Aktif Güvenlik Sistemleri

Yrd.Doç.Dr. Ali EKŞİ
[email protected]
Ege Üniversitesi
ÖĞRENİM HEDEFLERİ



Araçlardaki güvenlik sistemlerini tanımak,
Araç Güvenlik sistemlerinin çalışma prensiplerini
öğrenmek,
Araç Güvenlik sistemlerinin etkin bir şekilde
kullanımını öğrenmektir.
ARAÇ GÜVENLİK SİSTEMLERİ
AKTİF GÜVENLİK SİSTEMLERİ
PASİF GÜVENLİK SİSTEMLERİ
ABS
EMNİYET KEMERİ
ASR
HAVA YASTIĞI
ESP
SİLECEKLER VE CAM
TEMİZLİĞİ
AYDINLATMA, SESLİ VE IŞIKLI
UYARILAR
İKLİMLENDİRME
EK GÜVENLİK ARTIRICILAR
SRS
ARAÇ GÖVDESİNİN İÇ VE DIŞ
YAPISI
Aktif Güvenlik Sistemleri (1)
 Kaza olma olasılığını düşürmek ve sürücünün
kazadan kaçınma yeteneğini artırmak amacıyla araçta
bulunan donanımlardır.
 Bu donanımlara günümüzde her geçen gün yenileri
eklenmekle birlikte özellikle ek maliyet getirmesinden
dolayı her araçta güvenlik sistemlerinin hepsi
bulunmamaktadır.
Aktif Güvenlik Sistemleri (2)
1) ABS
 ABS ile ilgili en yanlış inanış fren mesafesini
mutlaka kısalttığı yönündedir. ABS ile fren
mesafesi bazı araçlarda biraz kısalırken, bazı araçlarda
ABS ile fren mesafesi değişmez.
 ABS’nin gerçek kullanım amacı; sert (kuvvetli)
frenleme anında tekerleklerin kilitlenmesini
engelleyerek, sürücüye manevra imkânı vermesidir.
 Tekerlekleri kilitlenen araçta, frenleme ile birlikte
araçta manevra kabiliyeti olmaz. Yani araç kaymaya
başlar ve tehlikeden kaçamaz. ABS, yaklaşık olarak
saniyede 18 kez aracı frenleyip bırakarak tekerleğin
kilitlenmesini önler.
 ABS araca manevra kabiliyeti verir. Bu sayede
sürücü frenleme sırasında aracın yönünü değiştirebilir
ve güvenli bir şekilde durabilir.
Aktif Güvenlik Sistemleri (3)
ABS’li aracın kullanımında dikkat edilmesi gerekenler;
 Frenleme sırasında pompalama yapmayın yani ayağınızı fren




pedalından çekip tekrar basmayın.
Gösterge panelindeki ABS ikaz lambasının yanması ve sistemden
mekanik bir gürültü gelmesi ABS’nin devrede olduğunu gösterir. Bu
normal bir durumdur.
Fren pedalında basınç dalgası hissetmenize rağmen pedala sertçe
basmaya devam edin.
ABS fizik kanunlarının dışına çıkamaz. Islak zeminde ABS söz
konusu olsa bile fren mesafesi kuru zeminden daha fazladır.
Araçta ABS’yi mutlaka uygun bir yolda deneyin, acil bir durumla
karşılaşmadan önce ABS’nin nasıl çalıştığını öğrenin.
Unutulmamalıdır ki; ABS araca ek bir güç katmamaktadır.
Sadece aracın kontrollü durabilme özelliğini arttırmaktadır.
Aktif Güvenlik Sistemleri (4)
2) ASR
 (Anti Patinaj Sistemi), ETC (Elektronic Traction Control - Elektronik Çekiş
Kontrolü) olarak da bilinmektedir.
 ASR harekete geçme ya da hızlanma sırasında tekerleklerin patinaj yapmasını
engelleyerek aracın istikametinde kalmasını sağlar.
 ABS ve motor yönetim sistemini birlikte kontrol ederek tekerleğin çekiş yeteneği
kaybolduğunda (araç patinaja düştüğünde) bu durumu sensörler yardımıyla
algılayarak tekerlek hareketini ya-vaşlatır, kaymalarını önler ve yola tutunmayı
artırır.
 ASR özellikle çekiş yeteneğinin azaldığı (kumlu, çakıllı, karlı, buzlu, yağmurlu
vb.) yol koşullarında uygun sürüş kontrolünü sağlamaktadır.
Aktif Güvenlik Sistemleri (5)
3) ESP

Elektronik Denge Programı

Aracın ani manevralarda savrulmasını önlemek amacıyla geliştirilmiştir.

Ani manevra sırasında aracın kaydığı yönü ve doğrultuyu sensörler aracılığı ile
algılayarak, gerektiğinde motor çekiş gücünü düşürür veya bazı tekerleklerin
frenlenmesini sağlayarak aracın savrulmasını önler.

Sistem ABS ve ASR ile koordineli çalışır. Yani ABS ve ASR olmayan bir araçta ESP de
olmaz.

Hızlı seyir halinde iken önünüze çıkan bir engel ya da keskin bir virajda yapacağınız
direksiyon hareketi sonrası aracın ön tekerlekleri kaymaya başlar. İşte tam bu anda ESP,
aracın dengesinin bozulduğunu ve sürücünün gitmek istediği yöne gitmediğini algılar.
Durumu düzeltmek için direksiyon hangi tarafa kırılmışsa o taraftaki arka tekerleği
frenler. Böylece araç, sürücünün direksiyonu çevirdiği yön istikametine döner.
Aktif Güvenlik Sistemleri (6)
Silecekler ve Cam Temizliği

Araç sürücüsünün yolu iyi denetleyebilmesi için, cam temizliği çok
önemlidir.

Kirli camlar, yolun görülmesini zorlaştıracağı gibi gözleri de
yoracaktır.

Eğer cam kirli ise öncelikle ıslak bir bez yardımıyla silinmeli ve cam
temizleyici kullanarak cam temizlenmelidir. Sileceklere takılı olan
pislikler, silecekler çalıştırılmadan önce alınmalıdır.

Cam buzlanmış ise önce buz temizlenmeli sonra silecekler
çalıştırılmalıdır.

Sileceklerde titreme varsa, camı iyi temizlemiyorsa ve gürültülü
çalışıyorsa silecek lastiği eskimiş olabilir. Eskimiş olan silecek lastiği
yenisi ile değiştirilmelidir.

Silecekler hiç hareket etmiyorsa arıza silecek kolunda, silecek
motorunda veya ilgili sigortada olabilir.
Aktif Güvenlik Sistemleri (7)
Aydınlatma, Sesli ve Işıklı Uyarılar;
Sesli Uyarılar:
 Araçlardaki sesli uyarı verme cihazı kornadır. Acil
araçlarda ise, acil durumlarda kullanması için siren
ve megafon bulunmaktadır.
Aydınlatma ve Işıklı Uyarılar:
 Özellikle gece sürüşünde sürüşü birebir etkiler. Far
ayarları yapılırken mutlaka karşıdan gelen
sürücüleri etkilemeyecek şekilde yapılmalı ve ona
uygun ampuller seçilmelidir.
Aktif Güvenlik Sistemleri (8)
6) İklimlendirme
Araç içerisindeki havanın temiz olması ve uygun ısıda olması sürüş güvenliğini etkiler.
Klima:
 Sıcak havalarda araç içerisindeki ısıyı konforlu bir sürüş için uygun hale getirir.
 Klimayı kullanırken ‘‘ısınan hava yükselir’’ kuralına uyularak klima petekleri araç tavanına
veya camlara yönlendirilmelidir. Yukarıdaki hava soğutuldukça alttaki onun yerine geçer ve
sirkülasyon sağlanır.
 Klima kullanılmadığı dönemlerde bile gaz yoğunlaşmasını engellemek için, en az 15 günde bir
kez, birkaç dakika çalıştırılarak gaz sirkülâsyonu sağlanmalıdır.
 Klima açılmadan önce araç çalıştırılmalı, mümkünse motor iyice ısınıp kendini
toparladıktan sonra klima açılmalıdır. Aracı stop etmeden önce mutlaka kapatılmalıdır.
Kalorifer:
 Motorda ısınan su kalorifer peteklerinden geçer buradan kalorifer fanının üflemesiyle araç içini
ısıtır.
 Araç içi ısıtılırken sıcaklığın oda sıcaklığı üzerine çıkmamasına dikkat edilmelidir.
 Kalorifer petekleri hava yönlendirici aracılığıyla tabana ve camlara yönlendirilmedir.
 Rezistansı olmayan camlarda oluşan buhar kalorifer peteklerini ilgili cama yönlendirerek
çözülebilir.
Aktif Güvenlik Sistemleri (9)
7) Ek Güvenlik Artırıcılar;
a) Geri vites uyarısı:
 Aracı geri vitese alındığında arka-daki aracı uyaran ve sizin geri gelme eğiliminde
olduğunuzu gösteren bir lamba yanar.
b) Park Sensörü:
 25 cm den daha yüksek nesneler, 1.5 m mesafe kala tamponlarda bulunan sensörler
aracılığıyla algılanır. Nesne algılandığında sistem sesli uyarı vermeye başlar. Araç
nesneye yaklaştıkça uyarı hızı artar.
c) Buğu Çözücü:
 Aracın iç ve dış ısısının birbirinden farklı hale gelmesi sonucunda camlarda buğu
oluşur. Camları ısıtarak buğunun buharlaşıp uçmasını sağlar.
d) Oto-Radar Sistemi:
 Sistem aracın önündeki 150 m uzunluğundaki yolu, 8 derecelik bir açı ile sürekli
olarak radar ışınlarıyla denetler ve öndeki araçla takip mesafesini korur.
PASİF GÜVENLİK SİSTEMLERİ (1)
 Bir kaza oluştuğunda, araçta bulunanların bu kazadan
etkilenmelerini en aza indirmek için geliştirilen
güvenlik sistemleridir.
 Pasif güvenlik sistemi elemanlarının görevi kaza
sırasında veya sonrasında başlar.
PASİF GÜVENLİK SİSTEMLERİ (2)
1) Emniyet Kemeri

Emniyet kemeri hayat kurtaran en önemli pasif güvenlik sistemidir.
Kullanımı çok basit olmasına rağmen genelde ihmal edilen bir
konudur.

Emniyet kemeri araçta kalmanızı sağlayan ve sizi hayata bağlayan
tek bağdır.

Kısa mesafelerde ve düşük hızlarda da emniyet kemeri takılmalıdır,
çünkü düşük hızlarda bile ciddi yaralanma tehlikesi vardır.

İster şehir içinde ister şehir dışında olsun, emniyet kemeri takmanız
güvenliğiniz için gereklidir.

Hava yastıklı araçlarda emniyet kemeri takmamak büyük hatadır. Kaza
sırasında kazazedenin ileri gitmesini ve araçtan fırlatılmasını engelleyen
hava yastığı değil emniyet kemeridir.

Hasta kabininde görev yapan personelde mutlaka emniyet kemerlerini
kullanmalıdır.

Sedyenin tam olarak yerine sabitlendiğinden emin olunmalı ve hasta
sedyede emniyet kemerleri ile mutlaka bağlanmalıdır.
PASİF GÜVENLİK SİSTEMLERİ (3)
2) Hava Yastığı (Air-Bag)
 Hava yastıkları emniyet kemerleriyle birlikte kullanılmak ve
emniyet kemerine yardımcı olmak amacıyla tasarlanmıştır.
 Çarpışma anında çarpışmayı algılayan sensörlerden gelen ileti
elektronik beyine iletilir. Elektronik beyin darbenin yeterli
olduğunu algıladığında katlanmış olarak duran hava
yastıklarını patlatır. 0,05 sn sonra sürücü ile hava yastığı temas
eder ve 0,08 sn sonra tamamen şişmiştir. Çarpışmadan yaklaşık
1 saniye sonra söner.
 Kısa boyluların ve çocukların ön koltukta oturmaları basit bir
kazada bile ölümcül olabilir. Bu nedenle bazı araçlarda bu
olumsuzlukların önlenmesi için belli kilonun altındaki
ağırlıklarda (30 kg) hava yastığı açılmaz.
PASİF GÜVENLİK SİSTEMLERİ (4)
3) SRS
 (Supplemental Restraint System) Tamamlayıcı Sınırlayıcı
Sistem
 Ön emniyet kemerlerine destek sağlamak amacıyla tasarlanmıştır.
 Otomobilin önden çarpması durumunda elektrikle ateşlenen, katı
yakıt içeren emniyet kemeri aktif gergi üniteleri patlar. Sert yaylı bir
düzenek kemerin boşluğunu alıp gerdirerek, sıkıca yolcuyu tutar ve
sabitler. Böylece emniyet kemerindeki boşluktan dolayı oluşan
yaralanmaları önler.
 Hava yastığı koordinasyonu ile aynı anda hava yastığını patlatır.
 Bazı araçlarda sürücüyü korumak için pedallar ve direksiyon geriye
katlanır.
 SRS destekli bazı araçlarda emniyet kemeri olmadan hava yastığı
açılmaz.
PASİF GÜVENLİK SİSTEMLERİ (5)
4) Araç Gövdesinin İç ve Dış Yapısı
Dış Gövde:
 Günümüzde araç gövdeleri, araç bir canlı ya da cansız
varlığa çarptığında en az hasar vermesi, en az hasar alması
ve araç içerisindekileri maksimum koruması göz önüne
alınarak geliştirilmektedir.
 Bu bağlamda tasarlanan araçların dış kısmı mümkün
olduğunca düz ve esnek olarak dizayn edilmiş, köşeler
yuvarlaklaştırılmıştır.
 Tamponlarda yapılan değişikliklerle tamponlar
esnekleştirilmiş ve darbe emici hale getirilmiştir.
PASİF GÜVENLİK SİSTEMLERİ (6)
Araç içi:

Araç içerisindekilerin kaza anında çarpabileceği bölümlerde mümkün
olan en esnek ve darbe emici malzeme kullanılmış, içeride bulunan
köşeler minimum sayıda tutularak yuvarlaklaştırılmıştır.

Araçların iç kısımları tasarlanırken yanmayı önleyen malzemelere
öncelik verilmiştir.

Araç içerisindekilerin kazada sıkışmalarını önlemek için şasi ve barlar
çelik kullanılarak güçlendirilmiştir.

Sürücü ölümlerinin büyük bir kısmı, direksiyon darbesi ile olmaktadır.
Bu nedenle direksiyon ve ön konsol araçtakilerin pozisyonları
hesaplanarak tasarlanmalıdır. Araç içerisindekilerin çarpabilecekleri
yerler darbeye karşı dayanıklı olmamalıdır.

Araçlarda bulunması gereken bir başka pasif güvenlik sistemi elemanı ise
koltuklarda bulunan baş destekleridir.

Baş destekleri özellikle arkadan çarpışmalarda boyun yaralanmalarını
önemli düzeyde azaltmaktadır.
PASİF GÜVENLİK SİSTEMLERİ (7)
Hasta Kabini:

Ülkemizde kullanılan ambulanslar, fabrika
çıkışı kapalı kasa minibüs olarak üretilip,
çeşitli firmalar tarafından bir takım
donanımlar eklenerek ambulansa
dönüştürülmektedir.

Bu ambulansların arka kabinleri, özellikle
sağlık personeli açısından çok güvenli
değildir.

Kara ambulansları araç gövde özelliklerine
göre konvensiyel (pick up) ve standart
(mono blok) tip olmak üzere ikiye
ayrılmaktadır. Türkiye ‘de en yaygın
kullanılan hasta ve sürücü kabininin
birleşik olduğu standart tiptir.
PASİF GÜVENLİK SİSTEMLERİ (8)
Ambulans gövdesinin (hasta kabini) özellikleri
 Ambulans gövdesinde darbeye dayanıklı noktalar arttırılmış olmalıdır.
 Hasta kabininde içeriye doğru uzantılar ve girintiler olmamalıdır.
 İklim kontrolü (klimalı), ve havalandırma sistemi olmalıdır.
 Kabinin yer döşemesi kolay temizlenebilir ve antibakteriyal özellikte olmalıdır.
 Sedyeler arası koridor üzerinde ve yatan hastanın baş ve göğsü üzerinde herhangi
bir çıkıntı – uzantı olmamalıdır.
 Gerekli tüm araç-gereçler, hasta kabininde ya daimi bir şekilde monte edilmiş ve
emniyet altına alınmış ya da dolaplar içinde depolanmış olmalıdır.
 Depolama dolapları kolayca açılabilmeli fakat yolculuk esnasında kendiliğinden
açılmasına karşı emniyetli olmalıdır.
UNUTULMAMASI GEREKENLER
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
(1)
ABS Fren mesafesini anlamlı olarak kısaltmaz.
ABS’nin asıl kullanım amacı, frenleme sırasında manevra
kabiliyetini arttırmaktır.
ABS’li araçlarda, frenleme yaparken pompalama
yapılmamalıdır.
ASR, araçların patinaj yapmasını engelleyerek,
istikametlerinde kalmalarını sağlar.
ESP, ani manevralarda aracın savrulmasını önleyen aktif bir
güvenlik sistemidir.
Kirli olan cam ve aynalar, görüş açısını engelleyerek, sürüş
güvenliğini tehlikeye sokabilir.
Klima hava yönlendiricileri, aracın camlarına veya tavanına
çevrili olmalıdır.
Klima araç çalıştırıldıktan sonra açılmalı ve araç stop
ettirilmeden önce kapatılmalıdır.
UNUTULMAMASI GEREKENLER
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
(2)
Araç ısıtılırken de, soğutulurken de, oda sıcaklığı sınırları aşılmamalıdır.
Hız ve mesafe ayrımı yapılmaksızın, emniyet kemeri her seferinde
mutlaka takılmalıdır.
Hava yastığı olan araçlarda emniyet kemeri mutlaka takılmalıdır.
Ambulans seyir halindeyken, hasta için sedye kemerleri mutlaka
bağlanmalı, kabinde bulunan personel emniyet kemerlerini mutlaka
takmalıdırlar.
Ambulansın şoför kabinine her ne amaçla olsun çocuklar kesinlikle
bindirilmemelidir.
SRS, emniyet kemerleri ile hava yastıklarının etkinliğini arttıran bir
pasif güvenlik sistemidir.
Araçlarda darbe emici tamponlar bir pasif güvenlik sistemi olarak
kullanılır.
BÖLÜM SONU DEĞERLENDİRME