu seçimi yapmam›z›n sebebi, ticari Unix'lerden, özgür yaz›l›m alternatiflerine kadar piyasadaki
18 HABER LINUX
bütün Unix varyantlar› için kurulabilir
BASH paketlerinin bulunmas›. Dahas›,
BASH'in en çok pratik özellikleri di¤er
birçok kabuk taraf›ndan da kabul edilmifl ve kullan›lmaktad›r.
Bunla birlikte aç›kças› BASH'in özelliklerini di¤erlerine göre daha kolay ö¤renilebilir ve kullan›labilir bulmaktay›z
(BSD'ciler için hala üzülmekteyiz ;)
Kabuk seçimimizi de belirttikten
sonra, gelelim en çok kullanaca¤›m›z
BASH özelli¤i olan komut tamamlamaya.
Kabuk sistemine genel olarak bakt›¤›n›zda, hemen herfleyi elle yazman›z
gerekti¤ini fark edersiniz. Çal›flt›r›lacak
programlar, programlar›n argümanlar›,
dosya isimleri vs. Aç›kças› bütün gücüne ve becerisine ra¤men bütün bunlar›
tekrar tekrar elle girmek zorunda olsayd›n›z, de¤il flu anda kabuk kullan›yor,
muhtemelen bu sistemin ad›n› bile bilmiyor olurdunuz.
Bu yüzden BASH'in en çok kullanaca¤›n›z kolayl›¤›, komutlar›n ve dosya
isimlerinin tamamlanmas›n› sa¤layan
TAB tufludur.
TAB'›n iflleme flekli çok basittir. Komut sat›r›nda TAB'a bast›¤›n›zda iki fley
gerçekleflir;
1) E¤er o sat›rda girdi¤iniz ilk kelimeyse, PATH'de yer alan çal›flabilir dosya
isimlerinden bafl› girdi¤iniz karakterle
bafllayan bir tane varsa tamamlan›r.
E¤er birden fazla bu harf(ler) ile bafllayan bir çal›flabilir dosya varsa ikinci bir
kez daha TAB'a bast›¤›n›zda bunlar listelenir.
Örnek:
"l" harfine bas›p TAB'a bas›n. Muhtemelen ilk bas›fl›n›zda bir fley olmayacak,
ikincisinde ise bir sürü l ile bafllayan komut ismi s›ralanacakt›r. Burada kald›¤›n›z yerden devam edebilirsiniz. y harfine bas›p tekrar TAB'a bast›n›z diyelim.
Muhtemelen BASH girdinizi "lynx" fleklinde tamamlam›flt›r. Al›flmak pek de
zor olmasa gerek.
2) E¤er o sat›rda zaten bir komut ismi
girmiflseniz ve art›k bir argüman girecekseniz, bu sefer de BASH sat›r›n›z› bir
dosya ismi ile tamamlamaya çal›fl›r.
Örnek:
ls yaz›p TAB'a basarsan›z o sat›rdaki
dosyalar s›ralanacakt›r. ‹smini bildi¤iniz
bir dosyan›n bafl harflerini yaz›p yukarda anlat›ld›¤› gibi seçim yapabilirsiniz.
Burada önemli bir nokta e¤er bir flekilde klavyenizin TAB tuflu çal›flm›yorsa
onun yerine CTRL-I kullanabilirsiniz.
BASH'in bu isim tamamlama özelli¤i
son y›llarda oldukça geliflti ve programlanabilir tamamlama denilen bir özellik
geldi. Bu özellik sayesinde art›k BASH
018-019 Shell shock
6/3/06
3:58 AM
Page 3
Tabi beflyüz sat›r önce girdi¤iniz bir
komutu bulmak için ok tufllar› her zaman pratik olmaz. Bunu yapmak istedi¤inizde kullanman›z gereken komut sat›r› tamamlama tuflu olan CTRL-R'dir.
Bofl bir sat›rda CTRL-R'e bas›p ard›ndan istedi¤iniz komutun ilk harflerini
girdi¤inizde karfl›n›za bu komutu verdi¤iniz sat›rlardan biri ç›kar. E¤er do¤ru
argümanlar›n oldu¤u sat›r de¤ilse bu o
sat›r› bulana kadar CTRL-R'e basman›z
yeterli olacakt›r.
Ayn› TAB'da oldu¤u gibi ok tufllar›n›n da alternatif karfl›l›klar› bulunmakta.
Bunlar CTRL-N ve CTRL-P
Bunlar›n d›fl›nda "history" komutu
size komut geçmiflinizi göstermesi aç›s›ndan önemlidir. History komutu sayesinde daha önceden girilmifl komutlar›n
argümanlar›n› kullanabilir, beli bir s›radaki komutu sadece referans numaras›
ile çal›flt›rabilir ve daha birçok fley yapabilirsiniz. Yine de bunlar›n hiçbiri
CTRL-R kadar pratik de¤ildir.
tamamlad›¤› dosya isimlerinin sat›rdaki
ça¤r›lan programla ilgili olup olmad›¤›n›
anlayabilmekte.
Örnek:
Linux camias›n›n önde gelen medya oynat›c›s› mplayer söz konusu oldu¤unda,
ard›ndan gelen dosya ismi olarak hiçbir
karakter girmeden TAB'a basarsan›z
BASH size sadece mplayer ile ilintilendirilmifl olan dosya uzant›lar› .avi ve
.mpg'leri gösterecektir.
Bu özellik flu anda her BASH sisteminde kurulu ya da konfigüre edilmifl olmayabilir. Bu yüzden bu akl›n›zda olsun
sadece, her yerde bulaca¤›n›za güvenmeyin.
Komut Geçmifli: (History)
BASH konfigüre edilebilir bir komut
geçmifli tutar. Burada ön tan›ml› olarak
son girdi¤iniz 500 komut bulunur. Bu
özellik sayesinde ayn› komutlar› tekrar
tekrar yazmaktan kurtulursunuz. Bu
say›y› artt›rabilece¤iniz gibi bu tarihçenin bilgisayar›n›z› kapatt›¤›n›zda ya da
log out olup ç›kt›¤›n›zda silinmedi¤ini
akl›n›zdan ç›kartmay›n. Unix sistemlerde komut geçmifli sebebiyle komutlara
argüman olarak flifre girilmesi kabul gören bir uygulama de¤ildir.
Komut geçmiflinde ileri geri gidebilmek için sa¤ ve sol ok tufllar› kullan›l›r.
Ekrandan Kayan Sat›rlar:
Ana girdi/ç›kt› arayüzünüz ekrandaki
komut sat›r› oldu¤unda baz› ç›kt›lar›n
bir ekrandan uzun sürmesi yüzünden
okunamamas› problemi ile s›k s›k karfl›lafl›rs›n›z. Bu problemi çözmenin iki temel yolu vard›r.
Birincisi | operatörünü kullanarak,
çal›flt›rd›¤›n›z program›n ç›kt›s›n› less
gibi bir sayfalara ay›r›c› (pager) programa yönlendirmek. Genelde ls ç›kt›lar›
için en çok baflvurulan yöntem budur.
Örnek:
ls -al | less
Unix tecrübesi olan birçok kifli less yerine more'u neden tercih etmedi¤imizi
soracakt›r. Less, more'a göre çok daha
geliflmifl bir komut olup, en büyük özellikleri herhangi bir dosyay› ekrana getirirken sat›r sat›r hareket edebilmesi,
geriye gidebilmesi ve kulland›¤› dosyan›n tamam›n› de¤il sadece okudu¤u k›sm›n› haf›zaya almas›d›r. Öte yandan
more'un en büyük özelli¤i de 70'li y›llardan kalma Unix'ler dahil olmak üzere istisnas›z hemen her sistemde (hatta
DOS'da bile) bulunmas›d›r.
Peki bir program ç›kt›s›n› de¤il de
normal ekranda yazd›¤›n›z fleyleri, ya
da geçip gitmifl bir hata mesaj›n› görmek istiyorsunuz, bunun için ne yapacaks›n›z? Bunun için yapman›z gereken
de Shift-PageUp/PageDown tufllar›n›
kullanmakt›r. Bu tufllar karakter tabanl›
konsolda geçerli oldu¤u gibi, grafik ekranda en çok tercih edilen terminallerden rxvt ve aterm baflta olmak üzere
birço¤unda geçerlidir. Fakat bir grafik
konsol kullan›yorsan›z benim önerim bu
geri dönülebilir sat›r say›s›n› yüksek
tutman›z olacakt›r. Malum neyin ne zaman gerekece¤i belli olmaz.
Bu konuda rxvt'i ça¤›r›rken kullanman›z gereken argüman -sl'dir.
Örnek:
rxvt -sl 5000
yazd›¤›n›zda aç›lan terminal ekran›
5000 sat›ra kadar ekran geçmiflini tutacakt›r.
Parola Girme:
Uzaktan ba¤land›¤›n›z bir sistemde,
text ekrandan parola girerken en çok
karfl›laflt›¤›n›z sorun nedir? Genellikle
bir tufla basarken iki tufla birden basars›n›z, ya da bas›p basmad›¤›n›zdan emin
olamazs›n›z. Bu durumda parolan›n geri
kalan›n› do¤ru girseniz bile muhtemelen
yanl›fl olacakt›r.
‹flte bu tür durumlar için bile bir tufl
kombinasyonu var, CTRL-U. Herhangi
bir yerde konsolda yapt›¤›n›z girdinin
yanl›fl oldu¤undan flüphelendi¤iniz anda
CTRL-U'a bas›p bafltan girifl yapabilirsiniz. Hem de yanl›fl girifl yapt›¤›n›z kayda
geçmez. Bu özellikle parolay› girmek
için son flans›n›z oldu¤u durumlarda çok
iflinize yarayabilecek bir numarad›r.
Baz› temel k›sayollar›n listesini yapmak gerekirse:
TAB veya Ctrl-i: Komut ya da dosya
ismi tamamlamak
Sa¤ sol ok: Komut geçmifli
Ctrl-n/p: Komut geçmifli
Ctrl-r: Komut geçmiflinde arama
yapmak
ShiftPageUp/Down: Ekran
tamponunda geriye gitmek
Ctrl-a: ‹mleçi sat›r bafl›na getir
Ctrl-e: ‹mleçi sat›r sonuna getir
Ctrl-t: Son iki karakterin yerlerini
de¤ifltir
Ctrl-l: Ekran› temizle
Ctrl-u: Bir girdiyi sil
Bu say›da komut sat›r›n› biraz daha
tan›mak, daha kolay kullanabilmek için
bir kaç k›sa yol gördük. Gelecek say›da
ise art›k BASH programlama ile ilgili daha detayl› ifllere giriflece¤iz.
HABER LINUX 19
020-021 Makaleler
6/3/06
4:43 AM
Page 2
LinuxWorld Boston
2006'dan izlenimler
Yazan: Kevin Shockey
TUX dergisi
Yaz› ‹flleri Müdürü
Geçen hafta Boston'daki LinuxWorld
Conference and Expo'ya kat›lan pek
çok insan bu y›lki etkinli¤i önceki y›llarla karfl›laflt›rma olana¤› buldu. Ben
onlardan biri de¤ildim çünkü bu benim
LinuxWorld konferans›na ilk kat›l›m›md›. Yine de benim gibi konferansa ilk
kez kat›lan baflka insanlar oldu¤undan
eminim.
Etkinlik, Boston'daki ikinci y›l› için
devasa büyüklükteki Boston Convention and Exhibition Center tesislerine
tafl›nd›. Baz› aç›lardan kalabal›¤›n büyüklü¤ü hakk›nda bir fikir sahibi olmak
zor, çünkü tesisler çok büyük oldu¤undan kat›l›mc›lar genifl bir alana yay›lm›flt›. Bununla birlikte, kat›l›mc› flirketlerle ve etkinli¤i bir önceki sene ziyaret edenlerle yapt›¤›m konuflmalar sonucunda ortaya ç›kan genel kan› kat›l›m›n önceki y›llara oranla düflük oldu¤uydu. Pek çok kat›l›mc› do¤u k›y›s›ndaki LinuxWorld etkinli¤inin daha önce
New York'da düzenlendi¤ini ve orada
kat›l›m›n daha yüksek oldu¤unu söyledi. “State of Open Source” (Aç›k Kayna¤›n Durumu) konulu bas›n konferans›n› veren Bruce Perens de, bu görüfle
kat›l›yordu ve serginin temel flirketlerinden IBM ve HP'nin fark edilen yoklu¤u da düflünüldü¤ünde etkinli¤in yeniden New York'a dönmesi gerekti¤ini
vurgulad›.
Kat›l›mc› flirketlerin aras›nda zorunlu dot.org projeleri ve fonlar› vard›
ve OSTG Slashdor Lounge, dot.org bölümündeki en popüler kat›l›mc›lardan
biri oldu. Lounge'un etkinlik program›
20 HABER LINUX
ilk olarak düzenledi¤i Y›l›n SourceForge.net Toplulu¤u Ödüllerinin duyurulmas›n› ve farkl› kiflilerin kat›ld›¤› çeflitli etkinlikleri içerdi. En iyi proje ödülünü Azureus-BitTorrent Client kazand›;
Azureus güçlü, tam özellikli, platformlar aras› ve Java tabanl› bir BitTorrent
istemcisi.
Kat›l›mc› flirketler aras›nda büyük
bir grup, benim ço¤unu daha önce hiç
duymad›¤›m kurumsal odakl› yönetim
araçlar›n› destekleyen flirketlerdi.
Vmware, kat›l›mc›lardan oldukça yo¤un ilgi gören flirketlerden biriydi. Ne
zaman onlar›n stand›n›n yan›ndan geçsem büyük bir kalabal›k gösterileri izliyordu ve sorular soruyordu. Etkinlik
alan›ndaki son büyük grup, Alfresco,
Business Objects, GreenPlum, Pentaho and Project.net gibi kendi uygula-
020-021 Makaleler
6/3/06
4:43 AM
Page 3
malar›n› tan›tan ticari aç›k kaynak flirketleriydi.
Genel olarak bak›ld›¤›nda, bütün
kat›l›mc› flirketler aras›nda en çok varl›k gösteren Novell oldu. Kendi sergi
bölmesi olan Novell, Zen Email Garden'a da sponsorluk yapt›. Novell ayr›ca Mono Development Network ile En
‹yi Uygulama Gelifltirme Platformu
ödülünü almas›n›n yan› s›ra OpenSUSE
ürünüyle, en iyi genel sektör çözümüne verilen Gösterinin En ‹yisi ödülünü
de kazand›.
Birds of Feather (BOF) toplant›lar›ndan birkaç›na kat›lmay› baflarm›fl olmama ra¤men ana düflüncelerle ilgili
oturumlara ya da anl›k toplant›lara kat›lamad›m. Çünkü Yaz› ‹flleri Müdürü
oldu¤um TUX, LinuxWorld ile ayn› zamana rastlayan üç günlük bir etkinlik
düzenledi. IDG Events Group ile birlikte "The ABCs of Desktop Linux: Everything you Need to Start Using Linux
Today" (Masaüstü Linux'un ABC'leri:
Linux'u Hemen Kullanmaya Bafllamak
‹çin Gerek Duyaca¤›n›z Herfley) adl›
etkinli¤e ev sahipli¤i yapt›k. ABCs etkinli¤i, önceki etkinliklerde LinuxWorld
ekibine Linux ile ilgili daha fazla tan›t›c› malzeme sa¤lamas› için yap›lan yo¤un istekler sonucunda gündeme geldi. Biz de bu bofllu¤u doldurmak için
onlarla ortakl›k yapt›k.
ABCs etkinli¤imiz masaüstü Linux
ile ilgili genel bilgiler verilmesi, OpenOffice.org ofis paketinin tan›t›lmas›
ve Linux ile neler yap›labilece¤inin
gösterilmesi gibi konularda üç günlük
sunumlardan olufltu. Bütün toplant›lar›m›za, ço¤unlu¤u bizim izleyici beklentimize tam olarak uyan bir kat›l›mc›
toplulu¤u kat›ld›. Ayr›ca, sistem yöneticileri gibi daha deneyimli Linux kullan›c›lar› da vard›. Bu sistem yöneticilerinden baz›lar› Linux'u ilk defa deneyen arkadafllar›na ve ifl arkadafllar›na
yard›m edebilmek için masaüstü Linux
hakk›nda daha çok fley ö¤renmek istiyorlard›.
ABCs etkinli¤inin gerçekleflmesinde eme¤i geçen baz› gruplar›n kat›l›m›
bizim için önemliydi. ‹lk olarak, Dell bize, dört farkl› Linux da¤›t›m› kurdu¤umuz dört dizüstü bilgisayar verdi. Dört
farkl› da¤›t›m›, tamamen ayn› olan donan›mlara ayn› zamanda kurmak bizim
için ilginç bir laboratuvar deneyimi oldu. Fedora Core 5, SuSE Linux 10.0,
Linspire Five-O ve Ubuntu Breezy
Badger 5.10 ürünlerini kurduk. Bu makinelerin amac› kat›l›mc›lara Linux'u
daha yak›ndan tan›malar› için kullanma f›rsat› sa¤lamakt›. Ayr›ca, Ubuntu
Linux, toplant›lar›m›za kat›lan herkese
da¤›tt›¤›m›z CD'leri sa¤lad›.
Bize büyük destek sa¤layanlardan
biri de Linspire oldu. fiirket, bir y›l ücretsiz CNR üyeli¤i içeren Linspire CNR
sürümlerinin yüzlerce kopyas›n›n yan›
s›ra içinde canl› bir Linspire Five-O
CD'si bulunan The No Nonsense Guide!
Linspire Five-O kitab›n›n da yüzlerce
kopyas›n› verdi. Her iki kopya da tüm
kat›l›mc›lara verildi. Son olarak, belki
de hepsinin en iyisi, Community Liaison for Linspire'dan Kendall Dawson
bizlerle birlikte oldu. Hiçbir flirket daha
iyi bir elçi ve konuflmac›ya sahip olmam›flt›r. Dawson herkese bulaflan bir
coflku ve profesyonellik dalgas› getirdi.
Toplant›lar›mda söz etti¤im gibi
ABCs etkinli¤imiz ve di¤er heyecan
verici etkinlikler asl›nda, masaüstü Linux gerçekli¤ini ortaya ç›kar›yor. Heyecan verici di¤er iki özel etkinlik de
yolda. Bu ay sonunda Linspire, Novell,
Red Hat ve Ubuntu (ve di¤erleri), masaüstü bilgiifllemde yaln›zca Linux ve
aç›k kayna¤a odaklanan tek etkinlik
olan 4th Annual Desktop Linux Summit (4. Y›ll›k Masaüstü Linux Zirvesi)
zirvesine ev sahipli¤i yapacak. ‹kinci
olarak, A¤ustos'ta TUX ve IDG, San
Francisco'da LinuxWorld Conference
& Expo'da yer alacak yeni bir Linux
kullan›c› etkinli¤ine sponsor olmak için
bir kere daha bir araya geliyor. Bu etkinliklere kat›lanlar, masaüstü Linux'un geliflinin giderek artan h›z›na
ayak uydurmaya haz›rlanmal›lar. Sizi
orada görmeyi umuyoruz.
HABER LINUX 21
022-023 Makaleler
6/3/06
5:28 AM
Page 2
Büyük liglerden
konuflma ipuçlar›
Yazan: Rob Reilly
Community
Geçen haftaki LinuxWorld konferans›n›n sahne arkas›na bak›fl ve bir sonraki sunumunuz s›ras›nda karfl›laflabilece¤iniz durumlara haz›rl›kl› olman›z
için öneriler.
Geçen haftaki Boston LinuxWorld
Conference etkinli¤ine kat›lan binlerce
kifliyle birlikte, konuflmac›lar parlak
sunumlar yapmak için namlunun ucundayd›. Herkesin yaflam›n›n bir an›nda
sunum yapmas› gerekir. Büyük çocuklar›n, özellikle bilgi teknolojisi alan›ndaki en bilgili izleyicilerin önünde sunumlar›n› nas›l yapt›klar›n› görmek yararl›d›r. E¤er bir Linux toplulu¤u karfl›s›nda konuflacaks›n›z konunuzu iyi bilmeniz gerekir.
LinuxWorld gibi önemli bir etkinlikte bile, bazen sunumlar s›ras›nda bir
fleyler yanl›fl gider. Geçen haftaki etkinlikte, bir konuflma s›ras›nda olabilecek birkaç aksakl›¤› kaydettim. Bütün
LinuxWorld konuflmac›lar›, ara s›ra ortaya ç›kan teknik aksakl›klara ra¤men
takdir edilecek düzeyde bir performans sergilediler. Gelecekte baflkalar›na yard›mc› olmas› amac›yla baz› konuflmac›lar, okuyuculara pratik önerilerde bulundular. Ayr›ca konferans›n
A/V destek proje müdürü bana konuflmac›lar›n spot ›fl›klar›n karfl›s›na ç›kmadan önce yapmas› gerekenler konusunda ipuçlar› verdi.
Packable Systems'dan Scott Mewett, PXE Linux ile makinelerin önyüklenmesi üzerine bir konuflma yapt›.
Mewett, sunumunu Sony VAIO dizüstü
bilgisayarda çal›flan Fedora Core 5'de
yapt› ve slaytlar›n› göstermek için
22 HABER LINUX
OpenOffice.org 2.0 Impress ürününü
kulland›. Gösteriminin bir yerinde kas›ts›z olarak hatal› bir IP adresi girdi.
Birkaç dakika sonra, Mewett sorunu
çözdü ve devam etti. Her konuflmac›n›n bildi¤i gibi bu s›k›nt› yaratan bir and›r ve k›rk kadar izleyici sorun çözülene kadar sab›rla bekledi. LinuxWorld
kat›l›mc›lar› zor müflteriler olabilir ancak yine de toplant› konuflmac›lar›na
sayg›l›d›rlar.
‹PUCU: Plan yaparken beklenmedik
her durumu hesaba katt›¤›n›zdan emin
olun; böylece sorun ç›kabilecek alanlar› belirlemifl olursunuz. Ayr›ca bir gösterimde sorun ç›karsa so¤ukkanl› olmay› bilmesiniz ki flapkadan tavflan ç›karabilesiniz. Mewett sorunu kendinden emin bir flekilde çözdü ve pani¤e
kap›lmad›.
Red Hat'ten Rich Megginson do¤al
olarak yaln›zca Red Hat Linux çal›flt›rd› ve sunumu için Dell Latitude D600
kulland›. Konuflmas›, NIS'ten LDAP'ye
geçifl gibi eski ortamlardan güncel ortamlara geçifl yapma üzerineydi. Meg-
ginson dizüstü bilgisayar›n› görüntü
birimi ba¤daflt›r›c›s›na takt›¤›nda garip
bir sorun ortaya ç›kt›. Kendi görüntü
birimindeki çözünürlük yaln›zca 1024
x 768 oran›ndayken masaüstü bilgisayar 1280 x 1024 çözünürlükte bir sanal görüntü vermeye bafllad›. Bu durum Megginson'u bozuk bir sanal ekranda çal›flmak zorunda b›rakt›. Masaüstü ayarlar›n› herfley 1024 x 768 çözünürlükte çal›flacak flekilde düzeltmeyi baflard›.
‹PUCU: Masaüstünüzdeki görüntü
ayarlar›n› nas›l çabucak de¤ifltirece¤inizi ö¤renin. Genifl ekran ve yüksek çözünürlüklü dizüstü bilgisayar kullan›c›lar› mutlaka makinelerini önceden test
etmelidir çünkü daha eski projektörler
her zaman 1024 x 768 çözünürlü¤ün
üzerinde görüntü veremeyebilir.
IBM Global Services'ten James
Schweitzer kurumsal tedarik, yönetim
ve izleme üzerine bir konuflma yapt›.
Sunum iyi gitmesine ra¤men, bafllang›çta Linux üzerinden görüntü alamad›. Son bir gayretle, Windows oturumu
022-023 Makaleler
6/3/06
5:28 AM
Page 3
bafllatt› ve sunumunu PowerPoint'te
çal›flt›rd›.
‹PUCU: Makinenizi projektörle önceden test edin. Toplant› odalar› genellikle her gün sabah erken saatlerde,
ö¤le yeme¤inde ve son konuflmac›n›n
sunumundan sonra aç›k olur. Kap›daki
konferans görevlisine konuflma yapaca¤›n›z› ve projektörle test yapman›z
gerekti¤ini anlat›n.
Sistem yöneticilerinin bozuk verileri nas›l bir araya getirecekleri üzerine bir sunum yapan HP'den Alan Boda
ile konufltum. Sunumu Kernel ve Driver Development dizisinin bir parças›yd›. Boda, bana sunum yapmak için
kullanaca¤› dizüstü bilgisayar›n Windows üzerinde çal›flan HP Evo oldu¤unu, bu nedenle sunumu PowerPoint
üzerinde yapmak zorunda oldu¤unu
anlatt›. Sunumdan önce tekrar yapman›n önemini vurgulayarak teknoloji
flovmeni olacaklar için gerçek cevher
niteli¤inde bilgiler verdi. Boda'n›n tekni¤i, bütün konuflmay› ifl arkadafllar›ndan oluflan bir grup önünde üç kere
tekrar etmek. Bu al›flt›rman›n zamanlamay› iyi ayarlamada yard›mc› oldu¤unu söyledi.
Boda bir sunum haz›rlan›rken kendisinin de yapt›¤› gibi, hedef dinleyici
kitlesinden insanlarla konuflmay› da
öneriyor. Bu, teknik içeri¤i konferans
kat›l›mc›lar›n› gerçekten ilgilendiren
konularla s›n›rlamaya ve gereksiz olabilecek, zaman kayb› yaratan konular›
metinden ç›karmaya yard›mc› olur.
Bazen bir sunum s›ras›nda konuflmac›n›n bafl›na gerçekten ciddi fleyler
gelir. HP'den Dan Cox'un bafl›na tam
da böyle birfley geldi. Konusu pratik
bir Linux bütünlefltirme toplulu¤u gelifltirmek olan Cox'un, çeflitli nedenlerden ötürü, konuflma s›ras› geldi¤inde
dizüstü bilgisayar› yan›nda de¤ildi. Linux konuflmac›lar›, t›pk› dinleyicileri
gibi zengin kaynaklara sahip olduklar›ndan Cox hemen kat›l›mc› bir ifl arkadafl›n›n dizüstü bilgisayar›n› kullanmak
için harekete geçti. H›zl› düflünerek,
hemen bir konferans CD'sine (kat›l›mc›lara e¤itim paketlerinin parças› olarak verilen) girdi ve hiçbir kesinti ol-
madan sunumuna devam etti. Korkutucu bir durum olmas›na ra¤men Cox
sakin kalmay› baflard› ve h›zl› bir çözüm üretti.
‹PUCU: En kötü olas›l›¤a karfl› bir yedek plan›n›z oldu¤undan emin olun.
Konferans› düzenleyenler bazen acil
durumlarda kullan›lacak sunum donan›mlar› sa¤lasalarda da bunlar zaten
baflkar›na ödünç verilmifl olabilir.
Konuflmac›lar etkinli¤in oldu¤u yere ilk vard›klar›nda konuflmalar› için
herfleyin yerli yerinde oldu¤unu iki kere denetleyebilmek için konferans› düzenleyenlerle görüflmelidir. Ayr›ca, konuflmac›lar toplant› odas›nda gezinmeli ve sahne, ›fl›k, görüntü besleme ve
mikrofon vb. araçlar› önceden kontrol
etmelidir.
LinuxWorld'de birçok mikrofonun
pili, fazla kullan›mdan ötürü bitmiflti.
Bir konuflmac›, konuflmas› s›ras›nda
mikrofon sesinin aniden kesilmesi durumunda sesini yükseltmeye her zaman haz›r oldu¤unu söylemiflti.
A/V Images'dan Manny Marquez,
ABD LinuxWorld ve MacWorld etkinliklerinde ses ve görüntüden sorumlu
teknik proje müdürü. Çeflitli etkinlik
mekanlar›na gidiyor, salon düzenlerini
denetliyor ve konuflmac›lar için sorun
çözümlerini koordine ediyor. Bu alanda dokuz y›ll›k deneyimi var ve tüm
donat› üreticilerinin ürünleriyle çal›fl›yor.
Marquez ve teknik destek ekibi bu
konferanslar›n ad› duyulmam›fl kahramanlar›. Cox kendi dizüstü bilgisayar
sorununu çözmesine ra¤men Marquez
istek yap›ld›ktan birkaç dakika sonra
odaya bir makine getirdi. Ekibi konferans koordinatörlerine çift yönlü tel-
sizlerle ba¤l›lar ve iyi çal›fl›lm›fl bir
ekip düzenleri var.
Marquez'in görmüfl oldu¤u en büyük sorun, Mac ve tablet PC'ler gibi
daha az kullan›lan donan›mlarda ç›k›yor. Bu makineler projeksiyona ba¤lanabilmek için genellikle özel bir ba¤daflt›r›c› gerektiriyor.
Kendi küçük özel ba¤daflt›r›c› tak›m›n› yan›nda tafl›mas›na ra¤men konuflmac›lar bilinen bilgisayarlardan
farkl› makineler kullanacaklarsa kendilerininkini getirmeliler. Ve e¤er bir tane ödünç al›rsan›z mutlaka geri verin.
Marquez yüksek çözünürlük kullanmaya çal›flan baz› sunumcular›n, bunun sonucunda, projektörlerde az önce söz etti¤im gibi sorunlar yaflad›¤›n›
anlatt›. 1024 x 768 en yayg›n kullan›lan çözünülürlük boyutu ve konuflmac›lar slaytlar›n› haz›rlarken bunu göz
önünde bulundurursa, hem fazladan
çal›flmaya gerek kalmaz, hem de daha
sonra s›k›nt› yaflanmaz. Bunlara ra¤men, Marquez, genel olarak, LinuxWorld'de di¤er konferanslarda oldu¤undan daha az teknolojik sorunla karfl›laflt›¤›n› belirtti.
Ve iflte büyük çocuklar›n nas›l sunum yapt›¤›. En iyisi önceden planlama
ve araflt›rma yapmak olmas›na ra¤men bazen konuflmay› bölen garip fleyler olabiliyor. Bu durumlarda, hemen
harekete geçin, sakin olun ve tad›n› ç›kar›n. fiimdi bir sonraki konuflman›z
için çal›flmaya bafllay›n.
Yazar Hakk›nda:
Rob Reilly bir teknoloji dan›flman›, yazar ve konuflmac›. Makaleleri çeflitli Linux ortamlar›nda yay›mlan›yor. Ayr›ca Boston'daki LinuxWorld Conference and Expo'da bir dizi Managing Mixed Environments toplant›s›na baflkanl›k yapt›.
HABER LINUX 23
024-029 Google
6/3/06
4:01 AM
Page 2
Google Maps API, DB2/Infor
PHP on Linux ile haritada ye
24 HABER LINUX
024-029 Google
6/3/06
4:01 AM
Page 3
ormix ve
erinizi al›n
Bir resim bin sözcü¤e bedeldir, ama
sonras›nda gerçekten bir Web taray›c›ya
ihtiyaç duyars›n›z...
Düzey: Girifl | Marty Lurie ([email protected]), Sistem Mühendisi, IBM
Aron Y. Lurie ([email protected]), 9. S›n›f / Webmaster, Newton South High
School/Hebrew College
Google Maps API, DB2® ya da Informix®, PHP, JavaScript ve XML
ile birlikte kullan›ld›¤›nda, verilerinizi de üzerinde bar›nd›racak olan
kullan›m› kolay bir harita oluflturman›za olanak tan›r. Alana özgü verileri görmek için posta kodunuzun
oldu¤u bölgeye bak›n. Özellefltirme
simgeleri kullan›n, haritan›n tipini
de¤ifltirin, kenar çubu¤u oluflturun
ve olay iflleyicileri kullan›n.
Harita Oluflturma
Son zamanlarda gerçekleflen bilgi
patlamas› sonucunda, tüm bu gigabaytlar›n sindirilmesine yard›mc›
olacak pek çok yeni teknoloji türedi.
Ço¤u kiflinin, çok miktarda bilgiyi
anlayabilmesinin en iyi yolu grafik
gösterimler kullanmakt›r. Bu örnekte, ABD Nüfus Say›m›'ndan gelen
co¤rafi veriler, geleneksel co¤rafi
bilgi sistemlerinin (GIS) yerine, Google Maps ile görsellefltirilebilir.
"Google maps" sözcüklerini arama
motoruna yazd›¤›n›zda karfl›n›za 69
milyonun üzerinde konu ç›kt›¤› halde, neden bu makaleyi kullanas›n›z?
Bu makalenin odak noktas›, PHP, Informix, DB2 ve Linux kullan›m›d›r.
Ayr›ca, burada sa¤lanan kod, yaln›zca 14 yafl›nda bir programc›n›n
sa¤layabilece¤i kadar basit ve nettir. (Bu yazar›n baflka makalelerini
görmek için bkz."Kaynaklar")
Bu makaledeki örnek, nüfus say›m› verilerine dayan›r. Arama ekran›, posta kodunun girilebilece¤i
bir form sa¤lar. Sonuçlar sayfas›
seçilen posta koduna göre o bölgenin ve yan›ndaki renkli kodlu “raptiye iflaretli” bölgelerin nüfus yo¤unlu¤unu gösterir. Harita sol t›klanarak tafl›nabilir, fare ile sürüklenip b›rak›labilir ve haritan›n sol üst köfle-
sindeki büyütme ve küçültme denetimleriyle ölçek de¤ifltirilebilir.
Liste 1 içinde, veri temizleme
sonras›nda baz› örnekler gösterilir.
Veritaban› flemas› Liste 2 içinde
gösteriliyor.
fiekil 1 içinde kullan›c›n›n karfl›laflt›¤› ilk sayfa olan arama sayfas›
gösteriliyor.
Liste 1 Örnek veriler
state
zip
longitude
latitude
population
housingunits
sqmeters
state
zip
longitude
latitude
population
housingunits
sqmeters
state
zip
longitude
latitude
population
housingunits
sqmeters
AL
35004
-86.502492000000
33.6063790000000
6998
2815
49387881
ME
03901
-70.845590000000
43.2901600000000
6338
2406
96091016
WA
98001
-122.26608100000
47.3037220000000
25771
9158
46475168
Liste 2 Veritaban› flemas›
Column name Type
state
char(2)
zip
char(5)
longitude
decimal(16)
latitude
decimal(16)
population
integer
housingunits integer
sqmeters
int8
HABER LINUX 25
024-029 Google
6/3/06
4:01 AM
Page 4
fiekil 1. Sayfa ilk
yüklendi¤inde görünüm
Kullan›c› bir posta kodu girdikten sonra, sonuçlar, fiekil 2 içinde gösterildi¤i
gibi görüntülenir. Haritada, nüfus yo¤unlu¤u renk kodlu göstergelerle belirtilir. Sa¤daki metin görüntüsü, harita üzerinde görüntülenen posta kodlar›n› gösterir. Sol üst köfledeki büyütme/küçültme denetimleri haritan›n ölçe¤ini de¤ifltirir. Bilgi penceresi,
02222 posta kodunun ayr›nt›lar›n›
gösterir.
fiekil 2. Posta kodu 02222 için
arama sonuçlar› sayfas›
Mimariye Genel Bak›fl
O halde, bir veritaban› çizelgesinden
fiekil 1 ve 2'deki arama ve görüntüleme ekranlar›na nas›l gelirsiniz? Veri
kaynaklar›yla Google Map API'nin bileflimi, "mashup" (Wikipedia.org'dan
mashup kelimesinin karfl›l›¤›n› okuyabilirsiniz) ya da karma Web uygulamas› olarak an›l›r. fiekil 3 içinde sunucu
mimarisi gösterilir.
Burada ilginç bir kavram da farkl›
veri kaynaklar›n›n taray›c›da bütünlefltirilmesidir. ‹stemci taray›c›s›nda birlefltirilen verilerin hacminin s›n›rlanmas›, bu yaklafl›m›n baflar›s›nda hayati
önem tafl›r. ‹stemci büyük miktarlarda
veri istedikçe, a¤ s›n›rlamalar› ve istemcinin ifllemci h›z› kullan›c›lar› engeller.
26 HABER LINUX
fiekil 3. Aç›klamal› eflleme mimarisi
Mimari oldukça basittir. Taray›c›dan
Apache Web sunucusuna bir istek gönderilir. ‹stenen PHP sayfas› HTML ve
JavaScript içerir. JavaScript, Google
Map sunucusunu ça¤›r›r ve birleflik
sayfa oluflturulur (fiekil 1 içinde gösterildi¤i gibi). Arama alan›na bir posta
kodu girildi¤inde, arka uç Informix veritaban›na bir PHP ODBC ba¤lant›s›
olan Web sunucusuna bir istek gönderilir.
Bu makaledeki kod örnekleri Informix'in nas›l kullan›laca¤›n› gösterir.
DB2'yi PHP ile birlikte çal›flmak üzere
nas›l yap›land›rabilece¤inizi ö¤renmek
için "DB2 and open source: Web polling with DB2, PHP, and Linux"
(http://www-128.ibm.com/developerworks/db2/library/techarticle/dm0408lurie/index.html ) adl› makaleye
bakabilirsiniz.
Sayfa için gerekli verilere veritaban›ndan eriflilir. Raptiye göstergesi
renk flemas›, renk yelpazesine dayal›
olarak nüfus yo¤unluklar›n› gösterir.
Nüfus aral›klar› her bir da¤›l›m için
benzer miktarda oluflum elde edilecek
biçimde seçilmifltir.
Mimarinin nas›l çal›flt›¤›na iliflkin
ayr›nt›l› bilgi edinmek için kodun tart›fl›ld›¤› bölüme ve bu makalede sa¤lanan koda iliflkin aç›klamalara bakabilirsiniz.
Arabirimi), Ajax HttpRequest s›n›f› ve
olay iflleyici denetimleri gibi pek çok
kullan›fll› ifllev içerir. Google, API için
mükemmel belgeler sa¤lar, bunlar›
www.google.com/apis/maps/documentation/ adresinde bulabilirsiniz.
Öte yandan, Ajax, yaln›zca JavaScript
ve XML'in bileflimi için bulunmufl bir k›saltmad›r. Ajax'› bafllatarak ve PHP taraf›ndan döndürülen HTML'i ayr›flt›rarak, kullan›c›n›n taray›c›s›n› yenileme
gereksinimini ortadan kald›rabilirsiniz.
Her taray›c› JavaScript ve Google
API'yi desteklemese de, Mozilla Firefox ve Internet Explorer 6 dahil pek
ço¤u destekler. Ayr›ca, baz› daha eski
taray›c›lar, kullan›lan CSS'lerin bir k›sm›n› desteklemeyebilir.
Apache, PHP ve ODBC
Orta katman sunucusu, web sayfalar›n›, çal›flt›rma ortam›n› ve veritaban›na
eriflimi sa¤lar. Apache sunucusu çok
bilinen ve son istatistiklere göre de,
neredeyse Internet sitelerinin yüzde
70'inin kulland›¤› bir sunucudur. Apache, eklenti modüllerini destekler, bizim
sunucumuz da, PHP çal›flt›rma ortam›n› sa¤lamak için mod_php kullan›r. Komut sat›r›nda php komutunu kullanarak php komut dosyalar› üzerinde basit s›namalar gerçeklefltirebilirsiniz.
Php kodunun yürütülmesi ve istekte
bulunan taray›c›ya gönderilmesi gerekti¤inde, Apache ve mod_php iflin
içine girer.
Veritaban› eriflimi, ODBC performans›n›n düflük oldu¤u düflüncesiyle
damgalanm›flt›r. ODBC'nin ilk yay›nlar›
yavaflt›. Uygulamalar büyük ölçüde iyileflti, art›k iyi bir performans sunuyor.
ODBC kullan›lmas› sayesinde, sistemler aras›nda en yüksek düzeyde tafl›n›rl›k sa¤lan›r. DB2 ya da Informix'e
yerel olarak eriflmek için veritaban› istemci API'lerine özgü kitapl›klar bulunur.
Bileflenler
Ajax/JavaScript ve Google API
Google API, JavaScript ve Ajax, uygulaman›n ço¤unlu¤unu oluflturur. Google Maps API, bir Web sitesinin bir dizinine özgü bir anahtar gerektirir. Anahtar almak için, www.google.com/apis/
maps adresine gidip "Sign up for a Google Maps API key" (Google Maps API
anahtar› almak için kaydolun) ö¤esini
t›klay›n. API (Uygulama Programlama
Informix/DB2
IBM web sitesinden:
DB2 ürün ailesi: Sa¤lam “on demand” ifl uygulamalar› oluflturmak için
esnek ve düflük maliyetli bir veritaban›
platformu sunan bir veritaban› yönetimi sistemidir.
Informix ürün ailesi: ‹fllem yo¤un
ortamlarda üstün uygulama performans› sunar.
(Informix ile birkaç y›ld›r çal›flan bi-
024-029 Google
6/3/06
4:01 AM
Page 5
ri olarak, veri deposu/karar destek sistemlerinde de çok iyi ifl gördü¤ünü
söyleyebilirim.)
DB2 and open source: Web polling
with DB2, PHP, and Linux" adl› makalede an›lan ço¤u örnek DB2 ile ilgilidir,
burada ise Informix örnekleri yer al›r.
Bu örne¤i DB2 ile çal›flt›rmakta zorlan›rsan›z lütfen bu yazar›n baflka makalelerine baflvurun (bkz. Kaynaklar).
Kod
Kodumuz üç sayfadan olufluyor:
1. Haritan›n bulundu¤u ve HTML/JavaScript dillerinde kodlanm›fl ana sayfa
2. Posta kodunun boylam›n›/enlemini
XML olarak döndüren PHP komut dosyas›
3. Haritan›n s›n›rlar› içindeki posta
kodlar›na iliflkin verileri XML dilinde
geri döndüren baflka bir PHP komut
dosyas›
Kullan›c›n›n hiç görmedi¤i iki bileflene bakarak bafllayal›m - JavaScript'in ça¤›rd›¤› PHP komut dosyalar›,
veritaban› ile etkileflim kurup XML kodu döndürürler:
Bu kodun census adl› bir ODBC veri kayna¤›na ba¤land›¤›n› fark etmifl
olabilirsiniz. Bu sistem Informix ve
unixODBC kullan›larak yap›land›r›lm›flt›r. Bu sistemin kurulmas›na iliflkin bir
e¤itimi unixODBC Web sitesinde bulabilirsiniz (bkz. Kaynaklar). Ancak, bu
komut dosyas› kolayca DB2'ya dönüfltürülebilir. "Connecting PHP applications to IBM DB2 Universal Database"
(developerWorks, Temmuz 2001) adl›
makalede DB2'nun PHP ile etkileflim
kuracak biçimde kurulmas› tart›fl›l›r.
Liste 3 içindeki kodun ç›k›fl› olarak
düzgün bir biçimde biçimlendirilmifl bir
XML kayna¤› döndürülür, burada, Re-
Liste 3. Belirli bir posta kodunun boylam›n›/enlemini almak için PHP Kodu
<?php
header("Content-Type: text/xml");
echo"<?xml version=\"1.0\"?>";
$newloc=$_GET[location];
//connect to db2/informix database
//connect vars
$dbname="census";
$username="informix";
$password="useyourown";
// odbc_pconnect returns 0 if the connection attempt fails
// otherwise it returns a connection ID used by other ODBC
// functions
//
echo ( "attempt connect.....\n " );
$conn = odbc_pconnect ( $dbname, $username, $password );
if ( $conn == 0 ) {
echo ( "Connection to database failed." );
//If connection failed, show what the error message
//was:
$sqlerror = odbc_errormsg ( $conn );
die($sqlerror);
}
$sql = "select longitude,latitude,zip from census_data
where zip = '$newloc'";
$locResult=odbc_exec($conn,$sql);
$locData=odbc_fetch_object($locResult);
echo "\n<Results>";
if($locData->latitude !=""){
echo "\n\t<Zip>";
echo "\n\t\t<Latitude>$locData->latitude</Latitude>";
echo "\n\t\t<Longitude>$locData->longitude</Longitude>";
echo "\n\t</Zip>";}
echo "\n</Results>";
?>
sults (Sonuçlar) etiketinin içinde Zip
(Posta kodu) etiketinde Latitude (enlem) ve Longitude (boylam) etiketlerini de bulundurur. Veritaban›nda
URL'deki de¤ere dayal› olarak arama
yapar. Sonuç bulamazsa, Results etiketinde Zip etiketi bulunmaz. ‹kinci
PHP komut dosyas›nda Results etiketinin daha uygulamaya yönelik bir rol
oynad›¤›n› göreceksiniz.
Liste 4, komut dosyas›n›n 02222
(Boston, MA) posta kodu kullan›larak
oluflturulmufl örnek ç›k›fl›d›r.
Liste 4. Boylam/enlem komut
dosyas›n›n örnek ç›k›fl›
<?xml version="1.0"?>
<Results>
<Zip>
<Latitude>42.367797</Latitude>
<Longitude>-71.062829</Longitude>
</Zip>
</Results>
Bu komut dosyas› yaln›zca ana
sayfada, JavaScript taraf›ndan ça¤›r›l›r. XML'de do¤ru üstbilgilerle döndü¤ü
için (header() iflleviyle ayarlan›r), XML,
Google Maps API'de yerleflik XML ayr›flt›r›c› ile ayr›flt›r›labilir. (Bunu sonra,
Liste 6 içinde göreceksiniz)
Liste 5’te görünen komut dosyas›n›n döndürdü¤ü XML ilk komut dosyas›na uzaktan dayan›r - ilk komut dosyas›nda gördü¤ünüz gibi kök etiketini,
Results, içerir. Ama bu komut dosyas›,
genellikle birden çok Zip etiketi döndürür. Veri kayna¤›n›n döndürdü¤ü her
bir veri sat›r› için, while döngüsü sat›r›
nesne olarak al›r ve veritaban›ndaki
tüm verilerle bir Zip etiketi ç›kar›r
(bkz. Liste 1).
Bu kodun en önemli k›sm› SQL sorgusudur. Liste 6 içinde Ajax GET yerine POST'a geçer (Liste 3 içinde de görüldü¤ü gibi) ve dört de¤iflken gönderir: left, right, bottom ve top. Bu de¤iflkenler görünür haritan›n enlem/boylam s›n›rlar› olarak tan›mlan›r. Veritaban›n› sorgulayarak ve bu kesin s›n›rlar içindeki posta kodlar›n› sorarak gereksiz bant geniflli¤i kullanmam›fl olursunuz, böylece sunucuya yard›mc›
olursunuz ve yan›t süresi de k›sal›r.
HABER LINUX 27
024-029 Google
6/3/06
4:01 AM
Page 6
Liste 5. Kullan›c›n›n ekran›nda posta kodlar›na iliflkin verilerin
al›nmas› için PHP Kodu
<?php
header("Content-Type: text/xml");
echo"<?xml version=\"1.0\"?>";
//$newloc=$_GET[location];
//connect to db2/informix database
//connect vars
$dbname="census";
$username="informix";
$password="useyourown";
//odbc_pconnect returns 0 if the connection attempt fails
//otherwise it returns a connection ID used by other ODBC
//functions
//
echo ( "attempt connect.....\n " );
$conn = odbc_pconnect ( $dbname, $username, $password );
if ( $conn == 0 ) {
echo ( "Connection to database failed." );
//If connection failed, show what the error message
//was:
$sqlerror = odbc_errormsg ( $conn );
die($sqlerror);
}
$sql = "select * from census_data where longitude >
'$_POST[left]'
and longitude < '$_POST[right]'
and latitude > '$_POST[bottom]'
and latitude <'$_POST[top]'";
$locResult=odbc_exec($conn,$sql);
echo "\n<Results>";
while($locData=odbc_fetch_object($locResult))
{
echo "\n\t<Zip>";
echo "\n\t\t<Code>$locData->zip</Code>";
echo "\n\t\t<State>$locData->state</State>";
echo "\n\t\t<Latitude>$locData->latitude</Latitude>";
echo "\n\t\t<Longitude>$locData->longitude</Longitude>";
echo "\n\t\t<Population>$locData->population</Population>";
echo "\n\t\t<Housing>$locData->housingunits</Housing>";
echo "\n\t\t<Area>$locData->sqmeters</Area>";
echo "\n\t</Zip>";
}
echo "\n</Results>";
?>
Liste 6 içindeki kodlar üç bölümden
oluflur:
1. CSS
2. <div> etiketleri
3. JavaScript ve küçük bir miktar PHP
‹lk bölüm, <head> etiketine gömülü
bir css'dir. S›n›rlar› <style type=
"text/css"> ve </style> etiketleri ile
belirlenir. css, sayfan›n görünümünü
oluflturacak olan <div> etiketlerinde
kullan›lacak s›n›flar› ayarlar. css olmazsa, renk olmaz ve sayfa düzeni çok
daha gevflek, daha az düzenli olur.
Gövde etiketinde bir sonraki parça
28 HABER LINUX
bulunur: Oluflturma blo¤u <div> etiketleri. Bunlar, sayfa düzeni, bilgi ve arama araçlar›n› bar›nd›r›r. JavaScript'in
çal›flma yordam› nedeniyle, <div> etiketleri kolayca güncellenen sayfalarda
çok iyi çal›fl›r.
Son bölüm en önemlisidir: JavaScript. Sözü edildi¤i gibi, JavaScript
içinde de birkaç bölüm vard›r:
• Arama yöntemleri
• LOADING.. iflaretini denetleme yöntemleri
• XML'i ayr›flt›racak ve haritaya iflaretleri koyacak yöntemler
• Simgeleri oluflturan döngüler için birkaç PHP
• Arama dü¤mesine bas›ld›¤›nda veya
form “gönderildi¤inde” harekete geçen yöntemler
Bunlar›n içinden, en çok iflleve sahip olanlar XML'i ayr›flt›ranlard›r. Yeni
bir GXmlHttp.create(); olufltururlar,
bu, Google Maps API içinde yerleflik
bulunan bir HttpRequest s›n›f›d›r. Bu
yaln›zca haritalar›n güncellenmesinin
merkezi de¤il, ayn› zamanda pek çok
Ajax uygulamas›n›n da merkezidir.
(Ancak, tüm Ajax uygulamalar› Google
Maps HttpRequest s›n›f›n› kullanmaz.)
‹stek PHP dosyas›na gönderildikten ve XML al›nd›ktan sonra, kod tüm
Zip etiketlerini arar. Bir tanesini buldu¤unda, haritaya bir iflaret ekler. Ayr›ca bir olay› ifllemek için bir olay dinleyiciyi (event listener), bu durumda,
iflareti t›klatan birisini de eklemek zorundad›r. HttpRequest gibi, bu olay
dinleyici ifllevi de Google Maps API'de
yerlefliktir.
Haritalar›n önemli bir parças› da, harita hareketlerini dinleyen, tüm yöntemlerden sonra bafllat›lan olay dinleyicidir. Bu yöntem büyütme düzeyine bakar ve düzeyin 6'n›n alt›nda ya da üstünde olufluna göre (bant geniflli¤inin
fazla olmas›n› ve yan›t süresinin uzamas›n› önlemek için) haritay› ve kenar
çubu¤unu günceller ya da kullan›c›ya
haritay› çok fazla büyüttü¤ünü söyler.
S›rada ne var?
Co¤rafi veri görüntülemenin olas›l›klar› yaln›zca hayal gücünüzle s›n›rl›d›r.
Bu makaledeki örnek ABD Nüfus Say›m› verilerine dayan›r. Burada gösterilen mimari ve yöntemleri diledi¤iniz
verilere uygulayabilirsiniz. Umar›z bu
bilgiler iflinize yarar ve bize “mashup”
oluflturma deneyimlerinize dayanan
geribildirimler gönderirsiniz.
Yükleme
Bu makalede ad› geçen uygulamalar›
(Örnek uygulamalar ve googleAPI.zip)
haberlinux dergimizin (http://www5.ibm.com/tr/products/linux/haberlinux.html) adresindeki web sayfas›ndan indirip kullanabilirsiniz.
Kaynaklar
Bilgi edinin
Bu yazarlar›n baflka makalelerini okumak için:
More developerWorks articles
024-029 Google
6/3/06
4:01 AM
Page 7
(http://www-128.ibm.com/developerworks/views/db2/libraryview.jsp?search_by=lurie)
"Getting the ODBC driver from the
Informix Client access or SDK working
with unixODBC (unixODBC Web sitesi)
(http://www.unixodbc.org/doc/informix.html) : UnixODBC ile nas›l sistem
kurulaca¤›n› ö¤renin.
developerWorks technical events
and webcasts ile güncel kal›n.
(http://www-128.ibm.com/developerworks/offers/techbriefings/?S_TACT
=105AGX11&S_CMP=art)
developerWorks Information Management zone: DB2'ya iliflkin ayr›nt›l› bilgi edinin. Burada teknik belgeler,
“nas›l yap›l›r?” makaleleri, e¤itim metinleri, program yüklemeleri, ürün bilgileri ve çok daha fazlas›n› bulacaks›n›z. (http://www-128.ibm.com/developerworks/db2/)
Ürün ve teknolojileri edinin
WebSphere Application Server Version 6.0 ürününün ücretsiz deneme sürümünü yükleyin. (http://www-128.
ibm.com/developerworks/downloads/ws/was/?S_TACT=105AGX11&S_C
MP=art)
Bir sonraki gelifltirme projenizi, developerWorks'den do¤rudan yükleyebilece¤iniz IBM deneme yaz›l›mlar› ile
oluflturun. (http://www-128.ibm.com/
developerworks/downloads/?S_
TACT=105AGX11&S_CMP=art)
Tart›fl›n
Tart›flma forumuna kat›l›n.
(http://www-128.ibm.com/developerworks/forums/dw_forum.jsp?forum=
375&cat=5)
developerWorks blogs'a girin ve
developerWorks toplulu¤una kat›l›n.
(http://www-03.ibm.com/developerworks/blogs/)
Yazarlar hakk›nda:
* Marty Lurie, bilgisayar kariyerine
IBM 1130 üzerinde Fortran yazmaya
çal›fl›rken delikli kartlardan küçük yuvarlak ka¤›t parçalar› ç›kararak bafllad›. Gündüzleri IBM'in Informix iflletmesinde sistem mühendisi olarak çal›fl›-
yor, ama üstüne gidildi¤inde ço¤unlukla bilgisayarlarla oyun oynad›¤›n› itiraf
edecektir. En sevdi¤i program› Nordic
Track'›n› dizüstü bilgisayar›na ba¤lamak için yazd›¤› programd›r (dizüstü
bilgisayar bir kilo verdi ve kolesterolü
da yüzde 20 düfltü). Marty IBM sertifikal› DB2 veritaban› yöneticisi, IBM sertifikal› Business Intelligence Solutions
Professional ve Informix sertifikal›
Professional'd›r. Ona ulaflmak için [email protected] adresine e-posta gönderebilirsiniz.
* Aron Lurie, bu makaleyi yazd›¤›nda 9. s›n›f›n ortas›ndayd›. 4 y›ld›r kendi Web gelifltirme iflini yürütmektedir
ve 4. s›n›ftan beri de kendi kendine yeni diller ö¤reniyor. Bafll›ca müflterisi
Hebrew College olan Lurie, lisenin
Webmaster'l›¤›n› yürütüyor. Ayr›ca
yak›nlarda okulunun gazetesinin de
Webmaster'l›¤›n› yap›yor ve yerel USY
bölümünün de Webmaster'›. Aron bofl
zamanlar›nda Newton South kayak yar›fl› tak›m›nda kayak yap›yor. Maalesef
henüz bilgisayarlar› kayakla birlefltirmenin bir yolunu bulamad›.
HABER LINUX 29
030-031 BasinIlan
6/3/06
4:14 AM
Page 2
Bas›n ‹lan Kurumu,
Linux’tan flaflm›yor!
IBM System i5 makineler üzerinde Linux koflturan kurum,
hem performans› hem de güvenli¤i efl zamanl› yakalad›
Türkiye’de ilk olarak IBM System i5
sistem üzerinde logical partitioning
yaparak Linux çal›flt›ran Bas›n ‹lan Kurumu, vizyonu ile kamu kurumlar›na
öncülük etmeye devam ediyor. IBM çözüm orta¤› JForce firmas› ile birlikte
çal›flarak ortaya koyduklar› yenilikçi
çözümler ise göz dolduruyor.
Bir kamu kuruluflu olan Bas›n ‹lan
Kurumu’nun temel ifllevi, kamu kurumlar›n›n yay›nlanmas›n› talep etti¤i ilanlar› ilgili bas›n kurulufllar›na göndermek ve bu süreçlerin son aflamas›na
kadar takipçisi olmak. Ankara, ‹zmir ve
‹stanbul’da flubesi olan Bas›n ‹lan Kurumu’nun ayr›ca Adana, Bursa, Konya,
Antep, Kayseri ve Antalya’da da flubeleri bulunuyor.
Resmi ilan ve reklamlar konusunda
arac›l›k yapan kurum, kanun gere¤i yay›nlanmas› gereken ihale, mahkeme,
ifle al›m vs tarz› ilanlar›n, kurum kontenjanlar› ölçüsünde bas›ndaki do¤ru
mecralarda yay›nlanmas› için çal›fl›yor. Do¤ru mecralar›n seçimi ise gazetelerin özelliklerine göre yap›l›yor. Tiraj veya sar› bas›n kart› sahipli¤i gibi
30 HABER LINUX
kriterlere bak›larak kontenjan hesaplar› yap›l›yor.
Bas›n ‹lan Kurumu Bilgi ‹fllem Hizmetleri Müdürü Y›lmaz Tokgöz, “1994 y›l›nda IBM AS/400 ile bilgisayar ortam›na
giren kurum, kendine özgü yaz›l›mlar sayesinde ilanlar›n girifli ve da¤›t›m›n› yapabiliyor. Sonuçlar online sistem üzerinden ölçümleniyor ve faturalar kurumlara
kesilebiliyor. Bu iflten Bas›n ‹lan Kurumu
da yüzde 14-15 oran›nda komisyon al›yor” diyor ve ekliyor, “Gazetelere son
ödemeyi Bas›n ‹lan Kurumu yap›yor. Ard›ndan da ilgili daireden paray› tahsil ediyor. Özetle, Bas›n ‹lan Kurumu sürecin
tam ortas›nda yer alarak, gazeteler ile ilgili kurumlar› birbirleriyle karfl› karfl›ya
getirmiyor”.
Kurum, 1994 y›l›ndan 2000 y›l›na
kadar AS/400 üzerinde ihtiyaçlar›
olan programlar› gelifltirmifl. 2003 y›l›nda IBM System i5’lar üzerinde konsolidasyona gidilerek sadece merkezde sistemler kal kalm›fl. Tüm veritaban› merkeze toplanm›fl. IBM System
i5lar üzerinde 3 adet logical partition
yap›larak bir OS/400, iki Linux kurul-
mufl ve birbirinden ba¤›ms›z sistemler
halinde kullan›lm›fl.
IBM çözüm orta¤› JForce ile birlikte gelifltirilen web tabanl› yeni yap›
2003 y›l›nda devreye al›nm›fl. JForce
Sistem Sat›fl Yöneticisi Hüseyin R›zai,
“Burada yapt›¤›m›z çal›flman›n terzi
dikifli bir çal›flma oldu¤unu söyleyebilirim. Deneyimli ekibimizle 3 ay gibi bir
sürede Java platformunda altyap›y›
gelifltirdik. fiu anda web üzerinden süreçlerin tüm muhataplar› kendilerini ilgilendiren sorgulamalar› yapabiliyorlar” diyor.
Bas›n ‹lan Kurumu’nda sunucularda
Suse kullan›l›yor. Ayr›ca Tomcat web
server üzerinde de Java uygulamalar›
kofluyor. ‹lgili resmi daireler verdikleri
ilan›n gelip gelmedi¤ini internet üzerinden takip edebiliyorlar. Sadece bununla da s›n›rl› de¤il. Hangi gazetede
ne ölçüde yay›nland›, fatura ne kadar,
vb detaylar da internet üzerinde bas›n
ilan kurumunun oluflturdu¤u sistem
üzerinden izlenebiliyor. System i5
üzerinde, Linux iflletim sistemi üstünde Java ile dinamik sorgulamalar yap›-
030-031 BasinIlan
6/3/06
4:14 AM
Page 3
labiliyor. Elbette bunlar›n yan›nda
mevzuat bilgilerinin bulundu¤u statik
sayfalar da var.
Sistem ile üçüncü flah›slara internet üzerinde ilanlar› takip etme imkan›
sa¤lan›rken di¤er kurumlar›n da benzer flekilde takibi sa¤lanabiliyor. Yap›lan ifl oldukça titiz ve koordineli çal›flmay› gerektiriyor. Çünkü bir ihale ilan›,
bir üniversite ilan› veya bir personel
al›m ilan› bir gün bile geç yay›nlansa
hiçbir anlam› kalmayabilir. Gazeteler
de kendilerini ilgilendiren bilgileri kullan›c› ad› ve flifre ile sisteme girip internet üzerinden görebiliyorlar. Yay›nlar›n muhasebe departmanlar› yine
sistem üzerinden mevcut durumlar›n›
görebiliyor ve buna göre Bas›n ‹lan Kurumu’na fatura düzenleyebiliyorlar.
anda POWER5+ teknolojisine sahip
IBM System i5 model bilgisayar sistemi bulunuyor. Bu sistem, Mant›ksal
Bölümleme (LPAR – Logical Partition)
yap›larak 3’ ayr›lm›fl durumda. ‹ki ifllemciden bir tanesi OS/400’e tahsis
edilmifl, di¤er ifllemci ise 2 ad. 64-bit
Suse Linux iflletim sistemine paylaflt›r›lm›flt›r. Linux LPAR’lar›n›n biri Güvenlik Duvar›, di¤eri ise web ve e-posta sunucusu olarak kullan›l›yor. Ayn›
sistem üzerinde, Windows ve Linux ‹flletim sistemleri yüklenen 2 ad. intel
tabanl› IXS (Integrated xSeries Server) kart› bulunuyor. Özetle, tek bir
sistem üzerinde 5 ayr› iflletim sistemi
kullan›lmaktad›r.
Kurumun www.bik.gov.tr adresinden ulafl›labilen sitesi üzerinden kamu
kurumlar› ilanlar›n› görebiliyorlar, bas›n kurumlar› alacaklar›n› takip edebiliyorlar. ‹lanlar›n say›s› da hiç de az›msanacak gibi de¤il. 2005 y›l›nda ‹stanbul’da 62 bin, Ankara’da 18 bin, ‹zmir’de 12 bin ilan verilmifl. 2006’da ise
flu anki rakamlarla ‹stanbul’da 23 bin,
Ankara’da 6 bin, ‹zmir’de 4 bin ilan verilmifl durumda. Gün içinde 200-250
sorgulama yap›l›yor. Gün sonunda ise
16:00’dan sonra çok daha yo¤un sorgulamalar yap›l›yor. Özellikle ilan servisleri bu sorgulama yo¤unlu¤unu
oluflturuyor.
fiubelerde thin-client mevcut. Frame Relay üzerinden mapple ile IBM
System i5 üzerinde çal›fl›yorlar. Daha
önceleri Tomcat 4 ard›ndan da Tomcat
5 ile çal›flt›klar›n› belirten Tokgöz,
“Memory kullan›m›, yönetebilirli¤i, sisteme yük getirmemesi gibi özelliklerinde dolay› tercihimiz IBM Websphere
çözümü oldu. Yak›n zaman diliminde
Websphere kullanmaya bafllayaca¤›z”
diyor.
Tokgöz, 1994’den bu yana programlar›n›n RPG tabanl› oldu¤unu bir
tek internet taraf›n›n Java tabanl› oldu¤u söylüyor. Web üzerinden gelen
sorgulamalar› RPG’den çektirip ard›ndan Java’ya transfer etiklerini anlatan
Tokgöz, “12 y›ll›k bir veritaban›m›z var.
Dolay›s›yla çok fazla veri bulunuyor.
800 bin ilan bafll›¤› var. 1 milyonun
üzerinde ise kay›t var. Biz oluflturdu¤umuz sistem sayesinde bir kayd› en
fazla 3-4 sn içerisinde çekip ç›kartabiliyoruz” diyor.
Bas›n ‹lan Kurumunu 36 kifliden
oluflan bir genel kurul yönetiyor. Bu 36
kiflinin 12’si devletten, 12’si bas›ndan,
12’si ise üniversitelerden geliyor. Her
gruptan 2’fler kifli yönetim kuruluna
seçiliyor. Tüm kurumda 130 kifli çal›fl›yor. Bilgi ifllem birimi ise 5 kifliden olufluyor. Operasyonlar ‹stanbul merkezli
olarak yürütülüyor.
IBM Websphere ile daha h›zl›!
Geçti¤imiz haftalarda IBM Websphere
çözümünün lisans›n› alan Bas›n ‹lan
Kurumu art›k internet üzerinden verdi¤i bu hizmetleri çok daha performansl› olarak verebilecek.
Mevcut donan›m altyap›s›na bak›ld›¤›nda ise Bas›n ‹lan Kurumunda flu
Bas›n ‹lan Kurumu Sistem Sorumlusu Cemal Kufl, Bilgi ‹fllem Hizmetleri Müdürü Y›lmaz Tokgöz ve JForce Sistem Sat›fl
Yöneticisi Hüseyin R›zai, “Linux ve IBM ikilisi ile projede baflar›y› yakalad›k” diyor.
HABER LINUX 31
032-033 cocuklara linux
6/3/06
4:06 AM
Page 2
Linux’la tan›flan
özgür çocuklar!
Geri Dönüflüm Merkezi adresi ve Genel ‹letiflim Bilgileri
Çocuklara Bilgisayar Projesi
Kas›mpafla K›z›lay Meydan› Zab›ta Müdürlü¤ü Binas›
Kas›mpafla / Beyo¤lu
‹stanbul
E-posta: [email protected]
Her tür soru, bilgi vs. için baflvurulabilecek telefon numaralar›:
Tel1: 0212 - 264 00 35 (Pazartesi - Cuma; 12:00-18:00) (Faber-Der)
Tel2: 0212 - 243 37 25 (Pazartesi - Cuma; 10:00-17:00) (Beyo¤lu Yerel
Sivil Güçbirli¤i Merkezi - Nihal Paçal›)
Fazlamesai.net, Faber-Der ve Beyo¤lu Yerel Sivil Güçbirli¤i Merkezi’nin
bafllatt›¤› projeyle eski bilgisayarlar Linux ile hayat buluyor
Çocuklara Bilgisayar projesi; kullan›lmayan, bir kenarda duran, at›l durumda olan, "eskimifl teknoloji" oldu¤u için gözden düflen bilgisayarlar›n
toplanarak bunlar›n elden geçirilmesini ve GNU/Linux kurularak ihtiyac›
olan çocuklara iletilmesini amaçlayan bir proje.
Bilgisayar ulaflt›r›lacak çocuklara
girifl seviyesinde temel bir e¤itimin verilmesi ve ellerindeki bilgisayara dair
soru/sorunlara hangi kanallar arac›l›¤›yla çözüm bulabileceklerinin gösterilmesi de projenin temel amaçlar›n-
32 HABER LINUX
dan bir di¤eri. Projenin haz›rlanma ve
uygulama aflamas›nda yer alan kurulufl
ve oluflumlar ise; Fazlamesai.net, Faber-Der ve Beyo¤lu Yerel Sivil Güçbirli¤i Merkezi.
Projenin bafllang›ç noktas›n› oluflturan fikir, Fazlamesai.net'te 30 Eylül
2005 tarihli “‹kinci el bilgisayarlar›n›z›
istiyoruz. Hemen, flimdi!” haberi ile ortaya ç›km›fl. Bu haberin akabinde sitede yo¤un tart›flmalar ve bu iflin nas›l
yap›labilece¤ine dair yorumlar yap›lm›fl. Böyle bir fikir projeye dönüfltü¤ü
takdirde nelerin yap›lmas› gerekti¤ine
dair bir çerçeve belirlenmifl. Ancak ortaya ç›kan fikir için o s›rada somut bir
ad›m at›lamam›fl.
Üç ay kadar bir süre geçtikten sonra bu haberden esinlenerek, çocuklara
alternatif e¤itim ve geliflim olanaklar›
sunma amac›ndaki bir STK olan FaberDer (Farkl› Bireyler E¤itim ve Rehberlik Derne¤i), "Fazlamesai'nin bu fikri
nas›l uygulanabilir?" sorusunu gündemine tafl›m›fl. Bu projenin uygulanabilmesi için Fazlamesai, STK ve yerel yönetim zincirinin oluflturulmas› gerekti¤ine karar verilmifl. Böylece proje, bir
032-033 cocuklara linux
6/3/06
4:06 AM
Page 3
Bilgisayarlar
nereden bulunacak?
Fazlamesai.net
"Eve gitsem de bilgisayarla u¤raflsam diyenlerin sitesi" slogan› ile 9 Ekim
2000 tarihinden itibaren kâr amac› gütmeksizin yay›mlanan, a¤›rl›kl› olarak
bilgisayar kurcalama, programlama, özgür yaz›l›m, aç›k kodlu yaz›l›m, kitap
tan›t›mlar›, k›lavuzlar, vb. konular› ele alan bir internet ortam›. Sitede genel
olarak GNU/Linux, özgür yaz›l›m, aç›k kaynak kodlu yaz›l›m, biliflsel bilim, yerellefltirme, internet ve insan iliflkileri, sosyoloji, vb. gibi konularda makaleler
yaz›lmakla birlikte bilgisayarc›lar k›raathanesi tan›mlamas› üzerinden her
konuda tart›flmaya aç›k bir yap› oturtmay› baflarm›flt›r. Ad› geçen alanlardaki önemli çal›flmalar› duyurman›n yan› s›ra özgün ve detayl› makalelere yer
vermekte, potansiyel projeler için insanlar› yönlendirmekte ve organize etmeye çal›flmaktad›r.
1 fiubat 2005'ten itibaren televizyon arac›l›¤› ile de insanlara eriflen FM
organizasyonu web sitesindeki içeri¤i ekranlara tafl›maya ek olarak televizyonda aktar›lmas› daha anlaml› olan video ve ses kay›tlar›n› da (yapay zeka,
müzik, Lisp, Python, robotik, vs. ile ilgili videolar) sunmaya, insanlar› bilgilendirmeye ve alternatif teknolojileri göstermeye bafllad›.
Ald›¤› Ödüller: Linux Kullan›c›lar› Derne¤i Y›l›n Penguenleri Ödülleri; En
Baflar›l› Bas›l›/Görsel ‹çerik Çal›flmas› 2004, En Baflar›l› Bas›l›/Görsel ‹çerik
Çal›flmas› 2005
Fazlamesai.net'in fiubat 2006 itibariyle 5000'in üzerinde üyesi bulunmaktad›r ve bu say› h›zla artmaktad›r. Daha detayl› bilgi için: http://tr.wikipedia.org/wiki/Fazlamesai.net
Beyo¤lu Yerel Sivil Güçbirli¤i Merkezi
22 Nisan 2005 tarihinde STK'lar›n da kat›l›m›yla aç›lan Beyo¤lu Yerel Sivil
Güç Birli¤i Merkezi Türkiye'de Yerel Yönetimin sivil insiyatifle beraber yönetti¤i bölgenin gelece¤ini beraber infla etmek ad›na ortak akl›n oluflturuldu¤u alan›nda özgün bir modeldir.
Beyo¤lu'nda aktif olarak çal›flan sivil toplum kurulufllar›n›n ve yerel yönetiminin birlikte hareket etmesini sa¤lamak için 2004 Temmuz ay›nda bafllanm›fl bir giriflimdir. Girifliminin bafllang›ç noktas›; STK'lar›n birbirlerini tan›yarak ve birlikte hareket etmesini sa¤lamak; yerel yönetim ile STK'lar›n birbirlerine destek vererek faaliyetlerde bulunmas›n› sa¤lamakt›r.
Merkezin hem uygulama hem de planlama aflamas›nda pek çok proje bulunmakta, bu projelerin birço¤u AB taraf›ndan da desteklenmektedir.
Faber-Der (Farkl› Bireyler E¤itim ve Rehberlik Derne¤i)
Kurulufl amac›, farkl›l›¤› bir anormallik olarak de¤il, hayat›n bir rengi olarak
alg›layan, farkl› bireylerin ihtiyaçlar›n›n ay›rd›nda olan bilinçli bir toplumun
oluflmas›na katk›da bulunmakt›r. Farkl› birey tan›m›, sadece yetersizlikleri
olanlar› de¤il, üstün niteliklere sahip olanlar› da kapsayan genifl bir tan›md›r.
Faber-Der'in e¤itimde hedefledi¤i yaklafl›ma göre, klasik ö¤renimin beklentilerini karfl›layamayan ve beklentileri mevcut sistemce karfl›lanamayan
bireylere, ihtiyaç duyduklar› alternatif e¤itim ve geliflim olanaklar›n›n sa¤lanmas› gerekmektedir.
Daha detayl› bilgi internet sitesinden elde edilebilir: www.faber-der.org
yerel yönetim temsilcisi ve ayn› zamanda STK'lar ile yak›n iflbirli¤inde
olan Beyo¤lu Yerel Sivil Güçbirli¤i
Merkezi'ne aktar›lm›fl. Tüm taraflar›n
bu yap›ya s›cak bakmas› ile temelde
Fazlamesai'nin belirledi¤i çerçevede
projenin uygulanmas› ve bölge olarak
Beyo¤lu'nun seçilerek buradaki çocuklar›n projenin hedef kitlesi olmas› kararlaflt›r›lm›fl.
Bahsi geçen nitelikteki bilgisayarlar›
böyle bir proje için vermek isteyen gönüllüler projenin as›l itici gücü. Kullanmad›¤› bilgisayar›n, bir baflkas›n›n ifline yarayaca¤› düflüncesi pek çok insan ve kurum için ise motive edici bir unsur. Bu
projeye destek olmak için yapman›z gereken tek fley bilgisayar›n›z›, bu proje için
haz›rlanm›fl olan Geri Dönüflüm Merkezi'ne getirmeniz. Proje paydafllar›n›n tek
ricas› ise ba¤›fllanan bilgisayarlar›n fiziksel zarar görmemifl ve çal›fl›yor olmas›.
Projenin uygulan›fl› nas›l oluyor, isterseniz ona bir bakal›m. Öncelikle bilgisayar›n› vermek isteyen kiflilerin makineleri bu proje için Beyo¤lu bölgesinde oluflturulmufl olan Geri Dönüflüm
Merkezi'nde toplan›yor. Fazlamesai ekibinden periyodik bir biçimde gelen
gönüllüler Geri Dönüflüm Merkezi'ne
gelmifl bilgisayarlar› inceliyor ve ard›ndan GNU/Linux sistemini yükleme ifllemini gerçeklefltiriyorlar. Son ayarlama
ve onaylama iflleminden sonra kurulumu tamamlanm›fl bilgisayarlar haz›r
hale gelmifl olarak paketleniyor.
Verilmeye haz›r hale getirilmifl bilgisayarlar, STK'lar ve yerel yönetimin çal›flmalar› sonucu belirlenmifl olan ihtiyaç
sahibi çocuklara teslim ediliyor. Pilot uygulaman›n bafllang›ç hedefi Beyo¤lu bölgesindeki çocuklar olarak belirlenmifl.
Bilgisayar verilen çocuklar için temel bir
e¤itimin haz›rlanmas› ayr› bir program
olarak düflünülüyor ve proje ile paralel
olarak bu konu üzerinde çal›fl›l›yor.
E¤er “Verebilece¤im bir bilgisayar›m yok. Baflka türlü nas›l destek olabilirim?” diyorsan›z. Projeyi tan›tarak,
konuyla ilgili olabilece¤ini düflündü¤ünüz iletiflim ortamlar›na, haber listelerine bilgilendirici mesaj göndererek,
haz›rlanan tan›t›c› banner/logo/resimleri e¤er varsa internet sitenizde yer
vererek projeye yard›mc› olabilirsiniz.
Aktif olarak teknik destek vermek istiyorsan›z (bilgisayar kurulumu, dokümantasyon vs. gibi) Fazlamesai ekibi ile temasa geçebilirsiniz.
Proje 30 Mart 2006 tarihinden itibaren bilgisayar kabul etmeye bafllad›
ve ilk olarak 6 ayl›k bir zaman dilimini
kapsamas› öngörülüyor. Projenin geliflimine göre bu konuda düzenleme yap›lacak. Proje ile ilgili tüm detaylar›
http://www.cocuklarabilgisayar.org/
adresinden edinebilirsiniz.
HABER LINUX 33
034-035 HPC ardindan
6/3/06
4:29 AM
Page 2
BlueGene Livermore
Yüksek Baflar›ml› Hesaplama
etkinli¤inin ard›ndan…
Yüksek Baflar›ml› Hesaplama son y›llarda dünyan›n gündemini çok meflgul
eden bir konu. Gün geçmesin gazetelerde “Dünyan›n en h›zl› bilgisayar› ünvan› ....'n›n oldu” gibi bir haberi okumayal›m. Bütün önde gelen teknoloji ve
biliflim flirketleri sanki bir yar›fl halinde
süper bilgisayarlar ve yüksek baflar›ml› hesaplama sistemleri konular›nda
çeflitli çözümlerle dünya süper bilgisayarlar ilk 100 listesine girebilmek için
yar›fl›yorlar.
Nedir peki bu yar›fl›n as›l sebebi?
Bu soruya bir tek cevap bulmak hiç de
kolay de¤il. H›zl›ca birkaç neden s›ralayabiliriz. ‹lk olarak teknolojinin h›zl›
geliflimi, geçen 10 y›l boyunca bilgisayarlarda boyut ve performans konusunda en h›zl› geliflimin yafland›¤› y›llar
oldu. Buna materyallerdeki de¤iflimler
ve maliyetlerin düflmesi de eklenince
süper bilgisayar dünyas› da bu h›zl› geliflimden elbette olumlu etkilendi. Geliflim sürecine ikinci neden olarak, h›zla-
r›n çok çabuk artmas›na paralel olarak
yüksek baflar›mla hesaplanmas› gereken ve insanl›k için kullan›lacak projelerin, olabilirli¤inin konuflulmaya bafllanmas› oldu. Bunlar o zamana kadar
hesaplanmas› konusunda en ufak bir
umut bile olmayan denklemlerin veya
modellemelerin yap›lmaya bafllan›lmas›yla mümkün hale geldi. Üçüncü olarak da yaz›l›mlardaki de¤iflimlerin ve
gelifltirilme sürecindeki zaman probleminin daha azalmas› say›labilir. Belki
de flu ana kadar sayd›klar›m›za
benzer birkaç sebep daha rahatl›kla bulunabilir. Ancak süper
bilgisayarlar›n en çok askeri,
uzay, insanl›¤› ilgilendirecek hava tahmini veya sa¤l›k ile ilgili
araflt›rmalarda kullan›lmas› ve
gittikçe de baflar›lar›n› art›rm›fl
olmas› bu sebeplerin hepsinden
daha da etkili olmufltur san›r›z.
Son y›llarda bu konuda
IBM'in tart›fl›lmaz bir say›sal üs-
tünlü¤ü olmakla birlikte, son 4 y›ld›r
gelifltirmekte oldu¤u yeni teknolojiler,
birkaç y›l önce daha y›llarca afl›lamaz
denilen h›zlar›n ve rekorlar›n k›r›lmas›na olanak tan›d›. Bu teknolojilerin bafl›nda High Power Computing olarak
adland›r›lan, Power ifllemciler ile gerçeklefltirilen süper bilgisayar mimarisi
bulunuyor. Tamam›yla yüksek performans ihtiyaçlar›n› karfl›lamak için tasarlanan bu ifllemci mimarisi, yaz›l›ma
özgü tasar›m yerine performansa özgü
BlueGene Watson
34 HABER LINUX
034-035 HPC ardindan
6/3/06
4:29 AM
Page 3
Mare Nostrum
yaz›l›m gelifltirme, sürecini de bafllatt›.
Özellikle Blue Gene/L, mimarisi ile en
yak›n takipçisine ciddi derecede fark
atm›fl ve test sonuçlar› ile bu rakamlar›n katlanmaya bafllad›¤›n› ortaya ç›kard›. Bu proje ile IBM süper bilgisayarlar dünyas›na yetenekli ve ölçeklenebilir, süper bilgisayar çözümü kazand›rm›fl oldu. Bütün bu ifllemleri gerçeklefltirirken harcanan elektrik güçleri ve bu tip bilgisayarlar›n kaplad›¤›
alan aç›s›ndan devrim niteli¤inde bir
proje haline gelmifl oldu. Hatta yak›n
gelecekte bu chip mimarisi temel al›narak gelifltirilen Cell ifllemcileri, evlerimize oyun konsollar› ile girerek hepimizin birer süper bilgisayar sahibi olmas›n› sa¤layacak, buna haz›r olun.
Geçti¤imiz haftalarda ‹stanbul'da
IBM taraf›ndan gerçeklefltirilen Yüksek Baflar›ml› Hesaplama etkinli¤inde
IBM uzmanlar› taraf›ndan anlat›lan sunumlarla bu yaklafl›mlar ve çözümler
hakk›nda detayl› bilgiler verildi. Çeflitli üniversitelerin, konu ile ilgili özel ve
kamu kurulufllar›n›n kat›l›m› ile gerçeklefltirilen etkinlikte konu ile ilgili
bilgi al›flveriflinde bulunuldu. Ülkemizde de örne¤i bulunan baz› çözümler
tart›fl›ld›. Devlet Meteoroloji ‹flleri Genel Müdürlü¤ü taraf›ndan kullan›lmakta olan süper bilgisayar çözümü ile
gerçeklefltirilmekte olan Orta Vadeli
Hava Tahmin Amaçl› Yüksek Baflar›ml› Hesaplama konusunda, Hava Tahmin Dairesi Say›sal Hava Tahmin fiube
Müdürü Fatih Büyükkasapbafl› taraf›ndan bilgiler verildi. Son bir y›lda gelinen teknolojik son nokta konusunda
bilgiler paylafl›ld›.
“Halen dünyan›n en h›zl› ilk 3 bilgisayar› IBM taraf›ndan üretiliyor.
En h›zl› ilk 100 bilgisayar›n 49'unda
ise IBM'in imzas› bulunuyor. Yüksek
Baflar›ml› Hesaplama çözümlerinde
uzun y›llard›r dünya lideri olan
IBM'in en çok tan›nan Süper Bilgisayar›; Blue Gene ailesi. 280.6 Terraflop h›za, yani saniyede trilyonlarca
ifllem yapabilme gücüne sahip Blue
Gene/L, halen dünyan›n en h›zl› bilgisayar› ünvan›na sahip. Kaliforniya'daki Lawrence Livermore Ulusal
Laboratuar›'nda kullan›lan Blue Gene/L, bir tenis sahas›n›n yar›s›na yak›n büyüklü¤üyle bilim adamlar›na
insan hücrelerinin protein yap›s›n›
modellemekte yard›mc› oluyor. ‹spanya'n›n Barselona kentindeki Süper Bilgisayar Merkezi'nde de IBM
çözümleri kullan›l›yor. Avrupa'daki
pek çok bilim adam›n›n belirli projelerde ortak görev ald›¤› merkezde,
IBM'in altyap›s› kullan›larak, iklim
de¤ifliklikleri, proteinlerin uyuflturuculara karfl› direnci, kimyasal gazlar›n yaratt›¤› hava kirlili¤i gibi konular bilgisayar ortam›nda yeniden yarat›l›yor ve inceleniyor.”
BlueGene Purple
HABER LINUX 35
036-043 Egitim
6/3/06
6:38 AM
Page 2
Linux Ö¤renelim:
Bölüm 2
36 HABER LINUX
036-043 Egitim
6/3/06
6:38 AM
Page 3
Daniel Robbins taraf›ndan IBM
developerWorks için haz›rlanan LPI 102
Sertifika s›nav›na haz›rl›k notlar› ‹stanbul
Bilgi Üniversitesi Bilgisayar Bilimleri
taraf›ndan dilimize çevirilip HaberLinux için
uyarlanm›flt›r. Özgün belgelere
http://www.ibm.com/developerworks/
adresinden ulaflabilirsiniz.
Uygulamalar› Kaynaktan
Derlemek
Diyelim ki elinizde sisteminize yüklemek istedi¤iniz bir uygulama var.
Bu uygulaman›n en yeni sürümünü
kurmak istiyorsunuz. Ancak bu sürüm henüz rpm paket format› haline
gelmemifl olsun. Uygulamay› sadece kaynak kod halinde bulabildi¤inizi düflünelim. Bu durumda yapman›z
gereken fley bu uygulamay› kayna¤›ndan derlemek olacakt›r. Bu bölümde bu ifllemin nas›l yap›laca¤›n›
görece¤iz.
Dosyalar› ‹ndirmek
‹lk ifliniz derlemek için ihtiyac›n›z
olan kaynak dosyalar› bulmak ve indirmek olacakt›r. Bu dosyalar› muhtemelen tar.gz, tar.Z, tar.bz2 ya da
tgz uzant›s› halinde arflivlenmifl ve
s›k›flt›r›lm›fl olarak bulacaks›n›z. Arflivi, kulland›¤›n›z taray›c› ya da ftp
uygulamas› ile indirmelisiniz. E¤er
uygulama ile ilgili bir web sayfas›
varsa, kurulum bilgileri hakk›nda
doküman bulabilmeniz aç›s›ndan bu
siteyi ziyaret etmekte fayda vard›r.
Yükleyece¤iniz program o anda sisteminizde olan ya da olmayan baflka programlar›n varl›¤›n› gerektirebilir. E¤er bu baflka programlar›n
sisteminizde olmad›¤›ndan eminseniz öncelikle bunlar› temin etmeli,
paket ya da kaynaklar›n›n kullanarak siteminize yüklemelisiniz. Bundan sonra as›l uygulaman›z› kurmak
için art›k haz›rs›n›z demektir.
Dosya Arflivleme ve S›k›flt›rmaya ‹liflkin K›sa Aç›klama
tar komutu yard›m›yla dosyalar›n›z›
arflivleyebilir, oluflturulmufl bir arfliv içerisine yeni dosyalar ekleyebilir ve arflivleri açabilirsiniz. Afla¤›daki örnekte önce /home/knoppix
alt›nda "temp" ad›nda bir dizin ve
bu dizin içerisine file1, file2 ad›nda
iki dosya ile dir1 adinda baska bir dizin ve en son olarak da bu dir1 dizini içerisine de file1 ad›nda bir dosya
açal›m. Bundan sonra bu temp dizinini arfliv haline getirmek için flunu
yazal›m:
# tar -cf arsiv.tar ./temp
# ls
arsiv.tar Desktop temp tmp
Burada -c parametresi arfliv yarat›lmas› için kullan›l›r. -f parametresi de kendisinden sonra gelecek
olan ismi yeni arflivin ismi olarak alg›lar. fiimdi yine /home/knoppix alt›nda temp2 diye bir dizin olufltural›m ve bu dizinin içerisine arflivi açal›m:
# mkdir temp2
# ls
arsiv.tar Desktop temp
tmp
# cd temp2
# tar -xf ../arsiv.tar
# ls
temp
# cd temp
# ls
dir1 file1 file2
temp2
Bu örnekte de gördü¤ümüz gibi
arflivimizi ayn› flekliyle -x parametresi ile açm›fl olduk. fiimdi diyelim ki
arflivimize yeni bir dosya eklememiz gerekiyor. Bunun için ilk akla
gelen fley arflivi aç›p yeni dosyam›z›
ekleyip sonra yeniden arflivlemekse
buna hiç gerek yok. Çünkü -r parametresi yard›m›yla arflivi açmadan
yeni bir dosya eklememiz mümkün:
# touch ekle.txt
# tar -rf arsiv.tar ekle.txt
fiimdi de arflivimizde hangi dosyalar›n bulundu¤una -t parametresi
yard›m›yla bir göz atal›m:
# tar -tf arsiv.tar
./temp/
./temp/dir1/
./temp/dir1/file1
HABER LINUX 37
036-043 Egitim
6/3/06
6:38 AM
Page 4
./temp/file2
./temp/file1
ekle.txt
tar.gz, tar.Z ya da .tgz biçiminde ise
arflivi açmak için flu komutu kullanabilirsiniz:
Dosya s›k›flt›rmaya yarayan araçlardan en yayg›n olanlardan bir tanesi
de gzip2dir. gzip ile bir dosyay› s›k›flt›rabilir ve gunzip ile s›k›flt›r›lm›fl dosyay› açabilirsiniz:
# gzip ekle.txt
# ls
arsiv.tar
Desktop
ekle.txt.gz
temp temp2 temp3 tmp
# gunzip ekle.txt.gz
# ls
arsiv.tar Desktop ekle.txt temp
temp2 temp3 tmp
#
Sonuç itibariyle bir dizin içerisinde
yer alan dosyalar› en iyi flekilde paketlemek için bunlar› önce arflivlemek
sonra da s›k›flt›rmak gerekir. Az önce
oluflturdu¤umuz /temp dizini bu flekilde uygun bir tar.gz paketi haline getirelim:
# tar -cf arsiv.tar ./temp
# ls
arsiv.tar
Desktop
temp
temp3 tmp
# gzip arsiv.tar
# ls
arsiv.tar.gz Desktop temp
temp3 tmp
#
temp2
temp2
Paketi Açmak
Kaynak arflivi açmak nispeten daha
kolayd›r. E¤er arflivinizin uzant›s›
38 HABER LINUX
lanm›flt›r. Böylece sisteminiz üzerinde
bu kaynaklar düzgün bir flekilde derlenir. Çal›flt›r›ld›¤› zaman, script sisteminizi inceler yeteneklerini hesaplar ve
kaynaklar›n kurulumu ve yüklenmesine iliflkin komutlar› bar›nd›ran Makefile dosyalar› oluflturur.
Bu script her zaman "configure"
olarak adland›r›l›r. E¤er ana kaynak dizini içerisinde bir configure dosyas›
bulursan›z iyi bir ihtimalle bu dosya sizin kullanman›z için oraya koyulmufltur. E¤er configure skriptini bulam›yorsan›z, kaynak dosyalar›n›z muhtemelen çeflitli sistemler üzerinde çal›flacak flekilde dizayn edilmifl standart
Makefile dosyas› ile gelmifltir. Bu durumda bundan sonra gelecek olan konfigürasyon ad›mlar›n› geçip doküman›
"make" hakk›nda konufltu¤umuz yerden itibaren takip edebilirsiniz.
configure Kullanmak
$tar -xzvf archivename.tar.gz
x --> açmak için
v --> görünür durumda açmak için (aç›lan dosyalar ekranda yaz›l›r halde)
f --> Bundan sonra aç›lacak arfliv dosya
ismi yaz›laca¤› anlam›na geliyor
Bundan sonra bütün kaynak dosyalar› tek bir dizin içerisinde yer alacak
flekilde arfliv dosyas› aç›lacakt›r. Bu
sayede, bir arflivi açt›¤›n›z zaman, o
anda çal›flt›¤›n›z dizin içerisine bu arflivde yer alan dosyalar dolmayacak,
onun yerine daha düzenli bir biçimde
ayr› bir dizin içerisine yer alacaklard›r.
Kaynaklar› ‹ncelemek
Kaynaklar›n›z› açt›ktan sonra açma ifllemini yapt›¤›n›z› dizine girmek ve buradaki dosyalar› kontrol etmek isteyeceksiniz. Genelde kurulumla ilgili bir
dosyay› aramak ak›ll›ca olacakt›r. Genel olarak bu bilgiler ana kaynak dizini
içerisinde yer alan README ya da INSTALL dosyalar› içerisinde yaz›l›d›r.
Pratikte sizin çal›flt›¤›n›z platforma
özel kurulum bilgilerini README.platform ya da INSTALL.platform (burada
platform kulland›¤›n›z iflletim sistemini
belirtiyor) dosyalar›nda bulursunuz.
Konfigürasyon
Modern kaynaklar›n birço¤u ana kaynak dizini içerisinde bir konfigürasyon
script dosyas› bar›nd›r›r. Bu script özel
olarak kaynaklar› kurmak için tasar-
configure skriptini çal›flt›rmadan önce
bu uygulama hakk›nda fikir sahibi olmakta yarar var. ./configure --help yazarak program›n›z için mevcut tüm
konfigürasyon seçeneklerini görüntüleyebilirsiniz. Özellikle --help ç›kt›s›n›n
en üstünde olanlar ve gördü¤ünüz di¤er seçeneklerin birço¤u neredeyse
her configure skripti içerisinde yer
alan standart seçeneklerdir. Sonlarda
yer alan seçenekler ise sizin derlemek
istedi¤iniz pakete özgü seçeneklerdir.
Bu seçenekleri incelemeniz ve hangilerini kullan›p kullanmayaca¤›m›za karar
vermeniz gerekir.
--prefix Seçene¤i
GNU autoconfige tabanl› birçok configure scripti, program› nereye kuraca¤›n›z› kontrol etmenize olanak sa¤layan --prefix seçene¤ine sahiptir. Ön
tan›ml› olarak kaynaklar›n ço¤u
/usr/local dizini içerisine yüklenir. Bunun anlam› binary'ler /usr/local/bin,
k›lavuz sayfalar› /usr/local/man vb.
fleklinde dosyalar›n yerlefltirilece¤idir.
Normalde bizim istedi¤imiz de budur;
/usr/local içerisinde derledi¤imiz
programlar saklanacakt›r.
--prefix Kullanmak
E¤er kaynaklar› baflka bir yere yüklemek isterseniz, (mesela /usr içerisine)
--prefix=/usr seçene¤ini configure
scriptine göndermek gerekir. Ayn› flekilde /opt dizini içerisine kurulum yapmak isterseniz de yine configure scrip-
036-043 Egitim
6/3/06
6:38 AM
Page 5
tine --prefix=/opt seçene¤ini göndermemiz gerekir.
Configure
De¤iflik konfigürasyon seçeneklerine
bak›p kullanacaklar›n›z› seçtikten sonra, configure program›n› çal›flt›rman›n
zaman› gelmifltir. Configure program›n› çal›flt›r›rken, komut sat›r›ndan baz›
seçenekler girmek durumunda kalabilece¤inizi (genellikle öntan›ml› seçenekler çal›fl›r fakat bu tam istedi¤iniz
sonucu elde edece¤iniz anlam›na gelmez) unutmay›n›z.
configure komutunu çal›flt›rmak
için:
$./configure <seçenekler>
$ ./configure
veya
$ ./configure --prefix=/usr -mandir=/usr/share/man
--infodir=/usr/share/info --with-thr
fleklinde yazabilirsiniz. ‹htiyaç duydu¤unuz seçenekler, konfigüre edece¤iniz belli paketlere ba¤›ml›d›r. Configure, çal›flt›rd›¤›n›zda öncelikle bir süre için sisteminizde hangi araçlar ve
hangi seçenekler oldu¤unu alg›lar ve
bunlar› ekrana basar.
Makefile Girifl
Makefile dosyalar› genel olarak makefile ya da Makefile olarak adland›r›l›r.
Kaynak dosyalar›n bulundu¤u dizinde
normalde bir tane makefile olacakt›r.
Haz›r yarat›lm›fl Makefile dosyalar›
kulland›¤›n›z program gibi hedeflerin
tam olarak nas›l kurulaca¤› gibi kurallar› içerir. make program› tüm komutlar›n çal›flmas› gereken s›ray› ve çal›flma flekillerini ortaya koyar.
make Program›n› Ça¤›rmak
make program›n› ça¤›rmak çok kolay
bir ifllemdir. Çal›flt›¤›n›z dizin içerisindeyken komut sat›r›nda sadece "make" yazman›z yeterlidir. Bundan sonra
make program› çal›flt›¤›n›z dizinde yer
alan makefile ya da Makefile olarak adland›r›lan dosyay› bulacak ve yorumlayacakt›r. E¤er sadece make yazarsan›z, program öntan›ml› hedefi kuracakt›r. Program gelifltiriciler normalde
kendi makefile dosyalar›n› olufltururlar
ve böylece öntan›ml› hedef tüm kayna¤› derleyecektir.
$ make
Baz› makefile dosyalar›nda öntan›ml› hedef yoktur ve derleme iflleminin bafllamas› için sizin bir tane belirtmeniz gerekir.
config.cache
Konfigürasyon ifllemi sona erdi¤inde
configure beti¤i, bütün konfigürasyon
verisini config.cache dosyas›nda depolar. Bu dosya configure beti¤i ile ayn›
yerde durur. Sistemde bir de¤ifliklik
yapt›ktan sonra e¤er ./configure komutunu tekrar çal›flt›rman›z gerekirse
önce rm config.cache dosyas›n› silmenizde fayda var, aksi takdirde configure öncelikle bu bilgileri kullanacakt›r.
$ make all
Bu komutlardan bir tanesini yazd›ktan sonra bilgisayar program›n›z›
object koda çevirirken biraz zaman geçecektir. Hiçbir hata olmad›¤›n› varsayarsak, bu aflamadan sonra derlenmifl
program›n›z› art›k sisteminize kurmaya haz›rs›n›z demektir.
kullan›c›s› olabilirsiniz. Bundan sonra o
andaki kabuk oturumundan "exit" yazarak ya da control-D ye basarak ç›kana kadar root haklar›na sahipsiniz demektir. E¤er zaten root kullan›c›s› iseniz, kurulum ifllemine devam edebilirsiniz.
make install
Kaynaklar› kurmak için ana dizinde
sadece afla¤›daki komutu yazman›z
yeterlidir:
# make install
"make install" yazmakla, make
program›na "install" hedefini gerçeklefltirmesini anlatm›fl oluruz. Bu hedef
geleneksel olarak en son yarat›lan
kaynak dosyalar›n sisteminiz üzerinde
do¤ru yerlere kopyalanmas› için kullan›l›r. Böylece program kullan›labilir hale gelecektir. E¤er herhangi bir --prefix
seçene¤i belirlemezseniz, büyük bir ihtimalle bir kaç dosya ve dizin /usr/local dizin a¤ac› içerisine kopyalanacakt›r. Program›n›z›n büyüklü¤üne ba¤l›
olarak kurulum hedefi tamamlanmas›
için bir kaç saniyeden birkaç dakikaya
kadar zaman geçebilir.
Ayr›ca dosyalar› kolayl›kla kopyalamak için, make install kurulan dosyalar›n do¤ru izin ve sahiplik haklar›na
sahip oldu¤unu da gözetecektir. make
install baflar›yla tamamland›ktan sonra program art›k yüklenmifltir ve kullan›ma haz›rd›r .
‹flte bu kadar!
Art›k belirli bir yaz›l›m paketini kendi
kayna¤›ndan yüklemifl bulunuyorsunuz. Afla¤›daki flekilde yazarak program›n›z› çal›flt›rabilirsiniz:
$ program_adı
Kurulum
configure ve Makefile
Dosyalar›
configure beti¤i çal›flmas›n› tamamlad›ktan sonra kaynaklar› derlemenin
zaman› gelmifltir. make ad›nda bir
program kullan›larak bu ad›m gerçeklefltirilebilir. E¤er yaz›l›m paketinizde
configure beti¤i varsa ve bunu çal›flt›rd›ysan›z, bu betik Makefile denilen ve
sisteminiz için özellefltirilmifl dosyalar›
yaratacakt›r. Bu dosyalar make program›na kaynaklar› nas›l kuraca¤›n›, binary'leri, k›lavuz dosyalar›n› ve destek
dosyalar›n› nas›l yükleyece¤ini anlat›r.
Program derlendikten sonra bir önemli ad›m daha kalm›fl demektir: kurulum.
Program derlenmifl olsa bile kullan›ma
haz›r de¤ildir. Program›n tüm bileflenleri kaynak dizinden sistem üzerinde
kullan›laca¤› do¤ru dizinler içerisine
kopyalanmal›d›r. Mesela tüm binary
dosyalar› /usr/local/bin ve tüm k›lavuz
sayfalar› /usr/local/man vb. dizinleri
içerisine yüklenmelidir.
Yaz›l›m› kurmak için root kullan›c›s› olman›z gerekir. Bunun için sisteme
en bafltan root olarak girebilir ya da
ayr› bir terminalde su yazarak root
Tebrikler!
Paket Yönetimi Kavramlar›,
Paket Yönetimi Avantajlar›
Sisteminize bir yaz›l›m› yüklemek
için uygulamalar› kaynaktan derlemenin yan›nda baflka bir yöntem daha vard›r. Yaz›l›m paketlerini yüklemek, güncellemek ya da kald›rmak
amac›yla tüm linux da¤›t›mlar› belli
flekillerde paket yönetimleri sunmaktad›r. Paket yönetimi, uygulamalar›n kaynaktan derlenmesine k›yasla baz› avantajlar sunar:
HABER LINUX 39
036-043 Egitim
6/3/06
6:38 AM
Page 6
• Kurulum ve kald›rma kolayl›¤›
• Mevcut kurulmufl paketleri güncelleme kolayl›¤›
• Konfigürasyon dosyalar›n›n korunmas›
• Yüklenen dosyalar›n›n takibinin basitlefltirilmesi
Paket Yönetiminin
Dezavantajlar›
En popüler paket yönetim araçlar›n›
kullanmaya bafllamadan önce paket
yönetiminden hofllanmayan linux kullan›c›lar›n›n da oldu¤unu belirtmekte
fayda var. Bu kullan›c›lara göre:
• Belli bir sistem için oluflturulan Binary'ler daha iyi performans göstermektedir.
• Yüklenen bir paketin ihtiyaç duydu¤u
kütüphanelerden ar›nd›r›lm›fl olmas›
ciddi bir sorundur
• Paketlerin yarat›lmas› oldukça zordur
• Paket veritaban›nda meydana gelecek bir bozulma sisteme zarar verebilir
Söz konusu olumsuzluklar olsa da
bir çok kullan›c›ya göre paket yönetiminin avantajlar› dezavantajlar›na
bask›n gelmektedir. Ayr›ca yukar›da
bahsedilen her kusur için de uygun bir
karfl›t fikir de mevcuttur. Çoklu paketler farkl› sistemler için optimize edilebilirler ve paket yönetici araçlar› da
ba¤›ml› kütüphaneleri belirleyecek flekilde gelifltirilebilir, veritabanlar› di¤er
dosyalara ba¤l› olarak yeniden oluflturulabilir ve bir paketin yarat›lmas› için
baflta harcanan efor paketin daha sonra güncellenmesi ve kald›r›labilmesi
kolayl›¤› sayesinde hafifletilebilir.
Huzurlar›n›zda çekirdek...
Linux!
Genel olarak Linux ismi, Linux da¤›t›m›
ad› alt›nda geçen, programlar›n birarada çal›flmas›ndan oluflan da¤›t›mlar›
tan›mlamak için kullan›l›r. Halbuki teknik olarak Linux sadece çekirdek' (kernel)in ismidir. Her ne kadar Linux diye
adland›r›ld›¤›m›z di¤er parçalar (kabuk, derleyiciler vs.) sistemin çal›flmas› ve tam bir iflletim sistemi oluflturmas› için ayn› derecede gerekli olsalar
da teknik olarak çekirdekten ayr›d›rlar.
Yine de insanlar "Linux" kelimesini
"Linux tabanl› da¤›t›m" olarak kullanmaya devam edeceklerdir. Yine de
40 HABER LINUX
herkesin hemfikir olaca¤› nokta Linux
çekirde¤inin her Linux ‹flletim sisteminin kalbini oluflturdu¤udur.
Donan›m ile arabirim
oluflturmak
Linux çekirde¤inin temel görevi sisteminizde donan›ma eriflim için direkt bir
arabirim sa¤lamakt›r. Çekirdek ham
donan›m ve uygulama programlar› aras›nda bir soyutlama katman› sa¤lar.
Böylelikle programlar ana kart›n›z›n
veya disk kontrol ünitesinin detaylar›n› bilmek durumunda kalmadan çok
daha üst seviyede diskten okuyup ona
bilgi yazabilirler mesela.
CPU Soyutlama
Linux çekirde¤i ayn› zamanda sisteminizdeki ifllemciye de bir soyutlama katman› sa¤lar - bu sayede birçok program efl zamanl› çal›fl›yormufl izlenimi
verir. Her bir program›n gerekti¤i kadar ifllemci zaman› ve di¤er kaynaklardan yararlanmas›n› çekirdek ayarlar.
fiu anda bir Linux sistem üzerinde
çal›fl›yorsan›z, kulland›¤›n›z çekirdek
ya UP(uniprocessor(tek ifllemcili)) ya
da SMP(symmetric multiprocessor(simetrik çok ifllemcili)) bir çekirdektir.
E¤er bir SMP ana karta sahipseniz ve
UP çekirdek kullan›yorsan›z, Linux'unuz ekstra ifllemcilerden haberdar olmayacakt›r. Bunu düzeltmek için
kendi donan›m›n›za uygun bir SMP çekirdek derlemeniz gerekir. Halihaz›rda
SMP çekirdekler, küçük bir performans
kayb›yla da olsa UP sistemlerde de çal›flacaklard›r.
IO(girifl/ç›k›fl)'lar› Soyutlama
Çekirdek ayn› zamanda her türlü dosya girdi ç›kt›lar›n› soyutlama iflini de
üstlenir. Her bir program›n›z›n bu iflleri kendi bafl›na yapt›¤›n› bir düflünün.
Disk kontrolörlerinizi de¤ifltirdi¤iniz
takdirde bütün programlar›n›z çak›l›p
kalacaklard›. Bu yüzden Linux çekirde¤i de programlar›n kullanabilece¤i veri
depolama ve eriflimi için soyutlama
için Unix modellerini kullanmaktad›r.
Bu flekilde kulland›¤›n›z veritaban›, veriyi IDE ya da SCSI RAID dizisinde ya
da a¤ üzerinden eriflilen bir dosya sisteminde tutup tutmad›¤›n›zla ilgilenmeyecek, sadece o veri ile iflini yapacakt›r.
A¤ Merkezi
Linux'un en ünlü ve iddial› oldu¤u alan-
lardan biri oldukça güçlü a¤ yap›s›,
özellikle de TCP/IP deste¤idir. E¤er
flimdiye kadar TCP/IP deste¤inin Linux
çekirde¤inde yer ald›¤›n› tahmin ettiyseniz, hakl›s›n›z. Çekirdek, standartlarla uyumlu, yüksek seviyeli bir arabirim
ile a¤ üzerinden veri gönderilmesini ve
al›nmas›n› destekler. Arka planda ise
Linux çekirde¤i sizin ethernet kart›n›z
ya da pppd daemon ile düflük seviyeli
ba¤lant›lar› halleder ve Internet iletiflimini sa¤lar. Bu konunun detaylar› bir
sonraki dersin konusudur.
A¤›n Faydalar›
Linux'un en iyi özelliklerinden biri çekirdekte yer alan birçok yararl› özelliktir. Mesela bir Linux çekirde¤ini, bütün
evinizdeki a¤›n modem üstünden Internet'e ç›k›fl kap›s› olmas› için konfigüre edebilirsiniz --buna IP Masquera-
036-043 Egitim
6/3/06
6:38 AM
Page 7
makt›r. Donan›mlar do¤ru olarak tan›n›p ifller hale getirildiklerinde, çekirdek
normal kullan›c› alan›nda çal›flan programlar› (process(ifllemler) diye de geçer bunlar) çal›flt›r›r. ‹lk çal›flt›r›lan
program /sbin/init'dir. Init ise
/etc/inittab alt›nda tan›mlanan di¤er
programlar› çal›flt›r›r. Saniyeler içinde
sisteminiz aya¤a kalkm›fl ve çal›fl›r halde, kullan›m›n›za haz›rd›r. Her ne kadar hemen hiçbir zaman çekirde¤e
do¤rudan eriflim sa¤lamasan›z da, Linux çekirde¤i bütün normal programlar›n "üstünde" aral›ks›z çal›flmakta,
bu programlar›n ve kütüphanelerin ihtiyaç duyduklar› sanallaflt›rma ve soyutlama ifllemlerini çeflitli katmanlarda gerçeklefltirmektedir.
Ve huzurlar›n›zda... modüller
ding veya IP NAT denir. Bunun d›fl›nda
Linux çekirde¤i a¤daki di¤er Unix makinelerle dosya paylaflabilecek flekilde
de konfigüre edilebilir. Çekirdekte buna benzer bir çok faydal› özellikle vard›r, bunlar› çekirdek özelliklerini incelerken daha detayl› olarak da göreceksiniz.
Aç›l›fl ifllemleri
San›r›z, flu an Linux'un aç›l›flta hangi
aflamalardan geçti¤ini gözden geçirmek için tam da zaman›. Linux tabanl›
sisteminizi açt›¤›n›zda çekirdek imaj›
(tek bir ikilik dosyad›r) diskten haf›zaya Lilo ya da Grub gibi bir yükleyici taraf›ndan yüklenir ve ard›ndan çekirdek
sistemin kontrolünü al›r. Yapt›¤› ilk
fleylerden biri mevcut donan›mlar›
gözden geçirmek ve desteklemek üzere konfigüre edildi¤i donan›mlar› tan›-
Yak›n tarihli bütün Linux çekirdekleri,
çekirdek modüllerini destekler. Çekirdek modülleri oldukça hofl fleylerdir basitçe çekirde¤in bir parças› olan, göreceli olarak çok daha küçük dosyalardan oluflurlar. Çekirdek belli bir fonksiyonu gerçeklefltirmek için bir modüle
ihtiyaç duydu¤unda o modülü diskten
otomatik olarak yükler ve kendisine
entegre eder, böylelikle dinamik olarak
yetkinli¤ini artt›rabilir. E¤er bir çekirdek modülünün özellikleri bir süre kullan›lmazsa, çekirdek onu haf›zdan ç›kartabilir ve böylelikle autocleaning
denen bir ifllemi gerçeklefltirerek gereksiz kaynak kullan›m›n› azalt›r. Çekirdek modülleri olmasa, çal›flmakta
olan çekirde¤imize (ki kendisi tek bir
dosyadan oluflur) bütün gereken özellikleri yüklememiz gerekecekti. Normalde ise temel ihtiyaçlar› sa¤layacak
bir çekirdek derleyip, ilerde ihtiyaç duyabilece¤imiz modülleri ekleriz. E¤er
gerekirse uygun modül çekirde¤e daha
sonra dinamik olarak eklenebilir. Bu
ayn› zamanda RAM ve di¤er kaynaklar›n da korunmas› anlam›na gelir, çünkü
bir modül ancak gerek duyuldu¤unda
yüklenir ve at›l hale geldi¤inde haf›zadan ç›kart›l›r.
Modüller nerede durur ?
Çekirdek modülleri genelde /lib/modules/x.y.z (x.y.z modüllerin uyumlu oldu¤u çekirdek sürümünü belirtir) alt›nda dururlar; her modülün isminin sonunda ".o" uzant›s› vard›r, bu sayede
bu dosyalar makine dili komutlar› içeren dosyalar olarak tan›mlan›rlar. Tahmin edebilece¤iniz gibi her modül, bel-
li bir çekirdek fonksiyonalitesini tan›mlar. Bir modül FAT dosya sistemi deste¤i sa¤layabilirken bir baflkas› ISA ethernet deste¤i sa¤layabilir.
Modüller -- her ifllem için kullan›lamaz
Herfleyi bir modül haline getiremeyece¤inizi belirtmekte fayda var. Modüller disk üzerinde durduklar› için sizin
bafllat›labilir linux çekirde¤inizin kendi
içinde mevcut disk kontrolörünüzün
deste¤ine sahip olmas› gerekir. E¤er
bu destek yoksa (veya bu deste¤i modüler olarak derlediyseniz) çekirde¤iniz bu modülleri yüklemeyi beceremeyecektir (çünkü modüllerin yüklü oldu¤u diske eriflim yetene¤inden yoksundur) ve bu yüzden de sisteminiz bafllat›lamayacakt›r.
Çekirdek kaynaklar›n› bulup
bilgisayar›n›za indirmek
Bu doküman yaz›ld›¤› s›ralarda en yeni
çekirdek 2.4.18'di. 2.4.18 çekirdek 2.4
tutarl› çekirdek serisinin bir parças›d›r.
Bu seri gerçek dünyada üretim amaçl›
kullan›lacak sistemler için haz›rlanmaktad›r. Bu seri ile efl zamanl› olarak
gelifltirilen 2.5 serisi de kullan›ma
aç›kt›r, fakat bunlar›n üretim sistemlerinde kullan›lmas› tavsiye edilmemektedir. 2.5'deki 5 say›s› tek bir say›d›r,
ve çekirdek terminolojisinde bu serinin
çekirdek gelifltiricilerine ve deneme
kullan›c›lar›na yönelik deneysel bir sürüm oldu¤unu belirtir. 2.5 sürüm çekirdekler, yeteri kadar güvenilir hale gelip, üretim sistemlerinde kullan›labilir
hale ulaflt›klar›nda 2.6 sürüm numaras›n› alacaklard›r (çift say›ya dikkat).
Hangi çekirdek kaynaklar›n›
kullanmal› ?
E¤er mevcut çekirde¤inizin yeni bir
sürümünü derlemek istiyorsan›z (mesela SMP deste¤i eklemek isteyebilirsiniz) en iyi yöntem da¤›t›m›n›z›n çekirdek kaynak kodu paketini kurmakt›r. Bunu kurduktan sonra /usr/src/linux dizini alt›nda baz› dosyalar›n haz›r
oldu¤unu göreceksiniz. Bunun d›fl›nda
tamamen yeni bir çekirdek kurmay› da
isteyebilirsiniz. Genelde en do¤ru yaklafl›m da¤›t›m›n›z›n yeni ya da güncellenmifl kaynak kodu paketinden kurulum yapmakt›r. Bu paket sizin Linux
sisteminizde optimal olarak çal›flmak
üzere yamanm›fl ve konfigüre edilmifl
çekirdek kaynak kodlar›n› içerecektir.
HABER LINUX 41
036-043 Egitim
6/3/06
6:38 AM
Page 8
Çekirde¤i kayna¤›ndan
edinmek
E¤er macera merakl›s›ysan›z, çekirdek
kaynak
kodunu
http://www.kernel.org/pbu/linux/kernel adresinden
"genel bir" kaynak kodu indirerek edinebilirsiniz. Bu dizinde Linus ya da
Marcello taraf›ndan yay›nlanm›fl resmi
kaynak kodlar›n› bulabilirsiniz. Burada
önemli nokta da¤›t›m›n›zda bulunan
bütün özellikleri bu çekirde¤in desteklemeyebilece¤i. Bu sebeple tam olarak
ne yapt›¤›n›zdan emin olmadan böyle
bir "genel" çekirdek derlememenizde
fayda var.
Kernel.org'da de¤iflik dizinler alt›nda düzenlenmifl çekirdek kaynak kodlar›n› bulacaks›n›z. Kernel (v2.2, v2.4
vs.) Her dizinin içinde "linuxx.y.z.tar.gz" ve "linux-x.y.z.tar.bz2"
isimli dosyalar bulunacakt›r. Bunlar temel kaynak kodu dosyalar›d›r. Bunlar›n
d›fl›nda "patch-x.y.z.gz" ve "patchx.y.z.bz2" dosyalar› da vard›r. Bunlar
ise önceki sürümleri güncellemeye yarayan yama dosyalar›d›r. E¤er yeni bir
çekirdek derleyecekseniz "linux" diye
bafllayan dosyalardan birini alman›z
gerekir.
Çekirdek kodu paketini
açmak
kernel.org'dan yeni bir çekirdek kodu
paketi ald›ysan›z önce bunu açmak gerekecektir. Bunun için önce /usr/src
dizinine gidi. E¤er burada bir "linux"
dizini varsa onu "linux.old" dizini haline getirin (mv linux linux.old tabi bunu
root olarak yap›yorsunuz) fiimdi yeni
çekirde¤i açman›n zaman›. /usr/src alt›ndayken tar zxvf /kernelin/bulundugu/yer/linux-x.y.z.tar.gz ya da cat
/kernelin/bulundugu/yer/linuxx.y.z.tar.bz2|bzip2 -d|tar xvf -. Bura-
42 HABER LINUX
daki fark dosyalar›n bzip2 ya da gzip
ile s›k›flt›r›lmas›ndan kaynaklanmaktad›r. Yeni linux da¤›t›mlar›nda tar jxvf
/kernelin/bulundugu/yer/linuxx.y.z.tar.bz2 -C /usr/src/linux/ komutu da tar.bz2 dosyas›n›n aç›lmas›n›
sa¤layacakt›r.
Bu komutu verdikten sonra çekirdek kaynak kodlar› söz konusu dizine
aç›lacakt›r. Yaln›z unutmaman›z gereken nokta bu dosyalar›n aç›k halinin
muhtemelen 50MB'dan fazla tutaca¤›d›r. Buna göre yer açman›zda fayda
var hard diskinizde.
Çekirde¤i Düzenlemek
Çekirde¤i derlemeden önce baz› düzenlemeler yapmam›z gerekecek. Bu
düzenlemeler, yeni çekirde¤imizde
hangi özelliklerin olaca¤›n› ve hangilerinin olmayaca¤›n› belirleyecek. Bu s›rada hangi özelliklerin ana çekirdek
dosyas›nda yer alaca¤› (ve boot ifllemi
s›ras›nda yüklenece¤i) hangilerinin ise
daha sonradan eklenebilir modüller
olarak derlenece¤ine de karar verece¤iz.
Eski zamanlarda çekirde¤i düzenlemek ve derlemek ciddi bir problemdi.
Zira config beti¤ini çal›flt›rmay› gerektiriyordu. Her ne kadar hala bu imkan
mümkün olsa da biz pek tavsiye etmiyoruz, tabi yüzlerce soruya teker teker cevap vermek isterseniz siz bilirsiniz.
Yeni yöntem
/usr/scr/linux dizinine girdikten sonra
"make config" yerine "make menuconfig" ya da "make xconfig" komutunu
çal›flt›rabilirsiniz. make menuconfig
güzel bir konsol tabanl› ve renkli menu
sistemi sunmakta, make xconfig ise
benzer bir sistemi x tabanl› bir arabi-
rim ile kullanman›za izin vermekte.
make menuconfig kulland›¤›n›zda
dikkat etmeniz gereken noktalardan
biri, solunda < > bulunan seçeneklerin
modül olarak derlenebilece¤i.
Üzerinde durdu¤unuz bir seçene¤i
space tufluna basarak çekirde¤e dahil
edebilir "<*>", çekirdekten ç›kartabilir
"< >" ya da modül olarak derlemek üzere seçebilirsiniz "<M>". Bunun d›fl›nda
y tuflu ile ekleme, n tuflu ile ç›kartma
ve m tuflu ile modül yapmay› direkt
seçmeniz de mümkün. Birçok çekirdek
seçene¤inin detayl› aç›klamalara sahip
olmas› da bir baflka flanst›r, bu bilgilere eriflmek için de h tufluna basman›z
gerekir.
Konfigürasyon ipuçlar›
Maalesef hepsini burada aç›klayamayaca¤›m›z kadar çok konfigürasyon
seçenekleri mevcuttur. Bunun yerine
size önemli kategorilerin aç›klamalar›n› yapmay› uygun bulduk.
Code maturity level options (Kod
olgunlu¤u seviye seçenekleri)
fiimdi make menuconfig ya da make xconfig seçene¤i ile çekirdek düzenleme ortam›na girelim.
Kod olgunlu¤u seviye
seçenekleri:
Bu kategoride tek bir seçenek vard›r.
"Prompt for development and/or incomplete code/drivers" (gelifltirme
ve/veya tamamlanmam›fl seçenekleri
seçebilmek ister misiniz ?) E¤er bu seçene¤i seçerseniz, deneysel kabul edilen bir çok özellik (ReiserFS?, devfs
vs.) kendileri ile ilgili kategoriler alt›nda eriflilebilir olacaklard›r. E¤er bu seçenek seçilmediyse görece¤iniz bütün
özellikler "kararl›" yap› alt›nda kullan›lmakta olan özellikler olacakt›r. Bunu seçmeniz, seçim flanslar›n›z› artt›raca¤›ndan iyi olur.
Modüller ve ‹fllemci ile alakal›
seçenekler:
Loadable module support (Yüklenebilir
modül deste¤i)
Bu konfigürasyon kategorisinin alt›nda çekirde¤in modül deste¤i ile alakal› üç seçenek vard›r. Genelde üçünün
de seçili olmas› gerekir.
Processor type and features (ifllemci cinsi ve özellikleri): Bu bölüm çeflitli ifllemci konfigürasyon seçeneklerini içermektedir. Burada "Symmetric
multiprocessor support" özellikle
036-043 Egitim
6/3/06
6:38 AM
Page 9
önemlidir ve birden fazla ifllemciye sahip makineler için elzemdir. Aksi takdirde sisteminizdeki ilk CPU alg›lanacakt›r. "MTTR Support" seçene¤i genellikle seçilir , çünkü modern sistemlerde X konusunda performans art›fl›
sa¤lamaktad›r.
General and parallel port
options: (Genel ve paralel port
seçenekleri)
General setup (Genel düzen): Bu bölümde Networking ve PCI Support seçenekleri genel olarak seçili olmal›d›r.
"Kernel support for ELF binaries" (Elf
çal›flabilir programlar› için çekirdek
deste¤i) de. a.out ve MISC binary seçenekleri de tavsiye edileir fakat bunlar›n modül olarak derlenmesi daha iyi
olacakt›r. "System V IPC" ve "Sysctl
support" seçeneklerini de seçmeye
özen gösterin. Bu seçenekler hakk›nda
daha fazla bilgi edinmek isterseniz
help seçene¤i ile detayl› bilgiler alabilece¤iniz daha önce belirtmifltik.
"Paralel port" seçene¤i özellikle
yaz›c› kullananlar için gerekecektir.
Tam bir yaz›c› deste¤i için "Character
Devices" (karakter ayg›tlar›) bölümünden "Paralel Printer Support" (Paralel
yaz›c› deste¤i) k›sm›n› da seçmek gerekir.
RAID ve LVM
Multi-device support (RAID and
LVM)(Çoklu ayg›t seçimi): Bu bölümde
Linux'un yaz›l›msal RAID ve mant›ksal
bölüm yöneticisi özellikleri seçilir. Yaz›l›msal RAID, disklerinizin birbirleri ile
yedekli olarak çal›flmas›n› ve bu sayede performans ve güven art›fl›n› sa¤lamay› amaçlar. Yaz›l›msal RAID konusunda detayl› bilgilere sondaki kaynaklar bölümünden ulaflabilirsiniz.
di¤ini ethernet kartlar›n› da belirtmeniz gerekmektedir. Arad›¤›n›z kart
muhtemelen "Ethernet (10 or 100MBit)
alt kategorisinin alt›nda bulunmaktad›r.
IDE support(IDE deste¤i)
ATA/IDE/MFM/RLL support: Bu bölümde IDE sürücüler, CD ve DVD
Rom'lar ve di¤er benzer çevrebirimler
kullananlara özgü seçenekler yer almaktad›r. E¤er sisteminizde IDE diskleri varsa "Enhanced IDE/MFM/RLL
disk/cdrom/tape/floppy support" seçene¤ini seçin.
Bunun d›fl›nda "Include IDE/ATA-2
DISK support"(IDE/ATA2 disk deste¤ini kat) ve mevcut ana kart›n›za uygun
chipset seçeneklerini seçin ve bunu
çekirde¤e ekleyin, modül olarak derlemeyin ki sisteminiz boot edebilsin).
E¤er IDE CD Rom'a sahipseniz, "Include IDE/ATAPI CD-ROM support" seçene¤ini de eklemeyi unutmay›n. Anakart›n›z›n chipset deste¤ini seçmeden
de IDE disklere muhtemelen ulaflabileceksiniz fakat bu durumda ana kart›n
performans avantajlar›ndan yararlanmam›fl oldu¤unuzdan daha yavafl bir
eriflimle karfl› karfl›ya kalabilirsiniz.
"Enable PCI DMA by default if available" (e¤er varsa PCI DMA deste¤ini
aç) seçene¤i de heme hemen bütün
sistemler için tavsiye edilen bir özelliktir. DMA olmadan IDE çevrebirimleri
PIO modunda ve duruma göre potansiyellerinin on onbefl kat› daha yavafl çal›flabilirler.
Belli bir disk için DMA'n›n etkin hale geldi¤ini hdparm -d 1 /dev/hdx ile
root olarak kontrol edebilirsiniz. Burada /dev/hdx DMA'i etkin hale getirmek
istedi¤iniz diskin ad›d›r.
SCSI support(SCSI deste¤i)
Networking and related devices(A¤ ve ilgili ayg›tlar)
Networking options (A¤ seçenekleri):
Bu bölümde her türlü a¤ seçenekleri
mevcuttur. Linux sisteminizi tipik bir
a¤a ba¤layacaksan›z, "Packet socket"
"Unix domain sockets" ve "TCP/IP
Networking" seçeneklerini seçmeniz
gerekmektedir.
Bu temel seçenekler d›fl›nda bir
çok seçenek daha, mesela "Network
packet filtering" (A¤ paket filtreleme,
ip tables kullanmak, firewall kurmak
için) bulunmaktad›r.
Çekirde¤inizin desteklemesini iste-
Bu kategori SCSI diskler ve çevrebirimlerle ilgili bütün seçenekleri bar›nd›r›r. E¤er SCSI tabanl› bir sisteminiz
varsa "SCSI support", "SCSI disk support", "SCSI CD-ROM support ve
"SCSI tape support" seçeneklerinizi
ihtiyaçlar›n›za göre seçebilirsiniz.
IDE disklerde oldu¤u gibi e¤er sistemin yüklü oldu¤u disk SCSI bir disk
ise bu destekleri yüklenebilir modüller
olarak de¤il ana çekirdek dosyas›n›n
içine koyman›zda fayda var.
Bunlardan baflka SCSI'nin gerekti¤i
gibi çal›flabilmesi için "SCSI low-level
drivers" bölümüne gidip, SCSI kart›n›-
z›n seçili oldu¤undan emin olun, yine
bu seçenek de çekirde¤in içinde direkt
yer almal›d›r, modül olarak de¤il.
Miscellaneous character devices(Çeflitli karakter ayg›tlar›):
Character devices: Bu bölüm çeflitli
çekirdek ayg›t sürücülerini içerir. "Virtual terminal" ve "Support for console
on virtual terminal" seçeneklerinin seçili oldu¤undan emin olun. Bunlar sistem aç›ld›ktan sonra standart text tabanl› terminallerin sizi karfl›lamas› için
gereklidirler.
Büyük ihtimalle "Unix98? PTY support"u da seçmenizde fayda var. Bunlar d›fl›ndaki her fleyi seçimi size kalm›flt›r. E¤er paralel yaz›c› kullanmak
istiyorsan›z "Paralel printer support"
seçene¤ini seçmeniz gerekti¤ini tekrar hat›rlatal›m.
"Enhanced real-time clock support" tavsiye edilir, "/dev/agpgart
(AGP deste¤i)" ve "Direct Rendering
Manger" da X alt›nda performans sa¤layan Linux 3D h›zland›r›c›l› kartlar
için gereklidir. X'i bu h›zl› modda çal›flt›rmak için çekirdek derleme d›fl›nda
da baz› ayarlar yapmak gerekecektir.
File systems and console drivers(Dosya sistemleri ve konsol sürücüleri):
File systems: Bu kategorideki seçenekler tahmin edece¤iniz gibi dosya
sistemlerini içermektedir. Root (/)
dosya sisteminiz için gerekli olan dosya sistemi deste¤ini (ext3, reiserfs, jfs,
xfs vs.) çekirde¤e dahil etmeniz gerekmektedir. Bundan baflka "/proc file
system support" seçene¤i de bir çok
da¤›t›m için elzemdir.
Genel olarak "/dev/pts file system
support for Unix98? PTYs" seçene¤ini
seçmeniz tavsiye edilir, tabi "/dev file
system support" seçene¤ini seçmiyorsan›z. O takdirde "/dev/pts" seçene¤ini seçilmemifl b›rakman›z gerekir.
Console drivers: Tipik olarak herkes "VGA text console" (x86 sistemler
için elzemdir) seçecektir. ‹sterseniz
"Video mode selection support" de seçebilirsiniz. "Frame buffer support"
seçti¤iniz takdirde ise text tabanl› ekran yerine grafik ekranda yaz›lar› görebilirsiniz. Fakat bu seçeneklerini baz›lar› X ile kar›fl›kl›klara sebep olmaktad›r bu yüzden düz VGA konsola ba¤l› kalmakta, en az›ndan bafllang›çta
fayda vard›r.
HABER LINUX 43
044-048 OS cebimde
6/3/06
4:17 AM
Page 2
Linux’u USB bellek ile
cebinizde tafl›y›n
44 HABER LINUX
044-048 OS cebimde
6/3/06
4:17 AM
Page 3
Son y›llarda hayat›m›zda vazgeçilmez
bir yer edinen USB bellekleri, bir yerden bir yere veri aktarmak, s›k ihtiyaç
duydu¤umuz belgelere en k›sa sürelerde ulaflabilmek için kullan›yoruz. USB
bellekler hayat›m›za girdi¤inden bu yana veri tafl›ma al›flkanl›klar›m›z tamam›yla de¤iflmiflken, bu belleklerin her
geçen gün geliflen h›z ve kapasiteleri
onlar› bizler için daha da vazgeçilmez
k›l›yor.
Her gün bizimle olan bir di¤er vazgeçilmez biliflim arac› ise flüphesiz iflletim sistemimiz. “Bu kadar çok ve bu
kadar s›k kulland›¤›m›z iki vazgeçilmez
arac› neden bir araya getirmeyelim?”
diye düflündük ve USB belle¤imize her
zaman yan›m›zda tafl›yarak, istedi¤imiz cihazda koflturabilece¤imiz bir iflletim sistemi yüklemeye karar verdik.
Bugün USB bellek veya CD'den boot edilebilen (bafllat›labilen) birçok
yayg›n sürümle bu ifllemin yap›lmas›
mümkün iken yaz›m›zda Kernel 2.6
kullanan Gentoo tabanl› FlashLinux
0.3.4 sürümünün USB belle¤imize nas›l
yüklenece¤ini ad›m ad›m anlataca¤›z.
I. USB Belle¤in
Formatlanmas› ve
Bölünmesi
1 ) Usb Belle¤in Formatlanmas›
Belle¤imize Linux iflletim sistemini
yüklemeden önce ilk yapmam›z gereken USB belle¤imize format atmakt›r.
Bu ifllemi Windows üzerinden yapabilece¤imiz gibi tercih etti¤iniz herhangi
bir Linux da¤›t›m CD'si üzerinden de
yapabiliriz.
Dikkat edilmesi gereken bellek biçimlendirilirken seçilmesi gereken dosya sistemidir. Windows'un kullan›c›ya
sundu¤u seçenekler FAT ve FAT32 sistemleridir. Sizler FAT dosya sistemini
seçmelisiniz. E¤er formatlama ifllemini
Linux üzerinden gerçeklefltirmek istiyorsak öncelikle belle¤imizi “mount”
edip ard›ndan formatlay›n›z. Bu nedenle ilk olarak belle¤imizi “mount” etmek
için yazd›¤›m›z komutlar› inceleyelim:
HABER LINUX 45
044-048 OS cebimde
6/3/06
4:17 AM
Page 4
‹lk önce USB Belle¤in “mount” olup olmad›¤›n›n kontrol
edebilmemiz için:
flashlinux root # find /proc/scsi/usb-storage -type
f -exec cat {} \;
Host scsi0: usb-storage
Vendor: SanDisk Corporation
Product: Cruzer Micro
Serial Number: 20041100600520E2CC85
Protocol: Transparent SCSI
Transport: Bulk
Quirks:
flashlinux root #
flashlinux root # find /proc/scsi/usb-storage -ls
4026532228 0 dr-xr-xr-x 2 root root 0 Mar 20 21:50
/proc/scsi/usb-storage
4026532229 0 -rw-r--r-- 1 root root 0 Mar 20 21:50
/proc/scsi/usb-storage/0
flashlinux root #
flashlinux root # cat /proc/scsi/usb-storage/0
Host scsi0: usb-storage
Vendor: SanDisk Corporation
Product: Cruzer Micro
Serial Number: 20041100600520E2CC85
Protocol: Transparent SCSI
Transport: Bulk
Quirks:
flashlinux root #
flashlinux root # cd `find
/sys/bus/usb/drivers/usb-storage/*/host?/*:* maxdepth 0` ls
flashlinux target0:0:0 #
flashlinux target0:0:0 # cd 0\:0\:0\:0/
flashlinux 0:0:0:0 #
flashlinux 0:0:0:0 # ls -l
total 0
lrwxrwxrwx 1 root root 0 Mar 20 21:35 block ->
../../../../../../../../../block/sda
--w------- 1 root root 4096 Mar 20 21:35 delete
-rw-r--r-- 1 root root 4096 Mar 20 21:35
detach_state
-r--r--r-- 1 root root 4096 Mar 20 21:35
device_blocked
lrwxrwxrwx 1 root root 0 Mar 20 21:35 driver ->
../../../../../../../../../bus/scsi/drivers/sd
lrwxrwxrwx 1 root root 0 Mar 20 21:35 generic ->
../../../../../../../../../class/scsi_generic/sg0
-rw-r--r-- 1 root root 4096 Mar 20 21:35 max_sectors
-r--r--r-- 1 root root 4096 Mar 20 21:35 model
drwxr-xr-x 2 root root 0 Mar 20 21:35 power
-r--r--r-- 1 root root 4096 Mar 20 21:35
queue_depth
-r--r--r-- 1 root root 4096 Mar 20 21:35 queue_type
--w------- 1 root root 4096 Mar 20 21:35 rescan
-r--r--r-- 1 root root 4096 Mar 20 21:35 rev
-r--r--r-- 1 root root 4096 Mar 20 21:35 scsi_level
-rw-r--r-- 1 root root 4096 Mar 20 21:35 state
-rw-r--r-- 1 root root 4096 Mar 20 21:35 timeout
-r--r--r-- 1 root root 4096 Mar 20 21:35 type
-r--r--r-- 1 root root 4096 Mar 20 21:35 vendor
flashlinux 0:0:0:0 #
flashlinux 0:0:0:0 # cat model type vendor
Cruzer Micro
0
SanDisk
46 HABER LINUX
flashlinux 0:0:0:0 #
flashlinux 0:0:0:0 # dmesg
................................................
usb 1-4: USB disconnect, address 2
usb 1-4: new high speed USB device using
ehci_hcd and address 5
scsi1 : SCSI emulation for USB Mass Storage
devices
usb-storage: device found at 5
usb-storage: waiting for device to settle
before scanning
Vendor: SanDisk Model: Cruzer Micro Rev: 0.1
Type: Direct-Access ANSI SCSI revision: 02
SCSI device sda: 2001888 512-byte hdwr sectors
(1025 MB)
sda: assuming Write Enabled
sda: assuming drive cache: write through
SCSI device sda: 2001888 512-byte hdwr sectors
(1025 MB)
sda: assuming Write Enabled
sda: assuming drive cache: write through
/dev/scsi/host1/bus0/target0/lun0: p1 p2
Attached scsi removable disk sda at scsi1,
channel 0, id 0, lun 0
Attached scsi generic sg0 at scsi1, channel 0,
id 0, lun 0, type 0
usb-storage: device scan complete
flashlinux 0:0:0:0 #
silmeden önce USB bellek ç›kar›l›p 10 sn kadar bekledikten
sonra yeniden tak›lmas› gerekmektedir.
Komutlar yard›m›yla belle¤imizi mount etmifl olduk flimdi s›ra
formatlamaya geldi:
USB Belle¤in Silinmesi:
flashlinux 0:0:0:0 # dd if=/dev/zero
of=/dev/sda bs=1k count=100
100+0 records in
100+0 records out
flashlinux 0:0:0:0 #
now you need to rewrite a “sane” partition
table
flashlinux 0:0:0:0 # sfdisk -H9 -S56 /dev/sda
Checking that no-one is using this disk right
now ...
OK
Disk /dev/sda: 1009 cylinders, 9 heads, 56
sectors/track
sfdisk: ERROR: sector 0 does not have an msdos
signature
/dev/sda: unrecognized partition table type
Old situation:
No partitions found
Input in the following format; absent fields
get a default value.
<start> <size> <type [E,S,L,X,hex]> <bootable
[-,*]> <c,h,s> <c,h,s>
Usually you only need to specify <start> and
<size> (and perhaps <type>).
/dev/sda1 :
/dev/sda1 0+ 1008 1009- 254267+ 83 Linux
/dev/sda2 :
044-048 OS cebimde
6/3/06
4:17 AM
Page 5
/dev/sda2 0 - 0 0 0 Empty
/dev/sda3 :
/dev/sda3 0 - 0 0 0 Empty
/dev/sda4 :
/dev/sda4 0 - 0 0 0 Empty
New situation:
Units = cylinders of 258048 bytes, blocks of 1024
bytes, counting from 0
Device Boot Start End #cyls #blocks Id System
/dev/sda1 0+ 1008 1009- 254267+ 83 Linux
/dev/sda2 0 - 0 0 0 Empty
/dev/sda3 0 - 0 0 0 Empty
/dev/sda4 0 - 0 0 0 Empty
Warning: no primary partition is marked bootable
(active)
This does not matter for LILO, but the DOS MBR
will not boot this disk.
Do you want to write this to disk? [ynq] y
Successfully wrote the new partition table
Re-reading the partition table ...
If you created or changed a DOS partition,
/dev/foo7, say, then use dd(1)
to zero the first 512 bytes: dd if=/dev/zero
of=/dev/foo7 bs=512 count=1
(See fdisk(8).)
flashlinux 0:0:0:0 #
(1-3972, default 3972): +4M
Command (m for help): n
Command action
e extended
p primary partition (1-4)
p
Partition number (1-4): 2
First cylinder (18-3972, default 18):
Using default value 18
Last cylinder or +size or +sizeM or +sizeK (183972, default 3972):
Using default value 3972
Command (m for help): a
Partition number (1-4): 1
Command (m for help): w
The partition table has been altered!
Calling ioctl() to re-read partition table.
Syncing disks.
flashlinux 0:0:0:0 #
to make sure Linux does this, remove the key,
count 10 and reinsert it
Download Flash_key.sh
chmod 755 /root/flash_key.sh
/root/flash_key.sh
flashlinux 0:0:0:0 # fdisk /dev/sda
komutu sda'ya eriflebilmemizi sa¤lar.
Böylece USB belle¤imizi formatlayarak iflletim sistemimizi yüklemeye haz›r hale getirmifl olduk.
2 ) USB belle¤in bölümlenmesi ( USB partition )
USB belle¤imizi formatlad›ktan sonra komut yazma ifllemine
devam ederek belle¤imizi bölmelere ay›rmam›z mümkün. Afla¤›da
belle¤i 2'ye ay›rmaya yarayan komutlar› inceleyelim:
USB Belle¤in Bölümlenmesi:
USB belle¤imiz bir SCSI bellek oldu¤undan öncelikle sda'ya
ulaflabilmemiz gerekir. Yapaca¤›m›z bütün bölümlemeler sda
içinde gerçeklefltirilmelidir.
flashlinux 0:0:0:0 # fdisk /dev/sda
The number of cylinders for this disk is set to
3972.
There is nothing wrong with that, but this is
larger than 1024,
and could in certain setups cause problems with:
1) software that runs at boot time (e.g., old
versions of LILO)
2) booting and partitioning software from other
OSs
(e.g., DOS FDISK, OS/2 FDISK)
Command (m for help): d
Selected partition 1
Command (m for help): d 1
No partition is defined yet!
Command (m for help): n
Command action
e extended
p primary partition (1-4)
p
Partition number (1-4): 1
First cylinder (1-3972, default 1):
Using default value 1
Last cylinder or +size or +sizeM or +sizeK
Command (m for help): d
komutu var olan bir bölüm veya bölmeleri silmemize yarar.
USB belle¤imizi tek bölme haline getirdikten sonra s›ra kendi
bölmelerimizi oluflturmaya geldi. Bunun için
Command (m for help): n
komutu ile yeni bir bölüm yaratabiliriz. Oluflturaca¤›m›z
bölümün ana ya da alt bir bölme olaca¤›na
Command action
e extended
p primary partition (1-4)
bu komutlar›n alt›na ana bölme için p, alt bölme için e yazarak
karar verebiliriz.
Kendi bölmelerimizin belle¤imizde ne kadar yer
kaplayaca¤›na karar verebiliriz.
HABER LINUX 47
044-048 OS cebimde
6/3/06
4:17 AM
Page 6
Örne¤in biz
Last cylinder or +size or +sizeM or +sizeK (13972, default 3972): +4M
komutuyla belle¤imizde ilk bölmemizin için 4MB'l›k yer
ay›rd›k.
Bölmelerimizi kendi ihtiyaçlar›m›z do¤rultusunda yeterli say›
ve büyüklükte oluflturduktan sonra Command (m for help): w
komutuyla yapt›¤›m›z ifllemleri kaydedip ç›kar›z.
II. ‹flletim Sisteminin USB Belle¤e Yüklenmesi ve ‹flletim Sisteminin Özellefltirilmesi
Bu ifllemlerden sonra USB belle¤imize Flash Linux'u yükleyebilmek
için flash_key.sh isimli kurulum dosyas›na ihtiyac›m›z olacakt›r.
(http://www.flashlinux.org.uk/make/flash_key.sh)
Flash_key.sh dosyas›n› USB belle¤imizin önceki ad›mlarda
oluflturdu¤umuz /root k›sm›na indirdikten sonra bir terminal penceresi açarak :
chmod 755 /root/flash_key.sh
/root/flash_key.sh
yazar›z.
Bu komut ile Flash Linux Installer program›n› çal›flt›rm›fl oluruz. Karfl›m›za ç›kan sorgu ekranlar›nda öncelikle yüklemeyi yapaca¤›m›z cihaz› seçmemiz istenir ki buradaki tercihimiz ( USB belle¤imizin tak›l› oldu¤u USB portuna göre ) sda, sdb, sdc veya sdd olarak görülen SCSI sürücülerden istedi¤imiz olacakt›r.
Bir sonraki ekranda /boot partition'›n›m›z› seçmemiz istenir.
Bu noktada yukar›da sda1 olarak tan›mlad›¤›m›z 4 MB'lik 1. partition'›m›z› seçeriz. Sonraki ekranda /root partition'›m›z› seçmemiz
istenir ve burada da sda2 olarak diskin kalan k›sm›n› atad›¤›m›z 2.
partition'›m›z› seçeriz. Bir onay ekran›ndan sonra Flashlinux Installer program› ifle koyulur ve USB belle¤imize FlashLinux'u yüklemeye bafllar. Bu ifllemin tamamlanmas›ndan sonra art›k Bootable USB
belle¤imiz kullan›ma haz›rd›r.
Anakart›m›z›n ayarlar›ndan “Boot Device Priority” de USB Device'› birincil olarak atayarak ya da FlashLinux'un CD'si ile boot
ederken karfl›m›za ç›kan GRUB ekran›ndan “Boot'a USB Flash
Key” veya “Use the CD-Rom to Boot a USB Flash Key” seçene¤ini
seçerek USB Belle¤imizden iflletim sistemimizi bafllatabiliriz.
LiveCD'nin aksine, USB belle¤imizin üzerine yeni veriler kaydedip silebilece¤imiz için farkl› programlar›n ve kullan›c› ayarlar›n›n
eklenmesi ve ç›kart›lmas›n›n yap›l›fl› herhangi bir sabitdisk'ten boot edilen linux sürümünden farkl› olmayacakt›r.
USB Bellekten Boot Edilebilir Yayg›n Linux Da¤›t›mlar›
G Damn Small Linux
G Puppy Linux
G Slax
48 HABER LINUX
G Feather Linux
G Flash Linux
G Debian
G Alixe
G GoodGoat Linux
G Hacao Linux
CD veya USB'den bafllat›lan Linux sürümlerinin artmas› ve olgunlaflmalar› ile günümüzde mümkün olan iflletim sistemimizin her
yerde bizimle olabilmesi, yar›n çok daha etkin ve yayg›n olarak mobilleflen hayat tarz›m›n ayr›lmaz bir parças› olacakt›r.
Yazarlar hakk›nda:
Bu çal›flma ve yaz› Galatasaray Üniversitesi Bilgisayar Mühendisli¤i bölümü 2. s›n›f ö¤rencilerinden (soldan sa¤a) Asl›han Hanc›, Erdem Mengefl, Mehmet Kurtulufl, Mine Mutlu, Atahan Göksel ve Canan Toprak taraf›ndan gerçeklefltirilmifltir.
Galatasaray Üniversitesi, Galatasaray E¤itim Vakf›'n›n giriflimleriyle gerçekleflen ve 14 Nisan 1992 tarihli anlaflmayla kurulan
yüksekö¤retim kurumumuzdur, Haziran 1994 tarihine kadar Galatasaray E¤itim Ö¤retim Kurumu ad› alt›nda faaliyet göstermifltir.
Galatasaray E¤itim ve Ö¤retim Kurumu, 6 Haziran 1994 tarih ve
21952 say›l› Resmi Gazete'de yay›nlanarak yürürlü¤e giren 3993
say›l› kanunla Galatasaray Üniversitesi'ne dönüflmüfltür. Hukuk Fakültesi, Mühendislik ve Teknoloji Fakültesi, ‹ktisadi ‹dari Bilimler
Fakültesi, ‹letiflim Fakültesi, Fen-Edebiyat Fakültelerini bünyesinde bar›nd›rmaktad›r.
Mühendislik ve Teknoloji Fakültesi, kuruluflundan beri dekan
Prof. Dr. Ethem Tolga taraf›ndan yönetilmektedir. Fakülte bünyesinde Endüstri Mühendisli¤i ve Bilgisayar Mühendisli¤i olmak üzere iki bölüm bulunmaktad›r. Birbirleri ile do¤rudan ve dolayl› iliflki
içinde olan bu bölümler, günümüzün en geçerli ve gözde mühendislik dallar›d›r.
Mühendislik e¤itiminde al›nan kuramsal bilgilerin pratik uygulamalarla pekifltirilmesi önemli bir yer tutar. Bu amaçla kurulan laboratuarlar, ö¤rencilere çeflitli alanlarda hizmet vermektedir. ‹lk
iki senenin programlar› dahilinde fizik, elektronik ve kimya laboratuarlar›, ayr›ca üç adet geliflmifl bilgisayar laboratuar› ve yine her
iki bölüme de hizmet vermek üzere tasarlanm›fl bir Robotik-CIM laboratuar› fakülte bünyesinde yer almaktad›r.
Fakültede bilgisayar bütünleflik imalat alan›nda bir UNESCO
kürsüsü bulunmaktad›r. Bu kürsünün efl baflkanl›¤› Prof.Dr. Ethem
Tolga ve Prof.Dr. E. Ertu¤rul Karsak taraf›ndan yürütülmektedir.
Galatasaray Üniversitesinde bulunan Linux kullan›c›lar› grubu
üniversitede yap›lmakta olan birçok aç›k kaynak kodu ve linux aktivitelerine liderlik ve önderlik yapmaktad›r. www.gsulinux.org internet adresinden bu kullan›c› grubuna eriflebilirsiniz.
049
6/3/06
4:19 AM
Page 3
UZMAN GÖRÜfiÜ
Veri Merkezinde
sanal Penguenler
dolaflacak m›?
Serkan fiahin
IBM Sunucu Servisleri Operasyonu Müdürü
[email protected]
Mükemmel bir veri merkezi nas›l olur?
Sorular sorular sorular. Bilgi ifllem dünyas›nda vazgeçemedi¤imiz, teknolojinin
geldi¤i noktaya ra¤men sürekli tart›fl›lan
ve bir türlü kimsenin cevab›n› veremedi¤i sorular.
Ancak son bir kaç y›ld›r bilgi ifllemin
kalbinin att›¤› veri merkezlerinde bu sorunun cevab›n› vermeye bafllayan bir
geliflmenin sanallaflt›rman›n çözüm olarak uygulanmaya baflland›¤›n› görmekteyiz, günümüzde sihirli çözüm olarak
adland›r›lan sanallaflt›rma, (virtualization) Veri merkezlerinde sanki bir kurtar›c›ym›fl görüntüsü ile uygulanmaktad›r.
Sanallaflt›rma, son zamanlarda bir donan›mda birden fazla iflletim sisteminin çal›flt›r›lmas› gibi yanl›fl bir anlam kazanmaya bafllam›flt›r. Temelde bir sunucu
üzerinde bir çok uygulaman›n benzer
veya farkl› iflletim sistemleri ile çal›flt›r›lmas›na olanak veren çözümler olarak
adland›r›labilir.
Sanallaflt›rma CPU, memory ve I/O
taraf›nda bir çözüm ve kurtar›c› olarak
kabul edilmekteyken, veri merkezlerinin
sadece sunuculardan oluflmad›¤›n› unutmamak gerekli. Veri merkezinde belkide
en çok maliyet oluflturan unsurlar›n bafl›nda a¤ yap›s› ve depolama alanlar› yer
almakta. Bu durumda sanallaflt›rma
dendi¤inde sadece sunucu ortamlar›ndan de¤il, bir bütün olarak bilgisayar ve
çevre birimlerinden bahsedilmesi gerekli. Ancak bu bütünsel bir bak›flla, beklenilen mükemmel veri merkezi tan›mlamas›na ulaflmak mümkün olabilir. Mükemmellik çok yüksek kullan›labilirlik
oran› olan, maliyetleri kontrol edilebilir,
sanallaflt›r›lm›fl donan›m ve yaz›l›mlar
ile hizmet verebilen bir veri merkezine
sahip oldu¤umuz zaman bahsedebilece¤imiz bir kavram olacakt›r. A¤ cihazlar›n›n, sunucular›n ve depolama alanlar›n›n
sanallaflt›r›lmas› mümkün olmadan, bu
basamaklar› ç›kmak kimse için mümkün
olamaz.
IBM sanallaflt›rma konusunda büyük
bir uzmanl›¤a sahiptir, sanal makina
kavram›n› ortaya atan ve y›llarca önce
bu flekilde çal›flabilen bilgisayarlar üreten IBM, teknoloji ve denyimi birlefltirerek sanallaflt›rma çözümlerini uygulamaya bafllam›flt›r. Son y›llarda veri merkezleri tekrar büyüteç alt›ndad›r, maliyetler tekrar gözden geçirilmektedir.
Sonuç: karmafl›kl maliyetleri artt›rmaktad›r, hesaplama güçlerindeki art›fl›n
maliyet artt›r›m›, harcanan güçlerin ve
so¤utma güçlerinin maliyetleri, fiziksel
ortamlar›n büyümesidir. Veri Merkezleri
kontrolden ç›km›fllard›r, toplan sahip olma maliyetleri düfltükçe donan›mlar h›zla artmaktad›r. Sanallaflt›rma h›zla alternatif çözüm haline gelmektedir. Sistem düzeyinde yap›lamaya bafllanan sanallaflt›rmada, karmafl›kl›¤› azaltmadan
bilgi ifllem maliyetlerini, donan›m baz›nda kontol alt›nda tutmak için çözümler
oluflturulmaya baflland›. Bunlar genelde
yaz›l›m temelli çözümler olarak karfl›m›za ç›kyor.
Son y›llarda Linux iflletim sistemi veri merkezlerinin vazgeçilmez ve standart iflletim sistemi olma yolunda emin
ad›mlarla ilerliyor. Penguenin ayak izleri
neredeyse bütün donan›mlarda görülüyor. Bu konuda aç›k kaynak dünyas›nda
gelifltirilmekte olan Xen project sanallaflt›rma konusunu Linux için aç›k kaynak kodu dünyas›nda imkanl› k›l›yor.
Xen kendisinden beklenenden daha h›zl›
bir süreçte gelifltitirilmeye baflland›.
Hatta alternatif çözümlerle k›yasland›-
¤›nda farkl› özellikleri ile h›zla ön planan
ç›kmaya bafllad›. Güvenlik konusunda
IBM Laboratuarlar›nda Xen’e verilen
destek ile güvenlik konusundaki aç›klar›
da giderildi. Xen ile penguenleri veri
merkezlerinde dahil her yerde görmeye
bafllayaca¤›m›z bir dönem yaklafl›yor.
Herfleyi sanallaflt›r.... Peki ya yaz›l›mlar veya e-ifl ortamlar› çözümleri nas›l sanallaflt›r›lacak? Asl›nda kilit soru
burada ve çözümlerde bu bafll›kta toplan›yor. Veri merkezi mimarisinde evrim
yaflan›yor: Hizmet Odakl› Mimari (SOA)
Uygulanmaya bafllanan SOA, veri
merkezi yaklafl›mlar›m›z› kökünden de¤ifltirecek bir çözümdür. Hizmet Odakl›
Mimari, bizi “Da¤›t›k bilgi ifllem” mant›¤›ndan, sanallaflt›r›lm›fl ve birlefltirilmifl
bir veri merkezi olma süreçlerini bafllatm›flt›r. Önceki yaklafl›mlar›m›z›n tersine
ifllemeye bafllayan bu süreç, Linux iflletim sisteminin her donan›mda çal›flabilmesi ile h›zl› de¤iflime olanak tan›yor.
Xen ile kaynaklar›n optimizasyonu konusu, kendine özgü ortak bir platformda
çözüm buluyor.
Özetle söyleyecek olursak Veri
merkezlerinde evrim süreci art›k bafllam›flt›r. Önümüzdeki 3-5 y›l içerisinde
veri merkezlerinde standart olacak
olan Linux ve Hizmet Odakl› Mimari, veri merkezlerinde özellikle operasyonel
maliyetlerin düflmesine yard›mc› olacak. Hizmet Odakl› Mimariye geçiflte
Hizmet odakl› veri merkezi konseptinin
artarak kullan›lmas› yönünde çal›flmalar yap›l›yor.
Bütün bunlar›n temelinde yatan sanallaflt›rmaya en uygun iflletim sistemi
olma yolunda h›zla ilerlemekte olan Linux, aç›k kaynak kodu dünyas› ve aç›k
standartlarla birlikte h›zla veri merkezlerinin vazgeçilmez unsurlar› aras›na giriyor.
HABER LINUX 49
050-055 DW sistem gunluk
6/3/06
7:19 AM
Page 2
Sistem günlüklerini etkin ola
yönetin
50 HABER LINUX
050-055 DW sistem gunluk
6/3/06
7:19 AM
Page 3
arak
Awk ve XML kullanarak sinerji yarat›n
Grace Walker ([email protected]), BT Dan›flman›, Walker
Automated Services
Karar veren kiflilere sa¤lam bilgi
kaynaklar› sa¤lay›n. Awk ve XML'in
ifllem yeteneklerini bir araya getiren, üstelik UNIX® sistemi verilerini kolay okunur biçimde, flirketin intranetinde ya da internet'te yay›nlanmaya uygun halde sunabilece¤iniz basit ama kullan›fll› bir uygulamay› keflfedin. UNIX, yararl› sistem
performans›, kolay kullan›m, düflük
maliyet sa¤lar ve yönetimin ya da
ilgili hissedarlar›n kullanabilece¤i ilgili veriler oluflturur.
D›flar›dan gelen gereksinimler ifl
ortam›n› kökünden de¤ifltirdi. Ça¤dafl yasalar ve düzenlemeler, iflletmelerin hayati bilgileri verimli olarak kullanmas›n› zorunlu k›l›yor.
Sarbanes-Oxley (SOX) Act gibi düzenlemelerin getirdi¤i gereksinimler, bilgilerin verimli olarak kullan›lmas›n› ve yönetilmesini zorunlu k›l›yor. Günümüzün iflletmeleri, hükümetin mali kay›t gereksinimlerinin
yan›s›ra, kendi gerçek zamanl› olay
izleme ve yan›tlama gereksinimlerini de karfl›lamak için günlük yönetimi sürecini kullanmak zorundalar.
HABER LINUX 51
050-055 DW sistem gunluk
6/3/06
7:19 AM
Bu gereksinimler söz konusuyken,
günlük yönetimi, sistem izleme ve çözüm arac› olarak geleneksel kullan›m›n›n da ötesinde bir önem kazand›.
Sistem günlü¤ü dosyalar›, sistem
izleme araçlar›n›n en önemli ve en s›k
gözden kaçan ö¤eleridir. UNIX® sisteminde, günlük dosyalar› yaratan her
program ya do¤rudan kendi günlük
dosyas›na yazar ya da bilgileri syslogd
hizmeti üzerinden yakalar. Bu sistem
günlüklerinin zaman›nda incelenmesi
ve çözümlenmesi sistem yöneticilerinin asli görevlerinden biri olsa da, gerçekte durum bu idealden oldukça farkl›d›r. Yönetilecek verilerin miktar›n›n
çok büyük olmas› nedeniyle, pek çok
sistem yöneticisinin sistem günlüklerini çözümlemek için ne zaman›, ne de
niyeti olur. Ancak, günümüzün piyasas›nda, günlük yönetimi, gözard› edilemeyecek kadar önem tafl›yan bir görevdir.
Günlük dosyas› verilerinin kullan›lamamas›, yaln›zca devlet daireleriyle
sorunlara yol açmakla kalmaz, iflletmenin genel çal›flma kültürünü de
olumsuz etkileyebilir. Bu kaynaklar›
yönetmedeki baflar›s›zl›k, kaç›n›lmaz
olarak, sistem süreci yönetiminin, genel yönetimin ve denetimin etkin yap›lamamas›na yol açar. Sonuçta, bilgilerin bilefliminde ve da¤›t›m›nda kullan›lan yöntemler de önem kazanm›flt›r.
Bu durumlarda, günlük yönetimi
geleneksel sistem izleme kullan›m›n›n
ötesine geçmelidir. ‹flletmeler, bu kadar çok miktarda bilgiyi yönetmek için
basit bir yönteme gerek duyarlar. Yönetim her zaman her görevin en verimli ve düflük maliyetli yoldan yap›lmas›-
52 HABER LINUX
Page 4
n› ister. Bu nedenle, uygulanabilir olmas› için, çözümün bu standard› karfl›lamas› gerekir.
Ne yap›lmal›?
Günlük dosyalar› var olan ve gelecekte
ortaya ç›kabilecek sistem sorunlar›n›
saptayabilece¤iniz sistem verilerini
içerir. Ancak, küçük bir sak›ncalar›
vard›r. UNIX günlük dosyalar› genelde
metin dosyalar› olmakla beraber (metin dosyas› olmayan pek az›n› da metin
dosyalar›na çevirecek yard›mc› programlar vard›r), veri biçiminin kullan›m›
kolay de¤ildir. Neyse ki, bu günlükler
metin dosyalar› olduklar›ndan, çeflitli
UNIX komut dosyas› ve metin iflleme
yard›mc› programlar›n› kullanarak
günlük dosyas› içeri¤ini inceleyip çözümleyebilirsiniz.
Veri ç›karma ve biçimlendirme
amaçl› kullanabilece¤iniz en iyi UNIX
araçlar›ndan biri de, awk't›r. Awk, geliflmifl birtak›m ifllem yetenekleri sunar. Kolay okunan, temiz kodlar üreten
k›sa ve öz, basit bir dildir. Gelifltirme
s›ras›n› bozacak can s›k›c› hatalara yol
açma flans› çok düflüktür, böylece h›zl›
gelifltirmeye olanak tan›r.
Awk, günlük verilerini yeni bir biçime çevirmenin mükemmel yoludur.
Ama o yeni biçim ne olmal›d›r? Bilgi
da¤›t›m›n›n en verimli ve en düflük maliyetli yolu, flirket intraneti ya da internettir. En mant›kl› seçene¤in, Web tabanl› bir biçim oldu¤u aç›kt›r.
Verilerin XML'e dönüfltürülmesi
Günlük dosyas› verilerini bir Web sitesinde görüntüleyebilmeniz için, verileri dönüfltürmeniz gerekir. Awk kullanarak verileri XML biçimine dönüfltürebilir, sonra da XML veri adalar›n› kullanarak verileri HTML Web sayfalar›na
ekleyebilirsiniz. Bu ifllem, bilgileri kullan›m› kolay ve al›fl›lm›fl biçimde sunar.
HTML ile XML'in birlikte kullan›lmas›n›n avantaj›, biçimlendirmenin veriden ayr› olmas›d›r. HTML, biçimlendirme sa¤lay›p ayr›nt›lar› görüntülerken,
XML veri yap›s›n› ifller. Bu ayr›m sayesinde, temeldeki veriler HTML kodunu
de¤ifltirmez. HTML sayfas› oluflturduktan sonra, verilerin üzerinde otomatik
olarak çal›flabilirsiniz; eski bir XML
dosyas›n›n üzerine yenisini yap›flt›rabilir, böylece Web sitesini, yeni XML
dosyas›ndaki verileri yans›tacak biçimde kolayca de¤ifltirebilirsiniz.
Günlük izleme sorumluluklar›na
yard›mc› olmak üzere awk ile XML'in
güçlü yeteneklerinin birlefltirilmesi,
yönetime en iyi çözümü sa¤lar. Bu ya-
050-055 DW sistem gunluk
6/3/06
7:19 AM
z›n›n geri kalan›nda, bir zaman damgas› ve aç›klama içeren basit bir günlük
dosyas› kullan›lmaktad›r. XML verilerinin, yani HTML ile birlikte kullan›lacak
olan verilerin oluflturulmas›nda awk
kullan›l›rken izlenecek temel yordam›n
ana hatlar› verilmektedir.
Page 5
me örne¤i, log.xml adl› bir dosya oluflturur. Dosyada alt ve daha alt ö¤eler
yer al›r. log.xml dosyas›, Liste 2 içinde
gösterilen yap›dad›r.
Liste 2. Günlük iletisi ö¤eleri
<log>
Awk ile XML verilerinin
tasarlanmas›
Her XML dosyas›, dosyan›n XML dosyas› oldu¤unu belirten bir bildirim deyimi ile bafllamal›d›r. XML deyimi, belgede kullan›lan karakter kodlamas›n›n
sürümünü ve tipini belirtir. Bu örnekte,
XML bildirim deyimi bilgilerinin, XML
etiketlerinin ve günlük dosyas› verilerinin XML dosyas›na yerlefltirilmesinde awk kullan›l›r. Awk yard›mc› program› her bir kod blo¤unu her bir girifl
sat›r› için bir kez yürütür.
Awk'›n bafl›, ortas› ve sonu vard›r.
Buradaki örnekte, (bkz. Liste 1), awk'›n
girifl dosyas›ndaki metni ifllemeye bafllamas› için biraz ön çal›flma yapman›z
gerekir. Bu gibi durumlarda, awk, kodlarda bir BEGIN (Bafllang›ç) kod blo¤u
tan›mlaman›za izin verir. BEGIN blo¤u,
awk, girifl dosyas›n› ifllemeye bafllamadan önce de¤erlendirildi¤i için, afla¤›dakileri oluflturmal›s›n›z:
FS (field separator; alan ayırıcı) değişkeni
XML bildirimi deyimi
<root> etiketi
<logmessage>
<timestamp>
</timestamp>
<description>
</description>
</logmessage>
<logmessage>
<timestamp>
</timestamp>
<description>
</description>
</logmessage>
</log>
Günlük dosyas›nda, günlük iletisi
zaman damgas› ilk aland›r ($1) ve tan›m ikinci aland›r ($2). Awk program›,
XML yap›s›n›, Liste 3 içindeki kodu kullanarak günlük dosyas› verilerinden
oluflturur.
Liste 3. XML yap›s›n›n
oluflturulmas›
print "\t<logmessage> \n"}
{ print "\t\t<timestamp>",
$1, "</timestamp> \n"}
{ print "\t\t<description>",
$2, "</description> \n"}
{ print "\t</logmessage> \n"}
XML dosyas›n›n oluflturulmas› iflleminin son ad›m› awk END (Bitifl) blo¤unun kodlanmas›d›r (bkz. Liste 4). END
blo¤u, girifl dosyas›ndaki tüm sat›rlar
ifllendikten sonra yürütülür. Bunu,
sondaki XML </root> etiketini yazd›rmak için kullan›n.
Liste 4. END blo¤u
END {
{ print "</log>"}
}
Liste 5 içinde, awk program›n›n tamam› gösterilir.
Liste 5. Awk program›m›n tamam›
BEGIN {
FS="\t"
{ print "<log> \n"}
{ print "<?xml version=\"1.0\"
encoding=\"utf-8\"?> \n"
)
}
{ print "\t<logmessage> \n"}
{ print "\t\t<timestamp>",
$1, "</timestamp> \n"}
{ print "\t\t<description>",
$2, "</description>\n"}
{ print "\t</logmessage> \n"}
END {
{ print "</log>"}
}
Afla¤›daki kodlarda, günlük dosyas›
FS'sini tan›mlad›ktan sonra, veri dosyas›na ilk XML deyimlerini yerlefltirmek için print deyimlerini kullan›rs›n›z.
print deyimindeki t›rnak iflaretlerinin önünde, awk'›n deyimi yanl›fl yorumlamamas› için bir ters e¤ik çizgi
yer al›r. Awk, ters e¤ik çizgileri XML
dosyas›na yazmaz.
Liste 1. BEGIN blo¤u
BEGIN {
FS="\t"
{ print "<?xml version=\"1.0\"
encoding=\"utf-8\"?> \n" }
{ print "<log> \n"
}
Bir sonraki ad›m, günlük dosyas› iflleme deyimlerinin oluflturulmas›d›r.
Burada gösterilen günlük dosyas› iflle-
HABER LINUX 53
050-055 DW sistem gunluk
6/3/06
7:19 AM
Bu örnek awk program›, bir günlük
dosyas›ndaki tüm verileri içeren bir
dosya oluflturur. Verilerin günlük dosyas›ndan XML dosyas›na tafl›nmas›
için gerekli olan temel ifllem bilgilerini
sa¤lar. Web sayfas›nda gösterilen bilgilerin ç›k›fl›n› ve miktar›n› s›n›rlamak
için, toplanan ve sonuçta görüntülenen verilerin niteli¤ini belirleyecek
awk koflul ve denetim ak›fl› deyimleri
ekleyin. Örne¤in, XML dosyas›nda belirli tarihlere s›n›rlama getirilebilir ya
da hata günlükleri, belirli tip hata iletilerini görüntüleyecek flekilde s›n›rland›r›labilir.
XML veri adalar›yla Web sayfalar›n›n oluflturulmas›
XML dosyan›z› yaratt›¤›n›za göre, verileri HTML sayfas›na yerlefltirmek için
bir veri adas› yap›s› oluflturmal›s›n›z.
Veri adas›, Microsoft® Internet Explorer'da görüntülenen bir HTML sayfas›nda bulunan bir XML DSO nesnesidir
(Data Source Object; Veri Kayna¤›
Nesnesi). XML DSO, Internet Explorer
Sürüm 4 ve sonraki sürümlerinde yerleflik olarak bulunan bir Microsoft ActiveX® denetimidir. XML DSO, bir d›fl
XML dosyas›ndan bir HTML sayfas›na
içerik ç›karma arac› sa¤lar.
XML DSO nesnesi, veri iliflkilendirme olarak an›lan bir ifllemi çal›flt›r›r.
Veri iliflkilendirme iflleminde, bir ActiveX denetimi do¤rudan baflka bir Web
sayfas›yla ya da bir d›fl XML veri kayna¤›yla iletiflim kurar. HTML belgesi
yarat›l›rken, burada sözü edilen XML
kodu bileflenleri de eklenir.
HTML kodunda, <xml> ö¤esi, veri
adas›n›n bafllang›c›n› iflaretler. Bunun
id özniteli¤i, veri adas›na gönderme
Page 6
yapmak için bir yol sunar. D›fl XML
dosyas›n› tan›tmak için src özniteli¤i
kullan›l›r. Liste 6 içindeki kod, veri
adas›n›n yap›s›n› gösterir.
Description </div>
</th>
</tr>
</thead>
Liste 6. XML ID
(XML Tan›t›c›s›) deyimi
Veri kayna¤› etiketlerini kabul edebilen HTML etiketlerini (yani, HTML'i
XML verileriyle iliflkilendiren etiketleri) kullanarak, XML verilerini kolayca
biçimlendirip görüntüleyebilirsiniz
(bkz. Liste 9). <td> ö¤esi tek bafl›na verilere ba¤lanamaz, ama, <span> etiketi
ba¤lanabilir. XML verilerini çizelge sütunlar›nda <span> etiketini datafld özniteli¤i ile birlikte kullanarak görüntüleyebilirsiniz. datafld özniteli¤i çizelgenin hücresine yerlefltirilecek olan
XML ö¤esini tan›t›r. datafld özniteli¤inin de¤eri, XML etiketlerinin ad›yla eflleflmelidir. Awk kullan›larak oluflturulmufl XML etiketi adlar›n›n <timestamp>
ve <description> oldu¤unu an›msay›n.
XML dosyas› okundukça, etiketle tan›t›lan her bir ö¤e için ek çizelge sat›rlar› oluflturulur.
<xml id="logID" src="log.xml"></xml>
HTML sayfas›, bir çizelgedeki XML
verilerini görüntüler. Afla¤›da, Liste 7
içinde gösterildi¤i gibi, id özniteli¤inin
de¤erini datasrc özniteli¤inin de¤eriyle efllefltirerek XML verileriyle bir çizelgenin HTML datasrc özniteli¤i aras›nda bir iliflki kurmal›s›n›z. <table> etiketi, id özniteli¤i logID olan veri adas›na gönderme yapmak için datasrc özniteli¤ini kullan›r.
Liste 7. XML verilerinin ve HTML
datasrc özniteli¤inin iliflkilendirilmesi
<table id="logID" border="1"
datasrc="#log" cellpadding="5">
Sonra, table (çizelge) ö¤esini tan›tmak için çizelgenin üstbilgilerini
oluflturursunuz. (bkz. Liste 8).
Liste 9. HTML'in
iliflkilendirilmesi
XML verileriyle
<tbody>
<tr>
<td width="68"><span
Liste 8. Çizelgenin üstbilgileri
thead>
<tr>
<th width="50%">
<div
align="center">Timestamp</div>
</th>
<th width="50%">
<div align="center">
datafld="timestamp"></span></td>
<td width="87"><span
datafld="description"></span></td
>
</tr>
</tbody>
Liste 10 içinde, HTML dosyas›n›n tamam› gösterilir.
Liste 10. HTML dosyas›n›n tamam›
<html>
<head>
. .
</head>
<body>
. .
<xml
id="logID"
src="log.xml"></xml>
<table id="logID" border="1"
54 HABER LINUX
050-055 DW sistem gunluk
6/3/06
7:19 AM
datasrc="#log" cellpadding="5">
<thead>
<tr>
<th width="50%">
<
d
i
v
align="center">Timestamp</div>
</th>
<th width="50%">
<div
align="center">
Description </div>
</th>
</tr>
</thead>
<tbody>
<tr>
<td width="68"><span
datafld="timestamp"></span></td>
<td width="87"><span
datafld="description"></span></td
>
</tr>
</tbody>
</table>
Page 7
nerjiyi gördünüz. Verilerin kurumsal
çaptaki a¤larda yay›nlanmaya uygun
ve bunun yan› s›ra, HTML tabanl› iletiflimin gücünden de yararlanan bilgiler olarak yap›land›r›lmas› ve bütünlefltirilmesi için XML'in nas›l kullan›laca¤›n› ö¤rendiniz. Ayr›ca, bilginin ilgilenenler taraf›ndan kolayca
eriflilir hale nas›l getirilece¤ini de
gördünüz.
Zaman›nda ve do¤ru bilgiye verilen de¤er ortadayken, karar veren
kiflilere sa¤lam bilgi kaynaklar› sunulmas›, ister kamu, isterse de özel
iflletmeler için, de¤erli bir varl›kt›r.
Burada sözü edilen temel yöntemleri olduklar› gibi uygulayabilir ya da
onlar›
ifllemlerinizde
awk
ve
XML/HTML ile benzer bir iflleme yenili¤i yapmakta temel olarak alabilirsiniz. Bu tart›flma, en az›ndan,
awk'›n genel veri ç›karma ve haz›rlama arac› olarak ola¤an d›fl› kullan›fll›l›¤›n› takdir etmenizi ve XML'in evrensel bir depolama ortam› olarak
geçerlili¤ini görmenizi sa¤lam›fl olmal›.
. .
Kaynaklar
</body>
</html>
Art›k, elinizde, ç›kar›lm›fl günlük
verileriyle tam bir HTML sayfas› var.
‹flletmenizde awk
Bu makalede, yenilikçi bir yaklafl›mla awk'›n oluflturulan XML ile birlikte
kullan›lmas›yla ortaya ç›kar›lan si-
Bilgi edinin
Linux becerilerinizi gelifltirmek için
developerWorks Linux® zone adl› siteyi ziyaret edebilirsiniz.
Awk'a iliflkin temel bilgileri edinmek için Daniel Robbins'in (developerWorks, Aral›k 2000) "Common threads: Awk by example, Part 1" adl› yaz›s›n› okuyabilirsiniz.
Awk ile kay›t tutulmas›na iliflkin
bilgi edinmek için Daniel Robbins'in
(developerWorks, Ocak 2001) "Common threads: Awk by example, Part
2" adl› yaz›s›n› okuyabilirsiniz.
Daniel Robbins'in (developerWorks, Nisan 2001) "Common threads: Awk by example, Part 3" yaz›s›
içinde, awk dizilimlerinin kullan›lmas›na iliflkin bilgiler yer almaktad›r.
Temel awk becerilerinizi gelifltirmek için An Awk Tutorial içindeki bilgilerden yararlan›n.
W3School XML Tutorial, temel
XML becerileri gelifltirmenizi sa¤layabilir.
"XML Data Binding" makalesi
içinde, genel olarak veri iliflkilendirmeye ve özel olarak veri adalar›na
iliflkin yararl› bir tart›flma yer al›r.
XML veri adalar›n› daha iyi anlayabilmek için How To: Display XML Data
Using I.E. Data Islands içinde anlat›lan
yöntemleri inceleyin.
Daha fazlas›n› m› istiyorsunuz?
DeveloperWorks eServer™ alan›nda,
yüzlerde bilgilendirici makale ve eServer markas›yla ilgili sitede girifl, orta
ve ileri düzeylerde yaz›l›m dersleri bulunur.
IBM developerWorks ekibi, dünya
çap›nda, ücretsiz kat›labilece¤iniz
yüzlerce teknik toplant› düzenler.
Ürün ve teknolojileri edinin
Bir sonraki gelifltirme projenizi, developerWorks'den do¤rudan yükleyebilece¤iniz IBM deneme yaz›l›mlar› ile
oluflturun.
Tart›fl›n
developerWorks blogs adl› siteyi ziyaret edin ve developerWorks toplulu¤una girin.
eServer forums içindeki forumlara
kat›l›n.
Yazar hakk›nda
Chicago, Illinois'deki Walker Automated Services adl› flirketin ortaklar›ndan olan Grace Walker, çeflitli konularda geçmifle ve engin deneyime
sahip bir BT dan›flman›d›r. BT sektöründe telekomünikasyon, e¤itim,
mali hizmetler ve yaz›l›m gibi çeflitli
alanlarda yönetici, sistem yöneticisi,
programc›, ö¤retmen ve Web gelifltirme uzman› olarak görev yapm›flt›r. Grace Walker'a, [email protected] adresine e-posta
yollayarak ulaflabilirsiniz.
HABER LINUX 55
056-058 FREASHMEAT
6/3/06
4:26 AM
Page 2
MediaWiki 1.6.4
dillo Web browser 0.8.6
‹nternet’e bak›fl›m›z› kökünden de¤ifltiren wiki kavram›
özellikle 2005 y›l›nda t›rman›fla geçti. Bu yükseliflte Wikipedia'n›n pay› çok büyük. ‹flte bu dev Internet ansiklopedisinin
de kulland›¤› altyap› olan MediaWiki'nin küçük hata düzeltmeleri içeren yeni sürümü.
Hemen her platformda çal›flabilmesi, ba¤›ml›l›¤›n›n az olmas› ve küçük boyutlar›yla bir cep web taray›c›s› diyebilece¤imiz dillo özellikle HTML döküman okuman için birebir. Dillo,
bu yeni sürümünde özellikle eklentiler konusunda önemli
yenilikler içeriyor.
http://freshmeat.net/projects/mediawiki/?branch_id
=45379&release_id=226409
http://freshmeat.net/projects/dillo/?branch_id=1902&release_id=226391
56 HABER LINUX
056-058 FREASHMEAT
6/3/06
4:26 AM
Page 3
SamePlace 0.3.0
Ailenizin web taray›c›s› Firefox için, bulundu¤unuz web sitesini ziyaret edenlerle sohbet etmenizi sa¤layan bir eklenti.
SamePlace var olan Jabber hesaplar›n›z› da kullanabilece¤iniz bir an›nda mesajlaflma yaz›l›m›.
http://freshmeat.net/projects/sameplace/?branch_id=
64381&release_id=226281
Risk 1.0.8.7
Stellarium 0.8.0
Gökyüzünü gerçek zamanl› takip etmek ister misiniz? Stellarium bunu sizin için foto¤raf gerçekli¤inde yap›yor. Gezegenler, y›ld›zlar, burçlar ve daha birçok ö¤eyi bir arada gösteren Stellarium, bu sürümünde 20'den fazla dil seçene¤i
ve performans art›fl›yla geliyor.
http://freshmeat.net/projects/stellarium/?branch_id=
21260&release_id=226312
Risk oyununu seven ama eski ortam› bulamayanlara.
http://freshmeat.net/projects/
jrisk/?branch_id=50143&release
_id=226177
HABER LINUX 57
056-058 FREASHMEAT
6/3/06
4:26 AM
Page 4
When 1.0.28
Bilgisayar›n›zda gere¤inden fazla yer kaplayan takvim,
ajanda programlar›ndan s›k›ld›ysan›z iflte size bulabilece¤iniz en basit takvim yaz›l›m›.
http://freshmeat.net/projects/when/?branch_id=36797
&release_id=226166
Doodle 0.6.5
Bir masaüstü arama motoru olan Doodle ile hiçbir verinizi
bulmakta güçlük çekmeyeceksiniz. ID3 etiketleri gibi bilgileri de yakalama yetene¤ine sahip Doodle için keyfinize göre
seçebilece¤iniz çeflitli önyüzler bulunuyor.
http://freshmeat.net/projects/doodle/?branch_id=50722
&release_id=226415
Zim
duvar› ar›yorduysan›z, Firestarter tam size göre.
Kolay kurulumu, Türkçe ve daha birçok dilde kurulum sihirbaz› ile masaüstü kullan›c›lar›n› memnun edecek bir
program Firestarter.
http://freshmeat.net/projects/firestarter/
BMon
Evrensel ansiklopedi Wikipedia ile birço¤umuzun hayat›nda
giren wiki uygulamalar› son zamanlarda Internet üzerinde
oldukça gözde. Peki bu kadar pratik bir arac› yerel olarak
kullanmak istedi¤imizde de bir web sunucusu, bir uygulama
sunucusu bir veritaban› vs. kurmam›z flart m›? ‹flte bu fikirle yola ç›kan baz› programc›lar, bir masaüstü uygulamas›
olan Zim'i gelifltirmifller.
Oldukça pratik ve verimli bir program olan Zim, Wiki notasyonunun bütün temel kurallar› ile de uyumlu. Özellikle
not alma, planlama yapma, doküman oluflturma gibi ifller
için birebir.
http://freshmeat.net/projects/zim/
Firestarter
GNU/Linux'un en güçlü oldu¤u alanlardan birinin a¤ güvenli¤i oldu¤unu bilmeyen yoktur san›r›z. Birçok kurumsal a¤da
güvenli¤i sa¤lamak için çeflitli görevler üstlenen GNU/Linux
sistemler, yak›n zamana kadar son kullan›c›ya yönelik güvenlik duvarlar› konusunda zay›f kal›yorlard›. Masaüstü sisteminizde, Windows'da onlarcas›n› bulabilece¤iniz, kolay
kural yaz›lan, o anki mevcut ba¤lant›lar› görebilece¤iniz k›saca düzgün bir gui'ye sahip ve kolay kullan›lan bir güvenlik
58 HABER LINUX
Genifl bant›n yay›lmas› ile birlikte art›k telefon ve elektrik
gibi evimizin vazgeçilmezi olan Internet ba¤lant›m›z›n ne
kadar›n› kullan›yor oldu¤umuz ne kadarl›k bir hatta sahip
olursak olal›m merak konusu olmaya devam etmekte. Bu
konuda birçok grafik araç, uzman sistem söz konusu. Ama
her zaman için, flöyle basit pratik bir uygulama olsa, son bir
saniye, bir dakika ve bir saatin istatisti¤ini verse, istedi¤imde o anki trafi¤i, istedi¤imde son üç günün trafi¤ini görebilsem ve bunlar›n hepsini text ekranda yapabilsem diyorsan›z, BMon sizin ideal program›n›z.
Haf›zada ve diskte oldukça az yer tutmas›, belli bir sürelik istatisti¤i verebilmesi, hepsinden de önemlisi o anki hat
kullan›m›n› gösterebilmesi aç›s›ndan eflsiz bir program. Tabi uzaktaki bir sunucunuzda çal›flt›r›p durumda bir anormallik olup olmad›¤›n› kontrol edebilmeniz ve çal›flmas› için root haklar›na ihtiyaç duymamas› da di¤er yararlar›.
http://freshmeat.net/projects/bmon
059-060 Makaleler
6/3/06
6:33 AM
Page 1
Medya ba¤›ms›zl›¤›n›n
yükselifli
Yazan: Doc Searls
Industry News
‹nsanlar tükettikleri kadar kolay üretebilseler neler olur?
New Jersey'de büyüdüm. Buras›,
sonradan Paterson Plank Caddesi üzerinde kurulan bir spor kompleksinin
ad›ndan dolay› “otlak” (meadowlands)
denmeye bafllanan batakl›klara yak›nd›r. O günlerde, 50'ler ve 60'lar›n bafl›,
kendi halinde di¤er çocuklar gibi k›zlardan çok bilimsel çal›flmalar›mda baflar›l›yd›m: ilki için olan karfl›l›ks›z arzumu di¤eriyle ilgili yararl› çal›flmalara
dönüfltürdüm. Bilgisayarlar hala büyük
ifllerin, büyük savunman›n ve büyük bilimin tutsa¤› olduklar›ndan, bilimle ilgili saplant›lar›m› büyük radyo üzerinde
odaklad›m.
Kuleleri Hackensack Nehrini kuflatan gelgit çamurlar›n›n aras›ndan yabanc› kristaller gibi yükselen, New
York'un büyük AM radyo istasyonlar›n›n vericilerinden afla¤› do¤ru bisikletle yol alarak büyük radyonun çal›flma
ucunu ziyaret edebiliyordum. Orada,
Continental, Westinghouse ve RCA vericilerinin göreli özelliklerini, çok kuleli
dizilerinin yön etkilerini, dalgaboylar›n›n çeflitli kesirlerine göre ayarlanan
kulelerin göreli etkinliklerini ve “zemin
iletkenli¤i” denen gizemli de¤iflkeni
ö¤rendi¤im WMGM/1050, WADO/
1280, WMCA/570 ve WINS/1010'dan
yafll› adamlarla tak›l›rd›m. Do¤u bölgeleri genellikle iyi zemin iletkenli¤inden
yoksun olmas›na ra¤men, tuzlu su
rastlant›sal bir istisna oluflturuyordu.
E¤er iyi bir AM vericisi konumu ar›yorsan›z, gelgit batakl›klar›n› aflamazd›n›z. WINS'deki adamlar bana istasyo-
nun afl›r› yönlü bir iletim modeline sahip olmas›n›n dezavantaj yaratt›¤n›
anlatt›lar. Bir diziyi oluflturan dört kulenin amac›, Manhattan, daha içerdeki
kasabalar, Long Island'›n güneyi ve Atlantik'e do¤ru uzanan, deniz feneri ›fl›n›ndan fazla genifl olmayan bir sinyaldi. Ancak tuzlu su yolu, radyo istasyonunun birkaç dinleyicisinin oldu¤u Bermuda'ya kadar tamam› ile aç›kt›.
WMCA'daki adamlar bana ayn› fleyi anlatt›lar. WINS 50 bin watt iken WMCA
sadece 5 bin watt’t› ama kadran›n alttaki ucundaki daha uzun dalgalar hem
kara hem deniz üzerinden daha uza¤a
tafl›n›yordu.
Ben büyüdükçe ve FM yayg›nlaflt›kça, VHF radyo dalgalar›n›n yay›lmas›na
ilgim artt›. FM'de ve TV'de (FM band›n›
çevreleyen, 2-6 afla¤› ve 7-13 üzeri kanallar) dalgalar en fazla birkaç fit
uzunluktad›r. Ifl›¤›n bir saniyede ald›¤›
mesafeyi frekansa bölerek dalgaboyunu bulabilirsiniz. AM dalgalar› yerden
tafl›n›rken ya da geceleri iyonosferden
yans›rken (hava karard›¤›nda yüzlerce
mil uzaktaki AM istasyonlar›ndan
“skywave” (gökyüzü dalgalar›) sinyalleri alabilmeniz de bu yüzdendir), FM
dalgalar› verici anteninden görebildi¤iniz kadar uzak mesafelere yay›l›r. Bu
yüzden FM ve TV istasyonlar› da¤lar›n,
kulelerin ve gökdelenlerin üzerinden
yay›n yaparlar.
Her durumda da, ana fikir do¤aya
oyun oynamakt›r. Ya da, daha çok, do-
HABER LINUX 59
059-060 Makaleler
6/3/06
6:33 AM
Page 2
¤al yap›lar› ve s›n›rlamalar› avantajlardan yararlanmakt›r.
Bugün bir radyoda bir program yay›nlamak istesem, radyoyla hiç u¤raflmam. Bir mp3 dosyas› kaydeder, bunu
bir Web sitesine koyar ve bir RSS yay›n nakline bir iflaretçi “eklerim.” Yay›n naklini alan ya da dosyay› bilgisayar›na yükleyen herkes, Internet'te
herhangi bir yerde kayd› alabilir. Bu,
dünyada Internet ba¤lant›s› olan herhangi bir yerde mümkündür.
Radyo, bildi¤imiz gibi tam da bu
nedenle gerilemifltir. TV için de ayn›
durum söz konusudur. AM ve FM istasyonlar›n›n gelece¤i, araba üreticilerinin arabalara radyo koydu¤u süreyle
s›n›rl› olacak. Ancak bu gelecek bizim
“içerik” diye adland›rd›¤›m›z di¤er
kaynaklar›n gittikçe artan çeflitlili¤i ile
s›n›rlanacak.
Her ikisi de 11 Nisan Sal› gününe ait
iki öykü bu konuyu tam olarak gözler
önüne seriyor.
L.A Times'da “Stern'in kay›p sürüsünü yakalamaya çal›flmak” bafll›kl›
öykü flöyle devam ediyor “Uyduya flok
atlay›fl› yaln›zca seyircilerin çok küçük
bir bölümü takip etti. ‹stasyonlar, milyonlarca dinleyicinin nereye gitti¤ini
merak ediyor. Milyonlarca dinleyici öylece kaybolabilir mi?”
60 HABER LINUX
Wall Street Journal'de "Disney'in
Web At›l›m› Onlarca Y›ll›k TV Modelini
Sarst›" bafll›¤›yla yay›nlanan di¤er öykünün alt bafll›¤› “Kazananlar› ve Kaybedenleri Ay›rmak: Reklamc›lar Daha
Fazla Tüketiciye Ulafl›rken Yerel ‹stasyonlar Kapanmakla Karfl› Karfl›ya”.
‹lk öykü daha çok ipucu veriyor,
çünkü radyo dinleyicisinin sabit bir say› olmad›¤›n›, bunun yerine nas›l zaman
geçirecekleri konusunda pek çok seçene¤e sahip insanlardan olufltu¤u gerçe¤ini ortaya koyuyor. ‹kinci öykü ise
TV yerine iPod bile izliyor olsalar da
sabit say›da bir toplulu¤un yine ayn›
say›da televizyon izliyor olaca¤› varsay›m›yla yetersiz kalm›fl. Üstelik, Disney'in ABC ve Disney flovlar›n› Internet
üzerinden yay›nlama planlar›n› konu
etmemesi de di¤er eksikli¤i. Hangi teknolojiler kullan›l›yor? Yaln›zca tek bir
istemci türü ile mi s›n›rl›lar? Söz gelimi,
Real veya Windows Media Player çal›flt›ran Windows? Büyük olas›l›kla.
Her iki öykünün kaç›rd›¤› fley ise
tüketicilerin üreticilere evrilmesi ve
medyan›n tek yönlü bir yap› olarak
güncelli¤ini yitirmesi.
Bu hafta bafl›nda, Santa Barbara
Forum on Digital Transitions'da, (Santa Barbara Dijital Geçifller Forumu)
gençlerin baflta video olmak üzere her
türden güncel içerik için nas›l s›n›rs›z
bir kaynak oldu¤u konusu çok tart›fl›ld›. Tabii ki yüksek maliyetlerde yap›lan
ve ambalajlanan TV ve sinema ürünlerine talep gelmeye devam edecek. Bununla birlikte hava dalgalar› yerine paketler arac›l›¤›yla iletilen geleneksel
radyo da dahil olmak üzere, ba¤›ms›z
olarak üretilen TV, film, müzik ve profesyonellerin “programlama” diye adland›rmay› sürdürdükleri di¤er biçimler de ezici bir ço¤unlukta ve zenginlikte varl›¤›n› sürdürecek.
“Yanl›zca insan do¤as›” demifl biri.
Bu durumda, do¤ayla oynayan medya
yerine medya ile oynayan do¤ay› izleyece¤iz. Ve sonuç, birkaç yap›mc›n›n
birçok tüketiciye ulaflmas› için gerekli
yollar›n pahal›, s›n›rl› ve az say›da olmas› nedeniyle medyan›n sonu olacak.
Hala önemli olacak bir eksiklik de
zaman. Üretmek ya da tüketmekle ilgili seçimler ise düzene sokulmufl endüstriyel medyan›n bütün tarihi boyunca
asla sahip olmad›¤›m›z yeni bir duruma göre yap›lacak. Seçimler ba¤›ms›z
olacaklar.
Yazar Hakk›nda:
Doc Searls, Linux Journal'in Bafl Editörüdür. Geçti¤imiz günlerde Santa Barbara, Kaliforniya Üniversitesi taraf›ndan Konuk Ö¤retim Görevlisi ünvan› verilmifltir.
60-61 Acil servis
6/3/06
4:30 AM
Page 1
Acil Servis
Bu say›m›zda da sizlerden gelen onlarca soruyu konusunda uzman editörlerimiz yine sizler için cevaplad›. Cevaplamam›z› istedi¤iniz tüm sorular›n›z› [email protected] adresine gönderebilirsiniz.
Birçok yerde GNU/Hurd diye bir fleyden bahsedildi¤ini
duydum. Nedir bu? Yeni bir iflletim sistemi mi?
GNU/Hurd, GNU ekibinin uzun y›llard›r gelifltirmekte oldu¤u kernel'in ismi. Basitçe anlatmak gerekirse kernel
de iflletim sisteminin belki de sinir sistemi diyebilece¤imiz en önemli bileflenlerinden biridir. Haf›za yönetimi,
disk yönetimi gibi bütün girdi/ç›kt› ifllemlerini kernel yönetir.
GNU/Hurd'un özelli¤i ise, bugüne kadar kullan›lan
birçok kernel'den (WinNt, Linux, BSD vs.) daha iyi bir mimari üzerine kurulmufl olmas›d›r. Fakat bu yaklafl›m yüzünden maalesef onlarca y›l sonra hala yüzde 100 kullan›labilir bir GNU/Hurd kernel'i elimizde bulunmamaktad›r. Dahas› söz konusu mikrokernel modelinin gündelik
hayatta ne kadar kullan›labilir oldu¤u da sorgulanmaktad›r.
Daha fazla bilgi için afla¤›daki adreslere bakabilirsiHABER LINUX 61
60-61 Acil servis
6/3/06
4:30 AM
Page 2
niz.
http://www.gnu.org/software/
hurd/hurd-paper.html
http://www.debian.org/ports/hurd/
‹flletim sistemi olarak Debian
GNU/Linux kullan›yorum. Geçenlerde bir dvd-writer ald›m. Fakat bunu
nas›l kullanabilece¤im konusunda
biraz kafam kar›flt›. Daha önce
cdwriter vard› sistemimde ve bir
problem yaflam›yordum, fakat dvdwriter için san›r›m cdrecord paketinden fazlas› gerekiyor.
Aç›kças› bu noktada durum biraz kar›fl›k. fiöyle ki; cdrecord gibi dvdrecord program› da mevcut. Bunu aptget install dvdrtools komutu ile kurabilirsiniz.
Fakat xcdroast program›na dvd
yazma özelli¤i getirmek istiyorsan›z, bunun için (özgür olmayan) ProDVD program›n› kullanman›z gerekiyor. Özgür olmayandan kast›m, her
ne kadar bu program bedava da¤›t›l›yor olsa da kaynak kodunun kapal›
olmas› ve kullanabilmek için (yine
bedava verilen) bir y›ll›k bir anahtar
alman›z gerekmesi.
Detayl› bilgiyi afla¤›daki adresten
alabilirsiniz
http://www.xcdroast.org/manual/
dvd.html
Bunun d›fl›nda zaten daha önceden CDWriter kurduysan›z, scsii
emulation konusunda lilo ya da
grub'a hdc=ide-scsii gibi bir sat›r
koyman›z gerekti¤ini biliyorsunuzdur.
Mozilla ve Firefox aras›ndaki ayr›m
benim çok kafam› kar›flt›r›yor, sizce
hangisini kullanmam daha iyi olur?
Mozilla ve Firefox ayn› temelden gelen iki web taray›c›. Öte yandan Mozilla ayn› zamanda web taray›c›, eposta program›, html editör gibi bir
suitin genel ad› da. Bizim tavsiyemiz
çok daha s›k yeni sürümleri ç›kan Firefox'u web taray›c› olarak kullanman›z yönünde.
Geçenlerde FasterFox diye bir Firefox eklentisi buldum. Anlad›¤›m kadar›yla bu eklenti baz› teknikler
kullanarak Firefox'un sayfalar› daha h›zl› yüklemesini sa¤l›yor. Bunu
da sayfan›n bileflenlerini paralel
olarak isteyerek gerçeklefltiriyor
san›r›m. Sizce bu bir performans
62 HABER LINUX
art›fl› getirir mi?
FasterFox bir performans art›fl› getiriyor. Fakat bunu yaparken karfl› taraftaki web sunucular›na da ekstra
bir yük getirmekte. Bu yüzden bunu
yaparken ayarlarda Preset tab› alt›nda Courteous ya da Optimized'dan daha yukar›y› seçmemekte
fayda var. Dahas› web sunucular›na
getirdi¤i yük sebebiyle fasterfox
kullan›c›lar› baz› sunuculara da kabul edilmemekte.
Linux üstünde IRC istemcisi olarak
ne önerirsiniz?
Program tercihleri genelde insanlar›n dünyaya bak›fl aç›lar› ile alakal›
oluyor. Mesela "yeni tufl kombinasyonlar› ö¤renmeyeyim, flöyle güzel
bir arayüzü olsun, Mouse ile ifllerimin ço¤unu görebileyim" diyenler ve
daha birçoklar› için ideal tercih XChat. Öte yandan "neymifl bu iflin
adab›, bana en delikanl› program› verin" yaklafl›m›ndaysan›z irssi, daha
da nostaljikseniz bitch-x ya da epic
tavsiye ederiz. Karakter ekran›ndan
kullan›lan bu programlar, mouse kullanmaktan s›k›lanlar için, çok pencereli, kolay kullan›ml› bir sistem sunmaktalar.
Debian GNU/Linux'da daha önceden
kurmufl oldu¤um programlar›n bir
listesini al›p, yeni bir kurulumda da
ayn› programlar› kurmak istersem
ne yapmam gerekir?
Bunun için dpgk --get-selections komutunu çal›flt›rman›z gerekir. Bu komut size afla¤›daki gibi bir liste verecektir.
whois
wine
winesetuptk
winex
winex3
install
deinstall
install
deinstall
install
Bu listeyi dpkg --get-selections >
secimler.txt komutu ile bir dosyaya
da yazd›rabilirsiniz.
Daha sonra yeni kurdu¤unuz sisteme bu listeyi tafl›y›p
dpkg --set-selections
cimler.txt
<
se-
komutunu verip ard›ndan da aptget dselect upgrade komutu ile bütün bu paketlerin yüklenmesini sa¤layabilirsiniz.
Sistemi kapatmak için halt ve poweroff komutlar› var san›r›m. Bunlardan hangisini kulland›¤›m›n bir
önemi var m›?
Bir de init 0 ve shutdown -h now var,
akl›n›zda olsun :)
Bu komutlardan istedi¤inizi kullanabilirsiniz bir fark olmayacakt›r.
Windows'daki desktop firewall sistemler gibi (Zone Alarm, Internet
Security vs.) Linux'da da kolay kullan›lan bir firewall var m›?
Bu tür bir masaüstü firewall, daha
do¤rusu bu tür bir arayüz (çünkü altta çal›flan yine NetFilter altyap›s›) firestarter.
Oldukça güzel bir arayüze sahip
bu program sayesinde teknik detaylara girmeden kolayca firewall'unuzu ayarlayabilir, mevcut ba¤lant›lar›
an›nda izleyebilir, isterseniz kesebilirsiniz.
GNU/Linux sistemim biraz yavafl
çal›fl›yor. Bafllang›çtaki servislerden hangilerini nas›l kald›rabilirim?
Aç›kças› bu sistemden sisteme de¤iflir. Bu konuda araflt›rma yap›p her
servisin ne ifle yarad›¤›n› görmeniz
laz›m.
Servisleri kald›rmak ya da bafllang›ca dahil etmek için kullanabilece¤iniz iyi bir program rcconf.
Rcconf'u çal›flt›r›p servis isimlerine
bak›p bunlar› kontrol edebilirsiniz.
Bilgisayar›ma bir USB klavye takt›m fakat sistemim otomatik olarak
görmedi, bunun için ne yapmam gerekli?
Bu genelde sisteminizin ne oldu¤una
göre de¤iflir, birçok modern sistem
ve canl› cdler (Knoppix vs.) usb klavyeleri direkt olarak görmekteler. Fakat bunun gerçekleflmedi¤i durumda
muhtemelen
modprobe uhci-hcd
eğer bu olmazsa
modprobe ehci-hcd ohci-hcd
komutlar› ile muhtemelen klavyeniz çal›flmaya bafllayacakt›r.
Bu komutlar› denerken klavyenizin alg›lan›p alg›lanmad›¤›n› bir baflka konsol aç›p oradan
tail -f /var/log/messages
komutu ile kontrol edebilirsiniz I