Executive Summary_Turkish

YÖNETSEL ÖZET
Bu rapor, proje için finansman saglayan mali kuruluslarla kararlastirilmis olan sartlarin
yerine getirilmesi için insaat asamasi sirasinda gerekli olan Baku-Tiflis-Ceyhan (BTC)
petrol boru hattina iliskin ikinci üç aylik Çevresel ve Sosyal Raporun bir özetidir ve
Nisan, Mayis, Haziran 2004'te meydana gelen gelismeleri içermektedir. Bu raporun
temel amaci Kredi Veren Grubun, Çevresel ve Sosyal Eylem Plani'nda (ÇSEP)
belirttigi sartlarin yerine getirilmesi olmasina karsin, bir çok tarafa dagitimi yapilmistir.
Bu nedenle, ÇSEP'in kesinlikle gerektirdigi bilgilerin yani sira ilave bilgileri
içermektedir.
Rapor hazirlama yaklasiminda ilk üç aylik rapora göre degisiklik yapilmistir. Ikinci
rapor, daha az genel bilgi içermektedir ve önceligi projeye iliskin önemli hususlar yani
sira üç aylik inceleme döneminde meydana gelmis olan degisiklik veya önemli
gelismelere vermektedir. Rapor, Kredi Veren Grubun Bagimsiz Danismanlari (ÖVBD),
SYYEP (Sosyal ve Yeniden Yerlesim Eylem Plani) Heyeti, Hazar Gelistirme Projeleri
Danisma Heyeti (HGPDH) tarafindan projenin bagimsiz izlenmesi konusunda daha
ayrintili bir bölüm içermekte ve sivil toplum kurulusu izleme programlarini
tanitmaktadir. Rapor, ayrica ikinci çeyrekteki bazi faaliyetler konusunda bilgi
sunmaktadir.
Bu
rapor,
projenin
web
sitesinde
yayinlanmistir:
www.caspiandevelopmentandexport.com. Geçen raporda oldugu gibi BTC, proje
raporunun gelecekteki uyarlamalarini daha iyi olusturabilmesi için rapora iliskin
görüsleri almaktan memnuniyet duyacaktir.
GERÇEKLESTIRILEN ÖNEMLI ISLER
2004'ün ikinci çeyreginde
belirtilmektedir. Proje:
gerçeklestirilmis
olan
bazi
önemli
isler
asagida
• iki kazaya (bir isçinin ölümü ve bir proje aracinin karistigi bir motosiklet kazasinda
bir üçüncü kisinin ölümü) ragmen uluslararasi boruhatti sektörünün temel emniyet
performans istatistiki verilerinin (Isten Uzak Kalinan Günler) üzerinde bir basari
gerçeklestirmistir
• yol kullanimindaki büyük artisa karsin trafik kazasi orani azaltmaya devam etmistir
• üç ülkenin her birinde personeli ve halk için HIV/STD bilinçlendirme programlarini
uygulamistir
• Borjomi'de yeni bir büyük enformasyon merkezi açmistir
• yerli personelin istihdamina iliskin belirlenmis hedeflerin ötesine geçmistir
• Türkiye'deki çevre yatirim projelerine iliskin ikinci teklif davetini yayinlamistir.
• Boru hattinin sivil toplum kurulusu izleme programlarini baslatmistir (bagimsiz
toplanti katilimcilari (facilitator ) araciligi ile)
• Üç ülkenin her birinde toplum yatirim programlarinda önemli ilerleme kaydetmistir
ve su anda bunlarin sonuçlarindan yararlanilmaktadir.
• Azerbaycan'da çalisma yapilan alanlarin eski haline getirilmesi konusunda önemli
ilerleme saglanmistir.
• Gürcistan'daki atik su aritma tesislerinin performansi önemli ölçüde artirilmistir.
i
ASILMASI GEREKEN SORUNLAR
Gerçeklestirilen basarilara ilave olarak proje, bu üç aylik dönem içinde çesitli sorunlarin
çözümü konusunda çaba göstermeye devam etmistir:
• Üç ülkenin tamaminda artan insaat faaliyetlerinin ortaya çikardigi talebin
karsilanabilmesi için yeterli yüklenici ile çevresel ve sosyal kaynaklarinin mevcut
olmasinin saglanmasi
• Özellikle Türkiye'de arazinin eski haline getirilmesi ve insaat ilerledikçe bu önemli
konuya daha fazla dikkat gösterilmesi ihtiyaci
• Kati atik yönetimi, özellikle de Azerbaycan ve Gürcistan'daki atik yakma tesislerinin
isletmeye alinmasi ve isletilmesi
• Açik hendek hattinin kontrolü ve yönetimi ile bununla ilgili sosyal ve toplum
üzerindeki etkiler
Rapor bölümlerinin bir özeti asagida verilmektedir.
Insaat islerinde kaydedilen ilerleme: Haziran 2004 sonunda 3,831'i Azerbaycan'da,
5,308'i Gürcistan'da ve 9,459'u da Türkiye'de olmak üzere BTC projesinde 18,645 kisi
çalisiyordu.
Gerek boru hatti, gerekse pompa istasyonlarindaki çalismalarin yavaslamasina yol
açan Mayis ayindaki yogun yagislara karsin bu üç aylik dönemde projedeki genel
ilerleme programa uygun olarak gerçeklestirilmistir. Bu belgede ilk kez arazinin eski
haline getirilmesine iliskin çalismalarda ilerleme kaydedildigi belirtilmektedir.
Azerbaycan'da BTC koridorunun üçte birinden fazlasi eski haline getirilmistir. Nehir
geçislerindeki insaat isleri de tatmin edici bir sekilde gerçeklestirilmistir ve Shamkir,
Dzegam Chai, Tovus Chai, Hassan Su'a kapsamli çalismalar devam etmektedir. Kura
West geçisinin kiyilari hazirlanmistir. Yedi büyük nehir geçisi için Yatay Yönlendirmeli
Sondaj (HDD) ve 21 planlanan noktanin 11'inde sondaj çalismalari tamamlanmistir.
Bütün pompa istasyon tesislerindeki çalismalar pürüzsüz bir sekilde devam etmektedir.
Gürcistan'daki insaat faaliyetleri, kisin erisilmesi çok güç olan yüksek rakimli alanlara
dogru kaymistir. 176 ve 196'inci kilometreler arasindaki (Borjomi) Bakuriani bölgesinde
geçis hakki alani hazirlama, hendek sondaji/patlatma, boru dizme, bükme ve kaynak
çalismalari baslamistir. Kura Nehri-Dogu geçisindeki üç HDD pilot deligin hepsi
tamamlanmis ve genisletme faaliyetleri baslamistir. Algheti nehir geçisinde boru dizme
ve kaynak hazirliklari tamamlanmis ve Gheti nehir geçisinde boru hatti yerlestirilmistir.
Türkiye'de 1,083 kilometrelik geçis hakki seridinin % 83'ü Haziran ayi sonuna kadar
açilmistir. Sadece 68 kilometrelik bölümde arazi eski haline getirilmistir ve bu konuda
üçüncü ve daha sonraki üç aylik dönemlerde daha fazla çaba gösterilecektir. Santiye
çalismalari, altyapi insasi ve montaji ve santiye kamp insasi dahil olmak üzere
Ceyhan'daki deniz terminali ve bütün pompa istasyonlarinda insaat devam etmistir.
Insaat Asamasi Etütleri ve Ölçümleri: Üç ülkenin tamaminda da daha önceden
kararlastirilmis olan çesitli etütler ve ölçümler gerçeklestirilmistir.
Ev Sahibi Ülkelerde Gerekli Olan Etütler (ÇSED'in onaylanmasi ile baglantili)
Azerbaycan'da BTC, Ev Sahibi Hükümet Anlasmasi kapsaminda gerekli olan bir
hidrolojik test usulleri paketini Ekoloji ve Dogal Kaynaklar Bakanligi'na (ETKB)
sunmustur. Bu usuller, ETKB tarafindan Mayis ayinda onaylanmistir.
Gurcistan'da Çevre Bakanligi Kasim 2002'de projeye bir Çevre Ruhsati vermistir. BTC,
ayni zamanda bir dizi ilave etüd ve "ÇSED Devam Eden Faaliyetleri" olarak
adlandirilan ek çalismalar gerçeklestirmistir. BTC, bu faaliyetleri harici uzmanlarin
kapsamli katkilari ile gerçeklestirmis ve Çevre Bakanligi ile GIOC'a ayrintili raporlar
sunmustur. Heyelan tehlikesi bulunan alanlar, biyolojik çesitliligin korunmasi, yeralti
ii
suyunun korunmasi, Borjomi bölümü için alternatif güzergahlar ve Tsalka bölümü için
risk degerlendirmeleri dahil olmak üzere bunlarin bir çogu 2004'ün ikinci çeyreginde
sonuçlandirilmistir. BTC, insaat asamasina iliskin bütün faaliyetlerin sonuçlandirildigini
düsünmektedir.
ÇSED Sonrasi Etütler
Gerekli arastirmalar, ülkelere göre degisiklik göstermelerine karsin genellikle bitki ve
hayvan türlerinin belirlenmesine yönelik ekolojik arastirmalari ve insaat öncesinde
türlerin nakli, kültürel miras alanlarinda kazilar, faaliyetlerden önce bir baslangiç
noktasi olusturulmasi amaciyla baslangiç noktasi yeralti suyu inceleme programlari ve
baslangiç noktasi hava kalitesi izlemesini kapsamaktadir. Bu arastirmalardan bir çogu
Azerbaycan ve Gürcistan'da tamamlanmistir.
Ekolojik Arastirmalar: Türkiye'de ikinci çeyrek içinde tamamlanan arastirmalar, insaat
öncesi hayvan türleri arastirmasinda tavsiye edilen türleri kapsamistir. A bölümünde bu
türler arasinda yarasalar, Avrupa Havuz Kaplumbagasi gibi sürüngenler, Kafkasya
Semenderi gibi suda ve karada yasayabilen hayvanlar ve Karadeniz som baligi, kefal
ve yayin baligi (Bulatamai Barbel) gibi balik türleri yer almistir. Arastirma alaninin
büyük bölümü, Posof dogal yasam koruma alani ve Ardahan Ormani sinirlari içinde
kalmistir. Türkiye'deki Ceyhan Terminalinde yillik deniz kaplumbagasi arastirmalari
Haziran ayinda baslamistir ve Eylül/Ekim'e kadar yuva yapma ve yumurtlama dönemi
boyunca devam edecektir.
Insaat öncesi arastirmalar ve Kirmizi Veri Kitabi türlerinin nakli arastirmalari ile
nakledilen Iris acutiloba'nin (biyolojik durumun eki haline getirilmesi çalismalari
sirasinda geçis hakki seridine geri götürülecektir) sagligi ve varligini sürdürmesinin
gözlemlenmesi dahil olmak üzere Azerbaycan'da çesitli ÇSED sonrasi etütler devam
etmistir. Gürcistan'da nakledilen türlerin benzer sekilde izlenmesine devam
edilmektedir.
Kültürel Miras: Bu üç aylik dönem içinde kesfedilen arkeolojik bulgular arasinda
Türkiye'de bir Demir Çagi tümülüsü ile bir Roma hamami bulunmaktadir. Bunlarin her
ikisi güzergahta degisiklik yapilmasini gerektirmistir. Goshgarchay'daki orta çag
müslüman mezarligi ile antik yerlesim biriminin kazilari (Samukh ilçesi, Azerbaycan)
Subat 2004'te baslamis ve Nisan ayinda tamamlanmistir. En önemli bulgu altin
küpelerdir.
Baslangiç Noktasi Yeralti Suyu Izleme Çalismalari: Boru hatti geçis hakki koridoru
boyunca belirlenen Azerbaycan'daki 40 önemli yeralti suyu alim noktasinda ilave
veriler toplanmistir. Gürcistan'daki iki pompa istasyonu çevresinde yeralti suyu
ölçümleri yapilmistir.
Baslangiç Noktasi Hava Kalitesi Izleme Çalismalari: Ceyhan'da (üç) uzun dönemli
baslangiç noktasi hava kalitesi izleme raporunun ilki (10 Aralik 2003 ile 24 Ocak 2004
arasindaki dönemi kapsamaktadir) Botas tarafindan onaylanmistir. 7 Mart - 21 Nisan
2004 arasindaki dönemi kapsayan ikinci rapor tamamlanmistir ve su anda Botas
tarafindan incelenmektedir. Bu üç aylik dönemde tamamlanan izleme sonuçlari, PM1 0,
VOC ve SO2 seviyelerinin proje standartlarina uygun oldugunu, NO x 'in ise on ölçüm
noktasinin ikisinde muhtemelen proje trafigi nedeniyle proje standartlarinin biraz
üzerinde oldugunu göstermistir. Üçüncü uzun dönemli hava kalitesi izleme raporunun
hazirlanmasina 14 Haziran 2004'te baslanmistir.
Strateji veya proje ayrintilarinda degisiklikler: BTC Projesi, "degisiklik yönetimi"
olarak adlandirilan bir sistemler süreci kullanmaktadir. Muhtemel çevresel veya sosyal
etkilere yol açacak önerilen degisiklikler, Çevresel ve Sosyal Eylem Planinda
tanimlandigi sekilde I, II ve III. Sinifa ayrilmistir. En önemlileri III. Sinif degisikliklerdir.
Gerektiginde çevresel ve sosyal degerlendirmeler (mini ÇSED'ler), degisiklik sürecinin
yönetiminin desteklenmesi için gerçeklestirilmistir. Bunlar arasinda Azerbaycan'daki üç
iii
II. Sinif degisiklik, Gürcistan'da 18 I. Sinif ve iki II. Sinif degisiklik ile Türkiye'de yedi I.
Sinif degisiklik ve iki II. Sinif degisiklik bulunmaktadir.
Ikinci üç aylik dönem içinde Çevresel ve Sosyal Etki Degerlendirmesi (ÇSED) ,
Çevresel ve Sosyal Eylem Plani (ÇSEP) , Yeniden Yerlesim Eylem Plani (YYEP) ve
Çevresel ve Sosyal Yönetim Sistemleri ( ÇSYS ) raporlarinda önemli bir biçimsel
degisiklik, ilave veya tadilat olmamistir.
Egitim faaliyetleri: BTC, kurulustaki her görev veya kisinin çevresel ve sosyal
açilardan etkin ve sorumlu olmasi için gereksinim duydugu egitimi tanimlayarak
çevresel ve sosyal egitim ihtiyaçlari konusundaki sistematik yaklasimini sürdürmüstür.
Kurallara uymama olaylarinin yasandigi konularda baslangiç türü egitimden çevre
saha yetkilileri tarafindan verilen is öncesi tavsiyeler ve sahada yönlendirme
faaliyetlerine geçilmistir.
Azerbaycan'da 5,400'ün üzerinde yüklenici personeli, atik yönetimi, petrol yayilmasina
karsi alinacak önlemler, hafriyat isleri (alt tabaka/üst tabaka), çevre bilgileri, toz ve
gürültü kontrolü, kültürel miras, erozyon/çökelti ile mücadele ile arazinin eski haline
getirilmesi ve biyoloji kaynaklarin eski haline getirilmesi dahil olmak üzere çesitli
konulari kapsayan çalisma öncesi toplantilar ve isbasi yönlendirme tatbikatlarina
katilmistir.
Gürcistan'da BTC Toplum Irtibat Görevlileri (TIG'ler), kisa süre önce istihdam edilen iki
yabanci Saha Denetçisinden yogun isbasi egitim almistir. Tesisler Ekibi, atiklarin
ayrilmasi, petrol yayilmasinin kontrol altina alinmasi, kirliligin önlenmesi ve çevrenin
korunmasi dahil olmak üzere çesitli konulari kapsayan 95 is öncesi toplanti
düzenlemislerdir. Boru Hatti Ekibi, petrol yayilmasinin kontrol altina alinmasi, atik
yönetimi, üst toprak tabakasi yönetimi, erozyonla mücadele, agaç kesimi ve kültürel
mirasin korunmasi dahil olmak üzere çesitli konulari kapsayan 347 is öncesi toplanti
düzenlemislerdir
Türkiye'de 5,100'ün üzerinde personel, ikinci çeyrek içinde çevresel ve sosyal
baslangiç egitimi almistir. Sahada is öncesi toplantilar ve uzman çevre ve sosyal
egitimi çalismalarina devam edilmistir. Is öncesi toplantilar, tesislerde her bölümde
günlük olarak düzenlemektedir ve kirliligin önlenmesi, toprak yönetimi, atik yönetimi,
çevre bilinci ve arkeoloji gibi konular ele alinmaktadir.
Ceyhan Terminalinde hava kalitesi yönetimi, gürültü ve titresim yönetimi ve agrega
yönetimi konusunda ilave çevre egitimi verilmistir. Botas, Adana ve Erzurum'da
Yüklenici Halkla Iliskiler Ekipleri için bir dizi Toplum Emniyet Bilinci egitmen egitimi
toplantilari düzenlemistir.
Personelin egitilmesine ilave olarak BTC projesi, toplum için egitim çalismalari
düzenleyecektir. Rapor dönemi içinde Türkiye'deki proje, bir Türk film sirketi tarafindan
BTC için hazirlanan bir dizi toplum emniyeti filmini içeren kapsamli bir Toplum Emniyeti
Bilinçlendirme Programini baslatmistir. Farkli yas gruplarini hedefleyen üç film
hazirlanmis ve filmlerin desteklenmesi için arastirma uygulamalari yapilmistir.
Karayolu trafigi ile santiyeler ve açik hendeklerin yakininda oyun oynamadan
kaynaklanabilecek tehlikeler konusunda emniyet mesajlari veren afisler, bu filmlerdeki
mesajlarin güçlendirilmesi amaciyla üç ülkede de hazirlanmistir. Bunlar okullara
asilmistir. Toplum emniyet programlari, Azerbaycan ve Gürcistan'da da devam
etmektedir.
Danisma ve iletisim:
Azerbaycan'da üç aylik dönemde çesitli faaliyetler düzenlenmistir. BTC yöneticileri,
Çevre Yönetim Programi (ÇYP) sürecini görüsmek için Çevre Bakani ve öteki
yetkililerle görüsmüslerdir. Yoksullugun azaltilmasi konusunda Ekonomik Kalkinma
Bakanligi'nda bir sunus yapilmistir. Proje, Kültür Bakanligi ile yakin isbirligi içinde
çalismis ve Gobustan Koruma Alani Paydas Danisma Komitesi tarafindan kaydedilen
iv
ilerlemeyi kolaylastirmistir. Bazi medya kurulusu temsilcileri için brifingler ve saha
ziyaretleri düzenlemistir.
Azerbaycan'daki ana yüklenici olan CCIC, sulama, erisim yollarinin kullanilmasi,
toplumun emniyet konusunda bilinçlendirilmesi ve katilim gibi konularda güzergah
boyunca yeralan yerlesim birimlerinde toplantilar düzenlemistir.
BTC, Gürcistan'da hükümetle dogrudan iliskilerinin kapsamin genisletmistir. BTC,
GIOC, Çevre Bakanligi ve hükümetin Teknik ve Çevre Danismanlari ile haftalik
esgüdüm toplantilarini sürdürmektedir. ÇSED "Devam Eden Faaliyetlerin" bir bölümü
olarak ilave arastirmalarin nihai sunusu ile çakisacak sekilde ilave toplantilar
düzenlenmistir. Bu arastirmalar Internet sitesinde yayinlanmistir.
BTC ve SPJV toplum irtibat personeli su anda Gürcistan'da tek bir ekip olarak faaliyet
göstermektedir. Üç aylik dönem içinde Akhaltsikhe ve Borjomi ilçesinde yeni proje
enformasyon merkezleri açilmistir. Bakuriani'de bir proje bilinçlendirme toplantisi dahil
olmak üzere çesitli resmi toplantilar düzenlenmistir (Borjomi bölgesinde insaatin
baslamasindan önce).
Inceleme döneminde Türkiye'de topluma erisim konusunda büyük gayret gösterilmistir.
BTC ve Botas, Ankara ve Istanbul'da ulusal paydaslarla ulusal sivil toplum kuruluslari,
üniversite ve bakanlik temsilcilerinin katildigi iki büyük degerlendirme toplantisi
düzenlemistir.
10-28 Mayis tarihleri arasinda boru hatti güzergahindaki on ilde yerel paydaslarla
toplantilar yapilmistir. Bu toplantilarda istihdam, insaatin etkileri, petrolle ilgili riskler ve
önlem alma usülleri gibi konular üzerinde durulmustur. Kars ve Ardahan'da yerel
yetkililerle Haziran ayinda izleme toplantilari yapilmistir. Botas ve BTC, 20'den fazla
medya temsilcisi ile görüserek proje hakkindaki son gelismeler konusunda onlari
aydinlatmis ve önemli konulari görüsmüstür. Medya temsilcileri ayrica santiye
kamplarina ve çalisma alanlarina davet edilmistir.
Yükleniciler, yerel halkla yaklasik 300 toplanti yapmistir. Ceyhan'da terminale yakin
köylerde 72 halk toplantisi düzenlenmistir. Ankara Üniversitesi, BTC ve Botas
temsilcileri, Gölovasi köyünde balikçilarla bilgilendirme toplantilari yapmislardir.
Haziran ayinda bu köylerde izleme ziyaretleri ve yüz yüze görüsmeler yapilmistir. Bu
toplantilarda 48 balikçidan 38'i ile tazminat anlasmalari imzalanmistir.
Üç proje ülkesinin disinda uluslararasi düzeyde de danismalar yapilmistir. Yetkililer,
akademisyenler ve sivil toplum kurulusu temsilcileri için Washington DC'deki Brookings
Institute'de, US Socially Responsible Investors için New York'da ve Anglo-Azeri
Society için Londra'da toplantilar düzenlenerek Toplumsal Kalkinma Programlari ele
alinmistir.
Arazi alimi ve tazminat:
Azerbaycan'daki boru hatti geçis hakki arazi alimlari ve tazminat süreci hemen hemen
tamamlanmistir. Bir çok islem sorunsuz bir sekilde tamamlanmis ve arazi
sahipleri/kullanicilari, aldiklari tazminatin düzeyinden memnun görünmektedir. Insaat
çalismalari nüfus açisindan daha yogun bati bölgelerine dogru ilerledikçe anlasma
sonrasi ihtilaflarin sayisi artmistir. Bu rapor döneminde Azerbaycan'da arazi ve
tazminatla ilgili 29 sikayette bulunulmustur.
Gürcistan'daki arazi alim ve tazminat çalismalari, Akhaltsikhe ve Borjomi'de yüksek
dag köyleri, Borjomi'de özel arazi sahipleri ve Sakire, Tazdrisi ve Akhaltsikhe'de
yeniden belirlenen güzergahlarin çevresinde özel arazi sahipleri üzerinde
yogunlasmistir. Gürcistan'daki arazi alim sürecinin Eylül ayi sonuna kadar
tamamlanmasi beklenmektedir. Ancak, bu Tabatskuri ve Krtsanisi'de özel arazi
sahiplerinin belirlenmesine iliskin mahkeme kararlarinin zamanlamasina baglidir.
Bu bildirim döneminde Gürcistan'da arazi ve tazminatla ilgili 592 sikayette daha
bulunulmus ve Ocak 2004 ayindan bu yana toplam sikayet sayisi 839'a yükselmistir.
v
Sikayetlerin çözüme kavusturulmasi BTC'nin beklediginden veya arzuladigindan daha
uzun sürmüstür ve bu üç aylik dönem içinde arazi ekibi faaliyetlerinin önceliklerinde
degisiklik yapilmasi ve BTC'nin SPJV'den ilave arazi tazminatinin ödenmesi
yükümlülügünü almasi gibi islerin hizlandirilmasina yönelik çesitli adimlar atilmistir.
Ayrica, Gürcistan'da arazi mülkiyeti ve tescili ile ve yetim arazi tazminati taleplerine
kadar degisiklik gösteren arazi ile lgili çesitli meselelerden kaynaklanan 33 geçis hakki
tikanikligi meydana gelmistir.
Türkiye'de bütün orman, kamu ve geleneksel arazi sahipleri yani sira özel parsellerin
% 88'i ile ilgili olarak arazi kamulastirma ödemeleri yapilmistir. Resmi ve gayri resmi
arazi kullanicilarina yapilan bütün ödemeler tamamlanmistir. Ceyhan'daki balikçilarla
tazminat anlasmalari imzalanmasi konusunda önemli ilerleme kaydedilmistir.
Türkiye'de henüz çözüme kavusturulmamis konular arasinda arazi sahipleri ile
geleneksel olarak sahip olunan arazilerin sinirlarinin yanlis belirlenmesinden
kaynaklanan ihtilaflar ile adli süreçlerden kaynaklanan gecikmeler bulunmaktadir. Her
ikisi de karmasik konular olmakla birlikte bunlarin Eylül/Ekim 2004'e kadar
çözümlenmesi amaciyla bu üç aylik dönem içinde bir eylem plani hazirlanmistir.
Bu rapor döneminde Türkiye'de arazi kamulastirilmasi/tazminat konulari ile ilgili 141
yeni sikayette bulunulmus ve böylece bugüne kadar yapilan sikayetlerin sayisi 623'e
ulasmistir. Sikayetlerin yaklasik % 60'i, geleneksel arazi sahiplerinin yanlis
belirlendigini ileri süren Bölüm A'daki köylüler tarafindan yapilmistir.
Dahili ve Harici Izleme:
Dahili Izleme (Proje tarafindan izleme)
Olasi sorunlarin belirlenmesi ve düzeltici önlemlerin alinmasi, projenin çevresel ve
toplumsal etkisinin yönetilmesinin önemli bir yönünü olusturmaktadir. Proje ile ilgili
çevresel ve sosyal taahhütlere uyulmama durumlarinin belirlenmesi için düzenli olarak
denetimler, kontroller, izleme ve bildirimler gerçeklestirilmektedir.
Taahhütlere uyulmama durumlari üç düzeye ayrilmaktadir. I. Düzey, düsük öneme III.
Düzey ise yüksek öneme sahiptir.
Bu üç aylik dönem içinde gündeme getirilen bir III. Düzey ihlal meydana gelmemistir. I.
Düzey ihlallerin sayisi 45, II. Düzey ihlallerin sayisi ise 26 olmustur. Bunlarin 22'si
Azerbaycan'da, 10'u Gürcistan'da, 39'u da Türkiye'de meydana gelmistir.
Ihlallerin meydana geldigi alanlar arasinda üst toprak tabakasindaki çalismalar,
erozyonla mücadele, gürültü kontrolü, atik yönetimi, kirliligin önlenmesi, atik suyun
aritilmasi ve arkeoloji bulunmaktadir. Bütün ihlal vakalari için düzeltici önlemler
belirlenmistir.
Kredi Verenler Grubu Harici Izlemesi - ÖVBDI
Proje, ayrica Kredi Veren Gruplarin Bagimsiz Çevre Danismanlari (ÖVBD) tarafindan
üç ayda bir harici izlemeye tabidir. Üçüncü ÖVBD ziyareti, Mart 2004'te yapilmistir.
ÖVBD denetimlerinde, ihlal durumlarini derecelendirmek için ayni sistemi
kullanilmaktadir. Izleme raporu www.caspiandevelopmentandexport.com sitesinde
yayinlanmistir.
Bu denetim sirasinda hiç bir III. düzey ihlali belirlenmemistir. 37 adet I. düzey ihlali ve
14 adet II. seviye ihlali belirlenmistir. Bunlar arasinda 23'ü Azerbaycan'a, 7'si
Gürcistan'a ve 21'i de Türkiye'ye iliskindir. Gürcistan'da belirlenen yedi ihlal durumunun
I. düzey oldugunun belirtilmesi gerekmektedir. Bütün bulgular konusunda BTC
tarafindan alinan önlemler, bu raporda yayinlanmistir.
Bu ihlal olaylari, dahili denetimlerden elde edilenlere benzemekteydi ve büyük ölçüde
üst toprak tabakasi yönetimi, arazinin eski durumuna getirilmesinde kaydedilen
ilerleme, atik yönetimi, atik su aritilmasi ve kirliligin önlenmesi ile ilgiliydi.
vi
Kredi Veren Gruplar Harici Izlemesi - SYYEP
SYYEP heyeti, 2004'ün birinci çeyreginde projeyi izlemis ve proje, bu konudaki raporu
2004'ün ikinci çeyreginde almistir. Heyetin genel olarak vardigi sonuç, taahhütlerini
genel olarak yerine getirdigi seklindedir. Ancak, yüklenici tarafindan yapilan geçici
arazi edinimleri, projeden etkilenen gruplara bilgi verilmesi; TYP projeleri konusunda
SEÇ (saglik, emniyet ve çevre) teminati; ve degisiklik yönetimi dahil olmak üzere genel
proje performaninin güçlendirilmesi gereken bazi alanlar bulunmaktadir. Heyet, BTC'ye
43 yüksek öncelikli, 23 orta öncelikli ve 2 düsük öncelikli tavsiyede bulunmustur.
Bunlarin 20'si Azerbaycan'a, 30'u Gürcistan'a, 18'i de Türkiye'ye iliskindir.
Diger Harici Izleme Çalismalari – HGPDH
BP, HGPDH'yi Ocak 2003'te BP Grup Baskani olan Lord Browne'ye tavsiyelerde
buluncak bagimsiz bir harici heyet olarak kurmustur. Görev süresi üç yildir ve BP'nin
Azerbaycan portföyündeki bütün projeleri ve varliklari kapsamaktadir. HGPDH, çesitli
ekonomik, çevresel ve sosyal konularda tavsiyelerde bulunmustur. Bunlarin bir çogu
ÖVBD ve SYYEP tarafindan yapilan tavsiyelerle çakismaktadir ve onlara ilave
niteliktedir. Daha ayrintili bilgi heyetin web sitesinden (www.caspsea.com )elde
edilebilir
Ev Sahibi Ülke Izlemesi
Gürcistan Hükümeti, Çevre Danisman Denetçi Ekibi, bu rapor döneminde BTC'nin
insasi sirasinda düzenli çevresel uygunluk denetimlerini sürdürmüstür. Bunlar biyolojik
çesitlilik, Geçis Hakki Yönetimi, Nehir Geçisleri, Arazinin Eski Haline Getirilmesi, Atik
Yönetimi ve Arkeolojiyi içermistir.
Denetimlerden elde edilen genel sonuçlar olumlu olmustur ve önemli bir ihlal veya
sorun belirlenmemistir. Üst toprak tabakasi alaninda ÖVBD tarafindan belirlenen
soruna benzeyen bir bulgu elde edilmistir.
Ulusal Sivil Toplum Kuruluslarinin Izleme Çalismalari
Üç ülkede de sivil toplum kuruluslarina, bagimsiz olarak finanse edilen bir kolaylastirici
kurumun yardimi ile projeyi izleme firsati verilmektedir. Azerbaycan'da kolaylastirici
kurulus olan OSI Azerbaijan, kendi mali kaynaklarina sahiptir ve izleme sürecini
finanse etmis bulunmaktadir. 2004'ün üçüncü çeyreginin basinda sivil toplum kurulusu
egitimi planlanmaktadir. Gürcistan'da süreç, kolaylastirici kurulus için bagimsiz
finansman bulma gereksinimi nedeniyle Azerbaycan'daki sürecin yaklasik 3 ay
gerisindedir. Türkiye'de ise Türk sivil toplum kuruluslari için egitim ve yönlendirme
konusunda fazla gereksinim olmamasi nedeniyle bagimsiz kurulus, daha çok
gözlemde bulunacak ve görüslerini açiklayacaktir.
Saglik ve emniyet: Bu üç aylik dönem içinde Azerbaycan'da bir boru hatti isçisinin
hayatini kaybetmesinden büyük üzüntü duyuyoruz. Yüklenici CCIC için çalisan 36
yasindaki Azeri vatandasi, borunun termik genisleme nedeniyle yanal olarak hareketi
sonucu boru ve bir kaynak makinesi arasinda kalarak ezilmistir. Sorusturma sirasinda
santiye kapatilmistir. Daha sonra yapilan tavsiyelerde, liderlik, usullere uyma, risk
degerlendirmesi ve is planlamasi üzerinde durulmustur. Is uygulamalari, iletisim, egitim
ve yönetim liderligi konusunda düzeltici önlemler alinmistir.
Bu üç aylik dönemde ayrica Türkiye'de bir Botas aracinin karistigi bir motosiklet
sürücüsünün ölümüne yol açan trajik bir trafik kazasi meydana gelmistir. Gelecekte bu
tür olaylarin meydana gelme olasiliginin azaltilmasi için önlemler alinmistir.
Kemik kirilmasi ve basta yaralanmalar seklinde dokuz ciddi yaralanma meydana
gelmis ve toplam359 kisiye hafif yaralanmalar nedeniyle ilk yardim tedavisi
uygulanmistir.
Buna ragmen BTC projesinin saglik ve emniyet alanindaki performansi iyilesmistir ve
Isten Uzak Kalinan Gün Sikligi (DAFWCF) esasina göre sektör ortalamasi ile
vii
kiyaslandiginda yaklasik bes kat daha iyidir. 2004'ün ilk yarisi içinde projede toplam
26.1 milyon saat çalisilmistir. Toplam 14 gün ise gelememe durumu yasanmistir. Bu
0.11 düzeyinde bir DAFWCF oranina tekabül etmektedir. Sektör ortalamasi 0.55,
BTC'nin 2003'teki performansi ise 0.16'dir. Bu iyilesmenin önemli bir nedeni de
kaydedilmesi mümkün hastalik, yaralanma ve trafik kazasi oranlarindaki ciddi
azalmadir.
En önemli basarilar arasinda Ceyhan terminalinde hiç bir DAFWC olmadan
tamamlanan bes milyon saatin üzerindeki çalisma, Azerbaycan'daki BTC tesislerinde
hiç bir DAFWC olmadan tamamlanan 1.5 milyon saat çalisma ve 5,000'den fazla
kisinin katildigi Gürcistan'daki yedi yerde düzenlenen basarili bir "Emniyet Günü"
uygulamasi bulunmaktadir.
Rapor döneminde proje ile ilgili görevler kapsaminda toplam 26,640,861 kilometre yol
kaydedilmistir. Bu, ilk çeyrekteki mesafeye göre üçte iki fazladir. Bu artisa karsin trafik
kazalari sayisi % 22 azalarak 48'e inmistir. Emniyet kemerleri, koltuk basliklari ve
devrilme koruma teçhizatinin kullanilmasi, olumlu etki yaratmaya devam etmistir.
Ilave Edilebilirlik ve Telafi Programlari: Baslica programlar, Azerbaycan ve
Gürcistan'd BTC/SCP projeleri tarafindan birlikte finanse edilen ve yönetilen,
Türkiye'de de sadece BTC tarafindan finanse edilen ve yönetilen Toplumsal Yatirim
Programlari (TYP) ve Çevresel Yatirim Programlari (ÇYP) bulunmaktadir. Ayrica, TYP
ve ÇYP'in kapsami disinda kalan sosyal bagislar ve yatirimlari içeren girisimler
bulunmaktadir.
Bu raporun kapsami, ilk üç aylik rapordan bu yana durumun güncellenmesi ile
sinirlandirilmistir.
Ilave
genel
bilgiler,
ilk
üç
aylik
raporda
ve
www.caspiandevelopmentandexport.com BTC web sitesinde yayinlanan ESAP ekinde
verilmektedir.
ÇYP: Bu üç aylik dönem içinde BTC'nin ÇYP bütçesi, Türkiye'de izleme ve
degerlendirmeye yönelik ilave fonlar ve yeni bir sulak alan yönetim projesinin
finansmani nedeniyle 8.8 milyon dolardan 9.3 milyon dolara çikmistir.
Azerbaycan'da ikisi disinda 1. Asama ÇYP'ye iliskin bütün projeler, ETKB onayi
alinmasina kadar askiya alinmistir. ÇYP'nin uygulanmasinin daha sonraki
asamalarinin kolaylastirilmasi amaciyla stratejide degisiklik yapilmistir.
Bu üç çeyrek içinde Gürcistan'daki Bozayi koruma programi, uygulama asamasina
girmistir. Proje, bir tür koruma planinin olusturulmasina imkan verebilecek nüfus ve
dogal yasam alani kullanim bilgilerini elde etmeyi amaçlamaktadir. Hus tavugu koruma
projesi devam etmektedir. Yukarida belirtilen programla benzer amaçlara sahiptir.
Radyo izleme yöntemleri denenmektedir. Dogal yasam alani ve nüfus dagiliminin
kaydedilmesi amaciyla bir GIS veri tabani olusturulmustur.
Önerilen Borjomi Kharagauli Milli Parki Destek Alani Programi konusunda ayrintili
danismalarda bulunulmustur. Sürürülebilir Orman Pilot Projesi için uzman orman
danismanlik hizmetleri alinmistir. Mayis ayinda boru hatti güzergahi boyunca "sivil
toplum kuruluslari kapasite olusturulmasina iliskin bir küçük hibeler programi yönetimi
konusunda teklif daveti yayinlanmistir. Teklifler 2004'ün üçüncü çeyreginde alinacaktir.
Türkiye'deki ÇYP, su anda uygulama asamasinda bulunan 6 proje ile devam
etmektedir ve 2. Asama ÇYP projelerine iliskin teklif duyurusu Mayis ayinda
yayinlanmistir. Bu üç aylik dönem içinde Türkiye'de gerçeklestirilen bir çok faaliyet
arasinda Akdeniz Foku projesi çerçevesinde Iskenderun Körfezinde önemli fok
hareketlerinin gözlemlenmesi bulunmaktadir. Önemli Kus Alanlari projesi, on yeni
muhtemel yeni alan belirlemistir. Önemli Bitki Alanlari projesi kapaminda yedi mahalde
saha çalismalari yapilmis ve çok sayida örnek toplanmistir. Iki teyit edilmis önemli bitki
alani kaydedilmis ve en az 13 muhtemel önemli bitki alani belirlenmistir. Dört deniz
kaplumbagasi üreme alani belirlenmis ve Deniz Kaplumbagasi projesi için destek
saglanmasi amaciyla yetkililerle toplantilar yapilmistir. Türkiye'nin kuzeydogu
viii
bölgelerindeki ormanlik alanlarda biyolojik çesitlilik haritasinin olusturulmasi çalismalari
baslatilmistir.
TYP:
Bati Azerbaycan'da Çocuklari Kurtarin (dört uygulayici ortaktan biri), kendi 48 TYP
toplulugunun tamaminda toplum eylem gruplarinin olusturulmasini kolaylastirmistir.
Ikinci çeyregin sonuna kadar bunarin 33'ü kendi degerlendirmelerini tamamlamisti ve
küçük altyapi projelerine iliskin önerilerini hazirliyorlardi. Ayrica 45 topluluk, toplam
34,000$ degerinde kendi kendini finanse eden küçük projelere sahipt. Bu, toplumun
harekete geçirilmesi ve gelistirme sürecinin olumlu bir etki yarattigini göstermektedir.
Tarimsal egitim faaliyetleri memnuniyet verici bir sekilde devam etmektedir ve 27 tarim
kursu egitmeni, 237 çiftçi ile danismanlik anlasmalari yapmistir.
Dogu Azerbaycan'da dokuz topluluk, projeleri uygulamaya baslamistir. Bu projelerin
büyük bölümüne toplam katkisi, zorunlu düzey olan % 25'i asmistir. Bu, motivasyonun
güçlü bir göstergesidir. Toplum eylem gruplarina yönelik yönetim egitimi, bu çeyrek
içinde egitim gören sekiz grupla devam etmistir. Tarla bitkileri ekim teknikleri ve
hayvancilik gibi konularda tarimsal bilgilerin yayilmasinda önemli ilerleme
kaydedilmistir. Bugüne kadar 425 çiftçi, bu hizmeti kullanmistir.
Bütün boru hatti güzergahi boyunca üç aylik dönemde International Medical Corps
tarafindan idare edilen Temel Toplum Saglik Hizmetleri projesi çerçevesinde oniki
klinik rehabilitasyon sözlesmesi imzalanmistir. Azerbaycan'da bu programa 55 topluluk
katilmaktadir. Dokuz klinik, yeniden insa edilmektedir. Halk ve saglik personeli için
önemli ölçüde tibbi ve saglik egitimi verilmistir.
Su anda yaklasik 4,000 kisi, FINCA tarafindan yönetilen Boru Hatti Mikro Finans
Girisiminin etkin müsterisidir. Bunlarin yaklasik yarisi kadindir. Üç aylik dönemin
sonuna kadar yaklasik 850,000$ kredi verilmistir. Kredilerin yaklasik üçte ikisi, tarimsal
amaçlarla verilmistir. BTC/SCP tarafindan finanse edilen kredilerin geri ödeme orani,
% 100 düzeyinde seyretmistir.
Gürcistan'da Gürcistan TYP programi çerçevesinde Haziran 2004'ün sonuna kadar
72'nin üzerinde altyapi rehabilitasyon projesi tamamlanmistir. Bunlarin yaklasik dörtte
biri içme suyu temin rehabilitasyonu, dörtte biri okul rehabilitasyonu için harcanirken
geri kalan miktar, yollar, sulama sistemleri, dogal gaz sistemleri ve toplum binalarinin
rehabilitasyonu için kullanilmistir.
Gürcistan'da Constanta tarafindan yönetilen mikro kredi programi da ayni sekilde
basarili olmustur. Haziran sonunda 5,100'den fazla kisiden olusan 1,112 grup, bundan
yararlanmistir. Kredilerden yararlanan hedef kitle, inceleme döneminde 5,500'den
14,000'e çikmistir.
Gürcistan'da TYP, ayrica yetiskinleri Gürcistan'in gelecekteki sosyal ve ekonomik
gelisimine daha etkin bir sekilde katilmak üzere hazirlayarak boru hatti güzergahi
boyunca yer alan kentksel alanlarin sürdürülebilir sosyoekonomik kalkinmasini tesvik
etmeyi amaçlayan Iyilestirilmis Okullar Programi için teklif duyurusunda bulunmustur.
Türkiye'deki TYP programi, bes orta ve güney ili için uygulayici ortaklarini seçmis, ilave
fonlarin verilmesi ile Türkiye'nin kuzeydogusunda üç TYP programinin kapsamini
genisletmis ve Ankara, Istanbul ve boru hatti güzergahi üzerindeki on ilde yerel ve
ulusal sivil toplum kurulusu temsilcileri ile toplantilar düzenlemistir.
Dört Uygulayici Ortaktan biri olan Uluslararsi Mavi Hilal Dernegi, tohum paketlerinin
dagitilmasi, Posof'taki binalarin onarimi, yem bitkileri demonstrasyonlari düzenlenmesi
ve sigir yetistiricilerinin egitilmesi dahil olmak üzere Ardahan ilinde çesitli çalismalar
gerçeklestirmistir. SURKAL saha personeli, Kars ilinde asilama kampanyalarini
sürdürmüs, kadin ve ögrenciler için temizlik egitimi kurslari düzenlemis ve bir çok
hayvan hastaligi ile mücadele çalismalarini sürdürmektedir. Erzurum ilinde Atatürk
ix
Üniversitesi, Erzincan ve Gümüshane illerinde PAR Danismanlik tarafindan benzeri
basarilar elde edilmistir.
x