73 fırka ne demektir?

73 fırka ne demektir?
Hemen her dinde görüldüğü gibi İslam dininin mensupları da farklı mezheplere ayrılmışlardır. Bu
mezhepler, "İslam dininin itikadî ve amelî sahadaki düşünce ekolleridir."
Mezhep, gitmek anlamındaki Z-H-B kökünden türetilmiş bir kelime olup, "gidilen yol"
anlamındadır. Hz. Peygamber (a.s.m) şu ifadeleriyle insanlık alemindeki ihtilaf gerçeğine işaret
eder: "Yahudiler 71 fırkaya bölündü, Hıristiyanlar 72 fırkaya. Ümmetim ise 73 fırkaya
bölünecek. Biri dışında hepsi ateşte olacak. Kurtulan fırka benim ve ashabımın yolundan
gidenlerdir."
Zayıf bir rivayette ise,"biri dışında hepsi cennettedir" denilmiştir.
73 fırka ile ilgili hadislerin sıhhat durumu hakkında hayli konuşulmuşsa da, bizce bu fırkalara
bölünme, tarihi bir realitedir ve ilgili hadisler bu realitenin ifadesidir.
"73 fırkadan muradın ne olduğu?" meselesine gelince bu konuda başlıca iki görüş vardır:
Birincisi -73 fırka ifadesini hakikat anlamında kabul edenler.
Bunlar itikadi fırkaları nazara verirler ve bunlardan çıkan tali kollarla 73 fırkaya tamamlarlar. Bu
fırkaların başlıcaları, "Hariciler, Şia, Mu'tezile, Cebriye, Mürcie"dir. Bunlar ve bunlardan çıkan
fırkalarla 73 rakamına ulaşmaya çalışan müellifler arasında tam bir ittifak yoktur.
İkincisi -73 fırka ifadesini kesretten kinaye olarak görenler.
Arapçada 7, 70, 700 gibi ifadeler çokluk ifade eder. Mesela, "yedi sema" "yedi deniz", "onlar için
70 defa da istiğfar etsen, Allah onları affetmeyecek." "İman 70 küsur şubedir" tarzındaki
nass'larda bunu görebiliriz.
73 fırkadan herbiri kendini "fırka-i naciye" yani “kurtulan fırka” olarak kabul eder.
73 fırka hadislerinde geçen "biri dışında hepsi ateştedir" ifadesine Mevlüt Özler şöyle yaklaşır:
"Bu bizzat narda (ateşte) olmayı değil, Kuran ve Sünnetin yolundan ibaret olan hakka, doğruya
isabet edememeyi ifade eder... Hz. Peygamber böyle diyerek onların görüş ve düşüncelerinin
yanlışlığına dikkat çekmiştir."
Şatıbî, aynı meselede şuna dikkat çeker: "Biri dışında hepsi ateştedir" ifadesi, zahirde tehdid
hükmünü iktiza eder. Cehennemde ebedilik veya ebedi olmayış belirtilmemiştir. Dolayısıyla
cehennemde ebediliğe bu ifadede bir delil yoktur. Çünkü cehennemle tehdid, kafirlere yönelik
olabildiği gibi, asi mü'minlere de yönelik olabilmektedir."
Bediüzzaman, kurtulan fırkayı "fırka-i naciye-i kamile" tabiriyle ifade eder. Yani kamil manada
kurtulan bir tanesi olacak, diğerleri az veya çok haktan inhiraf edeceklerdir.
Hz. Peygamber yere bir çizgi çizer, "işte bu doğru yol" der. Sonra bu çizginin sağına soluna
başka çizgiler çizer. "Bunlar da başka yollar... Bunlardan herbiri üzerinde o yola çağıran bir
şeytan vardır" buyurur ve şu ayeti okur. "İşte bu benim dosdoğru yolumdur, ona uyunuz. Başka
1/2
73 fırka ne demektir?
yollara uymayın ki, sizi O'nun (Allahın) yolundan ayırmasın..."
Malumdur ki iki nokta arasında en kısa mesafe, doğrudur. Bunun dışında yer alan eğriler, az
veya çok doğrudan inhiraf etmişlerdir.
Mesela, Allahın sıfatları konusunda, o sıfatları inkar eden muattıla tefrit, onları mahlukatın
sıfatlarına benzeten müşebbihe ifrat etmişlerdir. "Allahın,bizce keyfiyeti meçhul sıfatları vardır"
diyen ehl-i sünnet ve cemaat ise, istikameti yakalamışlardır.
Keza, kader meselesinde kaderi inkar eden mu'tezile tefrit, insanın hür iradesini reddeden
cebriye ifrat etmiştir. "İlahi kader vardır. Fakat insan cüz-i ihtiyari sahibidir, dolayısıyla
mes'uldür" diyen ehl-i sünnet ve cemaat istikameti ifade etmiştir.
Bu iki misal gibi, 73 fırkayı meydana getiren ekoller, ya ifrat veya tefrit ucunda yer almışlardır.
İstikametli yorum ise ehl-i sünnetin olmuştur.
Doç.Dr. Şadi EREN
2/2