Irak Türklerinin, Dil, Kültür, Edebiyat varlığının dünü, bugünü
Transkript
Irak Türklerinin, Dil, Kültür, Edebiyat varlığının dünü, bugünü
Irak Türklerinin, Dil, Kültür, Edebiyat varlığının dünü, bugünü AraĢtırma Yazan: Sadun KÖPRÜLÜ Irak’ta Tarih öncelerinden yaĢamakta olan ve büyük bir çoğunluk OluĢturan Irak Türkleri bugün Irak’ın kuzey, Güney, Batı, Doğusu Kerkük Ģehri Erbil, Musul, Altunköprü, Telafer,Tuzhurmatu,Tazehurmatu, Kifri, Diyala, Hanekın, Vasit, Hilla, Necef, Kerbala, Bağdat, Yusufiya, Rumadi, Süleymaniye, Nasiriya, Basra ve birçok Ģehirlerde, ,ilçe, köylerde yaĢayan Irak Türklerin kültür, edebiyat ve sanat merkezi sayılarak, temiz kutsal toprakları olarak (Türkmeneli) diye Tanınmaktadır. Irak Türkleri Kerkük, Musul’un batısında yer alan ve nüfusları yoğun Olarak önemli bir yerleĢim merkezilerinden Telaferden, Bağdat’ın güneybatısına Uzanan Irak Türkleri bu topraklarda tarih öncelerinden yaĢamaktadırlar. Bu toprak, yerlerimizde Musul, Erbil, Altunköprü, Tuzhurmatu, Kifri, ġebek, Kara, Akkoyunlu, Karagol, Karakol, Bayat, Kalender, Zengene, Kakai, Dedeler, Salihi, Bayraktar, Neftçi, Avcı, Haydarı , Köprülü Zade gibi aĢiret, Oymakları, Türk boyları, aileleri Irak’ın güney, kuzeyinde, batısında, doğusunda YaĢadıkları yöreler gibi birçok köy, il, ilçe, kasaba, bucaklarda bulunmaktadır. Irak Türklerinin yaĢadıkları topraklar büyük coğrafyayı kapsayarak, önemli petrol Yataklarını içermektedir ve Irak’ın ekonomisinin Ģah damarını oluĢturmaktadır. Ayrıca Irak Türklerinin kutsal yerleri, veremli toprakları zengin, bereketli tarım arazileri Ülkeye dehada fazla gelir elde etmektedir. Irak Türklerinin ekonomik, petrol zenginlik geliri yanında, Kültür, Edebiyat, sanat Konusu bir baĢka özellik taĢmaktadır, Irak Türkleri tüm iktidarlar, dikta rejimlerinin soykırım, katliam, asimilasyon, Baskı, iĢkencesine maruz kalarak, öz Türkçe dillerini özgürce konuĢmak, öğrenmek Ġçin dergi, gazete kitaplar uzun yıllar YasaklanmıĢtır. Irak Türklerinin ekonomik, petrol zenginlik geliri yanında, Kültür, Edebiyatı konusu da BaĢka bir özellik taĢmaktadır. Irak Türkleri tüm iktidarların, dikta rejimlerinin Baskılarına karĢı Türkçe eğitim görmeden, her dönemde yasaklılık uygulanmıĢtır, Tüm baskı, iĢkencelere rağmen, Irak Türkleri Türkçe okumayı, öğrenmeyi özel olarak, Kendi kendilerine gizli olursa bile öğrenmiĢlerdir, Türkçe dillerini, gelenek, Göreneklerini folklorlarını, kültürlerini, milli politika tarihlerini, bilmece, bulmaca, Deyimlerini, çocuk oyunlarını, ninnilerini, atasözlerini yorularak, çalıĢarak kendi Yetenekleri ile günümüze kadar yetirmiĢlerdir. Bu parlak verimler bizimle yaĢayarak halk dilinden coĢarak, aile içinde yerleĢerek Atalardan ana, babadan, dedelerden çocuklarına, oğullarına geçerek, bugüne kadar YaĢamaktadır. Baskılı, korkulu dönemler okullarda öğrenim olmadan, hiçbir Türkçe Kültür kurumunun olmaması dolaysıyla, iktidara gelen rejimlerin, özellikle 35 Saddam Baas Partisi döneminde sansür uygulanmıĢtır ve Türkçe eğitim, türküler, Ģarkılar Türkiye Türkçesiyle konuĢmak bile yasaklamıĢtır, bu baskılara, idam, hapishanelere Rağmen, Irak Türkleri kendi dilini, edebiyatını milli siyasi tarihini kanıyla, canıyla Savunarak, koruyarak sürdüre bilmiĢtir ve her bir alanda aydın, politikçi, kültürlü, Yetenekli Ģairler, yazarlar, araĢtırmacı, ressamlar, hattatlar ve müzisyen ses Sanatkârları büyük adamları yetiĢtirmekle, güzel içli hoyratları, Ģiirleri Dünyaca tutulup sevilen Halk Türküleri her Yerde tanınmakla dillerin destanı olmuĢtur. Irak Türklerinin Halk Edebiyatı bütün kesimler tarafından tutularak, ön planla ÇıkmıĢtır, böylece yüzlerce yetenekli kültürlü, edebiyatçılar, her bir çağda önemli Verimlerini, ürünlerini milletimize sunmuĢlardır. Irak Türkleri tarihten önce, tarihten sonra günümüze kadar büyük bir millet olarak, her Türlü alanda ilerleyerek, uygarlık, demokrasiyi severek, zengin, varlı kültürüyle, edebiyat, Sanatıyla içli Ģairleriyle, milli duygulu hoyratlarıyla, ses sanatkârları ile Ģarkı, türküleri Ġle tanınarak, değer kazanmaktadır. Irak Türkleri parlak, üstün sağlam, temiz, özveri GeçmiĢiyle büyük devletler, beylikler kurarak, Kahramanlıkla, yiğitlikle tanınarak, halk edebiyatı, kültür sanat alanında çok sayıda ġairler, yazarlar, ses sanatkârları yetirerek örnekleri günümüze kadar varlı canlılığını YaĢatmaktadır. Yetenekli gençlerin, Ağabeylerimizin üstün çalıĢmalarıyla tarhımızı, milli davamızı koruyarak ilerleme sağlamaktadırlar. Irak Türkleri Türkçe konuĢma, halk deyimleri dilinin zenginliğiyle anlatması, tüm Türk Dünyasının görüĢlerine bağlı olarak, dini inanç, milli görenek, geleneklerine bağlılıkla Irak Türk hikmet dolu sözleriyle, annelerinin çocukları için söylemiĢ olduğu ninnilerini, Yaktıkları ağıtları daha birçok temaları, bütün iç gönül coĢkusuyla heyecan dolu halk Edebiyatımız kuĢaktan, kuĢağa dile getirmektedirler. Irak Türk Halk edebiyatımızın tek ürünleri milletin yaĢadığı birçok olaylardan, Sevinçlerden, üzüntülerden, baskılardan, acı, iĢkencelerden, savaĢ felaketlerinden, Salgından, idam, hapishane üzüntü, özlemlerden ve Türk milletinin elde ettiği baĢarı Utkulardan kaynaklanarak, altın değerinde sözlerle iĢleyerek ve alanda canlandırmıĢtır. Bu deyimler edebiyat Örnekleri atasözlerimiz, hoyratlarımız, dörtlüklerimiz halkın ağzında söylenerek, ĠncelenmiĢtir, tarih boyunca yerini alarak, değerini kazanmaktadır. Kültür, Edebiyatımız Üstün dengesini Bularak, günümüze kadar yaĢlı annelerimizin, dedelerimizin ağzından tüm halk Ürünlerimiz derlenerek yaĢamaktadır. Irak Türk halk edebiyatı anne, babaların, nine, dedelerinin yaĢlıların düzgün biçimde DüzülmüĢ Ģiir, hoyrat gibi Türk dilerimizden dünlerimize, bugünümüze ulaĢarak, bir Zengin varlı edebiyat kaynağı olarak yazı dilimizde yer almakla büyük Türk edebiyat Yazarları halk Ģairleri tarafından bizlere ulaĢarak, iki tür edebiyatta bölünmektedir. Bir yazılanlar iki söylenenler dillerde ezberlenerek kalanlar. Eskiden atalarımız tarafından söylenen dillerden dilimize gelerek halk edebiyatımız, Düzenli düzülerek Ģiir gibi tarzlarda iĢlem yaparak uslarda kalmak üzere günümüze Kadar yetiĢmiĢtir. Bu ürünleri, insanlar, milletler tarafından ilgi görerek, önem TaĢmaktadır. Hoyrat, dörtlüklerimiz yedi heceli olmakla, Kerkük, Erbil, Telafer, Altunköprü, Kifri, Hanekın, Tuzhurmatu,Tazehurmatu Bayat köyleri Gibi Türk yerlerinde beĢik baĢında Çocukları büyütmede söylenen maniler dörtlüklerdir Bu verimli ürünler Irak Türklerinin tanınmıĢ bir tür halk edebiyatıdır. Bugün eski Türkülerimizde kullanan, söylenen sözler anne dilerimizde kullanan temiz Türkçe Sözlerdir ve düzenlenen, söylenen Ģiirlerle söylem türkülerimiz tam olarak, bir düzen Biçimi almaktadır, bu sözlerde türkü, Ģarkılarımızda içli olarak, söylenmesinin tek Nedeni Irak Türklerinin günümüze kadar yaĢamız oldukları acı durumlarını, acı iĢkence, Çile, baskı özlemlerini yarınların varlıklarına yansıtmaktadır. Büyük Osmanlı Ġmparatorluğundan Günümüze kadar Türkler hiçbir mutlu, sevinçli özgür gün görmediler, Söylenen dilden, Dile gelen halk edebiyatımız, dert, acı, çile dolu ürünler olarak, yerli uslarda, Kafalarda Kalarak, Çok iyice ses sanatları tarafından kullanarak, tutulmaktadır, bu ürünler milletimiz Arasında ilgi çekmektedir, önem taĢmaktadır. Bu hoyrat türkülerimiz Irak Türklerinin Halk edebiyatının altyapısını oluĢturarak, Eski halk türkülerimizde kullanılan ve yaygın Düzenli olarak söylem, kafiye, ölçü düzen biçimi sağlayan en çok yedi heceli mani, Cinaslı hoyratlarımızdır, dörtlüklerimizdir. Ayrıca Ģiirlerimizde sekiz, dokuz, on ve en yaygın olan on bir, on dörttür, on altı heceli Ürünlerle Ģiir türleri de Görünmektedir. Irak Türkleri çocuk halk edebiyatına çok önem vererek folklor dünyasını aĢarak birçok Çocuk Ģarkı, manileri, türküleri, oyunları, tekerlemeler, ninniler, masallar, okĢamalar, Hikâyeler, güzel Ģiirlerle süslenmektedir Irak Türklerinin çocuk halk edebiyatı, folklor eskiden ön sırada görünmekteydi, Ģimdi Bunların yerlerini bilgisayar, televizyon öteki araçlar almaktadır. Hiçbir dünya yüzünde eĢi bulunmayan Irak Türklerin halk edebiyatının tek kimliği Sayılan hoyratlarımız, Irak Türk halk Ģiirinin en güçlü, önemi anlam taĢan örneğidir. Hoyrat söylenen bu halk edebiyatımızın türü en önemlisi eskiden okul görmeyen YaĢlılarımız tarafından söylenen hoyratlardır, Çok büyük anlam derin bilgi her türlü özellik taĢmaktadır. Hoyratlarımız yedi heceli olarak, 1, 2, ve 4, dizelerinin kafiyeli olarak 3cü mısra kafiyesizdir, en çokta hoyratlarımız cinaslı Olmaktadır, birkaç anlam taĢmaktadır ve karĢılıklı olarak birkaç kiĢi tarafından ayni anlamda Söylenmektedir. Ayrıca karĢılıklı Kadınlarımızda yerine göre anlamlısını söylemektedirler. Cinaslı hoyrat yanında ayrıca Bir tür Hoyratta cinaslı olmayarak mani dörtlükleridir. Bugün hoyratlarımız Irak ve dünyada Tanınmaktadır ve Irak Türklerinin ağzında hoyrat, makam ile söylenerek Tanınmaktadır bu makamlardan Bayat, Nihavend Saba, Rast, Urfa Divanı, DeĢt, Muhalif, Sigah makamı ve bilindiği gibi birçok makamlarda yerli Ģivede mayan Okunmaktadır, Özgünlük, özlem dolu uzun havalar biçiminde yirmiden fazla değiĢik Makam, hoyrat usulleri ile büyük tanınan ses sanatkârları tarafından okunmaktadır. Okunan makam ile birlikte Hoyrat usullerinden Kesik, BeĢiri, Korda, Yetimi, Deli Hasan, Yolcu, Muhalif, Nöbetçi, Karabağlı, Kızıl, Ömergele, Ġskender gibi bu hoyrat usulleri eski güzel sesli Irak Türk Ses Sanatkârları güzelcesine makama bağlı olarak okumaktadır. Aynı zamanda makamdan, hoyrattan sonra ayni makamla türkü, Ģarkıda söylenmektedir. Tanınan Hoyrat, makam, türkü, Ģarkı ses anatkârlarımızdan. Mehmet gül boy, ġaltah, ReĢit Güle Rıza, Ġzzettin Nimet, Molla Taha, Molla Abut, , Sime berber, Sıdık Bende Gafur, Faik Necar, Mustafa Kalayı, Fetrettin Ergeç, Cemil Kapkapçı, ġevket Erbil’li, Rıza Abu, ġükür Hanzad, , Haydar Erbil’li, Topal Hama, ġükür Bağvan. Ali Hama Saka Günümüzde tanınan ses sanatkârları ise Rahmetli Heba, Abdul Vahit Küzeci, Kerkük Kızı, Abdulrahman Kızılay ve YaĢar Mustafa Kemal, Fethullah Altun ses, Mehmet Kuzeci, Talat Sönmez, Salim Fetah, Ali Kalalı, Mehmet, Ġbrahim Rauf, Tehsin Kerkük oğlu, Zeynep Demirci , Satıh, Zühdi Köprülü, Yasin Yahya, Mehmet Kasım, Sami Celali, Rıyaz Kahraman, Hamit Tuzlu, Ali Bena, Ercan ġehab Ahmet, Mehmet, YaĢar Ġzzettin Nemet, Hasan Necar, Mehmet Ahmet Erbil’li, Behçet Gamgin, Yılmaz Erol, Yunus Hattat, Abid, Sinan Köprülü , Necdet Kifirli,Küçük Ömer, Abdulrahman Gör ses ve baĢkaları Irak Türklerinin Hoyratlarında milletimizin iç duygulu gönlünü coĢturan güzel Dünyasıyla bağlantı kurarak geçmiĢe, geleceğe özlem, acı, üzüntü duyarak, hayal Kırıklığı, piĢmanlığı, aĢk, umudu, dileği, arzusu, sevinci, özleyiĢi, bekleyiĢi, bayrak, Toprak sıla, vatan, millet çile acısını yansıtarak söylenmektedir. Ġçli Esinler gönül sevgi duyguyla Gönülden, gönüle Gelerek, yerleĢerek yazılmaktadır.. Hoyratlar cinas sanatını iĢleyerek, türlü anlamlar taĢıyarak, güç vererek, birlik, Beraberlik uygulayarak, umutlar peĢinde koĢmaktadır. Hoyratlarımızda BitiĢen cinas Tamamlanan cinas, birleĢen, eksik cinaslarda vardır, Halk oyratlarımız edebî Deyimleri, Görüntüleri gelenek, görenek, bilmeceler, atalar sözü, Fıkraları, iyi, Kötü duaları Beddualar, dilek ve arzuları, acıları, çileleri günümüzde milli konuları toprak, Mücadele, Vatan, gurbet, bayrak, millet konuları güzel gündeme getirmektedir, Birçok milletler Tarafından ilgi çekmektedir. Irak Türklerin kültür, edebiyatı tüm baskılara, haksızlıklara, iĢkenceye rağmen edebî Ürünler vermeye canını, kanını vererek, milli davasını sürdürerek, çok sayıda büyük Yazar, kültür adamları yetenekli Ģairler yetirmiĢlerdir, her bir dönemde, ölüme baskıya KarĢı durarak, Türkiye’de edebî akımları büyük yazar, Ģairlerin yapıtlarını okuyarak, Kendisini geliĢtirmeye çalıĢarak, milli yolundan, ataların izinden saptırmadan, Tarihlerine, dillerine sahip çıkmıĢlardır. Irak Türklerinin zengin edebiyat, kültürünü, türkülerini dünyanın her yerinde tanıtılarak YaymıĢlardır. O dönemlerde eski göreneklerinden, gelenekten kopmayarak çok BaĢarılı denemeler beğeni kazanarak milli görevlerin baĢarmıĢlardı. Irak Türklerinin edebiyatında Ģiir alanında öz be öz Türkiye Türkçesi ile sadeleĢme ve Yenilik hareketlere önem verilmiĢtir, Arap Farsça sözcülerin yerine Türkçe tümceleri Sözcüleri seçerek kullanmaktadırlar, böylece Irak Türkleri Aruz eski edebiyat yerine Türk hece tarzını yedili, sekizli on birli heceleri kullanarak, bunun yanında tüm Edebiyat türlerini baĢarmaktadırlar. Eski aruz klasik edebiyatımızda Fuzuli, Ruhi Bağdadı, Nesimi Bağdadı, Kabil, Nevruz kedim, Hicri Dede, Mehmet Sadık, Nazım Refik Koçak, Hıdır Lütfi, Mehmet Rasih Öztürkmen, Osman Mazlum gibi Ģairlerimiz ön sırada göre biliriz. Eskiden olduğu gibi, bugünde baskılara karĢı eski Türkçe olarak yayınlanan birçok Dergi, gazetelerimizde edebî yapıtlarımız, Ģiirlerimiz, yazılarımız, öykü, Roman, oyun Ve tiyatro, piyes, çocuk edebiyatımız yaĢayarak canlanmaktadır. Irak Türklerinin Edebiyat, kültürü, dili eski dönemde olduğu gibi, Osmanlı döneminde yayınlana gazete, dergi, kitaplarda yer alarak 1958 tarihinde BeĢir gazetesiyle 1959 da kurulan bir saatlik Türkçe yayım yapan Bağdat Türkmen radyosu ve Bağdat’ta kurulan Türkmen KardeĢlik Ocağı’nın aylık edebî, kültür (KardeĢlik) dergisi Yayın hayatına geçmesi Irak Türklerinin edebiyat, kültür tarih açısından en önemli bir Dönüm noktası sayılmaktadır, çok büyük yazar, Ģairlerimiz yazdıklarını bu milli Davamızı ilk defa olarak canlandıran KardeĢlik dergisi olmuĢtur. Böylece kıyıcı Saddam önde gelen liderlerimiz Albay Abdullah Abdurrahman, Dr Necdet Koçak, Dr Rıza Demirci, Adıl ġerif’i idam emekle bu büyük milleti susturur diye baskılar, idamlar, Hapisler uygulamasına karĢı dilimizi, kültürümüzü, edebiyatımızı gizli olursa bile Öğrenmeye çalıĢarak, yorularak çok sayıda Ģairler, yazarlar, kültürlü aydın Ġnsanlarımız tüm baskıyı aĢarak, ölümden korkmadan milli davalarına devam ederek, Türkçe dillerini KorumuĢlardır. KardeĢlik dergisi çıkıĢından bu yana büyük baskı dönemlerinde bile gençler ve yeni YetiĢen kuĢaklar için büyük bir anaokulu sorumluluğunu üstlenerek, milli görevini Yerine getirmiĢtir, KardeĢlik ocağında çalıĢanlar Mehmet Haç Ġzzet, ġehit Abdullah Abdulrahman, Ģehit Dr Rıza Demirci, Abdulkadir Süleyman, Celal Nakip, Avukat Habib Hürmüzlü, büyük Ses sanatlarımız Fahrettin Ergeç, Dr Ali Merdan, Dr Enver Merdan, Hakkı Ġsmail, Tehsin Behçet, Fuat Hamdı, ve baĢkaları hepsi birden dava Adamları gönüllü mücadeleci Türkler idiler, dergide yazanlarda Ata Terzi baĢı, Ali Maruf Tuzlu, Vahdettin Behaddin, Fazıl Mehdi Bayat, Muhsin Behçet Köprülü, Hani Sahip Tuzlu, Mevlit Taha Kayacı, Mehmet Ġzzet Hattat, Hasan Görem, Mustafa Reji oğlu, Mehmet Bayat, Dr Rıza Demirci, Ġhsan Vasfi, Mehmet HurĢit Dakuklu, ReĢit Ali Dakuklu, Ġsmail Sert Türkmen, Nesrin Erbil, Sadun Köprülü, ve baĢkaları, Kıyıcı Saddam döneminden sonra mücadelesine devam eden KardeĢlik dergisi bugün mücadelesini Ģair Mehmet Ömer sürdürerek Nusrat Merdan, Adnan Sarı Kahya, Kasım Sarı Kahya, Hamza Hamamcı, Aydın Kerküklü, Faruk Köprülü, Ekrem Kerküklü, Sabır Demirci ve BaĢkaları. Kıyıcı Saddam döneminde baskıya uğrayan Bağdat KardeĢlik dergisi Türkiye Ġstanbul’da Kerkük vakfı tarafında sayın ağabeyimiz Ġzzettin Kerkük, Dr Suphi Saatçi tarafından KardeĢlik dergisi yayınlanmıĢtır, yazarlarımız ErĢat Hürmüzlü, Acar Okan, Dr Mahir Nakip, Refet Yolcu, Aziz Kadır, Samancı, Dr Nefi Demirci, ve BaĢkaları. ayrıca uzun süreden Sayın ağabeyimiz Dr Nefi Demirci tarafından Kerkük Dergisi Ġstanbul’da yayınlanmıĢtır bir süre Ankara’da Dr Ekrem Pamukçu, Dr Aydın Bayatlı, Dr HiĢam Köprülü, SavaĢ Avcı ve Irak Türkleri Ankara ġubesi Derneği tarafından yayınlanmıĢtır, Ayrıca 1972 tarihinde Dr Nefi Demirci Kerkük bültenini yayınlamıĢtır. Bunlara benzer dergi, gazetelerimizde yayınlanan birçok kitaplarda Irak Türklerinin Edebiyat, Kültürüne, sanatına önen verilmiĢtir. Türkmen radyosu ve Saddam Döneminden sonra yerli radyo, Televizyonlar ve Türkmeneli uydu Televizyonu bu Kutsal görevini dilimiz, edebiyat, kültürümüz yolunda, Türkçe okullarımız milli Görevlerini mücadelesini üstün baĢarıyla sürdürmektedirler. Ve birçok önemli programlar Yayınlanmaktadır. Irak Türklerinin Edebiyat yeni anlayıĢı günümüzde yaygınlaĢması ve bu alanda çok Sayıda Ģairlerimiz görmekteyiz. Eski tarz Ģiir yazar Ģairlerimiz milli, toplumun Geleneğine bağlı kalarak, ünlü Ģairlerin yazarların bu yeni alkım harekete destek Vererek dehada baĢarılar elde etmekle bu yeni akımı anlandırılarak, çokta HızlandırmıĢtır. Artık bu çalıĢma sonucu Irak Türklerinin Kültür Edebiyat ve Sanatı dalında çeĢitli Edebî türlerde uzun yıllar çabalar gösteren tanınan yazar, Ģairler, sanatkârlar büyük BoĢluğu doldurmuĢlardır, bu verimli milletimize katkıda bulunan bu verimli kalemleri Saygı ile anarak kutlarız. Saddam dönemi Irak Türklerinin edebî, sanat, kültür verimleri baskı, iĢkence politikası Nedeniyle gizli olarak hep saklı, gizli kalmaktaydı, her türlü nedenlerle bu kıyıcı rejim Irak baĢına gelen önceki iktidarlar, diktatörler gibi bu zengin kültürlü, tarihi yüce Milletimizi Yok sayarak, baskı Asimilasyona uğratarak her türlü soykırım, katliamlar UygulamıĢtır. Irak Türklerinin 1 ġubat 1959 tarihinde kurulan radyosunda Türkiye Türkçesizle konuĢmaları yazı dilinde bile tam olarak Osmanlı dilini kullanmayı Çoğunluk Türkçe sözcüklerin yerine Arapça sözcükler baskıyla uygulanmıĢtır, Türkçe Kitaplar, türkü, Ģarkılar bile yasaklanmıĢtır. Ve Türk dilini ve edebiyatını, kültürünü, Tarihini izleyenlerde idam olarak, hapishanelere atılmıĢtır. Irak Türkleri 85 yılı aĢkın kendi ana dillerinde eğitim ve öğretim yapmaktan yoksun DüĢerek, yeni göz açan çocuklar anne baba dillerinden baĢka bir dil bilmeyerek, Okullarda Arapçayı zorlukla, baskıyla öğrenmelerdir.Ve bu alanda çok sayıda Uzmanlar yetiĢmiĢtir, bunun yanında tüm engellere baskılara rağmen gizli olsa da Aydın insanlardan anne babalarından ve Türkçe dilini iyi okuyup bilenden evlerde Eğitim alarak, bu alanda çok sayıda yazar, Ģairler yetiĢerek, büyük yapıtlar hizmetler SunmuĢlardır, bu çalıĢmalardan Tanınan büyük halk Ģairimiz Mustafa Gökkaya gizli gece okullu Açarak, Türkçe dilini öğrenmiĢlerdir ve birçok sayıda insanlar kendi dillerini gizli Olarak öğrenerek öğretmiĢlerdir. Bugün Irak Türkiye sınırında olduğu gibi Türkçe dergi, gazetelerin kitaplarının Kerkük Türklerine sokulması yasaklanarak, önceleri Saddam döneminde ve birbirini takip Eden kıyıcı, dikta rejimlerin Irak Türklerine uygulamıĢ olduğu baskı asimilasyon Sonucu Türkiye’deki Türkçe yayınların Irak’ Türklerine sokulmasına izin verilmemiĢtir Ve yazı dilinde, Türkiye Türkçesini kullanan Irak Türklerine edebi kültürel sanat Kaynaklardan uzaklaĢtırılmıĢlardır. Irak Türkleri Osmanlı Ġmparatorluğu döneminde Divan Ģiirinde Aruz ölçüsü uzun süre KullanmıĢlardır Divan Ģiirinin ölçüsü aruzdur, Aruz tarzında açık ve kapalı heceli olarak çeĢitli Kalıplara sokularak, düzenli biçimde sıralanır, ġairler Ģiirlerini seçtikleri kalıba uymak Ġle Dizerek, önceleri Aruz esas olarak hecelere dayanarak, uzunluğunu kısalığını göz Önüne Ģiir tarzını iyice uygulama ölçüsüne bırakmıĢlardır. Irak Türkleri Ġslamiyet’i kabul etmelerinden sonra okul, eğitim , cami kültürü ile yetiĢen ġairlerimiz Arapçayı, Farsçayı edebiyat dili olarak benimseyerek, yazılan Ģiirlerimiz Aruzun tarzına edebiyatına da girmiĢtir. Aruzda heceler uzun ve kısa ikiye ayrılır, Uzun heceler çizgi (-) kısa heceler nokta (.) Ġle gösterilir. Uzun ve kısa heceler çeĢitli biçimlerde yan, yana gelerek kalıpları OluĢturur, Bu kalıplar fâilâtün, fâilün, mefâilün ve benzeri değiĢik adlarla anılır, Aruz Ölçüsüyle Ģiir düzmek sözcükler kalıplara uymak gerekirdi, ses özelliklerini bozmadan Ġyice biçim vererek kullanılırdır, Aruz ölçüsünde hece ölçüsündeki gibi duraklar Yoktur, Dizelerdeki hece sayıları eĢit olmayabilir, Dize sonlarındaki heceler kısa da olsa uzun olurdu Aruz tarzını kullanan Ģairler ise Fuzuli, Nesimi, Ruhi, Kabil, Mehmet Sadık, Hicri Dede, Hıdır Lütfi, Osman Mazlum, Celal Rıza Tisinli, Hasan Gören ve BaĢkaları. Aruz tarzında yazılan Ģiirlerin yerin hece tarzı ve halk ağzı olarak terli Ģiveyle Yazılmaktadır, Irak Türkleri arasında günümüzde halk Ģiiri özellikle de hoyratlar önem taĢarak, Her alanda söylenmiĢtir, söylenmektedir. Halk Ģairlerimizin vermiĢ oldukları ürünler Türk konuĢma dilimizden yüzlerce yıl Öncelerlerden günümüze ulaĢmıĢtır. Halk yerli dilimizde yazılan hoyrat ve manilerde çok baĢarılı olmuĢlardır. Türkçe Okuma, yazma eğitimleri kendi ana dillerinde yasak olarak, Irak Türkleri kendi KonuĢma dilinde yazılan ürünlerden hoĢlanarak, benimsemiĢlerdir, Özellikle hoyratlar halk edebiyatımızın simgesi olmuĢtur. Hoyratlar halk Ģiirinin en Sevilen türü sayılarak halkın duygularını okĢayarak, Her olay karĢısında tepkilerini Kolay ve etkin Ģekilde dile getirmektedir. Halk Ģiirimiz ise nazım, düzme Biçiminden çok türleri vardır halk Ģiirinin türlerini oluĢturan Hoyratlar koĢma, destan ve türküler için nazım Ģekilleri açısından uygulanacak bir Kural yoktur. Yani yukarıda saydığımız türleri birbirinden ayıracak belli kurallara OturtulmuĢ nazım biçimleri yoktur. Nağmeleri ve makamlarıyla ayrılır derken aynı Gerçeğe parmak basar. Halk Ģiirinde tip olarak gerçekte iki tür vardır, Mani ve KoĢma, Öteki türler Mani'ler tek Dörtlükten oluĢan ve kafiye düzeni değiĢik halk Ģiiri türlerine uymayan, bir bütünlük Yedi heceli bir halk Ģiiri türüdür. Anonim halk Ģiiri içinde önemli bir yer bulmuĢtur. Mani'lerin çoğunlukla dört mısradan oluĢtuğunu söylemiĢtik. Bu tür manilerde birinci, Ġkinci ve dördüncü mısralar birbirleriyle kafiyeli, üçüncü mısra ise serbesttir, Maniler Genellikle dört mısradan kurulu ise de bazen 5, 6, 7, 8, 10, 14 mısralı manilerle de KarĢılaĢmaktayız. Kerkük Kahvelerinde söylenen cinaslı hoyratlar en çok ramazan ayları, Sini Zarf Düğünlerde karĢılıklı olarak söylenmektedir. Maniler kolay makamlı veya konuĢma üslubundaki gibi yerli olmaktadır Manilerin bazıları da türkülerin içinde, destan ve ağıtların sonlarında da YerleĢtirilmiĢtir. Halk edebiyatı yazarları, Halk edebiyatı nazım biçimleri içinde en çok iĢlenen ve en Çok sevilen türün koĢma olduğunu belirlenmiĢtir. ÂĢık edebiyatında aĢkı, acıları, Üzüntüleri, özlemi, gurbetĠ, doğayla ilgili duygulanmaları anlatmak için hep koĢma Türünden yararlanılmıĢtır. KoĢmalar hece vezniyle (6+ 5) ve hece vezninin (4+4+ 3) duraklı kalıbıyla yazılır. Dörtlükler ise 3 ve 5 arasında değiĢir. Son dörtlükte âĢık ise sevgilisini kendi sıla, Toprak özlemiyle mısralara yerleĢtirir. KoĢmaların ezgiyle söylenmesi için de iki mısra arasına terennümler yerleĢtirilir. Türk Halk Edebiyatında destanlar uzun bir örgü içinde bir olayı hikâye içine YerleĢtirme baĢkalarına yakından anlatma sanatıdır, Destan kelimesi En uzun nazım Biçimi olan destan hece tarzının, vezninin genellikle on birli kalıbıyla ölçüsüyle yazılır. Bazı destanlarda dörtlük sayısının yüzü geçtiği görülmüĢtür, çoğunluk destanlar Yiğitlik, kahramanlığı iĢlemektedir. Edebiyatımızda destan yanında, halk türkülerine önem vererek, her çağ dönemde Değerini kaybedemez, Türküler ise AnonimleĢen bir nazım biçimi olarak, hızlı bir süre Ġçinde yaygın olmaktadır, Türküler ana dörtlüklerle, onu izleyen nakaratlardan OluĢmaktadır. Türkülerdeki dörtlüklere Bent adı verilir. Nakaratlar, halk dilinde Bağlamalarla, Ninniler, Çocuk Türküleri, Doğa Türküleri, AĢk Türküleri, Kahramanlık Ve Askerlik Türküleri, Tören Türküleri, ĠĢ Türküleri, KarĢılıklı Türküler, Ölüm Türküleri, Oyun Türküleri kapsamaktadır. Halk Ģairlerimiz tarafından güzelleĢtirme yerli halk edebiyatımızda saz Ģairleri Güzellemeye önem vererek yüreğinde, gönlünde kaparlaĢarak coĢmakla dağda, taĢta, ovada, çayırda ceylanlara, ala, mavi, kara gözlere söylenmektedir. Genellikle Geçimlerini sağlamak için köy, köy gezen ve her yerde saygı gören ve konuk edilen Saz Ģairleri, gördükleri ilgi ve ikram karĢısında gerek ev veya kahvehane sahibine ve Kendisini dinleyen topluluğa o anda birer dörtlük söyleyerek, hoĢlanarak, mutluluk, Acılara rağmen yaĢamayı güzelleĢtirirler kendilerini aĢk adağı bulurlar. Halk Ģiirleri, yüzyıllarca, kuĢaktan kuĢağa halkın dilinde dolaĢıp günümüze ulaĢmayı BaĢarmaları ile önem verilmektedir, özellikle Hoyratlarımız ve bu halk Ģiirleri hoyratlar Millet tarafından öyle beğenilmiĢ ki yazıya dökülmeden, dilden dile dolaĢarak, Günümüze kadar gelebilmiĢler. ÂĢıklar karĢı tepkilerini sazları eĢliğinde Ģiirler Okuyarak, dile getirmiĢler ve bu Ģiirler, ne kadar çok kiĢiye ulaĢabilirlerse, o kadar iyi KarĢılanarak, önem alarak, değer kazanırlar, Dolayısıyla, bu tür güzel etkili Ģiirleri Yazımızda sayfalarınızda değil, yayınlamak isterseniz hiç çekinmeyin gönlümüzde, ağaçlarda, Dallarda, yapraklarda, doğaya, cama onu yazınız, Suda okuyup görünüz, ilgileniniz, coĢarak duygulanınız. Yalnızca Ģiirleri veya ġairler seviniz saygıyla karĢılayınız. Bu tür halk edebiyatında tanılan Ģiir, hoyrat Yazarlarımızdan Mustafa Gökkaya, Nasih Bezirgân, ReĢit Ali Dakuklu, Felek oğlu, Ġzzettin Abdi Beyatlı, Ali Maruf oğlu, Seyfeddin Biravc, Münevver Molla Hassun, Abdülaziz Semin Bayatlı, Bekir Ercan, Yılmaz Ġzzettin Abdi Bayatlı, ġahin Dayı Kadir, Necmettin Esin, Sait Besim Demirci, ReĢit Kazım Beyatlı, Remziye Habib Mayas, Firyal Müderris, Nihat KuĢçu oğlu, Nihat Bayraktar, Hacı Abidin, ReĢit Akif Hürmüzlü, Mikdat Havdioğlu, Tevfik Celal Orhan, ReĢit Bostancı, Nurettin Saatçi, Halil, Sirvan Saçı uzun, Galip, ġina berber, ġemsettin Türkmen oğlu, Ümit Osman Köprülü, Rıza Çolak, Adnan, Mahmut Kasap oğlu, Sabah Kerküklü, Sabah Behlül, Kazancı kızı, ġemsettin Küzeci, Ali Yağmuz oğlu, Fevzi, Ġzzettin Tuzlu, Cuma Kasap oğlu, Sittar, Zenun Köprülü, Hamdi, Hazım, Talip Dakuklu, Münevver Molla Hasun, Ġlham Tuzlu, Sami Tütüncü ve baĢkaları Irak Türkleri Aruz, Hoyrat, Halk Ģiirleri yanında ÇağdaĢ Edebiyatı Serbest Ģiir Alanında çok ilerlemeler sağlayarak, Türk, dünya edebiyatına büyük bir pencere AçmıĢtır, serbest Ģiirde ara sıra kafiye uyak kullanarak, müziğe uygun tarzlı olarak YazmıĢlardır, çağdaĢ serbest Ģiir alanında çok sayıda Irak Türkleri arasında Ģairler Yapıtlar yazmıĢlardır ve çok değerli parlak üstün Ģairlerimizden Salah Nevres, Sadun Köprülü, Nesrin Erbil, Kemal Beyatlı, Mustafa, Kadriye Zıyaı, Dr Abdulhalik Beyatlı, Salah Behlül, Vahap Tuzlu, Ümit Köprülü, Hüsam Hasret, YaĢar Cengiz ve baĢkaları. Irak Türklerinin edebiyat kültürü, Ģiiri edebiyatının tüm türlerinde geniĢ biçimde BaĢarılar kaydederek, Hoyrat ġiirin yanında öykü hikâye, roman, düz yazı, makale, Analiz, AraĢtırma, eleĢtiri, Tiyatro, sanat edebiyatı gündeminde yerini almaktadır, en önemli Romanlardan Gök Tepe, Kerkük gönlümde AĢk, Yüreğimde sızı, yazar Mehmet Ömer, Celal Polat, Nusret Merdan, Kasım Salihı, Adnan Sarı kâhya, Ali Maruf oğlu, Hamza hamamcı, Sübhiye Halil, Necat Kevser, Mehmet Hamzalı gibi tanınmıĢtır. Yazı, analiz makale alanında ise çok sayıda yazarlarımız bulunmaktadır bunlardan Dr Suphi Saatçi, Ziyad, Ümit Köprülü, Dr Aydın Beyatlı, Dr Mahir Nakip, Dr Nefi Demirci, Ġzzettin Kerkük, Fevzi Türker, Sadun Köprülü, Amir Karanaz, DilĢat Terzi, Aydın Maruf, Ali Koçak, Cengiz Bayraktar, Cüneyt Mengü, Habib Hürmüzlü, Dr Ekrem Pamukçu, Orhan Ketene, Asif Serttürkmen, Aydın Aksu, Mevlit kayacı, Aydın Kerkük, Ziyat Köprülü, Ahmet KuĢçu ve baĢkaları, Tiyatro, piyes alanında Kızıl ay ve Serve takımında ön sıralarda yer alanlar Ġsmet Hürmüzlü, Tehsin ġaban, Enver Mehmet Ramazan, Mehmet Cemal, Hüseyin Ali Demirci (Tembel Abbas) Aydın Kasap, Cemal Kerküklü, Hüseyin Ali Galip, Melahat Kasap Yılmaz Bek oğlu, Ahmet Otrakci ve baĢkaları yorgun. ÇalıĢmalarla çok sayıda piyesler, tiyatrolar SunmuĢlardır, Irak Türklerinin edebiyatı yanında öteki dallarda geliĢme göstermeler 1960 hızlı olarak değeri, önemi görünmüĢtür, Irak Türklerinin yazı dili ve yayınları 1958’de haftalık BeĢir gazetesi ilk sayısında geniĢ yer almıĢtır, ilerlemeler, geliĢmeler, çalıĢmalar artarak 1960’da Bağdat Türkmen KardeĢlik Ocağı’nın KuruluĢuyla KardeĢlik Dergisinin yayın hayatına girmesiyle, Irak Türk edebiyatında Yeni geliĢmeler sağlanarak, yenilik ve çağdaĢlık dönemi baĢlamıĢtır ve daha güçlü sağlam düzeye ulaĢmıĢtır, Bu dönem Irak Türkleri için edebiyat, kültür, sanat Tarihinde en üstün baĢarılı sayılmaktadır. Bu dönemde tiyatro, piyes, araĢtırma, Deneme, fıkra, sanat, resim, hat, hikâye, roman, yazı, folklor, eleĢtiri alanında edebî Türlerde de aydın kalemler ve yetenekli edebiyatçılar saygıyla anılmaktadırlar, 1961 Tarihinde yayına baĢlayan KardeĢlik dergisi Türkçe ve Arapça olarak iki dilde yayın Yapmaktaydı. Ġlk önce Türkçe heriflerle yayın yaparak sonradan yeni harfler Yasaklanarak, dergi eski Türkçe heriflerle baskılara rağmen sürdürülmüĢtür. 1978 tarihine kadar dava adamları milliyetçi Türkler tarafından güçlükle sürdürülen KardeĢlik dergisi yayın döneminde Irak Türklerinin kültürü, edebiyat dergisi, gazetesi, Yapıtı antolojisi ve Irak Türkleri için bir okul sayılarak, Türk dilimizi zenginleĢtirmiĢtir Ve Büyük görevini baĢarmıĢtır. 1978’de Bağdat Türkmen KardeĢlik Ocağına Saddam rejim Arap Baas partisi tarafından el konularak, rejim Irak Türklerine karĢı duran Türk milletini sevmeyen KiĢiler ve satılmıĢ kelamları iĢ baĢına getirmiĢtir. Bu defa kardeĢlik dergisi devlet Tarafından yayınını sürdürmekle milletin değil baskıyla iĢkenceyle Baas partisinin Saddam’ın devletin dergisi olmuĢtur. Bu duruma karĢı Ġstanbul’da bulunan değerli büyük yazarlarımız tarafından Ġzzettin Kerkük, Kerkük Vakfı tarafından Ocak 1999’dan beri yeni Türkçe heriflerle, Ġngilizce Ve Arapça yayın yapmakta olan KardeĢlik Dergisi, kültür, edebiyat hayatımızda Önemli katkısı olarak çok sayıd a aydın yazarlarımızla baĢarılarla sürerek, Bağdat’ta milliyetçi Irak Türkleri tarafından yayınlanan KardeĢliğin devamı olmuĢtur. Arap Baas partisi Irak Türklerini Türkiye’den koparmak için 24 Ocak 1970’de Irak Devleti Türklere kültürel haklar tanımaya zorlanarak, BaĢta Kerkük Türkmen Yerlerinde, bölgelerinde kültür haklar verilerek, Eski Türkçe eğitim yapmaya karar Alınarak, Bağdat’ta da Kültür ve Tanıtma Bakanlığında bağlı Türkmen Kültür Müdürlüğü kurulmuĢtur Ve bir sene uygulan bu haklar hükümet kritik bir durumYaratarak, çok Irak Türklerini idam edikten sonra, birçoğunu hapishaneye atmıĢtır. Böylece okulları kapatılmıĢtır. O dönemde Türkmen Kültür Müdürlüğü Yurt adında bir gazete, birlik sesi adında üç Ayda bir dergi yayınlamıĢtır, ayrıca Türkmen Ģair ve yazarların eserlerini basmak ve Dağıtmak yetkisi almıĢtır, O tarihten sonra yayın hayatına baĢlayan haftalık Yurt Gazetesi, Birlik Sesi dergisi devletin denetiminde yayın yaparak, eski Türkçe imlâsını Bozuk, değiĢik bir biçimde, çoğunluk Arapça sözcülerle kullanmaktandır, bu durumda Baskılar artarak, yayınlanan her yazı, edebiyatta sıkı sansür uygulanmıĢtır, buna Rağmen Irak hükümeti Türk varlığını resmen tanıtma belgesi sayılmaktadır, Yurt Gazetesinde temiz, yetenekli kalemlerde Ģiir, yazı yazmaktaydılar ve tüm Ģiir, yazılara Sansür uygulanarak, milli duygudan, milli konulardan uzak tutularak, sonradan Dağıtılırdı. 35 sene baskılı, iĢkenceli Saddam döneminde korkuya rağmen Halk dili ile birçok Piyes, radyo ve televizyon oyunlarının yazılmıĢtır, Irak Türkleri edebî ürünlerini Türk Dünyasına tanıtmak için Irak dıĢında bulunan birçok milli dava adamları hızlı yoğun ÇalıĢmalarıyla tanınan büyük ağabeylerimiz yazarlarımızın bu uğurda katlandıkları UğraĢı yetenekleri ile yapıtları milli görevlerini üstlenerek, Irak Türk varlığımızı büyük Türk milletine özverilikle tanıtmıĢlardır, bu alanda Irak Türklerinin Ġnternet bilgisayar Siteleri milli davamızı ön plana alarak çok büyük katlılarda bulunmaktadırlar. Ulu Tanrı yorulan, çalıĢan milletimizi seven, koruyan, tanıtan insanlarımızı korusun. Ġkinci Körfez savaĢında Irak’ın kuzeyi Saddam rejimine yasaklanarak 1990 tarihinde Erbil, Süleymaniye, Dahuk, Zaho, Kifri’de Irak Türklerinin Türkçe okulları, milli dava Yolunda kuruluĢları açılarak, faaliyetler tüm hızıyla yürütülmekteydi, TRT yayın BaĢlatarak çok sayıda Türkçe gazeteler, dergiler yayınlanmıĢtır en önemlisi Türkmeneli gazetesi Türkçe bölümünü ilk defa yayınlamıĢtık önceleri Arapça, eski Heriflerle çıkarak sonradan Türkçe Türkçesiyle yayınlamıĢtık. 1996 tarihinde ilk defa Sayın Nihat Ġlhanlı Enformasyon baĢkanı olarak Türkmeneli Gazetesi Ben baĢyazarı olarak Ġsam TarzıbaĢı, ġahin Kara kaĢla Gazeteni Türkçe Türkçesiyle yayınladık Ve birçok Yazarlarımız,ġairlerimiz Ģiirlerini yapıtlarını gün ıĢığına çıkarttılar bu yazarlardan, Mahmut, Adnan Kasap oğlu, Ömer AkbaĢ, Ġhsan Terzi, Cemal Öksüz, Tayfa, Diler, Amir Kasap, Selahattin Merdan, Azat, Seyfettin Küreci, Azat Terzi, Nihat Ġlhanlı, Munazil Sebzeci, Nurettin Musullu, DilĢat, Azat Terzi, Himdat Terzi, Sanan Ağa Kasap, Ģehit Mehmet ReĢit Tuzlu, Aydın ġakır Iraklı, ġirzat ġeyh Muhammed, Sami Hattat, ve baĢkaları. Saddam Rejimi düĢtükten sonra Türkmeneli gazetesi Kerkük Türk Ģehrinde Milli Mücadelesini, sürdürmektedir. Bugünde yeni bir dönemde Saddam dikta rejimi düĢtükten sonra demokrasi getiren Amerika, Muhalif güçleri ve baĢka milletlerinin baskılarına asimilasyonuna rağmen Irak’ta artan baskı ve sansür uygulanmazına karĢı, Irak Türkleri kan vererek, Ģehitlerle Canlar adayarak, kendi dillerinde özgürce bugün Türkçe eğitim görerek, çok sayıda okullar, Tüm Irak Türklerinin yerlerinde, topraklarında, bölgelerinde açılarak, çocuklarımız, Yavrularımız sevinerek ana dillerini kullanmaktadırlar, bugün Türkçe dilimiz yanında Yayın, basın, dergi gazetecilik alanında yeni geliĢmeler sağlanarak, tiyatro, oyunlar, Piyesler, diziler, sanat, edebiyat alanında büyük yazarlarımız yetenekli insanlarımız, Genç kalemlerimiz, erkeği, kadını, kızı ön sırada geceli, gündüzlü milletimize Hizmet Etmektedirler, bugün Irak Türklerinin bütün kuruluĢları ile her bir alanda ilerlemeler, GeliĢmeler elde ederek, Türkmeneli Uydu Televizyonu ve yerli TERT televizyonunun Büyük çapta hizmetler vererek, Irak Türklerinin sesini Türkiye, Türk dünyasına tüm dünyaya yetirmektedir. Yetenekli, ÇalıĢkan verimli kan kardeĢlerimizle. Irak Türklerinin edebiyatı, sanatı yeni dönemde Tüm hızıyla canlanmaktadır, ġahlanmaktadır milli mücadelemizle tam olarak aydınlık çağı baĢlamıĢtır Irak Türkleri söylemiĢ oldukları türküleri manileri hoyrat Ģiirleri dert, gam, acı, çile, Özlem vatan hasreti, gurbet, ağlayıĢ konularını kapsayarak, yaĢamıĢ oldukları baskı, ĠĢkence dolu yaĢamlarını yansıtarak, Irak baĢına gelen türlü rejimler onlara bir mutlu, Sevindirici gün göstermeden, asimilasyon katliamlarla, soykırımlarla onlara göz Açtırmadan, yok etmeye çalıĢmıĢlardır, tek nedende Türk olduklarından dolayı tüm Engellerle karĢı karĢıya gelmiĢlerdir. Bizler Irak Türkleri olarak Kerkük Türkleri söylememizle tüm Irak Türkleri, Türkmeneli toprakları , usta yerleĢerek çünkü Kerkük Türk dünyası Demektir, Kerkük Ģiirleri, hoyratları, Kerkük türküleri dinlenince baĢka acıları, çileleri, Baskı iĢkenceleri, özlemleri, üzüntüyü milli duyguyu, toprak hasretini acısını dile Getirmektedir. Perdeleri örtük Lambaları sönük Sırtında yıllar yük Hatıraları kırık dökük Bir yer olacak orada Adı "Kerkük" Arif Nihat Asya --------- Irak Türkleri Kerkük, Erbil, Musul, Telafer, Altunköprü, Tuzhurmatu ve baĢka Türk Topraklarımız, yerlerimiz zenginliğiyle tanınarak, geniĢ kapsamlı folklor ve edebiyat, Sanata sahip olarak. ġiir derinliğiyle, milli Türk duygusuyla, yerli halk müzik türkü CoĢkusuyla Kerkük Irak Türkleri bir bütünlük olarak, büyük eserler tarih boyunca Ortaya atarak değer, üstünlük kazanmıĢtır. Yazılan söylenen bu hoyrat türü Ģiirler, dillerde canlılığını dağıtan, yansıtan, gösteren Acı hüzün, ayrılık, çile, özlem, üzüntü dolu türküleri büyük bir Türk milletinin var Olduğunu büyük devletler, Ġmparatorlar kurarak uygarlık, demokrasi, huzur getirdiğini tüm Ġnsanlara, dünyaya belli etmektedir, Irak Kerkük Türklerinin Ģiirleri, hoyratları ve içli Türküleri uydurma, yapılma olmayarak, içten coĢan duyguları, gönülleri yakan bir Tutsak gibi yaĢayan bir milletin dramıdır, bir millet uzun yıllar bu topraklarda sahipsiz, Kimsesiz kalarak, önemli etkili sinesi, bağrı, milli duygusu yakılan ürünler sayılarak Olayların içinden doğarak, dedelerin bırakmıĢ oldukları verilerdir. Günümüzde kadar Hiç susmayan sesleridir. Kerkük'ü söyleten dertler acılar türkülere, hoyratlara yansıtarak, kendi toprağında YaĢamıĢ olduğu gariplik yabancılık duyarak, Türk kimliğini unutmadan tek umudu Arzusu kendi yerinde, toprağında yavruları ile özgür yaĢamak isteyerek, tüm tarihsel, Milli haklarına kavuĢmasıyla, bu demokrasi uygarlık insani haklardan yoksun Kalmayarak, yaĢamın güzelliğini tüm insanlar, topluluklar gibi duymayı arzulamaktadır. Irak Türkleri ayrımcılığa karĢı olarak tüm insanları sevmelerine rağmen her zaman kıyıcılar, insanlığı sevmeyenler tarafından acı görerek milli hakları ellerinden alınarak, ana topraklarına iĢgalciler el koymaktadırlar. Aslı Türk olmayan iĢbirlikçiler, hainlerde düĢmanlarının safında birleĢerek, baskılar uygulayarak ajanslık yapmaktadırlar. Kerkük türkülerine, hoyrat, Ģiirlerine baktıksa yaĢadığımız Tüm olayları Acıları dile getirmiĢtir, baskıları, iĢkence dertlerini, umut, istek ve arzularını açıkça Ģiir Dilinde belli etmiĢtir. Kerkük Irak Türklerinin özel, iki, birkaç anlam taĢmakta olan edebiyatımızı ZenginleĢtiren cinaslı hoyratları yıllar boyunca kültürümüzün aydın çağına damgasını VurmuĢtur. Ortadoğu bu gün kaynamaya baĢlarken, her milletin kendi çıkarını hedefleyerek, Acımasız iktidarlar, yönetim, dikta rejimler Ġnsanları yok etmeye çalıĢarak, iĢkence yapmayı, katliamlar sergilemelerde Uzman olarak gözümüzü bağlayarak, gönlümüzü yıkarak, duygumuzu gömerek Umutlarımızı yok ederek, sömürgeciler gibi varlığımızı emerek bizleri hiç saymaya UğraĢmaktadırlar. Topraklarımızdaki petrol yataklarını her akımcı, yağı düĢman bizleri cezalandırmakla Kendi topraklarımızdan sürmeye çalıĢmaktadırlar. Tüm baskılara, acılara rağmen Damarlarımızda yürekteki kan diye sevgi milli duygu coĢarak, kalp atıĢlarımızın Unutmadığı Türk milleti uğrunda kanlar, canlar, Ģehitler vermeye her an Irak Türkleri Olarak bu tutmuĢ olduğunuz milli mücadele yoldan donmayacağız. Irak Türkleri ve Kerkük konusunda içini hoyratlarına, dörtlüklerine eski dönem ile Saddam dönemi ve Amerikan iĢgalinden sonra haklar verilmeden, kanlar canlar Adayarak, Ģehitler vererek, haklarımız kendi çalıĢma, yorgunluğumuzla, her türlü ĠĢkence, acılarla yok olan, ezilen Irak Türkleri, haksızlığa uğrayarak, acılarımız, Feryatlarımız hoyratlarımız, türkülerimiz yansıtıp, yansıtmaktadır. Biz Türkler olarak, dünyanın neresinde olursa olsun kendi atmosferimizle hürriyetimizi Elde ederek kendi değerlerimizi yaĢamalıyız, varlığımızla dünyaya, yaĢama değer sevgi, mutluluk katmalıyız Ģiircesine, türkülerle bakmalıyız. Saddam’ı düĢürdükten sonra Amerika Irak'ı yeni bir demokrasiye sokmakla Irak Türkleri ise kabalı bulanık sonsuz bir ortamda bırakarak, Kürtlerinin baskısıyla bir Hava, nefes, soluk almayı bile engellemektedirler. Ġsrail, Amerika Kürtleri kullanarak Nüfus ve tapu Kayıtlarına saldırmaya baĢlayarak, yakıp yandırmakla Kerkük Türklerinin kimliğini yok Etmeye uğraĢmıĢlardır. Ve Kerkük’ün her yerine el koyarak 750 Kürt peĢmergeler yerleĢtirerek, ĠlerlemiĢlerdir, bu saldırılar, baskılar, Amerika destekli PeĢmerge akını Kerkük ve Irak Türklerinin topraklarını kendi toprağında kuĢatmıĢtır. Yani zulüm ve dıĢlama, sinsi oyunlar çizgisi günümüze kadar sürmektedir. Saddam'ın ĠĢkence, acısından büyük zararlar gören Irak Türkleri Ģimdiki yeni oluĢumdan Görmektedirler. Bu nedenle bugün tüm baskılara, acılara karĢı Irak Türkleri yazdıkları MarĢ, milli dava hoyratlarla, türkü, maniler, Ģarkı, Ģiirlerle bunu yansıtarak Söylemektedirler. Dünyanın bir kuralı olarak Ġnsanları doğdukları topraklarını, yerlerini, kendi milletlerini Sevmeleri doğal bir hak olarak dün bugünde Irak Türkleri bu nedenle YargılaĢmaktadırlar. Tüm dünya Türkleri Topraklarını, yurtlarını sevmeleri ve kendi yerlerinde Ġnsanca yaĢamaları genel bir haklarıdır. Bu haklardan kendi dilleriyle öğrenim yapmakla eskide yazılan, söylenen halk ġairlerine önem vermektir. Halk edebiyatında Hoyratlarımız özel bir Ģiir türü olarak, Cinaslı birkaç anlam taĢmak üzere yalnız Irak Türkleri tarafından yazılıp Söylenmektedir ve özel bir yere sahiptir. Kerkük hoyratları günümüzde Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da Erzincan, Kars, Adıyaman, Konya, Erzurum, Diyarbakır, Elâzığ, Barbut, ġanlıurfa, Azerbaycan Baku, Ġran Türkleri tarafından da bayatlılar diye Adlanmaktadır ve 50 milyonun üstünde Ġran Türklerinin birçok yerinde Söylenmektedir, özellikle Horasan, Erdebil, Orumya, Türkmen Sahra, Tebriz’de ve Kerkük hoyratları bugün dünyanın birçok yerlerinde yaygın olarak bir uzun havayı Anmaktadır ve Ģiirin bir türü sayılmaktadır. Tanınan Kerkük Hoyratlarımıza Azerbaycan’da bayatı (Bayatlılar) Türkiye’nin ġanlıurfa, Diyarbakır ve Elazığ, Erzurum, Erzincan, Van, Adana gibi illerinde (Hoyrat) Söylenir diğer Türk bölgelerinde ayaklı mani diye tanınır ve Orta Asya’da ise (Harevat) Adı siye geçmektedir, Ġster Türkiye’de ister dünyanın her bir yerinde olsun Hoyratlarımız, manilerimiz, Türkülerimiz söylenen yerler, topraklar Türk’tüler tüm baskılara, korkulara karĢı Türk Kalacaklardır, Bütün Türk dünyasının bir olmasına bir millet bir kültür bir edebiyatta Sahip olmasına rağmen hoyratların asıl doğup geliĢtikleri büyüdüğü, değer, önem Kazandığı ülke, yer Irak Türkleri Kerkük Türkmenelidir. Kerkük’te yüksek ve dik bir sesle söylenen tanınan hoyratlarımız Türkiye, Ġran Azerbaycan ve birçok Türk dünyasında tutularak öz be öz Kerkük Irak Türklerinin Kimliği olarak hoyratlarımız değiĢik biçimlerde birçok Türk topraklarında yazılarak Söylenmektedir, Genellikle cinaslı kafiye olanlar ve Anadolu’nun çeĢitli yörelerinde Cinaslı hoyrat Kerkük’ten alınarak ve manilerimiz, kesik, BeĢiri hoyratlar makama Dayanarak, ayaklı mani diye bazı yerlerde söylenen bir edebiyat türüdür. Mani, maya, Mayan diye hoyratlarımız büyük bir benzerliği Elazığ, ġanlıurfa, Diyarbakır, Tebriz, Baku, Güney, Kuzey Azerbaycan’da görünmektedir, Yüzde yüz Türkmen oymaklarından, aile Boylarından olan, KahramanmaraĢ, Yozgat, Kırıkkale, KırĢehir, ġanlıurfa’da, Diyarbakır, Azerbaycan, Tebriz, Horasan, Kars, Elazığ-Bingöl-Bitlis-Van, Erzincan, Erzurum, Adana, , Gaziantep’te tanınan Kerkük mani ve hoyratlarımız birçok yörelerde de değiĢik Biçimlerde söylenerek, (Irak Türkleri Kerkük) her bir bakımdan Hoyratın doğuĢu, Kimliğidir menĢeidir ve böylece Hoyrat Kerküksüz olmaz, Kerkük’te Hoyratsız olmaz. Kerkük’te ve birçok yerde Halk arasında Hoyrat söylenir bazı yörelerde ise, Hoyrat, Koyrat ve koryat denilir, Azerbaycan’da Bayatlılar söylenmekle Türk Dil Kurumu'nun Türkçe sözlüğünde kaba olumsuz anlam taĢıyarak ayrıca yakıĢıksız, çirkin, dikkatsiz, Cömert, serseri, avare tutumsuz söylenir, Doğru Türk oymaklarından olduklarından Dolayı bu arada ġanlıurfa, Erzincan, Van, Diyarbakır, Elazığ ve Erzurum'da bir çeĢit Ezgi ve halk türküleri diye Irak Türklerinin edebiyatında tanımaktadır. Hoyrat, (kuruyad) sözünden geldiğini söylenmektedirler bir baĢka görüĢe göre Kerkük ġehri'nin bir semti olan Koryadan gelmektedir. Hoyratlarımız çoğunluk yiğitlik, mertlik milli duygu veren, sevgi, sevgili, gurbet, keder, yas, umut, özlem, doğa, nasihat, öğüt gibi konuların kapsayarak Irak Türklerinin ve Türk Halk Edebiyatının, Türk Halk Müziğinin bir türüdür gazel, Uzun havalarımızla, türlü Makamla okunmaktadır. Hoyratların sözleri 4+3, 3+4, 5+2 veya 2+5 iç yapılanmalı 7'li hece tarzı ölçüsünde yazılmaktadır. Dört diziden oluĢmaktadır, hoyratların ilk dizisi eksik hecelidir. Ve Birkaç anlamlı cinas olmalıdır ve anlamlar ise farklı olmaktadır, sözcüklerden seçilir. Dört dizili hoyratlarda birinci, ikinci ve dördüncü dizeler kafiyeli, üçüncü dizeler ise Serbesttir. Genellikle cinaslı olmalıdır, Cinaslı olmayan sözlerden oluĢan hoyrat varsa da bunlar makbul sayılmaz. ATATÜRK, ĠÇĠN YAZILMIġ HOYRATLAR Hoyrat , Türkçenin zenginliğini gösteren değerli ürünlerdir..Hoyratların Irak Türkleri her zaman Türk büyüklerine Ulu önder Atatürk için saygı sevgileri iç Duyguları artarak, çok sayıda Ģiirler hoyratlar yazmıĢlardır AnonimleĢmiĢ olan bu Hoyratlar dillerimizde her zaman canlanarak coĢmaktadır At Emdi Koyun sütün, At, emdi Musul’a Sahip Çıkan Atatürk tek, Atamdı ------Ata, Beni Gel bindir, ata, beni Türk milletim severim Öğretti Atam beni --------Ata siz Gelin binin, ata, siz Türkiye kurucusu Türkler, olmaz, Atasız ------- Halk Ģiirlerinden örnekler 1-Tevkif yolunda Türkmen Gece yatmıĢ kalğ (kalk) dediler KarĢı yana bağ (bak) dediler Mindirdiler (bindirdiler) cebe meni Gören dostlar ağ dediler (ah) ------Aman zalim vurma meni Kollarımdan burma meni Ezelinden kederliyim Dost öğünde kırma meni --------Cebe bastılar meni Ġpten astılar meni Ağaçtan vura, vura Dilden kestiler meni --------Kimse derdim sora bilmez Hiçbir ehlim göre bilmez Yağlığ (yağlık cep de elim bağlı GözyaĢlarım sile bilmez ---------2- 1959 Temmuz günü Nene (ana) bayram olmadı Bakım babam gelmedi Menimçin zubun çeket ( Irak Türk milli kıyafeti) Babam niĢin almadı Nene babam gelmedi Menim sabrım kalmadı -------Gün battı gece oldu Bilmirem nece oldu Dünya gözüm öğünde Renk , renk alaca oldu Nene babam gelmedi Menim sabrım kalmadı ---------Nede neden ağlısan(ağlısın) Kapıları bağlısan NiĢin Türkmen kesiller UĢakları(çocukları) salkısan Nene babam gelmedi Menim sabrım kalmadı --------Gene nenem yığladı (ağladı) Ciğerimi dağladı Balam Türkmen kesiller Meni evde sakladı Nene babam gelmedi Menim sabrım kalmadı --------Nene yığlar (ağlar) kız yığlar Oğlan yığlar yüz yığlar Birbirin kucağlıyıp (kucaklayıp) Dize vurar diz yığlar Nene babam gelmedi Menim sabrım kalmadı Mustafa Gökkaya -------- ÇağdaĢ Serbest Ģiirlerden GELECEĞĠM Varsın yol vermesin dağlar, sınırlar Sana giden yolları ateĢler ayırsa Sel, sel uzansa uçurumlar Ormanlar yeĢil, yeĢil çevremi bağlasa HıĢım, hıĢım Dağınık saçlarıma dolaĢsa rüzgar Yaban kuĢlar etrafımı kuĢatsa Katar, katar El ele verse yıldızlar Bulutlar ĢimĢek, ĢimĢek ayırsa Yılmayacağım Ve bir gün Gözlerinde unuttuğum gözlerimi Almaya geleceğim. Nesrin ERBĠL -------Kerkük Kerkük, yeniden Göz açacak acuna. IĢık, aydınlık verecek Umutlar, canlanacak ıĢıklarla. Kerkük, yaralarımdan doğacak. Gözlerimde büyüyecek. Ġç duygularımı aĢmakla!! Ölümü, ateĢ kıvılcımları arasından içmekteyim. GüneĢ ıĢınlarını yayarak!! Artık yaĢam, yeni bir çağa doğru.. yollarını açar. Yaralarım da!! gülümsemeye baĢlar tan doğuĢuna. Kerkük doğacak yeni bir günü karĢılamaya. Ama ben!! kendi tutukluluğumdan kurtulmayacağım Ne kadar Kerküğümde!! Ġsteklerim olmazsa. -------Ġçimizde olanlar Yeni açan gülün, kokusu yayılmıĢ tüm yönlere. Yer yüzü üstünde.. bir sınır bulamaz!! bizleri aĢmaya. Ġç duygumuz büyüyecek Süslenip rengi.. acunu kapsayacak. Artık güneĢin doğduğu an!! Tekrar yaĢayacak ve yeniden süslenecek Ġçimizde olanlar. Ümit Köprülü -------- Çağrı / Irak çok mu ırak... Oğuzam Türk menem… Bayatlardan Türkmenem -----Damarlarındaki asil kan Aslına çektiğin ırk menem… Yaprağın asılı dallar Gövdeni taĢıyan kök menem… Yolunu gözleyen yar AĢkınla çarpan ürek menem… Can içre canan bilmiĢem gavim gardaĢ, nerdesen…Yedi koldan Yirmidört boydan gelmiĢem Orta Asyadan… Yayından fırlayan ok Huduttan hududa atılan mızrak Deli havalar soluyan kısrak gibi esmiĢem… Az gitmiĢem, uz gitmiĢem Dere tepe düz gitmiĢem… KuĢ uçmaz kervan geçmez dağları Göçebe adımlarla gezmiĢem… Irağı yakın, yurdumu Irak eylemiĢem… Tırnaklarımla oymuĢam tortu kayaları Kıraç toprakları gözyaĢlarımla sulak etmiĢem… Kızgın tohumlar serpmiĢem Emek vermiĢem AĢa getirmiĢem… Türk illerine haber salmıĢam gavim gardaĢ, nerdesen… Ali YaĢar -------Divan Aruz Tarzında Beni candan usandırdı Beni candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı Felekler yandı âhımdan murâdım Ģem´i yanmaz mı Niçün kılmaz bana derman beni bîmar sanmaz mı ġeb-i hicran yanar cânım döker kan çeĢm-i giryânım Uyadır halkı efgânım gara bahtım uyanmaz mı Gûl-i ruhsârına karĢu gözümden kanlu akar su Habîbim fasl-ı güldür bu akar sular bulanmaz mı Kamu bîmârına cânân deva-yı derd eder ihsan Gâmım pinhan tutardım ben dedîler yâre kıl rûĢen Desem ol bî-vefâ bilmen inanır mı inanmaz mı Değildim ben sana mâil sen ettin aklımı zâil Bana ta´n eyleyen gâfil seni görgeç utanmaz mı Fuzûlî rind-i Ģeydâdır hemîĢe halka rüsvâdır Sorun kim bu ne sevdâdır bu sevdâdan usanmaz mı Fuzuli --------- Kerkük Türkülerinden 1-Altun Hızmav Mülayim Altun Hızmav Mülayim Seni Hak'tan Dileyim Yaz Günü Temmuzda Sen Terle Ben Sileyim Gün Gördüm, Günler Gördüm Seni Gördüm ġad'oldum ------Altun Hızmav Ġncidi Gömleği Narincidi Menim Lal OlmuĢ Dilim Ne Dedi Yar Ġncidi Gün Gördüm, Günler Gördüm Seni Gördüm ġad'oldum -------Altun Hızmav Tomağa YanaĢıp Al Yanağa Güzel Gel GörüĢelim Men Giderem Irağa Gün Gördüm, Günler Gördüm Seni Gördüm ġad'oldum --------Altın hızmav Arabi Lebleriv gül Ģarabı Uzağ yoldan gelipsen Kuvvat olsun Çelebi Gün gördüm günler gördüm Seni gördüm Ģad oldum Abdulrahman Kızılay söylemiĢtir ---------2-de Dede Can Dede Yetimem VurulmuĢam Ben Cigerden YanmıĢam Gözüm Onun Çün Ağlar Çünkü Yetim KalmıĢam -------Dede Dede Can Dede Tesbihi Mercan Dede Yerim Sal Yastığım Koy O Dı Geldim Men Dede -------- Yetimler YavaĢ Olı Koynu Dolu TaĢ Olı Degme Yetim Göynüne DüĢer HurdahaĢ Olı -------Dede Dede Can Dede Tesbihi Mercan Dede Yerim Sal Yastığım Koy O Dı Geldim Men Dede ---------Yetimin Sesi Gelmez Yığlar Nefesi Gelmez BaĢ Yastıkta Göz Yolda Bekler Kimsesi Gelmez ---------Dede Dede Can Dede Tesbihi Mercan Dede Yerim Sal Yastığım Koy O Dı Geldim Men Dede Fahrettin Ergeç söylemiĢtir. ----- Hece tarzından ġiirler Solsun da bütün güller, ezilsin de çiçekler Solmaz emelim hâlâ gönül bir günü bekler. GeçmiĢ gecemiz iĢte Ģafak bizce yakındır Doğdu ise güneĢ cümle kederler geçecekler. Hasan Görem -------Iraklıyız Kerkük Ģehri ilimiz Müslümanız Türkmence’dir dilimiz BaĢkasına vermeyiz biz bu yurdu CoĢar altın bulağımız yurdumuz Mehmet Ġzzet Hattat -------Açıl dilim açıl dilim Okumaya açıl dilim Yurda düĢman olanlara AteĢ olup saçıl dilim Felekoğlu -----YaĢar Kerkük gönlümde Hiç görmedim baharı, bu özlemli ömrümde Kerkük’ümün her yeri, yaĢar hüznü gönlümde Senden baĢka sevemem, tek sen varsın gözümde Kerkük’ümün her yeri, yaĢar benim gönlümde ¨¨¨ Bu Kerkük’ün sevdası, Türk duyguyla kalacak Baba gür, gür ateĢi, hiç sönmeden gülecek Binlerce Türkmenleri, Kerkük için ölecek Kerkük’üm taĢ toprağın, yaĢar dertli gönlümde ------Yıllardı içimizden, bu gam hasret gitmiyor Kerkük büyük aĢkınla, gözyaĢları dinmiyor Senden ayrı kaldıkça, acı günler bitmiyor Mas mavi al bayrağın, Kerkük yaĢar göğümde Sadun KÖPRÜLÜ -------- Cinaslı Kerkük Hoyratlarından Oyar gözün Kim görmüĢ o yar gözün Aslan gücünden düĢse Karınca oyar gözün -----Boğazlar Kasap Koyun, Boğazlar Tanrım yer dağıdanda Türk’e düĢtü, Boğazlar ------Yarasızlar Ġçimde yara sızlar. Kerkük senin derdinden Anlamaz yarasızlar. --------Oyarım Bütün değil o yarım. Türk'e yan bakanların Gözlerini oyarım! -------Sürmeli Ceyran gözler sürmeli SatılmıĢ hainleri Kerkük’ümden sürmeli -------- Sandıklarım Açılsın sandıklarım düĢmandan kötü çıktı Dost diye sandıklarım! ------Yâd elinde Öt bülbül, yâd, elinde Bir diyar mezar olsun Kalmasın, yâd elinde -------Yordu Kerkük Gam beni yordu Kerkük Babamdan kalma miras Dedemin yurdu Kerkük -------- Harput’ta (Elazığ) söylenen Mani ve Hoyratları Alma yanı, alma yanı KızarmıĢ alma yanı Nasıl kabre koyarlar Muradın almayanı ------Böyle bağlar Yar baĢın böyle bağlar Gül açmaz bülbül ötmez Yıkılsın böyle bağlar -------Güne düĢtüm Gölgeden güne düĢtüm Felek gözün kör olsun Dediğin güne düĢtüm -------Suçu benden Su çıkar su çimenden Mevlam suçumdan geçmiĢ Kim sorar suçu benden -------Yarım yarım Doldur ver yarım yarım Çıkam dağlar baĢına Çağıram yarım yarım ------Harput’ta (Elazığ) Maniler Ağlama naçar ağlama Gündür geçer ağlama Bu gapıyı kapayan Bir gün açar ağlama ------Bülbüller dügün eyler Bilmem ki ne gün eyler Ben feleğe neyledim Bana büldüğün eyler -----Çayır uzun biçilmez Su bulanık geçilmez Bana derler yardan geç Yar Ģirindir geçilmez --------Kebabı köz öldürür AtaĢı su söndürür Yigidi kılıç kesmez Bir kötü söz öldürür -------Oku yara, oku yara Yaz derdim oku yara Sinemde yer kalmadı Meğer ok oku yara ------Güne düĢtüm, güne düĢtüm Gölgeden güne düĢtüm Felek! Gözün kör olsun Dediğin, güne düĢtüm. --------Derde kerim, derde kerim Gam derer, derd ekerim Yas tutma deli gönlüm Mevla her derde kerim -------DüĢte gör, düĢte gör Hayalde gör, düĢte gör Dostun kim, düĢmanın kim? Hele bir kez düĢte gör ------- ġanlıurfa Hoyratları, Manileri KuĢbaĢı var Ciğer var kuĢbaĢı var Yadlara üz mı verir Dostı var oynaĢı var ------Ne mavidir Kız göziy ne mavidir Avudırsay sen avut El benim nem avudır -------Bı demde Yaram sızlar bı demde Mevlam bizi affeyle Ahır nefes son demde ------Sürme meni Çek göze sürme meni Bala beĢikte ağliy Ağzına sür memeni -------Sürme beni Çek göze sürme beni Kapida kol olmıĢam Nâçârım sürme beni ---------Yara yerı Sağalmaz yara yerı El getti menzil aldı Ben derem yara yerı ------Kalemı kaĢta kodiy Gozımı yaĢta kodiy Sen baĢiy alıp gettiy Beni ataĢta kodiy ------Koyınlar kuzliyanda Yaralar sızliyanda Ben seni nerde bulım Göynım arzuliyanda -------Yaz yolla Bahar yolla yaz yolla Çiğ köfte hamur oldı KardaĢ bize duz yolla -------Suyı tasla aĢladım Dövmelere baĢladım Kapıdan sesi geldı Tıtremağa baĢladım -------Aya damlar Yaldızlar aya damlar Seher üzını açtı Sebbehtir ay adamlar -------Al alma dörd olaydı Yiyene derd olaydı Bı almanın sehebi Sözine merd olaydı --------Kulıyam Kurbanıyam kulıyam Mevlam kulım demezse Ya ben kimin kulıyam --------Bala ben DüĢtim haldan hala ben Çöp yığdım yuva yaptım Uçurmadım bala ben -------Bahçada yeĢil hiyar Boyı boyıma uyar Ben dedim gizli sevim El arıftır tez duyar --------Urfa’da inci tutar Dolanır genci tutar Bi can bi canı sevse Alemi sancı tutar --------- Kınıfır ezenım yoh Taslara süzenim yoh Yıhılsın babam evi Ġçinde gezenım yoh -------Beyaz ağıl balıyam KardaĢ ben Urfalıyam Canım çıhsa vazgeçmem O yara sevdalıyam --------- Diyarbakır Hoyratları Manileri dolandı gün döndü gün dolandı gün men sene daldalandım sene de dolandı gün ------yüz aya değer hüsniv yüz aya değer ay var bir güne değmez gün var yüz aya değer --------Elma attım denize Geliyor yüze yüze Akören’nin kızları Ġki bin iki yüze --------Karanfil ekemedim Suyunu dökemedim Yarim askere gitti Elini öpemedim --------- Kars Hoyratlarından Sarayım Yıktı gönül sarayım Bergüzarın istemem Seni bir yol sarayım. -------Dile yar Gör bir âfet dile yâr Ben sana vurulmuĢum Ne istersen dile yâr Öldür beni yaĢatma Verme beni dile yar ------- Erzincan Hoyrat manilerinden Dağlar ağardı kardan Haber gelmedi yardan Ya gel, ya mektup gönder Kurtar beni bu dardan. -------Ġçerden yar içerden Kes bağrım yar içerden Gözüm kapında kaldı Çıkmıyor yar içerden --------Dil meze, gerdan meze Dil değil dudak meze Bilmedim gönül verdim, Kadir kıymet bilmeze. a benim bahtı yarim gönlümün tahtı yarim yüzünde göz izi var sana kim bahtı yarim -------- Azerbaycan Hoyratlarından (Bayatlılar) Azizim Zaman kalı Dün gider zaman kalı Yıkılı yüce dağlar Tozu bir zaman kalı -------Azizim kozu kurban Koç kurban kozu kurban Merdin bir tüyünü Namardin yüzü kurban -------Azizim Karın Çalar Kalp oynar, Karın çalar Bir yanım Kurt, koĢ yedi Bir yanım, karınçalar -------Azizim güller Bağda Bağvan Gül eller Bir yiğit güçsüz düĢse Selediler gülerler --------- Cinassız Hoyratlar Dörtlükler Ezizim üzüm gara, Bağımda üzüm gara, Yar yanına giderim, Elim boĢ, üzüm gara -------Eziziyim, ne sarı, Ne yarala, ne sarı, Gamdan bir ev tikmiĢim, Derd kaderdir hasarı... ------- Azizim arabadı Goy gelsin arabadı Dünenki cennet seher Bah bugün harabadı -------- Bayatılar(Maniler) Sürü biyana gelsin Yesin biyana gelsin Deyin o vefasıza Dönsün bu yana gelsin ---------Eyvanım hesir menim Üreyim esir menim Toyumu tez eyleyin Yarım telesir menim ---------Palazda narıncı var Abı var narıncı var Hardasan ay nainsaf Dalınca zarıncı var -------Sehere yol eyledim Kağızı bol eyledim Yuhusuz gecelerde Göz yaĢım bol eyledim -------ġirvan'ın dağlarıynan Meyveli bağlarıynan Senin gurbanın olum Yanımın ağlarıynan ------Bağımdı obamız Dovğaçıdı babamız Yara gurban oleydi Bizim ceddi abamız --------Ay! Dağlarım, dağlarım, Sana gönül bağlarım. Gelmezsen güzel yârim, Gece gündüz ağlarım. -------- Ay! Naralı naralı, Yakın değil aralı, AĢk ateĢi yamandır, Kalbinden de yaralı, ------Ay! Hayâlı, hayâlı, Edeplidir, hayâlı, Yüzü nurlar saçıyor. Kalbi rabbe dayalı, -------Ay! Saralı, saralı, Yedi dağın maralı, Gözlerim seni bekler, Kollarımda saralı, --------Ay! Zaralı, Zaralı, Gidek yâre varalı, Yâri bulamayınca, Olduk canım karalı, Bilmem sen haralısen Diyisen (söylersen) yaralısen Gözlerden yaĢ ağırı Gök girip karalısen -------- Kerkük ile ilgili Dörtlükler Kerkük’üm yaralıyım Gök girip karalıyım Gözlere tikan (diken) oldum Men çünkü yaralıyım ---------Kerkük’üm karalıyem Ciğerden yaralıyem El diyer bizim Kerkük Bilmem men haralıyem -------Kerkük’üm nice Kerkük DüĢüptü saça Kerkük Allah’tan imdat diler Her gün her gece Kerkük ---------- Kerkük Kalalı Kerkük BaĢı belalı Kerkük ġahrban narı kimin Sığıp El eli Kerkük --------Kerkük’ün yanar dağı Boynunda siyah bağı Her gün her gece geli Hastalar sorar sağı --------Kerkük’ün harasına Oh değdi yarasına Ağtarı (aktarı) tabip tapmaz Derdinin çaresine -------Kerkük'üm yada seni Salaram yâda seni Bu ruh bu canda varken Vermerem yada seni ---------Kerkük'üm mahmur Kerkük Tarihte meĢhur Kerkük Barını yadlar yiri (yiyor) Bağvanı mağdur Kerkük -------Mezarda taĢ koymuĢam Göz üstü taĢkoymuĢam Türkten ayrılan günden Gözlerde yaĢ koymuĢam Milletle toprak için Kerkük’e baĢ koymuĢam S.Köprülü ---------