ABDOMİNAL ÇEKİM PROTOKOLLERİ

ABDOMİNAL ÇEKİM
PROTOKOLLERİ
DR. DENİZ AKATA
HACETTEPE RADYOLOJİ
ABDOMİNAL
ÇKBT UYGULAMALARI
z
VİSERAL ORGANLAR
z
RENOVASKÜLER HİPERTANSIYON
z
AORTAGRAFİ
z
PORTOGRAFİ
z
KOLONOSKOPİ
z
ÜROGRAFİ
VİSERAL ORGANLAR
ANA PRENSİPLER
z
Her ön tanıya göre farklı protokoller gelişti.
z
4,8,16,32,40,64… cihaza göre farklı
protokoller gelişti.
z
Multifazik görüntüleme
z
2-3B reformatların önerildiği durumlar arttı.
KARACİĞER
z
Kitle ayırıcı tanı: Arteryel, portal ve geç faz
z
z
Metastazlar: Monofazik (venöz faz)
z
z
z
z
z
Hepatoma, hemanjiom, vasküler metastazlar
Kolon, meme, akciğer
Rezeksiyon planlaması: Arteryel-portal
haritalama, kc hacminin ölçümü
KC TX adayının değerlendirilmesi: (dual faz)
KC donörünün değerlendirilmesi
Koledokolitiyazis: Pre-post kontrast
ÇKBT
z
KARACİĞER HEMODİNAMİĞİ
z
z
ÇOK FAZLI ÇEKİM PRENSİPLERİ VE TEKNİK
LEZYON SAPTAMA ve KARAKTERİZASYON
z
z
z
z
Solid-kistik
Hipervasküler-Hipovasküler
Yağ,kalsifikasyon,kanama
Skar
ÇOK FAZLI ÇEKİM -TEKNİK
z
z
KC lezyonlarının çok azı (yağ,
kalsifikasyon,kanama, kist) kontrastsız BT de
görülür.
KC’in dual kanlanması mevcut
z PV >2/3, HA<1/3
z Normal parenkim portal sistemden, KC
tümörleri arteryel sistemden kanlanıyor!!
z Hipervasküler tmler: Arteryel fazda
hiperdens
z Hipovasküler tmler: Portal fazda hipodens
ÇOK FAZLI HEPATİK BT
ÜÇ FAZ
ENJEKSİYON
3 veya 5cc/sn
A
1.
0
20
V
2.
40
PİTCH=1.5
60
GEÇ/equilibrium
3.
120-180sn-10.dk
KESİT KALINLIĞI ≤3MM
Arteryel Faz
Venöz Faz
2.Dk
10mm
KONVANSİYONEL BT
30sn
5mm
SPİRAL BT
6sn 2.5mm
4-ÇKBT
3sn
1mm
16-ÇKBT
1.5sn .6mm
64-ÇKBT
ERKEN ARTERYEL
ARTERYEL FAZ
GEÇ ARTERYEL
VENÖZ
18. sn
35. sn
•Erken arteryel görüntüleme BTA’de, arteryel
haritalama planlandığında gerekli:
Bolus+6sn gecikme
•Geç arteryel faz: Bolus+15/20sn
z
Erken arteryel faz: Ort. 18.sn (enj.hızı: 5cc/sn)
Tümör ve KC boyanması belirgin değil.
z BTA için uygun.
z Geç arteyel faz: Ort. 35.sn. (enj.hızı: 5cc/sn)
z HCC ve diğer hipervasküler tmler max. boyanır.
z PV boyanmaya başlar.
z Portal venöz faz(geç)= Hepatik faz:Ort.7075.sn,enj. hızı: 3cc/sn
z KC parenkim dansitesi max.
z Hipodens lezyonlar belirginleşir.
z Hepatik venlerde kontrast olmalı
z
z
Geç faz=Denge fazı:ort. 2;3-10dk
z
z
KC’in kontrasttan yıkanma fazı
Lezyonun yıkanma özelliği: Hipo-iso-hiperdens?
ÇOK FAZLI HEPATİK BT
ÜÇ FAZ
ENJEKSİYON HIZI
3cc ??veya 5cc/sn??
A
1.
0
20
V
2.
40
PİTCH=1.5
60
GEÇ/equilibrium
3.
120-180sn-10.dk
KESİT KALINLIĞI ≤3MM
GEÇ ARTERYEL FAZIN ÖNEMİ:
Ort. 35.sn. (enj.hızı: 5cc/sn)
z
z
z
z
Karaciğerdeki lezyonu karakterize etmek
Yüksek Alfa feto protein; HCC??
Sirotik hasta; HCC taraması
Hipervasküler tm olan hastalarda metastaz
taraması
z
z
z
z
z
NET
RCC
MEDULLER TİROİD CA
MELANOM
MEME
Geç faz=Denge fazı:ort. 3-10dk
ÖNEMİ
TM yıkanması: Vasküler tm.
z Vasküler göllenme: Hemanjiomlar
z Kontrastın fibröz dokuda tutulumu
z
z
z
z
HCC kapsüler boyanma
Kolanjiokarsinomlar (fibröz dokudan
zengin)
FNH, adenoma
KARACİĞERDE MR
ENDİKASYONLARI
z
z
z
z
z
z
Suboptimal US ve BT
Kuvvetli malignensi şüphesi olan hastalarda
negatif veya şüpheli US veya BT
Safra kesesi ve safra yollarına ait patolojiler
İonizan radyasyon kontrendikasyonu
İyodlu kontrast madde kontrendikasyonu
Biyopsiye kısmen alternatif bir yöntemdir.
MR ÜSTÜNLÜKLERİ
z
Yağ baskılı sekanslar
z
z
z
z
z
z
Fokal yağlanma alanları
Demir birikimi
Sirotik hastada: rejenerasyon - displastik nodülHCC
Sirotik hastada benign- malign ayrımı yapmadaki
başarısı yüksek.
MR: Duyarlılık %83, özgüllük %97.5, PPV %92,
NPV %94.4.
ÇKBT : %81.2, %77.3, %60.5, %90.6
J Comput Assist Tomogr. 2006;30:591-6
MR’ın DEZAVANTAJLARI
z
z
z
z
Uzun ve pahalı tetkik
Respirasyon ve hareket artefaktlarından
etkilenir.
Kalp pili gibi manyetik alan sınırlayıcılar
Klostrofobi, aşırı şişman hasta
KC MRG PROTOKOLÜ
z
KORONAL:TRUFİ/FIESTA/balanced FFE:
z
Transvers/koronal HASTE
z
Trans TURBO STIR veya YB T2A TSE
z
Trans in-out faz T1A
z
Difüzyon ağırlıklı : B0, B 50, B 600-1000
z
I.V kontrast sonrası T1 3D
z
Geç T1 A TSE (5.dk- 60.dk)
z
KONTRAST MADDE: Multihance / Primovist
(DAİMA YBT1)
BÖBREK
z
Taş protokolü: Kontrastsız
z
Hematüri: Kontrastsız, geç arteryel, 5. dk
z
BT ürografi
z
Renal kitle/kist: Kontrastsız, kontrastlı
z
Bilinen RCC takibi: Arteryel faz +/- geç faz
z
Renal donör adayı: Kontrastsız, arteryel,
venöz, 10.dk geç faz (topogram)
z
Böbrek protokolü (renal kitleler için)
(sens. %90)
z
z
z
z
KONTRASTSIZ (5mm)
KONTRASTLI (kotikomedüller faz (25-70sn), (5mm)
KONTRASTLI (nefrogram faz 100-120sn), (5mm)
HEMATÜRİ PROTOKOLÜ
z
KONTRASTSIZ
z
KONTRASTLI (150ml. IVKM/3ml/sn)
z
z
(kotikomedüller faz (25-70sn, nefrogram faz 100120sn)
GEÇ FAZ (ekskretuar faz 3-5dk)
BT ÜROGRAFİ
z
z
z
z
Böbrekler, üreterler ve mesanenin tanısal
değerlendirilmesi
ÇKBT ve ince kesitli
IV kontrast uygulanarak
Ekskretuar fazı içeren
BT ÜROGRAFİ
z
Kontrastsız faz
z
z
Nefrografik faz (böbrekler)
z
z
z
Böbrek üstünden mesane sonuna
Malignansi şüphesi varsa tüm abdomen
Mesane ca evrelemesi için gerekli
Ekskratuar faz
z
Böbrek üstünden mesane sonuna
Doz!
z
4 fazlı BTU 23-35 mSv, x-ray 0,9 mSv!
z
Düşük doz teknikleri ile 3 fazda 7mSv inmek
mümkün
Sadece kontrastsız BT, sadece ekskretuar
gereken olgularda gereksiz tetkik yapma!!!
Split-bolus teknik uygula
z
z
Teknik
z
Split-bolus
z
z
z
z
z
1.enj 75-100ml 3ml/sn
300 sn bekle
2. enj 50-75ml 2ml/sn
100-120 sn bekle
Başlangıçtan 500-700 sn sonra
z
z
Nefrografik+ekskretuar faz
Triple-bolus (arteryel faz gerekiyorsa)
ESUR öneri
Benign nedenler, sınırlı
z
z
z
z
Konjenital anomali
Hidronefroz, benign
Üreter travması
Split-bolus tek seri
z
nefrografik-ekskretuar faz
ESUR öneri
Benign nedenler, ileri düzeyde veya Malign
z
z
z
z
z
Hematüri (hafif/orta risk TCC/RCC)
Kronik taş, PCNL öncesi planlama
Üriner diversiyon sonrası
Ekstraüriner tümörler, üriner tutulum
Split-bolus iki seri
z
z
kontrastsız
nefrografik-ekskretuar faz
ESUR öneri
Malign nedenler,
z
z
z
z
Hematüri (yüksek risk TCC/RCC)
Hidronefroz, malign
Medüller ve papiller nekroz
Single-bolus üç seri
z
z
z
kontrastsız
nefrografik faz
ekskretuar faz
BÖBREK VE ÜRİNER SİSTEM
MR PROTOKOLÜ
z
z
z
z
z
z
T2 FSE
GRE T1-in-out faz
T1 GRE -Pre
3D MRA – yb Post Gad.
SUBTRACTION (ÇIKARTMA)
Opsiyonel (difüzyon)
YAĞ BASKILI SEKANSLAR!!
transvers/koronal
transvers
transvers
koronal
ADRENAL BT
z
Kitle karakterizasyonu: Kontrastsız +/venöz,15dk geç
z
Feokromositoma protokolü:
Kontrastsız+tüm abdomen
z
Adrenerjik krize dikkat!! MR tercih et
ADRENAL MR
GRE T1: In-phase & Out of phase transvers
Optionelz T2 FSE yb transvers
z GRE T1 yb transvers
z Difüzyon
z
MESANE
z
TCC: venöz, geç faz
z
Sanal sistoskopi
z
Travma: Venöz, geç faz
z
MESANE CA protokolü
z
z
z
Mesane tüm fazlarda optimum dolulukta olmalıdır.
KONTRASTSIZ
KONTRASTLI (150ml. IVKM/3ml/sn)
z
z
60-90sn..Maksimum doku kontrastlanması
GEÇ FAZ (ekskretuar faz 5-10dk)
z
3mm veya daha ince rekonstrüksiyon
görüntülerle BT ürografi yapılmalı..
MESANE MR
z
DİNAMİK YB T1 SEKANSLAR
z
z
ARTERYEL FAZDA TÜMÖR EN İYİ GÖRLÜR
T2 AĞIRLIKLI GÖRÜNTÜLER
TRANSVERS/SAG/KOR)
z
KAS TABAKASI-TÜMÖR AYRIMINI EN İYİ
YAPAR
PANKREAS-BİLİER SİSTEM BT
ÇEKİM PROTOKOLÜ
z
Pankreatitler: Portal-venöz faz: monofazik
z
Kitle: Geç arteryel (AORTA PİK+15sn), venöz
z
Nöroendokrin tümörler: Arteryel, venöz
z
Safra taşı: Prekontrast üst abdomen
MR-MRCP
z
z
z
z
z
z
z
TRUFI
T2 W HASTE
IN-OUT PHASE T1W
YB T2W
3D MRCP SEKANSLAR
SINGLE SHOT FSE
KONTRAST SONRASI GÖRÜNTÜLEME
(Gd-BOPTA, Primovist) DİNAMİK –DAİMA
YAĞ BASKILI HACİMSEL TARAMA
GIS
z
Akut apendisit
z
Divertikülit
z
Kolon kanseri
z
Kolonoskopi
z
z
Venöz faz
z Oral kontrast
z Rektal kontrast
z
z
z
Mide kanseri
İntestinal
obstrüksiyonlar
z
Hava
Pozitif kontrast
MPR
VASKÜLER
z
Renal Hipertansiyon (Arteryel faz)
z
Aortografi, anevrizma
z
Portografi
z
Aortik stent sonrası değerlendirme (postarteryel)
z
Diseksiyon (pre-arteryel)
ABDOMİNAL AORTA BT ANJİO
TDBT:
z 4 MDBT:
z 16 MDBT:
z 64 MDBT:
z
40sn
25sn
10sn
4sn
HİÇBİR SINIR YOK
İZOTROPİK GÖRÜNTÜ
TEMPORAL ÇÖZÜNÜRLÜK
UZAYSAL ÇÖZÜNÜRLÜK
TEKNİK SORUNLAR
>16 detektör : çok hızlı
BT Anjiografiler için
FİZYOLOJİK HIZ
LİMİTİ VAR!
TDBT
MDBT
Ort tarama süresi: 40sn
Enj. Süresi :40sn; 4ml/sn
Ort tarama süresi: 20sn
Enj. süresi: 20sn; 4ml/sn
Toplam kontrast:: 160ml
Toplam kontrast: 80ml
64 DETEKTÖR
Kısa enjeksiyon süresi:
z
z
z
z
Damar kontrast tutulum
miktarını azaltır.
Maksimum kontrastlanma
süresi azalır.
Abdominal aort
anevrizmalarında kontrast
distale geçmeden tetkik
biter.
Maksimum bolus
kaçırılabilir.
Ort tarama süresi: 4sn
Ort tarama süresi: 10sn
Enj. Süresi :4sn; 15ml/sn
Enj. Süresi :18sn; 5ml/sn
Toplam kontrast:: 60ml
Toplam kontrast: 90ml
ÇÖZÜMLER: 64 DETEKTÖR İÇİN
z
z
Tarama süresi: 10sn (Tüm hastalar için)
Enjeksiyon süresi: 18sn
z
z
z
z
<50kg…
4ml/sn
>50kg…
5ml/sn
Ortalama 90cc kontrast madde
Abdominal aort anevrizmaları:
z
Arteryel pik +8 sn