PDF ( 1 ) - Yunus Araştırma Bülteni

www.sumae.gov.tr/yunus
ISSN 1303-4456
Yunus Araþtýrma Bülteni 2013 (1): 9-19
Beymelek Lagün Gölü'nde Farklý Göz Açýklýðýndaki
Monofilament Galsama Aðlarýnýn Av Verimleri
1*
2
3
Çetin SÜMER , Mehmet AYDIN , Ýsa TEKÞAM
1
Sinop Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Sinop
Ordu Üniversitesi, Fatsa Deniz Bilimleri Fakültesi, Fatsa/Ordu
3
Akdeniz Su Ürünleri Araþtýrma Üretme ve Eðitim Enstitüsü Müdürlüðü, Demre/Antalya
2
Geliþ Tarihi: 19.07.2012
Kabul Tarihi:17.02.2013
*1 Sorumlu yazar: Tel: 0368 2876254-3102,
e-posta: [email protected]
Abstract
Catching Efficiency of Different Mesh Sizes Gillnets in Beymelek Lagoon
In this study, conducted of Beymelek Lagoon, western Mediterranean coast (Antalya) was used the different mesh sizes (40, 52,
60, 68, 72 and 80 mm) of monofilament gillnets in order to determine its catch efficiency. A total of 17 fish species from 8
families were identified. These species; white thichlipped mullet (Chelon labrosus Risso, 1827), white seabream (Diplodus
sargus L., 1758), striped seabream (Lithognathus mormyrus L., 1758), gilthead seabream (Sparus aurata L., 1758), madeiran
sardinella (Sardinella maderensis Lowe, 1838), rabbitfish (Siganus rivulatus Forsskal, 1775), bogue (Boops boops L., 1758),
thinlip grey mullet (Liza ramada Risso, 1810), seabass (Dicentrarchus labrax L., 1758), round sardinella (Sardinella aurita
Valenciennes, 1847), derbio (Trachinotus ovatus L., 1758), live sharksucker (Echeneis naucrates L., 1758), grey mullet (Mugil
cephalus L., 1758), false scad (Caranx rhonchus Geoffroy Saint-Hilaire, 1817), annular seabream (Diplodus annularis L.,
1758), anchovy (Engraulis encrasicolus L., 1758), and red mullet (Mullus barbatus Linnaeus, 1758). The mean catch per unit
effort of gillnets of mesh sizes of 40, 52, 60, 68, 72 and 80 mm were found to be 1.72, 2.45, 1.55, 0.75, 0.75, 0.46 kg/100 m,
respectively. The highest amount of catch were found 52, 40 and 60 mm mesh sizes of gillnets, respectively.
Keywords: Beymelek Lagoon, gillnets, catch per unit effort, catch composition.
Özet
Batý Akdeniz (Antalya) kýyýsýndaki Beymelek Lagün Gölü'nde yürütülen bu çalýþmada, farklý göz açýklýklarýndaki (40, 52, 60,
68, 72 ve 80 mm) monofilament galsama aðlarý kullanýlmýþtýr. Örneklemeler sonucunda 8 familyaya ait 17 tür balýk
yakalanmýþtýr. Bu balýk türleri; mavraki kefal (Chelon labrosus Risso, 1827), sargos (Diplodus sargus L., 1758), mýrmýr
(Lithognathus mormyrus L., 1758), çipura (Sparus aurata L., 1758), tirsi sardalya (Sardinella maderensis Lowe, 1838), beyaz
sokar (Siganus rivulatus Forsskal, 1775), kupes (Boops boops L., 1758), ceran kefal (Liza ramada Risso, 1810), levrek
(Dicentrarchus labrax L., 1758), yuvarlak sardalya (Sardinella aurita Valenciennes, 1847), yaladerma (Trachinotus ovatus L.,
1758), yapýþkan balýk (Echeneis naucrates Linnaeus, 1758), topan kefal (Mugil cephalus L., 1758), kral balýðý (Caranx
rhonchus Geoffroy Saint-Hilaire, 1817), ýsparoz (Diplodus annularis L., 1758), hamsi (Engraulis encrasicolus L., 1758) ve
barbunya (Mullus barbatus Linnaeus, 1758) balýðýdýr. 40, 52, 60, 68, 72 ve 80 mm göz açýklýðýndaki monofilament galsama
aðlarýn birim çabadaki av miktarlarý sýrasýyla ortalama 1.72, 2.45, 1.55, 0.75, 0.75, 0.46 kg/100 m olarak bulunmuþtur. En
yüksek av miktarý sýrasýyla 52, 40 ve 60 mm göz açýklýðýndaki aðlarda rastlanýlmýþtýr.
Anahtar Kelimeler: Beymelek Lagün Gölü, galsama aðý, birim av miktarý, av kompozisyonu.
Giriþ
Lagünler, göreceli olarak sýð suya sahip,
çökelme sonucu oluþan bariyerler nedeniyle
© Su Ürünleri Merkez Arastýrma Enstitüsü Müdürlügü, Trabzon
denizden kýsmen veya tamamen tecrit olabilen
yüzeysel su sahalarýdýr (Kýrdaðlý, 1999).
Bu çalýþma 01-04 Temmuz 2009 tarihinde Rize'de düzenlenen 15. Ulusal Su
Ürünleri Sempozyum'unda poster olarak sunulmuþ.
Sümer vd. / Yunus Arþ. Bül. 2013 (1): 9-19
Denizlerle baðlantýlý olan bu sulak alanlar birçok
tür balýðýn ve diðer birçok organizmanýn
beslendiði, geliþtiði ve yaþamýnýn en az bir
devresini geçirdiði besince zengin korunaklý
yaþam sahalarýdýr (Buhan, 1998). Özellikle yavru
balýklar için beslenme ve düþmanlarýna karþý
barýnma yerlerini oluþturduðundan lagüner sahalar
hem biyolojik hem de ekonomik açýdan önemlidir.
Bu türdeki sulak alanlarýn ve bu alanlarda
kullanýlan av araçlarýnýn verimli-liklerine yönelik
ülkemizde yapýlmýþ bir çok çalýþma yer almaktadýr
(Alpbaz ve Kýnacýgil, 1988; Buhan vd., 1998;
Duman ve Çelik, 2001; Balýk, 2001; Balýk ve
Çubuk, 2001; Erdem ve Gülþahin, 2006; Balýk vd.,
2007; Orsay ve Duman, 2008; Acarlý vd., 2009).
Ülkemizde küçük ölçekli avcýlýðýn büyük bir
kýsmýný oluþturan galsama aðlarý hem denizlerde
hem de lagün ve göllerde çok yaygýn olarak
kullanýlmaktadýr. Galsama aðlarý; insan gücü ve
küçük motor gücüne sahip tekne veya botlarla
kullanýlabilen; küçük nehir ve göller dahil olmak
üzere, denizlerin sýð kýyý kesim-lerinde ve daha
derin sularda ekonomik deðeri yüksek olan
balýklarýn avcýlýðýnda etkin olarak kullanýlan av
araçlarý olarak tanýmlanmaktadýr (Hamley, 1975).
Galsama aðlarýnýn yapýsý, kullanýldýðý bölge
þartlarý ve hedef türe baðlý olarak deðiþiklik
gösterebilmektedir. Araþtýrmanýn yapýl-dýðý bölge
Akdeniz Su Ürünleri Araþtýrma Üretme ve Eðitim
Enstitüsüne tahsisli bir bölge olduðundan kontrol
altýnda tutulmakta, genel-likle araþtýrma ve anaç
teminine yönelik avcýlýk yapýlmaktadýr. Avcýlýkta
lagün içindeki hedef türler dikkate alýnarak genel
olarak 50 ila 80 mm arasýnda deðiþen göz
açýklýklarýnda galsama aðlarý kullanýlmaktadýr.
Avcýlýk voli yöntemi ile gece yapýlmakta ve aðlar
kýsa süre sonra toplanmaktadýr. Beymelek Lagün
Gölünün zengin ve dinamik yapýsý nedeniyle,
bölgede mavi yengeçlerin farklý tuzak tipleri ile
avcýlýðý (Atar vd., 2002; Atar ve Seçer, 2003),
çipura (Sparus aurata L., 1758), mýrmýr
(Lithognathus mormyrus L., 1758), kastroz kefal
(Liza saliens Risso, 1810) populasyonunun yapýsý
ve lagünün verimliliði üzerine (Kocakaya, 1999;
Küçük-kara, 1999; Sümer ve Balýk, 2007; Sümer,
2009; Emre vd., 2009; Emre vd., 2010; Balýk vd.,
2011a; Balýk vd., 2011b; Sümer, 2012) birçok
çalýþmalar bulunsa da, bu yapýdaki hassas alanlar
üzerinde çalýþmalarýn sürekli olarak devam
ettirilmesi, mevcut durumun ortaya konulmasý ve
izlenmesi açýsýndan büyük önem arz etmektedir.
Bir bölgedeki balýkçýlýðýn tamamen
yasaklanmasýnýn getireceði güçlükler göz önünde
tutulursa, stoklarýn korunmasýnda en akýlcý yöntem
mevcut avcýlýðýn tür, büyüklük ve zaman açýsýndan
daha etkin bir þekilde kontrol edilmesi ve av
araçlarýnýn ýslahýdýr (Aydýn vd., 1997). Lagün ve
göller, denizel alanlara oranla daha küçük su
kütleleri olmasý nedeniyle, bu bölgelerde yapýlacak
avcýlýðýn kontrolü, alanýn iþletilmesi açýsýndan
büyük önem taþýmaktadýr. Göz açýklýðý gibi av
aracýnýn yapýsal özellikleri veya operasyon
zamanýna müdahaleler bu sucul ekosistemlere çok
büyük kazanýmlar saðlayacaðý gibi mevcut
stoklarýn da geliþimini saðlayacaktýr. Tersi
müdahalelerde ise stoklar açýsýndan tahribi
giderilmeyecek sonuçlara neden olabilir. Özellikle
lagünlerde sürdürülebilir bir avcýlýk için hedef
türlerin mevcut stok yapýlarýnýn çok iyi
tanýmlanarak, kullanýlmasý düþünülen av aracýna
yönelik alýnabilecek tedbirlere ihtiyaç duyulmaktadýr.
Bu çalýþma ile Beymelek Lagün Gölü'nde
daðýlým gösteren balýk populasyonlarýnýn; çeþitli
göz açýklýklarýnda tasarlanan monofilament
galsama aðlarýndaki aylýk daðýlýmlarý ve birim
çabadaki av verimleri karþýlaþtýrýlmýþtýr.
Materyal ve Metot
Araþtýrma, Antalya iline 140 km uzaklýktaki
Beymelek Lagün Gölü'nde yürütülmüþtür.
Beymelek Lagün Gölü 350 ha yüzey alanýna sahip
olup, 100 hektarlýk alan su baskýn sahasýdýr (Þekil
1). Ancak lagünün denizle baðlantýsýnýn saðlandýðý
aðýz noktasýna mendirek yapýmýyla lagün aðzý
sürekli olarak açýk kalmakta ve bu nedenle lagünde
artýk su baskýný olaylarý meydana gelmemektedir.
Bu da lagün sahasýný sýnýrlandýrmaktadýr. Ortalama
1-1.5 m derinlikteki lagün gölünün dip materyali
kumlu ve çamurlu yapýdadýr.
Sümer vd. / Yunus Arþ. Bül. 2013 (1): 9-19
Þekil 1. Beymelek Lagün Gölü.
Lagün'de Haziran 2004 ve Ocak 2005
dönemleri arasýndaki 7 aylýk sürede, toplam 9 av
operasyonu gerçekleþtirilmiþtir. Birden fazla
operasyon yapýlan aylarda, aylara göre að göz
açýklýklarýnýn av veriminin hesaplanmasýnda
operasyonlarýn ortalamasý alýnmýþtýr. Örnekleme
operasyonlarýnda; her biri 100 m uzunluðunda
40, 52, 60, 68, 72 ve 80 mm göz açýklýklarýndaki
monofilament sade galsama aðlarý kullanýlmýþtýr
(Þekil 2). Aðlar Ø 0.23 mm ip kalýnlýðýnda olup,
50-80 göz arasýnda deðiþen derinliklerde ve %50
donam faktörü ile donatýlmýþtýr. Balýk yakalanmýþtýr.
Þekil 2. Farklý göz açýklýklarýndaki aðlardan oluþan að
takýmý.
Deneme aðlarý rastgele sýralanarak, bir set
oluþturularak suya býrakýlmýþtýr. Avcýlýk gece,
voli yöntemine göre balýklarýn etrafýnýn çevrile-
rek aðlarýn suya býrakma iþlemi tamamlandýktan
sonra “labut” adý verilen bir tahta parçasý yardýmý
ile balýklarýn ürkütülerek aðlara yönlendirilmesi
prensibine göre yapýlmýþtýr. Aðlar atýldýktan
yarým saat sonra toplanýlmýþtýr. Daha uzun süreli
operasyonda gölde baskýn olarak bulunan mavi
yengeçlerin (Callinectes sapidus Rathbun, 1896)
að materyali ve avlanan balýklar için zarar riski
bulunmaktadýr.
Operasyon sonrasýnda her bir aðda
yakalanan balýklarýn tür tasnifleri yapýlmýþ ve her
bir türe ait balýk miktarý ile aðýrlýklarý alýnmýþtýr.
Göz açýklýklarýna göre her bir að ile yakalanan
balýk türlerinin birim çabadaki av miktarlarý
(BAVM) hesaplanmýþtýr.
BAVM'ýn hesaplanmasýnda,
BAVM = Ó(Y/n)/N formülünden
yararlanýlmýþtýr (Hyvärinen ve Salojärvi, 1991).
Burada Y: bir operasyondaki av miktarý (kg), n:
að uzunluðu (m), N: operasyon sayýsýný
göstermektedir. Bu araþtýrmada birim çabadaki
av deðerleri aylýk olarak hesaplanmýþtýr ve her
bir operasyondaki birim çabadaki av verimi 100
m uzunluðundaki bir birim (unit) aðýn avladýðý av
miktarýný göstermektedir. Ýstatistiksel deðerlendirmede önem kontrolleri “Varyans Analizi
(ANOVA)”, her bir ay ve að göz açýklýklarý
arasýndaki fark “Çoklu Karþýlaþtýrma Analizi
(LSD0.05)” ne tabi tutulmuþtur. Güven sýnýrý için P
= 0.05 deðeri esas alýnmýþtýr (Düzgüneþ vd.,
1993; Sümbüloðlu ve Sümbüloðlu, 2005).
Bulgular
Araþtýrma kapsamýnda gerçekleþtirilen
saha örneklememeleri sonucunda að göz
açýklýðýna göre aylýk yakalanma oranlarý ve balýk
türlerinin av miktarlarý sýrasýyla Çizelge 1 ve 2'de
gösterilmiþtir. Deneme çalýþmalarý sonucunda
toplam 9 av operasyonu gerçekleþtirilmiþ olup, 7
aylýk sürede, her ay 6 farklý göz açýklýðýna sahip
galsama aðlarý ile toplam 65.55 kg ve 759 adet
balýk yakalanmýþtýr.
Sümer vd. / Yunus Arþ. Bül. 2013 (1): 9-19
Çi zelge 1. Beymelek Lagün Gölünde aylýk að göz açýklýklarýna göre yakalanma miktarlarýnýn kg(adet)/100 m daðýlýmlarý
Çizelge 2.Beymelek Lagün Gölündeki balýk türlerinin að göz açýklýklarýna göre yakalanma miktarlarýnýn kg(adet)/100 m
daðýlýmlarý
Örneklemeler sonucunda 8 familyaya ait 17
türde balýk yakalanmýþtýr. Bunlar sýrasýyla
Sparidae familyasýndan sargos, mýrmýr, çipura,
kupes, ýsparoz, Mugilidae familyasýndan mavraki
kefal, ceran kefal, topan kefal, Clupeidae
familyasýndan tirsi sardalya, yuvarlak sardalya,
Sümer vd. / Yunus Arþ. Bül. 2013 (1): 9-19
Carangidae familyasýndan kral balýðý,
yaladerma, Siganidae familyasýndan beyaz
sokar, Moronidae familyasýndan levrek,
Echeneidae familyasýndan yapýþkan balýk,
Engraulidae familyasýndan hamsi ve mullidae
familyasýndan barbunya balýðý türleridir.
Lagünde daðýlým gösteren balýklar içerisinde
yakalanan av miktarlarýna göre en baskýn olan
türler sýrasýyla; mavraki kefal (%30.2), sargos
(%24.9), mýrmýr (%8.6), çipura (%8.3) tirsi
sardalya (%6.8), balýk sayýlarýna göre en baskýn
olan türler sýrasýyla; sargos (%35.2), mavraki
kefal (%14.1), tirsi sardalya (%13.2), mýrmýr
(%10) ve çipura (%8)'dýr (Çizelge 3).
Çizelge 3. Beymelek Lagün Gölündeki balýk türlerinin aylýk yakalanma miktarlarýnýn kg(adet)/100 m daðýlýmlarý
Að göz açýklýðý büyüklüðüne göre
çalýþmada denenen her bir að tipinin aðýn birim
çabadaki av miktarý sýrasýyla 40 mm'lik að için
mavraki kefal ve tirsi sardalya (Çizelge 4), 52,
60 mm'lik aðlarda sargos (Çizelge 5, 6), 68
mm'lik aðda mavraki kefal (Çizelge 7), 72
mm'lik aðda mavraki kefal, çipura ve sargos
(Çizelge 8), 80 mm'lik aðda ise çipuranýn
(Çizelge 9) diðer türlere oranla daha fazla av
verimliliðine sahiptir.
Sümer vd. / Yunus Arþ. Bül. 2013 (1): 9-19
Çizelge 4. 40 mm göz açýklýðýndaki galsama aðýnýn türlere göre BAVM deðerleri (kg/100 m)
Çizelge 5. 52 mm göz açýklýðýndaki galsama aðýnýn türlere göre BAVM deðerleri (kg/100 m)
Çizelge 6. 60 mm göz açýklýðýndaki galsama aðýnýn türlere göre BAVM deðerleri (kg/100 m)
Sümer vd. / Yunus Arþ. Bül. 2013 (1): 9-19
Çizelge 7. 68 mm göz açýklýðýndaki galsama aðýnýn türlere göre BAVM deðerleri (kg/100 m)
Çizelge 8. 72 mm göz açýklýðýndaki galsama aðýnýn türlere göre BAVM deðerleri (kg/100 m)
Çizelge 9. 80 mm göz açýklýðýndaki galsama aðýnýn türlere göre BAVM deðerleri (kg/100 m)
Aðlarýn çalýþma süresince birim av
miktarlarýnýn að göz açýklýklarýna göre aylýk
verimlerine bakýldýðýnda, 40 mm aðýn HaziranEylül 04, 52 mm lik aðýn Ekim-Ocak, 60 mm lik
aðýn Ocak, 68 mm lik aðýn Aðustos-Eylül 04, 72
mm lik aðda Haziran-Temmuz 04 ve 80 mm lik
aðda ise Temmuz 04 ayýnda daha yüksek av
oranýna sahip olduklarý tespit edilmiþtir (Çizelge
1). Birim av veriminin en yüksek olduðu göz
açýklýklarý ise sýrasýyla 52, 40 ve 60 mm lik
aðlarda gerçekleþmiþtir (Þekil 3). Denemedeki
aðlardan yapýlan 9 denemenin ortalama birim av
Sümer vd. / Yunus Arþ. Bül. 2013 (1): 9-19
miktarý 8.16 kg/100 m olarak hesaplanmýþtýr.
Aylara göre yakalanan toplam av miktarlarýnýn ve
toplam balýk adetinin av operasyonlarýna göre
fark istatistiki olarak önemsiz bulunmuþtur
(p>0.05). Að göz açýklýklarýna göre yakalanan
toplam av miktarlarýnýn av operasyonlarýna göre
istatistiksel farkýn önemsiz (p>0.05), að göz
açýklýklarýna göre toplam balýk adetleri arasýndaki
fark istatistiki olarak önemli bulunmuþ (p<0.05),
çoklu varyans analizine göre sýrasýyla 52, 40 ve 60
mm göz açýklýðýnda yakalanan balýk sayýsý diðer
aylara farklý bulunmuþtur.
Þekil 3. Að göz açýklýklarýna göre ortalama birim çabadaki av miktarý (kg/ 100 m).
Göz açýklýklarý 40 ila 80 mm arasýnda
deðiþen galsama aðlarýnýn toplam birim av
miktarlarý en yüksek olarak mavraki kefal ve
sargos için ortalama sýrasýyla 2.83, 2.33 kg/100
m olarak tespit edilmiþtir. Tüm aðlarýn aylýk
birim av miktarlarýnýn daðýlýmlarý incelendiðinde en yüksek olarak Eylül 04 (10.19 kg/100
m), Ekim 04 (9.83 kg/100 m), Ocak 05 (9.72
kg/100 m) aylarýnda ve bu aylarý sýrasýyla
Aðustos 04 (7.33 kg/100 m), Haziran 04 (6.54
kg/100 m), Temmuz 04 (5.72 kg/100 m) ve
Aralýk 04 (3.97 kg/100 m) aylarý takip etmiþtir.
Tartýþma ve Sonuç
Galsama aðlarýnda temel prensip; aktif
olarak hareket eden balýðýn, að gözüne burun
ucundan, solungaç kapaðýnýn arkasýndan veya
sýrt yüzgecinin ön kýsmýndan sýkýþarak
yakalanmasýna dayanýr. Galsama aðlarý pasif av
araçlarýndan olup aðýn etrafýnda yüzen balýklarý
yakalar. Teorik olarak hýzlý yüzen balýklarýn að
ile karþýlaþma olasýlýðý fazla olduðundan yavaþ
yüzen balýklara oranla daha yüksek oranda
yakalanýrlar (Pope vd., 1975).
Lagünler genellikle sýð yapýya sahip
olduklarýndan su sýcaklýk deðiþimlerinden
oldukça çabuk etkilenebilmektedir. Bu kapsamda kýþ mevsiminin gelmesiyle su sýcaklýklarýndaki ani düþüþlerle balýklarýn aktivitelerinde
azalmalar görülmektedir. Kýþ büyümesinde su
sýcaklýðýna baðlý olarak bazý dönemlerde
büyümenin tamamen durduðu birçok araþtýrmacý
tarafýndan bildirilmektedir (Erkoyuncu, 1995,
Kraljeviã, 1995, Aksungur vd., 2006). Çalýþmamýzda Aralýk 04 ve Ocak 05 ayý itibariyle
rastlanýlan tür sayýsýnda oldukça büyük azalma
görülmüþtür. Bunun sebebinin Beymelek Lagün
Gölü'ndeki su sýcaklýðýnýn düþmesiyle balýklarýn
hareketlerindeki azalmadan ve bazý türlerin
üreme mevsimi nedeniyle sürü halinde göç
hareketine baþlamasýndan kaynaklandýðý düþünülmektedir.
Pasif av araçlarýndan olan galsama aðlarý
ile avcýlýkta balýklarýn aktiviteleri çok önemlidir.
Sümer vd. / Yunus Arþ. Bül. 2013 (1): 9-19
Birim av miktarýný etkileyen su sýcaklýðý,
besin durumu, oksijen miktarý, akýntý, ay ýþýðý,
gece ve gündüz sürelerindeki deðiþim gibi pek
çok faktör vardýr. Balýklarýn aktiviteleri de bu
faktörlere baðlý olarak deðiþiklik gösterebilmektedir. Uluabat Gölü'nde yapýlan bir
çalýþmada, elde edilen birim çabadaki av
deðerlerinin aylýk farklýlýklarýnda özellikle su
sýcaklýðý deðiþiminin etkili olduðu, balýklarýn
aktiviteleri türlere göre farklýlýk arz etmekle
birlikte belli sýcaklýk deðerleri içerisinde
gerçekleþtiði, su sýcaklýðýnýn bu tolerans
deðerlerin dýþýna çýkmasý durumunda balýklarýn
aktivitelerinin yavaþladýðý bildirilmiþtir (Balýk ve
Çubuk, 2001). Bu çalýþmada aylar arasýnda
türlere göre elde edilen birim av verimlerinde
önemli sayýlabilecek deðiþimler tespit edilmiþtir.
Bu deðiþimde, özellikle Haziran 04, Temmuz 04,
Aðustos 04 tarihlerinde yapýlan denemelerde av
oranýnýn düþük çýkmasýnda ve Eylül 04, Ekim 04,
Ocak 05 tarihlerinde av oranýnda artýþ
görülmesinde; lagün balýkçýlýðýnýn Eylül ayýnýn
baþý itibariyle baþlanarak lagün aðzýnýn
kapatýlmasý ve Nisan ayýnýn sonu itibariyle lagün
aðzýnýn açýlmasý, kuzuluklarýn kaldýrýlmasýnýn
lagün içindeki balýkçýlýða olan etkisinden
kaynaklandýðý ileri sürülebilir. Bu deðiþimde
ayrýca, lagün göllerinin oldukça dinamik bir
yapýya sahip olmasý ve büyük bölümünün sýð
olmasý nedeniyle hýzlý deðiþen çevresel parametrelerin etkili olabileceði tahmin edilmektedir.
Araþtýrma süresince Beymelek Lagün
Gölü'nde 6 farklý göz açýklýðýndaki (40, 52, 60, 68,
72 ve 80 mm) monofilament galsama aðlarý ile 17
türde balýk yakalanmýþtýr. Bu balýk türleri; sargos,
mavraki kefal, mýrmýr, çipura, tirsi sardalya,
beyaz sokar, kupes, ceran kefal, yuvarlak
sardalya, levrek, yapýþkan balýk, kral balýðý,
yaledarma, ýsparoz, topan kefal, barbunya balýðý
ve hamsi türleridir. Beymelek Lagün Gölü'nde
2004-2006 yýllarýnda dalyancýlýk ve ticari
avcýlýktan elde edilen toplam avýn birim av
miktarýnýn hesaplamalarý üzerine yapýlan
çalýþmada kefal türlerinin (Mugil cephalus,
Chelon labrosus, Liza aurata, Liza saliens ve Liza
ramada) %41.9 ile en fazla oranda av verdiði,
bunu takiben gölün en önemli türü olan çipura
balýðýnýn geldiði (%38.3), bunu levrek (%10.5),
mýrmýr (%4.2), yýlan balýðý (%3.5) ve sargos
balýðýnýn (%1.6) takip ettiði bildirilmiþtir (Sümer
ve Balýk, 2007). Çalýþmamýzda elde ettiðimiz
sonuçlara göre 3 türde kefal (Chelon labrosus,
Liza ramada ve Mugil cephalus) yakalanmýþ olup
diðer 2 türe rastlanýlmamýþ, çipura balýðý ise
çalýþmada oldukça az miktarda avlanabilmiþtir.
Bunlarýn aksine sargos ve mýrmýr balýðýnýn diðer
türlere oranla birim av miktarlarýnda önemli bir
artýþ gözlemlenmiþtir.
Alaz ve Gurbet (2005) aktif balýkçýlýk
yapýlan sahalarda að gruplarý ve göz geniþliði
dikkate alýndýðýnda að gözü büyüdükçe daha az
balýk yakalandýðýný tespit etmiþlerdir. Bu
çalýþmada da genelde avýn büyük bir kýsmýnýn
küçük gözlü aðlar ile gerçekleþtiði görülmüþtür.
Av miktarlarýndaki azalmalara raðmen
denizlerimizin merasý görevindeki lagün
göllerimizdeki balýkçýlýðýn düzenlenmesinde
hedef türün iyi belirlenerek, bu türe en az bir defa
üreme þansý tanýnacak þekilde uygun göz
açýklýðýnýn seçilmesi ve mümkün oldukça diðer
türlere ait populasyonlara zarar vermeden gerekli
önlemler alýnarak avcýlýðýn bu doðrultuda devam
ettirilmesi gerekmektedir.
Sonuç olarak, Beymelek Lagün gölü ticari
balýk avcýlýðýna kapalý olmasýna karþýn, gerek bu
lagündeki balýk populasyonlarýnýn tür
çeþitliliðinin mevsimsel daðýlýmý ve bolluklarý,
gerekse de iþletmeye açýk benzer yapýdaki lagün
sistemlerinde avcýlýk etkinliðinin belirlenmesi
açýsýndan referans saðlayabilecek bulgular elde
edilmiþtir. Beymelek Lagün Gölü'nde farklý göz
açýklýklarýna sahip galsama aðlarý ile yapýlan
avcýlýkta kuzuluklarýn kapalý olduðu dönemin
avcýlýk için daha verimli bir dönem olduðu,
Akdeniz bölgesi için en önemli hassas alanlar
içinde yer alan lagün sahasýnda 8 familyaya ait 17
türde balýk yakalanmasý, çoðu türün bölgede
korunduðunu ve barýndýðýný göstermektedir.
Sümer vd. / Yunus Arþ. Bül. 2013 (1): 9-19
Elde edilen sonuçlarda, farklý göz açýklýklarýndaki aðlarýn farklý türler üzerinde etkinliði
göz önüne alýnýrsa ülkemizdeki diðer lagünlerde
yapýlacak avcýlýklarda hedef türlerin belirlenerek
ona uygun að göz açýklýðýnýn seçilmesi bu tipteki
hassas alanlarýn korunmasý ve uygun þekilde
iþletilmesi açýsýndan önem taþýmaktadýr.
Teþekkür
Bu çalýþmanýn gerçekleþmesindeki imkân
ve desteklerinden dolayý Gýda, Tarým ve
Hayvancýlýk Bakanlýðý, Akdeniz Su Ürünleri
Araþtýrma Üretme ve Eðitim Enstitüsü Müdürlüðü'ne, arazi çalýþmalarýndaki yardýmlarýndan
dolayý Enstitü personeline teþekkürlerimizi
sunarýz.
Kaynaklar
Acarlý, D., Kara, A., Bayhan, B. ve Çoker, T. 2009.
Homa Lagünü'nden (Ýzmir Körfezi, Ege Denizi)
Yakalanan Türlerin Av Kompozisyonu ve Av
Verimi. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, Cilt 26, Sayý 1:
39-47.
Aksungur, N., Aksungur, M., Akbulut, B., Üstündað, C. ve
Çiftçi, Y. 2006. Kalkan Balýðý (Psetta maxima
Linnaeus, 1758)'nýn Doðu Karadeniz Koþullarýnda
Büyüme Özellikleri. E. Ü. Su Ürünleri Dergisi. Cilt.
23, Sayý (3-4), 321-326.
Alaz A. ve Gurbet, R. 2005. Farklý Avlak Sahalarýnda
Mono-Multi ve Multi Filament Fanyalý Uzatma
Aðlarýnýn Av Verimliliði. E. Ü. Su Ürünleri Dergisi.
Cilt. 22, Sayý (1-2), 91-94.
Alpbaz, A. ve Kýnacýgil, T. 1988. Ýzmir Homa Dalyaný'nýn
Balýk verimliliði ve Balýk Faunasý Üzerine bir
çalýþma. E.Ü. Su Ürünleri Yüksekokulu Dergisi,
Cilt: 5, Sayý: 17–18.
Atar, H.H., Ölmez, M., Bekcan, S. ve Seçer, S. 2002.
Comparison of three different traps for catching
blue crab (Callinectes sapidus Rathbun 1896) in
Beymelek Lagoon. Turk Vet Anim Sci, 26: 11451150.
Atar, H.H. ve Seçer, S. 2003. Width/length-weight
relationships of the blue crab (Callinectes sapidus
Rathbun 1896) population living in Beymelek
Lagoon Lake, Turk Vet Anim Sci, 27: 443-447.
Aydýn, M., Düzgüneþ E., Þahin, C., ve Mutlu, C. 1997.
Mezgit (Merlangius merlangus) Avcýlýðýnda
Kullanýlan Galsama Aðlarýnýn Seçicilik
Parametrelerinin Hesaplanmasý. Akdeniz
Balýkçýlýk Kong. 9-11 Nisan. Ýzmir: 173-181s.
Balýk, Ý. 2001. Comparison of Seasonal Catch Per Unit
Efforts for Mono- and Multifilament Trammel Nets
in Lake Beyþehir. Turkish Journal of Fisheries and
Aquatic Sciences, 1 17-21.
Balýk, Ý. ve Çubuk, H. 2001. Uluabat Gölü'ndeki bazý balýk
türlerinin avcýlýðýnda galsama aðlarýnýn av
verimleri. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, 18 (3-4), 398405.
Balýk, Ý., Çubuk, H. ve Özkök, R. 2007. Eðirdir Gölü'nde
Ekonomik Balýk Populasyonlarýnýn Göl
Sahasýndaki Daðýlýmlarý. Journal of Fisheries
Sciences.com, 1 (2):88-96.
Balýk, Ý., Emre, Y., Sümer, Ç. ve Tamer, F.Y. 2011a. Spatial
and temporal variations and assemblge structure of
fish species in Beymelek Lagoon, Turkey. Journal
of Applied Ichthyology 27(4): 1023-1030pp.
Balýk, Ý., Emre, Y., Sümer, Ç., Tamer, F.Y., Oskay, D.A. ve
Tekþam, Ý. 2011b. Population structure, growth and
reproduction of leaping grey mullet (Liza saliens
Risso, 1810) in Beymelek Lagoon, Turkey. Iranian
Journal of Fisheries, 10(2): 218-229pp.
Buhan, E. 1998. Köyceðiz Lagün sistemlerindeki mevcut
durumun ve kefal populasyonlarýnýn araþtýrýlarak
lagün iþletmeciliðinin geliþtirilmesi, Bodrum Su
ürünleri Araþtýrma Enstitüsü, Yayýn No. 3, 347 s.
Buhan, E., Yýlmaz, H., Mater, S. ve Morkan, Y. 1998.
Köyceðiz Lagün Sistemi Lagün Ýþletmeciliði ve
Balýkçýlýðý. Doðu Anadolu Bölgesi III. Su Ürünleri
Sempozyumu 10-12 Haziran 1998, S. 283-295,
Erzurum.
Duman, E. ve Çelik, A. 2001. Atatürk Baraj Gölü Bozova
Bölgesi'nde Avlanan Balýklar ve Verimlilikleri, Ege
Üniv., Su Ürünleri Dergisi, 18, 1-2, 65-69, Ýzmir.
Düzgüneþ, O., Kesici, T. ve Gürbüz, P. 1993. Ýstatistik
metotlarý. II. Baský Ankara Üniv. Ziraat Fak.
Yayýnlarý: 1291, Ders Kitabý: 369, Ankara, 218s.
Sümer vd. / Yunus Arþ. Bül. 2013 (1): 9-19
Emre, Y., Balýk, Ý., Sümer, Ç., Oskay, D.A. ve Yesilçimen,
H.Ö. 2009. Growth and reproduction studies on
gilthead seabream (Sparus aurata) in Beymelek
Lagoon, Turkey. Ýranian Journal of Fisheries
Sciences 8(2): 103-114.
Emre, Y., Balýk, Ý., Sümer, Ç., Oskay, D.A. ve Yesilçimen,
H.Ö. 2010. Age, growth, length-weight relationship
and reproduction of the striped seabream
(Lithognathus mormyrus L., 1758) (Sparidae) in
the Beymelek Lagoon (Antalya, Turkey). Turk J
Zool 34: 93-100.
Erdem, M. ve Gülþahin, A. 2006. Güney Ege Bölgesi
(Muðla) Dalyanlarý ve Balýkçýlýk Yönetimi. 1.
Balýklandýrma ve Rezervuar Yönetimi
Sempozyumu. Akdeniz Su Ürünleri Araþtýrma Ens.
Antalya.
Erkoyuncu, Ý. 1995. Balýkçýlýk Biyolojisi ve Populasyon
Dinamiði. Ondokuz Mayýs Üniversitesi Sinop Su
Ürünleri Fakültesi Yayýnlarý 95. Sinop. 265s.
Hamley, J.M. 1975. Review of gillnet selectivity. J. Fish.
Board. Can., 32: 1943-1969.
Hyvärinen, P. ve Salojärvi, K. 1991. The applicability of
catch per unit effort (CPUE) statistics in fisheries
management in Lake Dulujärvi, Northern Finland.
Catch effort sampling strategies, chapter 23, 241261.
Kýrdaðlý, M. 1999. Lagün-deniz etkileþiminin
incelenmesi. Gemi Ýnþaatý ve Deniz Teknolojisi
Kongresi 99; 367-377.
Kocakaya, S. 1999. Beymelek (Kale/Antalya) Lagününde
Bulunan Çipura (Sparus auratus L. 1758)
Populasyonunun Yapýsý ve Geliþmesi. Süleyman
Demirel Üniv. Fen Bilimleri Enst. Su Ürünleri
Temel Bilimleri Anabilim Dalý Eðirdir/Isparta.
Kraljeviã, M. 1995. Rast komarce, Sparus aurata, i pica,
Diplodus puntazzo Cetti, u prirodnim i
kontroliranim uvjetima. Ph. D. thesis, Univ.
Zagreb.
Küçükkara, R. 1999. Beymelek Gölü'nde çipura balýðý
avcýlýðý ve populasyon özelliklerinin araþtýrýlmasý.
S.D.Ü. Eðirdir Su Ürün. Fak. Doktora Tezi, 89 s.
Orsay, B. ve Duman, E. 2008. Keban Baraj Gölü
Çemiþgezek Bölgesi Uzatma Aðlarý Balýkçýlýðý ve
Av Verimi. F.Ü. Fen ve Müh. Bil. Derg., 20,4, 563568, Elazýð.
Pope, J.A., Margetts, A.R., Hamley, J.M. ve Akyüz, E.F.
1975. Manual of methods for fish stock assessment.
Part III. Selectivity of Fishing Gear. FAO (Food
Agr. Organ U.N.) Fish. Tec. Pap. (41) Rev. 1: 46p.
Sümbüloðlu, K. ve Sümbüloðlu, V. 2005. Biyoistatistik.
Hatipoðlu Yayýnlarý: 53, Yükseköðretim dizisi.
ISBN: 975-7527-12-2. 285s.
Sümer, Ç. ve Balýk, Ý. 2007. Türkiye'nin Doðu ve Batý
Akdeniz Kýyýsýnda Bulunan Ýki Lagünün Av Verimi
ve Tür Kompozisyonu Yönünden Karþýlaþtýrýlmasý.
Ulusal Su Günleri 16-18 Mayýs 2007.
Sümer, Ç. 2009. Beymelek Lagün Gölü'nde Çipura
Balýðýnýn (Sparus aurata L., 1758) Bazý
Populasyon Parametrelerinin Tahmini. Sinop
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Su Ürünleri
Avlama ve Ýþleme Teknolojisi Anabilim Dalý,
Doktora tezi, 139s.
Sümer, Ç. 2012. Length-weight relationships of 15 lagoon
fish species collected in the Beymelek Lagoon (SW
Turkey). Cahiers de Biologie Marine Vol. 53: 185188pp.