hakemli bildiri oturumları - 5. ulusal verimlilik kongresi

Transkript

T.C.
BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI
Verimlilik Genel Müdürlüğü
HAKEMLİ
BİLDİRİ
OTURUMLARI
6 - 7 Ekim 2015
ANKARA
BEŞİNCİ ULUSAL VERİMLİLİK KONGRESİ
HAKEMLİ BİLDİRİ OTURUMLARI
6 - 7 Ekim 2015
ANKARA
DÜZENLEME KURULU
Prof. Dr. ERSAN ASLAN
Müsteşar
PROF. DR. CEVAHİR UZKURT
Müsteşar Yardımcısı
ANIL YILMAZ
Verimlilik Genel Müdürü
DİLEK BİRBİL
Verimlilik Politikaları ve Araştırma Dairesi Başkanı
BİLİM KURULU
Prof. Dr. Ahmet Burçin Yereli
Prof. Dr. Argun Karacabey
Doç. Dr. Bahar Yetiş Kara
Prof. Dr. Canan Çilingir Yrd. Doç. Dr. Çağla Ünlütürk Ulutaş Doç. Dr. Ebru Voyvoda
Yrd. Doç. Dr. Elif Karaçimen
Prof. Dr. Emin Kahya Prof. Dr. Erhan Kutanoğlu
Prof. Dr. Erinç Yeldan Prof. Dr. Erol Çakmak Prof. Dr. Erol Taymaz Doç. Dr. Fatma Yıldırım Prof. Dr. Filiz Karaosmanoğlu
Prof. Dr. Gülen Güllü Prof. Dr. Gülser Köksal
Yrd. Doç. Dr. Hasan Cömert Prof. Dr. Hüseyin Özel
Doç. Dr. İbrahim Akgün Doç. Dr. İpek Özkal Sayan
Prof. Dr. İzak Atiyas Prof. Dr. Kamil Ufuk Bilgin
Prof. Dr. Kamil Yılmaz Prof. Dr. Levent Kandiller
Prof. Dr. Mehmet Selim Aktürk
Doç. Dr. Mehmet Teoman Pamukçu Doç. Dr. Metin Dağdeviren
Yrd. Doç. Dr. Mine Ömürgönülşen YÜRÜTME KURULU
(Verimlilik Genel Müdürlüğü)
Asuman Özdemir
Fatma Çil
Gonca Aras
İlknur Pulak Taras
İpek İmirlioğlu
Mehtap Emre
Özlem Özdemir
Umut Demirtaş
Prof. Dr. Murat Caner Testik Prof. Dr. Mustafa Köksal Prof. Dr. Müge İşeri Doç. Dr. Nilgün Cılız Kıran Doç. Dr. Osman Oğuz
Prof. Dr. Osman Zaim Yrd. Doç. Dr. Ozan Zengin
Prof. Dr. Pınar Mengüç
Prof. Dr. Ramazan Aktaş
Prof. Dr. Refet Gürkaynak
Doç. Dr. Selim Sanin Prof. Dr. Semra Güney Prof. Dr. Serpil Erol Prof. Dr. Uğur Ömürgönülşen Doç. Dr. Yılmaz Kılıçaslan
SUNUŞ
Milli Prodüktivite Merkezi tarafından düzenlenmeye başlanan Ulusal
Verimlilik Kongreleri, merkezin 2011 yılında Verimlilik Genel Müdürlüğü’ne
dönüşmesinden sonra da sürdürülmüştür.
İki yılda bir düzenlenen
Ulusal Verimlilik Kongreleriyle verimlilik alanındaki bilimsel kapasitenin
güçlendirilmesi, verimlilik artırma teknikleri ve iyi uygulama örneklerinin
yaygınlaştırılması ve verimliliği etkileyen politika ve stratejilerin tartışılarak
öneriler geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Kongrelerde üniversiteler, kamu
kurum ve kuruluşları, meslek örgütleri, sivil toplum kuruluşları ve iş
dünyasının temsilcileri verimlilik gündemiyle bir araya gelmektedir.
6-7 Ekim 2015 tarihlerinde Ankara’da düzenlenen Beşinci Ulusal Verimlilik
Kongresi’nin programında, bir kısmı bilim kurulunca değerlendirilerek kabul
edilen, bir kısmı ise kongre düzenleme kurulunca davet edilen bildirilerin
sunulduğu toplam 17 oturum yer almıştır.
Bu kitapçıkta, Hakemli Bildiri Oturumları’nda gerçekleştirilen sunuşların
özetleri ve çağrılı konuşmacıların özgeçmişleri sunulmaktadır.
Beşinci Ulusal Verimlilik Kongresi
Düzenleme Kurulu
ÇEŞİTLİ SEKTÖRLERDE ENERJİ
VERİMLİLİĞİ UYGULAMALARI
•
•
•
•
•
Prof. Dr. Cem SAATÇİOĞLU
Melike SAĞOĞULLARI
Hasan BAYLAVLI
Mustafa YILMAZ
Osman KİPOĞLU
5
KARAYOLU TAŞIMACILIĞINDA YEŞİL LOJİSTİK UYGULAMALARININ
VERİMLİLİK ARTIŞINA ETKİLERİ
Yrd. Doç. Dr. Ahmet Murat KÖSEOĞLU
Okan Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, [email protected]
Okan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, [email protected]
Günümüzde çevre bilincinin artmasıyla, işletmeler lojistik faaliyetlerinin çevreye olan
olumsuz etkilerini en aza indirmek ve bununla beraber ekonomik kazanımlar elde
etmek için pek çok strateji geliştirmekte ve uygulamaktadır. Ekolojik farkındalığın
ve çevre duyarlılığının oluşturulması, geliştirilmesi ve devamlılığının sağlanması
konusunda yapılan bilimsel çalışmalar, çevre dostu kaynaklar kullanmak ve mevcut
kaynakların temiz enerji teknolojileri ile çevreye daha duyarlı bir biçimde tüketilmesi
ile mümkün olacağını göstermekle birlikte, küresel bir tehdit oluşturan sera gazı
salınımının azaltılmasına yönelik çalışmalar, yasal düzenlemeler, bağlayıcı yaptırımlar
ve çeşitli teşvik uygulamalarıyla desteklenmektedir. Bu çalışmada, taşımacılık
sektöründe en büyük paya sahip olan karayolu taşımacılığı değerlendirilmiştir.
Öncelikle, yeşil lojistik ve verimlilik kavramları tanımlanmıştır. Daha sonra, karayolu
taşımacılığı sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin neden operasyonlarına yeşil
lojistik uygulamalarını entegre etmeleri gerektiği anlatılmıştır. Son olarak ise, söz
konusu işletmelerin faaliyetlerinde çevreye duyarlı hangi teknoloji ve uygulamalardan
yararlandıkları ile bunların verimlilikleri üzerinde nasıl bir etki yarattığı incelenmiştir.
Araştırma nitel olarak durum çalışması şeklinde yapılmıştır. Veri toplamada
öncelikle ikincil kaynaklar kullanılmıştır. Daha sonra dünyada ve ülkemizde karayolu
taşımacılık sektöründe faaliyet gösteren işletmelerden yapılandırılmamış görüşmeler
ve gözlemler vasıtasıyla, karayolu taşımacılık operasyonlarındaki yeşil lojistik
uygulamalarına ilişkin güncel veriler toplanmıştır. Verilerden elde edilen bilgiler
değerlendirilerek, operasyonlarında kullandıkları yeşil lojistik uygulamaları tespit
edilmiştir. Son olarak verimlilik artırma teknikleri olarak karayolu taşımacılığında
sağladığı katkılar ortaya konmuştur.
Anahtar Kelimeler: Karayolu Taşımacılığı, Yeşil Lojistik, Verimlilik
6
Çeşitli Sektörlerde Enerji Verimliliği Uygulamaları
ÜNİVERSİTE KAMPÜSÜNDE ENERJİ VERİMLİLİĞİNE YÖNELİK ENERJİ
SİSTEMLERİ İLE YAPI UYGULAMALARI ENTEGRASYONU
Hasan BAYLAVLI
Hitit Üniversitesi, [email protected]
Reha Metin ALKAN
Süleyman ALTAN
Mutlu AKADOĞAN
Sadık ÇINAR
Fatih SARIOĞLU
Hitit Üniversitesinin yeni kampüs alanı, akademik ve idari birimlerin kısa, orta ve
uzun vadeli ihtiyaçları doğrultusunda etaplara ayrılarak projelendirilmiştir. Böylelikle
kampüs alanının daha verimli kullanılması amaçlanmıştır. Yapıların iklimlendirme
(ısıtma, soğutma, havalandırma) ve elektrik enerjisi projeleri genellikle, belirlenen
mimari projeler doğrultusunda münferit olarak çözümlenir. Bu tekniklerin, orta ve
uzun vadede işletme giderlerini ve enerji sarfiyatını artırdığı aşikârdır. Bu doğrultuda,
daha temiz ve verimli enerji sağlaması açısından Kampüs alanındaki tüm altyapı
ve üstyapıların mühendislik projeleri birlikte çözümlenmiştir. Böylelikle yapılardaki
enerji verimliliğinin artırılması, işletme maliyetlerinin orta ve uzun vadede daha az
seviyeye indirgenmesi, beraberinde de çoğunlukla dış kaynaklara bağımlı olduğumuz
doğalgazdan ve elektrik enerjisinden tasarruf amaçlanmıştır. Kampüs Master Planı,
akademik ve idari birimlerle gerçekleştirilen görüşmeler sonucunda eğitim, hizmet,
sosyal ve sportif alanlarla ilgili ihtiyaç analizi yapılarak hazırlanmıştır. Master planı
üniversitenin kısa, orta ve uzun vadeli gelişim planı doğrultusunda hazırlanmıştır.
Bu planlama doğrultusunda, 2006 yılından itibaren akademik ve idari birimlerin
enerji tüketim miktarları aylık olarak takip edilmiş ve kayıtlara alınmıştır. Fizibilite
çalışmalarında, kataloglardaki teknik değerler ya da mühendislik projelerindeki
kurulu güç değerlerinin diversitesi sonucu elde edilen değerler değil, gerçek
kullanım değerleri dikkate alınarak çalışma yapılmıştır. Kampüs alanındaki yapıların
7
iklimlendirme ve elektrik enerjisi sistemleri münferit olarak değil, “Isı ve Elektrik
Enerjisi Merkezi” projesiyle tek bir noktada çözümlenmiştir. Yapıların ısıl ve elektriksel
enerji ihtiyaçları tümüyle değerlendirilerek, kampüs üzerindeki koordinatları
verimlilik ve kayıplar açısından ideal bir konumda olacak şekilde planlanmıştır. Isıl
ve elektriksel enerji ihtiyacının merkezi, tümleşik ve temiz enerji sistemleri olarak
tasarlanmıştır. Master Planın her bir etabı içerisinde yer alan yapıların enerji ihtiyacına
göre etaplara ayrılmış bir Isı ve Enerji Merkezi planlanmıştır. Üniversitelerde ikili
öğretim sistemi dikkate alındığında günün yaklaşık 2/3’sinde enerji sarfiyatı olacaktır.
Yapılan proje çalışmaları doğrultusunda ısıtma enerjisi için doğalgaz; soğutma,
havalandırma, aydınlatma ve diğer ihtiyaçlar için ise elektrik enerjisi kullanılacaktır.
Ülkemizde elektrik enerjisinin yarısına yakın ihtiyacı doğalgazdan üretilmektedir.
Kaynak verimliliği, Temiz üretim ve Enerji Verimliliğinin artırılması dikkate alınarak
trijenerasyon sistemi projelendirilmiştir. Bu sistem; doğalgazdan elektrik üreterek
elektrik enerjisi ihtiyacını, yüksek sıcaklıktaki atık egzoz gazı ile de ısıtma ve soğutma
enerjisi ihtiyacının karşılandığı bir sistemdir. Planlamada elektrik enerjisi üretmek
için doğalgaz ile çalışan jeneratörler kullanılmıştır. Jeneratörün 400-500°C’deki
atık egzoz gazının ısısı ile yapıların ısıtılması ve soğutulması sağlanmıştır. Ayrıca
bu sıcaklıktaki bir kirli gazın doğrudan atmosfere atılması önlenerek temiz enerji
üretimi ve tüketimi hedeflenmiştir. Master Planındaki yapıların görsellik ve estetik
katkı sağlanmasının yanında, özellikle enerji verimliliğini destekleyen sistemler ve
malzemeler tercih edilerek, bir yandan da yapılara mimari bir kimlik kazandırılmıştır.
Taşıt yolu ve yaya yolu farklı akslarda projelendirilerek kampüs içinde yaya öncelikli
ulaşıma yer verilmiştir. Yaya yolunun yanında bisiklet yolu da planlanmıştır. Engelsiz
ulaşım için gerekli tüm planlamalar yapılmıştır. Bunun yanında; “TSE Yeşil Bina
Sertifikasyonu” doğrultusunda tasarım ve malzeme tercihleri gerçekleştirilmiştir.
Enerji verimliliğini ve enerji tasarrufunu destekleyici özelliğe sahip, yeni teknoloji ürünü
olan malzemeler ve sistemler tercih edilmiştir. Büyük bir bölümü deprem kuşağında
yer alan ülkemizde, yapıların depreme dayanıklılığı (durabilitesi) açısından C40/50
sınıfında “Kendiliğinden Yerleşen Beton” kullanılmıştır. Ülkemizde, trijenerasyon
sistemini uygulayan ilk üniversite olmuştur. Trijenerasyon Sisteminin yaklaşık 4 yıllık
bir sürede kendi yatırım maliyetini karşılaması ile beraber en az %35 oranında enerji
tasarrufu sağlanacaktır. Enerji tasarrufuyla birlikte, orta ve uzun vadedeki işletme,
bakım-onarım giderleri asgari düzeye indirilecektir.
Anahtar Kelimeler: Trijenerasyon, Yeşil Bina, Verimlilik, Temiz Enerji, Depreme
Dayanıklılık
8
DEMİRYOLLARINDA EKONOMİK SÜRÜŞ YÖNTEMİ GELİŞTİRMEK İÇİN
TCDD 3.BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜNDE YAPILAN ÇALIŞMALAR
Mustafa YILMAZ
TCDD Teftiş Kurulu, [email protected]
Demiryolu taşımacılığında kullanılan enerji miktarının azaltılması için çok farklı
yöntemler kullanılabilmektedir. Bunların arasında en etkin olan yöntemlerden birisi de
yolculuk süresi, lokomotif ve vagon sayısı ve türleri değiştirilmeden trenlerin ekonomik
sürüş yöntemi ile sürülerek yakıt tüketiminin azaltılmasıdır. Bu çalışmada nihai olarak
ülkemizin dışa bağımlılığının azaltılması, çevreye verilen zararın minimize edilmesi
ve öncelikle makinist personel olmak üzere personelde başta enerji verimliliği olmak
üzere sürekliliği sağlanacak bir verimlilik bilinci oluşturmak hedeflenmiştir. Bu
bildiride, Türkiye Devlet Demiryollarında (TCDD) ilk defa uygulanan ekonomik sürüş
yönteminin geliştirilme ve sahaya uygulanma süreci özetlenecektir. Bu trenlerde en az
enerji tüketimiyle treni güvenli bir şekilde kullanarak vaktinde gidilebilecek yöntemi
belirlemek, bu şekilde enerji verimliliğine katkı sağlamak, maddi tasarruf elde etmek,
çevre bilincini geliştirmek, personel arasında yeknesaklık oluşturmak ve tasarruf
bilincini arttırmak maksadıyla çalışmalar yapılmıştır. TCDD 3. Bölge Müdürlüğünde
trenler dizel lokomotif/ünitelerle temin edilmektedir. Alsancak-Uşak hattındaki
DE24000 tipi Dizel-Elektrik lokomotif ile çekilen yolcu vagonları, Basmane-Denizli
hattında 30000 tipi DMU setlerle temin edilen bölgesel yolcu trenlerimizde yapılan
uygulama için raylı sistem simülasyon yazılımı-SimuX ile gerçekleştirilen çalışmalar
ve sonuçların gerçek sistemde uygulanmasına ilişkin saha ölçüm çalışmalarının
sonuçları paylaşılacaktır. Çalışmanın başlangıcında personelden habersiz olarak
trenleri temin eden lokomotif/setlerin yakıt tüketimleri ölçülmüş, kaydedilmiş, aynı
trende aynı lokomotif/üniteyi kullanan farklı personelin farklı tüketimler elde ettiği ve
bu farkların yer yer çok yüksek oranlara ulaştığı gözlemlenmiştir. Personel arasında
farkındalık oluşturmak ve pozitif motivasyonun etkisini görmek amacıyla ödüllü bir
yarışma başlatılmış ve personelden tüm kurallara uygun olarak lokomotif/üniteyi
kullanarak minimum yakıt tüketmesi istenmiştir. 5 ay süren bu yarışma sırasında bir
yandan da ideal sürüş yönteminin ne olacağı konusunda çalışmalar yapılmıştır. Trenin
vaktinde gitmesini sağlayacak sabit hızların uygulandığı yöntemde %2 civarında bir
tasarruf sağlanıyorken simülasyon yönteminde farklı makinistlerde %20’nin üzerinde
9
tasarrufun sağlandığı görülmüştür. Yarışma sonucunda 5 aylık dönemde 3.000.000
TL civarında bir tasarruf sağlanmıştır. Başarılı personel bir törenle ödüllendirilmiştir
Ve ideal sürüş yöntemi olarak da simülasyon yönteminin uygulanmasına karar
verilmiştir. Aynı trende birbirini takip eden günlerde ilk gün herhangi bir senaryonun
uygulanmadığı ve sürüş insiyatifinin tamamen makinistte olduğu durumda, ikinci gün
ise simülasyon programı ile tespit edilen yöntemin uygulandığı durumda tüketilen
yakıtlar ölçülmüştür. Ekonomik sürüş yöntemi kullanıldığında lokomotif, vagon sayısı
vs. değiştirilmediği, trenin de tehir etmediği halde, alışılagelen sürüş şekline göre
ortalama Alsancak-Uşak hattında %10, Basmane-Denizli hattındaysa %20 oranında
bir tasarruf sağlanabileceği tespit edilmiştir. Alsancak- Uşak hattında çalışan
bölgesel yolcu trenlerinin 2014 yılı ilk 6 ayı günlük ortalama motorin tüketimi 5656 lt/
gün Basmane-Denizli hattında çalışan bölgesel yolcu trenlerinin ortalama tüketimi
ise 7700 lt/gündür. Bu iki hat kesiminde uygulamanın yapılması halinde günlük
tasarruf öngörüsü 2.106 lt ve yıllık tasarruf öngörüsü ise 768.690 lt civarındadır. Bu
şekilde, bu iki hattaki ekonomik sürüş uygulama çalışmasından dolayı yıllık 2.690.415
TL tasarruf sağlanacak ayrıca 2.272.968,88 kg karbondioksit salınımı da engellenmiş
olacaktır. Uygulamanın TCDD’nin tamamında uygulanabilmesi durumunda yıllık
55.000.000 TL civarında bir tasarruf sağlanabileceği öngörülmektedir. Bu çalışmanın,
dışa bağımlılığı azaltması, ekonomik alanda tasarruf sağlaması yanında karbondioksit
salınımını azaltmasından dolayı çevrenin korunmasına destek olması ve personeli
tasarruf bilincine yönlendirmesi hedeflerine de hizmet etmesi beklenmektedir.
Anahtar Kelimeler: Demiryolları, Enerji, Verimlilik, Simülasyon
10
ENERJİ PERFORMANS SÖZLEŞMESİ İLE ATIK SU ISI GERİ
KAZANIMI SİSTEMİ PROJESİ
Osman KİPOĞLU
Enervis Enerji Servis San. ve Tic. A.Ş [email protected]
Serkan BEREKET
Yunus Emre İNCİRLİOĞLU
Atık su ısı geri kazanım sistemi, Bursa ilinin önde gelen tekstil firmalarından birine
kurulmuştur. Sistemin kurulum amacı, kumaş boyama makinalarının boyama
prosesinde deşarj ettiği suyun ısısının geri kazanılarak sisteme geri verilmesi ve
böylelikle boyama makinalarının ihtiyaç duyduğu proses suyunu ısıtmak için daha
az enerjiye ihtiyaç duymasını sağlamaktır. Sistem sayesinde 12 adet kumaş boyama
makinasının deşarj ettiği 50 - 80 °C’deki günlük ortalama 250 ton sıcak suyun
ısısı eşanjör vasıtası ile geri kazanlır. Tüm sistem SCADA ekranı vasıtasıyla anlık
durum ekranda gözlemlenmekte, günlük ve aylık kayıtlar fabrika veri tabanına
aktarılmaktadır. Bu projenin gerçekleştirilmesinde dünya genelinde de uygulanan
Enerji Performans Sözleşmesi (EPS) modeli uygulanmıştır. Bu modele göre sistemin
sağlayacağı aylık tasarruf oranı kcal cinsinden taahhüt edilerek sisteme performans
garantisi verilmiştir. Anahtar teslim olarak yapılan projenin finansmanı da Enervis
tarafından gerçekleştirilmiştir. Proje ile günlük ortalama 24 milyon kcal enerji
tasarrufu sağlanmaktadır. Sistemin amortisman süresi ise 7 ay gibi kısa bir süredir.
İşletme, sistem bedelini sözleşmede belirtilen tasarruf miktarı ölçüsünde aylık olarak
yapmaktadır. Bu proje hem teknik projelendirmesi, hem kullanılan sistem ve ekipman
kalitesi hem de uygulanan EPS iş modeli açısından Bursa nezdinde Türk sanayisi
için örnek teşkil edecektir. Aynı zamanda sağladığı enerji tasarrufu ve karbondioksit
emisyonunun azalmasına verdiği katkı ile ön plana çıkmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Isı, Enerji, Verimlilik, Performans, Finansman
11
OTURUM BAŞKANI
Prof. Dr. Cem SAATÇİOĞLU
Cem Saatçioğlu İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi İktisat Bölümünden Pekiyi
Dereceyle 1995 yılında mezun olmuş,Yüksek Lisansını İstanbul Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü İktisat Politikası Bilim Dalı’nda 1997 yılında, Doktorasını ise
İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalında 2000 yılında
tamamlamıştır. 2002 yılında Yrd. Doç. Dr. olan Cem Saatçioğlu 2008 yılında Makro
İktisat alanında Üniversitelerarası Kurul tarafından Doçent unvanını almıştır. Çok
sayıda Ulusal ve Uluslararası hakemli dergilerde yayınlanan Makalesi ve bilimsel
toplantılarda sunulan bildirileri bulunan Cem Saatçioğlu’nun, araştırma ve yayınları
ağırlıklı olarak İktisat Politikası, Makro Ekonomi, Lojistik ve Ulaştırma Ekonomisi
ile Spor Ekonomisi konuları üzerinedir.“Ulaştırma Sistemleri ve Politikaları Türkiye
Avrupa Birliği Uygulamaları”, “Ulaştırma Ekonomisi Teori ve Politika”, “Spor
Ekonomisi Teori, Politika ve Uygulama” isimli kitapları da bulunan Cem Saatcioğlu,
halen İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi İktisat Bölümü İktisat Politikası Anabilim
Dalında Prof. Dr. olarak çalışmaktadır.
12
1985 yılında Bursa’da doğdu. Lise öğrenimini Bursa Atatürk Lisesi’nde tamamladıktan
sonra, 2010 yılında Anadolu Üniversitesi İşletme Fakültesi, İşletme Bölümü’nden
mezun oldu. Çeşitli sektörlerde Üst Düzey Yönetici Asistanı olarak görev yaptı. Okan
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü – Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Ortak İşletme (Uzmanlık Alanı: Uluslararası Ticaret ve Lojistik) programını ‘’Yeşil
Lojistik Uygulamalarının Lojistik Maliyetler Üzerine Etkileri’’ konulu bitirme projesi
ile tamamlayarak, 30.01.2015 tarihinde yüksek lisans derecesini aldı.
Hasan BAYLAVLI
İnşaat mühendisliği alanında Lisans derecesini Pamukkale Üniversitesinden alan
Baylavlı, aynı alanda Yüksek Lisans ve Doktora derecelerini ise Eskişehir Osmangazi
üniversitesinden almıştır. Hitit Üniversitesinin farklı birimlerinde akademik ve idari
görevler almış olan Baylavlı, halen Hitit Üniversitesi Yapı İşleri ve Teknik Daire Başkan
vekilliği görevini sürdürmektedir.
Mustafa YILMAZ
1970 İzmir doğumlu Mustafa Yılmaz, ilk ve ortaokulu İzmir’de, liseyi de Eskişehir’de
TCDD Meslek Lisesinde tamamlamıştır. İTÜ Elektrik Mühendisliği mezunudur.
Üniversiteyi bitirdikten sonra TCDD’de mühendis olarak işe başlamıştır. 1993-2001
yılları arasında İstanbul ve İzmir’de değişik birimlerde elektrik mühendisi olarak
çalışmış, 2001 yılında Teftiş Kurulu Kontrolörü unvanını almıştır. TCDD 3.Bölge
Müdürlüğü (İzmir)’de hala aynı unvanla çalışmaktadır. Kalite çalışmalarında aktif
olarak görev alan Mustafa Yılmaz, TSE dış tetkik uzmanıdır. Bu kapsamda ISO
9001, ISO 14001 ve ISO 18000 sistemlerinde ulaştırma sektöründe faaliyet gösteren
kamu ve özel sektördeki firmalarda çok sayıda tetkike katılmıştır. Enerji Verimliliği
konusunda çalışmalar sürdürmektedir, İş Güvenliği Uzmanıdır. İyi derecede İngilizce
ve orta derecede Almanca bilmektedir.
Osman KİPOĞLU
1971 Tokat doğumlu olan Kipoğlu, Makine Mühendisliği lisans eğitimini 1993
yılında İTÜ’de, yüksek lisans eğitimini de 2000 yılında Marmara Üniversitesi’nde
tamamlamıştır. Halen Fatih Üniversitesi’nde İşletme yüksek lisans eğitimine
devam etmektedir. Çalışma hayatına ısıtma, soğutma ve iç tesisat sektörlerinde
başlayan Kipoğlu, 1996-2005 döneminde İGDAŞ Kalite Müdürlüğü’nde çeşitli
yönetim kademelerinde bulunmuştur. 2005-2008 döneminde Kırgaz’da Genel Müdür
Yardımcılığı, sonrasında Federal Elektrik bünyesinde yaklaşık bir yıl süreyle Genel
Müdür olarak görev yapmıştır. Nisan 2009 tarihinde Bursagaz A.Ş.’nin Müşteri
Hizmetleri Müdürlüğü görevini Ağustos 2012 tarihine kadar sürdürmüş ve bu tarih
itibari ile de ENERVİS Enerji Servis San. Ve Tic. A.Ş. Genel Müdürü olarak görevini
sürdürmektedir.
13
İŞ SAĞLIĞI GÜVENLİĞİ
VE VERİMLİLİK
• Prof. Dr. Aliye MANDIRACIOĞLU
• Aylin ADEM
• Yrd. Doç. Dr. Barış ÖZTUNA
14
İş Sağlığı Güvenliği ve Verimlilik
ÇALIŞMA YAŞAMINDA KRONİK HASTALIKLAR VE ABSENTİZM
VE PRESENTİZM İLE İLİŞKİSİNİN BELİRLENMESİ
Aliye MANDIRACIOĞLU
Ege Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı
Osman BÖLÜKBAŞ
Piramid, İzmir
Mehmet DEMİREL
Piramid, İzmir
Filiz GÜMELİ
Konak Belediyesi, İzmir
İş gücü yaşlanmasıyla birlikte kronik hastalığı olan çalışan sayısı da artmaktadır.
Kronik hastalığı olan bir çalışan damgalanma, ayrımcılık, iş gücü kaybı, işe
devamsızlık (absentizm) ve presentizm gibi pek çok sorunla karşılaşmaktadır.
Kesitsel tipte olan bu çalışmaya, İzmir’de yer alan farklı sektörlerden dört işletmede
çalışan toplam 556 kişi katılmıştır. Demografik özellikler; kronik hastalık varlığı,
ailede bakım gereksinimleri ve işe bağlı faktörler araştırılmıştır. İşe devamsızlık,
“son 1 ay içinde sağlık problemleriniz nedeniyle işe gelemediğiniz oldu mu?”
sorusu ile değerlendirilmiştir. Presentizm değerlendirmek için 6 maddelik Stanford
Presenteeism (SPS-6 ) Likert ölçeği kullanılmıştır. Katılımcıların % 79.6’ı erkek, %
28.3’ü lise ve daha yukarı eğitim düzeyine sahiptir. Çalışanların % 15.9’unun en az bir
kronik sağlık sorunu saptanmıştır. Katılımcıların %10.2’i sağlık problemleri nedeniyle
son 1 ay içinde işe gelemediğini belirtmiştir. Çalışanın kronik hastalığının olması ve
ailede bakıma gereksinim duyan birinin varlığı işe devamsızlık ile ilişkili bulunmuştur.
SPS-6 ölçeğinden ortalama alınan puan 19.9±3.3 olarak hesaplanmıştır. Kadınlarda
ve kronik hastalığı olanlarda presentizm, istatistiksel olarak anlamlı daha yüksek
saptanmıştır. İşletmelerin, kadınlara, kronik hastalığı ve ailede bakıma muhtaç yakını
olanlara, işçi dostu işyeri kültürü oluşturarak destek olmaları gereklidir.
Anahtar Kelimeler: Absentizm, Presentizm, Kronik hastalıklar, İş Sağlığı
15
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN VERİMLİLİK ÜZERİNDEKİ ETKİSİ:
BİR LİTERATÜR ARAŞTIRMASI
Aylin ADEM
Gazi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü, [email protected]
Metin DAĞDEVİREN
Gazi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü
[email protected]
Günümüz iş dünyasında iş kazası ve meslek hastalığı geçiren çalışanların sayısının
oldukça fazla olduğu bilinmektedir. İş kazası ve meslek hastalıklarının hem
çalışana hem de firmalara maddi ve manevi zararları bulunmaktadır. Bu zararları
ortadan kaldırmak adına bir takım tedbirler alınmaktadır. Bu çalışmanın amacı İş
Sağlığı ve Güvenliği (İSG) tedbirlerinin çalışanların verimliliği üzerindeki etkisinin
araştırılmasıdır. Bu kapsamda bir literatür araştırması yapılarak, iş sağlığı ve güvenliği
ile verimlilik arasındaki ilişki irdelenmiş ve bulunan sonuçlar tartışılmıştır. Literatürde
İSG ile ilgili alınan önlemlerin çalışan verimliliğini olumsuz yönde etkilediğine dair
çalışmalar bulunduğu gibi, çalışan üzerindeki meslek hastalıkları riskini azaltmak
için yapılan ergonomik müdahaleler ile verimliliğin olumlu yönde değiştiğini gösteren
çalışmalar da bulunmaktadır.
Anahtar Kelimeler: İş Sağlığı ve Güvenliği, Verimlilik, Kişisel Korunma Önlemleri,
Yönetsel Önlemler
16
167 SAYILI İNŞAAT İŞLERİNDE GÜVENLİK VE SAĞLIK HAKKINDA ILO
SÖZLEŞMESİNİN İNŞAAT SEKTÖRÜNÜN VERİMLİLİĞİ ÜZERİNE ETKİSİ
Yrd. Doç. Dr. Barış ÖZTUNA
Çankırı Karatekin Üniversitesi Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü
[email protected]
Bu çalışmanın amacı, inşaat sektöründeki işverenlere ve çalışanlara iş sağlığı ve
güvenliği uygulamaları ile işletme verimliliği arasındaki ilişkinin nasıl belirleneceği ve
Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO), 1988 yılında kabul edilip, 1991 yılında yürürlüğe
giren 167 sayılı İnşaat İşlerinde Güvenlik ve Sağlık Sözleşmesi Türkiye tarafından
da onaylanmasıyla inşaat sektörüne getireceği faydalar ve yenilikleri belirtmektir.
Bu çalışma ile inşaat sektöründeki iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının işletme
verimliliği ile ilgili farklı bir bakış açısı sunulmaktadır. Bu çalışma, teorik yöntem
tarzında kurgulanmış olup gerekli olan bilgiler, yerli ve yabancı literatürler, konu
ile ilgili Sözleşmeler ve Kanunlar taranarak derlenmiştir. Çalışmanın temeli, inşaat
sektörü için ülkemizde gerçekleşen son mevzuat değişikliğinin verimlilik üzerine
etkisi irdelemektir.
Anahtar Kelimeler: İş Sağlığı ve Güvenliği, Verimlilik, 167 sayılı ILO Sözleşmesi
17
OTURUM BAŞKANI
Prof. Dr. Aliye MANDIRACIOĞLU
Prof. Dr. Aliye Mandıracıoğlu, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesinden 1985 yılında
mezun olmuştur. Manisa Devlet Hastanesi ve Manisa Doğumevinde mecburi hizmetini
tamamlamıştır. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD 1987-1992 arasında
Tıpta Uzmanlık eğitimini tamamlamıştır. Halk Sağlığı doçenti ünvanını 1995’de
kazanmıştır. Profesörlük kadrosuna 2006 yılında atanmıştır. Halen aynı bölümde
öğretim üyesi olarak görevini sürdürmektedir. İş sağlığı, yaşlı sağlığı, epidemiyoloji
konularında çalışmaları vardır.
18
Aylin ADEM
Aylin ADEM Lisans derecesini 2011 yılında Çukurova Üniversitesi Endüstri Mühendisliği
bölümünden birincilikle almıştır. 2014 yılı ocak ayında ÖYP araştırma görevlisi olarak
Adıyaman Üniversitesine atanmış olup, aynı yıl Orta Doğu Teknik Üniversitesinde dil
eğitimi almıştır. 2014 yılı Ekim ayından beri Gazi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği
Bölümünde yüksek lisans yapmakta ve aynı zamanda asistan olarak çalışmaktadır.
Yüksek lisans ders dönemini tamamlayıp, tez dönemine geçmiştir.
Yrd. Doç. Dr. Barış ÖZTUNA
01.08.1983 tarihinde İzmir’de doğdu. 2005 yılında Celal Bayar Üniversitesi İşletme
bölümünden mezun oldu. 2007 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi Toplam Kalite
Yönetimi Tezli Yüksek Lisanstan “ISO 9001:2000 Kalite Yönetim Sisteminin İş Yaşamı
Kalitesine Katkısı: Bir Araştırma” başlıklı teziyle tamamladı. Doktorasını 2013 yılında
Dokuz Eylül Üniversitesi Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri bölümünde “Sosyal
Sigortalarda Yeniden Yapılanma ve Kurumsal Performansa Etkisi” başlıklı teziyle
tamamladı. Halen, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi
Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkiler bölümünde Yrd. Doç. Dr. olarak çalışmaktadır.
Farklı bilimsel dergilerde yayınlanan makaleleri ve bildirileri bulunmaktadır.
19
İŞGÜCÜ VERİMLİLİĞİNİ
BELİRLEYEN ETMENLER - 1
•
•
•
•
•
20
Doç. Dr. Fatih KESKİN
Cangül TOSUN
Ünal KARAKAŞ
Kenan ABACI
Mübeyyen Tepe KÜÇÜKOĞLU
İşgücü Verimliliğini Belirleyen Etmenler-1
İŞ-YAŞAM DENGESİ VE ÇALIŞAN-DOSTU KURUMLAR BAĞLAMINDA
KURUMSAL İLETİŞİM VE VERİMLİLİK
Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümü
[email protected]
Cangül TOSUN
Sanayi ve Teknoloji Uzmanı - Verimlilik Genel Müdürlüğü
Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi Doktora Öğrencisi
[email protected]
Günümüzde çalışanlar ve kurumlar, çalışan-dostu çalışma ortamları ve iş-yaşam
dengesi konularıyla giderek daha çok ilgilenmektedir. Son yıllarda gelişmiş ülkelerde
öne çıkan bir politika söylemi haline gelen iş-yaşam dengesi; çalışanların işleri ile
aileleri ve toplumsal katılımı gibi diğer uğraşları arasında nasıl zaman ayırdığını
vurgulamaktadır. İş-yaşam dengesi konusunda farkındalığı artan çalışanlar açısından
esnek çalışma saatleri, iş paylaşımı, evden çalışma, azaltılmış çalışma saatleri
gibi iş düzenlemeleri ile işyerinde kreş, hasta ya da yaşlı aile üyelerinin bakımı gibi
uygulamalar sunan ve çalışan-dostu olarak adlandırılan kurumlar daha önemli
hale gelmektedir. Çalışanların kişisel yaşam ve iş yaşamlarındaki memnuniyeti,
kurumları da olumlu yönde etkilemektedir. İş-yaşam dengesi uygulamaları, çalışan
dostu kurumlarda daha yüksek verimlilik, kârlılık ve değer yaratımını da beraberinde
getirmektedir. İşverenler çalışan-dostu yaklaşımıyla çalışan verimliliğini yükseltmek
kadar kurum verimliliğini ve kârlılığı artırmayı da beklemektedir. Çalışanların
motivasyonu, iş tatmini, kurumsal bağlılığı ve verimliliği ise kurumsal iletişim
ortamıyla yakından ilişkilidir. Bu çalışmada; çalışan-dostu olarak adlandırılan
kurumlarda uygulanmaya çalışılan iş-yaşam dengesi çabalarının, verimlilikle
olduğu kadar kurumsal iletişimle olan ilişkisi de ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Çalışma, uluslararası üç akademik derginin 1990-2015 döneminde bu konularla ilgili
yayımlanan araştırmaların incelenmesiyle hazırlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: İş-Yaşam Dengesi, Çalışan-Dostu Kurumlar, Kurumsal İletişim,
Verimlilik.
21
İNSAN KAYNAKLARI VERİMLİLİĞİNE ETKİSİ AÇISINDAN
ÇALIŞMA ŞARTLARI: GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
VERİMLİLİK ARAŞTIRMASI
Prof. Dr. Kamil Ufuk BİLGİN
TODAİE, [email protected]
Ünal KARAKAŞ
Milli Eğitim Bakanlığı, [email protected]
Bu çalışma, çalışma şartlarının insan kaynakları verimliliğine etkisi üzerinedir.
Bildirinin amacı, insan kaynaklarının içinde bulundukları çalışma şartlarının onların
verimliliğine etkisini belirlemektir. Buna gore, çalışma şartları olarak örgüt kültürü,
kurallar ve politikalar, haklar ve yükümlülükler, teknoloji, iş tasarımı ve iş yeri fiziksel
şartları ele alınmıştır. Bildiride, önce teorik kaynaklarda incelenmiş olan çalışma
şartları; daha sonra Gümrük ve Ticaret Bakanlığı merkez teşkilatı büro çalışanı
memur, şef, müdür ve uzmanlarına anket uygulanarak araştırılmıştır. Araştırmanın
temel hipotezi olan çalışma şartlarının verimliliğe etkisi, doğrulanmıştır. Öte yandan,
çalışma şartlarının insan kaynakları verimliliği üzerindeki etkisinin katılımcıların
demografik özellikleri ile ilişkisini incelenmiş ve bu doğrultuda çalışma şartlarının
verimlilik üzerindeki etkisi konusunda çalışanlar arasında görüş farklılıklarının olup
olmadığı ortaya konmuştur.
Anahtar Kelimeler: Verimlilik, Çalışma Şartları, İnsan kaynakları, İnsan Kaynaklarının
Verimliliği
22
KAMU SEKTÖRÜNDE ÇALIŞANLARIN MOTİVASYONLARININ,
VERİMLİLİK ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNE YÖNELİK
BİR SAHA ÇALIŞMASI
Kenan ABACI
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, [email protected]
Günümüzün en önemli konularının başında, verimlilik ve insan kaynaklarının
rasyonel kullanılması ile kaliteli ürün veya hizmet üretmek, akabinde de bunların
sürdürülebilirliği gelmektedir. Bilgi çağında kamu yönetiminin amaçlarından birisi
olan verimliliği etkin kılmak için, personelin işinde arzulu ve motive olmuş bir şekilde
çalışmalarını sağlamak ile mümkündür. Kamu yönetimi, özel sektör anlayışı ile
kaynakları içinde yer alan ve çok kompleks bir psikolojik yapıya sahip olan çalışan
insan gücünü; optimal motivasyon faktörleriyle buluşturması ve bunun sonucu olarak
da daha verimli çıktılarla vatandaşların yararına hizmetler üretmeyi hedef haline
getirmeyi amaç edinmelidir. Bu bağlamda; çalışmanın amacı, kamu sektöründe
çalışan personelin verimliliğini etkileyen unsurların başında gelen örgütsel-yönetsel,
ekonomik ve psiko-sosyal motivasyon faktörlerinin, kamu kurumundaki mevcut
durum analizi ile bu motivasyon faktörlerinin verimliliğe etkisi olup olmadığını
belirlemek ve varsa bu etki düzeyi seviyesinin belirlenmesine yönelik bir araştırma
çalışmasını içermektedir. Çalışmada bir Bakanlığın merkez teşkilatı çalışanlarına
yönelik bir araştırma yapılmıştır. Araştırmada veriler, google.drive üzerinden online
anket yöntemi ile toplanmıştır. Elde edilen veriler SPSS 18.0 paket programında analiz
edilmiştir. Araştırma sonucunda, görevde yükselmelerde liyakat ve adalet durumu
ile unvana göre adaletli maaş sistemini de içine alan bir çok motivasyon faktörlerini
kapsayan yeni kamu personel rejiminin düzenlenmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır.
Anahtar sözcükler: Motivasyon, Verimlilik, Motivasyon Faktörleri
23
İŞ TATMİNİ İLE ÇALIŞAN VERİMLİLİĞİ İLİŞKİSİNDE ÖRGÜTSEL GÜVEN VE
ETİK DEĞERLERİN ROLÜ: HİZMET SEKTÖRÜNDE BİR ARAŞTIRMA
İstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi, Meslek Yüksekokulu
[email protected]
Hizmet sektöründe faaliyet gösteren işletmeler açısından, çalışanların iş tatmini
ile verimlilikleri arasında olumlu bir ilişki bulunup bulunmadığı, buna ek olarak
çalışanların örgütsel güven algıları ve etik değerleri ile söz konusu değişkenler
arasındaki ilişkiyi araştırmak çalışmanın birincil amacını oluşturmaktadır. Bu
doğrultuda geliştirilen hipotezler araştırma sonucunda elde edilen veriler ile test
edilecektir. Diğer yandan cinsiyet, yaş, eğitim düzeyi gibi demografik özellikler
açısından iş tatmini, çalışan verimliliği, örgütsel güven algısı ve etik değerler
değişkenlerinde anlamlı bir farklılık olup olmadığının araştırılması da bu çalışmanın
bir diğer amacını oluşturmaktadır. Çalışmada iş tatmini, çalışan verimliliği, örgütsel
güven düzeyi ve etik değerlerin ölçülmesi için literatür araştırması yapılarak her bir
değişken için geliştirilmiş olan ölçekler kullanılmış ve hazırlanan soru formları hizmet
sektöründe faaliyet gösteren işletmelerdeki çalışanlara dağıtılmıştır. Elde edilen
anket verileri SPSS istatistik programı ile faktör analizi ve güvenilirlik analizine tabi
tutulduktan sonra geliştirilen hipotezlerin test edilmesi amacıyla korelasyon analizi
gerçekleştirilmiştir. Ayrıca demografik faktörler açısından modeldeki değişkenlerde
bir farklılık olup olmadığını tespit etmek amacıyla ilgili fark testleri uygulanmıştır.
Korelasyon analizi sonucunda; araştırmanın hipotezleri kabul edilmiştir. İş tatmini
ile çalışan verimliliği arasında, örgütsel güven ile iş tatmini ve çalışan verimliliği
arasında ve son olarak da etik değerler ile iş tatmini ve çalışan verimliliği arasında
doğrudan ve pozitif bir ilişki bulunmuştur. Ayrıca anketi cevaplayanların çeşitli
demografik özellikleri açısından araştırmanın değişkenlerinde birtakım farklılıklar
olduğu görülmüştür. Hizmet sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin, çalışanlarının
yaptıkları işten memnun olması ve bunun sonucunda elde edilen çalışan verimliliği
işletmelerin performans göstergelerine doğrudan etki etmektedir. Bu nedenle
çalışan verimliliğinin arttırılmasında rolü olan her unsur, aynı zamanda ele alınması
ve değerlendirilmesi gereken kritik bir başarı göstergesidir. Bu çalışmada söz konusu
unsurlardan ikisini temsil eden örgütsel güven algısı ve etik değerler incelenmiş olup
her iki unsurun da çalışan verimliliği ile istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkisi olduğu
bulunmuştur. Bu doğrultuda hizmet işletmelerinin örgütsel güven ve etik değerlere
önem vermesi ve geliştirilmesi için gereken altyapıyı sağlaması faydalı olacaktır.
Anahtar sözcükler: Çalışan Verimliliği, Etik Değerler, Hizmet Sektörü, İş Tatmini,
Örgütsel Güven Algısı
24
OTURUM BAŞKANI
Doç. Dr. Fatih Keskin 1971 yılında Samsun’da doğdu. Liseye kadar yurtdışında
okudu, liseyi Kabataş Erkek Lisesi’nde tamamladı. Ankara Üniversitesi İletişim
Fakültesi’nden mezun oldu. ODTÜ’de başladığı yüksek lisansını SBF Kamu Yönetimi
ve Siyaset Biliminde bitirdi. Aynı anabilim dalında doktorasını verdi. Yüksek lisansta
faşizm ve propaganda, doktorada yeni politik seçkinler üzerine çalıştı. Yayımlanmış
üç kitabı ve birçok makalesi bulunmaktadır. Politik iletişim, politika ve halkla ilişkiler
konularında çalışmaktadır. Halen Ankara Üniversitesi’nde öğretim üyesidir.
25
Cangül TOSUN
1979 yılında İstanbul’da doğan Cangül TOSUN, 2001 yılında İstanbul Üniversitesi
İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü’nden mezun oldu. 2006 yılında Kocaeli
Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Yüksek Lisans Programı’nı tamamlayan
TOSUN, Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümü’ndeki
doktora çalışmalarını Doç. Dr. Fatih KESKİN’in danışmanlığında tez aşamasında
sürdürmektedir. 2005 yılında Milli Prodüktivite Merkezi’nde Uzman Yardımcısı olarak
göreve başlayan TOSUN, şu anda Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nda Sanayi ve
Teknoloji Uzmanı olarak görev yapmakta, Bakanlığın aylık yayını Anahtar dergisinin
yayın sorumluluğunu yürütmektedir.
Ünal KARAKAŞ
Ünal KARAKAŞ 09.09.1980 yılında Hatay-Dörtyol’da doğdu. Payas Lisesini bitirdikten sonra Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Kimya Öğretmenliği Bölümü’nden
yüksek lisans derecesi ile 2004 yılında, Anadolu Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme bölümünden 2010 yılında mezun oldu. 2015 yılında TODAİE Eğitim Yönetimi Yüksek Lisans programını bitirdi. 2004-2008 yılları arasında Gümrük ve Ticaret Bakanlığı
Teftiş Kurulu Başkanlığı’nda çalıştı. 2008 yılından itibaren Milli Eğitim Bakanlığı’na
bağlı çeşitli okullarda kimya öğretmeni olarak görev yaptı.
Kenan ABACI
15.08.1972 tarihinde Ankara’da doğdu. 1991 yılında girmiş olduğu Gazi Üniversitesi
Maliye Bölümünden 1995 yılında mezun oldu. Ahmet Yesevi Üniversitesi Ekonomi
Fakültesinde Yönetim ve Organizasyon Bölümünde Yüksek Lisansını tamamladı.
2014 yılında Institute of Management Business and Law Üniversitesi’nde İşletme
Yönetiminde Doktoraya başladı. Evli ve iki çocuk babasıdır. 16 Nisan 2015 tarihinde
Rusya’da düzenlenen kongrede, “Kamu Yönetiminde Elektronik Belge Yönetim
Sisteminde Arşivleme” konusunda sözlü sunum yapmıştır. Türkiye’de Kamu
Yönetiminde, Elektronik Belge Yönetim Sistemine Dair Sorunlar ve Çözümler” konulu
makalesi, Uluslararası hakemli dergi olan Rusya Akademik Dergisinde yayımlanmıştır.
Yıldız Teknik Üniversitesi Endüstri Mühendisliği’nden 2004 yılında mezun olan
Mübeyyen Tepe Küçükoğlu, İstanbul Teknik Üniversitesi’nde Endüstri Mühendisliği
yüksek lisansını tamamlamış ardından otomotiv sektöründe çalışma hayatına
başlamıştır. Proje yöneticisi, satış müdürü gibi pozisyonlarda görev almıştır. 2013
yılında İstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi Meslek Yüksekokulu’nda öğretim görevlisi
olarak çalışmaya başlamıştır. 2014 yılında İstanbul Üniversitesi İşletme Yönetimi
ve Organizasyon programında doktorasını tamamlamıştır. 2015 yılının Nisan ayında
İstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi’nden Yardımcı Doçentlik unvanını almıştır. Halen
üniversitenin Lojistik Programı’nda program başkanlığını görevini yürütmektedir.
26
İŞGÜCÜ VERİMLİLİĞİNİ
BELİRLEYEN ETMENLER - 2
•
•
•
•
•
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
Doç. Dr. Ali Şükrü ÇETİNKAYA
Dr. Mustafa Kemal TOPÇU
Sinem KAÇAR
Tuna USLU
27
İNSAN KAYNAĞI TEMİNİ VE SEÇİMİ YÖNTEMLERİNİN DOĞRU
İŞE DOĞRU ÇALIŞAN BELİRLENMESİNE ETKİSİ
Selçuk Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Uluslararası Ticaret Bölümü
[email protected]
Codjori Edwige IKO AFE
Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı
[email protected]
Araştırmada insan kaynağı seçme yöntemleri ile doğru işe doğru işgören belirleme
arasındaki ilişkinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada 372 geçerli anket geri
dönüşü elde edilmiştir. Veriler tanımlayıcı istatistikler, açıklayıcı faktör analizi ve
doğrusal regresyon yöntemleri kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda
doğru işe doğru çalışan belirlenmesinde; test bağımsız değişkeni bileşenlerinden
objektiflik ve mülakat bağımsız değişkeni bileşenlerinden dış görünüm ve yazılı
metinler bileşenlerinin anlamlı belirleyiciler olduğu tespit edilmiştir. Objektif kararlar
verebilmek için test yönteminin yöneticiler tarafından sıklıkla kullanılması gereken
bir yöntem olduğu ve doğru işe doğru çalışan belirlenmesinde dış görünüş ile adayın
sunduğu yazılı metinlerin etkili olduğu görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Doğru İşe Doğru Çalışan Belirleme; Test, Mülakat, Referans
İnceleme, Sağlık Kontrolü
28
ÇALIŞANLARIN BEKLENTİ VE YÜKÜMLÜLÜKLERİNİN İŞGÜCÜ
VERİMLİLİĞİNE ETKİLERİNİN PSİKOLOJİK SÖZLEŞME KURAMI
BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ: ANKARA SANAYİ ODASI ÜYELERİ
ÖRNEKLEMİNDE BİR ARAŞTIRMA
Dr. Mustafa Kemal TOPCU
Ankara Sanayi Odası, [email protected]
Doç. Dr. Yavuz CABBAR
Ankara Sanayi Odası, [email protected]
Sürdürülebilir rekabet avantajı sağlayabilmek çevresel faktörlere uyum yeteneğini
gerektirmektedir. Bu kapsamda maddi varlıklarını kullanabilecek KOBİ’ler beşeri
sermayeden etkin, etkili ve verimli yararlanabilir. Beşeri sermayenin kullanımında
işveren-işgören arasındaki bağı açıklayıcı bir yaklaşım getiren psikolojik sözleşme
çalışanların davranışlarının altında yatan nedenlere de açıklık getirmektedir.
Nispeten yeni bir yaklaşım olan psikolojik sözleşmelerin KOBİ’lerde kabul görmesi
ile verimliliğin artması sonucu istihdama, üretime, ihracata, toplumsal refaha da
katkı artabilecektir. Psikolojik sözleşme ile oluşan pozitif duygular çalışanın iş
performansını ve örgütsel vatandaşlık davranışlarını artırmaktadır. Bu nedenle, bu
çalışmanın amacı psikolojik sözleşmenin temelini oluşturan etkenlerden beklentilerin
karşılanması ile yükümlülüklerin araştırılmasıdır. Çalışmada Ankara Sanayi Odası
üyeleri örnekleminde yapısal eşitlik modeli oluşturulmuştur. Değişkenler bazında
ekonomik tatminin düşük seviyede olduğu görülmüş ve yüksek performansa ilişkin
boyut doğrulanamamıştır. Yol analizi sonucunda, kariyer gelişiminin ve sosyo duygusal
tatmin beklentisinin hem tanımlı hem de gönüllü davranışları olumlu ve anlamlı
etkilediği, ancak ekonomik tatmin beklentisinin ise hem tanımlı hem de gönüllü
davranışları anlamlı etkilemediği görülmektedir. Çalışanlara bireysel ve mesleki
gelişim olanağı sunulması çalışanları gönüllü davranış sergileme yükümlülüğüne
götürmektedir. Benzer şekilde işverenin çalışanların sosyo-duygusal durumlarına
değer atfetmesi işgücü verimliliğinde artışı getirecektir.
Anahtar kelimeler: Psikolojik Sözleşme, Sosyal Mübadele Teorisi, Beklenti, Taahhüt,
Pozitif Psikoloji.
29
BİR AKÜ FİRMASINDA İŞGÜCÜ VERİMLİLİK
ANALİZİ UYGULAMASI
Emine UÇMUŞ
Balıkesir Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Endüstri Mühendisliği
[email protected]
Sinem KAÇAR
Endüstri Mühendisi, [email protected]
Bu çalışmada, 2014-2018 yıllarını kapsayan “Onuncu Kalkınma Planı”nın “Üretimde
Verimliliğin Artırılması Programı Eylem Planı”na katkı sağlamak amacıyla
şehrimizde faaliyet gösteren bir akü firmasında işgücü verimlilik analizi uygulaması
yapılmıştır. Verimlilik, kısaca girdilerin çıktıları yaratma gücüdür. Verimlilik; Bir
ülkenin kalkınmışlık seviyesinin en önemli ölçütlerinden birisidir. Ülkede yapılan
üretime karşılık tüketilen kaynakları belirlemeye yönelik bir kavram olarak
kullanılmaktadır. Değişen sosyoekonomik koşullar ve doğal dengelerle yeni bir
tanıma kavuşan verimlilik kavramı, ekonomik ve örgütsel yeteneklerin yanı sıra doğal
yaşamı ve çevreyi korumak, çalışanlara iyi bir yaşam ve çalışma şartları sağlamak,
koşulları ve kaynakları en akılcı bir biçimde kullanmak gibi bazı özelliklerle
birlikte tanımlanmaktadır (Kahya&Karaböcek, 2004). İşletmelerde toplam veya
kısmi verimliliğin ölçüm ve denetimi için çok sayıda model geliştirilmiştir. İşgücü
verimliliğinin ölçümünü amaçlayan modellerden, Oranlarla İşgücü Verimlilik Yönetim
(Workshop Productivity Management by Ratio-WPMR) Modeli, Balıkesir ilinde faaliyet
gösteren orta ölçekli bir akü işletmesinde uygulanmıştır. Mevcut modelde, verimsizliğe
neden olan duruşların yetersiz sınıflandırması dikkate alınarak, toplam iş kapsamı
içinde etkin olmayan faktörlere göre duruşların kategorileştirilmesi ve ilgili verimlilik
oranlarının hesaplanmasında geliştirme yapılmıştır. Elde edilen verilerin sistematik
kaydı ve günlük, haftalık, aylık ve istenen dönemler için verimlilik analizini sağlayan
bir program tasarlanmış, uygulama dönemi için verimlilik oranları elde edilerek
karşılaştırmalar yapılmıştır. Modelin uygulanabilirliğine ilişkin bazı önemli öneriler
sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: İşgücü Verimliliği, Kurosawa Verimlilik Ölçüm Modeli, Verimlilik
Analizi
30
YENİ LİDERLİK YAKLAŞIMLARININ KURUM YENİLİKÇİLİĞİ VE
GİRİŞİMCİLİĞİ ARACILIĞIYLA ÖRGÜTSEL VERİMLİLİĞE ETKİLERİNİN
İNCELENMESİ
Dr. Tuna USLU
İstanbul Gedik Üniversitesi, Mülkiyet Koruma ve Güvenlik Bölümü
[email protected]
Çağdaş liderlik yaklaşımlarının örgütlere ve çalışanlara doğrudan etkileri
bulunmaktadır. Liderin temel fonksiyonu örgütsel verimliliği artırmaktır. Ancak
bunun yöntemi uzun yıllardır yönetim ve organizasyon alanında tartışılan bir konudur.
Bu çalışmada, dönüştürücü, olumlu ve açık olmak üzere yeni demokratik liderlik
özelliklerinin kurumsal faktörler aracılığıyla örgütsel verimliliği nasıl sağlayabileceği
araştırılmıştır. Bu amaca yönelik olarak, ilgili literatürden faydalanarak bir envanter
oluşturulmuş ve bu anket formu kolayda örneklem yöntemiyle kamu ve özel sektörde
çalışan 250 kişiye dağıtılmıştır. Analizler çalışanların gözünde kamudaki yönetim
algısının daha zayıf olduğunu göstermektedir. Bulgular, liderlerin özellikle kurumsal
yenilikçiliği sağlayarak girişimciliği geliştirdiği ve bu aracılıkla örgütsel verimliliğe
yönelik faaliyetler sürdürdüklerini de anlatmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Olumlu Liderlik, Açık Liderlik, Kurum Yenilikçiliği, Kurumsal
Girişimcilik, Örgütsel Verimlilik
31
OTURUM BAŞKANI
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
1960 doğumlu Ramazan AKTAŞ, 1981 yılında KHO İşletme Bölümü’nden mezun
olmuştur. Aynı yıl ODTÜ İİBF İşletme Bölümünde yüksek lisansa başlamıştır. 1985
yılında yüksek lisans eğitimini tamamlayarak KHO İşletme Bölümüne öğretim görevlisi
olarak atanmıştır. 1987 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İşletme
Bölümünde doktora çalışmasına başlamış ve bu programı 1991 yılında tamamlamıştır.
1995 yılında Finansman anabilim dalında doçentlik derecesini almıştır. 1985 yılından
itibaren KHO’nda işletmecilikle ilgili dersleri veren Ramazan AKTAŞ KHO’da görevli
olduğu dönem zarfında 1 yıl süre ile Kanada’da, 6 ay süre ile İtalya’da uzmanlık alanı
ile ilgili çalışma yapmış ve 6 aylık süre için de Azerbaycan Kara Harp Okulu’nda
öğretim elemanı olarak görevde bulunmuştur. 2003 yılında TSK’daki görevinden
emekli olan AKTAŞ, halen TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi İİBF İşletme Bölüm
Başkanlığını yapmaktadır. Ayrıca iktisadi işletme olarak faaliyet gösteren TOBB ETÜ
Sürekli Eğitim Merkezinin müdürlüğünü kuruluşundan beri sürdürmektedir.
32
Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinde Öğretim Üyesi olarak görev
yapmakta olan Doç. Dr. Ali Şükrü ÇETİNKAYA Boğaziçi Üniversitesinde önlisans,
Çukurova Üniversitesinde lisans, Mersin Üniversitesinde yüksek lisans ve Selçuk
Üniversitesinde doktora eğitimini tamamlamıştır. ABD, Virginia Polytechnic Institute
and State University’de ziyaretçi öğretim elemanı olarak da bulunmuştur. Çetinkaya,
İşletmelerde Yönetim ve Organizasyon, Stratejik Yönetim, Yönetim Bilişim Sistemleri,
Örgütsel Davranış, İnsan Kaynakları Yönetimi, Uluslararası İşletmecilik alanlarında
uzmanlığa sahiptir. 5 yılı aşkın sektör tecrübesine sahip olan Çetinkaya, kamu ve
özel kuruluşlara çok sayıda eğitim ve danışmanlık hizmeti vermiştir. 50’nin üzerinde
ulusal ve uluslararası bilimsel araştırma makalesi, konferans bildirisi ve panel
sunumu bulunmaktadır. En Başarılı Doktora Tezi ödülü, ve uluslararası dergilerde ve
konferanslarda En İyi Makale Ödüllerine sahiptir. İngilizce dergi editörlüğü yapmış ve
birçok uluslararası bilimsel dergide Uluslararası Hakem Kurulu Üyeliği yapmaktadır.
Çetinkaya, Avrupa Birliği (AB) programları kapsamında 10’a yakın projenin
yöneticiliğini ve yürütücülüğünü yapmıştır. Uluslararası ve ulusal proje çağrılarında
Bağımsız Dış Uzman olarak görev yapmıştır. MEB taslak ders kitabı inceleme ve
TÜBİTAK 5000 dijital üniversite ders kitapları incelemelerinde panel üyeliği yapmıştır.
Çetinkaya, bir adet Türkçe kitabın ortak yazarlarındandır. İngilizce dilinde yayınlanmış
editörlü bir kitabın da bölüm yazarlarındandır. İleri seviyede İngilizce ve orta seviyede
Almanca bilmektedir.
Dr. Mustafa Kemal TOPÇU
Dr. Mustafa Kemal Topcu, sistem mühendisliği alanındaki lisans eğitimini takiben
Bilkent Üniversitesinde MBA yapmıştır. Savunma yönetimi alanındaki doktora
çalışmasında insan sermayesinde verimliliği artırmada psikolojik sözleşmenin
rolünü araştırmıştır. İş hayatına Ankara Sanayi Odası İnsan Kaynakları Müdürü olarak
devam eden Dr. Mustafa Kemal Topcu, aynı zamanda kamu iç denetçisi ve iş güvenliği
uzmanlığı sertifikalarına sahiptir. Çalışmalarına kurumsal yönetim, endüstriyel
psikoloji, stratejik yönetim, iç kontrol, iç denetim, kurumsal sosyal sorumluluk,
yönetim ve organizasyon üzerine devam etmektedir.
Sinem KAÇAR
1993 yılında İzmir’in Menderes ilçesinde doğdu. İlkokul ve liseyi İzmir’de okudu.
Ağustos 2015’de Balıkesir Üniversitesi Mimarlık Mühendislik Fakültesi Endüstri
Mühendisliği Bölümü’nden mezun oldu. 2011 yılından bu yana Anadolu Üniversitesi
Açıköğretim İktisat Fakültesi Maliye Bölümü öğrencisi. 2014-2015 Öğretim Yılı Bahar
döneminde Erdil Akü San. Tic. Ltd. Şti’de stajyer öğrenci olarak çalıştı. 2013 yılında
ABM firmasında üretim üzerine, 2015 yılında İzmir Büyükşehir Belediyesinde staj
yaptı.
Tuna USLU
Tuna Uslu, orta ve lise öğrenimini İzmir Bornova Anadolu Lisesi’nde tamamladı. 2002
yılında İstanbul Bilgi Üniversitesi İşletme-İktisat Bölümü’nden mezun oldu ve özel
bir sağlık grubunda çalışmaya başladı. 2006 yılında teknik koordinatörlük görevini
sürdürdüğü sağlık hizmetleri grubunun yönetim kuruluna girdi. 2004 yılında Dokuz
33
Eylül Üniversitesi’nde Toplam Kalite Yönetimi Yüksek Lisansı’nı tamamlayarak Bilim
Uzmanı oldu ve aynı sene Bilişsel Bilimler doktora programına başladı, doktorasını
Örgütsel Davranış alanında tamamladı. İstanbul Gedik Üniversitesi’nde öğretim
üyesi olarak çalışan Uslu, değişim ve yeniden yapılanma sürecindeki kurumlara
danışmanlık vermektedir. Katıldığı yüzden fazla ulusal ve uluslararası kongre,
çeşitli kitap bölümleri, yerli ve yabancı dergilerde yayınlanmış çok sayıda makalesi
bulunmaktadır. Girişimcilik, sosyal bilimler ve edebiyat gibi alanlarda düzenlenen
çeşitli yarışmalarda ödüle layık görülmüştür.
34
KOBİ’LERDE VERİMLİLİK
•
•
•
•
•
Doç. Dr. Metin DAĞDEVİREN
Ali SEVİNÇ
Öğr. Gör. Fedayi YILMAZ
Hediye Ceyda SÖZEN
Meral İŞLER
35
KIRIKKALE’DE KOBİ’LERİN VERİMLİLİK SORUNLARI
VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Ali SEVİNÇ
KOSGEB Kırıkkale Hizmet Merkezi Müdürlüğü
Doç. Dr. Tamer EREN
Kırıkkale Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü
KOBİ’ler Türkiye ekonomisine önemli katkı sağlamaktadır. İhracatta, yatırımda,
özellikle istihdam oluşturmada çok ciddi payı bulunmaktadır. KOBİ’lerin rekabet
gücünün artması ve büyümesi ülke ekonomisine olan katkısını daha da artıracağı
tartışılmaz bir konudur. KOBİ’lerin büyümesi ülke ekonomisinin büyümesi demektir.
İşletmelerin rekabet yarışında verimli ve etkin çalışan işletmelerin rekabet yarışında
daha avantajlı olacağı bilindiğinden, büyümesinde mevcut yatırım ve kaynaklardan
azami istifade etmek zaruri hale gelmiştir. KOBİ’lerde verimlilik ile ilgili sorunların
yaşandığı da bilinmektedir. Buradan hareketle bu çalışmada; KOBİ’lerin yaşadığı
verimlilik sorunlarının tespit edilip çözüm önerilerinin sunulmasıdır. Kırıkkale
ilinde çeşitli sektörlerde faaliyet gösteren 40 adet KOBİ üzerinde anket yöntemiyle
işletmelerde verimlilik ile ilgili yaşanan sorunlar incelenmiş, verimsizlik nedenleri
tespit ve analiz edilmiştir. İşletmelerin insan kaynakları ile ilgili sorunları başta
gelmektedir. İşgücü devir oranı yüksek görülmüştür. Bazı işletmelerde bir yılda
işe giren çıkan oranı toplan çalışan sayısının % 25 üzerindedir. Nitelikli eleman
sorun yaşayanların % 70 civarında olduğu anlaşılmıştır. Eğitim programları işbaşı
olarak yapılmakla birlikte yetersiz bulunmaktadır. İşletmelerin kendi alanları ile
ilgili yazılımlar kullanılsa da CNC gibi teknolojik ekipmanların yetersiz olduğu
görülmektedir. Eğitim ve danışmanlık faaliyetleri yasa olarak zorunlu olan iş sağlığı
ve güvenliği, çevre gibi konular dışından eğitim ve danışmanlık hizmeti alımı yapan
işletme üçü geçmemiştir. Bu ölçekteki işletmelerin ulusal ve uluslararası alanda
rekabet gücünün artması ülke ekonominse doğrudan yansıyacaktır. Gerek mavi
yakalı gerek beyaz yakalı çalışanların seçiminin doğru yapılması, işletmenin amacına
uygun eğitim programları ile desteklenmesi, üretim, pazarlama ve diğer süreçlerde
teknolojik imkânlardan yararlanılması, ar-ge ye ağırlık verilmesi KOBİ’lerin
verimliliğine önemli katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: KOBİ, Verimlilik, Rekabet Gücü
36
KOBİ’lerde Verimlilik
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETİMİNDE KULLANILAN TEKNİKLER İLE
VERİMLİLİK ARTIŞINDA KULLANILAN 5S TEKNİĞİNİN ORTAK YÖNLERİ
Fedayi YILMAZ
Kırıkkale Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Endüstri Mühendisliği Bölümü
[email protected]
Burak BİRGÖREN
Kırıkkale Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Endüstri Mühendisliği Bölümü
[email protected]
Bir iş istasyonunun/atölyenin/fabrikanın tertipli, düzenli ve temiz bir hale gelmesiyle
verimlilikte yükselme olduğu gibi “İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG)” konusunda da
gelişme sağlanacaktır. 5S, sayılan özelliklerde bir işyerini sistematik bir yaklaşımla
oluşturmak ve bu durumun sürekliliğini sağlamak için ortaya konmuş bir “sürekli
iyileştirme” tekniğidir. Diğer taraftan ülkemizde son yıllarda İSG alanında, risk
değerlendirme yöntemi olarak 3T, performans izleme yöntemi olarak Elmeriisgip
yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu çalışma; 5S tekniği ile 3T ve Elmeriisgip
yöntemlerinin ortak özelliklerini ortaya koyarak taraflara farklı bir bakış açısı sunmayı
amaçlamaktadır.
Anahtar Kelimeler: İş Sağlığı ve Güvenliği, Verimlilik, 5S, 3T, Elmeriisgip.
37
BİR ÜRETİM İŞLETMESİNDE İŞGÖREN PERFORMANSININ ÖLÇÜLMESİNE
YÖNELİK BİR KARAR DESTEK SİSTEMİ UYGULAMASI
Hediye Ceyda SÖZEN
Gazi Üniversitesi
İrem KILIÇ
Mühendislik Fakültesi
Tahsin ÇETİNYOKUŞ
Endüstri Mühendisliği Bölümü
Performans değerlendirmede çalışanlara; yatırım yapılan değerli kaynaklar olarak
bakarken, işgörenlerin başarı durumu ve geleceğe ilişkin gelişme potansiyellerini
belirlemek için bir performans değerleme çalışmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu
çalışma, firmada performans değerleme yöntemi tasarımını; performans değerleme
konusundaki son gelişmelerin de tasarlanacak sisteme uyarlanmasıyla daha objektif
bir performans değerleme yöntemi ortaya konulabileceğini ve hipotez ile kapsamındaki
önermelerin doğru olduğunu kanıtlamak ve bu sakıncaları giderecek bir öneri ortaya
koymak maksadı ile hazırlanmıştır. Performans analizi yöntemlerinden biri olan Veri
Zarflama Analizi(VZA), karar verme birimlerine ait değişkenlerin gözlem değerleri
kullanılarak, göreli etkinliğin ölçüldüğü parametrik olmayan bir yöntemdir. VZA,
hangi karar verme biriminin ne derece etkin olduğu ve etkin olmayan karar verme
birimlerinin etkin olabilmelerini sağlayacak önerilerde bulunduğu için tercih edilen
bir yöntemdir. VZA için farklı türde bilgisayar paket programları kullanılabilmektedir.
Bu çalışma ile işgören performansının değerlendirilmesinde kullanılan ve günümüz
koşullarında en geçerli olduğu düşünülen tüm göstergelerle ilgili detaylı bir araştırma
yapmak ve sonuçları ortaya koymak amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Performans Analizi, Karar Destek Sistemi (KDS), Veri Zarflama
Analizi (VZA)
38
KONFEKSİYON İŞLETMELERİNİN KUROSAWA MODELİ (ORANLARLA
İŞGÜCÜ VERİMLİLİĞİ) İLE VERİMLİLİK ANALİZİ
Mehmet Küçük, Meral İşler, Mücella Güner
Ege Üniversitesi, Tekstil Teknolojisi Ana Bilim Dalı, İzmir
Verimlilik belli bir dönem sonunda, üretim faktörlerinin kullanılması ile elde edilen
ürünlerin (çıktı) maksimize edilmesi, bu ürünlerin üretilmesinde kullanılan kıt kaynakların kullanım oranlarının minimize edilmesi üzerine yapılan çalışmalardır. Bahsi
geçen bu maksimize ve minimize derecelerinin oranlaması bize bir işletmeye ait verimlilik değerini vermektedir. Verimlilik ile ilgili bu tanımlamalardan yola çıkılarak,
işletmelerin küreselleşen dünyada sahip oldukları pazarları kaybetmemek, yeni pazarlara açılabilmek, rekabette geri kalmamak ve karlılıklarını arttırabilmek için sahip
oldukları kıt kaynakları etkin bir şekilde kullanabilme derecelerini gösteren verimlilik
değerleri üzerine yaptıkları çalışmaları arttırmıştır. Günümüzde her ne kadar küresel
ekonomilerin öneminden söz edilse de bu küresel ekonomileri ulusal ekonomilerin
oluşturduğu, ulusal ekonomileri de o ulusta bulunan işletmelerin ekonomilerinin
oluşturduğu unutulmamalıdır. İşletme ekonomilerinin iyileştirilmesi ise üretimdeki
gereksiz faaliyetlerin verimlilik çalışmaları ile elimine edilerek üretim maliyetlerinin
düşürülmesiyle mümkün olacaktır. Böylece verimlilik çalışmaları sonucunda sağlanacak bir verimlilik artışının işletmelerde daha iyi kalitede, daha düşük maliyette,
daha çok adette üretim, kar ve rekabet gücü demek olduğu söylenebilir. Bu durum
işletmeler için verimlilik artışı üzerine çalışmalar yapmayı zorunlu hale getirmiştir.
Bu çalışmada konfeksiyon işletmesinde işgücü verimliliğini hesaplamak amaçlanmıştır. Bu doğrultuda İzmir’de faaliyet gösteren bir konfeksiyon işletmesinin dikim
bandından veri toplanmış ve elde edilen veriler Kurosawa’nın verimlilik modellerinden oranlarla işgücü verimliliği yöntemi ile analiz edilmiştir. Bu çalışmada, bir konfeksiyon işletmesinde Kazukiyo Kurosawa yaklaşımları ile işletme verimliliğinin belirlenmesine yönelik uygulama çalışmaları ele alınmaktadır. Dr. Kazukiyo Kurosawa,
verimlilik ölçümü konusunda yaptığı araştırmalar ve yayınlarla tanınmaktadır. Dr.
Kurosawa’ya göre, işletmede verimlilik ölçümü, geçmişin analizi ve yeni etkinliklerin
planlanmasına yardım eder; ayrıca, işlevsel etkinliklerin izlenmesi için bir bilgi sisteminin kurulmasında kullanılabilir. Bu nedenle, verimlilik ölçüm sistemlerinin karar
alma hiyerarşisine uygun olarak kurulması büyük önem taşımaktadır. Kurosawa’nın
en çok bilinen ve uygulamada sıkça karşılaşılan 4 modeli WPMR (Oranlarla İşgücü
Verimliliği), HW LAP (Değişken Yapılı Hiyerarşik Ağırlıklı İşgücü Verimliliği İndeks Sayı
Sistemi), AIPR (Toplam Verimlilik ve Karlılığın Ölçümü ve Analizi) ve Katma Değer Verimliliği modelleridir. Bu modeller arasında konfeksiyon sektörüne en uygun model
39
olan WPMR Modeli kullanılmıştır. Bu modelin genel amacı her bir çalışan, ilk kademe
ve üst yönetimin işgücü kaynağı kullanım sorumluluğunu ortaya koymaktır. Sistem,
zaman ve insan kaynağının önemli olduğu anlayışı ve bilinci üzerine kurulmuştur.
Zaman bilinci yalnızca işgücü verimliliğini değil, sermaye verimliliğini arttırmanın da
en temel öğesidir. Bu nedenle, oranlarla işgücü verimliliği modeli konfeksiyon sektörü gibi işgücü yoğun sektörlerde tercih edilmektedir. Çalışmada, oranlarla işgücü
verimliliği modeli ele alınarak konfeksiyon sektöründe faaliyet gösteren bir işletmede verimlilik değerlendirilmesi yapılmıştır. Buna göre dikim bandında çalışan tüm
personel dikkate alınarak üretilen ürün, çalışma saatleri, kayıp zamanlar gibi veriler
toplanarak gerçek üretim süresi, işgücü etkenliği ve süreç verimlilik değerleri elde
edilmiştir. Elde edilen tüm verilerin analiz edilmesiyle konfeksiyon sektöründe dikim bantlarının verim değerleri ortaya konmuştur. Çalışmanın yürütüldüğü konfeksiyon işletmesinin mevcut verimlilik durumu değerlendirilmiş ve işletmenin verimlilik
bakımından zayıf yönlerinin ortaya çıkması sağlanmıştır. Bu veriler ışığında, kayıp
zamanların minimize edilmesi ve zayıf yönlerin ortadan kaldırılması için işletmede
yapılması gereken iyileştirme çalışmalarına dair önerilerde bulunulmuştur. Çalışma
aynı zamanda Kazukiyo Kurosawa’nın oranlarla işgücü verimliliği modelinin konfeksiyon sektörüne uygulandığı öncü çalışmalardan biri olan bu araştırmada, yöntemin
konfeksiyon işletmelerine uygulanabilirliği de değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Verimlilik, Konfeksiyon Üretimi, Kurosawa Modeli, İşgücü Verimliliği
40
OTURUM BAŞKANI
Doç Dr. Metin DAĞDEVİREN
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dekan Yrd., Endüstri Müh. Bölümü Öğretim
ÜyesiLisans eğitimini Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği
bölümünde, yüksek lisans ve doktora eğitimini ise Gazi Üniversitesi Endüstri
Mühendisliği anabilim Dalında tamamlayan Dağdeviren, 2001 yılından bu yana
Gazi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümünde öğretim üyesi olarak görev
yapmaktadır. 2010 yılında Doçent unvanı alan Metin Dağdeviren, 2013 yılından bu yana
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dekan Yardımcılığı görevini yürütmektedir.
Ergonomi, İş Etüdü, İş Sağlığı ve Güvenliği, İnsan Kaynakları Yönetimi ve Çok Ölçütlü
Karar Verme konularında uzmanlığı olan Doç. Dr. Metin Dağdeviren evli ve 2 çocuk
babasıdır.
41
Ali SEVİNÇ
Ali SEVİNÇ, 19 Ekim 1970 Kırşehir doğumludur. Lisans eğitimini Doğu Akdeniz
Üniversitesi, İşletme-Ekonomi Fakültesi, İşletme Bölümü (İngilizce) de tamamlamıştır.
Yüksek lisans eğitimi Selçuk Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim Organizasyon Bilim
dalında yapmıştır. 2013 yılında Kırıkkale Üniversitesi İ.İ.B.F. İşletme bölümünde
Doktora çalışmasına başlamış,“Veri Zarflama Analizi ile KOBİ’lerin Verimlilik
Değerlendirilmesi” konulu tez çalışmasını halen sürdürmektedir. Çok sayıda eğitim
programı ve semire katılmış, çok sayıda proje değerlendirmesinde görev almıştır. 2015
yılında Kırıkkale Üniversitesi Savunma Sanayi Kongresinde “Kırıkkale’de KOBİ’lerin
savunma sanayi sektörüne katkısının incelenmesi” konulu bildiri sunmuştur. “Çorum
Girişimcilerinin Sosyal Kültürel Yapısı” adlı Uzmanlık tezi ile KOSGEB’de 2003 yılında
Uzman olmuş 2005 yılında KOSGEB-Selçuk Üniversitesi TEKMER de Müdür V. olarak
bir süre görev yapmış daha sonra Karaman KOSGEB Müdürlüğüne Müdür olarak
atanmıştır. Şu an KOSGEB Kırıkkale Müdürlüğünde Müdür olarak görev yapmaktadır.
İyi derecede İngilizce bilmektedir.
Fedayi YILMAZ
Öğr. Gör. Fedayi Yılmaz, Anadolu Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi
Endüstri Mühendisliği Bölümü’nden 1997 yılında mezun olmuştur. 2001 yılında
Kırıkkale Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü’nde
öğretim görevlisi olarak çalışmaya başlamıştır. Yüksek lisans derecesini aynı bölümde
tamamlamıştır. İş Etüdü, Ergonomi, İş Sağlığı ve Güvenliği derslerini veren Fedayi
Yılmaz, Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalında, İş Sağlığı ve Güvenliği alanındaki
doktora çalışmasına devam etmektedir.
Hediye Ceyda SÖZEN
Hediye Ceyda Sözen, 22.09.1991 tarihinde Konya’ da doğdu. Selçuklu Anadolu
Lisesi (2005-2009) ve Gazi Üniversitesi Endüstri Mühendisliğini (2010-2015) bitirdi.
Öğrencilik döneminde Girişim Merkezinde Proje Sorumlusu ve Heroes Club öğrencisi
olarak Yapı Kredi Kurumsal Bankacılık Merkezinde çalıştı. FNSS A.Ş.’ de, Hugo
BOSS ve SIEMENS’ te stajlarını tamamladı. Halen Enerjisa A.Ş.’ de Uzman olarak
çalışıyor. Erkunt A.Ş.’ de bitirme projesini, Termikel A.Ş.’ de Ergonomi ve İş Etüdü
projelerini gerçekleştirdi. ‘Okusun da Büyüsün’ adlı projeyi Ulusal Ajans desteğiyle
hayat geçirdi. Bir çok sosyal girişimcilik faaliyetinde gönüllü olarak bulundu. Gelişen
teknoloji ışığında kendini sürekli yenileyen bir mühendis olmayı arzu ediyor.
Meral İŞLER
Meral İŞLER : 2004 yılında Süleyman Demirel Ünv. Mühendislik Mimarlık Fakültesi
Tekstil Mühendisliği Bölümü’nden mezun oldu. 2005 yılında Selçuk Ünv. Mühendislik
Mimarlık Fakültesi Endüstri Mühendisliği’nde yüksek lisansa başladı. İki yıl özel
sektörde planlama mühendisi olarak çalıştıktan sonra 2006 yılında Selçuk Üniversitesi
Mesleki Eğitim Fakültesi Hazır Giyim Öğretmenliği bölümünde araştırma görevlisi
olarak atandı. 2009 Aralık ayından itibaren Ege Ünv. Mühendislik Fakültesi Tekstil
Mühendisliği Bölümü’nde araştırma görevlisi olarak doktora çalışmalarına devam
etmektedir.
42
POLİTİKA OLUŞTURMA VE
UYGULAMA ARAÇLARI
• Cihan YALÇIN
• Ertuğrul AYRANCI
• Önder BELGİN
43
TEMATİK COĞRAFİ HARİTALARIN VERİMLİLİK
AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
Cihan YALÇIN
Edirne Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü, [email protected]
Engin BİŞAR
Edirne Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü, [email protected]
Seda YALÇIN
Burdur Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü, [email protected]
Levent SABAH
CVM Coğrafi Veri Modelleme San. Ve Tic. Ltd. Şti, [email protected]
İşletmelerin verimlilik, iktisadilik ve karlılığının en önemli şartlarından biri uygun
kuruluş yeri seçimidir. Yeni ticari girişimlerin başarısız olma nedenleri; fizibilite
çalışmalarının yetersiz yapılması, planlama ve araştırma eksikliği ile beraber uygun
kuruluş yeri seçiminin yapılamamasıdır. Uygun yer seçimi ile eldeki kaynakların
doğru değerlendirilmesi, sağlıklı yatırım kararlarının alınması, yatırımcıların doğru
teşvik edilmesi mümkün olacak, bunun yanında tasarlanan fikirlerle ilgili engeller
fark edilerek, bu engellere karşı alınacak önlemler önceden saptanmış olacaktır.
Bu sebeple Edirne ilinden başlanarak ülkemizin, sanayi potansiyelini ve araştırmageliştirme (Ar-Ge) kapasitesini tespit etmek, sanayinin gelişmesine ve rekabet
gücünün arttırılmasına katkıda bulunmak amacıyla Açık Kaynak Kodlu Yazılım ve
Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanılarak, güncel ve doğru bilgilere dayanan, sayısal,
görsel ve sorgulanabilir öznitelik bilgilerine sahip Sanayi ve Ar-Ge Yetenek Envanteri
oluşturulmuştur. Sahadan toplanan veriler konumsal ve sözel olarak eşleştirilerek
il genelinde sanayi ve Ar-Ge firmalarına yönelik tematik haritalar oluşturulmuştur.
Böylece sektörel alanda firmaların kümelenmeleri, hangi ilçede ne tür faaliyetlerin
yapıldığı, firmaların Ar-Ge yapıp yapmadıkları, firmaların bilişim kullanımı gibi
analizler yapılabilmektedir. Ayrıca dinamik olarak firmaların bulundukları jeolojik
birimler ve deprem bölgeleri görüntülenmekte, tampon bölge analizleri ile il
genelinde yatırım yapacak yatırımcıların nerede yatırım yapacakları, hangi sanayinin
hangi bölgede yoğun olduğu ve yatırım yapacağı sektör ile ilgili en uygun yerlerin
analizi yapılabilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Tematik Coğrafi Haritalar, Sanayi Envanteri, Konumsal Analiz,
Verimlilik.
44
Politika Oluşturma ve Uygulama Araçları
TEMİZ ÜRETİM SÜREÇLERİNE GEÇİŞTE HİBE
PROGRAMLARININ KATKISI
Ertuğrul AYRANCI
Doğu Marmara Kalkınma Ajansı
[email protected]
Küçük ve Orta Büyüklükte İşletmelere (KOBİ) yönelik farklı başlıklar altında destekler
verilmektedir. KOBİ lere yönelik devlet desteklerinde Türkiye›de 2009 yılından beri
26 Düzey2 bölgesinde teşkilatlanmış olan ajans destekleri esas alınacak, ajanslar
arasında ise 2013 yılından itibaren üç yıl üst üste Temiz Üretim Mali Destek Programı
ilan eden Doğu Marmara Kalkınma Ajansı destekleri ele alınacaktır. Doğu Marmara
Kalkınma Ajansı 2013 yılından itibaren üç yıl boyunca Küçük ve Orta Büyüklükteki
İşletmelere yönelik Temiz Üretim Mali Destek Programı Uygulamıştır. Bu çalışmada
3 yıl boyunca KOBİ lere yönelik olarak uygulanan desteklerin KOBİ›lerin çevre dostu
yatırımlara yönelik bakış açısını nasıl değiştirdiği analiz edilecektir. Bu analiz yapılırken
ilk olarak 2013 yılında uygulanan hibe programlarına üç yıllık süreçteki başvuru sayısı,
başvuru yapan proje dosyalarının başarı oranı, hibe bütçesi kullanım oranı, hibe
almaya hak kazanan projelerin uygulanma oranı, proje bütçelerinin kullanılma oranı
incelenecektir. Bildirinin amacı çevre dostu yatırımlara yönelik devlet desteklerinin
KOBİ lerin çevre dostu projelere yönelik tutumunu değiştirebileceğini göstermektir.
Katılımcı Eylem Araştırması bu bildiri metninde yöntem olarak seçilmiştir. makineekipman alımlarının oranı da değerlendirilecektir. Firma büyüklükleri ve cirolarından
hareketle Temiz Üretim Mali Destek Programı’na başvuran firmaların durumu analiz
edilecektir.
Anahtar Kelimeler: Temiz Üretim, Çevre Dostu, Kalkınma, KOBİ, Hibe, Yatırım
45
GİRİŞİMCİLİK DESTEKLERİNE YÖNELİK ETKİ ANALİZİ ÇALIŞMALARININ
İÇERİK ANALİZİ İLE İNCELENMESİ
Önder BELGİN, Burcu KARAPINAR, Dr. Rezan Sevinik ADIGÜZEL,
Kevser Öztürk KALAYCI, Pınar YILMAZ
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
Bu araştırma, yenilikçi girişimcilik desteklerinin etki analizi uygulamalarına
ilişkin dünyada ve Türkiye’de yapılan çalışmaların içerik analizi ile incelenerek
bu çalışmaların özellikleri, zaman içindeki yönelimleri ve kullanılan yöntemler
ile örneklem özelliklerinin tespit edilmesi amacını taşımaktadır. Araştırmada,
uluslararası veritabanı olarak Social Science Citation Index (SSCI) ve ScienceDirect,
ulusal veritabanı olarak ise ULAKBİM Ulusal Veri Tabanları (UVT) kullanılmış olup
herhangi bir yıl kısıtlamasına gidilmemiştir. Araştırma bulgularına göre konu ile ilgili
çalışmaların sayısında 2010-2012 döneminde yükselme olduğu ancak bu yükselişin
Türkiye’de gerçekleştirilen çalışmalara yansımadığı gözlenmiştir. Çalışmalar,
kullanılan yöntem açısından değerlendirildiğinde nicel yöntemlerin ağırlıkta
kullanıldığı, nicel yöntemler içinde ise en çok regresyon analizi türlerinin kullanıldığı
tespit edilmiştir.
Anahtar Sözcükler: Girişimcilik Desteği, Etki Analizi, Literatür Araştırması, İçerik
Analizi
46
Politika Oluşturma ve Uygulama Araçları
Cihan YALÇIN
Selçuk Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi –Jeoloji Mühendisliği
Bölümü’nden 2009 yılında mezun olan Cihan YALÇIN, 2012 yılında Kahramanmaraş
Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü - Jeoloji Mühendisliği Anabilim
Dalı’nda yüksek lisans derecesini tamamladı. 2013 yılında İstanbul Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı’nda doktora çalışmalarına
başlayan Cihan YALÇIN tez aşamasında çalışmalarına devam etmektedir. 2010
yılında Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümünde
Araştırma Görevlisi olarak göreve başlayan Cihan YALÇIN, 2012 yılında Bilim, Sanayi
ve Teknoloji Bakanlığı’na kurumlar arası nakil ile geçerek Edirne Bilim, Sanayi ve
Teknoloji İl Müdürlüğünde Mühendis kadrosunda görev yapmaya başlamış ve halen
görevine devam etmektedir. Faylar, Deprem, Jeodinamik Evrim, Maden Yatakları ve
Yapısal Kontrollü Maden Yatakları alanında proje, araştırma ve yayınları bulunan
Cihan YALÇIN, Edirne Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğünde “Edirne İli Sanayi ve
Ar-Ge Yetenek Envanterinin Oluşturulması” adlı projede Sorumlu Mühendis olarak
görev almıştır. “Gökçedoğan (Kargı-Çorum) Cu ± Zn Cevherleşmesinin Jeolojisi ve
Oluşumu” adlı Doktora tez çalışması “Çorum- Kargı Çevresinde Oluşan Demir, Bakır
ve Altın Oluşumlarının Kökensel Araştırmaları” konulu TÜBİTAK (proje no: 113Y536)
projesi kapsamında desteklenmekte ve devam etmektedir.
Ertuğrul AYRANCI
Ertuğrul Ayrancı 2007 yılında ODTÜ Çevre Mühendisliği bölümünden mezun olmuştur.
Ardından Elektrik Üretim A.Ş. Ambarlı Termik Santralında 3 yıl Çevre Mühendisi
olarak çalıştı. 2010 yılında Doğu Marmara Kalkınma Ajansı’nda çalışmaya başladı.
Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Proje Uygulama Birimi’nde başta Temiz Üretim Mali
Destek Programı olmak üzere farklı mali destek programlarının tasarlanması ve
yürütülmesi aşamalarında görev aldı. Ayrıca afet yönetimi ve lojistik alanında farklı
iki AB projesinin koordinasyonunu yürüttü. Önder BELGİN
Önder BELGİN, 1981 yılında Ankara’da doğmuştur. 2004 yılında Gazi Üniversitesi
Endüstri Mühendisliği Bölümü’nde lisans eğitimini, 2007 yılında yüksek lisansını
tamamlamıştır. Halen aynı bölümde doktora çalışmalarına devam etmektedir. 20042011 yılları arasında Milli Prodüktivite Merkezi’nde, Verimlilik Uzmanı olarak görev
yapmıştır. 2011-2012 yılları arasında Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Verimlilik
Genel Müdürlüğü’nde, 2012 yılından bu yana Bilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü’nde
Sanayi ve Teknoloji Uzmanı olarak görev yapmaktadır.
47
TEMİZ ÜRETİM ÖRNEK
UYGULAMALARI
•
•
•
•
•
•
48
Doç. Dr. Yılmaz KILIÇASLAN
Ali RÜZGAR
Dr. Didem KÖKDEN
Fatih DÖKME
Gamze KÜÇÜKYAĞLIOĞLU
Hakan ANIL
Temiz Üretim Örnek Uygulamaları
FARKLI TERBİYE İŞLEMLERİNİN KARBON AYAK
İZLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI
Ali RÜZGAR
BUTEKOM, [email protected]
Şule ALTUN
Bursa Teknik Üniversitesi, [email protected]
Şengül TEKE
Seda GÜNEY
Elif Gamze TAŞKIN
Tekstil, hammadde üretimi ile başlayan, ardından iplik, kumaş üretimi, yaş işlemler
ve konfeksiyon aşamalarını da içeren kapsamlı ve ürün çeşitliliği çok fazla olan bir
sektördür. Tüm üretim aşamaları incelendiğinde her aşamada çevresel etkilerin
olduğu görülmektedir. Küresel ısınmaya ve hava kirliliğine neden olan baca gazı
emisyonları, üretimde ortaya çıkan tekstil kaynaklı ve diğer katı atıklar, yüksek
miktarlarda su, enerji ve kimyasal tüketimi, proses suları önemli çevresel etkiler
arasındadır. Bu çalışmada Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi (YDD) kullanılarak, %
100 polyester kumaşta antibakteriyel işlemi ile, Keten/polyester karışımı kumaşta
boyama işleminin çevresel etkileri hesaplanmıştır. Yapılan YDD analizleri sonucunda
% 100 polyester kumaşta antibakteriyel apre işleminin 1 m2 kumaş için 0,0272 kg CO2
eşdeğeri, keten/polyester karışımı kumaşta boyama işleminin ise 1 m2 kumaş için
0,0844 kg CO2 eşdeğeri salınım gerçekleştirdiği hesaplanmıştır. Çalışma sonucunda
ortaya çıkan çevresel etkiler incelendiğinde, etkinin önemli bir bölümünün enerji
kullanımından kaynaklandığı görülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi, Tekstil Terbiye İşlemi, Çevresel
Etkiler, Karbon Ayak İzi
49
SAVUNMA SANAYİDE TEMİZ
ÜRETİM KONSEPTİ
Dr. Didem KÖKDEN
MKE Kurumu Arge ve Teknoloji Dairesi Başkanlığı
didem.kokden @mkek.gov.tr
Savunma sanayii; yüksek teknolojiye dayanan hassas üretim teknikleri, özel kalite
standartları, yetişmiş insangücü, büyük ölçüde ARGE faaliyetleri ve yatırım, tek alıcıya
ve sınırlı ihtiyaca dayalı üretim, üretimde sürekliliğin sağlanması için dış pazara açılım,
güvenlik ve gizlilik gerektirmesi nedenleriyle diğer sanayii kollarından ayrılmaktadır.
Aynı zamanda; yerli ve yabancı özel sektöre açık, dinamik bir yapıya kavuşmuş, dünya
piyasaları ile rekabet gücüne ve ihracat potansiyeline sahip, yeni teknolojilere adapte
olmakta güçlük çekmeyen ve teknoloji üretebilen, teknolojisini yenileme kabiliyeti
bulunan, dost ve müttefik ülkeler ile iş birliğini mümkün kılan, mevcut imkânları
azamî ölçüde kullanan, entegre olmuş ve duplikasyonlardan arınmış, alternatif
iştigal sahalarına haiz, alt yapısı oluşturulmuş, bir savunma sanayii oluşturulması
hedeflenmektedir. Hali hazırda başta NATO ülkeleri olmak üzere, bir çok ülke savunma
sanayide temiz üretim konusunda çalışmalar yapılmakta olup yakın dönemde de
uluslararası platformda standartlaştırma çalışmalarına başlanması beklenmektedir.
Bildiride temiz ürün ve temiz üretim yaklaşımının savunma sanayiye uygulamaları
değerlendirilmekte olup savunma sanayinin güvenlik ve gizlilik gerektirmesi nedeni
ile yapılmakta olan çalışmaların detaylarının sunulması uygun görülmemektedir.
Bildiride bu konuda farkındalık yaratmak amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Yeşil Mühimmat, Yeşil Patlayıcı, Çevre Yönetim Sistemi
50
BİLYALI DEĞİRMEN OPTİMİZASYONU VE BORU HATTI EKİPMANLARI
YALITIMIYLA ENERJİ VERİMLİLİĞİ UYGULAMASI
Fatih DÖKME
Şişecam Kimyasallar Grubu Soda Sanayi. A.Ş. Kromsan Fabrikası,
[email protected]
Üretim yapan tesislerin pazarlarındaki rekabet gücünü arttıran ve piyasadaki
devamlılıklarını sağlayan en önemli faktör kuşkusuz ki; verimliliktir. Verimlilik kavramı
malzeme, iş gücü gibi alanlarda da rağbet görmesine karşın en büyük ilgiyi enerji
konusunda görmektedir. Günümüz koşullarında enerjinin en değerli üretim girdisi
olması, yapılan verimlilik çalışmalarından hızlı ve yüksek oranda kazanç sağlanması
bu durumun sebebi olarak gösterilebilir. İşletmeler genelinde enerji; elektrik, yakıtlar,
su, buhar, hava gibi parametrelerin toplamı olarak gösterilebilir. Enerji verimliliği
kapsamında yapılan çalışmaların başında, yüksek verimli motor kullanımı, basınçlı
sistemlerdeki kaçakların giderilmesi, ısı geri kazanım sistemleri, yakıt karışımlarının
optimizasyonu, sıcak ve soğuk yüzeylerin yalıtılması, yüksek verimli aydınlatma
armatürlerinin kullanılması gibi projeler gelmektedir. Bu sebeple işletmelerde
yapılan verimlilik çalışmaları genelde, bahsi geçen bu konuların baz alındığı projeler
ile başlar. Bu çalışmada Soda Sanayi A.Ş. Kromsan Krom Bileşikleri Fabrikası’nda
uygulanan ve verimlilik çalışmalarında nispeten daha geri planda tutulan iki konu
aktarılmıştır. Bu konulardan ilki yüksek güç tüketimi yapan bilyalı değirmenin
optimum seviyede çalışmasını incelemek için hazırlanan deney düzeneğinde, hız ve
bilya dolum oranlarının değirmen performansına olan etkileri incelenmiş ve mevcut
sistem bu sonuçlara göre değerlendirilmiştir. İkinci konu ise boru hatlarındaki
yalıtımlarda geri planda tutulan boru hattı ekipmanları (vana, çekvana, pislik tutucu,
kondenstop …vb.) yalıtımının enerji verimliliği açısından önemi aktarılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Verimlilik, Optimizasyon, Bilyalı Değirmen, Yalıtım.
51
ALÜMİNYUM T6 ISIL İŞLEMİ İÇİN GELİŞTİRİLEN SEPET TASARIMI İLE
ZAMAN VE ENERJİ TASARRUFU SAĞLANMASI
AYD ARGE Merkezi, [email protected]
Seracettin AKDI
AYD ARGE Merkezi, [email protected]
Yücel BİROL
D.E.Ü. Müh. Fak. Malz. ve Met. Mühendisliği, [email protected]
Otomotiv sektöründe kullanılan alüminyum parçaların üretiminde döküm, dövme
ve ekstrüzyon gibi farklı üretim yöntemleri kullanılmaktadır. Alüminyumdan
mamul otomotiv parçalarının çalışma performansı doğal olarak kullanılan üretim
yöntemi ile yakından ilişkilidir. Günümüzde, otomotiv süspansiyon sistemlerinde
kullanılan güvenlik parçalarının birçoğu alüminyum alaşımından dövme yöntemiyle
üretilmektedir. Alüminyum alaşımından dövme yöntemiyle üretilen parçaların
mekanik özellikleri çökelme sertleşmesi uygulanarak daha da iyileştirilebilmektedir.
Bu çalışmada, alüminyum dövme parçalarda çökelme sertleşmesi sağlamak üzere
uygulanan T6 ısıl işleminde kullanılmak üzere geliştirilen bir ısıl işlem sepeti tasarımı
sunulmaktadır. Fırına yerleştirilerek ısıl işlem uygulanacak parçalar, tasarlanan
sepete aralarındaki boşluktan düşey yönde hava akımı olacak şekilde dizilmektedir.
Parçalar arasında düşey yönde hava akışını sağlayan yeterli boşluğun olması
nedeniyle ısıl işlem fırınına konulan sepetteki parçaların ısınma/soğuma süresi
önemli ölçüde kısalmış, parçaların üzerinde homojen sıcaklık dağılımı oluşması
nedeniyle ısıl işleme tabi tutulan dövme alüminyum parçaların yüzey sertliğindeki
değişkenlik önemli ölçüde azaltılmış, daha yüksek sertlik değerlerine ulaşılmıştır.
Geliştirilen sepet tasarımı ile T6 ısıl işlem süresi kısaltılmış, buna bağlı olarak önemli
miktarda enerji tasarrufu sağlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Alüminyum Alaşımları, T6 Isıl İşlemi, Çökelme Sertleşmesi,
Sepet, Isıl İşlem Fırını
52
TERMIK SANTRALDA KONDENSER SUYU SAFLAŞTIRMA TESISINDE
REÇINE REJENERASYONU SIRASINDA KIMYASAL TÜKETIMININ
OPTIMIZASYONU
Hakan ANIL
[email protected]
Ferdi BAYİN
[email protected]
Ünal KARTAL
[email protected]
İÇDAŞ Elektrik Enerjisi Üretim ve Yatırım A.Ş.
Atık su havuzundan alınan numunelerde, asidin büyük miktarının atık olarak
Endüstriyel Atık su tesisine gönderildiği saptanmıştır. Buna istinaden kimyasal
kullanımı azaltacak deneysel çalışmaların başlatılması ve sonuç olarak kullanılan
miktarın düşürülmesi amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Rejenerasyon, Saflaştırma, Asit, Kostik, Kimyasal Tüketim,
Tasarruf, Verimlilik, Maliyet, Çevresel Etki
53
OTURUM BAŞKANI
Doç. Dr. Yılmaz KILIÇASLAN
İlk, orta ve lise öğrenimini Ankara’da tamamlayan Yılmaz Kılıçaslan, 1993 yılında
Anadolu Üniversitesi İktisat Bölümü’nden lisans, 1997 yılında Boston, ABD’nde
bulunan Northeastern Üniversitesi İktisat Bölümü’nden yüksek lisans derecelerini
almıştır. ODTÜ İktisat Bölümü’nde 1999-2005 yılları arasında araştırma görevlisi
olarak çalışan Yılmaz Kılıçaslan, aynı bölümde doktora çalışmalarını yürütmüştür.
2005 yılında doktora derecesini alan Yılmaz Kılıçaslan, aynı yıl Anadolu Üniversitesi
İktisat Bölümü’nde Yrd. Doçent olarak göreve başlamıştır. 2007-2008 döneminde
Londra Metropolitan Üniversitesi ve 2013 yılında ABD’nin Houston şehrinde bulunan
Rice Üniversitesi’nde misafir öğretim üyesi olarak çalışmıştır. Çeşitli ulusal ve
uluslararası kurumlarca desteklenen Bilimsel Araştırma Projelerinde yönetici ve
araştırmacı olarak görevler üstlenmiş olan ve halen Anadolu Üniversitesi İktisat
Fakültesi’nde öğretim üyesi olarak çalışan Yılmaz Kılıçaslan, imalat sanayi başta
olmak üzere farklı sektörlerde verimlilik ve etkinlik, yenilik, ekonomik büyüme ve
kalkınma konularındaki araştırmalarını sürdürmektedir.
54
Ali RÜZGAR
Ali Rüzgar, 1983 yılında Yozgat’ın Sarıkaya ilçesinde doğdu. İlk ve orta öğrenimini
aynı ilçede tamamladı. 2007 yılında Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tekstil
Mühendisliği bölümünden mezun oldu. Askerliğini 2008 yılında Manisa’da tamamladı.
Kısa bir süre üretim tesislerinde çalıştıktan sonra, 2011 yılında Bursa Tekstil ve
Konfeksiyon AR-GE Merkezi (BUTEKOM)’da çalışmaya başladı. 4 yıldır BUTEKOM’da
Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi uzmanı olarak çalışmakta ve sürdürülebilirlik
üzerine projeler gerçekleştirmekte, aynı zamanda Uludağ Üniversitesi Mühendislik
Mimarlık Fakültesi Tekstil Mühendisliği Bölümü’nde yüksek lisans seviyesinde
öğrenimine devam etmektedir. Konuşup anlaşabilecek düzeyde İngilizce bilmektedir.
Yazılım geliştirme, genel mühendislik, fotoğrafçılık ve düşünce tarihi hobileri
arasındadır. Evlidir.
Dr. Didem KÖKDEN
Dr. Didem Kökden, Orta ve lise eğitimini 1988 yılında Ankara Atatürk Anadolu
Lisesinde tamamladı. Hacettepe Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümünden 1994
yılında mezun oldu. Aynı yıl Kimya Mühendisliği bölümünde polimer ana bilim dalına
araştırma görevlisi olarak atanarak master çalışmalarına başladı. 1997 yılında master
çalışmalarını tamamlayarak 2004 yılında Hacettepe Üniversitesi Kimya Mühendisliği
Bölümünde polimer anabilim dalında doktora eğitimine başladı. Doktora çalışmasını
“İyon değişim kromatografisi için reaktif monodispers makrogözenekli sabit fazların
sentezi ve kromatografik performansları” konusunda tamamladı ve 2011 yılında
doktor ünvanını aldı. 1997-2007 yılları arasında MKE Kurumu Roket ve Patlayıcı
Fabrikasında patlayıcı, roket ve enerjik malzeme konularında ulusal ve uluslararası
birçok projede ARGE Mühendisi olarak görev aldı. 2007 yılında MKE ARGE ve Teknoloji
Dairesi Başkanlığında göreve başladı. Uzmanlık alanı ile ilgili birçok ulusal ve
uluslararası görevler, sempozyum, eğitim ve konferanslara katılım sağladı. NATONIAG Türkiye Delegasyon Başkan Yardımcısı olarak görev yapmakta ve NATO-NIAG
Altgrup çalışmalarına da teknik personel olarak katılım sağlamaktadır. Halen
MKE Kurumu ARGE ve Teknoloji Dairesi, Enerjik Malzemeler Roket ve Füze Şube
Müdürlüğünde Teknik Uzman olarak görev yapmaktadır.
Fatih DÖKME
Fatih Dökme, 02.05.1984 Mersin’de doğdu. 2002 yılında Tarsus Abdülkerim Bengi
Anadolu Lisesi’nden, 2007 yılında Mersin Üniversitesi Makina Mühendisliği
bölümünden lisans derecesiyle mezun oldu. 2005-2006 öğretim yılında İspanya
Valensiya Politeknik Üniversite’sinde değişim öğrencisi olarak eğitim aldı. 2013 yılında
Mersin Üniversitesi Makine Mühendisliği bölümünden yüksek lisans derecesiyle
mezun oldu. Halen aynı üniversitede İmalat Mühendisliği A.B.D.’de doktora öğrencisi
olarak eğitimine devam etmektedir. 2008 yılından beri Şişecam Kimyasallar Grubu
Soda Sanayi A.Ş.’de mekanik bakım onarım mühendisi olarak görev yapmaktadır. İleri
seviyede İngilizce ve orta seviyede İspanyolca dillerini bilmektedir. Çeşitli dergilerde
yayımlanmış teknik makaleleri ve çeşitli edebiyat yarışmalarında ödülleri vardır.
55
Gamze Küçükyağlıoğlu, Lisans eğitimini Ege Üniversitesi Tekstil Mühendisliği Bölümü
Tekstil Teknolojileri opsiyonunda tamamlamıştır. Mezuniyetinden sonra İstanbul’da
bağımsız bir test kuruluşunda 2 yıl süreyle koordinatör olarak, farklı illerde çorap ve
battaniye imalatı yapan firmalarda kısa süreli planlama ve kalite kontrol mühendisi
olarak çalışmıştır. 2014 yılında, Konya’daki Aydınlar Yedek Parça San. ve Tic. A. Ş.
Bünyesindeki Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı onaylı Ar-Ge Merkezinde Patent ve
Dokümantasyon sorumlusu olarak çalışmaya başlamış olup bu görevinin yanı sıra
Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Enerji Sistemleri Mühendisliği anabilim
dalında yüksek lisans öğrenimine devam etmektedir.
Hakan ANIL
1984 yılında Çanakkale’de doğdu. İlkokul, ortaokul ve lise eğitimini Çanakkale’de
tamamladı. 2008 yılında Marmara Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümünden
mezun oldu. 2010 yılında İstanbul Üniversitesi Tezsiz Yüksek Lisans İşletme
Bölümünden (MBA) mezun oldu. 2010 yılında İçdaş Elektrik Üretim A.Ş.’de su tesisleri
işletme mühendisliği görevine başladı. Halen aynı bölümde görev yapmakta olup evli
ve tek çocuk babasıdır.
56
ULUSAL, BÖLGESEL VE SEKTÖREL
VERİMLİLİK ANALİZLERİ
•
•
•
•
İbrahim BARIŞ
Müge ÜNAL
Taha ARPA
Yücel ÖZKARA
57
TÜRKİYE VE AB ÜLKELERİNDE İMALAT SANAYİİNDE BÖLÜM VE ÖLÇEK
BAZINDA KISMİ İŞGÜCÜ VERİMLİLİĞİ
İbrahim Barış ÜNAL
Kalkınma Bakanlığı, [email protected]
Bu çalışma imalat sanayi bölümlerini ölçek bazında sınıflandırmaya tabi tutarak
verimliliğe ait mikro verileri alt düzeyde incelemeyi amaç edinmiştir. Sektör içindeki
mevcut durum analizinin daha iyi bir şekilde irdelenebilmesi amacıyla Avrupa Birliği
ve OECD üyesi ülkeler ile karşılaştırmalar yapılmıştır. Verimliliğin artırılması yolunda
en önemli bileşen olarak ortaya çıkan insan unsuru çalışmanın tamamında, kısmi
iş gücü verimliliği vasıtasıyla ele alınmıştır. İş gücü verimliliği, TÜİK yıllık sanayi
ve hizmet istatistikleri, Eurostat ve OECD istatistikleri kullanılarak toplam katma
değer çıktısının çalışan sayısına bölünmesiyle elde edilen değer olarak hesaplanmış
ve kullanılmıştır. Çalışmada Türkiye’de ve AB ülkelerinde imalat sanayiinde 19
alt bölümde büyük ölçekli işletmeler ile KOBİ’ler arasında ölçek bazında iş gücü
verimliliği farkları ortaya konulmuştur. Türkiye’de imalat sanayiinde verimsizliğin
nedenlerinin belirlenmesi ve dönemler arası değişimlerin incelenmesi amacıyla
imalat sanayiinde salter eğrileri oluşturulmuş ve istihdamda gerçekleşen yapısal
dönüşümün verimliliğe olan katkısı incelenmiştir. Çalışma sonucunda, Türkiye’nin
toplam imalat sanayinde, karşılaştırıldığı AB ülkelerinden ölçek bazında verimlilik
olarak geride kaldığı, özellikle küçük işletmeler bazında bu farkın belirginleştiği
tespit edilmiştir. İmalat sanayiinde 2003-2012 döneminde istihdamda gerçekleşen
yapısal dönüşümün verimliliğe katkısının pozitif olmakla beraber çok sınırlı düzeyde
kaldığı, yüksek teknoloji yoğun bölümlerde verimlilik ve istihdam artışlarının imalat
sanayi ortalamasının çok altında kaldığı ortaya konulmuştur.
Anahtar Sözcükler: İmalat Sanayi, Kısmi İş Gücü Verimliliği, KOBİ, Verimlilik Farkı,
Katma Değer
58
Ulusal, Bölgesel ve Sektörel Verimlilik Analizleri
KOBİ’LERDE SEKTÖR VE ÖLÇEK BAZINDA İŞGÜCÜ
VERİMLİLİĞİ: TÜRKİYE-AB KARŞILAŞTIRMASI
Müge ÜNAL
Hasan Çağdaş KARAKAŞ
Türkiye’de ve dünyanın birçok ekonomisinde üretim ve istihdamın önemli bir kısmı
KOBİ’ler tarafından karşılanmaktadır. Bu sebeple KOBİ’lerin kişi başı ürettikleri
katma değer ve verimlilik düzeylerinin sektörel olarak analizi ülkelerin ekonomik
görünümünün anlaşılabilmesi bakımından önemlidir. Bu çalışmayla, Türkiye ve AB
ülkelerinde imalat sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektöründe faaliyet gösteren büyük
ölçekli işletmelerle KOBİ’ler arasında ölçek bazında verimlilik farkı hesaplanmıştır.
Ayrıca, Türkiye’nin bu dört sektörde ölçek bazında AB ülkelerinden kaç kat daha
verimli ya da daha verimsiz olduğunun analizi yapılmıştır. Analiz sonuçları, Türkiye’de
imalat, inşaat, ticaret ve hizmet sektöründe ölçek bazında (1-19, 20-49, 50-249, 250+)
üretilen kişi başı katma değerin AB ülkelerinin gerisinde kaldığını göstermektedir.
Özellikle 1-19 ölçeğinden 20-49 ölçeğine geçildiğinde sektörlerde üretilen kişi başı
katma değerdeki artışın AB ortalamasının yaklaşık 3 katının üzerinde gerçekleşmesi,
Türkiye’de 1-19 ölçeğindeki girişimlerin kendi potansiyelinin çok altında katma değer
ürettiğini göstermektedir. Türkiye’de 1-19, 20-49 ve 50-249 ölçek büyüklüğündeki
girişimlerle 250+ ölçek büyüklüğündeki girişimler arasındaki verimlilik farkı, AB
ülkelerine kıyasla daha büyük açıklıkta gerçekleşmektedir. AB ülkelerindeki 1-19, 2049, 50-249 ve 250+ ölçekli girişimler Türkiye’de aynı ölçek büyüklüğündeki girişimlere
göre genel olarak daha verimli iken Türkiye’nin ölçek bazında AB ülkelerinden daha
verimli olduğu sektörler az sayıda bulunmaktadır.
Anahtar Kelimeler: İşgücü Verimliliği, Kişi Başı Katma Değer, KOBİ
59
TÜRKİYE’DE SANAYİ SEKTÖRLERİNE GÖRE DÜZEY 2 BÖLGELERİNİN
EKONOMİK ETKİNLİKLERİNİN ÖLÇÜLMESİ
Prof. Dr. Yusuf AKAN
Atatürk Üniversitesi, İktisat Bölümü
Arş. Gör. Taha ARPA
Muş Alparslan Üniversitesi, İktisat Bölümü, [email protected]
Veri zarflama analizi (Data Envelopment Analysis-DEA), üretim sınırlarının tahmini
için sıkça kullanılan parametrik olmayan ve karar birimleri (decision maker unitsDMUs) için göreli etkinlik kıyaslaması yapan bir metottur (Førsund & Sarafoglou,
2002). İlk olarak, 1978 yılında Charnes, Cooper ve Rhodes tarafından ölçeğe göre sabit getirili olan CRS (Constant Returns to Scale) modeli geliştirilmiş ardından 1984
yılında Banker, Charnes ve Cooper tarafından ölçeğe göre değişken getirili VRS (Variable Returns to Scale) modeli geliştirilmiştir (Cooper, Seiford, & Zhu). DEA analizinde
amaç DMU’s etkinliklerini ölçmektir. Karar birimi, ya etkinsiz bir şekilde işletilirse
ya da çalışma şartları içerisinde dezavantajlı bir duruma sahip olursa etkinsiz olur
(Kutlar & Babacan, 2008). Bunu belirleyebilmek için de CRS etkinlik skorunun VRS
etkinlik skoruna bölümü ile elde edilen ölçek etkinliğine başvurulur. CRS ve VRS modelleri de girdi ya da çıktı odaklı olarak kurulabilirler. Girdiye yönelik olanlar, herhangi
bir çıktı düzeyi için etkin olmayan karar birimlerinin girdilerini ne derece azaltmaları
gerektiğini araştırırlar. Benzer şekilde, çıktıya yönelik etkinlik ölçütleri ise herhangi
bir girdi bileşimi için etkin olmayan karar birimlerinin etkin duruma getirilebilmesi
amacıyla çıktılarını ne kadar artırabilecekleri üzerinde dururlar. Böylece “Girdi odaklı
modeller, sabit çıktı düzeyinde girdi kullanımını oransal olarak azaltarak teknik etkinsizliği ölçmeye çalışır. Çıktı odaklı modeller ise sabit girdi düzeyinde çıktı kullanımını
oransal olarak artırarak teknik etkinsizliği ölçer” denir. Bu çalışmada da İstatistiki
Bölge Birimleri Sınıflamasına (İBBS) ya da Nomenclature of Territorial Units for Statistics (NUTS) kriterlerine göre, Türkiye’deki Düzey 2 bölgelerindeki sanayi sektörünün 2009-2012 yılları arasındaki ekonomik etkinlikleri incelenecektir. Burada amaç;
etkin olmayan karar birimlerinin etkin duruma getirilebilmesi bağlamında karar birimlerinin çıktılarını ne kadar artırabileceklerini ölçmek olduğu için çıktı odaklı modeller kullanılacaktır. Böylece çıktı odaklı kurulacak CRS ve VRS modellerine göre
bölgelerin sanayi bakımından etkinsizliğinin sebebinin işletme içerisinden mi yoksa
bulunulan dezavantajlı ortamdan mı kaynaklı olduğu belirlenecektir.
Anahtar Kelimeler: Etkinlik, Veri Zarflama Analizi, Verimlilik
60
Ulusal, Bölgesel ve Sektörel Verimlilik Analizleri
TÜRK İMALAT SANAYİNİN BÖLGESEL DÜZEYDE EKONOMİK VE ÇEVRESEL
ETKİNLİĞİNİN VERİ ZARFLAMA ANALİZİ İLE ÖLÇÜMÜ
Yücel ÖZKARA
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Verimlilik Genel Müdürlüğü
[email protected]
Mehmet ATAK
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümüm
[email protected]
Türkiye’de bölgesel gelişmenin önemi son yıllarda giderek artmaktadır. Gelişmekte
olan ülkelerde olduğu gibi ekonominin itici gücü konumunda olan imalat sanayinin
bölgesel düzeyde desteklenmesi ve etkinliğinin artırılması, bölgesel gelişmeyi
sağlayacak önemli politika alanlarından birini oluşturmaktadır. Bölgesel farklılıkların
özellikle imalat sanayi özelinde ortaya konulması ve imalat sanayinin yapısının etkinlik
seviyeleri açısından incelenmesi, bölgesel politikalara katkı sunacaktır. Endüstriyel
bilginin de yoğun biçimde üretildiği ve diğer ekonomik kesimlere yayıldığı ana sektör
olması nedeniyle imalat sanayi üzerinde önemle durulması gereken bir konumda
bulunmaktadır. Çevre, büyüme ve sürdürülebilirlik boyutlarını içeren verimlilik ile ilgili
politika yapma süreçlerinde, imalat sanayinin etkinlik düzeylerine ilişkin bilgi eksikliği
ise literatürde özellikle 2002 yılından sonraki dönemde kendini göstermektedir. Bu
çalışma, 2002 yılından sonraki dönemde, Türkiye’de İBBS Düzey 2 bölgelerinin imalat
sanayinin göreli etkinlik düzeylerini tespit ederek karar vericilere ve politika yapma
süreçlerine katkı sunmayı amaçlamaktadır. Bu doğrultuda 2003-2012 döneminde
bölgelerin imalat sanayinin hem ekonomik etkinlik hem de bütünleşik çevresel
etkinlik ölçümü aylak temelli veri zarflama analizi modelleri kullanılarak yapılmıştır.
TR-10 İstanbul bölgesinin imalat sanayi, her iki modelde de tüm yıllar için etkin
durumdadır. Bölgelerin imalat sanayinin etkinlik skorları, bir gelişmişlik göstergesi
olan kişi başına gayri sâfi katma değerleri ile karşılaştırılmış ve bölgesel düzeyde
gelişmişlik ile etkinlik seviyeleri arasında U tipi bir ilişki görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: imalat Sanayi, Etkinlik Analizi, Çevresel Performans, Veri
Zarflama Analizi, Bölgesel Gelişme
61
İbrahim Barış ÜNAL
İbrahim Barış ÜNAL, ODTÜ İktisat Bölümü mezunudur. Halen, Gazi Üniversitesi
Ekonometri Bölümde yüksek lisans çalışmalarını sürdürmektedir. Kalkınma
Bakanlığı, Ekonomik Modeller ve Stratejik Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Ekonomik
Modeller Dairesinde planlama uzman yardımcısı olarak çalışmaktadır.
Müge ÜNAL
Müge ÜNAL, Gazi Üniversitesi İstatistik Bölümü 2011 yılı mezunudur. Ekonometri
Bölümünde çift anadal yapmıştır. 2013 yılında Kalkınma Bakanlığı’nda planlama
uzman yardımcısı olarak göreve başlayan Ünal, halen Kalkınma Bakanlığı, Kalkınma
Araştırmaları Merkezi’nde (KAM) çalışmaktadır. KAM tarafından yürütülmüş
olan “Yükseköğretimin Uluslararasılaşması Çerçevesinde Türk Üniversitelerinin
Uluslararası Öğrenciler İçin Çekim Merkezi Haline Getirilmesi” araştırma projesi
ekibinde yer almıştır.
Taha ARPA
Taha Arpa, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Bölümünde
Araştırma Görevlisidir. Aynı bölümde doktora çalışmalarını sürdürmektedir.
Dr. Yücel ÖZKARA
Dr. Yücel Özkara, Gazi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümünden 2006 yılında
mezun olmuş, yüksek lisans ve doktora öğrenimini de aynı ana bilim dalında
tamamlamıştır. 2007 yılında Milli Prodüktivite Merkezi’nde Uzman Yardımcısı
olarak başlayan meslek hayatına, 2011 yılından bu yana Bilim, Sanayi ve Teknoloji
Bakanlığı Verimlilik Genel Müdürlüğünde Sanayi ve Teknoloji Uzmanı olarak devam
etmektedir. Verimlilik ölçümü konusunda işletme düzeyinde çeşitli seviyelerde eğitim
ve araştırma çalışmaları yürütmekte, Ulusal Verimlilik İstatistikleri’nin hazırlanması
ve düzenli olarak yayımlanması faaliyetlerinde bulunmaktadır. Yücel Özkara’nın ilgi
alanları arasında etkinlik ve verimlilik ölçümü, enerji verimliliği ve bölgesel gelişme
konuları yer almaktadır.
62
UYGULAMADA KAMU YÖNETİMİ
VE VERİMLİLİK
•
•
•
•
•
Prof. Dr. Nail ÖZTAŞ
Doç. Dr. Savaş Zafer ŞAHİN
Süha Oğuz ALBAYRAK
Hatice EKSEN
Veysel IŞIK
63
YEREL YÖNETİMLERİN HİZMET SUNUMUNDA KURUMSAL KÜLTÜR VE
HİZMET MEMNUNİYETİ İLİŞKİSİ: ANKARA İLÇE BELEDİYELERİ ÖRNEĞİ
Atılım Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü
[email protected]
Küreselleşme sürecinin geldiği aşamada, devletin ve kamu yönetiminin dönüşümü
süreçlerine koşut olarak yerel yönetimlere önemli misyonlar yüklenmektedir. Bu
anlamda yerel yönetimlerin hizmet sundukları mahaldeki yurttaşların memnuniyetini
arttıracak, bunun için de kurumsal kültürlerini iyileştirecek yaklaşımlar geliştirmesi
beklenmektedir. Ancak, genel olarak yerel yönetimlerde hizmet memnuniyeti ile
kurumsal kültür kavramlarının iki ayrı sorun alanı olarak görüldükleri görülmektedir.
Bu sebeple bu bildirinin en öncelikli amacı, belediyelerin kurumsal kültürünün hizmet
memnuniyetine etki eden en önemli unsurlar arasında yer aldığı savını kanıtlamaktır.
Bu sav, yapılan saha araştırması ile sınanmıştır. Türkiye’deki çeşitli yerel yönetim
türleri arasında, metropoliten alanlarda yurttaşlarla en fazla yüz yüze gelerek
hizmet sunma yükümlülüğünü yerine getiren belediyelerin büyükşehir belediyelerine
bağlı ilçe belediyeleri olduğu görülmektedir. Bu sebeple, saha araştırması için ilçe
belediyeleri tercih edilmiş, Cumhuriyet tarihi boyunca belli bir yerel yönetim geleneği
oluşmuş olan Başkent Ankara’daki ilçe belediyeleri araştırma için seçilmiştir. Halen
Ankara’da var olan merkez ilçe belediyeleri arasından, nüfusu en fazla olan ve belli
karakteristik özellikleri ile özgün nitelikler sergileyen Çankaya, Keçiören, Altındağ,
Gölbaşı ve Yenimahalle ilçelerinde belediye çalışanları ile kurumsal kültür anketi,
yurttaşlarla da hizmet memnuniyet anketi gerçekleştirilerek iki değişken arasındaki
etkileşim ele alınmıştır. Uygulanan anket sonuçlarının değerlendirilmesi sonucunda;
kurumsal kültür ile hizmet memnuniyeti arasında pozitif ve doğrudan bir ilişki
bulunduğu gözlemlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Yerel Yönetimler, İlçe Belediyeleri, Kurumsal Kültür, Çalışan
Memnuniyeti, Hizmet Memnuniyeti.
64
Uygulamada Kamu Yönetimi ve Verimlilik
MEMURLARIN GÖREVDE YÜKSELME SİSTEMİNİN
VERİMLİLİĞE ETKİSİ
Devlet Personel Başkanlığı
[email protected]
Görevde yükselme sistemi personel rejiminin önemli parçalarından biridir.
Memurların görevde yükselmelerinin objektif ölçüler esasında, kariyer ve liyakat
ilkelerine uygun olarak gerçekleşmesi onların performanslarını artırır. Dolayısıyla
memurların görevde yükselme sisteminin iyi işlemesi devletin verimliliğini doğrudan
etkiler. Bu çalışmada, Türkiye’de devlet memurlarının görevde yükselmelerinin
nasıl gerçekleştiği analiz edilecek, sorun alanları ve bu sorunların kamu hizmeti
sunumunda verimliği nasıl etkilediği incelenmeye çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Memur, Liyakat, Kariyer, Görevde Yükselme.
65
KAMU YÖNETİMİNDE STRATEJİK PLANLAMA SÜRECİ, YAŞANAN
SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Serap Ulusam SEÇKİNER
1Gaziantep Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü
Hatice EKSEN
Bilim, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
Küreselleşme ile birlikte birçok alanda yaşanan değişim, kamu kurumlarını da etkilemektedir. Vatandaşların devletten ve kamu yönetiminden beklentileri farklılaşmakta,
vatandaşlar sunulan hizmetlerin zamanında, kaliteli ve hızlı olarak sunulmasını istemektedir. Bu durum, daha planlı ve yeni gelişmelere daha hazırlıklı olma ihtiyacını
gündeme getirmiştir. Bu ihtiyaç kamu yönetiminde değişim arayışlarına yol açmış ve
piyasa araçlarını kullanan, sivil toplum örgütlerine ve bireye geniş bir alan tanıyan,
yerel ve yerinden yönetim yapılarını öne çıkaran, bilgi teknolojilerini kullanan, etkili
çalışan, yatay örgüt yapılarını ve yetki devrini gerçekleştiren, hesap verebilen, çalışanlarını güçlendiren, yetkilendiren ve etkinlik, verimlilik, şeffaflık, katılımcılık, hesap verebilirlik kavramlarına odaklanan stratejik yönetim anlayışına, performansa ve kaliteye dayanan yaklaşımının gündeme gelmesine neden olmuştur. Önceleri daha çok kâr
amacı güden örgütler için, daha sonraları askerî nitelikteki kamu hizmetleri ve temel
devlet idaresi için söz konusu edilen “stratejik planlama”; kamu yönetimi ve kamu
hizmetindeki yeni anlayış çerçevesinde, kamu örgütleri için de söz konusu edilmeye
başlanmıştır. Stratejik planlama yaklaşımı ile politika belirleme ve maliyetlendirme
kapasitesinin güçlendirilmesi, amaç ve hedeflere dayalı yönetim anlayışı ve bütçelemenin geliştirilmesi, Kamu hizmetlerinin arzında yararlanıcı taleplerine duyarlılığın
artırılması, hesap verme sorumluluğunun tesis edilmesi amaçlanmaktadır. Dünyada
yaşanan değişim dalgası Türk Kamu Yönetimini de etkilemiştir. Çerçevesi çizilen bu
değişimi gerçekleştirmek amacıyla pek çok kanun yürürlüğe girmiştir. Bu kanunların
en önemlilerinden biri kamu idarelerine stratejik plan hazırlama yükümlülüğü getiren 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’dur. Türkiye’de stratejik planlama yaklaşımı 2003 yılında 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunun yayımlanmasıyla yasal zemine kavuşmuştur. Kanunla genel bütçe kapsamındaki kamu
idareleri ile özel bütçeli idarelerin stratejik plan hazırlamaları zorunlu hale gelmiştir.
Kanun kapsamında ilgili kamu kurum ve kuruluşları stratejik planlarını hazırlamıştır. Ancak gerek stratejik plan hazırlama aşamasında gerekse uygulamada bir takım
sorunlar yaşandığı gözlemlenmektedir. Bu çerçevede, çalışmanın amacı, Türkiye’de
stratejik planlama sisteminin mevcut durumunun analiz edilerek, kamu yönetiminde
stratejik planlamaya geçiş, ilk stratejik plan çalışmalarından araştırmanın gerçek-
66
leştirildiği zamana kadar geçen süreçte stratejik planların hazırlanmasından uygulanmasına kadar stratejik planlama konusunda hangi alanlarda istenilen sonuçlara ulaşılıp ulaşılamadığı ile stratejik planların daha uygulanabilir hale gelmesi için
iyileştirilmesi ve geliştirilmesi gereken konuların neler olduğunun tespit edilmesi
ve bu konularda neler yapılabileceğine ilişkin önerilerin geliştirilmesidir. Araştırma
için gerekli verilerin elde edilmesinde anket yöntemi kullanılacaktır. Anket çalışması
Bakanlıklar, bakanlıklara bağlı/ilgili/ilişkili kurumlara yönelik uygulanacaktır. Anket
sorularının hazırlanmasından önce literatür taraması yapılacak, ilgili yasal düzenlemeler ve ülke örnekleri incelenecektir. Hazırlanacak Anket de kamu kurumlarında
stratejik plan hazırlama ve uygulama sürecini belirlemeye yönelik çoktan seçmeli ve
açık uçlu sorulara yer verilecektir. Anket yöntemi ile verilerin elde edilmesinde gerek
posta yoluyla gerekse yüzyüze görüşme yöntemi kullanılacaktır. Ayrıca anketler elektronik posta yolu ile de ilgili kişilere iletilecektir. Bu çalışma kapsamında gerçekleştirilen alan araştırmasında stratejik planda yer alan misyon, vizyon, amaç ve hedeflerin
birbirleri ile bağlantıları, tamamlayıcı ve tutarlı olup olmadığı, üst politika metinleriyle olan uyum ve tutarlılığı, kurumların planlarında benzer faaliyetler gerçekleştiren
(bağlı/ilgili/ilişkili) ya da faaliyetlerini etkileyen diğer kuruluşların planlarıyla uyum ve
tutarlılığı, durum analizi (kurum içi analiz ve çevre analizi) konusunda ne tür yöntemler kullanıldığı, planlama süresince danışmanlık alma durumu ve danışmanlık alınan
süre, stratejik planların hazırlanma süresi ve kapsadığı zaman dilimi, stratejik planlama çalışmaları sırasında yaşanan sorunlar, üst yönetimin desteği, katılımcılık ilkesinin sağlanmasına yönelik yapılan çalışmalar ile izleme ve değerlendirme sürecinin
işlerliği incelenecektir. Elde edilen bulgularla kamu yönetiminde stratejik planlama
hazırlama ve izleme sürecine ilişkin öneriler geliştirilecektir.
Anahtar Kelimeler: Stratejik Planlama, Kamu Yönetimi, Verimlilik
67
KARİYER MESLEK MENSUPLARININ VERİMLİLİĞİNİN ARTIRILMASINDA
ÖDÜL VE CEZA SİSTEMİNİN ETKİSİ ÜZERİNE BİR İNCELEME
Veysel IŞIK
Devlet Personel Başkanlığı
[email protected]
Kariyer meslek mensuplarının verimliliğini etkileyen sayısız unsurlar arasında
“ödül ve ceza” en önemlilerindendir. Günümüzde insan kaynakları ve çağdaş
kamu yönetiminde “ödüllendirme ve cezalandırma”, personel verimliliğini artırma
noktasında üzerinde önemle durulan faktörlerdendir. Teknoloji dünyasında yaşanan
hızlı değişim ve gelişim her alanda rekabeti artırmış; böylelikle verimlilik kavramı
özel sektörden sonra kamu çalışma alanında da daha popüler, sorgulanan bir kavram
haline gelmiştir. Kamusal alanda sağlanacak verimlilik öncelikle kamu personelinin
verimliliğinin artırılmasıyla mümkün olacağından yapılan araştırmalar, çalıştırılması
zor bir yapıya sahip olan insan unsuru üzerinde; dolayısıyla kamusal alan için kariyer
meslek mensuplarının verimliliğini etkileyecek unsurlar üzerinde durmaktadır. Bu bildiri de kariyer meslek mensuplarının verimliliği ile verimliliği etkileyen önemli
unsurları incelemeyi, bu unsurlar içerisinde özellikle “ödül ve cezanın” etkisini
sorgulamayı amaçlamaktadır. Kamu personelinde mevcut olan ödül ve ceza algısının
ölçülmesi amacıyla çalışmanın çerçevesi “kariyer meslek mensupları” olarak
belirlenmiştir. Amaca ulaşmak üzere literatür taraması dışında alan çalışması
yapılmıştır. Alan taramasında seçili 8 Kurumda görev yapan 405 kariyer meslek
mensubu üzerinde uygulanan anket ile verimliliği etkileyen unsurların (özellikle
ödül ve ceza unsuru) önem sırası belirlenmeye çalışılmış; anket sonuçları üzerinden
değerlendirmeye gidilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Kariyer Meslek Mensubu, Verimlilik, Ödül, Ceza.
68
OTURUM BAŞKANI
Prof. Dr. Nail ÖZTAŞ
Nail Öztaş, 1973 Gerede Bolu doğumludur. Hacettepe üniversitesi İİBF Kamu Yönetimi
Bölümünden 1996 da mezun olmuştur. MEB yurtdışı bursluluk sınavını kazanarak
gittiği ABD’de 1999 yılında University of Southern California’da Kamu Yönetimi Yüksek
Lisans eğitimini; 2004 yılında da aynı üniversitede Doktora eğitimini tamamlamıştır.
Şubat 2007’de Gazi üniversitesi İİBF Kamu Yönetimi Bölümünde Yardımcı Doçent,
Ocak 2008’de Doçent, Haziran 2013 te Profesör olmuştur. Halen Gazi Üniv. İİBF
Kamu Yönetimi bölümü öğretim üyesi olan Öztaş, 2008-2014 arasında İİBF Dekan
yardımcılığı görevini yürütmüştür, Kasım 2014’ten beri Gazi Üniversitesi Sürekli
Eğitim Merkezi Müdürlüğü görevini yürütmektedir. Öztaş’ın örgüt ve yönetim alanında
Türkçe ve İngilizce makale, sunum, kitap ve kitap bölümleri ile bu çalışmalarının
aldığı çok sayıda atıf bulunmaktadır.
69
Doç. Dr. Savaş Zafer Şahin, ODTÜ Şehir ve Bölge Planlama Bölümünden mezun oldu.
Şehir plancısı ve proje yöneticisi olarak çeşitli kamu kurumlarında çalıştı. İngiltere
ve Türkiye’de kent planlama, yerel siyaset ve yerel yönetimler konuları üzerine iki
yüksek lisans çalışması yaptı. TMMOB Şehir Plancıları Odasında Ankara Şube
Yönetim Kurulu Üyesi, Yönetim Kurulu Başkanı, Onur Kurulu Üyesi olarak görev
yaptı. Doktora tezini Ankara Kentinde kent planlama ve siyaset ilişkisi üzerine yazdı.
2014 yılında yerel yönetimler, kentleşme ve çevre politikaları alanında doçent unvanı
aldı. Halen Ankara’da Atılım Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümünde
öğretim üyesidir. Yayımlanmış birçok bilimsel çalışması, planlama ve kentsel
tasarım yarışmalarında ödülleri, kente ilişkin ödül almış ve yayımlanmış öyküleri
bulunmaktadır. Evlidir, ikiz çocuk babasıdır.
Süha Oğuz Albayrak, Gazi Üniversitesi İİBF kamu yönetimi bölümünden mezun
olmuş aynı üniversitede siyaset ve sosyal bilimler dalında yüksek lisans yapmıştır.
Halen Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesinde Yönetim Bilimleri anabilim
dalında doktora (tez aşaması) yapmaktadır. 2011/2012 yılında ABD’de Northern
Illinois Üniversitesinde 6 ay süreyle kamu yönetimi ve liderlik programına katılmıştır.
1994 yılında Devlet Personel Başkanlığında uzman yardımcısı olarak çalışmaya
başlamış ve üç yıllık yardımcılık süreci sonrasında yapılan yeterlik sınavı sonucunda
Devlet Personel Uzmanlığı kadrosuna atanmıştır. Halen aynı kurumda Kadro ve
Kamu Görevlileri Dairesi Başkanlığında görev yapmaktadır. Akademik dergilerde
yayınlanmış makaleleri bulunmaktadır.
Hatice EKSEN
Gaziantep Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümünden mezun oldu. Gaziantep
Üniversitesi Endüstri Mühendisliği bölümünde yüksek lisans programına devam
etmektedir. Milli Prodüktivite Merkezinde uzman olarak görev yapmıştır. Milli
Prodüktivite Merkezinde görev yaptığı süre içerisinde Toplam Kalite Yönetimi, Kalite
Yönetim Sistemi, İş Etüdü v.b. çeşitli konularda kurum ve kuruluşlarla işbirliği ile
eğitim, danışmanlık, konferans ve seminer çalışmalarında görev almıştır. Ayrıca
sanayi alanına yönelik çeşitli konularda araştırma çalışmaları yapılmıştır. Şu anda
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Sanayi Genel Müdürlüğünde Sanayi ve Teknoloji
Uzmanı olarak görev yapmaktadır.
Veysel IŞIK
Veysel IŞIK, 04/09/1986 Ankara doğumludur. İlk, orta ve lise öğrenimini Ankara’da
yaptı. Yüksek öğrenimini Gazi Üniversitesi Kamu Yönetimi bölümünde tamamladı.
Kısa bir süre Maliye Bakanlığı’nda Milli Emlak Denetmen Yardımcısı olarak görev
yaptıktan sonra 2011 yılında Devlet Personel Başkanlığı’nın Uzman Yardımcılığı
sınavını kazanarak bu göreve başladı. 2014 yılında Uzmanlığa atandı ve halen
Başkanlığın Parlamento İle İlişkiler Biriminde Uzmanlığa devam etmektedir.
70

hakemli bildiri oturumları - 5. ulusal verimlilik kongresi

Transkript

Benzer belgeler

6 - 7 Ekim 2015 ANKARA

Crea JoyBox Recorder Cougar 1200CM Corsair

ENERJİ VERİMLİLİĞİ PROJELERİ İÇİN İŞ PLANI ve FİNANSMAN

bir işletmede oranlarla işgücü verimlilik yönetim sistemi tasarımı

Sayı: 141•Kasım 2011 - Bilim ve Aklın Aydınlığında EĞİTİM

BİR ATÖLYEDE ORANLARLA İŞGÜCÜ VERİMLİLİK (WPMR

işlemler yönetimi

Sistem Uzmanı – BASIS

sanayideki gelişmeler

örgütlerde motivasyon ve verimlilik ilişkisi

Yürütücü - Ege Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makina

Enerji Verimliliği - UNIDO Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Programı

Amirnia Auto parts manufacturer

PDF Anahtar May 2015 - Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı