063-070 Mehmet uzunlu

DERLEME/REVIEW
Akad Geriatri 2011; 3: 63-70
Gelifl Tarihi/Received: 19/10/2010 - Kabul Edilifl Tarihi/Accepted: 25/10/2010
Yafll›da Metabolik Sendrom ve Önemi
Metabolic Syndrome and Its Importance in the Elderly
Aytekin O¤uz, Mehmet Uzunlulu, Aysun Sevük
SB Göztepe E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi, 2. ‹ç Hastal›klar› Klini¤i, ‹stanbul, Türkiye
Clinic of 2nd Internal Medicine, Goztepe Training and Research Hospital, Istanbul, Turkey
ÖZET
Metabolik sendrom abdominal obezite, hipertansiyon, aterojenik dislipidemi, hiperglisemi, protrombotik ve proinflamatuvar durumlarla karakterize bir kardiyometabolik risk faktörleri demetidir ve tip 2 diyabet ve aterosklerotik kardiyovasküler hastal›k geliflimi için önemli bir risk faktörüdür. Genetik yatk›nl›¤›n yan› s›ra abdominal obezite ve insülin direncinin temel patogenetik faktörler oldu¤u düflünülen sendromun s›k görülmesinde modern yaflam tarz›n›n getirdi¤i fiziksel inaktivite ve beslenme bozukluklar›n›n önemli katk›s›n›n oldu¤u düflünülmektedir. Metabolik sendrom s›kl›¤› dünyada, özellikle yafll›larda, art›fl göstermektedir. Yaflla iliflkili çok say›daki fizyolojik de¤iflikliklere ba¤l› olarak, yafll›larda abdominal obezite, insülin direnci ve metabolik sendrom geliflme riski yüksektir. Metabolik sendromlu yafll› hastalar gelecekteki kardiyovasküler hastal›k ve tip 2 diyabet gelifliminin önlenmesi için etkin yaflam tarz› düzenlenmesiyle izlenmelidir. Bu makalede metabolik sendromun tan›sal kriterleri, yafll›lardaki epidemiyolojik veriler, altta yatan fizyopatolojik mekanizmalar, metabolik sendromun klinik önemi ve tedavi seçenekleri özetlenmifltir.
Anahtar Kelimeler: Metabolik sendrom, yafll›, s›kl›k, kardiyovasküler risk.
ABSTRACT
Metabolic syndrome is a clustering of cardiovascular risk factors that consists of abdominal obesity, hypertension, atherogenic
dyslipidemia, hyperglycemia, and prothrombotic and proinflammatory conditions; furthermore, this syndrome is a major risk factor for the development of type 2 diabetes and atherosclerotic cardiovascular diseases. Physical inactivity and poor nutrition associated with the modern lifestyle are thought to make a major contribution to the development of the syndrome, and the main pathogenetic factors responsible for the condition include abdominal obesity and insulin resistance, in addition to genetic tendency.
The prevalence of metabolic syndrome is increasing worldwide, especially among the elderly. Due to multiple age-related physiologic mechanisms, the elderly are at increased risk of developing visceral obesity, insulin resistance and metabolic syndrome. Geriatric patients with metabolic syndrome should be monitored by an effective lifestyle modification in order to reduce risk of developing cardiovascular disease and type 2 diabetes in the future. This review summarizes the diagnostic criteria, epidemiological data, the underlying physiopathologic mechanisms, the clinical importance of metabolic syndrome, and the therapeutic options in the
elderly.
Key Words: Metabolic syndrome, elderly, prevalence, cardiovascular risk.
Yaz›flma Adresi/Address for Correspondence
Doç. Dr. Mehmet Uzunlulu
Altayçeflme Mahallesi Sar›gül Sokak Kuralkan Sitesi No: 4 B2 Blok Daire: 20 Maltepe 34843 ‹stanbul/Türkiye
e-posta: [email protected]
63
O¤uz A, Uzunlulu M, Sevük A.
Metabolic Syndrome and Its Importance in the Elderly
Metabolik sendrom, ortak genetik ve çevresel ortamlarda geliflen, abdominal obezite, kan bas›nc› yüksekli¤i,
aterojenik dislipidemi, disglisemi, protrombotik ve proinflamatuvar durumlarla karakterize bir kardiyometabolik risk faktörleri kümelenmesidir ve tip 2 diyabet ve
aterosklerotik kardiyovasküler hastal›k geliflimi için
önemli bir risk faktörüdür (1,2). ‹nsülin direnci ve abdominal obezitenin temel patogenetik faktörler oldu¤u düflünülen sendrom ile iliflkili tablolar aras›nda; alkole
ba¤l› olmayan karaci¤er ya¤lanmas›, polikistik over
sendromu, uyku apne sendromu, kolelitiyaz, gastroözefageal reflü, depresyon ve ast›m say›labilir (3).
TAR‹HÇE
‹lk defa 1988 y›l›nda Reaven taraf›ndan kardiyometabolik risk faktörlerinin insülin direnci ile olan birlikteli¤inin fark edilmesiyle “sendrom X” olarak tan›mlanan
sendrom, daha sonra insülin direnci sendromu, ölümcül
dörtlü, insülin direnci-dislipidemi sendromu, metabolik
kardiyovasküler sendrom, Reaven sendromu, aterotrombojenik sendrom ve kardiyometabolik sendrom gibi
isimlerle an›lm›flt›r (4). 1998 y›l›nda Dünya Sa¤l›k Örgütü (DSÖ) sendrom için tek tip bir isimlendirmenin daha
uygun olaca¤›n› vurgulam›fl ve bu risk faktörleri kümelenmesinin “metabolik sendrom” olarak isimlendirilmesini önermifltir (5-9). Günümüzde insülin direnci sendromu veya metabolik sendrom isimleriyle an›lan bu sendromun farkl› organizasyonlara ait de¤iflik tan›mlamalar› bulunmaktad›r (Tablo 1). Bu tan›mlamalar›n temel bileflenlerini ise abdominal obezite, insülin direnci, kan
bas›nc› yüksekli¤i ve dislipidemi oluflturmaktad›r.
YAfiLILARDA METABOL‹K SENDROM SIKLI⁄I;
YÜKSEK M‹?
Hem geliflmifl hem de geliflmekte olan ülkelerde önemli bir halk sa¤l›¤› sorunu olarak kabul edilen metabolik
sendromun s›kl›¤› farkl› co¤rafi ve etnik özelliklere, kullan›lan tan›mlamalara, popülasyonlar›n yafl ve cinsiyet
özelliklerine göre de¤iflmekle birlikte, küresel bir art›fl
göstermekte ve birçok ülkede eriflkin popülasyonun %20
ile %30’unu etkileyen bir pandemi olarak de¤erlendirilmektedir (3,10). Tüm yafl gruplar›n› etkilemekle birlikte
epidemiyolojik veriler metabolik sendrom s›kl›¤›n›n yaflla
birlikte art›fl gösterdi¤ini ortaya koymaktad›r (11,12).
Amerika Birleflik Devletleri’nde Üçüncü Ulusal Sa¤l›k ve
Beslenme Araflt›rmas› (NHANES III) verilerine göre Amerikal› eriflkinlerde 20-29 yafl grubunda %7 olan metabolik sendrom prevalans›n›n 60-69 yafl grubunda %44’e
64
ç›kt›¤› görülmüfltür (11) (fiekil 1). Ülkemizde yürütülen
Eriflkin Türklerde Metabolik Sendrom Prevalans› (METSAR) çal›flmas›nda ise benzer yafl gruplar›nda metabolik
sendrom prevalans›n›n s›ras›yla %10.2’den %60.8’e
yükseldi¤i bildirilmifltir (12) (fiekil 2). Bununla birlikte
1970’li yafllardan itibaren metabolik sendrom s›kl›¤›nda
bir azalma görülmesi muhtemelen vücut ya¤ kompozisyonundaki de¤iflikliklere ba¤l› olabilir.
YAfiLILARDA METABOL‹K SENDROM SIKLI⁄I;
NEDEN FAZLA?
Genetik yatk›nl›¤›n yan› s›ra afl›r› ve dengesiz beslenme, fiziksel inaktivite ve sedanter yaflam tarz›n›n
günümüzde metabolik sendrom s›kl›¤›ndaki art›flta en
önemli rolü oynad›¤› bilinmektedir (13,14). Yafll› popülasyonda daha genç popülasyona göre metabolik sendrom s›kl›¤›n›n yüksek bulunmas›n›n her bir metabolik
sendrom bilefleninin daha s›k görülmesinden kaynakland›¤› düflünülebilir. Epidemiyolojik veriler metabolik
sendrom, obezite, özellikle abdominal obezite, kan bas›nc› yüksekli¤i ve glukoz metabolizma bozuklu¤unun
50’li yafllardan itibaren do¤rusal bir art›fl gösterdi¤ini
ortaya koymaktad›r (12,15,16). Bununla birlikte yafll›larda metabolik sendromun yaflla iliflkili kardiyometabolik risk faktörlerinin bir kümelenmesi mi yoksa gerçek bir patofizyolojik durum mu oldu¤u konusunda tart›flmalar devam etmektedir. Yafll›larda metabolik sendrom bileflenleri de¤erlendirildi¤inde;
Yafll›l›k, Metabolik Sendrom ve Obezite
Yaflla birlikte obezite fenotipi kas ve kemik dokusundaki azalma nedeniyle abdominal obezite yönünde
de¤iflim göstermektedir (17). Abdominal obezitenin dislipidemi, hiperglisemi, hipertansiyon ve buna ba¤l› olarak ortaya ç›kan kardiyovasküler hastal›klar için zemin
oluflturdu¤u ve viseral adipositlerden salg›lanan leptin,
rezistin, interlökin (IL)-6, tümör nekroz faktörü-alfa
(TNF-α) ve plazminojen aktivatör inhibitör-1 gibi metabolik olarak aktif moleküllerin neden oldu¤u insülin direncindeki art›fl›n bu süreçte en önemli patogenetik
faktör oldu¤u kabul edilmektedir (18,19).
Yafll›l›k, Metabolik Sendrom ve Hipertansiyon
Hipertansiyon yafll› popülasyonda en s›k rastlanan
metabolik sendrom parametresidir ve s›kl›¤›n yüksek
bulunmas›nda obezite ve insülin direncinin yan› s›ra
sempatik aktivite art›fl›, oksidatif stres, endotel disfonksiyonu, renin-anjiyotensin aldosteron sisteminin
Akad Geriatri 2011; 3: 63-70
O¤uz A, Uzunlulu M, Sevük A.
Yafll›da Metabolik Sendrom ve Önemi
Tablo 1. Farkl› organizasyonlar›n önerdi¤i metabolik sendrom tan›mlamalar›
WHO (1998)
EGIR (1999)
ATP III (2001)
IDF (2005)
Metabolik
sendrom
‹nsülin direnci
sendromu
Metabolik
sendrom
Metabolik
sendrom
Zorunlu
kriter
Glukoz intolerans›,
diabetes mellitus ve/veya
insülin direnci
‹nsülin direnci veya
hiperinsülinemi
Ek faktörler
Afla¤›daki alt› faktörden
iki veya daha fazlas›:
Afla¤›daki dört
faktörden ikisi:
Kullan›lan
terim
Vücut a¤›rl›¤›
Lipid
Kan bas›nc›
Glukoz
Di¤er
Santral obezite
(etnik-spesifik
cut-off de¤erleri)
Afla¤›daki befl faktörden
üç veya daha fazlas›:
Afla¤›daki dört
faktörden
herhangi ikisi:
Abdominal obezite:
Santral obezite:
Abdominal obezite:
Bel-kalça oran› > 0.9 erkek Bel çevresi ≥ 94 cm erkek Bel çevresi > 102 cm erkek
Bel-kalça oran› > 0.85 kad›n Bel çevresi ≥ 80 cm kad›n Bel çevresi > 88 cm kad›n
ve/veya
BK‹: > 30 kg/m2
Yüksek trigliserid:
(≥ 150 mg/dL)
ve/veya
Düflük HDL:
(< 35 mg/dL erkek
veya
< 39 mg/dL kad›n)
Dislipidemi:
Hipertrigliseridemi:
Trigliserid > 177 mg/dL
≥ 150 mg/dL veya
HDL kolesterol < 40 mg/dL
yüksek trigliserid için
veya
tedavi almas›
dislipidemi için tedavi almas› Düflük HDL kolesterol:
< 40 mg/dL erkek
< 50 mg/dL kad›n
veya düflük HDL için
tedavi almas›
Yüksek kan bas›nc›:
Sistolik: ≥ 160 mmHg
Diyastolik: ≥ 90 mmHg
Daha sonra ≥ 140/90 mmHg
olarak modifiye edildi.
Hipertansiyon:
Sistolik: ≥ 140 mmHg
Diyastolik: ≥ 90 mmHg
veya
hipertansiyon için
tedavi almas›
Zorunlu kritere bak›n›z
Hiperglisemi:
Açl›k plazma glukozu
≥ 110 mg/dL, nondiyabetik
Yüksek kan bas›nc›:
Sistolik: ≥ 130 mmHg
Diyastolik: ≥ 85 mmHg
veya
hipertansiyon için
tedavi almas›
Yüksek trigliserid:
≥ 150 mg/dL veya
yüksek trigliserid için
tedavi almas›
Düflük HDL:
< 40 mg/dL erkek
< 50 mg/dL kad›n
veya düflük HDL
için tedavi almas›
Yüksek kan bas›nc›:
Sistolik: ≥ 130 mmHg
Diyastolik: ≥ 85 mmHg
veya
hipertansiyon için
tedavi almas›
Yüksek açl›k glukozu: Yüksek açl›k glukozu:
≥ 110 mg/dL
≥ 100 mg/dL
veya
veya
yüksek glukoz için
eski tip 2 diyabet
tedavi almas›
tan›s›
Mikroalbuminüri
WHO: World Health Organization, EGIR: European Group for the Study of Insulin Resistance, ATP: Adult Treatment Panel, IDF: International Diabetes Federation, HDL: Yüksek dansiteli lipoprotein, BK‹: Beden kitle indeksi.
aktivasyonu, inflamatuvar mediyatörlerde art›fl ve
obstrüktif uyku apnesi rol oynamaktad›r (20). Metabolik sendromlu yafll› hastalarda izole sistolik hipertansiyon daha ön plandad›r ve bunun sebebinin büyük arterlerdeki kat›l›k (stiffness) oldu¤u düflünülmektedir (21).
‹zole sistolik hipertansiyonda etkin kan bas›nc› kontrolü ile inme, konjestif kalp yetmezli¤i, koroner ve sereb-
Akad Geriatri 2011; 3: 63-70
rovasküler olaylarda önemli azalma sa¤land›¤› gösterilmifltir (22).
Yafll›l›k, Metabolik Sendrom ve Tip 2 Diyabet
Yafltaki art›fla paralel olarak tip 2 diyabet s›kl›¤› da
artmaktad›r (16). Oksidatif stres, replikatif yafllanma
ve katabolik yetersizlik gibi faktörlerin neden oldu¤u
65
O¤uz A, Uzunlulu M, Sevük A.
Metabolic Syndrome and Its Importance in the Elderly
NHANES-III
50
45
Kad›n
44
Erkek
45
44
42
40
34
35
35
30
25
% 25
21
20
13
15
10
11
8
6
5
0
20-29
30-39
40-49
50-59
60-69
≥ 70
Genel: %24
fiekil 1. Amerika Birleflik Devletleri’nde yafl gruplar›na göre metabolik sendrom s›kl›klar› (NHANES: Üçüncü Ulusal
Sa¤l›k ve Beslenme Araflt›rmas›).
METSAR
80
74.6
Kad›n
70
Erkek
68.6
67.9
60
51.6
49
50
41.1
% 40
46.6
36.7
29.7
30
23.9
20
10
0
9.6
10.7
20-29
30-39
40-49
50-59
60-69
≥ 70
Genel= %33.9
fiekil 2. Türk eriflkinlerinde yafl gruplar›na göre metabolik sendrom s›kl›klar› (METSAR: Türk Eriflkinlerinde Metabolik
Sendrom Araflt›rmas›).
66
Akad Geriatri 2011; 3: 63-70
O¤uz A, Uzunlulu M, Sevük A.
Yafll›da Metabolik Sendrom ve Önemi
mitokondriyal disfonksiyonun yafll›larda insülin direnci, metabolik sendrom ve tip 2 diyabet için önemli bir
etyolojik faktör oldu¤u öne sürülmektedir (23,24). Ayr›ca, viseral adipositlerden salg›lanan IL-6 ve TNF-α gibi
proinflamatuvar sitokinlerin C-reaktif protein düzeylerini art›rmas›n›n da tip 2 diyabet geliflimi için ba¤›ms›z
bir risk faktörü oldu¤u gösterilmifltir (25). Metabolik
sendromlu olgularda her iki cinsiyette de tip 2 diyabet
geliflme riski yaklafl›k befl kat, diyabet geliflenlerde ise
koroner arter hastal›¤› geliflme riski 2-3 kat artmaktad›r (26,27).
Yafll›l›k, Metabolik Sendrom ve Dislipidemi
Yaflla birlikte lipid profilinin de¤iflime u¤rad›¤› ve
trigliserid yüksekli¤i, küçük-yo¤un düflük dansiteli lipoprotein (LDL) partikül say›s›nda artma ve yüksek
dansiteli lipoprotein kolesterol düflüflü ile karakterize
aterojenik dislipidemi fenomeninin yafll›larda abdominal obezite ve insülin direnci iliflkili oldu¤u düflünülmektedir (28). Yafl ba¤›ms›z bir kardiyovasküler risk
faktörüdür ve özellikle erkeklerde kardiyovasküler olay
riski kad›nlara göre daha yüksektir. Öte yandan kad›nlarda koroner arter hastal›¤› riskinin daha geç bafllamas› muhtemelen menopoz öncesi dönemde östrojene
ba¤l›d›r. Menopozla birlikte serum LDL kolesterol düzeyi yükselmeye bafllar, HDL kolesterol düzeyinde artma
durur veya düflmeye bafllar. Bu durum kad›nlarda menopoz sonras› aterosklerozun h›zlanmas› için bir risk
faktörü oluflturur (29).
Yafll›l›k, Metabolik Sendrom ve
Kardiyovasküler Risk
Metabolik sendrom tan›s› için Ulusal Kolesterol E¤itim Program› (NCEP) ve revize NCEP tan›mlamalar›n›n
kullan›ld›¤› 87 klinik çal›flma ve 951.083 hastan›n dahil edildi¤i bir meta-analizde; metabolik sendromun
kardiyovasküler hastal›k riskini 2.35, kardiyovasküler
mortaliteyi 2.40, tüm sebepli mortaliteyi 1.58, miyokard infarktüsü riskini 1.99 ve inme riskini 2.27 kat art›rd›¤› gösterilmifltir. Di¤er önemli bir sonuç ise, metabolik sendromlu kad›nlarda kardiyovasküler riskin erkeklere göre yüksek bulunmas›d›r. Kad›nlarda yüksek
riskin olmas›nda; postmenopozal kad›nlarda erkeklere
göre abdominal obeziteye yatk›nl›¤›n fazla olmas›n›n,
kad›nlar›n erkeklere göre daha farkl› bir kolesterol profiline sahip olmas›n›n, yüksek trigliserid düzeylerinin
kad›nlarda erkeklere göre daha fazla koroner arter hastal›¤› ile iliflkili bulunmas›n›n ve polikistik over sendro-
Akad Geriatri 2011; 3: 63-70
mu, hormon replasman tedavisi ve gestasyonel diyabet
gibi kad›nlara özel risk faktörlerinin rolü olabilece¤i bildirilmifltir (30). Yafll› popülasyonda hem risk faktörlerinin hem de onlar›n öneminin baz› farkl›l›klar gösterdi¤i
ve birçok geleneksel kardiyovasküler risk faktörünün
prediktif gücünün artan yaflla azald›¤› bilinmektedir
(31,32). Günümüzde ortalama yaflam süresinin uzamas› ve buna ba¤l› yafll› popülasyonun art›fl e¤ilimi göstermesi bu kiflilerin gençler gibi agresif tedavi edilip
edilmemesi gerekti¤i sorusunu gündeme getirmektedir
(33). Yetmifl yafl ve üzeri 3035 kiflinin (%38’i metabolik
sendromlu, %51’i kad›n) alt› y›ll›k takibinin yap›ld›¤›
“Health, Aging, and Body Composition (Health ABC)”
çal›flmas›nda; metabolik sendromu olanlarda metabolik sendromu olmayanlara göre koroner olay›n, miyokard infarktüsünün, kalp yetmezli¤i ve buna ba¤l› hastanede yat›fl süresinin anlaml› yüksek bulundu¤u ve
metabolik sendromun koroner olay riskini 1.56, miyokard infarktüsü riskini 1.51, kalp yetmezli¤i nedeniyle
hastanede kal›fl süresini 1.49 kat art›rd›¤› görülmüfltür.
O çal›flmada da metabolik sendromlu kad›nlarda koroner mortalite oran›n›n daha yüksek bulundu¤u bildirilmifltir (34). Bu sonuçlar yafll› bireylerde, özellikle kad›nlarda, kardiyovasküler morbidite, mortalite ve hastalar›n yaflam kalitesi üzerinde risk faktörlerinin agresif tedavisinin önemini vurgulamaktad›r.
YAfiLILARDA METABOL‹K SENDROMA
YAKLAfiIM
Metabolik sendromun önlenmesinde ve tedavisinde;
kilo verilmesini ve kontrol alt›nda tutulmas›n›, sa¤l›kl›
beslenmeyi ve fiziksel aktivitenin art›r›lmas›n› içeren
yaflam tarz›n›n düzenlenmesi en öncelikli ve etkili yaklafl›m olarak kabul edilmektedir (14).
Obezite Kontrolü
Metabolik sendromun tedavisinde, abdominal obezitenin önlenmesi öncelikli bir çözüm gibi görünmektedir. Bunun için 6-12 ayl›k sürede toplam vücut a¤›rl›¤›nda %7-10’luk bir düflüfl sa¤layacak ve bunu idame
ettirecek bir yaflam tarz› düzenlenmesinin; kalori al›m›n›n k›s›tlanmas›, fiziksel aktivitenin art›r›lmas› ve kiflilerin bu konuda motive edilmesiyle sa¤lanabilece¤i bildirilmektedir (14). Diyabet Önleme Çal›flmas›nda bozulmufl glukoz tolerans› olan obez bireylerde diyet ve ortayo¤unlukta bir fiziksel aktivite ile sa¤lanan kilo kayb›n›n diyabet geliflimini %58 azaltmas› bunun önemini
ortaya koymaktad›r (35).
67
O¤uz A, Uzunlulu M, Sevük A.
Metabolic Syndrome and Its Importance in the Elderly
Beslenme
Diyet düzenlenmesinin obezite kontrolünün yan› s›ra
kan bas›nc›, glisemi ve lipid düzeyleri üzerinde olumlu etkisinin oldu¤u bilinmektedir. Metabolik sendromlu kifliler
için genel olarak; doymufl ya¤lardan ve kolesterolden k›s›tl›, kompleks karbonhidratlardan zengin, bol meyve ve
sebze tüketimini ve hipertansiyonu olanlarda tuz k›s›tlamas›n› içeren diyet modelleri önerilmektedir (36,37).
Egzersiz
Düzenli egzersizin vücut a¤›rl›¤›n› ve ya¤ oran›n›
azaltt›¤›, HbA1c, LDL kolesterol ve trigliseridleri düflürdü¤ü, HDL kolesterolü art›rd›¤› bilinmektedir (38). K›lavuzlar fiziksel aktivitenin art›r›lmas› ile ilgili olarak
haftan›n en az üç günü, tercihan her günü, 30 dakikadan az olmayan orta-yo¤un bir fiziksel aktivitenin, ev
ve bahçe iflleri, hafif a¤›rl›k ve direnç çal›flmalar› ile
desteklenmesini önermektedir (14). Bununla birlikte
yafll› popülasyonda egzersiz s›kl›¤›n›n ve yo¤unlu¤unun
belirlenmesinde, efllik eden hastal›klar›n göz önüne
al›nmas› ve gerekti¤inde ilgili uzmanl›k alanlar›nca de¤erlendirildikten sonra fiziksel aktivitenin art›r›lmas›
yoluna gidilmelidir.
FARMAKOLOJ‹K TEDAV‹
Metabolik sendromda yaflam tarz› de¤iflikliklerinin
yetersiz kald›¤› durumlarda farmakolojik tedavi gerekmektedir.
Glukoz Metabolizma Bozuklu¤u
Bozulmufl açl›k glukozu veya bozulmufl glukoz tolerans› olanlarda yaflam tarz› de¤ifliklikleri tedavinin temelini oluflturur. Yetersiz kald›¤› durumlarda insülin
duyarl›l›¤›n› art›ran metformin veya pioglitazon düflünülebilir. Glukoz tolerans bozuklu¤u olan obez kiflilerde
metformin ile tip 2 diyabet geliflimi riskinde azalma
sa¤land›¤› gösterilmifltir (35). Bununla birlikte, kronik
obstrüktif akci¤er hastal›¤› ve kalp yetmezli¤i gibi hipoksi ile seyreden durumlarda ve renal fonksiyon bozuklu¤u olan ileri yafltaki kiflilerde laktik asidoz ihtimaline karfl›n metformin kullan›lmas› önerilmez. Akarboz
kullan›m›n›n da hem tip 2 diyabet hem de hipertansiyon ve kardiyovasküler olaylar›n gelifliminin önlenmesinde etkili oldu¤una dair sonuçlar bulunmaktad›r
(39,40). Oral antidiyabetiklerle glisemik kontrolün sa¤lanamad›¤› veya kontrendike oldu¤u durumlarda insülin tedavisine geçilmesi önerilir.
68
Hipertansiyon
Antihipertansif tedavinin kan bas›nc›n› kontrol etmesi, hedef organ hasar›n› önleyebilmesi, metabolik parametreleri olumlu etkilemesi veya en az›ndan olumsuz
etkilememesi beklenir. K›lavuzlar yafll› ve özellikle izole
sistolik hipertansiyonu olanlarda diüretik, kalsiyum kanal blokerleri ve anjiyotensin reseptör blokerlerinin tek
bafl›na veya yeterli kan bas›nc› kontrolü sa¤lanamazsa
ikili veya üçlü kombinasyonlar fleklinde kullan›lmas›n›
ve diüretiklerin metabolik olumsuz etkilerine karfl› dikkatli olunmas›n› önermektedir (41). Metabolik parametreleri olumlu etkileyen bir antihipertansif ajan olan alfa
blokerler hipertansiyonun bafllangݍ monoterapisinde
tercih edilmemelerine ra¤men, prostatizm flikayeti olan
yafll› erkeklerde bir tedavi seçene¤i olabilir (22).
Dislipidemi
Günlük pratikte hastalar kardiyovasküler risk yönünden k›lavuzlar›n belirledi¤i risk faktörlerine göre
de¤erlendirilip, kardiyovasküler risk gruplar›na ayr›lmakta ve birincil tedavi olarak LDL kolesterol seviyeleri hedef al›nmakta ve bunun için statinler ilk tercih olarak kabul edilmektedir. LDL kolesterol hedef de¤erlerine ulafl›ld›ktan sonra ikincil hedef olarak non-HDL kolesterol düzeyleri, üçüncül hedef olarak HDL kolesterol
düzeyleri kabul edilmekte ve bunun için fibrat tedavisi
veya niasin önerilmektedir (42).
Asetilsalisilik Asit Tedavisi
En az bir geleneksel kardiyovasküler risk faktörü
olan 50 yafl üzeri erkek ve 60 yafl üzeri kad›nlarda birincil koruma, kardiyovasküler hastal›¤› olanlarda ise
sekonder koruma amac›yla düflük doz asetilsalisilik
asit kullan›m› (75-162 mg/gün) önerilmektedir.
Asetilsalisilik aside allerjisi olanlarda klopidogrel (75
mg/gün) kullan›labilir (43).
SONUÇ
Metabolik sendrom, insülin direnci, viseral obezite,
hiperglisemi, aterojenik dislipidemi ve kan bas›nc› yüksekli¤i yan›nda, vasküler inflamasyon, mikroalbuminüri, hiperürisemi ve aterotromboza e¤ilim gibi di¤er özellikleri ile metabolik, kardiyovasküler ve renal komplikasyonlar›n en önemli ve en s›k görülen nedenleri aras›nda yer al›r. Yafll› popülasyonda metabolik sendrom
s›kl›¤› yüksektir ve ortalama yaflam süresinin uzamas›na paralel olarak giderek artacak gibi görünmektedir.
Kardiyovasküler ve di¤er nedenler nedeniyle ölüm riski
Akad Geriatri 2011; 3: 63-70
O¤uz A, Uzunlulu M, Sevük A.
Yafll›da Metabolik Sendrom ve Önemi
zaten yüksek olan yafll› popülasyonda tabloya metabolik sendromun kat›lmas› bu hastalar için ek bir risk getirecektir. Metabolik sendroma yönelik yaflam tarz› düzenlenmeleri ve gerekti¤inde farmakolojik tedaviyi içeren bir yaklafl›m yafll› popülasyonda kardiyovasküler
hastal›k ve/veya tip 2 diyabet geliflimini önlemede do¤ru bir yaklafl›m olacakt›r.
KAYNAKLAR
Lung, and Blood Institute Scientific Statement. Circulation
2005; 112: 2735-52.
15. Altun B, Arici M, Nergizo¤lu G, Derici U, Karatan O, Turgan C,
et al; for the Turkish Society of Hypertension and Renal Diseases. Prevalence, awareness, treatment and control of hypertension in Turkey (the PatenT study) in 2003. J Hypertens 2005;
23: 1817-23.
16. Satman I, Yilmaz T, Sengül A, Salman S, Salman F, Uygur S, et
al. Population-based study of diabetes and risk characteristics
in Turkey: results of the Turkish diabetes epidemiology study
(TURDEP). Diabetes Care 2002; 25: 1551-6.
17. Visser M, Langlois J, Guralnik JM, Cauley JA, Kronmal RA, Robbins J, et al. High body fatness, but not low fat-free mass, predicts disability in older men and women: the Cardiovascular Health Study. Am J Clin Nutr 1998; 68: 584-90.
1.
Grundy SM. Metabolic syndrome: connecting and reconciling
cardiovascular and diabetes worlds. J Am Coll Cardiol 2006;
47: 1093-100.
2.
Tkac I. Metabolic syndrome in relationship to type 2 diabetes
and atherosclerosis. Diabetes Res Clin Pract 2005; 68 (Suppl 1):
S2-9.
18. Liu KH, Chan YL, Chan WB, Chan JC, Chu CW. Mesenteric fat
thickness is an independent determinant of metabolic syndrome
and identifies subjects with increased carotid intima-media
thickness. Diabetes Care 2006; 29: 379-84.
3.
Grundy SM. Metabolic syndrome pandemic. Arterioscler
Thromb Vasc Biol 2008; 28: 629-36.
19. Matsuzawa Y. The metabolic syndrome and adipocytokines.
FEBS Lett 2006; 80: 2917-21.
4.
Reaven GM. Banting Lecture 1988. Role of insulin resistance in
human disease. Diabetes 1988; 37: 1595-607.
5.
DeFronzo RA. Insulin resistance: a multifaceted syndrome responsible for NIDDM, obesity, hypertension, dyslipidaemia and
atherosclerosis. Neth J Med 1997; 50: 191-7.
20. Yanai H, Tomono Y, Ito K, Furutani N, Yoshida H, Tada N. The
underlying mechanisms for development of hypertension in the
metabolic syndrome. Nutr J 2008; 7: 10.
6.
Kaplan NM. The deadly quartet: upper-body obesity, glucose intolerance, hypertriglyceridemia, and hypertension. Arch Intern
Med 1989; 149: 1514-20.
21. Franklin SS, Barboza MG, Pio JR, Wong ND. Blood pressure categories, hypertensive subtypes, and the metabolic syndrome. J
Hypertens 2006; 24: 2009-16.
22. Mansia G, De Backer G, Dominiczak A, Cifkova R, Fagard R,
Germano G, et al. 2007 ESH-ESC Guidelines for the management of arterial hypertension: the task force for the management of arterial hypertension of the European Society of Hypertension (ESH) and of the European Society of Cardiology (ESC).
Blood Press 2007; 16: 135-232.
7.
Despres JP. The insulin resistance-dyslipidemia syndrome: the
most prevalent cause of coronary artery disease? CMAJ 1993;
148: 1339-40.
8.
Hjermann I. The metabolic cardiovascular syndrome: syndrome
X, Reaven’s syndrome, insulin resistance syndrome, atherothrombogenic syndrome. J Cardiovasc Pharmacol 1992; 20
(Suppl 8): S5-S10.
9.
Alberti KG, Zimmet PZ. Definition, diagnosis and classification
of diabetes mellitus and its complications. Part 1. Diagnosis and
classification of diabetes mellitus provisional report of a WHO
consultation. Diabet Med 1998; 15: 539-53.
24. Lowell BB, Shulman GI. Mitochondrial dysfunction and type 2
diabetes. Science 2005; 307: 384-7.
10. Zimmet P, Magliano D, Matsuzawa Y, Alberti G, Shaw J. The metabolic syndrome: a global public health problem and a new definition. J Atheroscler Thromb 2005; 12: 295-300.
26. Grundy SM, Hansen B, Smith SC Jr, Cleeman JI, Kahn RA; American Heart Association; National Heart, Lung, and Blood Institute; American Diabetes Association. Clinical management of
metabolic syndrome: report of the American Heart Association/National Heart, Lung, and Blood Institute/American Diabetes
Association conference on scientific issues related to management. Circulation 2004; 109: 551-6.
11. Ford ES, Giles WH, Dietz WH. Prevalence of the metabolic
syndrome among US adults. JAMA 2002; 287: 356-9.
12. Kozan O, Oguz A, Abaci A, Erol C, Ongen Z, Temizhan A, et al.
Prevalence of the metabolic syndrome among Turkish adults.
Eur J Clin Nutr 2007; 61: 548-53.
13. Ford ES, Kohl HW 3rd, Mokdad AH, Ajani UA. Sedentary behavior, physical activity, and the metabolic syndrome among U.S.
adults. Obes Res 2005; 13: 608-14.
14. Grundy SM, Cleeman JI, Daniels SR, Donato KA, Eckel RH,
Franklin BA, et al. Diagnosis and management of the metabolic
syndrome: an American Heart Association/National Heart,
Akad Geriatri 2011; 3: 63-70
23. Frisard M, Ravussin E. Energy metabolism and oxidative stress:
impact on the metabolic syndrome and the aging process. Endocrine 2006; 29: 27-32.
25. Bechtold M, Palmer J, Valtos J, Iasiello C, Sowers J. Metabolic
syndrome in the elderly. Curr Diab Rep 2006; 6: 64-71.
27. Grundy SM. Obesity, metabolic syndrome, and cardiovascular
disease. J Clin Endocrinol Metab 2004; 89: 2595-600.
28. Vinik AI. The metabolic basis of atherogenic dyslipidemia. Clin
Cornerstone 2005; 7: 27-35.
29. Walsh BW, Schiff I, Rosner B, Greenberg L, Ravnikar V, Sacks
FM. Effects of post menopausal estrogen replacement on the
concentrations and metabolism of plasma lipoproteins. N Engl J
Med 1991; 325: 1196-204.
69
O¤uz A, Uzunlulu M, Sevük A.
Metabolic Syndrome and Its Importance in the Elderly
30. Mottillo S, Filion KB, Genest J, Joseph L, Pilote L, Poirier P. The
metabolic syndrome and cardiovascular risk a systematic review and meta-analysis. J Am Coll Cardiol 2010; 56: 1113-32.
38. Franklin BA, Kahn JK, Gordon NF, Bonow RO. A cardioprotective "polypill"? Independent and additive benefits of lifestyle modification. Am J Cardiol 2004; 94: 162-6.
31. Casiglia E, Palatini P. Cardiovascular risk factors in the elderly.
J Hum Hypertens 1998; 12: 575-81.
39. Chiasson Jl, Josse RG, Gomis R, Hanefeld M, Karasik A, Laakso
M. Acarbose for the prevention of type 2 diabetes mellitus: the
STOP-NIDDM randomised trial. Lancet 2002; 359: 2072-7.
32. Krumholz HM, Seeman TE, Merrill SS, Mendes de Leon CF, Vaccarino V, Silverman DI, et al. Lack of association between cholesterol and coronary heart disease mortality and morbidity and
all-cause mortality in persons older than 70 years. JAMA 1994;
272: 1335-40.
33. [No authors listed]. Centers for Disease Control and Prevention.
Public health and aging: trends in aging-United States and
worldwide. JAMA 2003; 289: 1371-3.
34. Butler J. Metabolic syndrome and the risk of cardiovascular disease in older adults. J Am Coll Cardiol 2006; 47: 1595-602.
35. Knowler WC, Barrett-Connor E, Fowler SE, Hamman RF, Lachin
JM, Walker EA, et al.; Diabetes Prevention Program Research
Group. Reduction in the incidence of type 2 diabetes with lifestyle intervention or metformin. N Engl J Med 2002; 346: 393-403.
36. Mann JI. Nutrition recommendations for the treatment and prevention of type 2 diabetes and the metabolic syndrome: an evidenced-based review. Nutr Rev 2006; 64: 422-7.
40. Chiasson JL, Josse RG, Gomis R, Hanefeld M, Karasik A, Laakso M. Acarbose treatment and risk of cardiovascular disease
and hypertension in patients with impaired glucose tolerance.
The STOP-NIDDM trial. JAMA 2003; 290: 486-94.
41. Hackam DG, Khan NA, Hemmelgarn BR, Rabkin SW, Touyz RM,
Campbell NR, et al; the 2010 Canadian Hypertension Education
Program recommendations for the management of hypertension: part 2-therapy. Can J Cardiol 2010; 26: 249-58.
42. National Cholesterol Education Program (NCEP) Expert Panel
on Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Cholesterol in Adults (Adult Treatment Panel III). Third Report of the
National Cholesterol Education Program (NCEP) Expert Panel
on Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Cholesterol in Adults (Adult Treatment Panel III) final report. Circulation 2002; 106: 3143-421.
43. American Diabetes Association. Standards of Medical Care in
Diabetes-2010. Diabetes Care 2010; 33 (Suppl 1): S11-S61.
37. Vollmer WM, Sacks FM, Ard J, Appel LJ, Bray GA, Simons-Morton DG, et al; DASH-Sodium Trial Collaborative Research Group. Effects of diet and sodium intake on blood pressure: subgroup analysis of the DASH-sodium trial. Ann Intern Med 2001;
135: 1019-28.
70
Akad Geriatri 2011; 3: 63-70