1. Kısım : Internet: Kullanıcı servisleri

1. Kısım : Internet: Kullanıcı servisleri

Bölüm 1
Internet: Kullanıcı Servisleri
1
Internet
20. yüzyılın sonlarına geldiğimiz bu günlerde insanlık oldukça ilginç bir dönemden
geçmektedir. Bu dönem pek çok uzman tarafından “üçüncü endüstri devrimi” adıyla
adlandırılmaktadır. Günümüz dünyasını ilginç kılan en önemli gelişmelerden birisi de
insanlık tarihinde ilk kez, şehirlerde yaşayan insan sayısının kırsal alandaki insan
sayısını geçmesi, diğer deyişle insanlığın büyük kısmının uygarlaşmasıdır.
Bu noktaya nereden geldik? Uzmanlara göre birinci endüstri devrimi, kömür ve demirin
kullanımı ile fabrikalarda toptan üretim yolunun açılmasıdır. Bu dönemi “producer
oriented” ya da “üretici bazlı” makinalar yaratmıştır. İkinci endüstri devrimine ise
yeni keşifler sayesinde plastik, petrol ve elektriğin yaygın kullanımı ile girilmiştir. Bu
dönemi de “consumer oriented” ya da “tüketici bazlı” makinalar (Örneğin yolcu
araçları, elektrikli ev aletleri vb.) açmıştır. Üçüncü endüstri dönemini ise bilgisayarlar
ve bilgisayar ağlarının gelişimi açmak üzeredir.
Bugün çok ucuza sahip olunabilen, güçlü bilgisayarların bulunduğu bilgisayar ağları
sayesinde evde ve ofiste yüksek hesaplama ve iletişim gücüne sahip olmak doğal bir
olay haline gelmektedir. Bu gelişmeler sonucu çeşitli toplumsal değişiklikler de
oluşmakta ve modern uygarlıklar yavaş yavaş bilgi toplumu haline dönüşmektedirler.
Bu dönüşüm içinde bugün “yuttaş” (citizen) olarak geçen kavram, “ağdaş” (netizen)
kavramına dönüşmektedir. Ağdaşlar bilgisayar ağlarının oluşturduğu dünyada hergün
daha fazla bilgiyi kullanarak yaşamlarını sürdüren insanlar olarak da tanımlanabilir. Bu
değişim esnasında da “information superhighway” ya da “süper bilgi otoyolu” kavramı
gündeme gelmiştir.
Değişim doğal olarak ekonomik ilişkileri de etkilenmektedir. Günümüzde pazar
ekonomisi “Market based economy” olarak adlandırılan sistem bu değişiklikler sonucu
bilgi temelli ekonomiye “Information based economy”
geçmekte ve sonuçta
toplumlar artık mal tüketicisinden bilgi tüketicisi haline gelmektedirler.
Yukarıda da belirtildiği gibi, 20. yüzyılı bitirip 21. yüzyıla girmek üzere olduğumuz bu
yıllara damgasını vuran en önemli özellik bilgi ve bilgiye dayalı servislerdir. Bilginin
günümüzde çok hızlı üretilmesi ve aynı hızda da tüketilmesinden dolayı kişi ve
kuruluşlar arasında bilgi aktarımının, son derece hızlı ve etkin bir şekilde yapılması
büyük önem kazanmıştır. Bilginin ve bilgi iletiminin öneminden dolayı, içinde
bulunduğumuz çağın bu kısmına “bilgi ya da iletişim çağı” adları da verilmektedir.
Bilginin sadece kuruluşlar ya da yerel alanlar içinde değil aynı zamanda farklı ülkeler
arasında da en verimli yolla paylaşımını, doğru ve güncel bilgiye ulaşımı sağlayan ve
süper bilgi otoyolu adı da verilen “INTERNET”, bilginin taşınması için günümüzde en
önemli altyapıyı oluşturmuştur. Antartikadan Afrikanın balta girmemiş ormanlarına
1
kadar dünya da Internetin ulaşamadığı bir nokta hemen hemen kalmamıştır. Hatta son
zamanlarda uzay mekikleri dahi Internet bağlantısına sahip bulunmaktadır. Internet
farklı noktalar arasındaki iletişim altyapısını sağlamakta, farklı marka ve işletim
sistemine sahip milyonlarca bilgisayarın birbiri ile sorunsuzca iletişim kurmasına imkan
vermektedir.
Internet dünyadaki hemen hemen tüm ülkeleri birbirine bağlamıştır. Bugün yüzün
üzerinde ülke Internet’e bağlı bulunmaktadır (Çizim 1.1)
Çizim 1.1 Internet Haritası
Milyon
1995 yılı tahminlerine göre dünyada yaklaşık 25 milyon Internet kullanıcısı vardır.
5.000.000’dan fazla bilgisayar (host), yaklaşık 20.000 bilgisayar ağı Internet ile
birbirine bağlı bulunmaktadır. Bu sayılar her yıl daha büyük bir eğimle artmaktadır
(Çizim 1.2).
6
5
4
3
2
1
0
1990
1991
1992
1993
1994
Çizim 1.2 Internet’e bağlı Bilgisayar Sayısının Artışı
2
1995
Internet genel bilgiye erişimi destekler ve elektronik posta (elektronik mail), konferans,
bildiriler gibi konularda iletişim hizmetleri sağlar.
Bütün bilgi ve servisler, Internet'i oluşturan çeşitli ağlara dağıtılmıştır. Geçerli bir
Internet adresi ve fiziksel bağlantısı olan herhangi bir yerden bu bilgilere ulaşılabilir.
Kuruluşlar Internet'e birkaç temel nedenden dolayı bağlanmaktadırlar. Birincisi,
Internet yararlı bilgilere dünya çapında bir bağlanabilirlik ve erişim sağlar. İkincisi,
Internet'e bağlanmak, kuruluşlara özel bir geniş bölge ağı kurmaktan daha ucuza mal
olmaktadır. Ve son olarak tüm diğer medya araçlarından çok daha güçlü, etkili ve ucuz
tanıtma imkanları sağlar.
Internet'in kullanımı bir zamanlar araştırma, eğitim ve devlet kuruluşlarının
etkinlikleriyle sınırlandırıldıysa da, son zamanlarda ticari kullanımı büyük oranda
artmış ve en büyük paya sahip olmuştur. Bu gelişmeler, bazı gözlemcileri Internet'in
yakın gelecekte tamamıyla özelleştirileceği yolunda spekülasyonlara itmektedir.
Tarihçe
Internet'in ortaya çıkışı Amerikan Federal Hükümeti Savunma Bakanlığı'nın araştırma
ve geliştirme kolu olan 'Savunma İleri Düzey Araştırma Projeleri Kurumu'na “DARPADefence Advanced Research Project Agency” dayanır.
1969'da çeşitli bilgisayar bilimleri ve askeri araştırma projelerini desteklemek için
Savunma Bakanlığı ARPANET adında Paket Anahtarlamalı Ağ'ı oluşturmaya başladı.
Bu ağ, ABD'deki üniversite ve araştırma kuruluşlarının değişik tipteki bilgisayarlarını
da içererek büyüdü. 1973 yılında, ağ için bir protokol seti geliştirmek amacıyla Stanford
Üniversitesi'nde - daha sonra BBN'in ve University College, London'ın da dahil olduğu
bir internetworking projesi başlatıldı. 1978'e kadar 'İletim Kontrol Protokolü’nün (TCP Transmission Control Protocol) dört uyarlaması geliştirildi ve denendi. 1980'de bu
küme sabitleşti ve ARPANET'e bağlı bilgisayarlar arasındaki iletişimi kolaylaştırdı.
1983'te tüm ARPANET kullanıcıları İletim Kontrol Protokolü/Internet Protokolü
(TCP/IP Transmission Control Protocol/Internet Protocol) olarak bilinen yeni protokole
geçiş yaptılar. O yıl TCP/IP, ARPANET'i de içeren Savunma Bakanlığı Internet'inde
kullanılmak üzere standartlaştırıldı. ARPANET 1990 Haziranın’da kullanımdan
kaldırıldı. Yerini ABD, Avrupa, Japonya ve Pasifik ülkelerinde ticari ve hükümet
işletimindeki omurgalar (backbone) aldı. ARPANET'in kaldırılmasına rağmen, TCP/IP
protokolü kullanılmaya devam etti ve daha da gelişti.
Internet’in Kilometre Taşları
1957
SSCB ilk yapay uyduyu uzaya yolladı. Buna tepki olarak Amerikan Federal Hükümeti
Savunma Bakanlığı'nın araştırma ve geliştirme kolu olan “Savunma İleri Düzey
Araştırma Projeleri Kurumu” “DARPA- Defence Advanced Research Project Agency”
oluşturuldu. Bu birimin temel amacı ABD’yi askeri alanlara uygulanabilecek bilim ve
teknoloji alanlarında öncü duruma geçirmekti.
1965
DARPA “zaman paylaşımlı bilgisayar ağı” çalışmasına maddi destek sağladı.
1967
3
Paket anahtarlamalı ağ planı sunuldu ve ARPANET ‘in ilk tasarımı Lawrence G.
Roberts tarafından yayınlandı.
1969
ABD Savunma Bakanlığınca bilgisayar ağları konusunda araştırma çalışmalarında
ARPANET görevlendirildi. İlk düğüm noktaları : UCLA, Stanford Research Institute,
UCSB, Utah Üniversitesi.
Steve Crocker tarafından ilk Request for Comment (RFC): "Host Software" yayınlandı.
1970
ALOHAnet Norman Abrahamson, (Hawaii Üniversitesi)
(ARPANET’e 1972’de bağlandı).
tarafından geliştirildi
ARPANET bilgisayarları “Network Control Protocol” (NCP) kullanmaya başladılar.
1971
15 uç (node) (23 bilgisayar): UCLA, SRI, UCSB, U of Utah, BBN, MIT, RAND, SDC,
Harvard, Lincoln Lab, Stanford, UIU(C), CWRU, CMU, NASA/Ames .
1972
Bob Kahn tarafından organize edilen bilgisayarlar arası iletişim konulu uluslararası
konferansta 40 bilgisayar arasında bir gösteri yapılarak ARPANET tanıtıldı.
InterNetworking Working Group (INWG) oluşturuldu. Başkanlığına Vinton Cerf
getirildi.
Ray Tomlinson (BBN), elektronik mektup programını yarattı.
Telnet protokolünün özellikleri (RFC 318) belirlendi.
1973
ARPANET’e ilk uluslararası bağlantılar : University College of London (İngiltere) ve
Royal Radar Establishment (Norveç)
Vinton Cerf ve Bob Kahn temel Internet fikrini INWG’ye sundular.
FTP protokolünün spesifikasyonu (RFC 454) belirlendi.
1974
Vinton Cerf ve Bob Kahn "A Protocol for Packet Network Intercommunication" isimli
yayınlarında Transmission Control Program (TCP)’nin detaylı tasarımını sundular.
1975
Internet’in operasyonel yönetimi DCA ‘ya (Bugün DISA) geçirildi.
1976
UUCP (Unix-to-Unix CoPy) AT&T tarafından geliştirildi ve bir yıl sonra UNIX
sistemler ile beraber dağıtılmaya başlandı.
1977
Bilgisayar bilimleri alanında çalışan 100 araştırmacının elektronik mektup ile
haberleşmesi için Wisconsin Üniversitesinde
Larry Landweber tarafından
THEORYNET yaratıldı.
4
Elektronik mektup protokolünün özellikleri (RFC 733) belirlendi.
ARPANET’de Internet protokollerinin ilk gösterisi yapıldı.
1979
Bilgisayar Bilimleri Bölümlerinin arasında araştırma amaçlı bir bilgisayar ağı
oluşturulmasına yönelik Wisconsin Üniversitesi, DARPA ve NSF arasında toplantı
yapıldı.
UUCP kullanılarak USENET sistemi oluşturuldu.
ARPA tarafından “Internet Configuration Control Board (ICCB)” oluşturuldu.
1981
BITNET, "Because It's Time NETwork" kuruldu.
CSNET “Computer Science NETwork” kuruldu.
1982
DCA ve ARPA TCP/IP protokolünü oluşturdu.
EUnet “European UNIX Network” EUUG tarafından elektronik mektup ve USENET
servislerini sunmak üzere yaratıldı.
Farklı ağlar arası bağlantılar için kullanılan EGP “External Gateway Protocol-RFC 827”
özellikleri belirlendi.
1983
Wisconsin Üniversitesinde Name Server Sistemi geliştirildi.
CSNET / ARPANET geçiş kapısı (gateway) oluşturuldu.
ARPANET, MILNET ve ARPANET olarak ikiye ayrıldı.
Masaüstü işistasyonları
gelmeye başladı.
UNIX
işletim sistemleri
TCP/IP yazılımları ile beraber
ICCB’nin yerine “Internet Activities Board (IAB)” kuruldu.
EARN “European Academic and Research Network” kuruldu.
“Domain Name Server” (DNS) kullanıma sunuldu.
Internet’e bağlı bilgisayar sayısı 1.000’ e ulaştı.
UUCP kullanılarak JUNET “Japan Unix Network” kuruldu.
İngiltere de, JANET “Joint Academic Network” kuruldu.
1986
NSFNET kuruldu (Omurga hızı 56Kbps idi). Bu, Internet bağlantılarındaki artışın en
önemli adımı idi.
Usenet haberlerinin TCP/IP ile taşınabilmesi için Network News Transfer Protocol’ü
(NNTP) tasarlandı.
Craig Partridge tarafından “Mail Exchanger” (MX) kayıtları sistemi geliştirildi.
1987
5
NSF, ABD içindeki Internet omurgası NSFNET’in işletilmesi için IBM, MCI ve
Michigan üniversitesinin oluşturduğu ve Merit Network Inc. adı verilen konsorsiyum
ile anlaşma imzaladı. Bu yapı daha sonra ANS‘i oluşturdu.
Yayınlanan RFC “Request For Comments” sayısı 1000 oldu.
Internet’e bağlı bilgisayar sayısı 10.000’e ulaştı.
BITNET’e bağlı bilgisayar sayısı 1.000’e ulaştı.
1988
1 Kasım tarihinde Internet üzerinde yayılan bilgisayar virüsü 60.000 bilgisayardan
6.000’inini etkiledi.
Virüs olayının ardından DARPA tarafından CERT “Computer Emergency Response
Team” oluşturuldu.
ABD Savunma Bakanlığı TCP/IP’nin geçici bir çözüm olduğunu ve sonuç olarak
OSI’ye uyumlu olacağını belirledi. ABD GOSIP’I, devletin satın alacağı ürünlerde
gerekli protokol setini belirledi.
NSFNET omurgası T1 (1.544Mbps) hızına arttırıldı.
Jarkko Oikarinen tarafından Internet Relay Chat (IRC) geliştirildi.
Fidonet-Internet bağlantısı sağlandı.
NSFNET’e bağlanan ülkeler: Kanada, Danimarka, Finlanda, Fransa, İzlanda, Norveç,
İsveç
1989
Internet’e bağlı bilgisayar sayısı 100.000’e ulaştı.
Avrupa’daki IP tabanlı ağ çalışmalarını koordine etmek için RIPE “Reseaux IP
Europeens” kuruldu.
Ticari elektronik mektup taşıyıcıları ve Internet arasında ilk geçiş sağlandı.
“Corporation for Research and Education Networking” (CREN) oluşturuldu.
“Internet Engineering Task Force” (IETF) ve “Internet Research Task Force” (IRTF)
“Internet Activities Board” (IAB) altında oluşturuldu.
NSFNET’e bağlanan ülkeler: Avustralya, Almanya, İsrail, Italya, Japonya, Meksika,
Hollanda, Yeni Zelanda, Porto Riko, İngiltere.
1990
ARPANET sona erdi.
“Electronic Frontier Foundation” (EFF) Mitch Kapor tarafından oluşturuldu.
McGill üniversitesinde Peter Deutsch, Alan Emtage ve Bill Heelan tarafından Archie
yaratıldı.
Peter Scott (Saskatchewan üniversitesi) tarafından “Hytelnet” oluşturuldu.
“ISO Development Environment” (ISODE) geliştirildi
(ISODE yazılımı OSI
uygulamalarının TCP/IP üzerinden çalışmasına olanak sağlar).
NSFNET’e bağlanan ülkeler: Arjantin, Avusturya, Belçika, Brezilya, Şili, Yunanistan,
Hindistan, İrlanda, Güney Kore, İspanya, İsviçre.
6
1991
Internet’in ticari kullanımı önündeki engelleri kaldırmasının ardından “Commercial
Internet eXchange” (CIX) oluşturuldu.
Brewster Kahle tarafından “Wide Area Information Servers” (WAIS) yaratıldı.
Minnesota üniversitesinden Paul Lindner ve Mark P. McCahill tarafından “Gopher”
yaratıldı.
CERN’den Tim Berners-Lee’nin yarattığı “World-Wide Web” (WWW) kullanılmaya
başlandı.
Philip Zimmerman tarafından PGP (Pretty Good Privacy) sunuldu.
“National Research and Education Network” (NREN)’in kurulacağı ABD Başkan
Yardımcısı Al Gore tarafından açıklandı.
NSFNET omurgası T3 (44.736Mbps) hızına yükseltildi.
NSFNET omurgasından ayda 1 trilyon byte ve 10 milyar paket geçmeye başladı.
NSFNET’e bağlanan ülkeler: Çekoslavakya, Hong Kong,
Portekiz, Singapur, Güney Afrika, Tayvan, Tunus
Macaristan, Polonya,
1992
“Internet Society” (ISOC) kuruldu.
Internet’e bağlı bilgisayar sayısı 1.000.000’e ulaştı.
Internet üzerinde ilk MBONE ses ve görüntü yayını yapıldı.
IAB, “Internet Architecture Board” adını alarak “Internet Society” altında çalışmaya
başladı.
Nevada üniversitesinde Gopher uzayında tarama yapan “Veronica” geliştirildi.
NSFNET’e bağlanan ülkeler: Kamerun, Kıbrıs, Ekvator, Estonya, Kuveyt, Litvanya,
Luxemburg, Malezya, Slovakya, Slovenya, Tayland, Venezuella
1993
NSF tarafından belirli Internet servislerinin verilmesi için InterNIC oluşturuldu.
Beyaz Saray’ın Internet bağlantısı gerçekleştirildi.
“Internet Talk Radio” yayınına başladı.
Birleşmiş Milletler Internet’e bağlandı.
WWW servislerinin yıllık trafik hızının artışı %341.634’e ulaştı.
NSFNET’e bağlanan ülkeler: Bulgaristan, Kosta Rica, Mısır, Fiji, Gana, Guam,
Endonezya, Kazakistan, Kenya, Liechtenstein, Peru, Romanya, Rusya, Türkiye,
Ukrayna, Birleşik Arap Emirlikleri, Virgin Adaları
1994
ARPANET/Internet 25. yaş gününü kutladı.
Internet üzerinde ilk alışveriş örnekleri görülmeye başlandı.
ABD’de “National Institute for Standards and Technology” (NIST), koyduğu OSI
zorunluluğunu GOSIP ve TCP/IP’nin birleşimi şeklinde değiştirdi.
7
NSFNET trafiği 10 trilyon byte/ay limitini aştı.
Pizza Hut’tan Internet üzerinden Pizza ısmarlamak artık mümkün.
Japon Başbakanlığı Internet’te (http://www.kantei.go.jp/)
Internet üzerinden ilk banka servisi başladı.
EARN ve RARE’in birleşimi ile Avrupa’da araştırma ve eğitim amaçlı “TransEuropean Research and Education Network Association” (TERENA) oluşturuldu.
NSFNET’e bağlanan ülkeler: Cezayir, Ermenistan, Bermuda, Çin, Kolombiya, Fransa,
Polinezya, Jamaika, Lübnan, Litvanya, Macau, Fas, Yeni Kaledonya, Nikaragua, Nijer,
Panama, Filipinler, Senegal, Sri Lanka, Uruguay, Özbekistan
1995
NSFNET araştırma amaçlı ağ haline dönüştü. ABD’nin omurga trafiği ağ işleticilerinin
üzerinden iletilmeye başlandı.
WWW, Internet üzerinde en fazla trafik yaratan uygulama haline geldi.
Compuserv, AOL ve Prodigy gibi firmalar Internet servisi vermeye başladılar.
Alan “Domain” adlarının kayıtları için yıllık aidat ödenmesi işlemi başladı.
Yılın teknolojileri: WWW, Tarama araçları,
Ümit veren teknolojiler: JAVA, Sanal ortamlar (VRML).
1996
Internet üzerinde yer alan dünya fuarı- Internet 1996 World Exposition
Tamamiyle Internet’i konu alan “Internet’te av’ filmi sinemalarda.
Internet üzerinden telefon görüşmesi yapılmasını sağlayan yazılımlar hızla gelişiyor.
Standartlar
TCP/IP protokol kümesinde 100 kadar protokol bulunur. Bunların bir çoğu, IP
datagramlarının alt katman protokollerine nasıl taşınacağını gösterir. Setteki anahtar
protokoller İletim Kontrol Protokolü (TCP), Internet Protokolü (IP) ve Kullanıcı
Datagram Protokolü’dür (UDP- “User Datagram Protocol”). Uygulama servisleri
içinde üç temel protokol bulunmaktadır: Bunlar sanal terminal hizmeti veren TELNET
protokolü, Dosya Aktarma Protokolü (FTP “File Transfer Protocol”) ve Basit Posta
Aktarma Protokolü’dür (SMTP-“Simple Mail Transfer Protocol”). Ağ yönetimi ise
Basit Ağ Yönetim Protokol’ünce (SNMP-“Simple Network Management Protocol”)
sağlanmaktadır.
TCP/IP başından beri Yerel Ağ bağlantısı (LAN-“Local Area Network”), Yerel ve
Geniş Bölge Ağları (LAN-WAN) bağlantısı, bilgisayar ağı yönetimi, ve bilgi servisi
sağlanması gibi yeni ortaya çıkan konulara da hitap etmektedir. Protokol kümesi akla
gelebilecek her tip bilgisayara destek vermektedir. TCP/IP`nin kaynak kodu genel
ortamda bulunup, kullanımı teşvik edilmektedir.
Ağ yönetimi açısından SNMP, Internet'i oluşturan TCP/IP tabanlı ağların yönetiminde
de-fakto standart durumundadır. SNMP istemci/sunucu “client/server” mimarisini
kullanarak çeşitli ağ aygıtlarını işletmekte ve denetlemektedir. 1988'de kullanılmaya
başladığından beri SNMP öylesine başarılı olmuştur ki bir çok ticari ağ işletmeni kendi
8
özel Internet'leri üzerindeki çeşitli Yerel Bölge Ağ elemanları için SNMP'yi kullanmaya
başlamışlardır. Pek çok endüstri çözümleyicisi ise SNMP'nin yaygın kullanımını, OSItabanlı ağ yönetim sistemlerinin yavaş ilerleme nedeni olarak görmektedir.
İşletmen ve Servis Sağlayıcı Kuruluşlar
Son zamanlara kadar Internet'e erişmenin en kolay yolu ya bir üniversitenin ya da bir
devlet kuruluşunun şemsiyesi altında gerçekleşebiliyordu. Kullanıcılar, ücretsiz veya
küçük bir bedel karşılığında anlaşma yaparak, bir adres elde edip Internet'e
bağlanabiliyorlardı. Internet'in ağırlığının araştırma ve devlet projelerinden daha geniş
ilgi alanlarına kaymasıyla beraber ağ işletmenleri ve servis sağlayıcıları da ticari erişim
de dahil olmak üzere Internet servislerini sunmaya başladılar.
Örneğin, ABD’de IBM, MCI Communications Corp. ve Merit Network Inc.'in
oluşturduğu Gelişmiş Ağlar ve Servisler (ANS, “Advanced Network and Services”)
adındaki bir konsorsiyum, NSFNET omurgası aracılığı ile Internet'e bağlanmayı da
içeren çeşitli hizmetler sunmaktadır. ABD'deki Internet üzerindeki ana omurga olan
NSFNET, Ulusal Bilim Vakfı “National Science Foundation” tarafından kurulmuştur.
NSFNET'e bir geçityoluyla “gateway” bağlanmak isteyen bölgesel ve devlet ağları,
üniversitelerin veri tabanlarına erişmek isteyen bilgi sağlayıcıları ve firmalar ANS'nin
müşterileri arasında yer alır.
Türkiye’de Internet’i hayata geçiren TR-NET “Türkiye Internet Proje Grubu” 1993
yılından beri hemen hemen tüm teknik altyapılar üzerinden Internet servisini tüm
Türkiye’ye sunmaktadır. Bağlantılar kişisel türdeki “dial-up” dan yüksek hızdaki
kiralık hat bağlantılarına kadar değişmektedir. Diğer taraftan TR-NET’e bağlanan bazı
kuruluşlar da kendi müşterilerine Internet servisi sunmaya başlamışlardır.
Internet Kaynakları
Haberler
Internet üzerindeki en yararlı kaynaklardan biri, çok sayıda konu içeren ilan tahtası
sistemlerinin (BBS-“Bulletin Board Systems”) bir toplamı olan ağ haberleri'dir
(Netnews). Haber grupları, bir ağaç yapısında düzenlenmiştir. Bu yapıdaki her bir kök
bilim, sanat gibi ana bir konuya ayrılmıştır. Kökler de, her biri bir konu alanı belirleyen
dallardan oluşur. Ağ haberleri UNIX tabanlı sistemlerde ortaya çıkmıştır. Rn, nn, trn
ve xrn gibi UNIX programları ağ haberlerini okumak için kullanılmaktadır. UNIX
kullanıcısı olmayanlar, ağ haberlerini IBM PC ve uyumlularıyla, Machintosh ve
VAX/VMS sistemlerinde okuyabilecek yazılım paketlerini kullanmaktadırlar. Pek çok
yerel ilan tahtası da ağ haberlerine erişimi sağlamaktadır.
Internet kullanıcıları bir listeye üye olarak istedikleri konuda bilgi alabilirler. Liste
yöneticileri periyodik olarak listelerindeki üyelere toplanılan bilgi paketlerini yollarlar.
Bu elektronik posta “e-mail” listelerinin çoğuna “Usenet” aracılığıyla ulaşılabilir.
“Usenet”, 3500'den fazla konuyu içeren haber gruplarının sunulduğu genel bir BBS
yapısıdır.
Elektronik Posta
Internet, dünyanın en büyük elektronik posta (e-mail) ağıdır. Bugün yaygın olarak
kullanılan elektronik posta sistemleri arasında büyük farklar vardır. Buna rağmen,
9
Internet, kullanıcılarına mesajları okuma, saklama, gönderme, sıraya sokma ve
yanıtlama gibi çeşitli hizmetler vererek kullanıcılarının dünyanın dört bir tarafı ile
haberleşmesini sağlamaktadır. Internet'in ani popülerliğinin nedeni aslında elektronik
posta servislerinde sunduğu artan etkileşimli bağlantıdır. Internet'te kullanıcı kodu
bulunan bir kişi diğer Internet kullanıcılarıyla olduğu gibi, Compuserve, BITNET, MCI,
Applelink ve benzer posta sistemleri kullanıcılarıyla da elektronik posta iletişimi
kurabilir. Benzer şekilde bu sistemlerin kullanıcıları da Internet'i kendi aralarında bir
iletişim yolu olarak kullanabilirler.
Aynı zamanda, çeşitli yazılım şirketleri kişisel bilgisayarlardan oluşmuş Yerel Ağlar ve
UNIX ortamları arasında da mesaj değişimi için geçityolu “Gateway” sağlamaktadırlar.
Örneğin, Bilgisayar Posta Servisleri şirketi “Computer Mail Services, CMS”, S-bridge
adında, mesaj servisi veren posta ofislerini, SMTP tabanlı elektronik posta sistemlerine
bağlayan bir geçityolu ürünü sunmaktadır. Bu ürün, Mesaj Kontrol Servisleri'ni
“Message Handling Service, MHS” destekleyen kişisel bilgisayar tabanlı elektronik
posta programlarıyla, UNIX işletim sistemindeki SMTP tabanlı elektronik posta
programı arasında mesaj değişimini sağlamaktadır. MHS, kişisel bilgisayarlardan
oluşmuş Yerel Ağlar'da kurulu olan en popüler elektronik posta sistemlerinin kullandığı
sakla-ve-ilet “Store-and-Forward” teknolojisi'ni kullanmaktadır. CMS'in bir diğer
geçityolu ürünü ise UNIX tabanlı makinalar için “M-bridge” tir. Bu ürün “MCI Mail” i
faks ve teleks servisleri ile birlikte SMTP tabanlı elektronik posta sistemlerine
bağlamaktadır.
Gerçek Zaman Uygulamaları “Real Time Applications”
Elektronik postaya ek olarak, Internet çeşitli gerçek zaman işlemlerini de
desteklemektedir. Örneğin, Amerika'daki belli başlı üniversitelerdeki öğrenciler
birbirleri ya da çevrim-içi programlarla 'etkileşimli oyunculuk benzetimleri' ve diğer
etkinlikleri gerçekleştirmektedirler. Bu benzetimler gerçek ya da hayal ürünü olan
politik veya tarihsel olaylardan oluşabilmektedir. Öğrencilerden varolan karakterlerden
kendi rollerini seçmeleri istenir. Öğrenciler bu rolleri oynarken aynı zamanda derslerini
de öğrenirler.
Karar verme benzetimlerinde, öğrenciler çevreye en az etkisi olan çeşitli çevre ve
inşaat problemleriyle karşı karşıya bırakılırlar. Buna örnek olarak verilebilecek bir
program, Michigan Üniversitesi Eğitim Okulu'nda Etkileşimli İletişim ve Benzetimler
Projesi dahilinde dokuz yıldır çalışmaktadır. Bu zaman içerisinde yirmi ülkedeki
dörtyüz okuldan onikibinden fazla öğrenci programın çeşitli öğrenim benzetimlerine
katılmıştır.
Kütüphane Katalogları
Bugün, Internet üzerinde yüzlerce kütüphane kataloğu bulunmaktadır. Bunlar arasında
100'den fazla koleksiyon, arşiv ve araştırma kütüphanesinin kataloglarını gösteren ve 40
milyondan fazla kaydı bulunan bir veritabanına sahip Araştırma Kütüphaneleri Bilgi
Ağı (RLIN) anılmaya değer bir örnektir. Internet, Amerikan Kongresi Kütüphanesi'ne,
Kolorado Üniversitesindeki 220,000 konu başlığına, Boston, Maine ve Harvard
üniversitesindeki kütüphane kataloglarına erişimi sağlamaktadır. ABD içinde istediği
kitabın yerini belirleyen bir Internet kullanıcısı kendi yerel kütüphanesinden
Kütüphanelerarası Ödünç Alma Programı'nı kullanarak bu kitabı ödünç alabilir.
1992 başlarında, Carneige Mellon Camp Üniversitesi, Amerika'da Dağıtık İşleme dayalı
ilk elektronik kütüphane sistemlerinden birini kurdu. Sistem, bilgiyi tek bir
10
anabilgisayar yerine yerleşkeye dağılmış olan sunumcu'larda saklamaktadır. Sistem,
fakülte ve öğrencilere, odalarından dışarı bile çıkmadan, üniversite kütüphanesinde
bulunan dökümanları edinme olanağı sağlamaktadır. Üniversite Internet'e bağlanarak
bazı kolleksiyonlarının tüm dünyadaki kullanıcılara ulaşmasını olanaklı kılmaktadır.
Internet’e Erişim Yöntemleri
Internet'e, modemi ve kişisel bilgisayarı olan birisi çok az bir ücret karşılığında
bağlanabilir. Bir çok durumda istenilen servisin türüne göre BBS üzerinden dahi bir
bağlantı temin edilebilir. Aynı şekilde, E-mail olanaklarını kullanan bir geçityolu
sayesinde de Internet'e bağlanılabilir. Örneğin, MCI Mail ve AT&T's Easy Link
kullanıcıları elektronik posta mesajlarını Internet üzerindeki herhangi bir adrese
gönderebilirler. Fakat, bu dolaylı bağlantı yöntemleri, Internet'in gerçek zaman “online” uygulamalarını desteklemez.
Kullanıcılar, Internet'e çeşitli yollarla bağlanabilirler. Bağlantı şeklini, kullanıcının
Internet'e ne kadar sıklıkla bağlanacağı belirler. Internet'e arada sırada bağlanan
kullanıcılar “dial-up” hat kullanabilirler, ancak bu tip bağlantı sıklıkla bağlananlar için
verimli değildir. Bu kullanıcılar, Internet'e kiralık hatlar ya da paket anahtarlamalı ağlar
yoluyla bağlanmalıdırlar.
Bağlantıların nasıl yapılabileceğine ilişkin ayrıntılı teknik bilgi ilerideki bölümlerde
verilecektir.
Terminal Erişimi
Terminal erişimi, kullanıcının istediğinde Internet'e “dial-up” tipi bağlantı yapmasını
sağlar. ABD’de herkese açık, NetCom (SanFrancisco), World (Brooklyn, MA) gibi
kamu bilgisayarlarına, modem yoluyla “dial-up” terminal bağlantısı yapılabilir. Bütün
Internet servisleri ve kaynakları, bu bilgisayarlar vasıtasıyla kullanıcı ve erişim
kısıtlamaları dahilinde, kullanıcıya açıktır. Bazı servislere erişmek için ise özel şifreler
gerekmektedir.
Ağ Erişimi
TCP/IP protokol setinin çalıştığı bir bilgisayar veya LAN sunumcuyla Internet'in tüm
fonksiyonlarına ulaşabilecek bir bağlantı gerçekleştirilebilir. Internet'le bir ağ katmanı
bağlantısı kurarak, bir bilgisayar veya sunumcu Internet üzerindeki diğer bilgisayar ve
sunumcularla iletişim kurabilir. TCP/IP yazılımı, çoğu UNIX tabanlı bilgisayarlarda
işletim sistemi ile birlikte gelmektedir. MS-DOS tabanlı diğer sistemler için ise bu
yazılımı paylaşılabilir ve ücretsiz yazılım olarak elde etmek mümkündür.
Bilgisayarlarında TCP/IP çalıştıran kullanıcılar TELNET, FTP, IRC “Internet Relay
Chat” ve diğer IP uygulamalarını doğrudan kullanabilirler. Böylelikle Internet'le, bir
terminal olarak “dial-up” bağlantı kurmak zorunda kalmazlar. Bu yöntem kullanıcılara
tam bir IP bağlantısı sağladığı için, bir çok uygulamayı aynı anda çalıştırmak
mümkündür. Örneğin, ayrı ayrı pencerelerde, iki FTP, iki TELNET ve bir IRC aynı
anda çalıştırılabilir.
Genel dial-up bağlantı hizmeti sunan bir servis sağlayıcı kuruluş aracılığı ile de IP
bağlantısı kurmak mümkündür. Bilgisayar, TCP/IP'yi desteklemenin yanı sıra telefon
hattı üzerinden haberleşmeyi sağlayacak geçerli bir protokolü de desteklemelidir. Çoğu
11
durumda, TCP/IP yazılımı “dial-up” bağlantı biçiminde ya Point-to-Point Protokolü
(PPP)'nü ya da Serial Line IP Protokolü (SLIP)'nü kullanır.
Herhangi bir kuruluş, Yerel Ağı'ndan kiralık hat bağlantısı yoluyla Internet'e tam
zamanlı, tam fonksiyonlu bir erişim isterse, Internet servis sağlayıcı kuruluşa (Türkiye
de TR-NET) başvurmalıdır.
Internet Olanakları
Genelde kullanılmakta olan Internet olanakları IP bağlantısı gerektirmektedir. Bu
olanaklardan bazıları FTP, TELNET, GOPHER, WWW, IRC ve WAIS'dır.
Dosya Transfer Protokolu (FTP)
Dosya Transfer Protokolu (FTP) bir veri yığınının -ASCII, EBCDIC, ve binary- bir uç
aygıttan diğerine iletimi için kullanılmaktadır. Bir dosyayı FTP kullanarak başka bir
TCP/IP ağı üzerindeki kullanıcıya yollamak için o ağdaki bilgisayarda geçerli bir
kullanıcı ismi ve şifresi gerekmektedir. Internet 'anonim FTP' ye (anonymous FTP)
destek vermekle birlikte genelde bunu, dosyayı yollamak için değil sadece okumak için
verir. Bu durum, ağ üzerindeki her kullanıcıya postanın yollanmasını sağlayan SMTP
yoluyla aşılabilir. Fakat SMTP sadece metin iletebildiği için diğer tip dosyalar
gönderilmeden önce metin dosyasına çevrilmelidir. Daha sonra da alıcı tarafından tekrar
eski haline çevrilir. Diğer taraftan elektronik postada kullanılan OSI X.400 standardı,
kullanıcıya metin, grafik, teleks, fax, video, ve hatta ses yollamasına izin verir.
Elektronik döküman değişimini (EDI-“Electronic Document Interchange”) de destekler.
Ancak, bu uygulamalar diğer OSI uygulamaları gibi yeterli yaygınlığa ulaşmamıştır.
OSI FTAM (dosya transfer, erişim ve yönetim) protokolü TCP/IP'nin FTP'sinden daha
işlevseldir. Görüntü “Virtual” dosya saklama yeteneği sağlamasına ek olarak, FTAM
kullanıcısı, tüm dosya yerine dosyanın bir kısmını da gönderebilir. TCP/IP ortamında da
aynı düzeyde işlevsellik sağlamak için dosyaları parçalar halinde taşıyabilen Sun
Microsystems'in Ağ Dosya Sistemi (NFS-“Network File System”) FTP yerine
kullanılabilir. Bu özelliğinden dolayı NFS'in popülaritesi artmış ve firmalar NFS'i pek
çok TCP/IP türüyle entegre etmişlerdir.
TELNET
TELNET aslında ARPANET için geliştirilmiş basit bir terminal emülasyon aracıdır.
TELNET, ağ-bağımsız bir virtual terminal aracılığıyla kullanıcı koduna sahip olunan
uzak bir TCP/IP yetenekli bilgisayara bağlanabilmeyi sağlar. Kullanıcı, uzak TCP/IP
bilgisayarındaki standart bağlanma işlemlerini izler ve o bilgisayara ait komutları
kullanabilmek için uzak işletim sisteminin özelliklerini bilmek zorundadır.
TELNET uzak terminallerin bir ana bilgisayara bağlanmasını, bağlanılan bilgisayarın
işletim sistemine sanki yerel bir terminal bağlanıyormuş gibi göstererek sağlar. Çoğu
zaman TELNET “full-duplex” mod'da çalışır, yani aynı anda yollama ve alma yeteneği
sağlar.
TELNET protokolünün kullanıcı ve sunumcu işlemleri kendi aralarında mantıksal bir
sıra izlerler. Kullanıcı TELNET programı, kullanıcı ile sunumcu arasında bir
“passthrough” gibi çalışarak veri iletimini sağlar. Makinanın rolüne ve gücüne göre,
TELNET'in hem kullanıcı hem de sunumcu olarak kullanılması sağlanabilir. Tekgörevliliğinden dolayı DOS işletim sistemini kullanan mikrobilgisayarlar genellikle
12
TELNET'in kullanıcı tarafını kullanırlar. Diğer yandan, UNIX ve OS/2 işletim sistemini
kullanan bilgisayarlar TELNET'i iki yönlü olarak kullanabilirler. Çünkü bunlar çokgörevli işletim sistemleridir.
Internet Relay Chat (IRC)
“Internet Relay Chat” (IRC) iletişim tahtası sistemlerinin gerçek zaman uygulamasıdır.
Her çevrim içi kullanıcının girdisini konuya ilgisi olan ve konu başlığına ya da listesine
üye olan diğer kullanıcılara yayınlayan bir konferans sistemidir. Liste güncel politik
olaylar, profesyonel uğraşlar ya da haber paylaşımı gibi konularda odaklanabilir.
Geniş Bölge Bilgi Server'ı (WAIS)
WAIS “Wide Area Information Server”, belli başlı konular için ayrılmış 80'den fazla
sunumcu'dan metin, görüntü, ses ve düzenlenmiş veri olarak kodlanmış bilginin
bulunması, saklanması ve alınması için kullanılan istemci/sunucu sistemidir. Kullanıcı
arama işlemi için gerekli olan anahtar sözcükleri girer ve aramanın hangi kaynaklarda
yapılacağını belirtir. WAIS platform gözetmeden doğal dildeki soruları kullanarak ilgili
dökümanları arar. Arama başarılı olupta kullanıcının istediği bilgi getirildiği zaman,
arama otomatik olarak yeni bilgiler elde etmek üzere yeniden başlatılabilir. Thinking
Machines CORP. tarafından geliştirilen WAIS bir tek arayüzle kullanıcıların çeşitli
tipteki veritabanlarına ulaşmasını sağlar ve Amerikan Kongre Kütüphanesi'nce
kullanılan Z39.50 standart protokolünü kullanır.
Yönetim
Internet teknik açıdan olduğu gibi yönetim yapısı açısından da merkezi değildir. Her
otonom sistemin yönetim otoritesi, genellikle, kendini finanse etmekle ve kendi kural ve
yöntemlerini belirlemekle yükümlüdür. Merkezi olmayan yönetimin iki önemli avantajı
vardır. Birincisi, Internet'in işlerliği bir tek kuruluşun bütçesine bağımlı değildir;
büyüme ve güncel tutma giderleri bir çok kuruluşa dağılmıştır. İkincisi, Internet'e
bağlanmak isteyen kuruluş varolan ağ yapısında köklü değişiklikler yapmak veya
Internet'le olan ilişkilerindeki yönetsel kontrollerinin herhangi birinden vazgeçmek
zorunda değildir. Buna rağmen, bazı yönetim fonksiyonları merkezidir. Örneğin, IP
adreslerinin ve Internet üzerinde kullanılan protokollerin standardizasyonunun
belirlenmesi, Internet'in, tüm kullanıcıların çıkarları doğrultusunda işlemesini sağlar.
Bunu sağlayan iki önemli yönetim organizasyonu “Government Systems Inc.” (GSI) ve
“Internet Activities Board” (IAB) dir. GSI, IP adreslerini ve adreslemeyle ilgili
servisleri sunarken, IAB Internet protokollerinin standardizasyonunu koordine
etmektedir. IAB, kendi işyerlerinden sağladıkları kaynakları Internet'e yardım da
kullanan 12 gönüllü iletişim uzmanından oluşan gayriresmi bir gruptur. Diğer yandan,
1991 sonlarında 'Internet Society' Internet' e resmi bir yapı sağlamak üzere
kurulmuştur.
IAB, iki görev kuvvetinin etkinliklerini yönetir: “Internet Engineering Task Force”
(IETF) ve “Internet Research Task Force” (IRTF). IETF acil problemlerle uğraşırken
IRTF ileride gerekebilecek Internet protokollerini ve teknolojisini geliştirmeye çalışır.
IETF Internet'in işletimini denetler ve Internet'in işletimi, protokolü ve mimarisiyle ilgili
problemlerde öncelik belirler ve uygulatır. IETF problem alanlarına ve çözümlerine
yönelik iş grupları oluşturur. Önerilen bir Internet standardı Öneri Standart “Proposed
Standard” olarak başlar. IETF'nin onayıyla Taslak Standarda “Draft Standard” yükselir
13
ve numaralandırılır. Daha sonra Internet'te Görüş İsteği “RFC-Request for Comment”
başlığıyla ilan edilir. RFC herhangi bir kişiden de gelebilir. Sadece IETF değil, Internet
ile ilgilenen tüm kullanıcıların standart oluşturma işlemine katılımı için şans tanınır.
Internet kullanıcıları topluluğunun görüşlerini bildirmesi için gerekli bir süreden sonra
ve IETF onayıyla taslak standart 'Internet Engineering Steering Group’a(IESG)
sunulur. 1992 sonlarında, “Internet Society”, IESG'ye Internet standartlarının
onaylanmasında gözeteceği ölçüleri belirlemiştir. Daha önceden IESG, IAB'ye son
onayı için standartlar önerirdi. “Internet Society” tarafından belirlenen bir diğer ölçü de
IAB ve IESG üyelerinin iki yıllık dönem için seçilmeleridir. Daha önceleri IAB ve
IESG üyeleri, kendilerini sürekli pozisyonlar için atıyorlardı.
Kullanıcı Gereksinimlerinin Belirlenmesi
Internet servisi sağlayan kurumlarla bağlantıya geçmeden önce, kullanıcılar kurumsal
gereksinimlerini belirleyerek, giderlerini karşılayabilecekleri doğru düzey ve tipteki
Internet erişimine karar vermelidirler.
Göz önüne ilk alınması gereken konu, Internet kullanımının amacıdır. Bu, ticari,
araştırma, eğitim amaçlı olabileceği gibi sadece elektronik posta hizmetinden
yararlanmak için de olabilir.
Kullanım amacına ek olarak kullanım sıklığı da belirlenmelidir. Eğer kullanıcılar
Internet'e çok sık bağlanmayı düşünmüyorlarsa, klasik çevirmeli telefon hatları “dialup” kullanmak en ekonomik yol olabilir. Eğer Internet kullanımının çok yoğun olacağı
hesaplanmışsa kiralık hat ya da paket anahtarlamalı ağ (X.25) kullanarak ağa bağlanmak
düşünülmelidir. Kiralık hat kullanmaya karar verilmişse, bir sonraki karar verilmesi
gereken konu hattın kapasitesinin ne olacağıdır. Hat kapasitesini bir kaç etken etkiler.
Bunlar, herhangi bir zamanda Internet'e kaç kişinin ulaşacağı, hat üzerinde gitmesi
gereken trafiğin yoğunluğu ve bu hatta taşınması düşünülen dosyaların büyüklüğü gibi
unsurlardır. Bunlara göre belirlenecek uygun bir hat kapasitesi gecikmeleri önleyecek
ve Internet'e hızlı bir erişim sağlayacaktır.
Bağlantı şekli ve hat kapasitesinin belirlenmesiyle birlikte düşünülecek diğer bir nokta
da, bilgisayarların Internet'e bağlanmasında gerekecek arabirimlerdir. Bu durumda da
kullanım yoğunluğuna göre çeşitli alternatifler değerlendirilmelidir. Trafik yoğunluğu
masrafları karşılamadığı sürece bütün ana ve kişisel (PC) bilgisayarları bu arabirimlerle
donatmak, oldukça pahalı olabilir. Çoğu durumda gerekli arabirimleri takarak, (eğer
varsa) bir LAN sunumcuyu Internet'e geçityolu yapmak en ekonomik çözüm
olmaktadır.
Birbirinden uzak ve çeşitli bölgelere yayılmış olan kurumlarda hesaplar her bölge için
ayrı ayrı yapılmalıdır. Yoğun trafik hacmi olan bölgelerde Internet'e kiralık bir hatla
bağlanılabilir. Zaman zaman Internet kullanımı için “dial-up” erişimi de kullanılabilir.
Internet servislerinin ve kullanıcılarının gereksinimleri de göz önüne alınmalıdır. Bazı
etkileşimli uygulamalar bütün TCP/IP protokol kümesini gerektirdiği halde, elektronik
posta gibi uygulamalar için buna gerek yoktur. Eğer tüm TCP/IP protokol kümesi
gerekiyorsa, kullanıcılar özellikle çoklu oturumların “multi-session” desteklenmesi
için UNIX tabanlı olmayan bilgisayarlarını uygun yazılımlarla donatmak zorunda
kalabilirler. UNIX sistemlerinin çoğunda ise TCP/IP yazılımı işletim sistemiyle birlikte
bulunmaktadır. Kullanıcılar, Internet'e tam gün bağlantı için hangi yönlendirici ve
köprülerin gerektiğini de belirlemelidirler. Köprü ve yönlendirici satan firmaların çoğu
14
TCP/IP’yi desteklese de kullanıcılar, kullanım yükü çoğaldığında bununla başa çıkıp
çıkamayacaklarını ve Internet'e yeni bağlantılar gerektiğinde boş portları olup
olmayacağını belirlemek zorundadırlar. Bu olmadığında, ilave bağlantı aletlerinin (ya da
yenileme) giderlerini iletişim bütçelerine eklemek zorundadırlar.
Son olarak kurum içindeki iletişim elemanlarının uzmanlık düzeyine göre dışarıdan
almaları gerekecek servisler de önem kazanabilir. Pek çok kitap ve referanslar yeni
kullanıcılara gerekecek ipuçları ve öneriler vermektedir.
Güncel Internet Konuları
IAB pek çok konuyu gündeme getirmektedir. Bunlardan ağırlıkta olan ikisi güvenlik ve
Internet adreslerinin yetersizliğidir.
Güvenlik
Internet'teki güvenliğin olmaması SNMP standartları sürecinin çabuk ve basit
felsefesinin bir sonucudur. 1988'de ilk orijinal SNMP tanımlamaları geliştirildiğinde
standartlar topluluğunda bunun nasıl güvenli yapılabileceği konusunda bir uzlaşma
sağlanamadı ve SNMP, güvenlik özellikleri olmaksızın kullanıma sunuldu. IAB'ce göz
önüne alınmakta olan tanımlamalar aşağıdaki güvenlik özelliklerini sağlamaktadır:
* SNMP ve kullanıcının birbirine gönderdiği mesajlar için veri şifrelendirmesi : Bu
bir SNMP istasyonunun hangi yönetim işlevlerine erişeceğini belirleyen veya istasyon
içerisindeki yetki düzeyini tanımlayan anahtarların gönderilmesinde büyük fayda sağlar.
* Köken doğrulama “origin authentication”: Yetkili olmayan kullanıcıların bir SNMP
iş istasyonunun erişim kodunu alarak yetkili bir kullanıcıymış gibi yanıltmalarını
engeller.
* Replay
koruması “Replay protection”:
Kullanıcıların SNMP iletisini
geciktirmelerini engeller. Örneğin, bir komut bir iş istasyonunu çevrim dışı (off-line)
bırakarak bir SNMP iletisinin gecikmesine yol açabilir.
* Mesaj bütünlüğü “Message Integrity”: Yetkisiz kullanıcıların SNMP mesajlarının
içeriğini değiştirmesini engeller.
Adres Yayılımı
Varolan IP yönlendirme ve adresleme şeması sadece 2 milyon ağ adresini
destekleyebilmektedir ve bunun da kısa süre içinde yetersiz kalması beklenmektedir.
Bu, Internet protokolünün daha fazla adresi desteklemesi için geliştirilmesini ya da
tümüyle yeni bir adresleme tekniğinin kullanılmasını gerektirmektedir.
1992 ortalarında IAB, Internet'in yönlendirilmesi için kullanılan Internet protokolünü
OSI' nin Bağlantısız Ağ Protokolüyle “CLNP-Connectionless Network Protocol”,
mümkün olan en iyi çözüm diyerek değiştirmek istedi. IAB' nin CLNP' nin oturtulması
için olan kararı Internet topluluğunun önemli gruplarınca diğer çözüm önerilerini
engelleyen bir duvar olarak algılandı. Bu direnişin artmasıyla IAB diğer alternatif
önerilerin ileride tartışılabilmesi için CLNP'yi geri çekti. Alternatifler '"P" Internet
Protokolü (PIP) ve 'Yeni Internet Yönlendirme ve Adres Mimarisi'nden (NIMROD“New Internet Routing and Address Architecture”) oluşmaktadır. Dikkat çeken eski
düşüncelerden bazıları ise IP adres Encapsulation'ını ve Adres Çevrimi'dir. CLNP'nin
istediği IP protokolü gibi bir temeli değiştirmenin ağlar üzerinde belirgin bir etkisi
15
olacak ve yeni adreslerle uğraşmak için, yönlendirme bilgisini kullanan alet ve
uygulamaların güncelleştirilmesi gerekecektir. Geçiş planı yeni sistemlere uygulanırken
güncelleştirilmemiş eski sistemler için de bir yol içermesi gerekir. Geçiş, kullanıcılar
için zaman ve para maliyeti çıkartacaktır ve bunun firmalar üzerinde de büyük etkisi
olacaktır.
Yönetmelik
Internet akademisyenler tarafından kullanılan global bir araştırma ağından, işletim,
yönetim, ücretlendirme ve güvenlik konularında kullanıcılarının düşük tolerans
gösterdiği global bir ticari servise dönüşmektedir. Internet'e ücret ödeyen kuruluşlar
ihtiyaçlarıyla ilgilenilmesi ve karşılanmasının verimli bir şekilde ve zamanında
yapılmasını beklemektedirler. FCC'nin izlemesi mümkün olmadığı halde, Amerikan
devleti tarafından Internet'e müdahale edilerek sınırları içinde akan verinin
düzenlenmesine ve ücret toplanmasına yönelik bir girişim olmuştur.
Internet'te ticari kurumların sayısı arttıkça bu tip girişimlerin tekrarlanacağı
düşünülmektedir. Yanıtlanması gereken ilk soru Internet'in sahibinin kim olduğudur.
Ticarileşmeyle birlikte, Internet, kamu ve özel kuruluşların oluşturduğu karma bir
kimliğe bürünmektedir. Internet'in büyük bölümü devletçe finanse edilse de Internet
servislerinin geliştirilmesi ve ağın yayılması için finansman sağlayan kamu ve özel
kuruluşlarının da olmasıyla, Internet için uygun bir başlık bulmak oldukça
zorlaşmaktadır.
Internet'in devlet tarafından finanse edilmesi birtakım sorulara maruz kalmaktadır.
Örnek olarak, ABD’de NASA ve Enerji Bakanlığı gibi kuruluşlar tarafından belirlenen
bölge ağlarında istenilen yeniliklerin yapılması isteğini verebiliriz.
Diğer birtakım kişiler ise devlet kaynaklarının amacına ulaşmış bölge ağlarından çok iyi
yönetilmeyen bölge ağlarına kaydırılması gerektiğini tartışmaktadırlar. Internet'in ticari
yönü arttıkça her miktardaki finansman tartışma konusu olmaktadır.
Internet’in Toplumsal Yönü
Bu konudaki tartışmalar Internet’in yaygın olarak kullanıldığı batı ülkelerinde uzun bir
süredir yapılmaktadır. Özellikle ülke yasaları ve toplumlarca genel kabul görmüş
(özellikle ahlaki) konulara aykırı bazı bilgilerin Internet üzerinde bulunması ve tüm
kullanıcıların bu bilgiye ulaşabilir olması ciddi tartışmalara yol açmaktadır. Internet,
ortaya çıkışından bugüne kadar hemen hemen yazılı hiçbir kurala bağlı olmaksızın
büyüyen ve diğer bir tabir ile “anarşist” yapıya sahip bir olgudur. Ayrıca ülkeler
arasındaki varolan fiziksel sınırları ortadan kaldırması ve değişik kültürlerdeki
milyonlarca insanı ortak bir ortam üzerinde bir araya getirmesi bugüne kadar hiç
düşünülmemiş bir dizi sorunu da beraberinde kaçınılmaz olarak getirmektedir.
Bu yapısından dolayı kullanım yaygınlaştıkça Internet’in değişik sosyolojik ve
psikolojik etkileri baskın olarak ortaya çıkmaktadır. Toplumsal ve kişisel etkiler ile
ilgili somut örnekler vermek gerekirse:
• Politik: Bir ülke için suç unsuru olan bir konu diğer ülke için özgürlüklerin doğal bir
parçası olarak kabul edilmektedir. Dolayısı ile bazı devletler bilginin filtrelenmesi
ya da ulaşımın kısıtlanması gibi önlemler alma yoluna gitmektedirler.
16
• Ticari: Elektronik iletim ortamı olması sebebi ile Internet’te ülkeler arasında fiziksel
sınırlar ve doğal olarak gümrükler bulunmamaktadır. Bu yolla yapılan ticarette
gümrük ya da vergi gibi konuların denetlenmesi neredeyse imkansızdır.
• Dışa bağımlılık: Ülkelerin bilgi tabanlı ekonomiye geçişi ile fakir ve zengin ülke
ayrımının kalmayacağı da iddia edilmekte ama bilgi-zengini (“Information-rich”) ve
bilgi-fakiri (“Information-poor”) ülkeler sorununun nasıl çözüleceği sorusu da
cevaplanamamaktadır.
Günümüzde gelişmekte olan ülkelerin gelişkin ülkelere
bağımlılığını yaratan unsurların bu yeni endüstri devriminde ortadan kalkacağını
beklemek hayal gibi gözükmektedir. Zira bu yeni çağ beraberinde yeni bağımlılıkları
da kaçınılmaz olarak getirecektir. Bu potansiyel bağımlılık tehlikesine karşı daha
ciddi ve uzun vadeli planlarla önlem almak ve hazırlıklı olmak gerekmektedir.
• Ahlaki: Küçükler için zararlı olarak tanımlanan bazı yayınların doğal olarak Internet
üzerinden de ulaşılabilir olması bazı ülkelerde bu tür yerlere ulaşımın sansürlenmesi
taleplerini getirmektedir.
• Kültürel: Internet üzerindeki baskın iletişim dilinin İngilizce olması sebebi ile
bilgilerin büyük bir yüzdesi bu dilde elektronik ortama aktarılmakta ve İngilizce
konuşmayan ülkelerde yaygın olarak bir dil kirlenmesi oluşmaktadır (İngilizce’den
çok sayıda kelimenin yerel dile geçmesi ve yerleşmesi). Ayrıca Internet’in gelişmiş
batı ülkelerinde ortaya çıkması ve yaygınlaşması nedeni ile Internet üzerinde yine
bu toplumlara uygun
gelen kurallar kabul görmekte ve diğer
ülkelerin
kullanıcılarının da benzer şekilde düşünmeleri ve davranmaları beklenmektedir.
Internet’te fiziksel sınırların ve Internet’i yöneten bir kurumun bulunmaması gibi
sebeplerle sözü edilen sorunların çözümü ya da bir düzenlemeye gidilmesi hemen
hemen imkansız gibi gözükmektedir. Zaten bu türden bir düzenleme çalışmasının
Internet‘in gelişimini engelleyeceği ve bazı kısıtlamalar getireceği için büyük tepkilere
yol açacağı kesindir.
Internet yapısı gereği bugün içinde yaşadığımız nispeten kapalı ya da dar bir alana
sıkışmış toplum yapısından çok farklıdır. Internet içinde klasik toplum kuralları ile
düşünmek ve yaşamak kaçınılmaz olarak sorunlar yaratacaktır. Belki de doğru olan bu
yeni toplum anlayışına uyum sağlamak veya Internet’in farklı bir ortam olduğunu
bilerek, o ortamın kurallarından ve potansiyel olumsuzluklarından haberdar olarak
yerimizi almak olmalıdır.
Ticari Yaşam ve Internet
Internet üzerinde ticaret yapmak bugün özellikle ileri batı ülkelerinde günlük hayata
hızla girmeye başlamıştır. Özellikle grafik tabanlı arayüzler (Netscape, Mosaic vb.)
sayesinde kullanıcılar istedikleri malları Internet’e bağlı bilgisayarlarının ekranlarında
görerek seçmekte, mağazaya gitmeden evine kadar teslim edilmesini sağlamaktadırlar.
Bunun yanında özellikle farklı ülkelerdeki bazı firmaların birbirleri ile ticari
bağlantılarını Internet yolu ile sağladıkları bilinmektedir. Bazı elektronik mektup
listeleri “Listserv” ve bülten tahtaları “Bulletin Boards veya Usenet News” yolu ile
firmalar satmak ya da almak istedikleri ürünleri bildirmekte, aynı liste ya da bülten
tahtasını takip eden firmalar kendileri ile iletişime geçmektedirler. Özellikle bazı Orta
Asya devletlerinde klasik posta hizmetlerinin çok iyi olmaması sebebi ile elektronik
posta şirketlerce oldukça yaygın olarak kullanılmaktadır.
17
Internet’e bağlı ticari kuruluş sayısı arttıkça Internet kullanılarak yapılan ticaret de
artmaktadır. Zaten son 2 yıldır Internet’e en büyük talep özel firmalardan gelmektedir.
Internet’e bağlı bilgisayar ağlarının %50’sinden fazlasını ticari şirket ağları
oluşturmaktadır.
Internet üzerinde bulunan “Open Market’s Commercial Sites Index” adresinde
(http://www.directory.net ) yaklaşık 30.000 ticari firmanın adresi ve WWW sayfalarına
bağlantı bulunmaktadır (Çizim 1.3).
Çizim 1.3
Internet’in iş dünyasına sağladığı kolaylıklar kısaca şöyle sıralanabilir:
a- En temel Internet servisi olan elektronik mektup adresleri bugün Business kartları
üzerindeki yerini hızla almaktadır. Geçtiğimiz yıllarda nasıl telex adresleri yerini fax
adresine bıraktı ise aynı durum kısa bir süre sonra fax için gerçekleşecektir. Hızlı ve
güvenilir bir haberleşme yolu olan elektronik mektup özellikle farklı ülkeler arasında
çalışan firmaların telefon masraflarını oldukça düşürmektedir.
b- Internet üzerinden reklam sektörü hızla gelişmektedir. Bu yolla sadece ulusal değil
uluslararası boyutta tanıtım mümkün olmaktadır. Ayrıca bu tür bir tanıtım bir gazeteye
veya televizyona verilen reklama göre çok da ucuza mal olmaktadır. Örneğin ABD’de
yapılan bir araştırma sonucu 1 Milyon tirajlı bir gazeteye verilen tam sayfa bir ilan
60.000 USD/gün maliyete sahiptir. Ancak benzer etkiye sahip Internet üzerindeki bir
ilanın maliyeti günlük 2.5 USD olmaktadır.
c- Firmaların bulmakta zorluk çektikleri bazı bilgiler Internet’te herkese açık olarak
bulunmaktadır. Örneğin ABD ticaret bakanlığı başka ülkelerle ticaret yapacak firmaları
için dikkat edilmesi gereken hususlar, ülkelerin politik ve ekonomik durumları gibi
çok sayıda değişik bilgiyi ücretsiz sunmaktadır. Ülkemizde de bazı devlet kurumları
18
Internet üzerinde yerlerini almakta ve halka açık bilgilerini bu yolla kolayca herkese
sunabilmektedirler.
d- Yukarıda belirtildiği gibi bülten tahtaları ile birkaç saat içinde binlerce firmanın
bilgilerine ulaşmak mümkündür.
e- Internet rehberi “yellow pages” servisi yolu ile kategorilerine göre firmaları aramak,
onlar hakkında bilgi almak ya da bu rehbere kendi bilgilerinizi eklemek mümkündür.
f- Internet üzerinden firmanızın sattığı malları pazarlamak çok normal hale gelmiştir.
Bir diğer ilginç örnek de bazı bankaların servise verdiği yeni bir hizmettir. Müşteriler
Internet yolu ile bankada hesap açabilmektedirler.
Internet gelecekte sadece iş dünyasını değil tüm hayatımızı tamamen değiştirecektir.
Bugün “vatandaş-citizen” olarak bildiğimiz kavram
“ağdaş-netizen” olarak
değişecektir.
Ticari hayat büyük oranda Internet’in üzerine taşınacaktır. Bunun
sonucunda bazı yeni sorunlarda doğal olarak ortaya çıkacaktır. Örneğin sınırların ve
gümrük kapılarının olmadığı bu dünyada nasıl bir vergilendirme yapılacağı hala soru
işaretidir. Diğer taraftan bugüne kadar sınırlarının içinde başka ülke vatandaşlarının
çalışmasına zorluk çıkaran ülkelerin Internet üzerinden sağlanan iş gücüne karşı ne
yapacakları, bu personelin hangi ülkenin kanunlarına göre vergilendirileceği ya da
sosyal güvenlik vb. sorunlarının nasıl çözüleceği bilinmemektedir. Fiziksel olarak sınır
aşması gerekmeyen ürünlerin (Örneğin yazılım veya elektronik yayın) ticaretinde yine
aynı şekilde pek çok sorun bulunmaktadır.
Bir diğer yenilik ise Elektronik para servisidir. Elektronik para bugün bildiğimiz kredi
kartının Internet üzerine uyarlanmaya çalışılan halidir. Nasıl bugün kredi kartı
hesabımız varsa bir süre sonra elektronik para hesabımız da bulunabilecektir. Bu yolla
Internet üzerinden yapılan alışveriş sonucu gerekli meblağ elektronik para hesabımızdan
otomatik olarak düşülecektir. Bir süreden beri VISA ve MasterCard gibi firmalar yoğun
olarak bu konuda çalışmakta ve Internet kullanımı için gerekli yazılımları üreten
firmalar ile ortaklaşa çözümler üretmeye çalışmaktadırlar.
Diğer Konular
Internet, sadece on yıl içerisinde gevşek yapıdaki bir akademik ortamdan, 110 ülkeyi
kapsayan dünyanın en büyük iletişim ağı durumuna gelmiştir. Ağ yönlendirme tabloları
yöneticilerin geliştirebileceğinden çok daha hızlı büyümektedir. Bu kadar büyük bir
topluluğu yönetmek de güçleşmektedir. Ticari amaçlarla kullanımı arttığı için eski
kullanım için hazırlanmış kurallar, ticari gerçekler de gözönüne alınarak yeniden
düzenlenmektedir.
Türkiye’de Internet’in Tarihçesi
Ülkemizde genel amaçlı kullanım sağlayan geniş alan bilgisayar ağları ilk olarak 1980'li
yılların ortalarında üniversitelerin önderliğinde “Europian Academic and Research
Network” (EARN)'ün ülkemizdeki uzantısı olarak örgütlenen Türkiye Üniversiteler ve
Araştırma Kurumları Ağı (TÜVAKA) ile kurulmuş ve geliştirilmiştir. Kurulduğu
günlerdeki gereksinimler sonucu sadece üniversiteler ve araştırma kurumları tarafından
kullanılan ve finanse edilen ağ, 1990'lı yılların başlarında çeşitli nedenlerle yetersiz
kalmaya başlamıştır. Bu dönemde, Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) ve Türkiye
Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) ortak çabaları ile bazı yeni ağ
teknolojilerinin kullanımı öngörülmüştür.
19
1991 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığının
(BİDB) TÜBİTAK’a sunduğu bir proje (Proje no EEEAG-64) ile Internet konusundaki
çalışmalar TR-NET (Türkiye Internet Proje Grubu) tarafından başlatılmıştır. Bu proje
sonucunda 12-Nisan 1993 tarihinde Internet servisi 64 Kbps hızındaki ODTÜWashington (NSFNET) kiralık hattı ile ABD üzerinden kullanıma açılmıştır. Bu hattın
hızı 1995 yılında 128Kbps’ye yükseltilmiştir. Ayrıca, Ege Üniversitesinde TUVAKA
kapsamında BITNET bağlantısı amacı ile kullanılanılan uluslararası hat 64Kbps hız ile
Bonn üzerinden Internet servisi sunmaya 1993 yılında başlamıştır.
TR-NET grubunun temel oluşturulma amacı ülkemizde gecikmiş olan Internet
bağlantısını bir an önce sağlamak ve ardından ülke içinde yaymaktı. TR-NET,
TÜVAKA dan farklı olarak tüm sektörleri (devlet kuruluşları, ticari şirketler, kişiler vb.)
Internet dünyasına kazandırmayı amaçlıyordu. TR-NET tarafından ilk aşamada hızla
büyük üniversitelerin Internet bağlantılarının gerçekleştirilmesinden sonra istekli tüm
diğer kurumların da bağlantıları sağlanmaya başladı.
1995 yılına gelindiğinde ise Internet’in tüm dünyada olduğu gibi Türkiye de de çok
popüler olması ile TR-NET üzerinden sunulan Internet hizmetleri yetersiz kalmaya
başladı.
Bunun yanısıra ülkemizdeki Telekomünikasyon hizmetlerinde
Türk
Telekom’un (TT) tekel olmasından dolayı bu servisin sunulmasında bazı yasal sorunlar
da ortaya çıkmıştır. Bu ve benzeri sebepler sonucunda TT 1995 yılı Temmuz aylarında
Türkiye de TURNET adı verilen Ulusal Internet Omurgası kurulmasına yönelik bir
ihale açmıştır. Bu kitabın yayına hazırlandığı Eylül 1996 tarihinde TURNET servisleri
hizmete girmek üzereydi.
TR-NET NEDİR?
TR-NET, Türkiye Internet bağlantısını sağlamak için 1991 yılı içinde ODTÜ-TÜBİTAK
tarafından ortaklaşa oluşturulan bir proje grubudur. Bu grubun oluşturulma amacı
ülkemizde çok gecikmiş olan Internet bağlantısını bir an önce sağlamak ve ardından
ülke içinde yaymaktı. TR-NET kurulmadan önce ülke içi geniş alan ağları konusunda
TÜVAKA (Türkiye Üniversite ve Akademik Kurumlar Ağı) kurumu çalışmaları
yürütmekteydi ve TR-NET den farklı olarak sadece akademik tabanlı bir ağ idi. TRNET ise tüm sektörleri (devlet kuruluşları, ticari şirketler, kişiler vb.) Internet dünyasına
kazandırmayı amaçlıyordu.
1991 yılında başlayan çalışmalar 12 Nisan 1993 yılında 64 Kbit/s hızındaki ODTÜWashington (NSFNET) Internet bağlantısının çalışmaya başlaması ile sonuçlandı. İlk
aşamada hızla büyük üniversitelerin Internet bağlantılarının gerçekleştirilmesinden
sonra istekli tüm diğer kurumların da bağlantıları sağlanmaya başladı.
TR-NET’in teknik altyapısının oluşturulması için (hat kirası, yönlendirici, modem,
terminal sunumcu vb.) ODTÜ ve TÜBİTAK kendi kısıtlı kaynaklarından büyük ölçüde
yatırımlar yaptılar. TR-NET için çalışan teknik personel ise yine bu kurumların
bilgisayar ağları konusunda uzmanlaşmış elemanlarıydı.
Sadece yurt dışı hattını finanse edecek ve elde edilen gelirlerle bazı cihazların alımını
karşılayacak durumda olan TR-NET ülke içinde olması gereken ağ altyapısı konusunda
öneriler yapmış ve toplantılarda bu amaçla politikalar sunmuştur. TR-NET kendisi
üzerinden gerçekleştirilen Internet bağlantılarını mümkün olan en kısa zamanda
sonuçlandırmaya ve mümkün olan en fazla sayıdaki kullanıcıyı bu hizmetten
yararlandırmaya çalışmaktadır. (Çizim 1.4)
20
ABD
ABD
Azerbaycan
Almanya
Uç noktalar
KKTC
Uluslararasi hatlar
>= 64 Kbps
< 64 Kbps
Çizim 1.4 Türkiye Internet Haritası
TR-NET, Türkiye de mümkün olduğunca çok geniş bir platformda Internet kullanımının
gerçekleştirilmesini ve yaygınlaştırılmasını amaç edinmiştir. Bu yönde yaptığı
çalışmalardan kâr amacı gütmemektedir.
TR-NET’in teknik ve idari yönetimi Nisan 1996’dan itibaren tamamen ODTÜ BİDB
tarafından üstlenilmiştir.
TR-NET'İN FİNANSMANI NEDİR?
TR-NET’in yurt dışı PTT hattı (ODTÜ-Washington) TÜBİTAK tarafından finanse
edilmektedir. TR-NET yaptığı çalışmalar esnasında elde ettiği geliri (bağlanan firma,
kurum ve kişilerden alınan ücret) bu altyapının geliştirilmesi yönünde harcamaktadır.
Ayrıca yukarıda da belirtildiği gibi ODTÜ ve TÜBİTAK kendi bütçelerini de gerekli
malzeme alımı için kullanmışlardır. Her iki kurumun başındaki yöneticilerin bu konuya
son derece inanmış kişiler olması ve her türlü desteği vermeleri Türkiye de Internet’in
bu güne kadar gelmesinin en önemli sebeplerindendir.
Türkiye de Internet Alan-Adına Sahip Tüm Kuruluşların Listesi (Ağustos
1996)
Organizasyonlar (ORG.TR)
antrak.org.tr
ato.org.tr
austria.org.tr
bitav.org.tr
buic.org.tr
buvak.org.tr
chp.org.tr
dyp.org.tr
egebirlik.org.tr
emo.org.tr
isoc.org.tr
mining-eng.org.tr
ngoforum.org.tr
taba.org.tr
tissad.org.tr
tobb.org.tr
ttgv.org.tr
umut.org.tr
unicef.org.tr
Ticari Kurumlar (.COM.TR)
21
3dcadcam.com.tr
abakus.com.tr
ada.com.tr
adidas.com.tr
aksiyon.com.tr
alarko.com.tr
anadolu.com.tr
antalya-net.com.tr
arabul.com.tr
arcelik.com.tr
ardem.com.tr
arena.com.tr
armada.com.tr
aselsan.com.tr
atamenkul.com.tr
atilim.com.tr
avis.com.tr
axa.com.tr
aygaz.com.tr
barsan.com.tr
basak.com.tr
bayindir.com.tr
bayindirtip.com.tr
bekoteknik.com.tr
beldesan.com.tr
bender.com.tr
bersay.com.tr
best.com.tr
bianchi.com.tr
bilkom.com.tr
bilmerk.com.tr
bilpa.com.tr
biltur.com.tr
bimel.com.tr
bordata.com.tr
borusan.com.tr
bos.com.tr
boyut.com.tr
bozkurt.com.tr
btam.com.tr
bymd.com.tr
cablenet.com.tr
centrum.com.tr
chip.com.tr
cihan.com.tr
ciraganpalace.com.tr
comnet.com.tr
22
finet.com.tr
fulda.com.tr
gantek.com.tr
garantibank.com.tr
garantikoza.com.tr
gazal.com.tr
gorbon.com.tr
gordion.com.tr
grafnet.com.tr
gural.com.tr
hasel.com.tr
hillside.com.tr
hurriyet.com.tr
ias.com.tr
icafe.com.tr
idil.com.tr
ihlas.com.tr
info.com.tr
ingr.com.tr
internet.com.tr
iris.com.tr
ispro.com.tr
ist-fruehauf.com.tr
istanbul.com.tr
istoto.com.tr
izocam.com.tr
kanald.com.tr
karel.com.tr
karmaint.com.tr
katmerci.com.tr
kav.com.tr
kent.com.tr
kilim.com.tr
koc-unisys.com.tr
koc.com.tr
kocbank.com.tr
kocfinans.com.tr
koctas.com.tr
kocyatirim.com.tr
koleksiyon.com.tr
konsan.com.tr
kral.com.tr
kurt.com.tr
lafarge.com.tr
leoburnett.com.tr
levi.com.tr
lipet.com.tr
optima.com.tr
otokarpazarlama.com.tr
otokarsanayi.com.tr
otosan.com.tr
otoyolpazarlama.com.tr
otoyolsanayi.com.tr
ozkasap.com.tr
perfetti.com.tr
planet.com.tr
princess.com.tr
profilo-telra.com.tr
pronet.com.tr
protekila.com.tr
raksnet.com.tr
ram.com.tr
reysas.com.tr
sabah.com.tr
sabanci.com.tr
samanyolu.com.tr
samtek-itc.com.tr
sarkhayat.com.tr
sarksigorta.com.tr
sassnet.com.tr
satko.com.tr
setur.com.tr
sevgi.com.tr
sf.com.tr
sibernet.com.tr
simex.com.tr
sisecam.com.tr
sni.com.tr
solmaz.com.tr
ss.com.tr
standartbelde.com.tr
star.com.tr
stfain.com.tr
suroto.com.tr
tat.com.tr
taylan.com.tr
tbf.com.tr
tee.com.tr
tekersan.com.tr
teknet.com.tr
telsim.com.tr
tetsan.com.tr
time-out.com.tr
tofas.com.tr
dalan.com.tr
darfilm.com.tr
datamarket.com.tr
datasel.com.tr
degere.com.tr
delron.com.tr
delta.com.tr
demirdokum.com.tr
desenkumas.com.tr
digital.com.tr
diler.com.tr
disbank.com.tr
divan.com.tr
doruk.com.tr
dunya.com.tr
dut.com.tr
duzey.com.tr
eb.com.tr
ebso.com.tr
eczacibasi.com.tr
egefren.com.tr
ekosis.com.tr
emlaknet.com.tr
empa.com.tr
endiksan.com.tr
escort.com.tr
euronet.com.tr
logo.com.tr
magnet.com.tr
mako.com.tr
maret.com.tr
marmaraoto.com.tr
mda.com.tr
medkar.com.tr
medyatext.com.tr
megatek.com.tr
merko.com.tr
meteksan.com.tr
microsoft.com.tr
migros.com.tr
mogaz.com.tr
most.com.tr
motorticaret.com.tr
mt.com.tr
national.com.tr
net.com.tr
netas.com.tr
neva.com.tr
nova.com.tr
nurol.com.tr
nurus.com.tr
odn.com.tr
opan.com.tr
opel.com.tr
trade.com.tr
transformer.com.tr
tskb.com.tr
turkeli.com.tr
turknet.com.tr
turktrade.com.tr
turkworld.com.tr
turplan.com.tr
tutunbank.com.tr
uedh.com.tr
unipa.com.tr
vakkorama.com.tr
verisoft.com.tr
vis.com.tr
vitel.com.tr
vol.com.tr
wec-net.com.tr
Xn.com.tr
xyz.com.tr
yalteks.com.tr
yeniasir.com.tr
ytong.com.tr
zaman.com.tr
zihni.com.tr
Devlet Kurumları (.GOV.TR)
akdtyk.gov.tr
anaem.gov.tr
atom.gov.tr
basbakanlik.gov.tr
bayeng.gov.tr
botas.gov.tr
bsec.gov.tr
deprem.gov.tr
dhmi.gov.tr
die.gov.tr
egm.gov.tr
foreigntrade.gov.tr
gap.gov.tr
health.gov.tr
istanbul_bld.gov.tr
kosgeb.gov.tr
kultur.gov.tr
maliye.gov.tr
mfa.gov.tr
mke.gov.tr
mkutup.gov.tr
mta.gov.tr
nukleer.gov.tr
orman.gov.tr
saglik.gov.tr
satcom.gov.tr
spk.gov.tr
tcmb.gov.tr
tekmer.gov.tr
tika.gov.tr
toki.gov.tr
tpao.gov.tr
tse.gov.tr
ttk.gov.tr
tubitak.gov.tr
yargitay.gov.tr
yok.gov.tr
Üniversiteler (.EDU.TR)
akdeniz.edu.tr
gantep.edu.tr
ktu.edu.tr
23
anadolu.edu.tr
ankara.edu.tr
atauni.edu.tr
bayar.edu.tr
bilkent.edu.tr
boun.edu.tr
cuniv.edu.tr
deu.edu.tr
dho.edu.tr
dicle.edu.tr
dpu.edu.tr
ege.edu.tr
emu.edu.tr
erciyes.edu.tr
gazi.edu.tr
gsu.edu.tr
gyte.edu.tr
harran.edu.tr
hun.edu.tr
iau.edu.tr
ibu.edu.tr
itu.edu.tr
iyte.edu.tr
kafkas.edu.tr
karaelmas.edu.tr
kho.edu.tr
kku.edu.tr
ksu.edu.tr
ku.edu.tr
marun.edu.tr
metu.edu.tr
mku.edu.tr
msu.edu.tr
mu.edu.tr
nigde.edu.tr
ogu.edu.tr
omu.edu.tr
sau.edu.tr
selcuk.edu.tr
trakya.edu.tr
yildiz.edu.tr
yyu.edu.tr
Orta Öğretim Kurumları
aci.edu.tr
adu.edu.tr
aef.edu.tr
aku.edu.tr
anatolia.edu.tr
au.edu.tr
bilgi.edu.tr
bkolej.edu.tr
fatih.edu.tr
ffl.edu.tr
fmv.edu.tr
gsl.edu.tr
ifk.edu.tr
kapadokya.edu.tr
mfs.k-12.tr
oil.edu.tr
sg.edu.tr
tac.edu.tr
Ordu (.MIL.TR)
msb.mil.tr
tsk.mil.tr
SONUÇ
Internet'in popülerliğinin artması ve büyük adımlarla genişlemesi sürecektir. Internet
Topluluğu'na göre, 2000 yılında Internet 100 milyon ana bilgisayardan, 3 milyon ağdan
ve 1 milyara yakın kullanıcıdan oluşacaktır. Bu büyümenin büyük bir kısmının ticari
kullanıcılar sayesinde olacağı beklenmektedir.
Internet'in ticari kullanımı, şirketler arası iletişimde daha fazla kullanılmasıyla birlikte
artacaktır. Internet'in tahmin edilen büyümesine göre, her türlü ticari ürün ve servislerin
pazarlanması amacıyla kullanılması çok uzak gözükmemektedir.
Internet’in hızlı yaygınlaşması sonucu önümüzdeki günlerde bilgisayar ürünlerinde de
büyük değişiklikler oluşacak ve bugün Kişisel Bilgisayar (Personal Computer-PC)
adını verdiğimiz cihazlar yerini Ağ
Bilgisayarlarına (Network Computer-NC)
bırakacaklar ve hatta Televizyon sistemleri artık Internet servislerini kullanmaya
olanak verecek eklerle satışa sunulacaklardır.
24