kimyasallar ve tehlikeli atıklar

Transkript

GEPOSB – KİMYASALLAR VE TEHLİKELİ ATIKLAR EL KİTABI
Ağustos 2006
KİMYASALLAR VE TEHLİKELİ ATIKLAR
BİRİNCİ BÖLÜM
Tanımlar, İlkeler
Tanımlar
Tehlikeli Atık: Bu el kitabında tehlikeli atık, atık ve Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, TAKY olarak ifade
edilecektir. 14 Mart 2005 tarih ve 25755 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği (TAKY) (EK 7) de (A) işareti ile gösterilmiş atıkların herhangi tehlikeli atık konsantrasyonuna bakılmaksızın
tehlikeli atık sınıfına girerken, aynı listede (M) işareti ile gösterilmiş atıklar (EK 6) da verilen tehlikeli atıkların eşik
konsantrasyonu üzerinde bir değere sahipse tehlikeli atıktır. Ayrıca doğal karakterleri yada oluşmalarına neden olan
aktiviteye bağlı olarak (EK 3-A) da bulunan veya (EK 3-B) de bulunup (EK 4) de verilen maddeleri içeren atıkların, (EK 5)
teki özelliklerden bir veya birkaçına sahip olmaları ve (EK 6) da verilen tehlikeli özelliklerinden bir veya daha fazlasını
içermesi göstermeleri durumunda tehlikeli atık olarak sınıflandırılan atıkları,
Bertaraf: TAKY (Ek 2) de yer alan işlemlerden herhangi birini veya birkaçını,
Bertaraf Tesisi: TAKY (Ek 2) de yer alan işlemlerden bir veya birkaçını yapmak üzere kurulmuş tesisi,
Atık Yönetimi: Atığın kaynağında azaltılması, özelliğine göre ayrılması, toplanması, geçici depolanması, ara
depolanması, geri kazanılması, taşınması, bertarafı ve bertaraf işlemleri sonrası kontrolü ve benzeri işlemleri,
Tehlikeli Atık Yönetim Planı: Atıkların çevreyle uyumlu bir şekilde yönetimini sağlamak üzere hazırlanan kısa ve
uzun vadeli program ve politikaları,
Acil Durum Planı: Tesiste ve taşıma işlemleri esnasında olabilecek kazayı sonuçlarıyla birlikte değerlendirerek kaza
oluşumunda tesiste ve civarında yapılacak işlemleri ayrıntılı olarak belirleyen planı,
Üretici: TAKY (Ek 7) de yer alan faaliyetler sırasında tehlikeli atık üreten gerçek ve tüzel kişiler, atığı üretenin
bilinmemesi durumunda ise bu atıkları zilyetliğinde veya mülkiyetinde bulunduran gerçek ve tüzel kişileri,
Bertaraf Eden: Atıkların bertaraf işlemini yapan veya yaptıran gerçek ve tüzel kişileri,
Taşıyıcı: Yurtiçi ve yurt dışında atıkların taşınması işleminin tümünü veya bir bölümünü gerçekleştiren gerçek ve
tüzel kişileri,
Atık Taşıma Formu: Üretici ve taşıyıcı tarafından ortak doldurulacak, üretim noktasından atık bertaraf tesisine kadar
kayıt ve beyanları içeren, TAKY (Ek 9 A-B) de yer alan formları,
Atık Beyan Formu: TAKY (Ek 8) de yer alan formu,
Ön Lisans: Bu Yönetmelik gereğince, atık bertaraf tesisi kurmak isteyen gerçek ve tüzel kişilerin bakanlıktan
almaları gereken kuracakları tesisle ilgili her türlü plan, proje, rapor, teknik veri, açıklamalar ve diğer dokümanlara ilişkin
tesisin projelendirilmesine ilişkin izni,
Geçici Çalışma İzni: Atık bertaraf tesisi işletmecisinin lisans başvurusu yaptığında işletme esnasında bu Yönetmelik
esaslarına uygun olarak çalıştığını belgelemesi için Bakanlıkça belirlenecek bir süre için tesise verilen izni,
Lisans: Bu Yönetmelik gereğince atık taşımacılığı yapmak isteyenlerin valilikten, atık bertaraf tesisi ve ara
depolama tesisi kurmak isteyenlerin, konu ile ilgili yeterli uzman ve teknolojik imkanlara sahip olduğunu belirten belgeyi,
Ara Depolama:
Atıkların geri kazanım ve nihai bertaraf tesislerine ulaştırılmadan önce atık miktarı yeterli
kapasiteye ulaşıncaya kadar güvenli bir şekilde depolanmasını,
Geçici Depolama: Atıkların ara depolama, geri kazanım ve nihai bertaraf tesislerine ulaştırılmadan yada tesiste
tekrar kullanmadan önce, atık üreticisi tarafından tesis içinde, tesis içinde uygun yer bulunmaması durumunda üreticiye ait
uygun bir alanda güvenli bir şekilde depolanmasını,
Ağustos 2006
İlkeler
Atıkların yönetimine ilişkin ilkeler şunlardır;
a) Her türlü atığın ithali, TAKY’in 41 inci maddesinde belirtilen hükümler saklı kalmak kaydıyla yasaktır,
b) Atıkların kaynağında en aza indirilmesi esastır,
c) Atık yönetiminin her safhasında sorumlu kişiler, çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek tedbirleri alırlar,
d) Atıkların yarattığı çevresel kirlenme ve bozulmadan doğan zararlardan dolayı atık üreticileri, taşıyıcıları, bertaraf
edicileri kusur şartı aranmaksızın sorumludurlar. Adı geçen sorumluların, meydana gelen zararlardan ötürü genel
hükümlere göre de tazminat sorumluluğu saklıdır.
e) Atıkların yönetiminden kaynaklanan her türlü çevresel zararın giderilmesi için yapılan harcamalar kirleten öder
prensibine göre atıkların yönetiminden sorumlu olan gerçek ve tüzel kişiler tarafından karşılanır. Atıkların yönetiminden
sorumlu kişilerin çevresel zararı durdurmak, gidermek ve azaltmak için gerekli önlemleri almaması veya bu önlemlerin
yetkili makamlarca doğrudan alınması nedeniyle kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan gerekli harcamalar 21/7/1953
tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre atıkların yönetiminden sorumlu
olanlardan tahsil edilir,
f) Atıkların, Bakanlıktan lisans almış bertaraf tesisleri dışında üçüncü kişiler tarafından ticari amaçlar ile toplanması,
satışı ve bertaraf edilmesi, diğer yakıtlara karıştırılarak yakılması yasaktır,
g)Atıklar fiziksel, biyolojik ve kimyasal ön işlemler haricinde kesinlikle doğrudan başka bir madde veya atıkla
karıştırılamaz ve seyreltilemez,
h) Bertaraf tesislerine tehlikeli atıkla karışık atık gelmesi durumunda öncelikle ayrıştırılmalıdır. Ayrıştırmanın
mümkün olmadığı durumda atığın tamamı tehlikeli atık olarak bertaraf edilmelidir.
ı) Atıkların geçici depolanması işleminin atığı üreten tesis içinde yapılması esastır. Ancak tesis içinde uygun yer
bulunamaması durumunda üreticiye ait, gerekli koşullara sahip uygun bir alanda geçici depolama yapılması mümkündür.
İKİNCİ BÖLÜM
Özellikler
Özellikler
Kullandığımız birçok kimyasal madde tehlikeli madde olma özelliğini taşıyor ve ambalajı üzerinde bu özelliğini
belirten çeşitli işaretler görüyoruz. Tehlikeli maddeler; patlayıcı, parlayıcı, kolay yanıcı, yakıcı, zehirli, mikrop bulaştırıcı,
radyoaktif, aşındırıcı, kendi kendine tutuşan, ıslandığında yanan ve diğer tehlikeleri oluşturan mad-delerdir. Üretim
prosesinde kullandığımız birçok ürün bu özellikleri taşıyor. Belki bunun bilincindeyiz ve bu maddeleri kullanırken,
depolarken dikkatli davranıyoruz. Belki de kullandığımız maddenin bu özelliğini bilmiyoruz ve oluşturduğu tehlikenin
farkında değiliz.
Tehlikeli maddelerin özellikleri
11.7.1993 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren Zararlı Kimyasal Madde ve Ürünlerin Kontrolü
Yönetmeliği’nde tehlikeli madde özellikleri aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır:
Patlayıcı: Belli bir sıcaklık ve basınçta herhangi bir hızda gaz oluşturarak kimya-sal reaksiyon oluşturan ve bu yolla
çevre-sindekilerin zarar görmesine neden ola-bilecek katı veya sıvı halde madde veya maddelerin karışımı demektir.
Parlayıcı sıvılar: Parlayıcı kolay yanabilen demektir. Kapalı hazne deneyinde 60.50C, açık hazne deneyinde de
65.60C altındaki sıcaklıklarda parlayıcı buhar bırakan sıvılar, sıvı karışımları, çözeltide ve-ya süspansiyonda katı madde
karışımları ihtiva eden sıvılardır. (Örneğin, boya, vernik, cila gibi maddeleri içerip tehlikeli özellikleri nedeniyle başka bir
sınıfa dahil edilmeyen maddeler içeren maddeler)
Ağustos 2006
Parlayıcı katılar: Patlayıcı sınıfından ayrı olarak, taşıma şartları altında kendiliğinden kolayca yanabilen veya
sürtünme sebebiyle yangına veya yangın başlamasına sebep olan katılardır.
Kendiliğinden yanmaya müsait katılar: Normal taşıma koşullarında veya havayla temas halinden ısınmaya ve bu
şekilde yanmaya müsait maddeler.
Suyla temas halinde parlayıcı gazlar bırakan maddeler: Suyla temas durumunda kendiliğinden parlayan veya
tehli-keli sayılabilecek miktarda parlayıcı gazlar bırakan maddeler.
Oksitleyici: Kendilerinin yanıcı olup ol-mamasına bakılmaksızın, oksijen verme yoluyla diğer maddelerin
yanmasına neden olan veya katkıda bulunan maddeler.
Organik peroksitler: Kendi kendine hızlanan ekzotermik bozunmaya uğrayabilecek olan ısıl açıdan dengesiz
organik maddelerdir.
Toksik (zehirli) : Yutulması veya solunması sonucu insan vücudunda düşük oranlarda bulunması ile yada deriyle
temas etmesi halinde öldürücü etkiye sahip akut etkiler gösterebilecek maddeler.
Enfekte edici maddeler: Yaşayan mikro-organizmalar veya onların toksinlerini içe-ren ve bu nedenle de insan ve
hayvanlarda hastalık yaptığı bilinen ya da tahmin edilen maddelerdir.
Korozif maddeler: Canlı dokuyla temas halinde kimyasal olarak, geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zararlar
verebilen, su veya hava ile temasında korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar
verebilen hatta tümüyle tahrip edebilen veya başka türden tehlikeler yaratabilen maddeler.
Hava veya suyla temas halinde toksik gaz yayılması: Hava veya su ile temas halinde tehlikeli sayılacak miktarda
toksik gazlar yayan maddeler.
Ekotoksik: Serbest halde bulunmaları durumunda, biyoakümülasyon yoluyla çevre üzerinde ani veya gecikmeli
olarak olumsuz etkiler yaratan veya yaratabilecek olan ve/veya biyotik sistemlerde toksik etkiler yaratan veya yaratması
muhtemel maddelerdir.
Bu tehlikeli özellikleri taşıyan maddelerin depolanması ve taşınması sırasında, maddenin çevre için olan
tehlikelerini, koruma tedbirleri ve tehlikeli özelliğini belirten işaret ve yazıları taşıyan etiketlerin üzerinde bulunması
gerekmektedir.
Tehlikeli maddelerin etiketlenmesi
Zararlı madde veya ürünleri kullanan kişiler, bunların özelliklerine göre etiketlenmesinden sorumludur. Üreticiler,
bu etiketlerde üreticinin adı ve adresi, maddenin kimyasal ve kapalı formülü, ürünlerin ticari adı, amaçlanan kullanım
alanları ve içeriğine giren maddelerin tehlike sembollerini, özel tehlikelere
karşı dikkat çekici “çok şiddetli patlayıcı”, “şiddetli zehir” gibi ikazlar ve
maddeler ait olan risk ve güvenlik önlemleri hakkında bilgiler, tehlike
sembolü, kimyasal tanımı ve etkin madde yüzdesi hakkında bilgiler vermekle
yükümlüler. Bu maddelerin kullanıldığı işletmelerde de kullanıcılar, bu
sembolleri bilmeli ve ürün buna göre işlem görmeli ve depolanmalı. Böylece,
maddelerin oluşturacağı tehlike ve risklere karşı gerekli önlemler alınarak,
güvenli bir kullanım sağlanır. Bu etiketler kabın büyüklüğüne uygun ve
görünebilir boyutlarda olmalıdır.
Tehlikeli özellikleri gösteren etiketler de şunlardır:
Ağustos 2006
Depolama
Tehlikeli maddeler, taşıma ve depolama esnasında çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde
ambalajlanmalıdır. İçinde bulunan maddenin özelliklerini gösteren etiketler kap üzerinde bulunmalı ve bu ikazlara uygun
olarak depolanmalı ve kullanılmalıdır.
Tehlikeli maddelerin konduğu depolar, depolanan maddenin oluşturabileceği zararlar göz önüne alınarak, gerekli ısı,
izolasyon, yıldırımdan koruma, havalandırma, alarm, yangın söndürme gibi sistemlerle donatılır ve amaca uygun
malzemeyle inşa edilmelidir. Depolara ve bunların yakınına, depolanan madde veya ürünlerin yükleme, boşaltım ve
kullanımları esnasında ortaya çıkabilecek tehlikeler ve bu tehlikelere karşı korunma önlemleri ile ilgili uyarı işaretleri
asılmalıdır. Yönetmelikte tehlikeli maddelerin depolanması ile ilgili olarak yapılan sınıflandırma aşağıdaki gibidir:
1. Patlayıcılar: Patlayıcılar; darbe, ısı, sürtünme ile yüksek ısı ve basınç oluşturan maddelerdir.
1.1 Kitle halinde ve birden patlayanlar Örn: Dinamit, TNT, barut .
1.2 Mermi, şarapnel parçası ve benzeri fırlatabilen, fakat kitle halinde
patlama-yanlar. Örn: Fişek, kapsül.
1.3 Patlama şiddeti hafif, az da olsa parça fırlatma tehlikesi mevcut, fakat kitle
ha-linde patlamayanlar. Örn: Havai Fişek.
1.4 Önemli bir zarar arz etmeyen patlayı-cılar. Örn: Fünye, Maytap, Oyuncak
kapsül.
1.5 Patlaması çok zor, fakat kitle halinde patlayabilenler. Örn: Amonyum
nitrat-Fuel oil karışımı.
1.6 Diğer patlayıcı maddeler.
2. Basınçlı gazlar: Bütün gazlar basınç altında depolanır ve taşınır.
Dolayısıyla potansiyel "fiziksel patlama" tehlikesi oluştururlar.
2.1 Yanıcı gazlar; kapalı hacimde tüm yanıcı gazlar kimyasal patlama
tehlikesi oluşturur. Hepsinin alt (LEL) ve üst (UEL) patlama sınırları vardır.
Örn: LPG, hidrojen, asetilen.
2.2 Yanıcı ve zehirli olmayan basınçlı gazlar. Sadece fiziksel patlama
tehlikesi: Azot, argon. Ayrıca yakıcılık (oksitleyicilik) tehlikesi: Oksijen
2.3 Zehirli ve boğucu gazlar; oksijenin dı-şındaki bütün gazlar boğucu etkileri
nedeniyle zehirli kabul edilir. Zehirli: Karbondioksit. Tahriş edici gazlar:
Klor, formik asit. Toksik gazlar: Fosgen, hidrojen florür
3. Yanıcı sıvılar:
3.1 Parlayıcı sıvı, tutuşma noktası 21o C’- den az olan maddelerdir. Örn:
Benzin, benzol, toluol, etil asetat, butanon.
3.2 Parlayıcı sıvı, tutuşma noktası 21-55o C arasında olan maddelerdir. Örn:
Tere-bentin, gazyağı, motorin, butanol, aseton, metil alkol, toluen, asetik
anhidrit.
3.3 Yanıcı sıvı, tutuşma noktası 55-100o C arasında olan maddelerdir. Örn: Katran, fuel oil, motor yağları
4. Yanıcı katılar:
4.1 Alev alabilen ve kolay tutuşan katı maddeler: Kırmızı fosfor, magnezyum, proksilin plastikleri, naftalin, kükürt, ağaç
tozu, kömür tozu, un, selüloit.
Ağustos 2006
4.2 Kendi kendine tutuşabilen maddeler, açık havada kaldığında kendi kendine tutuşurlar ve kuvvetli şekilde yanarlar.
Uygun ambalajlar içinde havasız ortamda saklanırlar. Örn: Beyaz Fosfor, sodyum-potasyum-kalsiyum fosfor bileşikleri,
alüminyum tozları
4.3 Su ile reaksiyona girerek yanıcı gaz oluşturan maddeler, su ile hatta havanın nemi ile reaksiyona girerek yanıcı ve patlayıcı olan hidrojen ve asetilen gazlarını açığa çıkarırlar. Örn: Sodyum, potasyum, kalsiyum metalleri, bu metallerin peroksitleri, kalsiyum karpit
5. Oksitleyici (yakıcı maddeler):
Oksitleyici (Yakıcı) maddeler, kendileri yanıcı olmadıkları halde bünyelerinde yanma için gerekli olan oksijeni
bulundurduklarından yanabilen maddelerle temas edince reaksiyon başlatırlar. Örn: Hidrojen peroksit, perklorik asit,
sodyum-potasyum nitratlar, bu metallerin peroksitleri, per-manganatları, kloratlar, perkloratlar, kalsi-yum karbonat, kromik
asit, amonyum nitrat. Organik peroksitler, kendiliğinden par-layarak parçalanma, çok hızlı yanma, şok veya sürtünme
etkisine duyarlı olan maddelerdir. Başka maddelerle hızlı bir şekilde birleşme ve göze zarar verme özellikleri gösterirler.
Örn: Benzoil peroksit, perasetik asit, asetil peroksit çözeltisi.
6. Zehirli maddeler:
6.1 Zehirleyici sıvı ve katı maddeler: Anilin, arsenik, metil bromid, karbon tetraklorid, çinko fosfit, hidrosiyanik asit,
talyum tozları, kurşun bileşikleri, magnezyum ve kalsiyum kloratlar, cıva bileşikleri, dimetil sülfat, baryum sülfür, metil
alkol
6.2 Mikrop bulaştırıcı maddeler: Antraks, zararlı mikroorganizmalar.
7. Radyoaktif maddeler: İyonize ışınlar yayarak atom ve moleküllerdeki elektronları yerinden koparmak suretiyle ışın
hastalıkları oluştururlar. Örn: Radyoterapi işleminde kullanılan aktif gama kaynakları, kobalt, nükleer tıp
laboratuarlarındaki kaynaklar, teknesyum, iyot, paratonerler de bulunan radyoaktif maddeler.
8. Aşındırıcı sıvılar: Kuvvetli asitler ve bazlardır. Demir, alüminyum gibi bazı metalleri aşındırdıkları gibi canlıları
dağlayıcı özellik gösterirler. Örn: Asitler: hidroklorik asit (tuzruhu), sülfürik asit, nitrik asit (kezzap), Bazlar: sodyum
hidroksit (kostik), potasyum hidroksit, sodyum hipoklorit.
9. Diğer tehlikeli maddeler: Yukarıdaki sınıflandırmanın dışında kalan tehlikeli maddeler. Örn: Asbest, malathion (Pestisid), amyant.
Tehlikeli maddelerin kullanımı esnasında, üretici tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj kurallarına ve
dozajda, istenilen ve yeterli etki için gerekli miktarların gösterilmesi, özel durumlardaki kullanım ve özel şartlar altında
dozaj gerektirdiğinden, izin verilen miktarlara uyulmalıdır. Madde veya ürünün depolanması, herhangi bir dökülme veya
sızıntı anında zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili talimatlara uyulmalıdır.
Tehlikeli maddelerin kullanılması esnasında yapılması gerekenler
Kolay tutuşabilir maddeler buhar ve havayla birleşince patlayabilen karışımlar oluştururlar. Oluşan buhar görünmez
ve ta-bana çöker. Kanalizasyonlarda patlama tehlikesi oluşturur. Solunum organları ve cildi tahriş eder. Nefes alma,
yutkunma ve kolay tutuşabilir maddeler buhar ve havayla birleşince patlayabilen karışımlar oluştururlar. Oluşan buhar
görünmez ve tabana çöker. Kanalizasyonlarda patlama tehlikesi oluşturur. Solunum organları ve cildi tahriş eder. Nefes
alma, yutkunma ve deri ile temasta zehirlidir. Bu nedenle kullanırken:
♦
Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı, sigara içilmemeli.
♦
Kanalizasyona dökülmemeli.
♦
Uzun süre maruz kalındığında sağlığa zarar verdiğinden dolayı maruz kalmaktan kaçınılmalı.
♦
Gözlerle, deriyle veya kıyafetlerle temastan kaçınılmalı.
Ağustos 2006
♦
Tabanda teknik olarak havalandırma yapılmalı.
♦
Kaplar sıkıca kapalı tutulmalı.
♦
Basınçlı sprey kutuları 500C üzerindeki sıcaklıktan ve güneş ışığından korunmalı. Aleve karşı ve kor halindeki
maddelere püskürtülmemeli.
Sağlığa zararlı maddeler deriyle temasta ve yutkunmada zarar verirler.
♦
Gözlerle, deriyle veya kıyafetlerle temastan kaçınılmalı. Koruyucu eldivenler ve gözlükler kullanılmalı.
♦
Açığa çıkan küçük miktarlar bağlayıcı madde ile emdirilmeli.
Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olurlar. Organik doku ve tekstil maddelerini yok ederler. Bu nedenle
kullanımları sırasında:
♦
Gözlerle, deriyle veya kıyafetlerle temastan kesinlikle kaçınılmalı. Sızdırmaz, asit geçirmez koruyucu kıyafetler
(eldivenler, gözlük, önlük ve gerekirse yüz koruyucu) kullanılmalı.
♦
Asit dumanı oluşumlarından kaçınılmalı.
Patlama tehlikesi olan maddeler darbe, sürtünme, ateş veya diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi gösterirler.
♦
Isıdan ve darbeden uzak tutulmalı.
♦
Üreticinin özel talimatlarına dikkat edilmeli.
♦
Çevrede sadece eğitilmiş personel bulundurulmalı.
Bu maddelerden kalan ve atık olarak nitelendirilen maddeler, tehlikeli atık olarak işlem görmeli ve evsel atıklara karıştırılmadan ayrı toplanmalıdır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Toksisite ve Sağlığa Etkileri
Toksisite
Toksisite zehirlilik anlamına gelmekte olup, kimyasal maddelerin organizmalar üzerinde doğurduğu kötü etkiler
olarak tanımlanmaktadır. Katı maddeler, tozlar, fümeler, sıvılar, buharlar, mistler ve gazlar belli başlı toksik madde
formları arasında sayılabilir.
Toksik maddeler vücuda dört ayrı yolla girerler:
1. (ABS=Absorption) Absorpsiyonla deriden,
2. (ABS=Absorption) Absorpsiyonla göz den,
3. (ING=Ingestion) Sindirim ile ağızdan,
4. (INH=Inhalation) Solunum ile ciğer-lerden.
Her kimyasal madde için vücuda giriş yolu veya yolları farklıdır. Belli başlı toksik madde formları:
Katı maddeler: Katı formdan toz ve fümelere dönüşmeleri ile zararlı hale gelirler. Örneğin poliüretan köpük, yakıldığında
siyanür fümeleri meydana getirir. Soluma (ciğerler), sindirim (tükürük) ve absorpsiyon (deri) yoluyla vücuda girer.
Tozlar: İnce katı partiküller halinde bulunurlar. Örnekleri; çimento tozu ve del-me işlemlerinden oluşan metal tozlarıdır.
Toksik maddelerin ciğerlere solunmasıyla vücuda girerler.
Fümeler: Metallerin ısıtılması, buharlaşması ve yoğunlaşmasından oluşmuş ince partiküllerdir. Örnekleri; galvanizli
metallerin kaynağı sırasında oluşan çinko oksit fümeleridir. Soluma (ciğerler), sindirim (tükürük), absorpsiyon (deri)
yoluyla vücuda girer.
Ağustos 2006
Sıvılar: Asitler ve solventler, sıvı toksik maddelerdir. Örnekleri; benzen, sülfirik asit ve TCA’ dır. Absorpsiyon (deri) ve
buharların solunmasıyla vücuda girerler.
Buharlar: Sıvıların buharlaşması ve katıların süblimasyonuyla oluşurlar. Örneği; fosgendir. Soluma (ciğerler) ve absorpsiyon (deri) yoluyla vücuda girerler.
Mistler: Havadaki sıvı zerrecikleridir. Örnekleri; elektrokaplamadaki asit mistleri ve sprey boyamadaki solvent mistleridir.
Soluma (ciğerler) ve absorpsiyon (deri) yoluyla vücuda girerler.
Gazlar: Uzayda yer kaplayan formsuz akışkanlardan klor ve karbondioksit toksik gazlara örnek verilebilir. Soluma (ciğerler) yoluyla vücuda girerler.
Toksisite şekilleri
Toksisite, zararın meydana gelmesi için geçen süreye göre akut (kısa vadeli etki) ve kronik (uzun vadeli etki) olmak üzere
ikiye ayrılmaktadır.
Zehirli maddeler beyin ve sinirleri hedef aldıklarında nörotoksisite olarak tanımlanmaktadır. Bu etkiyi yapabilen kimyasal
madde örnekleri olarak; DDT, klorlu hidrokarbon pestisitleri, malathion, parathion, GB ve VX gibi organofosfat pestisitler
ve sinir gazları verilebilir.
Metabolik zehirlenme denildiğinde ise; dokuların etkisiz hale gelmesi anlaşılmaktadır. Siyanür ve flor gibi kimyasallar bu
tür etkiler yapmaktadırlar. Kronik toksisite türleri ise şu şekillerde ortaya çıkmaktadırlar:
Kanser: Vücutta tümör gelişimidir. Ben-zen, benzo(a)piren, DMBA
Toksisite Sınıfı
LD50, mg/kg
Örnek
Yetişkin
Öldürücü Doz
Aşırı toksik
Çok fazla toksik
Çok toksik
Orta toksik
Hafif toksik
Nispeten zararsız
5
5-50
50-500
500-5000
5000-15000
190000
TCDD*
Strychnine
DDT
Morfin
Etanol
Su
10 damla
5 mL
20 mL
250 mL
500 mL
12 L
Sağlığa Etkiler
Kimyasallar, insan yapımı hatta doğal olsalar bile insan sağlığı ve güvenliği açısından tehlikeli olmaktadırlar.
Gereği gibi taşındıkları, depolandıkları ve kullanıldıklarında minimal tehlikeye sahiptirler fakat riskin sıfır olduğu hiçbir
zaman söylenemez. İstenmeyen bir takım olayların oluşma ihtimali ise büyük ihtimalle sıfırdan büyüktür. İhtimal
değerlendirme çalışmalarında, her zaman veya asla kelimelerinin kullanımından kaçınılır.
Kimyasalların sebep olabileceği tehlikeli durumlara maruz kalma engellenemez ama minimize edilebilir ve bundan
dolayı ki, bu maddelerle çalışanların tam olarak ne çeşit tehlikeli maddelerle çalıştıklarını bilmeleri gerekmektedir. Aynı
zamanda çalışma ortamı koşulları ve dış ortam güvenliği de göz önüne alınmalıdır.
Genel anlamda düşünülürse, kimyasalların dört çeşit tehlike yarattıkları söylenebilir.
1.
Dokuları yakma, tahriş etme
2.
Şiddetli reaksiyonlara sebep olma
3.
Alev aldırma
4.
Toksik etkilere sebep olma
Ağustos 2006
Bazı kimyasallar ise çoklu tehlike özelliklerini tek başlarına gösterebilirler. Buna örnek olarak fenol verilebilir.
Oldukça korozif, toksik ve tutuşturucu özellik göstermektedir. Bundan dolayı insan bünyesinde yaratabileceği kronik ve
akut etkiler aynı anda gözlenebilir. Kimyasal karışımların bileşenlerini bilmek çok önemlidir. Karışımlara ait bilgiler saf
kimyasallara oranla daha azdır. Genelde, karışımlardaki bileşiklerin ağırlık ve hacim yüzdeleri temel alınarak diğer
hesaplamalara geçilir. Bileşiklere ait Malzeme Güvenlik Bilgi Formlarında ağırlık ve hacim oranları yüzde olarak
verilmektedir. Aynı zamanda da kimyasalların sebep olduğu sağlık ve güvenlik tehlikelerinin azaltılmasına yarayan
sistemin bir parçasıdır. Böylece hem bu maddelerle çalışanların hem de acil durumlarla karşılaşıldığında müdahale etmesi
gereken personelin uygun şekilde hareket etmelerini sağlayacak bilgilerin hazır olması sağlanmış olur. Değişik formatlar
kullanılarak hazırlanabilen MSDS’ ler aşağıdaki bilgileri içermelidir. İşverenler de bu bilgileri çalışanlara aktarmakla
yükümlüdürler.
•
Kimyasal maddenin tanımı
•
Bir karışım ise bileşenleri
•
Fiziksel özellikleri (görünüş, koku, kaynama noktası gibi)
•
Sağlık üzerine bilinen etkileri ve koruma yolları
•
Etkilenme düzeyleri
•
Kanser yapma olasılığı
•
Acil durum ve ilk yardım bilgileri
•
MSDS’ i hazırlayan kişi ve kuruluşların ismi
Burada önemli olan nokta, söz konusu kimyasala ait piyasada bulunan MSDS’ lerin o ülkenin dilinde yazılı olması
gerektiğidir.
İnsanlar üzerinde toksik etkilere sebep olan kimyasallar
Uygarlaşmanın birçok avantajı vardır fakat bunun bedeli nedir?
Günümüzde insanlar doğal ve antrofojenik (insan yapımı) maddelerin sağlık ve güvenlikleri üzerindeki etkilerini
bilmek istemektedirler. Araştırmacılar, kimyasal tehlikelere yönelik zihinlerdeki üç temel soruya cevap aramaktadırlar:
•
İnsanların maruz kaldığı kimyasalların tehlike derecesi nedir?
•
Kimyasalların sağlık üzerine beklenen etkileri nelerdir?
•
Kimyasalların sebep olabileceği sağlık problemlerinin büyüklüğü ne olabilir?
Birçok organ kimyasallardan doğrudan etkilenmektedirler. Sistematik şekilde toksik maddelere maruz kalanlarda
çeşitli semptomlar görülmeye başlar. Sistematik zehirlenme belirtileri; baş dönmesi, solunum yollarının tahriş olması,
idrara kan karışması, kilo kaybı, uyuşukluk ve ilgisizlik, sinirlilik ve mide-bağırsak rahatsızlığıdır. Sağlık etkilenmeleri
çeşitlidir. Bunlar;
1- Süreye, vücuda alınan maddenin dozuna ve alınış hızına
2- Sıklığına ya da hangi sıklıkta maruz kalındığına bağlıdır.
Akut halde maruz kalmalar tipik olarak tek bir olaya yöneliktir, kısa zamanlıdır ya da gün içinde birkaç dakika
sıklığında olabilir. Kronik maruz kalmalarda, zaman içindeki maruz kalma sıklığı daha düşüktür, sene içinde aylara
dağılmış haldedir. Düşük doz alındığında eliminasyon hızı ya da içeri alınan miktarın kalan kısmının atılma hızı yavaştır.
Ama aynı doz birkaç kez alındığında sağlık sorununa sebep olacaktır. Tablo 1’de karşılaştırma amacıyla bazı bileşikler ve
LD 50 (öldürücü doz) değerleri verilmiştir. Diğer bazı bileşiklerin LD 50 değerleri ise Tablo 2’de verilmiştir.
Alkoller, alifatik hidrokarbonlar ve klorinlenmiş hidrokarbonlar uyuşturucu etki göstermektedirler. Bu maddelerin
yarattığı narkoz etkisi ise merkezi sinir sistemi üzerinde depresyona sebep olur. Bu depresyon ise bilinç kaybı yapabilir ve
Ağustos 2006
doz arttırıldığı takdirde ise farkında olmaksızın bilinç kaybı artar. Başlangıçta narkoz etkisi yaratan alkoller, uyuşukluğa,
konsantrasyon bozukluğuna ve ruhsal durumda değişikliklere sebep olur fakat aşırı miktardaki alımlarda koma hatta
ölümlere kadar giden sonuçlar doğurabilir.
Toksidite
Çok toksik
LD 50
Bileşikler
1 mg/kg
Dioksin
üzeri
Toksik
1-50 mg/kg
Striknin
Orta derece
50-500
DDT
toksiklik
mg/kg
Az toksik
0.5-5 g/kg
Morfin
>5 g/kg
Viski
Kısmen
toksik değil
Tablo 1
LD 50 Değerleri
LD 50 mg/kg
Şeker (Sukroz)
29.700
Viski (Etanol)
14.000
Tuz (Sodyum klorid)
3.000
Vitamin A
2.000
Vanilya özü
1.580
Aspirin
1.000
Kloroform
800
Bakır sülfat
300
Kafein
192
DDT
113
Sodyum nitirt
85
Nikotin
53
Sodyum siyanit
6
Tablo 2
Endüstrinin sebep olduğu ve en çok karşılaşılan zehirlenme türleri de karaciğer ve böbrek zehirlenmeleridir. Karaciğer rahatsızlığı yapan maddeler tarafından birçok yara açılabilir ya da kara-ciğerin maruz kaldığı maddenin yoğunluğuna
ve süresine bağlı olarak metabolizma doğru orantılı olarak etkilenebilir. Hafif alkol zehirlenmelerinde olduğu gibi tesirlerin
bir çoğu da çift yönlü-dür fakat bazı etkiler de uzun süreli olmaktadır.
Böbreklere zarar veren kimyasallar tam anlamıyla anlaşılamamışlardır. Fakat bazı belli kimyasalların (1,3dikloropropan, disiklopentadien, etil silikat, hegzaklorobütadien, metil isobütil keton ve çözünebilir uranyum bileşikleri)
zarar verdiği düşünülmektedir. Böbrekler, insan vücudundaki toksinleri ayıran önemli organlardan biridir. Bunun yanında,
pH dengesini, elektrolit konsantrasyon dengesini ve sekretin hormon dengesini kontrol eder. İnsan vücuduna alınan zararlı
kimyasal maddeler hücrelerde değişim başlattıklarında öncelikle hücrelerde gelişme olur, daha sonra bu gelişme tüm
organa yayılır. Bundan dolayı insan vücuduna alınan tehlikeli kimyasal maddelerin metabolizma tarafından tolere edilebilir
değerlerde olmalarına dikkat etmek gerekmektedir.
Kanser
Kadın hastalar ve laboratuar hayvanları üzerinde yapılan geliştirilmiş çalışmalar sonucunda,
yüksek
konsantrasyondaki klorinlenmiş pestisitlere ya da diğer klorinlenmiş kimyasallara maruz kalan kadınların göğüs kanserine
yakalanma riski, kabul edilebilir konsantrasyon değerleri içinde maruz kalanlardan 10 kez daha fazladır. Bu çalışmalar,
klorinler ve kanser arasında doğrudan bir bağ olduğunu göstermektedir.
Kansere dokulardaki hücrelerin anormal çoğalması sebep olur. Dokularda oluşan yeni hücreler, eski hücrelerin
yerlerini alıp görevlerini gerçekleştiremiyorlarsa ve bu hücreler kontrol dışı iseler bu oluşuma tümör ya da neoplazma
denmektedir. Kanser de neoplazmanın bir dizi haline gelmiş şeklidir.
Ağustos 2006
Kimyasalların kanser üzerindeki etkileri
Kimyasallar, içerdikleri kompleks yapı ve sonuçları hakkında yetersiz bilgiye sahip olduğumuz prosesler
yapmaları yüzünden kansere sebep olurlar. İki basamak, başlangıç ve gelişme, kimya-salların kanserin gelişmesine sebep
olduğunu düşündürmektedir.
Başlangıç: Kimyasal madde doğrudan ya da dolaylı bir yolla insan DNA’sı ile reaksiyona girdiğinde diğer nesillere
aktarılabilecek düzeyde DNA’da bozulmalara, bir anlamda mutasyona sebep olmaktadırlar. Alınan kimyasal maddeler
hücre içinde sınırsız büyümeye sebep olduklarında başlangıç reaksiyonu oluşmuştur. Eğer DNA üzerine elektrofilik ya da
metabolik kimyasal bağlanma olursa bu mutasyona sebep olur.
Gelişme: Bu evrede hücreler sınırsız çoğalmaya başlar. Kimyasal teşvik ediciler sayesinde tümör sayısı ya da gelişme hızı
artar. Teşvik ediciler, başlatıcılar gibi DNA yapısına bağlanmaz ve tek başlarına kansere sebep olmaz. Teşvik edici
kimyasal maddeler, aktif halde peroksit, süoeroksit ve hidroksiller gibi oksijen radikalleri oluşturarak dolaysız yoldan
DNA’yı etkilerler.
Mutajenik Etki
Gen mutasyonları ve kromazomsal etkiler mutajenik etki olarak adlandırılır. Fakat mutajenik etkileri başka
rahatsız- lıklardan ayırmak zor olmaktadır. Epidemilojik veriler göstermiştir ki, zararlı kimyasal maddelere maruz kalan
insanlarda mutajenik etkiler ve kalıtsal mutasyonlar olmaktadır. Esas problem bunun gibi verileri elde etmektir çünkü bazı
partiküler mutasyonlara çok az rastlanmaktadırlar. Binlerce potansiyel insan geni içinde sadece az bir kısmı mutajenik
değişiklikleri incelemek için işaretlenebilmiştir. Klorlanmış içme suyu ki, bu tüketicileri çeşitli bakteri enfeksiyonlarından
korumaktadır, mutajen oluşumunu arttırmaktadır. Anlaşıldığına göre klor suda doğal halde bulunan bazı bileşiklerle
reaksiyon vererek insanlar için mutajen etkiye sebep olan formları oluşturur. Bunlardan biri 3-kloro-4 (di-klorometil)–5
hidroksi-2(5H)-furanone’dur ve kısaca MX olarak adlandırılmaktadır. Bir diğer bileşik de klor ve humik asitlerin
reaksiyonu ile oluşan 2-kloro-3-(di-klorometil)-4-oxobütanoik asittir. Kısa adı da E-MX’tir. MX güçlü bir mutajendir, EMX ise ona göre daha az zehirlidir. MX ve E-MX flotasyon ve koagülasyon yöntemi ile sudan kolayca uzaklaştırılabilir ya
da karbon adsorpsiyon yöntemi uygulanabilir. Humik asitle tepkime veren klor suyun dezenfektasyonunu sağlar.
Kanserojen kimyasallar
Bileşikler
Faktör (mg/kg gün)
Arsenik
14.0
Benzen
0.052
Kadmiyum
6.65
Karbon tetraklorür
0.13
Krom (IV)
41.0
Poliklorinlenmiş bifeniller
4.34
Tetrakloro etilen
0.0531
1,1,2-Trikloroetan
0.0573
Trikloroetilen
0.0126
Tehlikeli reaksiyon veren kimyasallar
Birçok kimyasal madde tehlikeli reaksiyon vermektedirler. Birçok tehlikeli reaksiyon da normal sıcaklık ve basınç
altında bir veya daha fazla katalizör gerektirir. Bundan dolayı da reaksiyon koşulları her zaman kontrol altında tutulmalı ve
reaksiyon ihtiyacı olmaksızın kimyasallar bir araya getirilmemelidir. Reaksiyonların şiddetini kontrol altında tutmak için
ise reaktantlar, non-reaktif ortamda seyreltilebilir. Bu yöntem her zaman için bir alternatif değildir fakat saf su genel olarak
Ağustos 2006
seyreltmede kullanılır. Reaktantların karışım oranları da reaksiyon şiddeti için önemli bir faktördür. Reaktantların
zamanından önce karışması engellenmelidir. Aynı zamanda reaksiyon sıcaklığı da yukarıda sözü edilen iki sebepten dolayı
büyük önem taşımaktadır.
Reaksiyon özellikleri

Katalizör

Non-reaktif ortamdaki seyreltme faktörü

Karışım oranları

Reaksiyon sıcaklığı

Reaktantların fiziksel özellikleri

Kabın basıncı

Serbest gaz ya da buharın nitel analizi

Karışım hızı

Reaksiyon hızı

Gerekli aktivasyon enerjisi
Şiddetli reaksiyonlarda termal olarak maruz kalınabilecek ısı miktarı bilinmeli ve hesap edilmelidir. Diğer taraftan
ise reaksiyon sıcaklığı da reaksiyonun başlaması için gereken miktarda olmalıdır. Bu tip reaksiyonlarda katı, sıvı ya da gaz
reaktantlar eklendiğinde ani enerji çıkışları olabilir. Basınç diğer önemli bir faktördür. Tehlikeli reaksiyonların başlamasını
engellemek için bazen bir ya da daha fazla reaktif madde yüksek basınç altında muhafaza edilmelidir fakat diğer
zamanlarda reaktantlar, reaksiyon yüksek basınç ihtiyacı duyuncaya değin atmosfer basıncı altında muhafaza edilmelidir.
Kimyasal yapılar ve şiddetli reaksiyonlar arasında bir bağlantı vardır. Güçlü yükseltgen ve indirgen maddeler
reaktif maddeleri düşündürmektedirler. Yükseltgen maddeler oksidasyon derecesini arttırır yani elektron alırlar, indirgen
maddeler ise oksidasyon derecesini azaltır yani elektron verirler. Yükseltgenme ve indirgenme reaksiyonları genelde
beraber yürüyen reaksiyonlardır.
Bazı bileşikler flor, brom, klor tuzları kendinden oksitleyici aynı zamanda hem yükseltgen hem de indirgen olarak
davranabilen maddelerdir. Bundan dolayı BrCl, BrF5, BrF3, ClF5, ClF3, IF5 bir-çok bileşik yapabilir ya da yapmayabi-lirler.
Bu bileşikler su ile reaksiyon vererek asit tuzları (HBr, HCl, HF, HI) ve elemanter oksijen (O) açığa çıkarırlar.
Tehlikeli reaksiyonların özellikleri

Adyabatik sıcaklık artması

Limit oksijen değeri

Reaksiyon sıcaklığı

Kararsızlık

Gaz değişimi

Termal bozunma

Termal kararlılık

Ürünlerin tehlikeli bozunmaları

Spesifik sıcaklık

Etki testi

Kurşun blok testi

Diferansiyel termal analiz
Ağustos 2006
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (MSDS)
Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (Material Safety Data Sheet-MSDS)
Hemen her işletmede gerektiği şekilde kullanılmadığı takdirde insan ve çevre sağlığı için tehlike yaratabilecek
kimyasal maddeler kullanılmaktadır. Ancak işletmelerin çoğunda hangi maddelerin hangi tehlikeleri yaratabileceği
bilinmez. Bu konuda Çevre Bakanlığı tarafından yayınlanan tebliğe göre hazırlanması zorunlu olan “güvenlik bilgi
formları” önemli bilgiler içermektedir.
Günümüzde hemen hemen her sektörde oldukça fazla kullanılan tehlikeli bir takım kimyasal maddelerin yaratabileceği tehlikeler aşikârdır. Bu maddelerin yaratacağı tehlikeler tam olarak bilinmezse önlem almakta güçleşir.
Avrupa’da her kimyasal ürün için üretici firma tarafından müşterilere ücretsiz olarak verilmesi ve söz konusu ürün
kullanılırken dikkat edilmesi gereken hususları içeren malzeme güvenlik formları artık ülkemizde de Çevre Bakanlığı
tarafından Avrupa Birliği’ne uyum çerçevesinde 11.03.2002 tarihli ve 24692 sayılı resmi gazetede yayınlanarak zorunlu
hale getirilmiştir. Böylelikle, hem bu maddelerle çalışan işçiler hem de acil durumlarda müdahale etmesi gereken personel
için uygun şekilde hareket etmelerini sağlayan bilgilerin hazır olması amaçlanmıştır.
Çevre Bakanlığı’na göre güvenlik bilgi formları neleri içermeli?
Güvenlik bilgi formları tehlikeli kimyasalların yönetimine hakim 11.07.1993 tarih ve 21634 sayılı Resmi
Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği” ve bağlı tebliğler ile özelllikle bu tebliğin
uygulanmasına yönelik güncelleme eğitimi de dahil olmak üzere uygun eğitim almış kişiler tarafından düzenlenir.
Güvenlik bilgi formlarında bulunması gereken bilgiler iki kısım halinde düzenlenir. Birinci kısmında madde adı,
formun düzenlenmesinde kullanılan mevzuat, formun hazırlama tarihi, formda yeniden düzenleme yapılmış ise en son
düzenlemenin yapıldığı tarih ve kaçıncı düzenleme olduğu, sayfa numarası ve form numarası ayrı ayrı düzenlenir. Form’un
birinci kısmında yer alacak bilgiler;
a)
Madde / müstahzar adı olarak; madde / müstahzarın kimyasal ve / veya varsa ticari adı,
b) Formun düzenlenmesinde kullanılan mevzuat olarak; ‘’ 91 / 155 / EC ve Güvenlik Bilgi Formu hazırlama Usul ve
Esasları Tebliği (yayım tarih ve sayısı)’ ne uygun olarak hazırlanmıştır. ‘’ifadesi,
c)
Form numarası olarak; üretici tarafından verilen form numarası,
d) Sayfa numarası olarak; ‘’sayfa numarası / formun toplam sayfa numarası‘’ yazılır.
Güvenlik bilgi formunun ikinci kısmında ise 16 standart başlıktan oluşan aşağıdaki bilgiler yer alır.
1. Madde/müstahzar ve şirket/iş sahibinin tanıtımı
Bu bölümde maddenin etiket bilgileri, Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği çerçevesinde belirlenmiş olan etiket
değerleri ile aynı olmalıdır. Madde/müstahzarın amaçlanan veya önerilen kullanım biçimlerini/alanları bilindiği kadarıyla
belirtilmelidir. Malzemeyi piyasaya sunan üretici, ithalatçı ve mümkünse dağıtıcının adı, firma adı, açık adresi, telefonu ve
faks numaraları belirtilir. Ayrıca firmanın acil telefonları da belirtilir.
2. Bileşimi/içindekiler hakkında bilgi
Bu kısımda malzemenin bileşiminin konsantrasyonu ve genel tanımının verilmesi yeterlidir. 11.7.1993 tarih ve
21634 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği’nde belirtilen usullere göre
tehlikeli olarak sınıflandırılan kimyasallarda bulunan çevreye veya insan sağlığına zararlı olan ve işyeri maruz kalma
limitleri belirlenmiş olan maddeler, konsantrasyon veya konsantrasyon aralıkları ile belirtilir. Malzemelerin isimleri ve
Ağustos 2006
EEC (Avrupa Mevcut Ticari Kimyasal Maddeler Envanter Numarası) numaraları 11.7.1993 tarih ve 21634 sayılı Resmi
Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği’ne göre yazılır. Ayrıca CAS (Kimyasal
Kuramlar Servisi tarafından verilen numara) numarası ve mümkünse IUPAC (Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya
Birliği’nce verilen ad) adı da yazılır.
3. Tehlikelerin tanıtımı
Bu başlık altında malzemenin Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği’nde belirtilen hususlara göre sınıflandırması
belirtilir. Malzemenin insan ve çevreye olan zararı açıkça belirtilir. Tehlikeli olan ve olmayan malzemelerin ayrımı net bir
şekilde yapılmalıdır.
Çevre Bakanlığının 24692 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan
tebliğine göre güvenlik veri formlarında neler bulunmalıdır?
4. İlk yardım tedbirleri
Bu kısımda ilk yardım
tedbirleri tanımlanır ve acil tıbbi
müdahale veya uyarı gerekiyor
ise ilk olarak bu durum mutlaka
belirtilmelidir.
İlk
yardım
gerektiren bilgiler kısa, kazazede
ve
kazazedenin
görevlilerce
olmalıdır.
yanındaki
kolayca
anlaşılır
İlk
yardım
1. Madde/müstahzar ve şirket/iş
sahibinin tanıtımı
2. Bileşimi/içindekiler hakkında
bilgi
3. Tehlikelerin tanıtımı
4. İlk yardım tedbirleri
5. Yangınla mücadele tedbirleri
6. Kaza sonucu yayılmaya karşı
tedbirler
7. Kullanma ve depolama
8. Maruz kalma kontrolleri/kişisel
korunma
9. Fiziksel ve kimyasal özellikler
1. Kararlılık ve reaktivite
2. Toksikolojik bilgi
3. Ekolojik bilgi
4. Bertaraf bilgileri
5. Taşımacılık bilgisi
6. Mevzuat bilgisi
7. Diğer bilgiler
konusundaki bilgiler kimyasalın;
•
Teneffüs edildiğinde
•
Yutulduğunda
•
Göz ve deri ile temas ettiğinde
yapılması gerekenleri içermelidir.
Bu bölümde ayrıca doktorun olası etkilenmeleri saptamasında yardımcı olacak bilgiler ile tedavide kullanılacak yöntem ve
dikkat edilecek diğer hususlar bulunur.
5. Yangınla mücadele tedbirleri
Bu bölümde malzemenin kendinden kaynaklanacak veya etrafında çıkabilecek yangın ile mücadele şartları belirtilir. Mücadele yöntemleri; uygun yangın söndürücüler ve yangınla mücadelede kullanılacak özel söndürme yöntemi,
kullanılmaması gereken yangın söndürücüler ve yöntemleri, malzemenin kendisine, yanma ürünlerinden ve gazlaşmasından ortaya çıkan gazlara maruz kalınması halindeki özel zararları ve yangınla mücadele edenler için özel koruyucu
ekipmanı belirtilmelidir.
6. Kaza sonucu yayılmaya karşı tedbirler
Bu bölümde malzemenin kaza sonucu yayılmasına karşı önlemler ve temizleme metodları belirtilir. Önlemler;
•
Kişisel önlemler
•
Çevresel önlemler
•
Temizleme metodları
olarak üç grupta belirtilir.
Ağustos 2006
7. Kullanma ve depolama
Bu bölümde yer alacak bilgiler; sağlık, güvenlik ve çevrenin korunmasını teminen işverenin tehlikeli kimyasallarla
çalışılan yerlerde alınacak tedbirlerle ilişkin mevzuata uygun olarak işyerindeki çalışma usullerini planlamasına ve örgütsel
tedbirlerini almasına yardımcı olacak bilgilerdir.
8. Maruz kalma kontrolleri/kişisel korunma
Mesleki maruz kalma limit değerleri ve/veya biyolojik limit değerler dahil olmak üzere halen uygulamada olan
özel kontrol parametreleri belirtilir. Bu bölümde ayrıca mesleki maruz kalma kontrollerinde solunum sisteminin korunması, ellerin korunması, gözlerin korunması ve cildin korunması ile ilgili korunma tedbirleri ve çevrenin korun-masına
yönelik kontrol bilgilerine yer verilir. Çevre ile ilgili olarak özellikle çevrenin korunmasına yönelik mevcut mevzuat
çerçevesinde yükümlülüklerini tam olarak yerine getirilebilmesini teminen gerekli bilgiler belirtilmelidir.
9. Fiziksel ve kimyasal özellikler
Bu bölümde işyerlerinde düzenli kontrol tedbirlerinin alınabilmesini temin etmek amacıyla kimyasal malzemenin
görünüş (fiziksel hali ve rengi), koku tanımı yapılmalıdır. Ayrıca önemli çevre, sağlık ve güvenlik bilgilerine (pH, kaynama
noktası, parlama noktası, alev alma sıcaklığı, patlayıcı özelliği, nispi yoğunluk, oksitleme özelliği, çözünürlüğü, dağılım
katsayısı, akışkanlığı, buhar yoğunluğu, buharlaşma hızı, oranı değerleri) yer verilir.
10. Kararlılık ve reaktivite
Birçok ürün ayrışma ve diğer ürünlerle tehlikeli olabilecek reaksiyonlara girme özelliği gösterir. Bu bölümde
tehlikeli reaksiyonlar, ayrışma sonucunda oluşan tehlikeli maddeler ve özel olarak kaçınılması gereken şartlar (yüksek sıcaklık, tutuşmaya yol açabilecek kaynaklar) konusunda bilgiler yer almaktadır. Özellikle;
•
Stabilizatörlere ihtiyaç olup olmadığı ve mevcut stabilizatörler
•
Tehlikeli egzotermik reaksiyon olasılığının bulunup bulunmadığı
•
Malzemenin güvenlik belirleyicisi olarak eğer varsa fiziksel görünümünde olabilecek değişiklik
•
Su ile temas halinde eğer varsa oluşacak herhangi bir tehlikeli bozunma ürünü
•
Bozunma ile kararsız ürünler oluşma olasılığı
belirtilmelidir.
11. Toksikolojik bilgi
Bu bölümde kullanıcının malzeme ile temas etmesi halinde ortaya çıkabilecek çeşitli toksikolojik etkileri
tanımlanmalıdır. Bu bilgiler veri bankalarına, literatürdeki verilerin kapsamlı bir şekilde araştırılması ve doğrudan yapılan
testlere dayanır. Toksikolojik bilgiler şu verileri içerir;
•
Akut zehirlilik (yutma, inhalasyon ve deri yoluyla alınmalarda ayrı ayrı)
•
Deri ve göze zararlı etkiler
•
Hassasiyet
•
Kronik zehirlilik
•
•
Genlere verilen zarar
Kanserojen etki
Bu etkilerin hemen veya gecikmeli olarak ortaya çıkan bilinen etkileri ve ayrıca kısa ve uzun süre maruz kalınması halinde
çıkan kronik etkiler de belirtilmelidir.
Ağustos 2006
12. Ekolojik bilgi
Bu bölüm altında malzemenin havada, suda ve/veya toprakta yapacağı muhtemel etkiler, davranışları ve çevresel akıbeti
belirtilir. Bu bölümde özellikle malzemenin;
•
Ekotoksisite
•
Hareketlilik
•
Kalıcılık ve bozunabilirlik
•
Biyobirikim potansiyeli
•
Diğer ters etkilerine
yer verilmelidir.
13. Bertaraf bilgileri
Bu bölümde malzemenin atık özelliği kazanması sonrası veya tahmin edilen kullanımı sonrası ortaya çıkabilecek
atıklarının bertarafı herhangi bir tehlike oluşturuyor ise atıkların tehlikelerinin tanımlanması ve güvenli biçimde yönetimi
konusunda bilgiler verilmesi gerekmektedir. Malzeme atıkları ile malzeme bulaşmış ambalaj ve malzemelerin güvenli
bertarafına ilişkin uygun yöntemler açıkça belirtilmelidir.
14. Taşımacılık bilgisi
Bu bölümde kullanıcılara tesisleri içinde ve/veya dışında malzemenin taşınması ve nakliyesi sırasında uyulması
gereken veya bilinmesi gereken özel tedbirlerin verilmesi gerekmektedir. Aşağıdaki kurallar bu anlamda önem taşır;
•
RID (Tehlikeli Maddenin Demiryolu ile Uluslararası Taşınması)
•
ADR (Tehlikeli Maddenin Karayolu ile Uluslararası Taşınması)
•
ADNR (Nehirlerde Tehlikeli Yük Taşınmasına İlişkin Düzenleme)
•
IMDG (Denizlerde Tehlikeli Yük Taşınmasına İlişkin Düzenleme)
•
ICAO-TI ve IATA-DGR (Uluslararası Hava Taşımacılığı)
Bu bilgilerin yanısıra malzemenin ;
•
UN numarasını
•
Sınıfını
•
Sisteme uygun sevk ismini
•
Ambalaj grubunu
•
Denizi kirletici maddesini
•
Diğer uygulanabilir bilgileri
ayrı ayrı belirtmek gerekmektedir.
15. Mevzuat bilgisi
Bu bölüm malzemenin Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği’nde öngörülen usul ve esaslara göre hazırlanmış olan
etiketinde yer alan sağlık, güvenlik ve çevreye ilişkin bilgileri içerir. Malzemenin satışı, kullanımı, kullanım alanlarına ve
miktarlarına, çevre ve insan sağlığının korunmasına teminen yasaklama ve kısıtlama getirilmiş ise bunlarla ilgili ya-sal
mevzuatların açıklanması gerekmektedir.
Ağustos 2006
16. Diğer bilgiler
Bu bölümde kullanıcının sağlık ve güvenliği ile çevrenin korunmasını temin etmek amacıyla üretici ve ithalatçılar
tarafından önemli olduğu tespit edilen ve kullanıcıların bilgilendirilmesi gerektiği düşünülen diğer bilgilere yer verilir.
Örneğin;
•
İlgili risk durumları liste halinde belirtilebilir.
•
Malzemenin kullanımına yönelik eğitim önerileri belirtilebilir.
•
Yazılı referanslar ve/veya teknik olarak irtibat kurulabilecek kişi/kuruluşlar belirtilebilir.
Materyal Özellikli Bilgi Bankası
Materyal özellikli bilgi bankasının oluşturulması için, tehlikeli maddelerin Malzeme Güvenlik Bilgi Formlarının
(MSDS) oluşturulması yada tedarikçi firmalardan elde edilmesi gereklidir.
Materyal özellikli bilgi bankası işletmede yangın-patlama, sağlık ve reaktiflik açısından çeşitli sınıflandırma
metodolojileri kullanılarak sınıflandırma yapılabilmesi içinde çok önemlidir. (Örneğin;DOW Yangın ve Patlama İndeksi,
MOND Tehlike İndeksi, NFPA-Tehlike Derecelendirme Endeksi, HMIS- Tehlike Derecelendirme Endeksi vb.)
Bu tür bir tehlike sınıflama ve derecelendirme neden önemlidir?
Bir işletmede girdi ve çıktı olarak bir çok kimyasal maddenin kullanıldığını, ya da çok geniş bir alanda tehlikesi
yüksek bir kimyasalın kullanıldığını düşünelim. Böyle bir durumda kimyasal maddelerden kaynaklanan tehlikelerin
kontrolü çok güç olacak, hatta imkansız hale gelecektir.
Tehlike derecelendirme ve sınıflaması, işyerinde doğru sağlık kontrollerinin yapılmasını, kimyasallardan
kaynaklanan yangın, reaktiflik ve meslek hastalığı risklerinin çok daha kolay kontrol edilmesini ve gerekli korunma
yöntemlerinin doğru seçilmesini sağlar.
Ağustos 2006
NFPA Tehlike İşaretleme Sistemi
NFPA 704 İşaretleme Sistemi - The National Fire Protection
Association (NFPA) kimyasalların sağlık, yanıcı ve reaktif tehlikelerini
göstermek için bir sistem geliştirmiştir. Kimyasallar, spesifik tedbir
sembolleri
ile
sınıflandırılmışlardır.
Bu
kodlamaya
göre
işletmede/işyerinde bulunan tüm hammaddeler ve ürünler veya yardımcı
malzemenin (temizlik malzemesi gibi) sağlık, yanıcılık, reaktiflik ve eğer
var ise özel notlar bulunur. Mikro ayrıştırma algoritmasına göre aynı
algoritma içinde bulunan kimyasal maddelerinin kodları tehlike matrisi
içine yazılır ve yükseltme yapılır. Bulunan yeni kod artık o algoritmanın
yeni kodudur ve bu koda göre korunma önlemleri, acil eylem planı ve ilk
yardım uygulamaları tanımlanır.
The National Fire Protection Association (NFPA) Tehlike Derecelendirme Endeksi aşağıda verilmiştir.
Tehlike Derecelendirme Endeksi: Sağlık- MAVİ
Materyal çok sınırlı maruz bırakmada dahi ölüme neden olabilir veya acil tıbbi müdahaleye rağmen giderek
artan büyük düzeyde zarar meydana getirir. Bu maddelere özel koruyucu ekipman olmadan yaklaşmak çok çok
tehlikelidir. Bu derece şunları içerir:
Materyale kısa-süre maruz kalmada dahi ciddi geçici veya acil tıbbi müdahaleye rağmen artan düzeyde
zarar meydana getirir. Bu maddelere yaklaşırken tüm vücudun kontağını engelleyen koruyucu ekipman gerekir.
Materyale şidettli veya sürekli maruz kalma sonucunda geçici güçten düşme veya havalandırma tesisatı
olmaması ve acil tıbbi müdahalede bulunulmaması durumunda muhtemel artan zararlar meydana getirir.
Materyalle maruz kalma sonucunda tahriş edicidir fakat yanlızca küçük artan düzeyde zarar verir, kapalı tip
gaz maskesi kullanılması gerekir.
Tehlike Derecelendirme Endeksi: YANICILIK- KIRMIZI
Bu materyaller, atmosfer basıncında ve normal çevre sıcaklığında çabucak veya tamamen buharlaşan ya da
kolaylıkla havaya yayılan ya da yanan maddelerdir. Normal ortam sıcaklığı ve atmosfer basıncı altında çok çabuk
veya
tamamen
Bu
buharlaşabilen
tür
sıvı
ve
veya
katı
havada
materyaller,
kolayca
hemen
yayılabilen
hemen
ve
tüm
kolaylıkla
çevre
yanabilen
maddelerdir.
sıcaklıklarında
tutuşabilirler.
Hava ile tehlikeli karışımlar oluştururlar.
Bu tür materyaller normal şartlar altında hava ile patlayıcı karışımlar oluşturmazlar, ancak yüksek çevre
Ağustos 2006
sıcaklıklarında ya da çok az ısıtılmaları halinde yeterli miktarlarda buhar salarak hava ile patlayıcı karışımlar oluştururlar.
Genellikle içerdikleri oksijen sebebi ile (kuru nitroselüloz ve birçok organik peroksit gibi) çok hızlı bir şekilde yanan
maddeler ve hava ile temasta kendiliğinden tutuşan maddelerdir.
Orta derecede parlayıcı madde
Aşağıdaki özelliklerin bir veya bir kaçına sahiptir. Tutuşmanın gerçekleşmesi için önce orta derecede ısıtılması
veya ortam sıcaklığının üstünde bir sıcaklığa maruz bırakılması gereken maddelerdir.
Bu tür materyaller az parlayıcı maddelerdir. Bu materyallerin tutuşması veya yanması için tüm çevre sıcaklık
şartları altında çok ısıtılması gerekir.
Not: Yanmayan maddeler: Parlama noktası yoktur. 1500°F (815.5°C)’ a 5 dakika maruz bırakıldığında yanmayan
maddelerdir.
Tehlike Derecelendirme Endeksi: REAKTİFLİK- SARI
Bu materyaller normal ortam sıcaklığı ve basınç altında kolaylıkla ve şiddetli bir şekilde patlamaya ya da
patlayıcı ayrışmaya (Dekompoze) ya da patlayıcı reaksiyon vermeye yetenekli maddelerdir.
Bu materyaller, patlamaya ya da patlayıcı ayrışmaya (detone olabilir) veya patlayıcı reaksiyon verebilmeye
yeteneklidir
ancak
bunlar
için
ısıtılması
veya
kuvvetli
bir
ateşleme
kaynağına
ihtiyaç
vardır.
Bu materyaller, normal şartlarda genellikle dayanıksız, kolaylıkla şiddetli kimyasal değişime uğrayan fakat
patlama yapmayan maddelerdir. Normal sıcaklılarda ve basınçlarda çabuk enerji açığa çıkışı ile kimyasal değişime
uğrayan maddeler ya da yüksek sıcaklıklarda ve basınçlarda şiddetli kimyasal değişime uğrayan maddelerdir.
Bu materyaller, normal şartlarda stabil olan ancak yüksek sıcaklık ve basınçla kararsız hale geçen veya su ile bir
miktar enerji çıkışına neden olabilecek pek şiddetli olmayan bir reaksiyona girebilen maddelerdir.
• Önlem: Böyle maddelerin yangınlarına dikkatli bir şekilde yaklaşarak su tatbik edilmelidir.
Tehlike Derecelendirme Endeksi: Özel Notlar - BEYAZ
Oksitleyici maddeyi belirtir. Bu bileşikler diğer bileşiklerdeki elektronları çeker veya hidrojeni alır ve kolayca
oksijen verirler. Başka bir ifade ile diğer bileşiklerle karıştırıldıkları zaman yanabilir veya patlayabilirler.
Gösterilen materyal su ile reaksiyon verir. Bu bileşiklerin su ile temas halinde hızlı enerji çıkışı gerçekleşir. Başka
bir ifade ile su ile temasta yanabilir veya patlayabilirler.
Polimerizasyon
Asit
Alkali
Korozif, vb.
Ağustos 2006
Tablo-13 NFPA Tehlike Sınıflama Özeti
SIVILARIN SINIFLAMASI:
1. TUTUŞUCU SIVILAR:
: Kapalı kap parlama noktası 100°F’den (37.8°C) aşağıda ve basıncı 40 psia’yı (2068.6 mmHg) geçmeyen
I SINIF
sıvı
IA. SINIF
: Parlama noktası 73°F’den (22.8°C) ve kaynama noktası 100°F’den (37.8°C) aşağıda olan sıvı.
IB. SINIF
: Parlama noktası 73°F’den (22.8°C) aşağı ve kaynama noktası 100°F’de (37.8°C) veya yukarıda olan sıvı.
IC.SINIF
: Parlama noktası 73°F’de (22.8°C) veya yukarı fakat kaynama noktası 100°F’den (37.8°C) aşağıda olan
sıvı.
2. KOLAY YANICI SIVI:
II. SINIF: Parlama noktası 100°F’den (37.8°C) yukarı ve 140°F’den (60°C) aşağı
IIIA. SINIF: Parlama noktası 140°F’den (37.8°C) yukarı ve 200°F’den (93°C) aşağı
IIIB.SINIF: Parlama noktası 200°F’den (93°C) yukarı
HMIS Tehlike Sınıflaması
Kimyasal tehlikeleri tasnif etmek için kullanılan kodlardan biri de HMIS’dir. Bu
etiketler kullanıcı ve bilgilendiricilere kimyasal tehlikelerin hızlı bir özetini sunar. Etiketler
Ağustos 2006
gerekli tüm bilgiyi içermez. Tehlikeli veya potansiyel olarak tehlike içeren kimyasalların tam mahsurlarını öğrenmek
amacıyla MSDS’e başvurulmalıdır.
Özellikle birçok kimyasalın aynı ortam içinde kullanıldığı alanlarda, mikro ayrıştırma algoritmasına göre aynı
algoritma içinde bulunan kimyasal maddelerinin kodları aynen NFPA tehlike kodunda olduğu gibi tehlike matrisi içine
yazılır ve yükseltme yapılır. Bulunan yeni kod artık o algoritmanın yeni kodudur ve bu koda göre korunma önlemleri, acil
eylem planı ve ilk yardım uygulamaları tanımlanır.
Etiketlerde renklerle kodlanmış çubuklar bulunmaktadır ve bunların tehlikelerle ilişkilendirilmesi aşağıdaki
gibidir.
Mavi = Sağlık
Kırmızı = Tutuşuculuk
Sarı = Reaktiflik
Beyaz = Kişisel Koruyucu Ekipman
Etiketler Sağlık, Tutuşuculuk ve Reaktivite kısımlarındaki tehlikeleri 0 en az tehlikeli, 4 en tehlikeli olmak üzere 0
ila 4 arasında bir skalada değerlendirir.
SAĞLIK - MAVİ
0. ASGARİ TEHLİKE: Bu madde sağlık için bir tehlike içermez. Malzeme Bilgi Güvenlik Formu (MSDS) üzerinde
aşağıda belirtilen asgari güvenlik uyarıları bulunur: Solumak, yemek veya deri yoluyla alınması tehlikeli olabilir. Gözde
tahrişe yol açabilir. Deride tahrişe yol açabilir.
1. YÜZEYSEL TEHLİKE: Bu madde tahrişe sebep olabilir veya gözle, deri ile, mukoza veya solunum organlarıyla
teması halinde minör, kısa sürede tedavisi mümkün rahatsızlıklara yol açabilir. Bu kategorideki maddeler, MSDS’de
“yutulduğunda tehlikelidir” notuyla yer alırlar.
2. ORTA SEVİYELİ TEHLİKE: Bu maddeler geçici veya minör, kısa sürede tedavi edilebilen rahatsızlıklara yol açar.
Bu maddeler MSDS’de “yutulduğunda, solunduğunda, veya deri yoluyla alındığında tehlikelidir” notuyla belirtilir.
3. CİDDİ TEHLİKE: Bu maddeler temas edildiğinde acil ilk yardım uygulanmadığı ve tıbbi tedavi yapılmadığı takdirde
majör rahatsızlıklara neden olur. Bu maddeler MSDS’de şiddetli tahrişe veya geniş kapsamlı doku hasarına neden olan
maddeler olarak kategorize edilirler.
4. ŞİDDETLİ TEHLİKE: Bu maddeler kalıcı doku hasarına, major doku hasarına yol açabilir, bir veya bir kaç maruziyet
ile hayat kaybına neden olabilirler. Bu maddeler MSDS’de en az bir doku için çok zararlı veya yutulduğunda,
solunduğunda, veya deri temasıyla alındığında ölümcül olabilir notuyla listelenir.
1 veya [ ]* KRONİK SAĞLIK ETKİSİ: Bu maddeler kronik (müzmin, uzun vadeli) sağlık sorunlarına yol açar veya
kanserojen olabilir. Bu superscrip notasyon, yukarıda belirtilen sıralamaya ilave anlamına gelir.
Ağızdan (oral) alındığında tehlikeli olan maddelere kıyasla solunma veya deri temasıyla alındığında tehlikeli olan
maddelere daha yüksek seviyeli bir tasnif uygulanır. Çünkü tehlikeli maddenin ağız yoluyla alınması durumuna normal
çalışma koşullarında nadiren rastlanır. 1 ve 2 numaralı hasarlar büyük ölçüde geçici ve telafi edilebilir tehlikelerdir, buna
mukabil 3 ve 4 numaralı hasarlar kalıcı hasara neden olabilir.
Ağustos 2006
YANICILIK
0. ASGARİ TEHLİKE: Bu madde normal şartlar altında dengelidir ve ısıtılmadığında yanmaz.
1. YÜZEYSEL TEHLİKE: Bu maddenin tutuşması için ısıtılması gerekir. Bu kategorideki yanıcı sıvıların 200º F (NFPA
Class IIIB) veya daha yüksek parlama noktaları (tutuşmanın oluşabileceği en düşük sıcaklık derecesi) bulunur.
2. ORTA SEVİYELİ TEHLİKE: Bu maddelerin tutuşmaları için orta derecede ısıtılmaları gerekir. Parlama noktası 100º
F ila 200º F arasında bulunan yanıcı sıvılar bu kapsama dahildir (NFPA Class II & Class IIIA).
3. CİDDİ TEHLİKE: Bu maddeler hemen hemen tüm normal sıcaklık derecelerinde tutuşma riskine sahip maddelerdir.
Parlama noktası 100º F altında ve kaynama noktası 100º F üzerinde bulunan yanıcı sıvılar (NFPA Class IB & Class IC).
4. ŞİDDETLİ TEHLİKE: Bu maddeler tutuşma riski çok yüksek olan gazları veya parlama noktası 73º ve kaynama
noktası 100º F altında olan uçucu sıvıları kapsamaktadır (NFPA Class IA).
REAKTİFLİK
0. ASGARİ TEHLİKE: Bu madde normal şartlar altında hatta yangın durumunda bile dengelidir ve su ile reaksiyona
girmez.
1. YÜZEYSEL TEHLİKE: Bu madde normalde dengeli olmasına rağmen yüksek sıcaklık dereceleri ve yüksek basınç
altında dengesiz olabilir. Bu maddeler su ile reaksiyona girebilir ancak enerji açığa çıkışı şiddetli değildir. Bu kategorideki
maddeler neme (rutubete) hassas madde olarak sınıflandırılırlar.
2. ORTA SEVİYELİ TEHLİKE: Bu maddeler normalde dengesizlerdir. Ani ve şiddetli kimyasal değişime uğrarlar ancak
patlamazlar. Bu maddeler su ile ani reaksiyona girer ve su ile temas sonucu tehlikeli madde formasyonu yaratabilirler.
3. CİDDİ TEHLİKE: Bu maddeler patlama veya patlayıcı reaksiyon kapasitesite sahiptir ancak patlama öncesinde güçlü
bir tetikleyici mekanizma gerekir ya da kapalı ortamda iyice ısıtılmaları gerekir. Bu katagorideki maddeler arasında su ile
reaksiyonlarında patlayan maddeler de yer alır.
4. ŞİDDETLİ TEHLİKE: Bu madde normal sıcaklık derecelerinde ve normal basınç altında patlama veya patlayıcı
bozunma özelliklerine sahiptir.
[ ]1 SPESİFİK DURUM ETKİSİ: Bu madde, bazı depolama durumlarında veya bazı diğer spesifik maddelerle
şiddetli
reaksiyon
veya
patlama
riski
ihtiva
eder.
karıştırıldığında
Detaylar için MSDS’e başvurulmalıdır.(dipnotlar dahil).
KİŞİSEL KORUNMA
A. Bu maddelerle çalışırken güvenlik gözlüğü kullanılmalıdır. Bu her hangi bir madde için belirlenen en düşük kategoridir.
B. Güvenlik gözlüğü ve koruyucu eldven kullanılmalıdır. Bu sınıflama, deri tahrişine neden olan ya da deri absorbe
edildiğinde tehlikeli sonuçlar doğuran maddelere verilir.
Ağustos 2006
C. Güvenlik gözlüğü, koruyucu eldiven ve labaratuvar önlüğü kullanılır. Bu maddelerin sıçrama özellikleri bulunur ve
SAĞLIK TEHLİKE SINIFI 2 veya DAHA YÜKSEK’tir.
D. Yüz maskesi, gözlük, koruyucu eldiven, labaratuvar önlüğü ve egzost korunma başlığı kullanılmalıdır. Patlama riski
bulunan maddeler bu kategoridedir. REAKTİVİTE TEHLİKE KATEGORİSİ 3 veya 4 olan tüm maddeler burada
değerlendirilirler.
E. Güvenlik gözlüğü, koruyucu eldiven ve egzost korunma başlığı kullanılır. Bu sınıflama, tehlikeli buhar ve buğu
çıkmasına sebep olan ve havaya toz yayan maddeler içindir.
H. Koruyucu gözlük, labaruvar önlüğü, koruyucu eldiven ve egzost korunma başlığı kullanılmalıdır. Bu tasnif, tehlikeli
buhar ve buğu çıkmasına sebep olan ve havaya toz yayan bunlara ilave olarak aynı zamanda sıçrama özelliği taşıyan
maddeler içindir. Güçlü asitler, güçlü bazlar, kuvvetli organik çözücüler bu kategoriye girer.
DİKKAT : Bazı Spesifik Maddelerle Reaksiyona Girme Durumuna İlişkin Önemli Bilgiler İlgili MSDS’lerin
Dipnotlarında Belirtilmektedir.
Dow
ve
MOND
Yangın
ve
Patlama
ve
Dow ve MOND Yangın ve Patlama İndeksi (Dow FEI)
Toksitite
İndeksi
(Dow
FEI
–MOND
FEI)
The Dow Chemical Company’nin bu indeksi, en çok kullanılan indekstir. Bu indeks başlangıçta daha ziyade
yangın önleme yöntemlerinin belirlenmesinde kullanılan bir kılavuz olmuştur. Yangından korunma önlemlerini belirlemeye
yarayan yangın ve patlama indeksinin hesaplanmasına dayanmakta, muhtemel azami temel mal hasarını hesaplamakta
kullanılan hasar faktörü ile birlikte kullanılmaktadır.
Mond Yangın, Patlama ve Toksisite İndeksi (Mond FETI)
Mond FETI indeks Dow indeksin bir uzantısıdır. Tehlikelerin, Dow FEI’de yapılış biçimine benzer şekilde, bir ön
değerlendirmelerinin yapılması esasına dayanmakla birlikte, toksisite gibi tehlikeler de dikkate alınır.
Mond İndeks Dow Yangın ve Patlama İndeksinin 1973 yılı versiyonundan geliştirilmiştir. Dow yöntemine kıyasla
getirilen temel değişiklikler aşağıdakileri kapsar.
1. Daha geniş kapsamlı prosesler ve depolama tesisleri ele alınmaktadır,
2. Patlayıcı özellikleri olan kimyasal maddelerin işlenmesini kapsar,
3. Hidrojen tehlikeleri geliştirilerek ele alınmaktadır,
4. İlave özel proses tehlikeleri ele alınmaktadır,
5. Tehlike değerlendirmesi kapsamına toksisite de ilave edilmiştir.
Dow İndeksi Ünite Tehlike Faktörü ile Malzeme Faktörü’nün (MF) ürünüdür. Olabilecek en kötü senaryo dikkate
alınarak, proses ünitesinde bulunan en tehlikeli maddenin malzeme faktörü MF dikkate alınır. MF, proseste yer alan en
tehlikeli maddeden veya dikkate değer miktardaki maddelerin karışımından ortaya çıkan enerjinin yoğunluğunu gösteren
bir sayıdır. MF, maddelerin tutuşuculuğu veya reaktivitesinden elde edilir. Proses ünitelere bölünür. Malzeme Faktörü her
ünite için ayrı ayrı hesaplanır.
Ağustos 2006
Proses ünitesi için Ünite Tehlike Faktörü, genel ve özel proses tehlikelerinin bir ürünüdür. Genel proses
tehlikelerinin penaltıları, değişik ısıveren kimyasal reaksiyonlar, ısıalan kimyasal reaksiyonlar, malzeme kullanımı ve nakli,
tesis veya bina içindeki proses üniteleri, alana ulaşım, drenaj ve sızma kontrolü ile ilgilidir. Buna mukabil özel proses
tehlikeleri, toksik maddeler, atmosfer basıncından düşük prosesler, tutuşma menzili içinde veya yakınındaki operasyon,
toza maruz kalma, serbest bırakma basıncı, düşük ısı, tutuşucu ve dengesiz maddeler, korozyon ve erozyon, yan yana
depolanan veya paketlenen malzemelerdeki sızma, ateşli ısıtıcıların kullanımı, sıcak su sistemleri ve dönen ekipman vs.
faktörleri dikkate alınır.
Bu faktörlerin sayısal değerleri Dow Yangın ve Patlama Tehlike İndeks Sınıflama Kılavuzu’ndan elde edilir.
Bir sonraki aşamada ise işletmenin/işyerinin analizinin yapılması ve özellikle çalışanlardan kaynaklanan risklerin
yönetilmesi güç olan işletmelerde/işyerlerinde kişisel tehlikelerin belirlenmesi gerekir.
Bilgi isteyiniz!
İşletmenizde kullandığınız kimyasal maddeler için güvenlik veri kâğıtlarını mutlaka isteyiniz. Çünkü ancak bu şekilde kullandığınız ürünün oluşturabileceği tehlikeleri bilir ve kontrol altına alabilirsiniz. Talepleriniz Türkçe Güvenlik
Veri Formlarının hazırlanmasını hızlandırabilir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Tehlikeli Atıklar
Tehlikeli Atıklar
Tehlikeli atık, ölüm oranını arttırıcı etkisi olan, ciddi problemlerde geri dönüşümsüz, dayanıklı yapıya sahip,
elverişsiz arıtma, depolama, taşıma, bertaraf ve diğer işlemlerde, insan ve çevre sağlığı için tehlike içeren maddeler olarak
tanımlanmaktadır.
Tehlikeli atık terimi, birçok nedenden dolayı, tehlikeli etkileri olan, toksik içeriği bulunan (yani kolay tutuşan,
patlayıcı ve reaktif) maddelerin genel adı olarak kullanılır.
RCRA(U.S.Resource Conservation and Recovery Act of 1976)’ ya göre tehlikeli atık karakteristikleri:
•
Tutuşabilirlik
•
Koroziflik
•
Reaktiflik
•
Toksisitedir.
Tutuşabilirlik: Aşağıdaki özelliklerin bir çoğunu gösteren katı atık, tutuşabilirlik özelliği nedeniyle tehlikeli atık olarak
değerlendirilir:
•
%24’ ten az alkol içeren sulu çözeltiler hariç, 60 0C (140 0F)’ nin altında tutuşma sıcaklığına sahip olmak,
•
Normal şartlar altında akışkanlık eğilimi olmayan kendiliğinden ve sürekli yanmak,
•
Birleşmiş Milletler Taşıma Departmanı’ nın (DOT) Yönetmelikleri’ ndeki (40 CFR 261.21) (D001) sıkıştırılmış tutuşabilir gazlardan olmak,
•
Birleşmiş Milletler Taşıma Departmanı’ nın (DOT) Yönetmelikleri’ ndeki oksitleyicilerden olmak.
Koroziflik: Aşağıdaki özelliklerden birçoğunu gösteren katı atık, koroziflik özelliği nedeniyle tehlikeli atık olarak
değerlendirilir:
•
pH’ sı 2’ ye eşit, 2’ den küçük veya pH’ sı 12,5’ a eşit veya daha büyük pH’ lı sulu materyaller,
•
55 0C (130 0F)’ de korozyona uğramış akışkan çelik değeri yıllık 0,25 in.’ den büyük olan materyaller.
Ağustos 2006
Reaktivite: Aşağıdaki özelliklerden bir-çoğunu gösteren katı atık, reaktivite özelliği nedeniyle tehlikeli atık olarak
değerlendirilir:
•
Patlama olmaksızın, normalde kararsız ve şiddetli tepki veren maddeler,
•
Suyla şiddetli tepkime veren maddeler,
•
Patlayıcı formda sulu karışımlar,
•
Suyla karıştığında toksik gaz, füme veya buhar oluşturma, siyanür veya sülfit içermek,
•
Sınır değerler altında veya güçlü kaynaklarla ısıtıldığında patlamaya eği-lim,
Standart sıcaklık ve basınç altında patlamaya eğilim,
•
A sınıfı ve B sınıfı patlayıcılar olarak DOT’ de listelenmek.
Toksisite: Kimyasal maddelerin organizmalar üzerinde doğurduğu kötü etki-ler olarak tanımlanabilir.
EPA’ nın hazırlamış olduğu tehlikeli atık listesi; özel bir kaynağı olmayan, özel bir kaynağı olan ve ticari amaçlı üretilen
kimyasallar olmak üzere üç ayrı bölümden oluşmaktadır.
Özel bir kaynağı olmayan atıklar, ‘F’ olarak isimlendirilmiştir. Çünkü EPA atık kimlik kodları F ile başlayan atıklar,
genellikle endüstriyel proses ve imalat ürünleridir.
Özel bir kaynağı olan atıklar yani ‘K’ kodlu atıklar, genellikle özel endüstriler-den (örneğin; ahşap koruma, petrol rafine
etme, organik kimyasal üretim endüstrileri) gelen atıklardır.
Ticari amaçlı üretilen kimyasallar (‘P’ ve ‘U’ kodlu atıklar), özel ticari amaçlı kim-yasal ürünleri ve ara kimyasalları
içermektedir.
Tehlikeli atık tanım örnekleri
1. A. B. D. (RCRA)
Miktarı, konsantrasyonu, fiziksel, kim-yasal veya enfeksiyon yapma özellikleri nedeniyle ölümlerdeki yükselmeye önemli
ölçüde katkıda bulunan veya geri dönüşsüz tahribat ve hastalıklar doğurabilen, insan sağlığına veya uygun şekilde
yönetilmedikleri takdirde çevre için muhtemel tehlikeler yaratabilen atıklardır.
2. KANADA
Tehlikeli atık; üretim yerinde depolanmasında, toplanmasında, taşınmasında arıtılmasında veya bertarafında özel tedbirler
gerektiren ve insana, patlama, yanma, buharlaşma, radyoaktivite, zehirleme ve hastalık yapma şeklinde istenmeyen
tehlikeler doğurabilen atıklardır.
3. İSVEÇ
Birçok Avrupa ülkesi gibi İsveç de liste yaklaşımında bir tanımlama yapmıştır. İsveç mevzuatındaki liste: (1) atık yağ, (2)
atık solvent, (3) boya, vernik, tutkal atığı, (4) derişik asit veya alkali atık, (5) kaplama işlerinden oluşan Cd, Cu, Cr, Ni, Sn
ve Zn ihtiva eden atıklar, (6) matbaa ve fotoğrafçılık sanayilerinden oluşan Ag ve Zn ihtiva eden atıklar, (7) Hg ihtiva eden
atıklar, (8) siyanür ihtiva eden atıklar, (9) PCB ihtiva eden atıklar, (10) biyolojik aktiviteyi durdurucu kimyasal maddeleri
ihtiva eden atıklar.
4. ALMANYA
Almanya mevzuatında ‘özel atık’ olarak nitelendirilen tehlikeli atıklar: (1) halojenli organik bileşenler, (2) organik kükürt,
(3) izosiyanatlar, (4) nitritler, (5) siyanür ve florürler, (6) fenol ve türevleri, (7) solventler (halojenli olanlar hariç), (8) tar ve
tar ürünleri, (9) organik ve inorganik asit asit, baz ve anhidritler, (10) metaller, metal bileşikleri veya metal ihtiva eden
inorganik ve organik bileşikler (özellikle Hg, Pb, As, Be, Sb, Cr, Se ve Cd), (11) aldehit ve ketonlar, (12) diğer atıklar
(asbest, sitiren ve denitro fenol)
Ağustos 2006
5. AVRUPA TOPLULUĞU
Avrupa Topluluğu’ nun, kimyasal gruplar esasında kabul ettiği liste: (1) As ve bileşikleri, (2) Hg ve bileşikleri, (3) Cd ve
bileşikleri, (4) Tl ve bileşikleri, (5) Be ve bileşikleri, (6) Cr(VI) bileşikleri, (7) Pb ve bileşikleri, (8) Sb ve bileşikleri, (9)
fenol ve bileşikleri, (10) organik ve inorganik siyanürler, (11) izosiyanatlar, (12) halojenli organik bileşikler, (13) klorlu
solventler, (14) organik solventler, (15) biyolojik aktiviteyi durduran bileşikler, (16) tar ve tar türü distilasyon bakiyeleri,
(17) farmasetükel bileşikler, (18) peroksit, klorat, perklorat ve asitler, (19) eterler, (20) kimya laboratuvarı atıkları, (21)
asbest, (22) Se ve bileşik-leri, (23) Te ve bileşikleri, (24) aromatik polisilik bileşikler, (25) metal karboniller, (26)
çözünmüş Cu bileşikleri, (27) metal işleme, yüzey kaplama işlemle-rinde kullanılmış asit ve baz maddeler.
Tehlikeli atıkların sınıflandırılması
Atıkları sınıflandırmak için birçok yöntem mevcuttur. Bu yöntemler; atık kaynağına, atık bileşimine veya atık
zehirliliği ile bürokratik tanımlama esaslarına göre olabilmektedir. Atıkların tehlikeli olarak belirlenmesinde kullanılan
listeler,
a.
Maddelerin atılma nedenlerine göre,
b.
Atılma işlemlerine göre,
c.
Tehlikeli atıkların kökenlerine göre,
d.
Tehlikeli atık olmasına neden olan bileşenlerine göre,
e.
Tehlikeli özellikler listesine göre,
f.
Atık yaratan faaliyetlere göre hazırlanabilmektedir.
Birleşmiş Milletler tehlikeli atıklar için bir sınıflandırma getirmiş ve bu sınıflandırmada 97 ürün, 9 ana sınıf içinde
belirtilmiştir.
Sınıf 1- Patlayıcılar
Sınıf 2- Gazlar
Sınıf 3- Yanıcı sıvılar
Sınıf 4-Yanıcı katı maddeler
Sınıf 5- Oksitleyici maddeler
Sınıf 6- Zehirli ve hastalık yapan maddeler
Sınıf 7- Radyoaktif maddeler
Sınıf 8- Korozif maddeler
Sınıf 9- Diğer tehlikeli maddeler.
Bir atığın tehlikeli olup olmadığına karar vermede esas alınan kriterler, atığın bileşimi, atık içindeki bileşenlerin
miktarları, atık içindeki bileşenlerin kimyasal reaktifleri, atığın fiziksel durumu, atığın çevredeki etkileri ve kalıcılığı
şeklinde özetlenebilir. Kısaca tehlikeli atık, zararlı madde içermesi veya kimyasal reaksiyon ortaya çıkarması nedeniyle katı
atık ile birlikte bertaraf edilemeyen atıktır.
Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği'ne göre; tehlikeli atıklar evlerden, endüstri kuruluşlarından ve ticari
işyerlerinden kaynaklanan ve yönetmeliğin 1, 4, 5 ve 6. eklerinde verilen tehlikeli özelliklerden en az birini taşıyan atıklar
veya tehlikeli atıklarla kontamine olmuş malzeme veya maddelerdir. Yönetimi ve denetimi ayrı esaslar gerektiren tıbbi
atıklar, cips atıkları, termik santral külleri ise aynı Yönetmelik' te özel atıklar olarak tanımlanmıştır. Bu atıkların özellikleri,
Ağustos 2006
oluştukları kaynaklar, üretim teknolojilerine ve üretime giren maddelere göre tehlikeli veya tehlikesiz özellikler
göstermekte, yönetim esas ve usulleri de buna göre farklılık göstermektedir.
Radyoaktif Atıklar
Radyoaktif atıklar, her türlü radyoaktif maddenin değişik alanlarda kullanımları sonucu meydana gelmektedir. Bu
atıkları diğer toksik endüstriyel atıklardan ayıran en belirgin özellik radyoaktif olmalarıdır. Radyoaktif maddeler tıp,
endüstri, tarım alanlarında kullanıldığı gibi, büyük ölçüde ısı ve elektrik enerjisi üretiminde de kullanılmaktadır. Bu
faaliyetler sonucu oluşan radyoaktif atıkların meydana geliş şekillerini üçe ayırabiliriz.
1.
Nükleer yakıt çevrimi (uranyum madenciliği, uranyum cevheri zenginleştirilmesi, nükleer yakıt yapımı, reaktör
işletmesi ve kullanılmış yakıtların reprosesi),
2.
Nükleer yakıt çevrimi tesislerinin devreden çıkarılması,
3.
Tıp, endüstri, tarım ve araştırma alanlarında radyoaktif maddelerin kullanılması.
Radyoaktif atıklar, zararlı birtakım iyonlayıcı radyasyon yaydıklarından, çevreyi bu radyasyon tehlikesinden korumak
için önlemler alınması zorunludur. Radyoaktif atıklardan gelecek bu zararlı radyasyon etkilerden korunmak üzere bu
atıkların işlenmesi, taşınması, depolanması ve gömülmesinde kullanılan teknik ve idari işlemlerin tümüne "radyoaktif atık
yönetimi" adı verilmektedir.
Türkiye bu konuda ilk adımını 1956 tarihinde yürürlüğe giren 6821 sayılı "Atom Enerjisi Komisyonu Kurulması
Hakkında Kanun" ile atmıştır. Atom Enerjisi Komisyonu İstanbul Küçükçekmece gölü kenarında 1 MW ısıl güçte TR-1
araştırma reaktörünü kurmuş ve bu reaktör çevresinde kurulan araştırma laboratuvarlarıyla Çekmece Nükleer Araştırma ve
Eğitim Merkezi oluşturulmuştur. Ayrıca ülkemizdeki radyoaktif atıkların güvenli bir şekilde işlenmesi, taşınması, geçici
veya sürekli olarak depolanması için gereken önlemleri almak veya aldırmak görevi 2690 sayılı yasa ile Türkiye Atom
Enerjisi Kurumu'na verilmiştir.
Tıbbi Atıklar
Sağlık kuruluşlarından kaynaklanan atıkların, insan sağlığına ve çevreye zarar vermeden toplanması, depolanması,
mümkünse geri kazanılması, taşınması ve nihai bertarafları ile ilgili kurallar 1993 yılında yürürlüğe giren "Tıbbi Atıkların
Kontrolü Yönetmeliği"nde düzenlenmiştir. Yönetmeliğe göre hastane, hekimlik eğitimi veren ve tıbbi araştırma yapan
kurumlar, tıbbi tahlil laboratuvarları gibi tıbbi atıkların oluşabileceği yerlerden kaynaklanan atıkların oluşması aşamasında
sınıflandırılması, toplanması, geçici olarak depolanması, ünite içinde taşınması aşamalarının özel ekipler tarafından
yapılması, enaz atık oluşmasını sağlayacak sistemlerin kurulması öngörülmektedir.
Yönetmelik' te bu tesislerde oluşan evsel atıkların tıbbi atıklardan ayrı olarak plastik torbalarda toplanmasına ve Katı
Atıkların Kontrolü Yönetmeliği'nde belirtilen kurallara göre yok edilmesine ilişkin hükümler yer almaktadır. Ayrıca bu iş
için eğitilmiş özel personel tarafından diğer atıklardan ayrı olarak toplanarak tıbbi atıkların türlerine göre (patojen, enfekte,
radyoaktif tehlikeli kimyasal madde atığı) hangi işlemlere tabi olarak taşınacağı, geçici olarak depolanacağı ve bertaraf
edileceği ayrıntılı olarak belirlenmektedir.
Tıbbi atıkların, tesislerdeki geçici depo veya konteynerlerden alınarak taşınması, nihai depolanma veya yakılma
suretiyle bertaraf edilmesinden ve bu işleri yapacak özel personelin eğitilmesinden büyükşehir belediyeleri, belediyeler
Ağustos 2006
veya bu yetkilerin devredildiği kuruluşlar müteselsilen sorumludurlar.Yönetmelik'te taşıma personelinin özel giysileri ve
tıbbi atıkların taşınmasına ilişkin kurallar atık taşıma araçlarının teknik özellikleri ayrıntıyla belirlenmiştir.
Yönetmeliğe göre tıbbi atıkların yakılarak bertarafı esastır. Yakma tesisleri belediyeler veya bu konuda yetkilerin
devredildiği kuruluşlar tarafından tesis edilebileceği gibi, Çevre Bakanlığı'nın uygun görüşü alınarak atıkların oluştuğu
hastane veya tesislerde de kurulabilmektedir. Yakma tesislerinin teknik özellikleri, bunların yer seçimi izinleri, inşaat ve
işletme ruhsatları ve denetlenmeleri, bu ruhsatların iptali ayrıntılı kurallara bağlanmıştır.
Kimyasal Maddeler
Çevre ve insan sağlığı için zararlı olan kimyasal maddelerin kontrol altına alınması amacıyla hazırlanan "Zararlı
Kimyasal Madde Ve Ürünlerinin Kontrolü Yönetmeliği" 1993 yılında yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin amacı; hava, su ve
toprağa karışarak, kısa veya uzun dönemde ekolojik dengeyi bozan, çevre ve insan sağlığı açısından zararlı kimyasal madde
ve ürünlerinin kontrol altına alınabilmesine yönelik idari, teknik ve hukuki prensip, politika ve programlarının belirlenerek
uygulanmasını sağlamaktır. Yönetmelik, çevre ve insan sağlığı açısından zararlı kimyasal madde ve ürünlerinin ticareti,
üretimi ve ambalaj ve etiketlenmesi, depolanması, taşınması ve kullanılması faaliyetlerine ilişkin esasları kapsamaktadır.
Teknolojik gelişme ve ekonomik kalkınma sonucu çevrenin kirlenmesi hükümetlerin tehlikeli atıkların sağlıklı
yönetimi için programlar yapılması konusunda yöneltmiştir. Tehlikeli atıklar, bertaraf edilmesi gereken veya bertarafı
tasarlanan maddelerdir. Bertaraf operasyonları ise kaynak geri kazanım, yeniden kullanılabilir hale getirme, ıslah etme,
doğrudan geri kullanımlar veya alternatif kullanımlardır.
Türkiye'de tehlikeli atıkların bertarafı için kullanılan yöntemler henüz ilgili mevzuatta belirlenen düzeye ulaşmamıştır.
Endüstri kuruluşları bu atıklarını belediye çöplüklerinde veya kendi alanlarında gömerek yada yakma tesislerinde yakarak
bertaraf etmektedirler. Düzenli bertaraf tesislerinin bulunmaması nedeniyle belediye çöplüklerine de gönderilmeyen atıklar
endüstri kuruluşları tarafından tesislerindeki özel depolarda ve konteynerlerde geçici olarak depolanmaktadır. Bu
uygulamalar endüstri tesislerindeki kullanım alanlarını azaltmakta ve büyük sıkıntılar yaratmaktadır.
Atık azaltılması teknikleri dört bölümde incelenmektedir. Bunlar envanter yönetimi, üretim proseslerinde yapılacak
değişiklikler, hacim azaltılması, yeniden kullanım ve geri kazanım olarak özetlenebilir.
Tehlikeli Atıkların Taşınması
Basel Sözleşmesi tehlikeli atıkların uluslararası hareketini büyük ölçüde kısıtlamıştır. Tehlikeli Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği de yurt dışında üretilen tehlikeli atıkların Türkiye'ye ithalini yasaklamıştır. Ancak Çevre Bakanlığı'nca, bu
atıkların sağlık, araştırma, yakıt ve benzeri amaçlarla kullanıldığını belgeleyenlere ithalat izni verilebilmektedir.
Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın "Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Madde ve Atıklara
İlişkin Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği" çerçevesinde Çevre Bakanlığı'nca belirli kriterler doğrultusunda bazı
hurdaların ithalatına izin verilmektedir.
Atıkların ihracı konusunda ise Yönetmelik'te bir hüküm bulunmaktadır. Buna göre, atıklar, ülkemizde atıkların
bertarafı için gerekli teknik kapasiteye sahip tesislerin bulunmaması halinde ve sözkonusu atıkları ithalatçı devletin yetkili
otoritesinin kabul etmesi durumunda ihraç edilebilir. Bu durumda, Çevre Bakanlığı, atıkların sınırlarötesi taşınımına izin
verilmeden önce transit devletlerin ve atığı ithal edecek devletin yazılı onaylarını almaktadır. Bakanlık, ihracatçı tarafından
Ağustos 2006
doldurulmuş bildirim formunu ithalatçı devletin ve transit devletlerin yetkili makamlarına göndermekte, bu tarihten
başlayarak 60 gün içinde yazılı onay verilmezse ihracat işlemi başlatılamamaktadır.
Ülkemizin transit devlet olması durumunda, Çevre Bakanlığı'na taşımanın planlandığı tarihten en az 60 gün önce
bildirimde bulunulması zorunludur. Bakanlık söz konusu transit taşıma işlemine şartlı veya şartsız izin verebilir, izin
vermeyi reddebilir veya en geç 60 gün içinde bildirimde bulunan taraftan bilgi isteyerek yazılı cevabını bildirir. Bakanlığın
izni alınmadan transit geçiş yapılmaz, ulusal yetki alanımız içinde atık yükü limbo yapılmaz ve aktarılmaz.
Yönetmeliğe göre tehlikeli atıkların uluslararası taşınımına uygulanacak usul ve esaslar şunlardır:
a.
Taşıyıcı, doldurulan taşıma belgesini, atıkların taşınımına başladığı andan itibaren nihai bertaraf yerine kadar
taşıma süresince yanında bulundurmak ve bu belgeyi istendiğinde güvenlik ve taşıma ile ilgili makamların
incelemesine sunmak zorundadır.
b.
Atıkların sınırlar ötesi taşınımında sorumlu olan kişiler, sözkonusu atıkların teslim edilmesi veya teslim alınması
sırasında taşıma belgesini imzalamakla yükümlüdür.
c.
Bertaraf eden, sözkonusu atıkları teslim almış olduğunu ve işlemin bildiriminde belirtildiği şekilde
tamamlandığını gösteren belgeyi ihracatçıya ve Bakanlığa iletmekle yükümlüdür. İhracatçı bu belgeyi almadığı
taktirde Bakanlık kanalıyla bu durumu ithalatçı devlete bildirir.
d.
Atıkların sınırlar ötesi taşınımında uluslararası paketleme, etiketleme ve taşıma standartlarına uyulur.
e.
Atıkların sınırlarötesi taşınımının yönetmeliğe göre tamamlanamadığı durumlarda, ihracatcı devlet, ithalatçı
devletin bilgi verdiği tarihten itibaren 90 gün içinde veya ilgili devletlerin mutabık kalacakları başka bir süre
içinde geri almayı temin eder.
Yönetmelik gereğince tehlikeli atıkların geri kazanımı veya nihai bertarafları amacıyla taşınması, ilgili valilik
tarafından verilecek "lisans"a sahip araçlarla yapılır. Lisansa esas olacak hükümler, Çevre Bakanlığı'nca 19 Kasım 1996 ve
9 Eylül 1997 tarihli genelgeler ile valiliklere ve ilgili kurumlara bildirilmiştir. Buna göre, atıkların taşınacağı araçların
teknik donanımları, etiketlenmeleri ve yüklenmeleri, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nın, 22 Ekim 1976 tarihli "Tehlikeli
Maddelerin Karayolu İle Taşınması Hakkında Yönetmelik" hükümleri doğrultusunda yapılmalıdır. Valiliklerin lisans
vermelerine esas bilgi ve belgeler ise; a) Lisans alacak her bir araç için TSE'den alınacak "Uygunluk Belgesi" b) Atık
taşıyacak araçları kullanacak şoförlerin sahip olması gereken uluslararası ADR eğitimi sertifikasıdır. Atıkların taşınması
sırasında araç sürücüleri bu belgelerin yanısıra, ulusal atık taşıma formu ve taşıdıkları atıkların özelliğine bağlı olarak
hazırlanmış kaza anında ilk yardım ve müdahalede kullanılacak "Türkçe Bilgi Formları"nı yanlarında bulundurmakla
yükümlüdürler.
Atık taşımacılığı için Yönetmelik ile belirlenen yükümlülüklerin yerine getirilmesi son derece önemlidir. Sürücülerin
yanlarında taşıyacakları ulusal atık taşıma formlarında yer alacak bilgiler, atıkların taşımacılık kurallarına uygun araçlarla;
lisanslı bertaraf tesislerinde; kurallara uygun ve denetimli olarak bertaraf edilip edilmediğini ortaya çıkaracak bilgilerdir.
Ancak taşımacılık konusundaki çalışmalar arzu edilen düzeye getirilememiştir.
Tehlikeli Atıkların Depolanması
Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği'nin yürürlüğe girmesiyle tehlikeli atıkların belediye çöp alanına kabulü
yasaklanmıştır. Lisanslı atık bertaraf tesislerinin henüz olmaması ve yönetmelik gereğince üreticilerin atıklarını tesis içinde
geçici depolama olanaklarının sınırlı olması, illerde uygun "ara depolama" tesisleri kurulmasını gündeme getirmiştir.
Ağustos 2006
Atıkların nihai bertarafı için uygun yer bulunamaması yada depolamadan önce bazı fiziksel ve kimyasal işlemlerin
yapılması nedeniyle, atıklar ara depolarda geçici olarak depolanabilir. Bu depolarda bekleme süresi bir yılı aşamaz. Ancak
bu süre zorunlu hallerde valiliğin izni ile uzatılabilir. Ara depolama tesisleri ayrı alanlarda yapılabileceği gibi, işleme
tesisleri içerisinde de yapılabilir.
Ara depolama ve işleme tesislerinde;
a.
Giriş, depolama ve çalışma kısımları,
b.
Yangın söndürme sistemleri,
c.
Boruların, hazne ve kapların temizlenmesi için temizleme sistemleri,
d.
Taşan ve dökülen atıkların toplanması için yeterli absorban nötralizan bulundurulur.
Herhangi bir kaza halinde derhal müdahale edilebilmesi için atık taşıyan borular ile depolama konteynerlerinin yer
üstüne kurulması zorunludur. Kirli su kaçağının mümkün olduğu tesis bölgelerinde, kirli suyun yer altına sızmaması ve
etrafındaki toprakları kirletmemesi için gerekli sızdırmazlık tedbirleri alınmalıdır.
Tehlikeli Atıkların Nihai Bertarafı
Atıkların geri kazanılmasının ve tekrar kullanılmasının mümkün olmadığı durumlarda atıklar, çevre ve insan
sağlığına zarar vermeden bertaraf edilir. Bertaraf sistemleri atık özelliklerine uygun teknolojilere göre seçilir.
Yakma Yöntemi
: Uygun kriterlere sahip olduğu tesbit edilen tehlikeli atıklar, gereken yakma sıcaklığını haiz
tesislerde Bakanlığın uygun görüşü ile yakılabilir. Atıkların yakılması sırasında uyulması gereken esaslar ve limit değerler
aşağıda belirtilmiştir:
1.
Tesislerde yanma odasına bağlı bir son yanma bölümünün bulunması, yakma fırınındaki ilk bölme sıcaklığının en az 900 C
derecede tutulması, sıcaklığın sürekli kaydedilerek kontrol edilmesi, son yanma bölümünde ek bir brülörün bulunması, sıcaklık
alt sınırın altına düşünce brülörün otomatik olarak devreye girmesi, bu bölümde en düşük yakma sıcaklığının 1200 C derece ve
alıkoyma süresinin en az 2 saniye olması zorunludur.
2.
Yakma tesisinde işletme sırasında yanma gazındaki CO için aşağıda verilen limit değerler aşılmaz.
a.
Günlük ortalama değer olarak yanma gazında, 50 mg/m,
b.
Tüm ölçümlerin en az % 95'inin 10 dakikalık periyotlarda belirlendiği yanma gazında, 150 mg/m veya herhangi 24
saat zaman periyodunda tüm ölçümlerin en az % 95''inin yarım saatlik ortalama değerler olarak belirlendiği yanma
gazında, 100 mg/m.
3.
Yakma tesisleri, baca gazlarında Yönetmelikte belirtilen emisyon limit değerlerini geçmeyecek biçimde tasarlanır, donatılır ve
işletilir.
4.
Dioksin ve furan emisyonları en ileri tekniklerle azaltılır. Minimum altı saat ve maksimum sekiz saatlik örnekleme süresinde
tüm ortalama değerler 0.1 mg/m limit değerini aşamaz.
Deneme Yakması
: Bir atık yakma tesisinin işleticisi lisans almadan önce, tesiste yakılacak atığı analiz etmek ve
atık besleme hızına bağlı olarak ortaya çıkacak emisyonların standartları sağladığını ispat etmek amacıyla deneme yakması
yapmakla yükümlüdür. Farklı özelliklerdeki atıkların bertarafının yapılacağı ticari yakma tesisleri için deneme
çalışmasında, yüksek klor bileşeni, yüksek kül bileşeni ve en düşük yanma ısısı gibi en olumsuz koşullar esas alınır. Yakma
tesislerinde kapasite artırılması veya izin alınan atıkların haricinde atık yakılması söz konusu olduğunda, yeni bir deneme
yakması yapılması zorunludur.
Düzenli Depo Tesisleri : Depolama işlemi sırasında alınan önlemlerin yeterli olduğu veya atığın özelliği sebebi ile
depolama işleminde çevrenin olumsuz yönde etkilenmeyeceğinin ispat edilmesi hallerinde atıklar depolanabilir veya bu
Ağustos 2006
amaçla depo tesisi kurulmasına izin verilebilir.Atıkların evsel katı atıklardan ayrı olarak işleme tabi tutulması ve
depolanması esastır.
Ağustos 2006
T.C.
ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI
ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
ATIK YÖNETİMİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI-Tehlikeli Atıklar Şubesi
LİSANS VEYA GEÇİCİ ÇALIŞMA İZNİ ALAN GERİ KAZANIM/BERTARAF TESİSLERİ
Güncelleme tarihi: 18.04.2006
FİRMA ADI
İZAYDAŞ
ADRESİ
Solaklar Köyü Mevkii KOCAELİ
Tel: 0262 368 53 04
Faks:0262 368 52 72
LİSANS
BAŞVURU
TARİHİ
06.5.1996
FAALİYET
KONUSU
TESİSTE İŞLENECEK
ATIK TÜRLERİ
LİSANS/İZİN
LİSANS NO
LİSANS/İZİN
SON TARİHİ
Tehlikeli ve Tıbbi
Atık Depolama
Tehlikeli Sanayi Atıkları ve
Tıbbi Atıklar
D5 410003
15.12. 2006
Solaklar Köyü Mevkii KOCAELİ
Tel: 0262 368 53 04
Faks:0262 368 52 72
13.10.2000
Atık Yakma Tesisi
Yakılabilir nitelikli atıklar
D1 04 10005
23.08.2008
15.12.2005
(Lisans
yenileme)
Geri kazanım tesisi
Tesise alınacak atık türleri
Lisans belgesi arkasında yer
almaktadır.
TA R2 35001
09.02.2009
ÇİNKANLAR
KİM.MAD.TİC. VE
SAN LTD. ŞTİ.
Ansızca Köyü Akkoca Mevkii Ege
Seramik Karşısı Kemalpaşa İZMİR
Tel:0232 878 33 33
Tel:0 232 878 88 71
Faks: 0232 878 81 18
EUROGOLD
MADENCİLİK
Bergama/İZMİR
Tel: 0312 466 19 42
23.08.2000
Özel
Depolama
Proses çamuru
D5,D9 350002
İZAYDAŞ Klinik ve
Tehlikeli Atık
Yakma ve Enerji
Üretim Tesisi
DİNÇ KİMYA
Dilovası Organize sanayi bölgesi,
kocamezarlık mevkii 39 pafta Gebze
KOCAELİ
TEL: 0262 754 57 23
FAX. 0262 754 65 84
22.03.2005
İşlemli
Geri kazanım
Kullanılmış Varil ve plastik
bidon
Geçici Çalışma izni
25.10.2007
11.07.2006
FİRMA ADI
ADRESİ
Ağustos 2006
LİSANS
BAŞVURU
TARİHİ
24.07.2002
BERK KİMYA
TİC.TAAH. VE
PAZ.SAN.
LTD.ŞTİ.
Derince Sanayi sitesi sok. No:16/1
Derince KOCAELİ
SAHA METAL
SANAYİ TİC. LTD.
ŞTİ.
OSB Dökümcüler Sitesi 11.sok. No:
137 Sincan/ANKARA
Tel: 0312 267 36 72
Fax. 0 312 267 36 73
İSKEN
İSKENDERUN EN.
ÜR. TİC. A.Ş.
Turan Emeksiz Sk. No.3/3 B Blok
06700 Gaziosmanpaşa-ANKARA
Tel: 0312 468 92 21
Fax: 0312 468 91 12
24.04.2003
HEPŞEN KİMYA
SAN. TİC. LTD.ŞTİ
RIHTIM Cad. Derya İş Mrk. No:28/56
A Blok Kat. 3 81300 İSTANBUL
Tel:0 228 216 06 18
Fax:0 228 216 06 19
14.02.2005
Ansızca Köyü Akkoca Mevkii Ege
Seramik Karşısı Kemalpaşa İZMİR
Tel:0232 878 33 33
Tel:0 232 878 88 71
Faks: 0232 878 81 18
20.07.2005
ÇİNKANLAR
KİM.MAD.TİC. VE
SAN LTD. ŞTİ.
12.07.2002
FAALİYET
KONUSU
Geri Kazanım
ATIK TÜRLERİ
LİSANS/İZİN
LİSANS NO
LİSANS/İZİN
SON TARİHİ
Çürük asit geri kazanımı
R2 410008
26.05.2007
Çinko külü
R4 06 0004
28.05.2006
Düzenli depolama
Tesisi
Santralden kaynaklanan
alçıtaşı çamuru ve
Bakanlıkça uygun görünen
tehlikeli atıklar
depolanabilir.
D5 10 002
10.07.2006
Geri kazanım
Çinko içerikli atıklardan
çinko oksit geri kazanımı
Şartlı Lisans aldı
Geri kazanım
15.03.2009
TA R4 Ş 11 001
Geri kazanım tesisi
Atık sac varil geri kazanımı
Geçici çalışma izni
18.04.2006
ADRESİ
FİRMA ADI
İZEL KİMYA SAN.
VE TİC. LTD. ŞTİ.
Şeyhli San. Mah. Atatürk Cad. Burak
Sk. No:11 Pendik İSTANBUL
Tel: 0216 378 56 57
Ağustos 2006
LİSANS
BAŞVURU
TARİHİ
24.04.2002
FAALİYET
Tar benzoik asitten fitalik
anhidrit eldesi
R2 34 0002
Geri Kazanım
Baca Külü baca külü ve
filtre tozundan çinko ve
kurşun ve ramat çamuru geri
kazanımı geri kazanımı
Geçici Çalışma İzni
Rontgen ve Fotograf Banyo
Sularından Gümüş Geri
Kazanımı
R4.06.004
Atık solventler,
boya çamuru
R2,R3,R5 35 0009
05.09.2008
Tehlikeli atıklarla
kontamine olmuş varil ve
IBC’ler
R 13 41 0009
20.08.2007
Çinko oksit ve yemlik çinko
oksit
R4 41 0010
30.12.2007
Kazan /ANKARA
Tel: 0 312 287 35 11
Faks:0 312 287 35 12
26.05.2005
GÜRPET PETROL
ÜRÜN. OTOM.
İNŞ.SAN. VE TİC.
LTD. ŞTİ.
ADRES: Atatürk Organize San.
Bölgesi 10032 sk. No:12 Çiğli / İZMİR
Tel: 0.232.328 26 97
Faks: 0.232. 328 26 98
www.gurpetoils.com.tr
e-mail: [email protected]
18.11.2003
İZVAR AMBALAJ
SAN. VE TİC. A.Ş.
Pelitli 41490 Gebze KOCAELİ
Tlf: 0262 7512131
Faks: 0 262 751 1789
06.11.2003
Varil
Tesisi
MEB METAL VE
BİLEŞİKLERİ
SAN.TİC.LTD.ŞTİ
Barış Mah. Koşuyolu Cad. No:90
Gebze/KOCAELİ
29.08.2002
Geri Kazanım
TEL: 0 262 641 77 10
646 30 55
FAX: 0 262 646 53 45
LİSANS/İZİN
SON TARİHİ
Geri Kazanım
Tesisi
20.08.2003
SERDAR
Mühendislik ve
Müşavirlik
LİSANS/İZİN
LİSANS NO
KONUSU
M.Çakmak Cad. Paola Ap. A Blk.
No:53/1 İskenderun/ HATAY
Tel: 0326 6140717
Fax: 0326 617 24 12
METOKS
MADENCİLİK TŞM.
ATIK TÜRLERİ
Gümüş
Kazanım
Geri
Geri Kazanım
Yıkama
27.10.2006
YENİ
YÖNETMELİĞE
GÖRE TEKRAR
BAŞVURMASI
GEREKİYOR
17.06.2006
13.12.2008
MAZHAR
TANRIKULU
Varlık Mah. No:1 Sekilli YERKÖY
YOZGAT
TEL: 0354 547 51 54
FAX:0354 547 52 41
ADRESİ
Ağustos 2006
24.03.2005
LİSANS
BAŞVURU
TARİHİ
Geri kazanım
Çinko külleri ve drosları
R4, R11 66 001
FAALİYET
KONUSU
ATIK TÜRLERİ
19.10.2004
Tehlikeli Atık Ara
Depolama
Tehlikeli Atık (radyoaktif
ve tıbbi atık hariç)
18.09.2006
No:25
15.09.2004
Geri kazanım
Atık yağ ve kimyasal
maddelerle kirlenmiş varil,
IBC
(15 01 10)
Belge No: TA R12 Ş
26001
06.01.2009
MUTLU METAL
Merkez MaH.. Kehribarcı Sk. No.35
GOP İSTANBUL
TEL. 02121491 456
FAX:0212 581 8802
17.02.2005
Geri kazanım
Galvanizli matlardan külçe
çinko ve çinko oksit geri
kazanımı
30.07.2006
MELTEM KİMYA
TEKSTİL
SAN.İTH. İHR.
TİC. LTD. ŞTİ
Büyükdikili Mevkii Adana Mersin Batı
Otoban Bağlantısı Seyhan ADANA
Tel: 0 322 485 62 67
Faks: 0 322 485 62 03
27.01.2006
Geri Kazanım
Akıcı yıkama sıvıları ve
çözeltiler, diğer durgun dip
tortusu ve reaksiyon
kalıntıları ve PET-polyester
atıkları
Belge No:
TA R3, R6 01 001
09.02.2009
BULTAŞ
KİMYEVİ
MADDELER SAN.
TİC. LTD. ŞTİ.
Demirkapı Cad. No:36
34150 Eyüp İSTANBUL
Tel:0 212 544 74 49
(pbx)
Fax. 0212 544 74 21
18 Ekim 2004
Geri kazanım
Çürük asitten demir III
Klorür geri kazanımı
06.05.2006
DÖNMEZ VARİL
VE PLS.
AMBALAJ
ÜRETİM GERİ
Küçük Sanayi Sitesi 24/1 Sok. No:3
Ulucak/Kemalpaşa/İZMİR
Tel: 02324798074
Faks:0232 479 51 59
28.12.2004
Geri kazanım
Atık varil ve IBC
06.05.2006
FİRMA ADI
SERDAR
MÜH.MÜŞAVİRLİ
K
Kazan ANKARA
LİSANS/İZİN
LİSANS NO
01.04.2008
LİSANS/İZİN
SON TARİHİ
Tel: 0 312 287 35 11(pbx)
Fax. 0 312 287 35 12
ÖZVAR AMBALAJ
Muttalip
Köyü
4.Cad.
ESKİŞEHİR
Tel: 0222 338 05 94-338 14 15
Faks:0 222 33812 44
Demirkapı
ADRESİ
FİRMA ADI
KAHYAOĞLU
Hurda San.
KAZANIM SAN.
İstanbul TUZLA DERİ OSB
Tel: 0 216 394 05 25
Faks: 0216 394 05 28
Ağustos 2006
LİSANS
BAŞVURU
TARİHİ
FAALİYET
KONUSU
Geri kazanım
ATIK TÜRLERİ
Kullanılmış varil, plastik,
IBC geri kazanımı
LİSANS/İZİN
LİSANS NO
LİSANS/İZİN
SON TARİHİ
R4,R5,R11 34 0003
28.06.2008
EKMEKÇİOĞLU
METPLAST
BURAK METAL
ÇİNKO ÜRÜNLERİ
ABS AYDIN BOYA
KİMYA SANAYİ
GÜM SAN
GÜMÜŞ PAZ. SAN.
TİC. LTD. ŞTİ.
OSB 5.Cad. ÇORUM
TEL:0 264 254 97 60
FAX:0 264 254 97 65
İstanbul Deri Organize Sanayi Yan
Bölgesi YB-41 Parsel-Tuzla
Tel:0216 591 06 28
Fax:0216 591 0627
Molla Fenari Akören Köyü GEBZE
TEL: 0262 7273060
FAX.0262 7273050
Yaylacık Köyü Aşağıçakıllar Mevki
Nilüfer BURSA
TEL:0 224 428 25 25
FAX:0224 482 22 06
Adres: Talatpaşa Bulvarı Turan Mh.
Engin Sk. No:1/A-B
TEL: 0-312-3108545
Ağustos 2006
Geri kazanım
Galvaniz atıkları, ramat
çamuru geri kazanım
R4,R11 19 001
18.02.2008
Kullanılmış varil
Lisans
Belge No:TA R12 Ş
34 001
27.02.2009
Geri kazanım
Külçe çinko ve aktif çinko
oksit geri kazanımı
18.10.2006
29.12.2004
Geri kazanım
boya çamurundan antipas
boya geri kazanımı
R5 16 0001
17.05.2008
14.09.2004
Gümüş Geri
kazanımı
Röntgen ve Fotograf Banyo
Suyundan Gümüş Geri
Kazanımı
R4, 06 003
26.05.2008
Rontgen ve fotograf banyo
sularından gümüş geri
kazanımı
09.11.2004
Varil temizleme,
boyama
LEVENT HİPO
TİCARET
59. Sk. No:42/A
ANKARA
TEL:223 78 28
Bahçelievler
01.02.2005
Geri Kazanım
VARTEM GERİ
KAZANIM
DEPOLAMA VE
NAK. SAN. TİC.
LTD. ŞTİ
Sefa Sirmen Bulvarı 3. km Peuget
Showroom arkası İzmit/ KOCAELİ
TEL:0262 335 56 68
TEL: 0262 335 40 47
FAX:0262 335 56 69
30.12.2005
Kullanılmış varil
ve IBC temizleme
ve geri kazanım
ADRESİ
FİRMA ADI
ÇİNKO
DESTİLASYON SAN.
–ALİ İHSAN ÇİLE
Gülçırpı Mevkii 7L-86
Görece-Menderes/İZMİR
Tel: 232-7812210
Faks: 232 781 22 11
LİSANS
BAŞVURU
TARİHİ
07.11.2005
FAALİYET
KONUSU
Alüminyum Geri
kazanım
Sac Varil, IBC
TESİSTE
İŞLENECEK ATIK
TÜRLERİ
Ramat, Alüminyum
curufu ve talaşı
Lisans aldı.
TA R4 06 001
TA R12 41 001
06.03.2009
08.02.2009
LİSANS/İZİN LİSANS
NO
LİSANS/İZİN
SON TARİHİ
15.06.2006
Ağustos 2006
BTM Bitümlü Tecrit
Malz. A.Ş.
PK:30 Kemalpaşa 35170 İZMİR
Tel: 0-232-877 04 02
Faks: 0-232-8770410
14.06.2005
Geri Kazanım
KARDELEN
METALURJİ SAN.
VE TİC.LTD.ŞTİ.
407/2 Sok. No:16 Pınarbaşı İZMİR
TEL:0232 479 90 50
FAKS:0232 479 22 95
08.09.2005
Geri Kazanım
CAN VARİL A.Ş.
ERBOSAN A.Ş.
AKKİM KİMYA
SANAYİ TİCARET
A.Ş.
SATE GIDA VE
KİMYA
SAN.TİC.LTD.
ŞTİ
YILDIRIM METAL
SANAYİ VE
TİCARET
Marmara Geri Dönüşümcüler Sitesi
241 ada No:13 Gebze /KOCAELİ
Tel: 0 212 595 34 44
Faks: 0 212 595 34 45
Boğazköprü
Mevkii
MelikGazi
KARYSERİ
Tel: 0 352 311 35 11 (5 HAT)
Faks:0 352 311 35 16
Çiftlikköy Mevkii, Denizçalı Köyü
YALOVA
Tel: 0 226 353 25 33
Faks: 0 226 353 25 39
Ansızca köyü Arapalanı Mevkii
No:163 OSB Kemalpaşa-İZMİR
Tel: 0232 877 04 53
Faks: 0232 877 00 90
Kuyu yolu No:1 Muallimköy Gebze
KOCAELİ
TEL:0 262 759 10 58-59
FAX:0262 759 10 60
ADRESİ
FİRMA ADI
28.05.2006
Alimünyum hurda ve
curuf geri kazanımı
Saç varil , IBC tank
ve Plastik Bidon
Saç varil , IBC tank ve
Plastik Bidon
24.08.2006
Çinko-Oksit Geri
Kazanımı
Demir Çelik
fabrikalarının ark
fırınlarından çıkan baca
külü
Sıyırma tesisleri
(parlatma asitleri) çürük
asit
13.09.2006
Geri Kazanım
02.02.2000
Geri Kazanım tesis
14.06.2005
Geri kazanım
LİSANS
BAŞVURU
TARİHİ
Slaç
FAALİYET
KONUSU
Tarbenzoik asitten
fitalik anhidrit
Kirli tiner, atık solvent
geri kazanımı
Boya çamurundan
antipas boya eldesi
Galvanizli mat ve çinko
külünden çinko oksit ve
metalik çinko üretimi
TESİSTE
İŞLENECEK ATIK
TÜRLERİ
14.07.2006
TA R6 77 001
17.03.2009
06.04.2006
07.06.2006
LİSANS/İZİN LİSANS
NO
LİSANS/İZİN
SON TARİHİ
Ağustos 2006
Cumhuriyet Cad. Hadımoğlu Mevkii
Kepez Küçük Sanayi Sitesi
Kepez/ÇANAKKALE
TEL: Daha sonra girilecek
FAX: Daha sonra girilecek
Tuzla Mermerciler OSB Tem yanı
No:88 Tuzla İSTANBUL
TEL: 0216 593 00 77(5 HAT)
FAX.0216 593 00 80
Sultançiftliği 2. Cebeci Yolu No:40
GOP İSTANBUL
Tel:0212 594 17 21
Faks: 0212 594 17 21
31.08.2005
Geri kazanım
Atık boya, atık tiner,
atık solventten antipas
boya eldesi
28.08.2006
09.05.2005
Geri kazanım
Galvaniz fabrikalarının
atıklarından çinko sülfat
geri kazanımı
Geçici Çalışma İzni.
06.09.2006
Geri Kazanım
Galvanizli mattan külçe
çinko ve çinko oksit
geri kazanımı
SAHA METAL
SANAYİ TİC. LTD.
ŞTİ.
Sincan OSB
Dökümcüler Sitesi
2.sok. No:13 Sincan/ANKARA
Tel: 0312 267 36 72
Fax. 0 312 267 42 05
14.03.2006
Galvanizli mattan külçe
çinko ve çinko oksit
geri kazanımı
ÖZDENİZCİLİK
Hacıveli Mah. 40. Sk. No:50
Bağarası Küçük Sanayi Sitesi E.
Foça/İZMİR
META BOYA
KİMYA SANAYİ
ÇOLAKOĞLU
KİMYA
GÜL GALVANİZ
02.02.2005
Geri kazanım
Geri kazanım
Hurda kablodan bakır
ve plastik geri kazanımı
13.09.2006
10.10.2006
13.05.2006
Ağustos 2006