Müzikte Ses ve Nota [Renkli 90x120cm]

MÜZİK ALFABESİ
2. BOYUT: SES ve NOTA
SES
SESLER
Ses, atmosferde canlıların işitme organları tarafından algılanabilen periyodik basınç değişimleridir. Fiziksel boyutta ses, hava katı sıvı veya gaz ortamlarda oluşan basit bir mekanik düzensizliktir. Bir maddedeki moleküllerin titreşmesi sonucunda oluşur. Ses dalga biçiminde yayılan
bir enerji türüdür. Ses titreşimle oluşur, titreşimi enerjiye dönüştürür. Sesin kuvvetine gürlük
denir. Desibel (dB) ile ölçülür.
Farklı frekanslar ile farklı notalar elde edilir. Bir frekansın iki katı değeri aynı notanın oktav değerini verir.
Şekilde farklı çalgıların frekans aralıkları ve sınır nota değerleri gösterilmektedir.
Ses boşlukta yayılmaz çünkü sesin yayılması için ortam (hava, katı cisim...) gereklidir.
Ses, müziğin renkleri olarak tanımlanabilir.
DESİBEL (dB)
Desibel (dB), belirli bir referans güç ya da miktar seviyeye olan oranı belirten genelde ses
şiddeti için kullanılan logaritmik ve boyutsuz bir birimdir. Desibel daima iki değer arasındaki karşılaştırmadır. Yaygın olarak ses şiddetini ifade eden genlik kavramı ile karıştırılır.
GENLİK (SESİN ŞİDDETİ, GÜRLÜK)
Genlik, periyot harekette maksimum düzey olarak tanımlanabilir. genlik, bir dalganın tepesinden çukuruna kadar olan düşey uzaklığın yarısıdır. Kavramın kullanım alanları...(ışık, elektrik,
radyo dalgaları v.s.) Frekansı aynı olan iki ses dalgasından genliği büyük olanın gürlüğü daha
kuvvetlidir.
FREKANS
Müziğin en temelindeki ögedir. Frekans veya titreşim sayısı bir olayın birim zaman (genel olarak 1 saniye) içinde hangi sıklıkla, kaç defa tekrarlandığının ölçümüdür.
DOPPLER ETKİSİ
Sesin ince-kalın ya da pes-tiz olmasını ayıran özelliktir. Dizeğe yazdığımız notalar sesin bu
özelliği ile “do, re, mi, fa, sol, la, si” olarak adlandırılır. Fizik dersindeki frekans kavramı ve bu
kavramın birimi olan hertz (Hz) sesin yüksekliği ile ilişkilidir. İnsan kulağının, teorik olarak, 2020000 Hz aralığındaki titreşimleri algılayabildiği belirtilmekle birlikte 250-3000 Hz aralığının en
iyi duyma aralığı olduğu belirtilmektedir. 20 Hz altındaki frekanslar sesberi (infrasonic), 20000
Hz üzerindeki sesler ise sesöte (ultrasonik) olarak adlandırılırlar.
Doppler etkisi ilk olarak 1842 yılında Avusturyalı bilim insani Christian Andreas Doppler tarafından matematiksel bir hipotez olarak ortaya atılmıştır. 1845 yılında Hollanda’lı fizikçi Christophorus Ballot tarafından ses dalgaları kullanılarak test edilmiş ve “ses kaynagi kendisine yakınlaşırken duyduğu frekansın yükseldiğini, uzaklaşırken ise düştüğünü ispatladığını” söylemesi ile resmen onaylanmıştır.
Bir ses dalgası kesiti:
En bilinen haliyle korna ya da siren çalarak gelen bir araç örneği verilebilir.
Araç bize yaklaştıkça ses kaynağı araç ile aynı yönde olduğundan sesin dalga boyu (frekansı) sıkışır. Araç
yanımızdan geçip bizden uzaklaşmaya başlayınca ses kaynağının (örneğin ambulans) yaydığı ses dalgalarının dalga boyu sabit olmasına rağmen bizden uzaklaştığı için, her bir dalganın bize ulaşma süresi gecikir ve
dalga boyu artmış gibi olur. bu da sesin “pesleşmesine” neden olur.
Genlik
Frekans
Genlik
Doppler Etkisi
24
Frekans
Hız, Gürlük ve Anlatım Terimleri
Yüksek Frekans
Düşük Frekans
çektiğini fark etmiş olmalısınız.
Frekans ve genlik arasındaki farkı aşağıdaki şekillerde görebilirsiniz.
Sınıfın önüne geçip Hepinizi en içten duygularla selamlarım. cümlesini
önce çok hafif sonra da çok kuvvetli bir gürlük (nüans) ile söyleyiniz. Coşkulu
bir ifadeye sahip olan metinde hangi söyleyişin daha etkili olduğunu sınıfla
birlikte tartışınız.
İşleyeceğimiz bu konu sadece müzik dersinde değil, günlük yaşantımızdaki iletişim süreçlerinde de önemlidir.
Evrenin sürekli genişlemesi teorisi de bu yolla ispatlanmıştır.
Do dizisi sesleri ve frekanslarını gösteren şekil:
Çaldığımız enstrümanda ya da söylediğimiz şarkıda eserlerin anlamını ve
duygusunu
eseri renkleri
daha da
hoş, güzel bir biçimde hafif, orta ya
Işık
dalgalarındagüçlendirerek,
frekans, görebildiğimiz
belirler: Frekans
arttıkçaseslendirilmesine
ışık maviye, azaldıkçagürlük
kırmızıya
kayar. denir. Gürlük işaretleri bazı harfda kuvvetli
(nüans)
Edwin Hubble, uzak galaksilerden bize ulaşan ışığın frekanler, kısaltmalar ve şekiller yolu ile belirtilir. Bu işaretler, dizeğin altına ya da
sını ölçümleyerek bizden uzaklaşan galaksi kümelerinin ışık
nüans
yapılacak
yere
İtalyanca
kökenli olan bu terimler her ne kadar
renginin
kırmızıya
kaydığını,
yanieklenir.
bütün galaksi
kümelerinin
bizden
(ve dolayısıyla
birbirinden)
uzaklaştığınıaslında
gözlemle-çok kolaydır.
karışık
gibi görünse
de öğrenmesi
frekans (hertz)
600 Score
500 400 392 329,63 300 200 493,88 440 523,25 261,63 miştir.
349,23 293,66 • piano: hafif
GÜRLÜK TERİMLERİ
• mezzo: orta
forte:biçimleri
kuvvetli
Farklı •gürlük
ile farklı anlatımlar oluşturulabilir. Hafif gürlükler sakin anlatımı; orta gürlükler kararlı
100 0 &
Do w
Re w
Mi w
Fa w
Sol La w
w
Si w
Do w
anlatımı; kuvvetli gürlükler ise sabırsız, öfkeli anlatımları betimleyebilir.
Aşağıdaki şekil ile terimleri, işaretlerini, anlamlarını ve okunuşlarını belirtelim:
Müzik dilinde gösterimi ortaktır. Şekilde gürlük terimleri gösterilmektedir.
fortississimo
(fortississimo)
ff
Çok Çok Kuvvetli
fortissimo
(fortissimo)
Çok kuvvetli
orta gürlük
forte
1442443
f
(forte)
F
Kuvvetli
mezzoforte
(metzo-forte)
P
Orta Kuvvette
mezzopiano
(metzo-piyano)
∑
Orta Hafiflikte
p
14444244443
hafif gürlük
piano
larımızı sesinden tanımamızı sağlayan ses özelliği tınıdır.
∑
∑ pp
(piyano)
∑
∑
∑
∑
∑
&
Dinlediğimiz bir enstrümanın sesinin keman, flüt, gitar sesi olduğunu, sınıfımızdaki arkadaş-
∑
Hafif
Matematiksel ya da fiziksel olarak tanımlamaya kalktığımızda çok uzun tanımlamalar yapmamız gereken25bir özellik olarak karşımıza çıkan tınıyı kısaca sesin rengi olarak açıklayabiliriz.
∑
pianissimo
∑
ppp
∑
(piyanissimo)
∑
∑
Çok Hafif
∑
∑
pianississimo
∑TINI (SESİN
∑
∑ RENGİ)
∑
∑
(piyanississimo)
&
∑
∑
Çok Çok Hafif
Orta do dizisi
frekansları ve dizinin dizekte gösterimi yanda belirtilmektedir. Frekans arttıkça
2
çizginin yükseldiğini ve aynı zamanda dizekte de notaların yukarı doğru yazıldığına dikkat edi∑
∑
∑
∑
∑
∑
& ∑
niz.
13
İlk olarak aşağıdaki terimleri bilmeniz gereklidir.
fff
14444244443
kuvvetli gürlük
Bu terimler, dizeğin hemen altına notalara hizalı bir şekilde yerleştirilirler
ve notaların hangi gürlükte seslendirileceğini belirtirler. Bir sonraki değişikliğe