4 İnovatif Çözümler Geliştirmek İçin Araçlar

Transkript

InnoSupportTransfer – KOBİ'lerde İnovasyonu Desteklemek
4. İnovatif çözümler geliştirmek için araçlar
4.5 Özellik Listeleme
4
4.5
İnovatif Çözümler Geliştirmek İçin Araçlar
Özellik Listeleme
Anahtar Kelimeler
Beyin Fırtınası, Özellik Listeleme, Morfolojik Analiz, Ürün Konumlandırma, Rastlantısal
Uyaranlar.
Bileşeni okuduktan sonra, Özellik Listelemenin ne olduğunu açıklayabilecek,
uygulamaya koyma prosedürünü betimleyebilecek ve bir ya da daha fazla örnek
verebileceksiniz. Bu tekniğin küçük bir grupla nasıl uygulanabileceğini bilecek ve
diğer yaratıcılık teknikleriyle nasıl birleştirilebileceğini anlayacaksınız. Bu modülü
okumanız yaklaşık 30 dakika ve bir grupla birlikte yürütmeniz yaklaşık bir saat sürecek.
Giriş
Zihninizde kolalı bir içecek canlandırın.
Şimdi sizden bu içeceği betimlemenizi istiyorum. Markası ne? Coca Cola mı, Pepsi mi?
Kutuda mı, küçük bir şişede mi, büyük bir şişede mi, musluktan bardağa doldurulmuş mu,
markalı bir buzdolabında mı? Ne tip bir kola? Diyet mi, kiraz aromalı mı? Kolanın çok, pek
çok çeşidi vardır ve Pepsi ve Coca Cola gibi firmalar başlangıçtaki ürünün yeni
alternatiflerini geliştirerek pazar segmentlerini genişlettiler ve yeni pazar segmentlerini
hedeflediler ve bunun sonucunda meşrubat pazarında pazar liderleri haline geldiler.
Özellik listeleme, ürün ve hizmet grubunuzu genişletmenize ve çeşitlendirmenize yardım
edebilecek bir yaratıcılık tekniğidir. Bu modülde bu basit tekniğin nasıl işinizde çok etkili bir
şekilde kullanılabileceğini öğreneceksiniz.
Ürün grubunuzu genişletmek istiyorsanız ya da yeni bir iş yapma yaklaşımı
arıyorsanız, Özellik Listeleme bu amacınıza ulaşmanıza yardımcı olabilir.
4.5.1
Özellik Listeleme nedir?
Çoğu zaman durumlar ve insanlar hakkında önceden oluşturulmuş fikirlerimiz vardır ve
düşüncelerimiz standart beklentilerle ve özelliklerle sınırlıdır. Hilton Hotel'de büyük bir
firmanın genel müdürüyle bir iş toplantısı yapacağınızı hayal edin. Otelin girişinde büyük
bir Mercedes bekliyorsunuz. O sırada, dağ bisikletinin üzerinde sırt çantalı bir adam
görünüyor. Adam bisikletten inip "Günaydın, ben Thomas Edison, ... firmasının genel
01.08.2015
1/11
© INNOCASE
müdürüyüm," diyor. Bu örnekte bir genel müdürle ilgili beklentileriniz arasında pahalı takım
elbiseler, lüks otomobiller, lüks eşyalar satan bir mağazadan alınmış deri çantalar vb. var.
İnovasyon yapabilmemiz için, "normal" özellikleri sorgulamak zorundayız. Çok sık bir
şekilde, bir problem çözmek için mevcut olan ön koşulları "verili" olarak düşünür, bunların
duruma uygun olup olmadığı üzerine kafa yormayız. Bu ön koşullardan birini ya da daha
fazlasını atlamaya ya da bunlara başka özellikler atfetmeye çalışırsak şaşırtıcı ve yaratıcı
çözümler bulabiliriz.
Özellik Listeleme yeni fikirler bulmak, problemleri çözmek ve inovatif ürünler ve
hizmetler bulmak için kullanılan bir yaratıcılık tekniğidir. Özellik Listeleme problemi
giderek daha küçük parçalara bölmeye ve bu parçalar için alternatif çözümler
aramaya dayanır.
Bu tekniği, önceki modüllerde açıklanan başka yaratıcılık teknikleriyle, örneğin
beyin fırtınasıyla birleştirmek çok iyi sonuç verebilir.
Özellik Listelemede ürünün, sürecin ya da problemin tüm bileşenlerini/özelliklerini açıklar,
sonra da bu bileşenler için tüm olanaklı alternatifleri listelersiniz.
Örnek olarak bir kurşunkalemi alalım. Kurşunkalemin bileşenleri ya da özellikleri şunlardır:
gövde malzemesi
kurşun tipi
kurşunun sertliği ve genişliği
kalite
renk
ağırlık
fiyat, vb.
Özellik listeleme tekniğinde, bu bileşenlerin her biri için tüm alternatifleri listeler ve üretilen
alternatiflerin farklı karışımlarıyla yeni inovatif ürün ya da hizmetler bulursunuz.
Ürünün nitelikleri
Mevcut özellikler
Alternatifler
Kullanılan malzeme
Ahşap
Plastik
Kurşun malzemesi
Gri
Parlak
Renk
Kahverengi
Çok renkli ve firma logolu
Biçim
Silindirik
Oval
Özel nitelikler
Silgili
Not panosuna takmak için
klipsli
01.08.2015
2/11
© INNOCASE
4.5.2
Özellik Listeleme neden ve nerede kullanılabilir?

Ürün grubunuzu genişletmek, yeni iş yapma biçimleri bulmak ya da sadece
bir problemi çözmek mi istiyorsunuz?
Ticari rakiplerinize karşı bir rekabet avantajına sahip olmak mı
istiyorsunuz?
Bu durumlarda özellik listeleme alternatif fikirler ve çözümler bulmanın hızlı ve kolay bir
yolu olabilir. Çalışanlarınızdan küçük bir grupla özellik listelemeyi deneyin ve hangi ilginç
birleşimlere ulaşacağınızı görün.
Özellik listeleme tüm iş alanlarında kullanılabilir. Özellikle somut bir problem için
alternatifler bulmak açısından yararlıdır. Spesifik odaklanma yönergeleri içermeyen
yaratıcılık teknikleri kullanmakta güçlük çeken gruplar için de yararlıdır. Özellik Listeleme
yapılandırılmış olduğu için zamandan tasarruf etmek ve engellenmelerden kaçınmak
açısından etkindir.
Teknik, özellikleri değiştirmeyi, modifiye etmeyi ve iyileştirmeyi içerir ve tasarım
mühendisliğinde çoğu zaman "İkame Yöntemi" olarak adlandırılır.
4.5.3
Özellik Listeleme Nasıl Kullanılır?
Özellik Listelemenin adımları şu şekilde betimlenebilir:
• Çeşitli alanlarda uzmanlık sahibi olan 6-8 kişilik bir grup oluşturun.
• Ürünün ya da sürecin gerekli ya da ön koşul oluşturan unsurlarını inceleyin.
• Bu ön koşulların gerçekten gerekli olup olmadıklarını ve bunları değiştirmenin
olanaklı olup olmadığını sorun.
• Mevcut ürünü, hizmeti ya da sistemi parçalar, özellikler, miktarlar, aksamlar, tasarım
gibi "unsurlarına" ayırın.
• Sütunlar ve satırlar içeren bir tablo çizin ve unsurları sütun başlıkları olarak
listeleyin.
• Yaratıcı fikir üretimi tekniklerini kullanın ve bu unsurların her biri için olanaklı
olduğunca çok alternatif listeleyin.
o
Bu noktada beyin fırtınası teknikleri çok yararlıdır. Geniş ve
çeşitlilik içeren bir alternatif özellikler seçkisi üretmek için
beyin fırtınası kurallarını uygulayın.
• İlginç alternatif çözümler üretmek için sonuçların rastlantısal kombinasyonlarını
oluşturun.
• Bunların fizibilitesini tartışın ve değerlendirin.
Bu animasyon sadece online kılavuzda mevcuttur (www.innosupport.net ).
01.08.2015
3/11
© INNOCASE
4.5.4
Bir Özellik Listeleme örneği
Özellik listelemenin nasıl kullanılabileceği konusunda pratik bir örneğe bakalım.
Bu animasyon sadece online kılavuzda mevcuttur (www.innosupport.net ).
Küçük bir işletme olduğumuzu ve kentimizin tarihi semtindeki sokak lambalarını
değiştirmek üzere bir sipariş aldığımızı varsayalım.
1.
Gerekli ya da ön koşul oluşturan unsurlar nelerdir?
Hava karardıktan sonra sokakların aydınlatılması.
2.
Sokak ışıklarının tipik bileşenleri nelerdir?
3.
Bir tablo çizin ve bu bileşenleri sütun başlıkları olarak listeleyin.
4.
Bir beyin fırtınası seansı düzenleyin ve bu unsurlar için olanaklı olduğunca çok
sayıda alternatif özellik bulun.
Enerji
Üslup
Malzeme
Ebat
Kaynağı
Işık
Kurulumun
yoğunluğu
türü
Elektrik
Modern
Demir
Büyük
Yüksek
Zemine
sabitlenmiş
Güneş
Klasik
Alüminyum
Orta
Orta
Caddeye
enlemesine
asılı
Su
Ortaçağ
Taş
Küçük
Düşük
Binalar
arasına asılı
Rüzgâr
Art Nouveau
Ahşap
İnce
Değişken
Binalara
sabitlenmiş
Gaz
Seramik
Petrol
Plastik
Biyoyakıt
Cam
Akü
Bambu
5.
Seyyar
Bulunan alternatiflerin kombinasyonlarını oluşturarak yeni ve yaratıcı çözümler
bulun.
Ö Orta Büyüklükte, Modern Üslupta, Alüminyumdan yapılmış,
Değişen yoğunlukta
Ö Caddeye enlemesine asılı ve Biyoyakıtla çalışıyor.
01.08.2015
4/11
© INNOCASE
Bu Örnek büyük ölçüde ürünün fiziksel özelliklerine odaklanıyor, ama Zihinsel, Duygusal,
Sosyal özellikler de söz konusu olabilir.
Özellik Listeleme akılda spesifik bir soruyla başlanarak geliştirilebilir1.
Gazeteciliğin Altı Sorusunu sormayı deneyin: Kim? Ne? Ne Zaman? Nerede? Neden?
Nasıl?
1
Robert Harris "Creative thinking techniques" başlıklı makalesinde ve Tony Proctor "Creative Problem Solving for Managers" başlıklı
kitabında sorular yöneltmenin bu yaratıcılık tekniğini nasıl geliştirebileceğini irdeliyorlar.
01.08.2015
5/11
© INNOCASE
Kim?
Nasıl?
Ne?
Yaratıcılık
Tekniğini
geliştirecek
sorular
Neden?
Ne zaman?
Nerede?
Aşağıdaki sorular da bir duruma ya da probleme uygulandığında yararlı olabilir:
Uyarlamak?
Modifiye etmek?
Başka bir ürünle
değiştirmek?
Büyütmek/Maksimize
etmek?
Yeniden
düzenlemek?
Tersine çevirmek?
Birleştirmek?
Minimize
Etmek/Kaldırmak?
Bir şey
eklemek/çıkarmak?
Rengi Değiştirmek?
Malzemeleri
Çeşitlendirmek?
Parçaları Yeniden
Düzenlemek?
Biçimini
Değiştirmek?
Tarzını uyarlamak?
01.08.2015
6/11
© INNOCASE
Robert Harris, "Creative Thinking Techniques"2 başlıklı makalesinde bir problemi çözerken
özellik listelemenin nasıl kullanılabileceği konusunda aşağıdaki örneği verir:
Örneğin, diyelim ki bir bilyeli rulman imalatçısı için çalışıyorsunuz ve makinelerden
birindeki bir arızanın 800 milyon bilyenin hafifçe oval olmasına yol açtığını fark
ettiniz. Haliyle "800 milyon adet hafifçe oval bilyeyle ne yapabilirim?" sorusunu
soracaksınız. Tabii akla hemen sapanlar için mermi ve çocuklar için oyuncak bilye
gibi birkaç kullanım geliyor. Ama bunun yerine rulman bilyelerinin özelliklerinin bir
dökümünü de çıkarabilirsiniz. Örneğin, yuvarlak, ağır, metal, pürüzsüz, parlak, sert
ve mıknatıslanabilir. Bundan sonra "800 milyon adet ağır cisimle ne yapabilirim?" ya
da "800 milyon adet parlak cisimle ne yapabilirim?" sorularını sorabilirsiniz.
Tanımlanan özelliklerin her birine tek tek odaklanabilirsiniz ve bu özellikle ilgili şu tür
sorular sorabilirsiniz:
Ağır cisimler ne amaçla kullanılabilir? Kâğıt ağırlıkları, gemilerde balast, kürsü altlığı, ağaç
dayanağı, terazi ağırlığı vb.
Metal cisimlerle ne yapılabilir? Elektrik iletimi, mıknatıslama, eriterek çeşitli aletler yapma.
Özellik Listeleme, pazarlama ve Ürün Konumlandırma gibi iş durumlarında da
kullanılabilir. Bir ürünün pazardaki konumu, aşağıdaki faktörlere dayandırılabilir:

Ürün Özellikleri – organik sebzeler

Ürünün Faydaları – Belli bir otomobil modeli arka tarafında koltuk
eklenebilecek ya da ekstra depolama alanı olarak kullanılabilecek ek
alanıyla, aileler için idealdir.

Ürünü bir kullanımla ya da uygulamayla özdeşleştirmek – "balayı için ideal bir
mekân"

Kullanıcı Kategorileri – ürünün bir kullanıcıyla ya da kullanıcı sınıfıyla
özdeşleştirilmesi – genç yöneticilere uygun cep telefonları

Rakip firmalara göre – "X" ürünüyle uyumlu
Bununla birlikte, yeni rakipler, yeni teknoloji, yeni müşteri tercihleri vb. çeşitli nedenlerle bir
ürünün konumunu değiştirmek ya da uyarlamak gerekebilir. Bu durumda Özellik Listeleme
bir ürün için pazarda yeni bir konum bulmak ya da ürünün mevcut konumunu uyarlamak
için kullanılabilir.
Ürününüzün ya da hizmetinizin pazar konumunu değiştirmek olanaklı mı? Ürün ya
da hizmetinizi pazarlamanın yeni ve yaratıcı yollarına bakmak için neden Özellik
Listelemeden yararlanmayı denemiyorsunuz?
2
www.virtualsalt.com/crebook2.htm
01.08.2015
7/11
© INNOCASE
4.5.5
Özellik Listelemenin Çeşitlemeleri
Pek çok yaratıcılık tekniği gibi Özellik Listeleme de uyarlanabilir ve geliştirilebilir.
Morfolojik Analiz
Morfolojik Analiz ilk olarak 1948'de İsviçreli astronom Fritz Zwitcky tarafından geliştirildi.
Başlangıçta astrofizik ve roket araştırmaları alanlarında uygulanan bu analizin sonradan
çok çeşitli durumlara uygulanabileceği fark edildi. Morfolojik Analiz ideal olarak problemin 2
ya da daha fazla boyutunun bulunduğu durumlarda kullanılır3.
Morfolojik Analizin en basit formu, sokak ışıklarının bileşenlerinin tüm alternatiflerinin bir
tabloda listelenmiş olduğu yukarıdaki örnekte görülebilir. Alternatiflerin farklı
kombinasyonlarıyla yeni ürünler formüle edilebilir. Morfolojik Analiz muazzam alternatif
çözüm dizilerinin üretildiği durumlarda özellikle yararlıdır.
Büyük hacimlerde kombinasyonları analiz etmek için, Morfolojik Analiz alanında
uzmanlaşmış yazılım programları geliştirilmiştir.
Rastlantısal Uyaranlar
Özellik Listeleme, yeni ve ilginç alternatifler bulmak için Rastlantısal Uyaranlarla da bir
arada kullanılabilir. Görsel uyaranlar, insanları bir nesneye farklı bir açıdan bakmaya
zorlarlar ve yeni ve yaratıcı fikirleri ve tartışmaları tetikleyebilirler. Bu süreç şu şekilde işler:

Önce bir gruba gündelik nesnelerin görüntülerini betimleyen resimler gösterilir (en
az üç resim kullanılmalıdır).

Sonra bu nesnelerden her birinin özellikleri listelenir.

Şimdi çözülecek problemi açıklayın.

Gruptan bağlantısız nesnelerin özelliklerinden her birinden en az bir kelimeyi
kullanan çözümler bulmalarını isteyin.

Üretilen çözümleri değerlendirin.
Tony Proctor "Creative Problem Solving for Managers: Developing skills for Decision
Making & Innovation" adlı kitabında bir organizasyondaki iletişim problemlerine çözümler
bulmak için rastlantısal uyaranların nasıl özellik listelemeyle kombine edilebileceği
konusunda aşağıdaki örneği verir4.
3
4
www.swemorph.com/ma.html
Creative Problem Solving for Managers: Developing skills for Decision Making & Innovation. Tony Proctor (2005)
01.08.2015
8/11
© INNOCASE
İspanya
Jet motorlu
Güvende ve Emin Ellerde
Savaşçı
Bombardıman uçağı
Sevgi dolu bir ilişki
Tehlikeli
Hızlı
Sıcak
Güçlü
Yüksekten uçar
Dostça
Boynuzları var
Savaşta kullanılır
Sevecen
Dana (Steer)
Düşmanları yok eder
Kalıcı ilişki
Besin zincirinin parçası
Bir pilotu ve mürettebatı var
Görüntü Kaynağı: Microsoft Clipart
Üretilen kombinasyonlardan bazıları:
Ö
Boynuzları var + yüksekten uçar + sıcak ve dostça
Önerilen çözüm: Tüm organizasyon birimlerinin birbirleriyle sıcak ve dostça bir şekilde
iletişim kurmalarını sağlamanın güçlü etkisini ve önemini vurgulayın.
Ö
Dana (Steer) + bir pilotu ve mürettebatı var + kalıcı ilişki
Önerilen çözüm: Çalışanların departmanlar arası iletişimlerde dayanıklı ve kalıcı iyi
uygulama yöntemleri geliştirmelerini olanaklı kılmak için yazılı yönergeler ya da eğitim
sağlanmalıdır.
Çalışanlarınızdan bir grupla birlikte Rastlantısal Uyaranlar ile Özellik Listelemeyi
birleştirmeli ve ne gibi ilginç ve bazen çılgınca çözümlere ulaşabileceğinizi
görmelisiniz. Tartışmaları tetikleyecek görseller bulmak için Clip Art'tan ya da
www.istockphoto.com ve www.images.com gibi web sitelerinden yararlanabilirsiniz.
4.5.6
Önemli Noktaların Özeti
Özellik Listeleme, çok çeşitli durumlarda kullanılabilen bir yaratıcılık tekniğidir. Problemi
giderek daha küçük parçalara bölmeye ve bu parçalar için alternatifler aramaya dayanır.
Daha sonra alternatifler ya rastlantısal olarak ya da başka yaratıcı yöntemler kullanılarak
kombine edilir ve yeni çözümlere ulaşılır. Bu teknik, bir probleme alternatif çözümler
bulmak, yeni pazarlama yaklaşımları üretmek, ürün gruplarını genişletmek ve geliştirmek
ve pek çok başka nedenle kullanılabilir. Başka tekniklerle başarılı bir şekilde birleştirilerek
yaratıcı çözümlere ve alternatiflere ulaşılabilir.
01.08.2015
9/11
© INNOCASE
Bu modülde bir yaratıcılık tekniği olan Özellik Listeleme hakkında bilgi edindiniz.
Bu tekniğin gündelik iş faaliyetlerinde ürün gruplarını genişletmek ve
çeşitlendirmek, pazarlamaya yeni yaklaşımlar getirmek ve bir organizasyonun içindeki
problemleri çözüme kavuşturmak için nasıl uygulanabileceğini öğrendiniz. Ayrıca, bu
tekniğin nasıl Morfolojik Analiz ve Rastlantısal Uyaranlar gibi başka yaratıcılık teknikleriyle
birleştirilebileceği hakkında da bilgi sahibi oldunuz.
KAYNAKÇA
Attribute Listing, InnoSupport Project Platform, 26 Mayıs 2008'de görüntülendi,
<www.innosupport.net>
Swedish Morphological Society web sitesi, 26 Mayıs 2008'de görüntülendi,
<www.swemorph.com/ma.html>
Creative Thinking Techniques, Robert Harris, 26 Mayıs 2008'de görüntülendi,
<www.virtualsalt.com/crebook2.htm>
Tony Proctor (2005) Creative Problem Solving for Managers: Developing Skills for
Decision Making & Innovation.
İlave Kaynaklar
Creative Problem Solving for Managers: Developing skills for Decision Making &
Innovation. Tony Proctor (2005)
Cola-Cola 2008, Wikimedia Foundations Inc, 26 Mayıs 2008'de görüntülendi,
http://en.wikipedia.org/wiki/Coca-Cola
Pepsi 2008, Wikimedia Foundation Inc, 5 Haziran 2008'de görüntülendi,
http://en.wikipedia.org/wiki/Pepsi
Tudor Rickards (1997) Creativity and Problem Solving at Work.
Morfolojik Analiz üzerinde bir makale listesi için bkz. www.swemorph.com.
01.08.2015
10/11
© INNOCASE
Ritchey, T. (2006). Problem Structuring using Computer-Aided Morphological Analysis.
Journal of the Operational Research Society (JORS), Cilt 57, Sayı 7.
Web Siteleri
Özellik Listeleme ve benzer yaratıcılık teknikleri hakkında daha kapsamlı bilgi için bkz:
www.mindtools.com/pages/article/newCT_03.htm
http://members.optusnet.com.au/charles57/Creative/Techniques/attributes.htm
www.mycoted.com/Attribute_Listing
http://creatingminds.org/tools/attribute_listing.htm
www.virtualsalt.com/crebook2.htm
http://en.wikipedia.org/wiki/Coca-Cola
http://en.wikipedia.org/wiki/Morphological_analysis_%28problem-solving%29
TERİMLER SÖZLÜĞÜ
Ürün Konumlandırma bir ürün ya da hizmetin imajını ve sunumunu seçilmiş bir pazar
segmentine hitap edecek şekilde uyarlama sanatıdır. Ürün konumlandırma, en iyi şekilde
yapıldığında, ürün pazarlayanların mevcut bir ürün özelliği ile spesifik bir müşteri
gereksinimi arasında doğrudan bir bağlantı kurmalarını olanaklı kılar. Ürün
konumlandırmayla, örneğin, yeni bir otomobilin inovatif mühendisliğine dayanan genel bir
cazibe yaratmak yerine, yakıttan tasarruf etmek isteyen banliyö sakinlerine hitap etmek
amacıyla otomobilin yakıt verimliliği ön plana çıkarılır. (http://www.marketingpower.com/content1482.php)
01.08.2015
11/11
© INNOCASE