Dünya Engelliler Birliği Çalıştayı/İstanbul Ülke Raporları

05 Mart 2011 DÜNYA ENGELLİLER BİRLİĞİ ÇALIŞTAYI/İSTANBUL
ÜLKE RAPORLARI
Raportör : Prof. Dr. Ayşe KARADUMAN / Hacettepe Üniversitesi
Raportör : Canan KOCA / Teknik Müdür / Dünya Engelliler Vakfı
• NÜFUS
• ENGELLİ ORANI
• ENGELLİ İSTİHDAM ORANI
• ENGELLİLERİN EĞİTİME KATILIM ORANI (OKULLAŞMA ORANI)
• ENGELLİ STK SAYISI
• GENEL VE YEREL YÖNETİM POLİTİKALARI
• TEKNİK MEDİKAL TEKNOLOJİK GELİŞİM
• GSMH
KATILIMCILAR
TÜRKİYE/FERDA DOKUZTUĞ ÜÇSULAR
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN
TÜRKİYE/CANAN KOCA
TÜRKİYE/RIFAT EMEKÇİ
ENDONEZYA/EVA RAHMI KASIM
KARADAĞ/GORAN MACAVONIC
KARADAĞ/BOJANA LAKOVIC
KANADA/DOUGLAS NUTTING
AZERBAYCAN/VALİDA ABBASOVA
PAKİSTAN/RIZVAN AHMED LODHI
ÇİN/YOU LIANG
TANZANYA/SALMA HAYI SAADAT
IRAK/MOHAMMED ABDULJABBAR
IRAK/SA’ADOUN J. AL. KAZRAJY
BOSNA HERSEK/BRANKA SUZIC
SUDAN/ SALMA AHMED ALI GENAIF
• NÜFUS ve ENGELLİ ORANI
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Belki önce zamanlama yapmamızda fayda var. Çünkü bu raporları
yazmaya başladığımız halde 6’ya kadar sanıyorum yetiştirmemiz gerekecek, buradan çıkan raporları.
Ana başlıklarımız şunlar. İki grup altında çalışmalarımız yürütülecek. Birincisinde STK Kriterleri,
ikincisinde Ülke Raporları.
STK Kriterleri:
• Hedef grup, engel grubu
• Hizmet alanları o Engelliğin önlenmesi
o Fırsat eşitliği
o Rehabilitasyon
• Ulusal düzeyde dahil etme
• Proje
• Finans
• Uluslar arası örgütlerle ilişki
• Ekonomik güç
• Kurumsal kalite
• Kamu yararı statüsü
• Stk’nın BM, WHO, UNICEF tarafından tanınması
Gibi başlıklar altında bizden bilgi bekleniyor.
Ülke Raporları
• Nüfus
• Engelli oranı
• Engelli istihdam oranı
• Engellilerin eğitime katılım oranı (okullaşma oranı)
• Engelli STK sayısı
• Genel ve yerel yönetim politikaları
• Teknik medikal teknolojik gelişim
• GSMH
Yer alıyor. Şimdi öncelikle ben şunu sormak istiyorum. Acaba buraya katılan ülkelerin engelli
oranları yönelik istatistikleri ilişkin veri var mı? Yanlarında getirmiş oldukları veri var mı? Yoksa
bunları nasıl toparlayabiliriz? Önce bu konudaki fikrinizi almak istiyorum. Eğer yoksa çünkü bunu
daha sonraya bilgi toplamak için erteleyebiliriz.
IRAK/SA’ADOUN J. AL. KAZRAJY: Irak’tan geliyorum. RESSALA Örgütündenim. Irak’taki engelli sayısı
aşağı yukarı 1000 civarındadır. Irak’taki engelli sayısı ve istatistikî verilere sahibiz. Irak toplumunda
daha çok askeri operasyonlardan dolayı engelli sayımız artmaktadır. Olabilir, size daha sonra bir rapor
halinde iletebiliriz. Teşekkür ediyorum.
AZERBAYCAN/VALİDA ABBASOVA: Nüfus 9 milyon insan var Azerbaycan’da. Onların, Engelli sayısı
480.000’dir. Bunun 56.000’ini çocuklar oluşturmaktadır.
KARADAĞ/GORAN MACAVONIC: Bizim istatistiki bilgilerimiz ile ilgili, 60.000 kişi var Karadağ’da
engelli.
BOSNA HERSEK/BRANKA SUZIC: Bosna- Hersek’te 350.000 engelli var ve bunların 120.000’i çocuktur.
Yani nüfusun %11’i aşağı yukarı.
KANADA/DOUGLAS NUTTING: Ben Kanada’dan geliyorum. 4.420.000 engelli var Kanada’da. 2006
sayımında çıkmış olan istatistiki verilerdir. 4.000.000 engelli 15 yaş üstü ve 300.000’ ni de 15 yaştan
küçük çocuklar.
PAKİSTAN/RIZVAN AHMED LODHI: Ben Pakistan’dan geliyorum. Bizim nüfusumuzun % 9’u Engelli,
Pakistan’da.
KANADA/DOUGLAS NUTTING: Kanada için yüzdeyi söylemedim ama % 14.3 gibi aşağı yukarı.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Pakistan’da kaç özürlü var, nüfusunuza göre söylerseniz?
PAKİSTAN/RIZVAN AHMED LODHI: % 9.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Nüfusunuz ne kadardır? Diye soruyorum.
PAKİSTAN/RIZVAN AHMED LODHI: 40 milyon.
ÇİN/YOU LIANG: Ben Çin’den geliyorum. Çin Özürlüler Federasyonunu temsilen buradayım. Çin
Nüfusu 1,3 milyardır. 83 milyon engellimiz var. Bunlar fiziksel engelliler, görme engelliler ve zihinsel
engelliler, zihinsel hastalıkları olan engelliler.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Başka bilgi vermek isteyen ülke? Yok herhalde.
TÜRKİYE/…: Türkiye?
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Türkiye ile ilgili sabahtan beri söylendi.
• ENGELLİ İSTİHDAM ORANI, ENGELLİLERİN EĞİTİME
KATILIM ORANI (OKULLAŞMA ORANI), ENGELLİ STK
SAYISI ve GSMH
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Peki istihdam oranları? Engelli istihdam oranı, engellilerin eğitime
katılım oranı (okullaşma oranı), Engelli STK Sayısı. Öncelikle bunları ele alalım, daha sonra diğerlerini.
Kanada’dan başlayabiliriz. Pardon GSMH ayrıca da. GSMH de biliyorsanız onu da söyleyebilirsiniz.
KANADA/DOUGLAS NUTTING: GSMH ile ilgili veri ne yazık ki yanımda değil ama Kanada’da ;
Ulusal yerel Engelli STK sayısı: 6.944
Çalışan engelli sayısı : 765.500 (engellilerin %41’i çalışıyor.)
İşsiz engelli sayısı : 468.000 işsiz şu anda.
Eğitim Durumu: 15-64 yaş arası toplum nüfusa göre eğitim almış engelli sayısı 1,9
milyon o 728.500 kişi lise altı eğitim
o 453.000 kişi lise
o 258.000 kişi meslek diploması sahibi
o 310.000 kişi üniversite eğitimi, tamamlamamış.
o 224.000 kişi lisans öğrenimini görmüştür.
o Üniversite ile kolej arasında fark var. 224 bini üniversite mezunu, 310 bini kolej
mezunu.
PAKİSTAN/RIZVAN AHMED LODHI:
Engelli istihdam oranı: %4
Engellilerin Eğitime Katılım Oranı: %10 (ve ancak %5’i koleje gitmiş)
Ulusal yerel Engelli STK sayısı: 5.600 STK var engellilerle ilgili.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: GSMH verisini biliyor musunuz?
PAKİSTAN/RIZVAN AHMED LODHI: Hayır yok.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Çin?
ÇİN/YOU LIANG: Ben aslında bu oturuma değil de başka bir oturuma katılacaktım. Tam rakamları
veremeyebilirim. Ama Engellilerle ilgilenen STK sayısı diğer ülkelerden farklıdır. Ben Özürlüler
Federasyonundan geliyorum. Her türlü engelliyi temsil ediyor. Ve değişik derneklerimiz var. Şimdiki
federasyon ulusal bir federasyondu. Ve tüm ülkede bir piramit şeklindedir. Önce ulusal organizasyon
var, sonra eyaletlerdeki organizasyonlar var, Çin’de 31 tane eyalet var ve belediye var. Bu eyaletlerin
altında da kentsel federasyonlar var. Daha sonra kasabalarda ve daha küçük idari birimlerde bu tür
bir yapı var. Yani bir piramit gibi yapısı. İstihdama gelince, eğitim ve istihdamda rakamlar biraz zor.
Çünkü 1.3 milyar nüfusumuz var Çin’de. Tam spesifik rakamları istiyorsanız web sitemizden
bulabilirsiniz. (www.cdpf.org.cn) orada istatistikleri bulabilirisiniz.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Teşekkürler. Peki GSMH konusunda bir rakam verebilecek mi Çin bize?
Kişi başına düşen gelir. Ulusal.
ÇİN/YOU LIANG: Ben de tam rakamları bilmediğim için onu söyleyemiyorum. Özür dilerim.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Teşekkür ederiz. Irak?
IRAK/SA’ADOUN J. AL. KAZRAJY:
Bütçe: Irak’ın bütçesi 82 milyar $. Büyük kısmı savunmaya ayrılmıştır.
Irak’ta yapılan En son istatistiki sayım 1987’de yapılmıştır. Daha sonra 2007’de yapılacaktı, ancak
yapılmadı. Şu andaki Irak’taki bütün veriler tahmine dayanmaktadır. Irak’ta Eğitim bedelsizdir, bütün
çocuklar için bedelsizdir. 1980li yıllarda okuma oranı %0’dı aslında. Şu anda 3 milyon okuma yazma
bilmeyen Iraklı var ülkemizde. Bu da tabi ki tahmini rakamlar. Dolayısıyla son yaşananlardan sonra
Engelli sayısı artmakta ülkemizde ve işsizlik çok yüksek rakamlarda. Buna karşılık Engellilerin sayısı
sürekli artmakta. Irak hükümeti kurulduktan sonra bir sayım yapacaktır. İstatistiki verilerde büyük
sorunlar yaşamaktayız. Dediğim gibi bütün rakamlar, her şey hep tahmine dayanıyor.
KARADAĞ/GORAN MACAVONIC: Bizim Karadağ’da İstihdam konusundaki rakam yok. Okullaşma ve
üniversitedeki öğrenciler konusunda bilgi sahibiyiz.
STK Saysı: 86
BOSNA HERSEK/BRANKA SUZIC: Bosna için rakamları veriyorum. İki siyasi yapımız var Bosna’da.
Devlet gibi düşünebiliriz.
Engelliler arasında % 8’lik istihdam oranımız var.
Okullaşma oranı ile ilgili istatistiki verilerimiz komple sayılmaz.
Toplam nüfusun % 70’i en azından ilköğretim seviyesinde eğitim görmüş ve lise.
Toplam nüfusun da %10’luk bir oranı engelliler için özel okullara gitmişler.
Ve yine nüfusun %4’ü üniversite mezunu. Engelli nüfustan bahsediyorum tabi.
STK’lara gelecek olursak, STK’lar iki siyasi yapıya sahip. Toplamda300 kadar kuruluş var,
engellilerle çalışan. STK’ların 250’si yerel düzeyde faaliyet gösteriyor, diğerler kalan kısım da
devlet düzeyinde veya ulusal düzeyde çalışıyorlar.
GSMH bakımından tam rakam elimizde yok. Ama aşağı yukarı 2500 ile 3500 $ arasında gidip
gelen rakamlar söz konusu.
ENDONEZYA/EVA RAHMI KASIM: Teşekkürler. Kim söz alacak başka? Sudan?
SUDAN/ SALMA AHMED ALI GENAIF: Biz Sudan’da birkaç tane kurumumuz var. Burada eğitim,
engelliler için eğitim yapılmaktadır. Ve Sudan üniversite düzeyinde bedava, yani parasız, bedelsiz
Engelliler üniversite eğitimini yapabilmektedirler.
Ancak çalışmayla ilgili şunu söyleyebiliriz. % 2’dir. Ancak Sudan’ın 25-26 ilinde
çalışabilmektedirler ve ancak şu anda tabii ki Hakunt kentinde de eğer varsa diğer hükümet
tarafından sürekli bildirim yapılmaktadır. Ve bunlara da iş fırsatı tanınacaktır. Teşekkürler.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Özürlü nüfusunuzu söyler misiniz?
SUDAN/ ….: Sudan’da tabii ki öyle bir istatistik yok.Ancak %10 civarında olduğunu tahmin etmekteyiz.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Evet, teşekkür ediyoruz. Başka var mı?
AZERBAYCAN/VALİDA ABBASOVA: 8000 çocuk evde eğitim almaktadır. En ağır engelliler evde eğitim
alır.
Engelli istihdam oranı: % 5
%10 mesleki eğitim almaktadır. Eğitim ücretsizdir.
Azerbaycan’da 450 STK var onların 20’si engelli insanlarla ilgilidir. Bizim STK’mızın 15 şubesi
var.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Raporumuzun şekli ortaya çıksın. Daha sonra sorular kısmına geçelim.
Raporumuz o arda hazır hale gelsin. Şimdi başka katkıda bulunacak ülke var mı, benim atladığım?
Buyurun. Endonezya.
ENDONEZYA/EVA RAHMI KASIM:
Nüfus: 200 milyonluk bir nüfusumuz var.
Sosyal işler Bakanlığı verilerine göre toplam nüfusun 3,6 ‘sı engellidir ve özürlülerin istihdamı
konusunda kesin rakamlarımız yok. Genelde kendi işyerlerinde çalıyorlar.
Eğitim konusunda çocukların % 5’i ancak okula gidebiliyor.
STK’lar ise,bir şemsiye altına toplamış bu özürlü STK’ları.
19 tane kurum var.
Engellilerle ilgili ulusal yasalarımız var. Ve bu konuda, Sağlık Bakanlığının bu konuda
çalışmaları var.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Kaç tane STK var?
ENDONEZYA/EVA RAHMI KASIM: Çok STK var. Birçok kurum var engellilerle ilgilenen. 1 ulusal kurum
var ve 19 tane ulusal federasyon var.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Teşekkürler.
• GENEL VE YEREL YÖNETİM POLİTİKALARI
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Başka ülkelerden bilgi verecek olan yoksa diğer iki soruya geçmek
istiyorum. Genel ve Yerel Yönetim Politikaları nasıl bu ülkelerde? Yine Kanada’dan başlayarak aynı
sıra ile gidebiliriz
KANADA/DOUGLAS NUTTING: Kanada’daki Anayasamıza göre engeliler eşit haklara sahiptir
vatandaşlarımız. Bütün Kanadalılar, özürlülere de aynı haklara sahip. Hükümet desteği alıyorlar. Bu
şekilde bir şikâyeti olanlar mahkemeye gidip, şikâyet edebilir ve anayasal haklarını talep edebilirler.
Ulusal programlarımız var, Engellilerin topluma ve iş hayatına katılmasını sağlamak için. Vergi
muafiyeti, emeklilik yani bu engellilerin yıllık gelirlerinin yeterli olmasını sağlayacak tedbirler, eğitim,
Üniversiteye gidenlere kredi veriyoruz ve tekrar ödemeleri gerekmiyor bu kredileri. Öğrenciler için
destek hizmetleri var. Tercümana ihtiyaçları olduğu takdirde onlara yardımcı oluyoruz. İşverene
federal hükümet tarafından 10.000 $ veriliyor, engelli birini işe aldığı zaman. Teknik yardım
sağlanıyor. Engellilerin okuyabilmesi için destek var. Hakikaten Kanada ‘da biz bu konuda çok şanslı
olduğumuzu söyleyebilirim.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Yerel yönetimler konusunda bir farklılık var mı? Aynı şekilde mi
çalışıyorlar?
KANADA/DOUGLAS NUTTING: Evet, Yerel yönetimlerde değişik aşamalarda değişik sorumlular var,
yönetimin değişik sorunları var. Hükümette Bir ulusal Sağlık Bakanımız var. Ama sağlık hizmetleri
bölgesel olarak Eyaletlere dağılıyor. Hastaneler, Hastalara yardım, yaşlılara yardım ve hizmetler gibi.
Ve engellilerle çalışan organizasyonlara federal hükümet değil de Yerel hükümetler destek veriyor. Bir
devlet kurumu olduğunuz zaman, ulusal bir dernek olduğunuz zaman fonlardan yararlanıyor. Ve
genelde federal hükümet bunları sağlıyor. Belediyelere gelince, belediyeler de bu hizmetleri vermek
zorunda engellilere. Ben, İş yaşamında, eğlence hizmetleri, dinlence hizmetleri ile bütün Engellilerin
de bunlardan yararlanması faaliyetlerinden sorumluyum.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Teşekkürler.
PAKİSTAN/RIZVAN AHMED LODHI: Özel eğitim konusunda bir kurumumuz var. Bir de Hükümet
aşamasında bir kurumumuz var. Bunlar STK’lara destek sağlıyorlar. Kendi eğitim kurumlarını da
geliştiriyorlar. Kendi hastaneleri var. Bu eyaletler bazında. Ve Sosyal yardım ve eğitim de eyalet
bazında verilen hizmetler. Bireysel Sağlık hizmetleri veriliyor.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Eyalet bazı derken belediye hizmetlerini mi kastediyorsunuz?
PAKİSTAN/RIZVAN AHMED LODHI: Pakistan’da 4 eyalet var ve bakanlık merkezi hükümet
sorumluluğunu taşıyor. Ama bizde eyaletler; bağımsız eyalet olarak Pakistan’da 4 eyalet var. Merkezi
hükümetin dışında, onlar yerel hükümetten sorumlu. Engelliler için özel etkinlikler ve özel kimlik
kartları veriliyor. Ve onlar hükümet hastanelerinde, okullarda hiçbir ücret ödemeden hizmet
alabiliyorlar. Yani bunlar da eyalet hükümetinin sorumluluğu altında. Uçak biletlerinde de indirim
sağlanıyor özürlülere. Bu yeni eylem planındaki uygulamalar da bu çerçeve içinde sağlanıyor.
ÇİN/YOU LIANG: Çin’de Özürlüleri Koruma Yasası var. BM mevzuatı çerçevesinde değiştirdik, yani
yeni bir yasamız var özürlüleri koruma ile ilgili, BM mevzuatı çerçevesinde. Engellilere eğitim
konusunda ve istihdam konusunda da çalışmalar yapıyoruz. Erişilebilirlik ve rehabilitasyon konusunda
da çalışmalarımız var. Bu yasa taslağı hazırlandı, şimdi devlet tarafından onaylanmasını bekliyoruz. 5
yıllık Çalışma Planımız özürlülerle ilgili. Bu plan, Ulusal eylem Planının bir bölümü. Özürlülerin 5 yıllık
planları 5 yılda bir yenileniyor. Şimdi artık 12.’sindeyiz. Aynı zamanda Sosyal hizmetler ve Sosyal
sigorta hizmetlerini de güncelleştiriyoruz. Son yıllarda bu organizasyonlar Sosyal Güvenlik
Hizmetlerine odaklanıyorlar özürlülere yönelik. Ve gelecekte de bu konuya odaklanmak, yani
Özürlüler için kurumsal hizmetlerin yerleştirilmesi, yani kurumsal bir yapı gerçekleştirmek istiyoruz.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Bu söyledikleriniz sadece genel hükümet bazında mı yoksa yerel
hükümetlerle ortak mı? Yerel hükümetlerin ayrı sorumlulukları mı var? Çin için söylüyorum.
ÇİN/YOU LIANG: Ben sadece yasalarımızdan ve düzenlemelerimizden bahsetmiş oldum. Ve ulusal
düzeydeki eylem planımızdan bahsetmiş oldum. Bu ulusal düzeydeki eylem planının tabi birtakım
düzenlemeleri var. Bunların yerel düzeye yansıması oluyor, belediyeler seviyesinde yansıması oluyor.
Ve düzenlemeler arasında bir uyum, bir eşgüdüm var ulusal ve yerel seviyelerde. Nitekim hedefler
zaten aynı, amaç aynı.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Irak?
IRAK/SA’ADOUN J. AL. KAZRAJY: Irak dünyada Zengin ülkelerden bir tanesi. Irak’ta tek başına Bir kişi
bütün aileyi idare edebiliyordu. Ancak o zamanlar tabi. Şimdi biliyorsunuz, Amerikan işgalinden dolayı
şuanda zaten Hayat şartları çok zorlaştı. Düşünün ki, zaten şuanda sağlam insanlar evini
geçindiremiyor. Yetimler çok. Savaşta ölenlerin çocukları yetim kaldı, sakat kaldı. Dolayısıyla bundan
faza konuşmayız. Sizden ne duyuyorsak ş anda bizim için hayırlı olacaktır. Çünkü biz şuanda bir
İstatistikî rakam veremiyoruz. Ama bu konuda umarım bizi bağışlarsınız. Teşekkür ediyorum.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Hükümetin ya da yerel politika olarak benimsenen bir şey var mı? Sayı
değil şu anda sorduğumuz.
IRAK/SA’ADOUN J. AL. KAZRAJY: Ben ek olarak şunu söylemek istiyorum. Siyasi konuda sadece
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bu konuyla ilgilenmektedir. %50 üstü engelli olan varsa, onlara
para bağlanmaktadır, aylık bağlanmaktadır. Ancak tabii ki bu çok az kişiye verilmektedir. Bir tane
İhtisaslaşmış hastanemiz var. Bu hastanede Fizyoterapi çalışmaları yapılmaktadır. Tabi burada çok
konuklar var, randevular gecikmektedir. Bir sene beklemek gerekmektedir sıra gelebilmesi için.
Dolayısıyla Yaşlılar için bir kurum var. O da zaten 150 kişiden fazla alamıyor, kapasitesi sadece o
kadar. Eğitim Bakanlığı bazı okullarda özel dershaneler açtı engelliler için. Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı 3 tane atölye açtı. Bunlarda engelliler çalışıyor. Ancak 60 tane engeli sadece burada
çalışabilmekte. Biliyorsunuz geçen yüzyılın 80’lerinde engelliler için merkezler açıldı. Bağdat’ta 2 tane
açılmıştı. Bu da ancak çok az engelliyi barındırabilmektedir. Teşekkür ediyorum.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Teşekkürler. Azerbaycan?
AZERBAYCAN/VALİDA ABBASOVA: Hükümet tarafından 18 yaşına kadar Engelli çocuklar için 70 $,
Çalışamayan 18 yaş üstü engelliler için 95 $ veriliyor. STK’lara balık tutması öğretiliyor.
KARADAĞ/GORAN MACAVONIC: Karadağ’da 2007’den itibaren yürürlükte olan bir Engelliler Yasamız
var. 4 adet de bu ulusal yasaya benzeyen düzenlememiz var. Engelli İstihdamına ilişkin 1 adet Yasamız
mevcut. Engellinin Eğitimi konusunda 1 adet Yasal düzenlememiz var. Sosyal Hizmetler ve Çocuk
Esirgeme gibi konularla ilgili yasalarımız var. Aynı zamanda, Köpeklerin Engellilerin Hizmetine
Sunulmasına ilişkin de düzenlememiz mevcut. Aynı zamanda, BM’nin engellilerin haklarına ilişkin
çıkarmış olduğu yasa da uyarlanmış durumda. Bunun haricinde çeşitli Korunmaya ilişkin Yasalarımız
var. Engelliler için Ayrımcılığa Karşı bir Yasamız var. Ve Engelli kişilerin Siyasi ve Sosyal Yaşamdan
Dışlanmamasına ilişkin bir Koruma Yasamız da mevcut. Bu kadar söyleyebileceklerim.
BOSNA HERSEK/BRANKA SUZIC: Bosna için söz alıyorum. 2009 yılında BM kararını biz de yasal
mevzuatımıza, ulusal mevzuatımıza uyarladık. Engellilerin haklarına ilişkin Parlamentoya sunulmuş
olan yasa tasarıların bir bölümü de kabul edildi ve yürürlüğe girdi. İstihdam konusunda,
rehabilitasyon konusu, Eğitim konusu, dahil edici eğitim konularında pek çok yasa düzenlememiz
mevcut. Bosna’da 2 siyasi yapı var demiştim. Dolayısıyla engellinin hakları konusunda farklılıklar
olabiliyor. Savaş mağduru engelliler için ayrı bir düzenlememiz var. Sanırım söyleyebileceklerim bu
kadar.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Hem Bosna hem Karadağ için sormak istiyorum. Yerel yönetimlerin bir
farkı var mı bu uygulamalarda yoksa eşgüdümlü mü çalışıyorlar?
KARADAĞ/GORAN MACAVONIC: Bizde herhangi bir farklılık yok. Çünkü çok küçük bir ülkeyiz. 21 adet
yerel yönetimimiz var. Ulusal düzeyde ve yerel düzeyde bundan dolayı bir farklılık yok.
BOSNA HERSEK/BRANKA SUZIC: Bosna için şunu söyleyebilirim. 2 siyasi yapımız var. Dolayısıyla
engelli vatandaşların haklarına ilişkin bundan dolayı farklar doğuyor, Ulusal düzeyde. Yerel düzeyde
de yine farklılıklar var. Bir cumhuriyette farklı bir uygulama var, diğerinde farklı bir uygulama var.
ENDONEZYA/EVA RAHMI KASIM: Sudan’dan temsilcimiz nerede acaba? Sudan?
TANZANYA/SALMA HAYI SAADAT: Ben Tanzanya’dan geliyorum. Zanzibar Bölgesinden geliyorum
Tanzanya’nın. 2004 yılında bir yasal düzenleme revizyonu yapıldı Tanzanya’da. 2006 yılında da bir
düzenleme hayata geçti. Aynı zamanda Hükümet, Engelli Vatandaşlar Konseyi adında bir konseyi
hayata geçirdi. Eğitim bakımından, Eğitim Bakanlığı bir pilot projesi başlattı 2008 yılında, 20 okulu
kapsayan. Fakat şuanda Zanzibar bölgesinde bir okul pilot projeye dahil. Engelli kişilerin hakları
bakımından Zanzibar’da 2009 yılında BM kararları kabul edildi.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Tanzanya’ya ilişkin engelli sayıları, istihdam oranları, eğitime katlım
oranlarını da bize bildirir misiniz?
TANZANYA/SALMA HAYI SAADAT: Engelli vatandaşlarımızın İstihdam oranlarına ilişkin herhangi bir
veri yok elimizde. Verileri toplamak çok zor oluyor. Hükümet kurumlarında çok fazla engelle
karşılaşılıyor burası açık. Fakat herhangi bir rakam verecek durumda değilim. Belki daha sonra bu
rakamlara ulaşırız. Eğer haber verirseniz, tekrar sorarsanız ulaşabiliriz.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Tabi tekrar haber veririz. Bu rakamları sizden alabiliriz. Engelli sayısı
konusunda bir oran yada sayı verebilir misiniz?
TANZANYA/SALMA HAYI SAADAT: Ben Zanzibar Bölgesine ilişkin konuşabilirim daha çok. Zanzibar 1
milyonluk toplam nüfusu var, bunların da yaklaşık herhalde 10.000’i engellidir diyebiliriz. Zanzibar
Engelliler Kurumumuz, örgütümüz var. Ve bu kurum şimdiye kadar 6000 engelli kişiyi kayıt altına
geçirebilmiş. Onların rakamı bu. Belki Birkaç ay sonra bir veri bankası oluşturulacak. Bu veri bankası
oluşturulduktan sonra Zanzibar’daki engellilerin sayısına ilişkin daha net rakamlar elimizde olur.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Peki teşekkür ediyoruz.
ENDONEZYA/EVA RAHMI KASIM: Hükümet Politikaları ile devam ediyorum. Merkezi ve ulusal bir
politika yürütüyoruz ve yerel politikalarımız söz konusu. Ulusal politikalardan bahsedecek olursam,
Ulusal Eylem Planımız var engelli vatandaşlar için 2004 yılından 2013 yılına kadar sürecek olan bir
eylem planı bu engelli vatandaşlar için. Yerel düzeye bakacak olursak merkezi sistemle bir nevi el ele
yürüyen bir yerel sistem söz konusu, politika söz konusu. Ortak amaçları, engelli vatandaşlara hizmet
sunmak. Ağır maluliyeti olan kişiler özel bir sosyal sigorta hizmetinden faydalanma fırsatı veriliyor.
Şimdilik söyleyebileceklerim bu kadar. Daha sonra ilaveler yapabilirim.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Teşekkür ederiz. Ben Tanzanya’ya tekrar bir soru sormak istiyorum STK
sayısını söyleyebilirler mi acaba bize? Tanzanya’da kaç tane STK var? Sivil toplum örgütü? Engellilerle
ilgili Sivil toplum örgütü?
TANZANYA/SALMA HAYI SAADAT: Genel anlamda mı soruyorsunuz? Tanzanya’ya ilişkin. Sadece
Zanzibar için konuşabilirim yine. Zanzibar’da 7 adet STK’mız var engellilere hizmet sunan.
Tanzanya’nın genel rakamlarını size şu anda veremiyorum Belki daha sonra ulaştırabilirim.
Teşekkürler
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Teşekkür ederiz.
• TEKNİK MEDİKAL TEKNOLOJİK GELİŞİM
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Bu bölümün son sorusu da. Başka atladığım ülke yada temsilci varsa
lütfen beni uyarın. Teknik medikal ve teknolojik gelişim konusundaki durumla ilgili kısa bir bilgi rica
ediyoruz. Yine Kanada’dan başlayalım
KANADA/DOUGLAS NUTTING: Tüm vatandaşlarımız yine sigortadan faydalanabiliyorlar. Tekerlekli
sandalyeler veriliyor vb. teknik ekipman bizim yerel düzeydeki hükümetlerimiz tarafından engelli
vatandaşlarımıza sağlanıyor.
Çocuk hastaneleri var. Ve çeşitli tıbbi yetkili kişiler ve kurumlar sayesinde ortez-protez teminatı vs. de
yine engelli vatandaşlarımızın faydalanabileceği hizmetler arasında.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Bu teknik ekipmanların tamamını mı devlet karşılıyor? Yoksa bir
miktarını mı?
KANADA/DOUGLAS NUTTING: Kısmi bir karşılama söz konusu sadece. Çalışma hayatına dahil olan
engelliler temel düzeyde bu hizmetten faydalanabiliyorlar. Tabi maliyet seviyesi daha yüksek olanlar
veya başka teknik gereçlere ihtiyaç duyanların faydalanabileceği hizmetler farklı düzeyde.
Teşekkürler.
PAKİSTAN/RIZVAN AHMED LODHI: Pakistan için Tıbbi imkanlarımız kısıtlı, hatta fazla kısıtlı
diyebilirim. Sadece Devlet hastaneleri ki bunlar büyük şehirlerde genelde yer alıyorlar, burada engelli
vatandaşlar hizmetlerden faydalanabiliyorlar. Pakistan Nüfusun un yaklaşık % 75’i köylerde,
kasabalarda yaşıyor. Dolayısıyla yakınlarda bu tarz hizmetlerden faydalanabilecekleri bir kurum yok.
Eğer faydalanmak istiyorlarsa Büyükşehirlere seyahat etmek durumundalar, gitmek durumundalar.
Bunun haricinde bu hastaneler STK’lara, bireysel kişilere hizmet sağlayabiliyorlar fakat bütün
masrafların altından da kendileri kalkamıyorlar. Büyük sıkıntılar mevcut.
ÇİN/YOU LIANG: Çin’de durum biraz karmaşık açıkçası. Çünkü çok Dengesiz bir şekilde demografik
değişiklikler oluyor. Nüfus değişimleri çok dengesiz oluyor. Ülkenin Doğusu batısından çok farklı,
kuzeyi güneyinden çok farklı, kasabası şehirden çok farklı. Rehabilitasyon, maluliyetin önlenmesine
ilişkin yapılan düzenlemeleri revize edilecek hükümet konseyi tarafından. Ve son yıllarda daha çok
Kurumlara yoğunlaştık Çin’de. Ve Sosyal hizmetler ve sigortalar sistemi üzerine yoğunlaştık. Ülkedeki
tıbbi hizmetlere ilişkin durum yakın zamanda herhalde iyileşir, yapılan düzenlemeler sayesinde. En
azından engel vatandaşlar için rehabilitasyon hizmetleri sunma niyeti var hükümette. Eğer siz
Memursanız Çin’de, sizin faydalanabileceğiniz hizmet bir çiftçinin faydalanabileceği hizmetten çok
farklı ülkemizde.
IRAK/SA’ADOUN J. AL. KAZRAJY: İlaçlar tabii ki bedava hastanelerde. Ama verilen hizmet yeteri
kadar değildir. Hizmetlerin karşılanmasında birtakım Sıkıntılar söz konusu. STK’ları da bunun gibi
eksikleri gidermeye çalışmaktadır şu aşamada. Buna rağmen, bu örgütlerinde tabii ki imkanları çok
kısıtlı olduğundan dolayı yeterli verim alamamaktayız. Devlet hastaneleri tabi ki ileri teknolojiye sahip
değil. Uzman doktorlarımız artık yurt dışına çıktıklarından dolayı, etnik çatışmalardan dolayı,
savaşlardan dolayı birçok uzman doktorumuz Irak’ın dışındadır. Şu an çıktı, gittiler başka ülkelere.
Bazıları Ürdün’e gitti, bazıları da. Hatta hastalarımızın çoğu da zaten komşu ülkelere gitmekte,
Türkiye’ye gidenler var. Hastalarımız tedavi içi Suriye, Ürdün’e gitmekteler. Teşekkür ederim.
AZERBAYCAN/VALİDA ABBASOVA: Özellerde para alınıyor. Engelliler için parasız hizmetler var.
Benim bir tane özel okulum var. Özel olduğuna bakmayın parasızdır. Bir rehabilitasyon merkezi var.
Bizim ülkemizde işitme engelliler, engelli sayılmaz. Engelli bir çocuğum var. Benim çocuğum kendini
engelli saymıyor, düşündüm ki ben niye engelli sayayım.
TÜRKİYE/… Teşekkür ederiz. Konuşmaların çok doğru olduğunu söylüyor, ayrıca teşekkür ettiğini
söylüyor. İşitme engelliler bir yana, görme engelliler, diğer engelliler bir yana, diyor. İşitme engelliler
var kullanabiliyor, yolda yürüyebiliyor, diyor. Bir tek eksik tarafları var, eğitim eksikliği var. İşitme
engelli görme engelli kadar bir mağduriyeti var. Eğitimde ve işaret dilinde çok çok eksiklikler var,
diyor. Mesela bir doktora gidiyorum, doktora derdimi anlatmaya çalışıyorum ama hiçbir şekilde
derdimi anlamıyor. Adliyeye gidiyorum, suçum olmadığı zaman derdimi anlatmaya çalışıyorum, ama
bir türlü anlatamıyorum. Ya haksız yere suçlanıyorum. Bu ufak eksiklikler aslında işitme engeliler için
çok çok büyük bir sorun haline gelmiş
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Teşekkür ediyoruz. Ara vermiş olduk konuya. Tekrar Endonezya’ya
dönmek istiyorum. Bu Teknik medikal ve teknolojik gelişim konusunda Endonezya’da durum ne?
ENDONEZYA/EVA RAHMI KASIM: Tıbbi destekle ilgili olarak Sosyal sigorta hizmetleri, Sosyal işler
Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığının düzenlediği bir program çerçevesinde temel sağlık hizmetlerine
erişebilmesini sağlamak için çalışmalar yapılıyor. Sosyal işler Bakanlığında da gelen taleplere göre
hizmet veriliyor.
KARADAĞ/GORAN MACAVONIC: Karadağ’da engelli kişilerin tıbbi hizmet hakları var. Bir mevzuat
var. Mevzuatta; temek haklar, tıbbi yardım, teknik yardım, teknik donanım verilmesi öngörülüyor
engellilere. Bu kurallara uyan kimseler bu donanımdan yararlanabilirler. Mesela görme engelliler için
veya çalışan insanlara hizmet veriliyor. Karadağ’daki önemli bir sorun da kurumların çoğuna ulaşmak
zor. Yani sorun bu.
BOSNA HERSEK/BRANKA SUZIC: Bosna Hersek’te herkes için sağlık hizmetleri var. Ama bir Katılım
ücreti ödemek gerekiyor. Sadece Engelliler bu katılım ücretini ödemiyorlar. İlaçlarda ücretsiz veriliyor.
Birçok ilaç içeriyor bu liste. Ama mesela Sara ve epilepsi için rehabilitasyon hizmetleri veriliyor. Devlet
kurumlarında kaynaklar var birbiriyle bağlantılı olarak insanların ihtiyaçlarına cevap veriyor. Ama
Kapsam içinde olmayanlar özel kurumlara gidiyor. Tabi burada ödediğiniz parayı tekrar geri almak
kolay değil. Bosna Hersek’te engellilere gereken Donanım ve aygıtlar verilir, bu hakları da var. Ama 10
yılda bir veya 5 yılda bir tabi. Ucuz kalitesiz cihazlar veriliyor genelde. Çocuklar için hijyen ihtiyacı için
devlet bu masrafların % 40’ını ödüyor. Bosna’da erişilebilirlik konusunda da sorunlar var, mimari
yapılarda. Burada Sağlık Merkezlerine ulaşmaları zor engellilerin, böyle bir ulaşım görülmemiş.
KARADAĞ/GORAN MACAVONIC: Bir şey söylemek istiyorum. Karadağ’da destek hizmetleri için özel
köpekler var. Bizim STK’larımız sağlıyor bu tür hizmetleri. Para topluyoruz, STK’lar olarak, insanlara ,
köpek veriyoruz görme engellilere. Bu, devlet tarafından karşılanan bir düzenleme, bir servis.
TANZANYA/SALMA HAYI SAADAT: Sağlıkla ilgili olarak Tanzanya’da Herkes için eğitim ve sağlık
hizmetleri hakkı var. Sağlık Bakanlığı Ameliyat müdahaleleri için bir katkı payı alıyor. Engelliler için bazı
istisnalar var ama çok açık bir şekilde belirtilmemiş. Bakanlık bu uygulamayı gözden geçiriyor tekrar.
Engellilere teknik destek sağlanıyor. Mesela bir Tekerlekli sandalye verildiği zaman, bazen bir siyasetçi
buna ön ayak oluyor ve tekerlekli sandalye dağıtılmasını sağlıyor. Ama Fizyoterapi merkezlerine
gittiğiniz zaman orada, teknolojik donanım genelde yok. Ve Zanzibar’dan taşımak lazım. Bu durumda
bu örgütler size Bu donanımı vermek için yardımcı olmaya çalışıyorlar.
TÜRKİYE/AYŞE KARADUMAN: Teşekkürler. O halde. Biz ikinci kısımdan başladık aslında, daha kısa
olması için. İsterseniz 15 dakika ara verelim. Sonra bu kısımdaki maddelere dönelim veya da devam
edelim. Nasıl isterseniz. Ara vermek isteyenler? Peki.
DEBUEP