FTR 231 Fonksiyonel Nöroanatomi Reseptörler ve Efektör

FTR 231 Fonksiyonel Nöroanatomi
Reseptörler ve Efektör Sonlanmaları
yrd.doç.dr. emin ulaş erdem
GİRİŞ
• Birey özel bir takım duyusal sinir sonlanmaları
veya reseptörler aracılığı ile dış dünyadan veya
vücuttan gelen duyuları algılar
DUYUSAL RESEPTÖRLER
• Duyusal reseptörler fonksiyonel olarak 5
grupta incelenir
– Mekanoreseptörler: Mekanik uyarıları algılar
– Termoreseptörler: Isı değişikliklerini algılar, bazıları
sıcak, bazıları soğuğu algılar
– Nosiseptörler: Ağrıyı algılar
– Elektromagnetik reseptörler: Işığın şiddetini ve
dalga boyunu algılar
– Kemoreseptörler: Tat, koku, kandaki oksijen ve
karbondioksit konsantrasyonunu algılar
RESEPTÖRLERİN ANATOMİK TİPLERİ
• Noncapsulated: Kapsül ile sarılı olmayan
• Encapsulated: Kapsül ile sarılı olan
SERBEST SİNİR SONLANMALARI
• Serbest sinir sonlanmaları vücutta yaygın
olarak bulunur.
• Deri, kornea, sindirim sisteminin epitelyal
hücrelerinde, fasia, ligamentler, eklem
kapsülü, tendonlar, periost, perikondrium,
Havers kanalları, timpanik membran, diş eti,
kaslar…
• Terminal uçlarında myelin kılıfı bulunmaz.
• Büyük bir kısmı ağrı duyusu algılar
• Hafif dokunma, basınç, gıdıklanma
SERBEST SİNİR SONLANMALARI
SEMMES WEINSTEIN MONOFLAMENTLERİ
MERKEL DİSKLERİ
• Parmak uçları gibi kılsız deride ve kıl
folikülünde bulunur.
• Merkel diskleri taktil kubbeler olarak bilinir
• Yavaş adaptasyon gösteren dokunma
reseptörleri olup deri üzerine uygulanan
basıncın derecesi ile ilgili olan bilgileri algılar
• Kalem tutmayı örnek verebiliriz
KIL FOLİKÜLÜ RESEPTÖRÜ
• Sinir lifleri yağ bezinin altında, folikülünün
dışta yer alan bağ dokusu tabakasında
seyreder.
• Hızlı adapte olan reseptördür.
• Tüylerin eğilmesi hareketi folikül reseptörünü
uyarır.
• Tüyler serbest kaldığında bir grup sinir impulsu
patlama tarzında cevap oluşturur.
MEISSNER KORPÜSKÜLLERİ
• Özellikle avuç içinde ve ayak tabanında olmak
üzere derinin dermal papillasında lokalize olur
• Meme başı derisinde, dış genital organlarda
yerleşiktir.
• Ovoid şekilli olup, korpüskülün uzun ekseni
boyunca transvers yönde yerleşmiş bulunan
modifiye olmuş,yassılaşmış schwann hücrelerini
içerir.
• Dokunma duyusuna karşı çok hassastır ve bunlar
hızlı adapte olabilen liflerdir.
• İki nokta diskriminasyonu!!
Georg Meissner (1829–1905)
İKİ NOKTA DİSKRİMİNASYONU
• İki noktaya diskriminasyonunun ayrı ayrı
hissedilmesi için noktalar arasında olması
gereken minimum mesafenin saptanması
• Reseptif alanlar arası mesafe
• Dokunma duyarlılığının saptanması.
• Mesafe minimum aralıktan daha azsa 2 nokta
1 nokta gibi algılanır
PACINIAN (LAMELLAR) CİSİMCİĞİ
• Tüm vücutta dağılmış olup dermis, subkuten
doku, ligamentler, eklem kapsülü, plevra, periton,
meme başı, dış genital oraganlarda yaygın olarak
bulunur.
• Her bir cisim ovoid şekilli olup, uzunluğu yaklaşık
2mm, genişliği ise 100-500 µm’dir.
• Bir kapsülü ve sinir sonlanmalarını içeren bir
santral kısım mevcuttur.
• Pacinian cisimciği hızlı adapte olabilen bir
mekanoreseptördür.
• Vibrasyon duyusuna hassastır.
Filippo Pacini
(25 May 1812 – 9 July 1883)
RUFFINI SONLANMALARI
• Ruffini korküskülleri kıllı derinin dermisinde
lokalizedir.
• Her bir kopüskülde çok sayıda büyük myelinsiz
sinir lifi sonlanması vardır.
• Bu sinir lifi sonlanmaları bir kollajen lif demetinin
içerisinde olup, selüler bir kapsül ile sarılıdır.
• Yavaş adapte olan mekanoreseptördür.
• Gerilme reseptörleri olup deri gerildiği zaman
yanıt oluştururlar.
Angelo Ruffini
(1864 – 1929)
KRAUSE (BULBOİD) KORPÜSKÜLLERİ
• Silindirik ya da oval gövdesi vardır.
• Bağ dokusunun genişlemesiyle oluşan bir kapsülü
vardır.
• Gözün konjuktiva’sında, dudak ve dilin mukoz
membranında ve sinir gövdesinin epinörium’unda
bulunur.
• Ayrıca penis ve klitoris’te de bulunurlar (genital
koürpsküller olarak da adlandırılır)
• Belirli eklemlerin sinovyal membranında bulunurlar.
• Termoreseptörlerdir, soğuğu algılarlar.
Johann Friedrich Wilhelm Krause
(July 12, 1833 – February 4, 1910)
Ödev…