PDF formatında

BTC Boru Hattı’nda Değişen Yaşamlar
BTC Türkiye Sürdürülebilir Kalkınma Girişiminden Haberler
Ağustos 2015 Sayı : 6
Merhaba,
Bireysel girişimciliğin şaşırtıcı örnekleriyle karşılaştığımız yerlerden biridir Ceyhan. Hiç beklemediğiniz
bir köşede, ansızın karşınıza bir “mucit” çıkıverir. Bir cesur girişimci, bir vizyoner, bir on parmakta
on bir marifet erbabı... Çukurova’nın bereketinden midir, Akdeniz’in üretici geçmişinden mi bilinmez.
Ama bu böyledir.
Bu sayımızda, BTC’nin de kurulmasına önemli oranda finansal ve idari destekler sağladığı ve Türkiye
Odalar ve Borsalar Birliği, Ceyhan Ticaret Odası, Ticaret Borsası, Ziraat Odası ile Esnaf ve Sanatkarlar
Kredi ve Kefalet Kooperatifi ortaklığında kurulan Ceyhan İş Geliştirme Merkezi - CEYGEM bünyesinde
açılan çeşitli eğitimlere katılanların, hayatlarında gerçekleşen değişikliklere dair birkaç örneği
paylaşacağız sizlerle. Keza, BTC Toplumsal Kalkınma Programı hibe destekleriyle yürütülen seracılık
ve fasulye üretimi konusunda da iki ilginç örneğimiz olacak.
Her zaman olduğu gibi biz onlardan çok şey öğrendik. Farkında değiller ama, gözlerindeki heyecan
bizi ziyadesiyle doyurdu. Sağ olsunlar.
www.ceygem.org
2
Senin vardı ama?
“O harman yapıyor, şimdi bunu yaptım, bu da
fasulyeyi tarladan söküp, harman makinasına
hazır hale getirecek. Bu makina yokken fasulyeyi
tarladan insan gücüyle söküp, deste yapıyorduk
ki harman makinası çalışabilsin, şimdi hiç insana
gerek olmayacak.”
Y A Ş A M L A R
D E Ğ I Ş E N
H A T T I ’ N D A
Biz onu Müslüm Altınalan diye biliriz ama, köyde Müslüm internette araştırmış, Arjantin’de bu
onun adı “Formül Müslüm”.
makinayı keşfetmiş, youtube’dan izleyince “ben
evde yaparım bunu” demiş, hemen işe koyulmuş.
Anadolu’da “icatçı” denilenlerden.
Zihninde projeyi çizmiş, sonra hurdacıları dolaşıp
malzemeleri bulmuş, kes, biç, ekle ... olmuş bir
Müslüm’le tanışmamız 2013 yılında kuru fasulye hasat makinası.
aracılığı ile oldu. Müslüm kuru fasulye ekmek
istiyordu. Köyünde ve civar köylerde de daha Sanmayın ki tüm bunları bir imalathanede
önce kuru fasulye üreten olmamış.
yapıyor. Yok tabii, atölye de yok.
Tamirhane? O da yok.
Hiç mi olmamış Müslüm?
Garaj bile yok, bir spiral, bir de minik kaynak
“25 yıl kadar önce biri denemiş ama sonrası makinası, bir de dut ağacının gölgesi.
gelmemiş.”
25 yıl sonra Müslüm 10 dekar fasulye ekti.
O kadar!
Ertesi yıl 75 dekar...
Şimdi kendi köyü Erenler ve çevre köylerde 500 Makinanın bir bölümü koşu bandı, bir bölümü
dekarın üstünde fasulye ekiliyor.
bisiklet amortisörü, bir bölümü pulluk tekeri,
biçerdöver yayları ...ama en şaşkınlık verici tarafı,
Müslüm BTC’nin hibe desteği ile fasulye harman bu makina elektrikle çalışıyor.
makinası da aldı, bölgedeki tüm fasulyelerin
harmanını yapmaya başladı.
Yani? Tarlada uzatma kablosuyla mı dolaşarak
hasat yapacak traktör Müslüm?
Geçenlerde çat kapı evine gittik, baktık Formül “Hayır tabii, traktörün arkasına da jeneratör
Müslüm bir formül üstünde.
ekledim, bu formül dünyada ilk, Arjantinliler akıl
edememişler!”
Müslüm bu ne?
“Fasulye hasat makinası?”
İlahi Müslüm...!
B T C
B T C
H A T T I ’ N D A
D E Ğ I Ş E N
Y A Ş A M L A R
FORMÜL MÜSLÜM
3
KURU FASÜLYEDE BİR NUMARAYIM
Çukurova’da ilk birkaç günün ardından “hergün
kebap iyi de, yok mudur bu diyarda bir sulu
yemek!” diyeceğiniz gün gelir.
Var! Cevriye Abla.
D E Ğ I Ş E N
Anlaşıldı.
Gitmeden bir sorumuz var Cevriye Abla’ya, “evde
yemek yapıyor musun?”
Gülüyor, “ev oldu otel, yatmadan yatmaya
açıyoruz kapıyı, ömrümüz lokanta oldu artık.”
“Ben mutfaktayım, üç çocuğum var, üçü de
burada çalışıyor, kocama da iş verdim, o da
kasada...”
Ne tür yemekler yapıyorsunuz?
“Yemekler değişiyor, 5-6 çeşidimiz var, ama
değişmeyen şey kuru fasulye. İnsanlar çok
seviyorlar, kuru fasulye yoksa, o gün dükkan boş
gibi. Anlayacağınız, kuru fasulyede bir numarayım
(gülüyor).”
Y A Ş A M L A R
H A T T I ’ N D A
Masallardan kalkıp, huzurumuza gelmiş bir
cümle sanki, “başkalarını mutlu etmekten mutlu
oluyorum”.
Böyle insanların olduğunu bilmek de bizi mutlu
ediyor.
Nedir karar?
“Suyu kıvama gelinceye kadar.”
D E Ğ I Ş E N
B T C
Ne kadar?
“Kararınca.”
H A T T I ’ N D A
4
Nerden geldi aklına lokanta?
“Yemek yapmayı seviyorum, ama aslında
sevdiğim yemek yapmaktan çok sunmak,
insanlara mutlu olacakları bir şeyler sunmak beni
mutlu ediyor.”
B T C
Y A Ş A M L A R
Cevriye Koç, 2014 yılında, BTC desteği ile
CEYGEM’in düzenlediği girişimcilik eğitimine
katıldı, ardından Kasım ayında lokantasını açtı.
“Fasulyeleri akşamdan ıslıyorum, sabah oldu
mu da pişiririm; ama eti ayrı,fasulyeleri ayrı. Eti
düşündüğünüz gibi kavurmam, içine su koyup
haşlarım. Et kuzu olacak ama. Başka bir tencerede
de (bir fasulye için üçüncü tencereyi de kirlettik
bu arada) yağ ile salçayı, soğanı kavururum.
Et pişince, fasulyeyi suyuyla birlikte ete boşaltırım,
biraz tuz, biraz karabiber, salçalı yağ da üstüne,
sonra kısık ateşte bunları tekrar pişiririm.”
Hazır mısınız?
Cevriye Abla, BTC hattının en gizli bilgisini bizlerle
paylaşmak üzere: etli kuru fasulye.
5
5
ACABA NE YAPMALI ?
Girişimcilik kurslarının ne işe yaradığının şahane
örneği Semra Döner.
“Hep bir şeyler yapmak istiyordum ama ne
yapacağıma dair fikrim yoktu.”
TEMEL SAĞLAM OLUNCA
Biraz tempo yoğun galiba?
“Yoğun, hem de çok... yufka açmaya gece
başlıyoruz, sabaha karşı yufkalar hazır olacak ki
taze taze müşterilerle buluşsun. Birimiz açıyor,
birimiz de pişiriyor, pişirme çok önemli, özellikle
yufkayı ocakta çevirirken çok hızlı olmak
gerekiyor.”
Tam da bu durumda çözüm üretme fırsatı
sunuyor bu eğitimler. Enerjiniz, aklınız,
heyecanınız, gönlünüz... her şey yerli yerinde
ama bir şey eksik: “Nereden, nasıl başlamalı?”
Sabah gün doğmadan Semra yufkaları paketliyor
Bu konuda fikrin oluşmasına ve olgunlaşmasına ve erkenden arabaya atlayıp marketlere
destek veriliyor girişimcilik eğitimlerinde.
dağıtmaya başlıyor.
B T C
Y A Ş A M L A R
6
D E Ğ I Ş E N
H A T T I ’ N D A
“Bir taraftan marketlere yufka üretiyoruz, aynı
zamanda burada da satıyoruz, bir de öğrencilere
gözleme yapıyorum.”
Bahadır, Ceyhan’da yerel gazete çıkartıyor ama
aslında o bir elektrik teknisyeni, aynı zamanda
fuar organizatörü, aslında sivil toplum örgütü
yöneticisi, ama işi işletmecilik, yani esnaf ...
Hayatı hikaye olacaklardan o da, eşi Hidayet de...
Hidayet elleriyle takı üretirken, Bahadır Kurs bitti, hemen kolları sıvadık. Önce 16
pazarlama işlerine bakarmış eskiden.
metrekarelik minik bir yeri kiralayarak işe
başladık. Yetmedi, 35 metrekare oldu, yetmedi
“Doldururduk bavullara, pazar pazar dolaşır, 60 ... Hepsi üç sene içinde, ama temel sağlamdı,
tezgah açardık, bilezikler, kolyeler, küpeler... sağlıklı büyüdük.”
Gezerek, tezgahta takı satmak, bununla birlikte
bir hayat kurmak çok zordu. Bir sürü insanla Gidiş nereye?
tanıştık, pek çok şey öğrendik...”
“Artık takı ve kozmetikte markalaşmak istiyoruz.
Parfüm imalatına da gireceğiz...”
Sonra BTC’nin desteklediği proje kapsamında
Kariyer Becerileri Eğitimi’ne katılmış üç gün, Hidayet yaptığı takılarla doldurduğu duvarları
ardından on gün de Girişimcilik Eğitimi.
gösteriyor “renkli biriyim, seviyorum bu işi,
içimden geldiği gibi üretirim, bir müşteri gelir
Kurs ne verdi size?
bir bakmışsın boynumdan kolyeyi çıkartıp ona
“İşyeri nasıl açılır, nasıl ayakta kalır onu satmışım...”
öğrendik”.
Sağlam temelde sağlam ilerliyor Odabaşı ailesi,
yolları açık olsun.
H A T T I ’ N D A
D E Ğ I Ş E N
Semra kurs sonunda, markasını oluşturmuş,
marketlerle anlaşmış, imalat için bir usta
bulmuş, karşısında beş okul olan bir de dükkan
tutunca...
Uyku?
(Eliyle, dükkanın önündeki sediri gösterip
gülümsüyor)
“Şuraya kıvrılıp biraz şekerleme yapınca uyku
faslı bitmiş oluyor zaten.”
Yetti mi?
“Daha ne olsun? Eskiden eşim takı yapar ben
de dolaşa dolaşa satardım, sonra bir işletme
açmamız gerektiğini anladık.
Bunu anladık
da, nasıl açacaktık. İşletmenin temeli sağlam
atılmalıydı. Daha önce yaşadığımız tatsız
deneyimlerden dersler almıştık, sağlam temel
olmadan işe girmeyecektik. Bunu öğrenmemiz
gerektiğini hissettiğimiz anda CEYGEM’in
kursları karşımıza çıktı.
B T C
Y A Ş A M L A R
“Ceyhan’da el üretimi yufka yoktu, hepsi
makinada üretiliyordu; BTC’nin CEYGEM’de
açtığı girişimcilik kursu sonunda bu konuda
imalata geçmeyi aklıma koydum.”
“Oldukça renkli bir aile” cümlesi, Hidayet ve
Bahadır Odabaşı çiftini (ve tabii, kızları Nehir ile
oğul Mehmet Can) nitelemeye kalkınca, renksiz
ve soluk bir ifade olarak boşlukta kalakalır.
O kadar yani...!
7
7
ÖRNEK BİR TARIMSAL İŞLETME MODELİ
Y A Ş A M L A R
D E Ğ I Ş E N
H A T T I ’ N D A
D E Ğ I Ş E N
B T C
H A T T I ’ N D A
8
“Kasım’da ektik domatesi, martta hasada
başladık, Haziran sonuna kadar domates
topladık; Temmuz’da toprağı hazırlarız, Ağustos
– Eylül dinlenir toprak, Ekim ayı gelince yeniden
domatesler ekilir, bu defa da kışın hasat
Hayalimizde, küçük ölçekli de olsa, yerel yapılacak.”
girişimcilerin içinde olduğu, yavaş ama dengeli
büyüyecek,entegre bir üretim biçimi oluşumuna Ne kadar verim elde ediyorsunuz?
destek vermek vardı. BTC uzmanlarının “Bir dekardan, bir sezonda 30 tona kadar verim
öncülüğünde bir ekip oluşturuldu ve yola alıyoruz, iki sezon toplanırsa 60 ton olur bu.
koyulduk.
Yani, iki dekarlık bir sera bir yıl içinde 100 tonun
üzerinde domates veriyor.”
Aradan bir yıl geçti, üreticilerden Ali Karlıdağ’ı
dinlemeye gittik: “Daha önce biz buğday, mısır, Müthiş bir rakam bu. Sekiz sera yan yana,
soya, ayçiçeği gibi endüstriyel bitkileri ekerdik. tüm işleri birlikte yapıyorlar. Bakım, hasat,
Üretimi kolaydı tabii, her şeyi makinayla pazarlama ... budama, ipe alma, bağlama işlerini
yapardık, seracılık öyle değil, emek yoğun, daha kadınlar yapıyormuş, hasadı da erkekler... minik
fazla özen istiyor, her gün içinde olacaksın, bir fabrika olmuş burası.
çocuk gibi...”
Memnun musunuz?
Nasıl başladınız bu işe, nerden aklınıza geldi “Çok şükür!”
seracılık?
“Bir gün BTC’den arkadaşlar geldi ...”
Gelecek planınız?
“Burada sera yapmaya müsait alanlarımız var
Ali Karlıdağ’ın da içinde olduğu sekiz girişimci daha, sera sayımızı artırmak istiyoruz.”
bir araya geldiler ama önemli bir sorun vardı
önlerinde, hiçbiri daha önce sera tarımı Verim ve kazanç bir yana, BTC için burada
yapmamıştı ve başlangıç için iki dekar da küçük uygulanan modelin kendisi çok daha önemli.
bir ölçek sayılmazdı. BTC, sekiz girişimciyi Çiftçilerin bir araya gelerek, ortak akıl ve
Antalya’ya teknik geziye götürerek, oradaki ortak kuvvet oluşturmaları ve bunu üretime
seracılarla tanıştırdı. Adana Tarım İl Müdürlüğü yöneltmeleri de bizim hayalimizdi, iki hayal
teknik destek sağladı, kurslar düzenlendi.
birleşince, ortalık domates doldu.
B T C
Y A Ş A M L A R
Geçen yıl, Adana’nın Yumurtalık ilçesinde
serada sebze üretimini başlatmak istediğimizde,
Hamzalı Köyü’nden bir grup girişimci bu işte
öncü olmak istemişti.
Daha sonra, BTC’nin hibe programı çerçevesinde,
herbiri ikişer dekarlık sekiz sera, bir parsel içine
yan yana kuruldu. Sonra, uzmanlar köydeki
kadınlara ve erkeklere seracılık eğitimi verdi.
9
9
TOROSLARDAN AKDENİZ’E YÜZE YÜZE
Andırın’ı bilir misiniz? Kahramanmaraş’ın ilçesi.
Torosların tepesinde, Akdeniz’den 1.100 metre
yüksekte, sedir ve çam ağaçları arasında, soğanlı
bitkiler, hele de orkidelerle sarıp sarmalanmış,
ağırlıklı olarak Avşar Türkmenlerinin yaşadığı bir
yer Andırın.
çıkarttım karaya, ilk müdahaleden sonra çocuk
kendine geldi zaten.”
Sen ilk müdahaleyi yapacak bilgiye sahip
misin?
“Tabii, eğitimlerde bu bilgilerin hepsi veriliyor
bize”
“Geçen ay baktım denizde iki kişi şakalaşıyor,
dürbünle daha dikkatli bakınca birinin boğulmak
üzere olduğunu anladım, cankurtaran kemeri
ve simidi alıp gittim yanlarına, kemeri birine
bağladım, diğerine de simidi, ikisini de çektim
Abdullah geçen ay Belek’de çalışırken, havuzda kumlara, küçük bir ilk yardım müdahalesinin
boğulmak üzere olan bir çocuğu kurtarmış, bir ardından zaten ambulans geldi, kurtuldular.
de erişkini, denizden.
İnsanlara yardım edebilmek bu mesleğin en
güzel tarafı, ama bir de sürekli sıcak altında,
“Çocuk önce oyun oynuyor sandım, batıp batıp uçsuz bucaksız denize bak bak var ya, bazen
çıkıyor, sonra anladım ki boğuluyor, atlayıp dalıp gidiyorum, işte orası zor.”
Cankurtaranlık kolay iş değil, iyi yüzme
becerisi gerektiriyor, nerde öğrendiniz
yüzmeyi?
“Bizim köyün derelerinde”
Y A Ş A M L A R
D E Ğ I Ş E N
H A T T I ’ N D A
“Yiyecek ve kalacak yeri otel sağlıyor, sigortamız
da var, büyük oteller kışın da açık olduğu için, kış
aylarında çalışma imkanımız da olacak, bu işin tek
zorluğu sorumluluğunun yüksek olması, koskoca
otelde en büyük sorumluluk bizde, düşünsenize,
Eğitime katılan İbrahim ve Abdullah Bolat bir an dalgınlık birinin canı...”
kardeşler Andırın’ın Hacıveliuşağı Köyü’nden.
İbrahim Belek’de bir beşyıldızlı otelde Gürkan, bu 11 kişilik ekibin içindeki tek Andırın’lı
cankurtaran şuanda, ağabeyi Abdullah ise Kuzey olmayan. O, Yumurtalık’tan katıldı kurslara,
Kıbrıs’tan, bir tatil köyünden transfer teklifi almış şimdi de Yumurtalık Belediyesi’nin personeli
bavul hazırlamakla meşgul.
olarak, plajda sahili gözlüyor.
D E Ğ I Ş E N
B T C
Daha 18 yaşında İbrahim, hemen de benimsemiş
bu mesleği.
H A T T I ’ N D A
10
Bu delikanlıların 10 tanesi şimdi Akdeniz’de
yüzüyorlar.
Nasıl mı?
BTC’nin desteklediği proje bünyesinde açılan iş/
meslek edindirme kurslarına katılan Andırın’lı 10
delikanlı (bir de Yumurtalık’tan Gürkan) Akdeniz
sahillerinde cankurtaranlık yapıyorlar.
B T C
Y A Ş A M L A R
Torosların zirvelerinde eriyen karlar, irili ufaklı
dereler halinde akar Akdeniz’e ve Türkmen İbrahim’e soruyoruz; en çok neyi özlüyorsun
çocukları derelerin buz gibi sularında balık memlekette?
avlayıp, yüzerler.
“Derelerde balık tutmayı.”
11
11
İLETİŞİM
BTC Şirketi Sürdürülebilir Kalkınma Girişimi
Armada İş Merkezi, A Blok, Kat 8 06520 Ankara | Türkiye
+90 (312) 289 8851
[email protected]
www.bp.com
Uygulayıcı Ortaklar
Toplumsal Kalkınma Girişimi
Ardahan Kars, Erzurum Projesi -Atatürk Üniversitesi
Proje Koordinatörü: Prof. Dr. Mükerrem Kaya
+90 (442) 231 2794
Erzincan, Gümüşhane Projesi – Erzincan Üniversitesi
Proje Koordinatörü: Prof. Dr. Ayhan Çelik
+90 (505) 344 9486
Sivas - Kayseri Projesi – Cumhuriyet Üniversitesi
Proje Koordinatörü: Doç. Dr. Mehmet Tuzcu
+90 (346) 219 1010 / 2583
Etkin Yönetişim ve İşletme Geliştime
BTC Boru Hattı Boyunca Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelere
Kredi Destek Projesi - Kredi Garanti Fonu
Proje Koordinatörü: Canan Şakar
+90 (312) 219 4444 / 1208 - 1209
Ceyhan Yangın ve Doğal Afet Eğitim Merkezi – CEYDEM –
Çukurova Üniversitesi
Proje Koordinatörü: Prof. Dr. Recep Yurtal
+90 (322) 338 6460
Boru Hattı Boyunca Yangın Söndürme Kapasitesini Artırma
Projesi - AKUT
Proje Koordinatörü: Dündar Şahin
+90 (216) 548 2301
Doğu Akdeniz (Kahramanmaraş, Osmaniye, Adana) Projesi
EDUSER Danışmanlık
Proje Koordinatörü: Öner Doğan
+90 (322) 613 4125
BTC Boru Hattı’nda Değişen Yaşamlar
BTC Türkiye Sürdürülebilir Kalkınma Girişiminden Haberler
Ağustos 2015 Sayı : 6