İlgili dosyayı indirmek için tıklayın

Transkript

Türk Eğitim Bilimleri Dergisi
Bahar 2009, 7(2), 237-
KULLANIMLAR VE DOYUMLAR YAKLAŞIMI
ÇERÇEVESİNDE SEÇİM DÖNEMLERİNDE GAZETE
OKUMA ALIŞKANLIKLARI VE MOTİVASYONLAR:
KONYA ÖRNEĞİ
Şükrü BALCI Hüsamettin AKAR Bünyamin AYHAN
ÖZET
İnsanların gerek yakın çevrelerinde gerekse uzak coğrafyalarda olup bitenler hakkında bilgi sahibi
olmalarını sağlayan en eski kitle iletişim araçlarının başında gazeteler gelmektedir. Gerek kamuoyunun
oluşmasında, gerekse de toplumsal yaşam hakkında insanların bilgilenmesi, eğlenmesi ve meraklarını
gidermede gazeteler, gündelik hayatımızın ayrılmaz bir parçası olarak önemini günümüzde de devam
ettirmektedir. Özellikle partiler ya da adaylar arasında kıyasıya mücadelelerin yaşandığı ve dolayısıyla
insanların enformasyona olan ilgilerinin arttığı bir süreç olarak seçim dönemlerinde de gazeteler
insanların tercih ettiği bir araçtır. İşte bu çalışmada 29 Mart 2009 Yerel Seçimlerinde insanların gazete
okuma alışkanlıkları ve motivasyonları incelenmiştir. Konya merkezde yaşayan 948 katılımcıdan elde
edilen verilere göre; insanların gazete okumalarında etkili olan 4 motivasyon belirlenmiştir. Bunlar önem
sırasına göre; rehberlik, boş zamanları değerlendirme-kaçış, bilgi arama- kolaylık ve eğlencerahatlama’dır. Çalışmada seçim dönemlerinde gazete okuma süresine etki eden değişkenler olarak; yaş,
aylık gelir, günlük televizyon izleme süresi, haftalık gazete okuma sıklığı ve gazete okuma motivasyonları
tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Gazete, okuyucu, seçimler, kullanımlar ve doyumlar.
NEWSPAPER READING HABITS AND MOTIVATIONS DURING ELECTION PERIODS WITHIN
THE FRAMEWORK OF USES AND GRATIFICATIONS PERSPECTIVE: THE CASE OF KONYA
ABSTRACT
Newspapers are the oldest mass media that inform ate people about their close environment and far away
geographies as well. Whether in the formation of public opinion or in the process of informing,
entertaining and communicating in social life, newspapers are maintaining their importance as an
essential part of our everyday lives. Particularly during election periods when candidates and parties are
engaged in fierce competition and hence information need of the people is much increased, newspapers
are the preferred media for many. This study explored newspaper reading habits and motivations of the
people during the March 20, 2009 municipal elections. According to the data obtained from 948
participants living in Konya city center, four motivations have been found as effective on the newspaper
reading habits. These were, in order of importance, guidance, leisure-escape, information seekingconvenience, and entertainment-relaxation. The independent variables that were found to affect the
newspaper reading time were, age, income, daily television watching time, newspaper reading frequency
per week, and motivators of newspaper reading.
Keywords: Newspaper, reader, elections, uses and gratifications.



Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi, Yrd. Doç. Dr.
Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi, Arş. Gör.
Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi, Doç. Dr.
İletişim 2003/18
52
Ş. Balcı – H. Akar – B. Ayhan
GİRİŞ
Demokrasi ile idare edilen ülkelerde basın, demokrasinin gelişme düzeyini
gösteren araçların başında gelmektedir. Haber ve bilgilendirme ile başlayan
fonksiyonları zamanla çoğalan basın; toplumun vazgeçilmez unsurlarından biri
olmuştur. Öyle ki basın; bilginin ve haberin fikir, kültür ve bilgi formlarında
üretilmesine ve dağıtımına karışır. Kaynaktan hedef kitleye, bir izleyici kitlesinden
diğerine ve toplumdaki herkese iletişim kanalları hazırlar. Yine bu araçlar, toplumun
kurumlarını teşkil edenlere ve bazı insanları diğerlerine anlatmak için işlev görür.
Bu kanallar sadece fiziksel kanallar değildir. Halk üzerinde büyük oranda etkili
olduğu kabul edilen bu araçlar; zorlama olmadan hedef kitlenin kuruma izleyici,
okuyucu veya dinleyici olarak gönüllü katılımını sağlar (Güz, 1996: 982).
Bireylerin gerek yakın çevrelerinde gerekse dünyada olup bitenlerden
haberdar olması, ürün ve hizmetlere ilişkin bilgi edinmesi, çevreyi gözlemlemesi,
boş zamanlarını değerlendirmesi, eğlenmesi ve rahatlaması gibi işlevleri kitle
iletişim araçları sağlamaktadır. Bireyler kitle iletişim araçlarını kullanarak bir takım
gereksinimlerini karşılamakta; medyadan elde ettiği doyumlarla psikolojik olarak
rahatlamakta ve gerginlikleri azaltmaktadır (Bayram, 2008: 322).
Kitle iletişim araştırmalarında kullanım ve doyumlar yaklaşımı olarak
adlandırılan bu bakış açısının temel aldığı çok önemli bir nokta; kitle iletişim
araçları kullanımının, bireysel hedef kitle üyeleri tarafından kontrol edildiğidir
(Morrison, 1979: 83). Bir başka anlatımla kullanımlar ve doyumlar yaklaşımının
özünü oluşturan aktif izleyici (Rubin, 1993: 99), sunulan içerikleri kendi amaçlarına
yönelik seçer ve kullanır (Rosengren 2003: 21; McQuail 1994: 318). Bu anlamda
kitle iletişim araçları içeriğini seçme işi, içeriğin kaynağına değil, alıcıya
dayanmaktadır (Rubin ve Windahl, 1986: 184; Katz vd., 1995: 164-165). Yaklaşım;
“medyanın insanlara ne yaptığı sorusu yerine, insanların medya ile ne yaptığı”
yönünde bir araştırma sorunsalına kayılmasında aktif rol oynamıştır (Severin ve
Tankard 1984: 250; Rubin, 1986: 285).
Psikolojik etki kuramları arasında sayılan kullanımlar ve doyumlar
paradigmasının (Küçükkurt vd., 2009: 38) dayandığı beş çağdaş varsayımı Rubin
(2002), şu şekilde ifade etmektedir: İlk olarak, bir bireyin medya tercihi ve tüm
diğer iletişim davranışları hedefe yönelik, dürtüsel ve kasıtlıdır. Bir başka anlatımla
hedef kitle tüketeceği medyayı kendisi seçmektedir. İkinci olarak medyanın hedef
kitlesi, iletişim araçlarının seçimini başlatan etkin birer iletişimcidir. Bu aşamada
bireyler, kendi ihtiyaç ve arzularını tatmin etme çabasıyla medya seçiminde
Bahar 2010, Sayı:30
Kullanımlar ve Doyumlar Yaklaşımı Çerçevesinde Seçim Dönemlerinde Gazete Okuma…
53
bulunurlar. Üçüncü olarak çevre, bireysel eğilimler ve kişilerarası etkileşimler gibi
çeşitli psikolojik ve sosyal faktörler, iletişim davranışına yol gösterir ya da aracılık
eder. Dördüncü olarak, medyanın kişilerarası etkileşim gibi işlevsel alternatifleri;
seçim, dikkat ve bireyin ihtiyaçlarını ve isteklerini tatmin etme kullanımı için
mevcut bulunmakta ve bunlar için rekabet halinde olmaktadır. Beşinci olarak medya
seçim sürecinde bireyler, genellikle (her zaman değil) medyadan daha etkili
olabilmektedir (aktaran Brubaker, 2005: 13-14). Bunların yanında kişilik özellikleri,
sosyal roller ve tecrübeler ya da belirli koşullarda ortaya çıkan değişikliklerle
belirlenen kişi tiplerinin de; benzer kitle iletişim araçları kullanımı örüntülerini
sergilemeleri beklenmektedir (Morrison, 1979: 83).
Öte yandan insanlar siyasi ihtiyaçlarını karşılamak için de medyaya
yönelebilmektedirler. Kullanımlar ve doyumlar yaklaşımı siyasi ilgiyi iki şekilde ele
almaktadır. İlk olarak, hedef kitle doğası gereği genellikle siyasi olarak görülen
medya içeriğine yönelmektedir. İkinci olarak kullanımlar ve doyumlar araştırmaları
daha önceki medya etkileri perspektifinden doğan bıkkınlıktan ortaya çıkmıştır;
birçok medya etkisi siyasidir ve etki incelemeleri siyasi bir içerik kazanabilmektedir.
Vatandaşların çoğunun siyasete ilgi duymadığını iddia eden genel yaklaşımlarına
rağmen, haberlerin bir hedef kitlesi mevcuttur. İnsanların kamusal olaylara ilgi
göstermeleri durumunda bu siyasi bilgi arayışının arkasındaki dürtülere ya da aranan
tatminlere bakılması gerekmektedir (aktaran Brubaker, 2005: 20). Söz konusu bakış
açısından hareketle bu araştırma; Konya örneğinde insanların seçim dönemlerinde
gazete okuma alışkanlıkları ve motivasyonlarını belirlemeyi ve gazete okuma
süresine etki eden temel değişkenlerin neler olduğunu tespit etmeyi amaçlamaktadır.
1. Gazeteler ve Siyasal Etkiler
Geçirdiğimiz son yüz yıl değerlendirildiğinde, gazetenin etkileri konusunu
ele alan geniş bir literatür bulunmaktadır. Araştırmalar siyasal bilgilenme (Choi ve
Becker, 1987; Chaffee vd., 1994; Scheufele ve Nisbet, 2002), siyasi konularda
konuşma (McLeod vd., 1996; Sotirovic ve McLeod, 2001; Ball-Rokeach vd., 2001;
Nah vd., 2006) ve siyasi katılım (Shah vd., 2001; Kim ve Ball-Rokeach, 2006) gibi
politik alanın farklı yönlerine eğilerek, insanların medyaya maruz kalmalarıyla
oluşan davranış örüntülerini açıklamaya çalışmışlardır.
Gazeteler siyasal bilgilenmenin önemli bir kaynağıdır (Weaver ve
Buddenbaum, 1979: 3, Chaffee ve Kanihan, 1997: 423) ve gazete okumak, siyasal
bilgilenmeyi kolaylaştırır. Çalışmalar göstermiştir ki; gazete okuma siyasal
İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi
54
bilgilenmede diğer medyalara, özellikle televizyona, göre daha güvenilir bir yoldur
(Kim ve Kim, 2007: 344). Televizyon daha çok adaylara ilişkin bilgi sunarken;
gazeteler siyasal partiler ve bunlar arasındaki farklılıklara yönelik bilgiler
vermektedir (Chaffee ve Frank, 1996: 48). Choi ve Becker (1987:267) yaptıkları
araştırmayla, gazete okuyucularının siyasi kampanyalar, adaylar ya da siyasi
konuların ayrımı noktasında, televizyon izleyicilerinden daha fazla bilgi elde etme
ve saklama eğiliminde olduklarını ortaya koymuşlardır.
Kamusal politikalar hakkında bilgi edinmek amacıyla gazete okuyan insanlar,
daha çok siyasal bilgilenmekte ve dolayısıyla daha çok siyasi katılım
göstermektedirler. Buna karşılık eğlence amaçlı televizyon izleme ile siyasal
bilgilenme ve siyasal katılım arasında negatif yönde bir ilişki bulunmaktadır. Bir
başka anlatımla eğlence amacıyla televizyon karşısına geçen insanlar, siyasi
konularda daha az bilgiye sahip olmakta ve daha az siyasi katılım sergilemektedirler
(Sotirovic ve McLeod, 2001: 286). Araştırmalarda televizyon izlemenin, insanların
siyasi katılımını negatif yönde etkileyen ya da dikkate değer herhangi bir değişikliğe
sebep olmayan bir faktör olduğu ortaya konurken; gazete okumanın, siyasi katılım
noktasında insanlar üzerine pozitif yönde etki eden bir faktör olduğu sonucuna
ulaşılmıştır (Kim ve Kim, 2007: 345). Ayrıca politik soruların cevapları için
televizyona daha az bağımlı olarak tanımlanan insanlar, bu konuda gazetelere daha
fazla güvenmektedirler (Becker ve Whitney, 1978: 1; Miller vd, 1988: 14-15).
Weaver ve Buddenbaum (1979: 3), televizyonun topluma ilişkin daha genel
bir gözlem yapma olanağı sağlamasına karşın; gazete okumanın özel bilgi elde etme,
bir konu hakkında derinlemesine bilgi sağlama ve seçim zamanlarında rehberlik
fonksiyonu yerine getirme bakımından önemli bir ayrıcalığa sahip olduğunu ifade
etmektedir. Bir diğer çalışmada Weaver ve Mauro (1978: 88-89), insanların
gazeteleri, daha çok destekleyici bilgi bulma, gözlemleme ve eğlence fonksiyonu
için okuduklarını bildirmektedir.
Geçmişte yapılmış araştırmalar, yaş ve eğitim değişkenleri ile gazete okuma
alışkanlığı arasında ilişki olduğunu göstermiştir. Yüksek eğitimli (Chafetz vd., 1998:
481) ve yaşlı insanlar (Chaffee ve Wilson, 1985; Pecchioni vd., 2005: 230) daha
fazla gazete okumaktadırlar ve televizyona karşı daha az bağımlılık
göstermektedirler (Becker ve Whitney, 1978: 10). McLeod ve arkadaşları,
demografik değişkenler (yaş, cinsiyet, eğitim, gelir) ve gazete okuma ile farklı tip
siyasi katılımlar arasında pozitif bir ilişki olduğu sonucuna ulaşmışlardır (aktaran
McLeod vd., 1999: 317). Yüksek statüdeki insanlar, muhtemelen daha fazla bir
55
siyasi farkındalık, daha çok siyasi yetenek, daha fazla siyasi kaynak ve daha fazla
siyasi duyarlılık içerisindedirler (Vedlitz ve Veblen, 1980: 36).
Viswanath ve arkadaşları (1990: 906) yaptıkları araştırmada yerel ya da
ulusal gazetelere abone olma ile siyasi katılım arasında pozitif bir ilişki olduğu
sonucuna ulaşırken; McLeod ve arkadaşları ise, kamusal konu ve sorunlara maruz
kalmanın ve gazete ile televizyonun eğlenceli içeriğini tüketmenin yerel siyasi
katılımı önemli derecede etkilediğini ortaya koymuşlardır (aktaran McLeod vd.,
1999: 318).
Bazı araştırmalar da ise, gazete okumanın insanları, siyasi konularda diğer
insanlarla konuşma noktasında cesaretlendirdiği sonucuna ulaşmıştır (Sotirovic ve
McLeod, 2001: 279; Ball-Rokeach vd., 2001: 419; Nah vd., 2006: 235).
Gazete okurları, televizyon izleyicilerine oranla siyaset, ekonomi, ülke
sorunları ve ülke gündemi hakkında daha fazla bilgi arayan (Güneş, 1996: 821) ve
dolayısıyla son tahlilde oy verme olasılığı daha yüksek insanlardan oluşmaktadır
(Johnson-Cartee ve Copeland, 1991: 200-201, 207; Kinsey, 1999: 119). Öyle ki,
Kalender (2003: 31), Konya ilinde yaptığı bir alan araştırmasında insanların
partilerin politikalarını öğrenmede ve adayların gündem konuları hakkındaki
pozisyonlarını algılamalarında bu araçlardan önemli ölçüde yararlandıkları sonucuna
ulaşmıştır. Söz konusu kişiler, aynı zamanda oluşmuş kanaatlerini rahatlıkla
çevrelerindeki insanlara da taşıyabilirler. Kalender‘e (2003: 35) göre gazeteler, oy
verme karar sürecinde, ikinci derecede önemli gözlenen bir kitle iletişim aracıdır.
Araştırmada insanların seçim dönemlerinde kampanya ve konulara ilgi düzeyi ile
gazete yayınlarını önemli bulma dereceleri karşılaştırılmış ve insanların
kampanyalara ve konulara ilgi düzeyi arttıkça gazete yayınlarına verdikleri önemin
de arttığı görülmüştür.
2. Gazete Okuma Alışkanlıkları ve Motivasyonlarına İlişkin
Araştırmalar
Yapılan çoğu araştırma, kullanımlar ve doyumlar yaklaşımı perspektifinden
medyanın genel etkilerini ele alırken; Blumler ve McQuail (1969), medyanın siyasi
içeriğinden insanların elde ettiği sekiz doyumu ortaya koymuşlardır. Buna göre
insanlar oy verme rehberliği, tutumlarını pekiştirme, çevreyi gözlemleme, heyecan
bulma ve gelecekle ilgili tahminde bulunabilmek, yabancılaşma, partizanlık ve
rahatlamak için medyayı kullanmaktadırlar (aktaran Becker, 1976: 28). Oy
kılavuzluğu bağlamında medyaya yönelen insanlar, oy verme kararında kendilerine
56
yardımcı olacak siyasi içeriklerle daha çok ilgilenmektedirler. İnsanlar medyayı
gözetim için kullanırken, haberlere, bilgilere ve de olaylara başvurmaktadır (Becker,
1976: 28). Heyecan arayanlar; siyasete bir spor ya da oyun gibi yaklaşmakta ve
siyasi sürecin çatışmalarından ve belirsizliklerinden keyif almaktadırlar. Öyle ki;
vatandaşlar bir seçim kampanyasını bir at yarışını takip eder gibi izleyerek, eğlence
motivasyonlarını da tatmin edebilmektedirler. Bu yüzden eğlence motivasyonu
insanların siyasi kampanyaları takip etmeleri için önemli bir sebep olarak ortaya
çıkmaktadır (Ohr ve Schrott, 2001: 423). Son olarak, gelecekte oraya çıkacak
kişilerarası iletişim ve tartışma durumlarının beklentisi içerisinde olan kişiler ise, bu
tür durumlara hazırlıklı olma çabasıyla medyaya yönelmektedirler (Tan, 1980: 242).
Becker (1979) ise söz konusu motivasyonları biraz daha sadeleştirerek;
gözetim, oy rehberliği, siyasal destek, iletişim yararı ve heyecan olmak üzere 5
kategoride toplamıştır (aktaran, Inoue, 2001: 34).
Yapılan bir diğer araştırmada ise Kim ve Kim (2007: 343), insanların
özellikle seçim dönemlerinde medyanın siyasal içeriğini kullanma sebeplerini;
bilgilenme ve oy verme gibi özel politik davranışlara uyum sağlama (rehberlik),
sosyo politik çevrenin izlenmesi (gözlemleme), diğer insanlarla konuşacak bir şeyler
bulabilmek (sosyal fayda) ve son olarak da siyasi dedikodular, eğlendirici kampanya
materyalleri ya da seçimle ilgili yarış haberleriyle rahatlamak (eğlence) şeklinde
sıralamışlardır.
McLeod ve arkadaşları (1982: 7) 1976 ABD Başkanlık Seçimleri sırasında
yaptıkları araştırmada insanları medya kullanmaya yönelten üç motivasyonunun
varlığına işaret etmektedirler. Öncelikle insanlar çevreyi gözetlemek ve oy
tercihlerine yardımcı olması için medyaya yönelmektedirler. İkincisi heyecan
arayanlar ve siyasetin mücadele arenasından keyif alanlar için medya çeşitli
alternatifler sunmaktadır. Yazarların iletişimsel fayda olarak adlandırdıkları üçüncü
faktör ise; bilgilenme ve siyasi konularda tartışmada materyal sağlamak için
insanların medyayı kullandığını ortaya koymaktadır.
Berelson (2000: 145-148) insanların gazete okumalarında etkili birçok
faktörün olduğuna işaret etmektedir. Söz konusu faktörlerden biri; insanlar için
gazetenin kamu işleri hakkında önemli bilgi ve yorum kaynağı olmasıdır. Bazıları
için ise gazete, günlük yaşantı için bir araç olarak görülmektedir. Öyle ki; gazeteler
günlük yaşantıya dolaysız bir yoldan yardımcı olmaktadır. Okuyucuyu yakın
dünyasından alıp uzaklaştırmak, okuyucusunu günlük bireysel dertler yerine soluk
alacak bir boş zamana kavuşturmak bakımından da gazeteler işe yarayabilmektedir.
Bir başka faktör olarak sosyal bir prestij için de gazetelerin kullanıldığı
57
görülmektedir. Yine yazara göre sosyal temas açısından da gazetenin önemli bir
işlevi yerine getirdiği göz ardı edilmemelidir.
Towers’ın (1985: 25) telefonla anket tekniğini kullanarak ulaştığı 543
yetişkinden elde ettiği verilere bakıldığında; eğlence, gözetim ve etkileşim insanların
gazete okurken elde etmeye çalıştıkları başlıca doyum kategorileridir.
Lain (1986: 71) ABD’nin Ohio Eyaleti’nde 1980’li yılların başında 400 kişi
üzerinde yaptığı araştırmada gazete okumada etkili 3 faktör tespit etmiştir. Söz
konusu faktörler önem sırasına göre; gözetim, arkadaşlık ve uyarım’dır.
Benzer bir diğer çalışma da yine ABD’de Thorson ve arkadaşları (2003: 13)
tarafından yürütülmüştür. Yazarlar 376 katılımcıdan elde ettikleri verilerle insanların
seçim döneminde medyaya yönelmelerinde etkili üç motivasyon belirlemişlerdir.
Bunlar çevreyi gözlemleme, etkileşim ve eğlencedir.
Öte yandan Türkiye’deki literatür incelendiğinde ise kullanımlar ve doyumlar
perspektifinden seçim dönemlerinde insanların gazete okuma alışkanlıkları ve
motivasyonlarını ölçmeye çalışan herhangi bir araştırmaya rastlanmamaktadır.
Bunun yanında insanların normal zamanda gazete okuma motivasyonlarını tespit
etmeye yönelik iki çalışmadan söz edilebilir. Söz konusu çalışmalardan birincisi
Koçak ve Kaya (2004: 1005-1006) tarafından Konya’da 1043 üniversite öğrencisi
üzerinde yapılan araştırmadır. Bu çalışmada yazarlar, üniversite öğrencilerinin
gazete okumalarında etkili 4 motivasyon tespit etmişlerdir. Söz konusu
motivasyonlar önem sırasına göre rahatlama/ eğlence, bilgilenme/ kişisel ilgi, sosyal
etkileşim/ medya kullanımı ve faydadır.
Diğer bir araştırma ise Bayram (2007: 161) tarafından Eskişehir’de basılı
gazete okuyucularının gazete okuma davranışlarını ve doyumlarını ortaya koymak
amacıyla yapılmıştır. Çalışmada gazete okuma nedeniyle elde edilen doyumlar
arasında enformasyon edinme, eğlence, boş zaman değerlendirme ve kendini
gerçekleştirme motivasyonlarının ön plana çıktığı görülmektedir. Araştırmaya
katılan 925 kişinin gazetelerinde sıklıkla takip ettiklerini belirttikleri bölümler
arasında; dünya haberleri, eğitim haberleri, sağlık haberleri ve köşe yazıları başta
gelmektedir. En az okunan bölümler ise sırasıyla; reklamlar, küçük ilanlar ve moda
haberleri olarak belirlenmiştir. Yine okuyucuları daha çok tatmin eden basın türüne
bakıldığında, katılımcıların yaklaşık yarısı, ulusal basından daha fazla tatmin
olduklarını ifade etmektedirler.
Yukarıdaki literatür taraması ışığında, bu çalışmada aşağıda sıralanan 6
araştırma sorusuna yanıtlar aranmaya çalışılacaktır:
58
Araştırma Sorusu 1: Katılımcıların seçim döneminde haftalık gazete okuma
alışkanlıkları nasıldır?
Araştırma Sorusu 2: Seçim dönemlerinde katılımcıların en çok okudukları
gazete bölümleri hangileridir?
Araştırma Sorusu 3: Katılımcıları seçim döneminde gazete okumaya yönelten
motivasyonlar nelerdir?
Araştırma Sorusu 4: Gazete okuma motivasyonlarına verilen önem,
demografik değişkenlere göre farklılık gösteriyor mu?
Araştırma Sorusu 5: Gazete okuma motivasyonları arasında ne tür bir ilişki
vardır?
Araştırma Sorusu 6: Seçim döneminde gazete okuma süresine etki eden
değişkenler nelerdir?
3. YÖNTEM
3.1. Araştırmanın Uygulanması ve Örneklem
İnsanların seçim dönemlerinde gazete okuma motivasyon ve davranışlarını
belirlemek amacıyla 29 Mart 2009 Yerel Seçimleri öncesi Konya’nın üç merkez
ilçesi Selçuklu, Karatay ve Meram’da bir saha araştırması gerçekleştirilmiştir.
Örneklem seçiminde amaçlı örneklem esas alınmıştır. Çalışmanın esas amacı seçim
döneminde seçme yaşına ulaşmış (18 yaş ve üzeri) insanların gazete okuma
alışkanlıklarını ve motivasyonlarını belirlemek olduğundan, haftada bir günden daha
az ya da hiç gazete okumayanlar örneklem dışında tutulmuştur. Bu noktada insanlara
öncelikle gazete (yerel ya da ulusal) okuyup okumadıkları sorulmuş, eğer cevap
okuyorum yönünde ise, anket uygulamasına devam edilmiştir. Araştırmada
katılımcılara yüz yüze anket uygulanmış, ön inceleme sonucunda 948 anket analiz
için uygun görülmüştür.
3.2. Veri Toplama Araçları
Katılımcıların seçim döneminde gazete okuma davranışları ve
motivasyonlarını belirlemek amacıyla 3 bölümden oluşan anket formu
hazırlanmıştır. İlk aşamada gazete okuma motivasyonlarını belirlemeye çalışan,
kullanımlar ve doyumlar ifadelerinden oluşan 5’li likert tipinde 32 maddelik bir
ölçek bulunmaktadır. Ölçek, daha önceki araştırmalarda (Becker, 1976; Erdoğan,
1977; McLeod vd., 1982; Blood vd., 1983; Lain, 1986; Schlagheck, 1997; Sanders,
1997; Abdulrahim, 1999; Park, 2002; Koçak ve Kaya, 2004; Quezada, 2004; Zhang,
59
2005; Kim ve Kim, 2007) kullanılan gazete okuma motivasyonları temel alınarak ve
yer yer değişiklikler yapılarak uygulamaya hazır hale getirilmiştir. Bu ölçekte
Tamamen Katılmıyorum (1), Katılmıyorum (2), Kararsızım (3), Katılıyorum (4) ve
Tamamen Katılıyorum (5) aralıklarında cevaplar alınmıştır. Soru formunun ikinci
bölümünde katılımcıların gazete okuma davranışları ile siyasal tutum ve
davranışlarını keşfetmeye yönelik sorular yer almaktadır. Soru kâğıdının son bölümü
ise, görüşülen kişilerin sosyo-demografik özelliklerini ortaya koyacak sorulardan
meydana gelmektedir.
3.3. Verilerin Analizi ve Kullanılan Testler
Alan araştırması 10-27 Mart 2009 tarihleri arasında katılımcılarla yüz yüze
görüşme yoluyla gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler, SPSS 17.0 istatistik
programı kullanılarak elektronik ortamda işlenmiştir. Verilerin analizinde sırasıyla;
ankete katılanların demografik özellikleriyle gazete okumaya ilişkin bazı
davranışlarını ortaya koymak amacıyla frekans dağılımları gibi betimleyici istatistik
teknikleri esas alınmıştır. Haftalık gazete okuma davranışının demografik özelliklere
göre farklılaşıp farklılaşmadığını ortaya koymak için Ki-Kare Testine
başvurulmuştur. Araştırmanın temel amaçlarından olan gazete okuma
motivasyonlarının alt boyutlarının belirlenmesinde, keşfedici faktör analizi
(Exploratory Factor Analysis) kullanılmıştır. Faktör analizi sonucu elde edilen
gruplar değişken olarak kaydedilip, demografik özelliklerle olan ilişkisi Bağımsız
Örneklem T-testi (Independent Samples T-Test) ve Tek Yönlü Varyans Analizi
(ANOVA) aracılığıyla test edilmiştir. Çoklu karşılaştırmalarda Tukey testi esas
alınmıştır. Faktörler arası ilişkinin gücünü ve yönünü ortaya koymak amacıyla
Korelasyon Analizi’ne; seçim dönemlerinde gazete okumanın başlıca belirleyici
değişkenlerini tespit etmek için de Doğrusal Regresyon Analizi’ne başvurulmuştur.
4. BULGULAR
4.1. Katılımcıların Bazı Özellikleri
Katılımcıların demografik özellikleri, gazete okuma alışkanlıkları ile siyasal
kampanya ve konulara ilgilerine ilişkin bazı bulgular şu şekildedir:
 Ankete katılanların cinsiyet bakımından yüzde 61.3’ü erkek, yüzde
38.7’si kadındır. Oranlar cinsiyet bakımından karşılaştırmanın yapılabileceği bir
düzeydedir. Medeni duruma göre katılımcıların yüzde 64.7’si evli, yüzde 35.3’ü ise
bekârdır. Araştırmanın on sekiz yaş ve üzeri insanla yapıldığı düşünüldüğünde, evli
oranın bu kadar yüksek bulunması gayet doğaldır.
60
 Yaş dağılımının betimleyici istatistikleri incelendiğinde en düşük 18, en
yüksek 71 yaşında katılımcılarla görüşüldüğü ortaya çıkmaktadır. Anket sorularını
cevaplayanların yaş ortalaması 34.29, dağılımın standart sapması ise 10.74 olarak
hesaplanmıştır. Katılımcıların yaşı kategorilendirildiğinde ise; katılımcıların yüzde
36.2’si 18-28, yüzde 35.2’si 29-39, yüzde 18.7’si 40-50, yüzde 7.1’i 51-61 ve yüzde
2’si 61 ve üzeri yaş grubunda yer almaktadır. Yaş sorusuna 8 kişi (% 0.8) cevap
vermemiştir.
 Eğitim durumu açısından katılımcıların yüzde 1.7’si okur-yazar
olduğunu ifade ederken; yüzde 13’ü ilkokul, yüzde 14.3’ü ortaokul, yüzde 36.8’i
lise, yüzde 30.1’i üniversite ve yüzde 3.4’ü lisansüstü eğitime sahip olduklarını ifade
etmişlerdir. Katılımcıların yüzde 0.7’si (7 kişi) bu soruyu cevapsız bırakmıştır.
Oranlara bakıldığında katılımcılar arasında lise ve üniversite eğitimi almış kişiler
ağırlığı oluşturmaktadır.
 Mesleğe göre katılımcıların yüzde 10.1’i işçi, yüzde 16.4’ü memur,
yüzde 17.6’sı esnaf, yüzde 19.4’ü serbest meslek, yüzde 8.8’i emekli, yüzde 1.9’u
sanayici-tüccar, yüzde 13.7’si ev hanımı ve yüzde 11.9’u öğrencidir.
 Katılımcıların ailelerinin aylık toplam gelirlerine ilişkin betimleyici
istatistik sonuçlarına bakıldığında, en düşük 250 TL, en yüksek 10000 TL gelire
sahip oldukları göze çarpmaktadır. Bu sonuçlara göre aylık gelirle ilgili soruya
cevap veren katılımcıların ortalama aylık geliri 1513 TL’dir. Aylık gelir
kategorilendirildiğinde ise; katılımcıların yüzde 5’i 500 TL’den az, yüzde 38’i 5011000 TL, yüzde 23.4’ü 1001-1500 TL, yüzde 13.1’i 1501-2000, yüzde 3.5’i 20012500 TL, yüzde 3.9’u 2501-3000 TL ve yüzde 5.9’u 3001 TL ve üzerinde gelire
sahiptir. Katılımcıların yüzde 7.3’ü bu soruya cevap vermemiştir.
 Katılımcılardan 1 ile 10 puan arasında değişen bir skala (1= hiç
ilgilenmem, 10= çok ilgiliyim) üzerinde seçim döneminde siyasal kampanya ve
konulara ilgi düzeylerinin ne olduğu sorulmuştur. Araştırmaya katılanların verdiği
cevaplar, söz konusu kişilerin siyasal kampanya ve konularla orta düzeyde ( X =
5.08) ilgilendiklerine işaret etmektedir.
 Gazete okuma süresinin betimleyici istatistik sonuçları incelendiğinde
ise; katılımcıların en düşük 10 dakika, en fazla da 330 dakika gazete okuduğunu
ortaya koymaktadır. Araştırmaya katılan kişilerin ortalama gazete okuma süresi ise
59 dakikadır. Gazete okuma süresinin standart sapması 43 dakika olarak
bulunmuştur.
61
4.2. Gazete Okuma Sıklığı
Araştırmaya katılan insanların yüzde 27.8’i her gün gazete okuduğunu ifade
ederken; yüzde 17.6’sı hafta 5-6 gün, yüzde 26.2’si haftada 3-4 gün ve yüzde 28.3’ü
haftada 1-2 gün gazete okuduklarını bildirmişlerdir. Katılımcıların yüzde 1.9’u (18
kişi) ise bu soruya yanıt vermemiştir. Sonuçların da açıkça ortaya koyduğu gibi;
araştırmaya katılanların üçte bire yakın bir kısmı, her gün gazete okumaktadır.
Gazete okuma sıklığının demografik değişkenlere göre dağılımı Tablo 1’de
gösterilmektedir.
Tablo 1. Gazete Okuma Sıklığının Demografik Özelliklere Göre Dağılımı
Her gün
Düzenli
%
CİNSİYET
Erkek
Kadın
YAŞ
18-28 Yaş
29-39 Yaş
40-50 Yaş
51-61 Yaş
62 Yaş ve üzeri
EĞİTİM
Okur-yazar
İlkokul
Ortaokul
Lise
Üniversite
Lisansüstü+
MESLEK
İşçi
Memur
Esnaf
Serbest Meslek
Emekli
Sanayici-Tüccar
Ev Hanımı
Öğrenci
TOPLAM
30.4
23.9
25.7
29.8
28.2
26.2
42.1
18.8
24.2
26.5
26.5
32.5
28.1
21.3
27.6
36.4
28.9
28.0
55.6
18.1
26.4
27.8
Haftada Haftada Haftada
5–6 Gün 3–4 Gün 1–2 Gün
%
%
%
X²= 9.13; sd.= 3; p< .05
18.4
26.1
25.1
16.4
26.4
33.3
X²= 10.23; sd.= 12; p> .05
17.3
29.6
27.5
17.0
23.1
30.1
17.8
29.3
24.7
21.5
21.5
30.8
21.1
10.5
26.3
X²= 27.52; sd.= 15; p< .05
25.0
25.0
31.3
10.8
23.3
41.7
15.9
22.7
34.8
17.8
27.4
28.3
19.3
27.5
20.7
28.1
25.0
18.8
X²= 62.13; sd.= 21; p< .001
28.7
27.7
22.3
17.1
32.9
22.4
17.0
20.6
26.1
15.6
29.4
26.1
22.0
23.2
26.8
11.1
11.1
22.2
11.0
20.5
50.4
19.1
29.1
25.5
17.6
26.2
28.3
62
Seçim dönemi gibi siyasal enformasyonun yoğun bir şekilde dolaşıma
sokulduğu bir zamanda gazete, erkekler tarafından daha çok okunan bir kitle iletişim
aracı konumundadır. Bu anlamda araştırmaya katılan erkeklerin yüzde 30.4’ü her
gün gazete okuduklarını ifade ederken; bu oran kadınlar için yüzde 23.9’dur.
Haftada 1-2 gün gazete okuma kategorisinde ise erkeklerin oranı yüzde 25.1,
kadınların oranı ise yüzde 33.3’tür. Söz konusu çapraz tablonun ki-kare analiz
sonuçları da incelenmiş ve bu farklılaşmanın anlamlı olduğu ortaya konmuştur (X²=
9.13, p< .05). Katılımcıların yaşı ile haftalık gazete okuma sıklığı arasındaki çapraz
tablo sonuçları incelendiğinde; her gün gazete okuma kategorisinde 62 yaş ve üzeri
katılımcıların, haftada 5-6 gün gazete okumada 51-61 yaş aralığındaki insanların,
haftada 3-4 gün gazete okumada 18-28 yaş aralığındaki katılımcıların ve haftada 1-2
gün gazete okumada 51-61 yaş aralığındaki bireylerin üstünlüğü bulunmaktadır. Bu
sonuçların da açıkça ortaya koyduğu gibi yaşlı insanlar arasında günlük düzenli
gazete okuma alışkanlığı daha fazladır. Öyle ki; 62 ve üzeri yaş grubundaki
katılımcıların yüzde 42.1 gibi yarıya yakın bir kısmı, günlük düzenli olarak gazete
okumaktadır.
Eğitim durumuna göre okur-yazarların yüzde 18.8’i, ilkokul diplomasına
sahiplerin yüzde 24.2’si, ortaokul mezunlarının yüzde 26.5’i, yine lise eğitimlilerin
26.5’i, üniversite mezunu olanların yüzde 32.5’i ve lisansüstü eğitime sahip
olanların yüzde 28.1’i her gün gazete okuduklarını ifade etmişlerdir. Bu sonuçlara
göre araştırmaya katılanların eğitim düzeyi arttıkça, günlük gazete okuma sıklığı da
artmaktadır. Her gün gazete okuma kategorisinde üniversite mezunları, haftada 5-6
gün gazete okumada lisansüstü eğitim almış olanlar, haftada 3-4 gün gazete
okumada yine üniversite mezunları ve haftada 1-2 gün gazete okumada ise ilkokul
diplomasına sahip olan katılımcılar daha çok ön plana çıkmaktadır. Söz konusu
çapraz tablonun ki-kare analiz sonuçları da incelenmiş ve bu farklılaşmanın anlamlı
olduğu bulunmuştur (X²= 27.52, p< .05).
Katılımcıların bağlı bulunduğu meslek kategorisine göre haftalık gazete
okuma sıklığı anlamlı bir şekilde farklılık göstermektedir (X²= 62.13, p< .001).
Araştırmaya katılanların mesleklerine göre sanayici-tüccarların yüzde 55.6’sı,
esnafların yüzde 36.4’ü, serbest meslek sahibi olanların yüzde 28.9’u, memurların
yüzde 27.6’sı, öğrencilerin yüzde 26.4’ü, işçilerin yüzde 21.3’ü ve ev hanımlarının
yüzde 18.1’i günlük gazete okuma alışkanlığına sahip olduklarını dile getirmişlerdir.
Sonuçların da gösterdiği gibi; sanayici-tüccar ve esnaf kesimi, her gün gazete
okumada diğer meslek kategorilerine göre daha çok ön plana çıkmaktadır. Burada
dikkati çeken bir diğer nokta ise; diğer meslek kategorileri ile karşılaştırıldığında ev
63
hanımlarının günlük gazete okuma alışkanlığı açısından düşük oranlara sahip
olmalarıdır. Öte yandan haftada 5-6 gün gazete okuma alışkanlığı kategorisinde
emekli olanların, haftada 3-4 gün gazete okumada memurların ve haftada 1-2 gün
gazete okumada ise ev hanımlarının üstünlüğü görülmektedir.
4.3. Gazetedeki Bölümlerin Okunma Oranları
Gazetelerde yer alan bölümlerin okunma sıklığı incelendiğinde aritmetik
ortalama değerleri açısından en çok okunan bölümlerin arasında; gazetelerin vitrin
sayfası olarak değerlendirilen birinci sayfada yer alan haberler, asayiş/ suç haberleri,
dini haberler, siyaset haberleri ve Konya ile ilgili gelişmeleri yansıtan haberler ilk
beş sırada yer almaktadır. Spor haberleri, magazin haberleri ve tanıtım/ reklamlar
katılımcıların daha az ilgi gösterdikleri gazete bölümleri olarak dikkat çekmektedir.
Tablo 2. Gazetedeki Bölümlerin Okunma Sıklığı
Güncel Olaylar
(1. Sayfa)
Asayiş
Haberleri
Dini Haberler
Siyaset
Haberleri
Konya
Haberleri
Sağlık
Haberleri
Köşe Yazıları
Bulmacalar
Dış Haberler
Ekonomi
Haberleri
Kültür-Sanat
Haberleri
Spor Haberleri
Magazin
Haberleri
TanıtımReklamlar
Hiç
Okumam
%
Ara-Sıra
Okurum
%
Çoğunlukla
Okurum
%
Mutlaka
Okurum
%
6.4
10.4
29.7
12.3
28.1
11.9
X
SD
53.6
3.30
0.89
32.1
27.5
2.74
0.99
31.4
29.1
27.6
2.72
0.99
14.3
28.5
31.9
25.3
2.68
1.00
14.1
33.7
23.7
28.5
2.66
1.03
12.5
36.3
26.0
25.2
2.63
0.99
19.2
24.3
14.7
27.8
25.8
38.5
30.6
23.5
31.9
22.5
26.4
14.8
2.56
2.52
2.46
1.03
1.12
0.91
19.7
35.0
26.4
19.0
2.44
1.01
18.9
39.0
25.2
16.9
2.40
0.97
34.3
21.3
17.3
21.4
2.37
1.20
36.2
31.6
18.5
13.7
2.09
1.04
38.8
34.6
17.4
9.2
1.97
0.96
64
Tablo 2’de yer alan bölümler içerisinde güncel olaylar (yüzde 83.3), asayiş
haberleri (yüzde 59.6), dini haberleri (yüzde 56.7), siyaset haberleri (yüzde 57.2),
Konya ile ilgili gelişmeler (yüzde 52.2), sağlık haberleri (yüzde 51.2) ve köşe
yazıları (yüzde 53.1) büyük çoğunlukla mutlaka okunan gazete bölümleri olarak ön
plana çıkmaktadır. Öte yandan dış haberler (yüzde 38.5), ekonomi haberleri (yüzde
35.0) ve kültür- sanat haberleri (yüzde 39.0) ara sıra takip edilen bölümlerdir.
Ayrıca, araştırmaya katılanların yüzde 38.8’i tanıtım- reklamları, yüzde 36.2’si
magazin haberlerini ve yüzde 34.3’ü spor haberlerini hiç okumadıklarını
belirtmişlerdir.
4.4. Gazete Okuma Motivasyonları
Araştırmaya
katılanlardan
seçim
dönemlerinde
gazete
okuma
motivasyonlarını tespit etmek amacıyla hazırlanan likert tipi 30 maddeye verilen
yanıtlar doğrultusunda faktör analizi uygulanmış; öz değer (evigen value) ve yamaç
eğrisi grafiği (scree plot) incelemesi sonucunda 4 faktör grubunun ele alınabileceği
görülmüştür. Ölçekte yer alan ifadelerin faktör yüklemesi, aritmetik ortalama ve
standart sapma değerleri Tablo 3’de ele alınmaktadır.
Tablo 3. Seçim Döneminde Gazete Okuma Motivasyonlarına Yönelik Faktör
Analizi Sonuçları (Principal Component Analysis, Varimax Rotation, N= 948)
Seçim Dönemlerinde Gazete Okuyorum Çünkü…
1. Faktör: Rehberlik
Gazete oy kararımı vermede bana yardımcı olduğu
için
Bir adayın seçilmesi durumunda ne yapacağını
görmeme yardımcı oluyor
Adayın kişisel özellikleri konusunda yargıya
varmamı sağladığı için
Gazete önemli konular hakkında belli bir tutuma
sahip olmamı sağlıyor
Tarafsız bir bakış açılarına ulaşmak/ görmek için
Seçim döneminde parti/ adayların faaliyetlerini
takip etmek için
Desteklediğim adayın güçlü yönlerini bana
hatırlattığı için
Aradığım özel siyasal bilgileri/ yazıları bulmak için
X
SD
Faktör
Yüklemesi
2.58
1.29
.775
2.99
1.21
.759
2.90
1.21
.753
3.21
1.22
.656
2.86
1.25
.633
3.36
1.22
.625
2.88
1.25
.621
3.33
1.19
.507
Kamuoyu araştırmaları sonuçlarını okumak için
Siyasi konular ve adaylar hakkında konuşacak bir
şeyler sunduğu için
Gazeteler olayların perde arkasını gösterir
Kendi siyasi fikrime yakın yazılar/ görüşler
bulabildiğim için
2. Faktör: Boş Zamanları Değerlendirme/ Kaçış
Konuşacak birisi olmadığında bana arkadaşlık yaptığı
için
Kendimi daha az yalnız hissetmemi sağladığı için
Ev, okul, iş ve arkadaş çevremdeki dertlerimi
unutturduğu için
Beni sıkan insanlardan kurtulmamı sağladığı için
Günlük rutin işlerimden bir an olsun
uzaklaşabilmek için
Sıkıldığımda vakit geçirmek için
65
3.32
1.21
.465
3.13
1.18
.441
3.02
1.27
.419
3.25
1.28
.415
2.57
1.26
.809
2.40
1.19
.807
2.28
1.16
.781
2.39
1.25
.758
2.96
1.23
.620
3.03
1.31
.583
4.05
0.91
.777
3.91
1.02
.714
3.84
1.02
.699
3.64
1.11
.551
3.67
1.10
.523
3.27
1.19
.523
3.39
1.14
.521
Gazete okumak hoşuma gidiyor
3.63
1.13
.813
Gazete okumak eğlendirici bir iştir
3.37
1.15
.774
Rahatlamama yardımcı olduğu için
3.02
1.25
.623
Köşe yazılarını okumayı seviyorum
3.50
1.21
.611
Gazete okumak zamanı iyi değerlendirmektir
3.63
1.16
.502
3. Faktör: Bilgi Arama/ Kolaylık
Dünyada ve ülkemde neler olup bittiğini
öğrenebilmek için
Gündemdeki önemli konuları/ meseleleri takip
etmek için
Yaşadığım şehirdeki gelişme/ olayları takip
edebilmek için
Farklı tür yazılar arasından seçim yapabiliyorum
Kolayca bilgi elde edebilmek için
Haberleri derinlemesine ve ayrıntılı bir şekilde
sunduğu için
Gazeteler diğer insanların düşüncelerini öğrenme
yoludur
4. Faktör: Eğlence ve Rahatlama
Faktör gruplarının sınıflandırılma ve değerlendirilmesinde Varimax
rotasyonlu tablo dikkate alınmıştır. Faktör analizine tabii tutulan maddelerin
özdeğeri 1’den daha büyük ve minimum yükleme büyüklüğü olarak 0.40 kriteri
66
kullanılmıştır. Faktör analizine dâhil edilen 30 maddenin güvenilirlik oranı
(Cronbach’s alpha) .919 olarak bulunmuş olup; söz konusu değer kabul edilebilir
sınırlar içinde ve yüksek derecede güvenilirliğe sahip olduğu ifade edilmektedir
(Özdamar, 1999: 522). Faktör analizinde Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) örnekleme
değeri 0.924; Barlett’s testi sonucu 11740.7 değeri ve p< .0001 düzeyinde
gerçekleşmiştir. Elde edilen sonuçlar; bulguların yüksek derecede gerçekleştiğini ve
kabul edilebilir sınırlar içinde olduğunu ortaya koymaktadır. Analiz sonucunda
ortaya çıkan dört faktör, katılımcıların seçim döneminde gazete okuma
motivasyonlarındaki toplam varyansın yüzde 52.5’ini açıklamaktadır (bakınız, Tablo
4). Ayrıca, bu faktör boyutları değişken olarak kaydedilmiş ve demografik
değişkenlerle olan ilişkileri de analiz edilmiştir.
Tablo 4. Faktör Özdeğerleri, Açıklanan Varyansları ve Güvenilirliği
Özdeğer
(Eigenvalu
e)
Açıklanan
Varyans
(%)
Güvenilirlik
(α)
Rehberlik
9.12
16.62
.889
Boş Zamanları Değerlendirme/
Kaçış
3.22
13.39
.848
Bilgi Arama/ Kolaylık
2.07
13.35
.799
Eğlence ve Rahatlama
1.33
9.16
.800
52.53
.919
FAKTÖRLER
TOPLAM
KMO Measure of Sampling Adequacy: .924; Barlett’s Test of Sphericity:
X2= 11740,7; df= 435; p= .000
Seçim dönemlerinde insanları gazete okumaya yönelten ilk ve en önemli
motivasyon Rehberlik’tir. Bu ilk faktörün özdeğeri 9.12; güvenilirlik derecesi ise
.889 gibi oldukça yüksek bir orana sahiptir. Faktörün tanımladığı fark yüzdesi de
(açıklanan varyans) 16.6 olarak belirlenmiştir. Rehberlik faktörünü oluşturan
maddeler incelendiğinde; seçim dönemlerinde insanlar; oy kararını vermelerine
yardımcı olmada, adayın performansı ve kişisel özellikleri hakkında yargıya
varmada, tarafsız bakış açılarına ulaşmada, parti-adayların faaliyetlerini takip
67
etmede, desteklenen adayın güçlü yönlerini görmede, özel siyasal bilgi ve yazılara
ulaşmada, kamuoyu araştırmaları sonuçlarını takip etmede, siyasal içerikli
konuşacak sohbet konuları bulmada ve kişinin kendi siyasi fikirlerine yakın yazılar/
görüşler edinmede gazeteleri bir araç olarak görmekte ve kullanmaktadırlar.
Demografik değişkenler açısından Rehberlik faktörü incelendiğinde,
cinsiyetin anlamlı bir farklılaşma meydana getirmediği ortaya çıkmaktadır (t= 0.577;
sd.= 931; p> .05). Bir başka anlatımla gazete okumada Rehberlik faktörüne
verdikleri önem bakımından erkekler ( X = 3.08) ve kadınlar ( X = 3.05) birbirine
yakın değerlere sahiptirler. Katılımcıların yaşı (F= 2.17; sd.= 4; p> .05), eğitimi (F=
1.23; sd.= 6; p> .05) ve aylık geliri (F= 0.62; sd.= 6; p> .05) ile Rehberlik faktörü
arasında anlamlı bir farklılaşma tespit edilememiştir.
Faktör analizi sonucunda ortaya çıkan ikinci motivasyon Boş Zamanları
Değerlendirme/ Kaçış’tır. Bu faktörü oluşturan maddeler; insanların konuşacak
birisi olmadığında kendilerine arkadaşlık etmede, yalnızlığı gidermede, günlük rutin
işlerden bir an olsun uzaklaşmada, ve bunun yanında ev, okul, iş ve arkadaş
çevresindeki dertleri unutmak amacıyla gazete okuduklarına işaret etmektedir. Boş
Zamanları Değerlendirme/ Kaçış faktörü tek başına toplam varyansın yüzde
13.3’ünü açıklarken; faktörün güvenilirlik (Cronbach’s α = .848) ve özdeğeri
(Eigenvalue= 3.22) tatmin edici düzeydedir.
Boş Zamanları Değerlendirme/ Kaçış faktörü ile demografik değişkenler
arasındaki ilişki incelendiğinde, cinsiyetin anlamlı bir farklılaşma meydana
getirmediği(t= 0.171; sd.= 931; p> .05) ortaya çıkmaktadır. Cinsiyetle olduğu gibi
yaş (F= 0.46; sd.= 4; p> .05) eğitim düzeyi (F= 1.63; sd.= 6; p> .05) ve gelir (F=
1.77; sd.= 6; p> .05) ile de Boş Zamanları Değerlendirme/ Kaçış faktörü arasında
anlamlı bir ilişki bulunmamaktadır.
Üçüncü faktör Bilgi Arama/ Kolaylık olarak adlandırılmıştır. Söz konusu
faktör çatısı altında 6 madde yer almıştır. Bunlar; “dünyada ve ülkemde neler olup
bittiğini öğrenebilmek için”, “gündemdeki önemli konuları takip etmek için”,
“yaşadığım şehirdeki gelişmeleri takip etmek için”, “farklı tür yazılar arasından
seçim yapabiliyorum”, “kolay bilgi elde etmek için”, “haberleri derinlemesine ve
ayrıntılı bir şekilde sunduğu için” ve “gazeteler diğer insanların düşüncelerini
öğrenme yoludur” şeklindeki ifadelerdir. Söz konusu bu maddeler, diğer faktörleri
oluşturan maddelerle karşılaştırıldığında; yüksek aritmetik ortalama değerlerine ve
düşük standart sapma değerlerine sahiptir. Bir başka ifadeyle, bilgi arama ve
kolaylık faktörüne daha çok önem veren katılımcılar, örneklem içerisinde homojen
68
bir dağılım sergilemektedir. Faktör toplam varyansın
açıklamaktadır. Güvenilirlik değeri .799, özdeğer ise 2.07’dir.
yüzde
13.3’ünü
Cinsiyet ile Bilgi Arama/ Kolaylık faktörü arasında anlamlı bir ilişki
bulunmaktadır (t= 2.17; sd.= 931; p< .05). Özellikle seçim döneminde erkekler
( X = 3.72) gazeteyi bilgi arama/ kolaylık amaçlı okuma bakımından kadınlara
( X = 3.62) nazaran daha yüksek değerlere sahiptir. Katılımcıların yaşı, Bilgi
Arama/ Kolaylık faktörüne verilen önem bakımından anlamlı bir farklılaşmaya
neden olmaktadır (F= 2.63; sd.= 4; p< .05). Tukey testi sonuçlarına göre bilgi arama/
kolaylık motivasyonu doğrultusunda en çok gazete okuyanlar 61 yaş ve üzeri
bireylerken; bilgilenme amaçlı en az gazete okuyanlar 29-39 yaş aralığındaki
katılımcılardır. Katılımcıların eğitim düzeyi (F= 0.44; sd.= 6; p> .05) ve geliri (F=
0.86; sd.= 6; p> .05) ile de Bilgi Arama/ Kolaylık faktörü arasında anlamlı bir
ilişkinin izlerine rastlanmamıştır.
Dördüncü ve son faktör “Eğlence ve Rahatlama” olarak ele alınmıştır. Bu
faktörü oluşturan maddeler incelendiğinde; insanların seçim dönemi gibi oldukça
hareketli günlerin yaşandığı ve bilgiye olan talebin arttığı bir dönemde bile
eğlenmek, rahatlamak ve zamanı iyi değerlendirebilmek için gazete okuyabildiği
ortaya çıkmaktadır. Eğlence ve Rahatlama Faktörü, yüksek güvenilirlik değeriyle
(Cronbach’s α= .800) toplam varyansın yüzde 9.1’ini açıklamaktadır. Faktörün
özdeğeri ise 1.33’dür.
Eğlence ve Rahatlama faktörü ile demografik değişkenler arasındaki ilişkiye
bakıldığında; cinsiyetin anlamlı bir farklılaşma meydana getirmediği anlaşılmaktadır
(t= -1.22; sd.= 931; p> .05). Katılımcıların eğitim düzeyi ile Eğlence ve Rahatlama
faktörü arasında ise anlamlı farklılaşma bulunmaktadır (F= 2.49; sd.= 6; p< .01).
Betimleyici istatistikler ve çoklu karşılaştırma tablosu incelendiğinde, farklılaşmanın
ilkokul mezunları ile üniversite eğitimine sahip insanlar arasında yaşandığı ortaya
çıkmaktadır. Buna göre ilkokul eğitimi almış katılımcılar; üniversite mezunlarına
göre seçim döneminde Eğlence ve Rahatlama amacıyla daha fazla gazete
okumaktadırlar. Öte yandan katılımcıların yaşı (F= 0.57; sd= 4; p> .05) ve aylık
geliri (F= 0.98; sd= 6; p> .05) ile Eğlence ve Rahatlama faktörü arasında anlamlı bir
ilişki söz konusu değildir.
69
Boş Zamanları
Değerlendirme/
Kaçış
Bilgi Arama/
Kolaylık
Eğlence ve
Rahatlama
Tablo 5. Gazete Okuma Motivasyonları Arasındaki Korelasyon Analizi Bulguları
(Pearson r)
Rehberlik
1
.415**
.624**
.502**
Boş Zamanları Değerlendirme/ Kaçış
.415**
1
.198**
.419**
.624**
.198**
1
.509**
.502**
.419**
.509**
1
Aritmetik Ortalama
3.07
2.61
3.68
3.43
Standart Sapma
.83
.93
.72
.88
Rehberlik
FAKTÖRLER ARASI KORELASYON
ANALİZİ
Not: **p< .01
Diğer taraftan faktörler arası ilişkinin düzeyini tanımlamak açısından korelasyon
analizi sonuçları incelendiğinde; en güçlü ilişkinin Rehberlik ve Bilgi Arama/ Kolaylık
faktörleri arasında yaşandığı dikkat çekmektedir (r= .624, p< .01). Diğer bir ifadeyle
seçim dönemlerinde kendilerine rehberlik etmesi için gazete okuyan insanlar, aynı
zamanda bilgi arama/ kolaylık amacıyla da gazete ile zaman geçirmektedirler. Bilgi
Arama/ Kolaylık ile Boş Zamanları Değerlendirme/ Kaçış faktörleri arasında ise, nispeten
düşük düzeyde pozitif anlamlı ilişkinin varlığından söz edilebilir (r= .198, p< .01). Öyle
ki; seçim dönemlerinde bilgi arama amaçlı gazeteye yönelen insanlar, bu aracı sosyal kaçış
mekanizması olarak daha az görmekte ve kullanmaktadırlar.
4.5. Seçim Döneminde Gazete Okuma Süresine Etki Eden Değişkenler
Seçim döneminde insanların gazete okuma sürelerine etki eden değişkenleri
belirlemek amacıyla doğrusal regresyon analizine başvurulmuştur. Analize tabii tutulan
ilk grup bağımsız değişken içerisinde cinsiyet, yaş, aylık gelir durumu, eğitim ve
meslek gibi sosyo demografik değişkenler yer almaktadır. Medya davranışları çatısı
altında verilen günlük televizyon izleme süresi ve haftalık gazete okuma sıklığı bir
70
başka bağımsız değişkenler grubunu oluşturmaktadır. Diğer bağımsız değişkenler
olarak ise; rehberlik, boş zamanları değerlendirme/ sosyal kaçış, bilgi arama/
kolaylık ve eğlence/ rahatlama gibi gazete okuma motivasyonları analize dâhil
edilmiştir. Regresyon analizinde katılımcıların cinsiyet, eğitim durumu, mesleği ve
haftalık gazete okuma sıklıkları “dummy” değişken haline dönüştürülmüş ve
“erkekler”, “ilkokul” mezunu olanlar, “ev hanımları” ve “haftada 3-4 gün” gazete
okuyanlar referans alınmıştır. Seçim döneminde gazete okuma süresine etki eden
değişkenleri gösteren doğrusal regresyon analizi sonuçları Tablo 6’da
gösterilmektedir.
Seçim döneminde gazete okuma süresine etki eden faktörler içerisinde ilk
grupta cinsiyet, yaş, gelir, eğitim durumu ve meslek gibi değişkenler bulunmaktadır.
Söz konusu değişkenler içerisinde katılımcıların yaşı ve aylık ortalama geliri modele
anlamlı katkıda bulunmaktadır. Katılımcıların yaşı arttıkça günlük gazete okuma
süresi 0.4 dakika artmaktadır. Benzer şekilde insanların aylık ortalama geliri arttıkça
günlük olarak gazete ile geçirdikleri zaman da artış göstermektedir. Bu grup
içerisinde yer alan kişilerin cinsiyeti, eğitim düzeyi ve mesleği ile gazete okuma
süresi arasında anlamlı bir ilişki ortaya çıkmamaktadır.
Günlük televizyon izleme süresi ve haftalık gazete okuma sıklığı modele
anlamlı katkı sağlayan iki değişken konumundadır. Günlük televizyon izleme süresi
arttıkça gazete okuma süresi de artmaktadır. Bu anlamda kitle iletişim araçlarının
kullanımın birbirini etkilediği sonucuna ulaşmak mümkündür. Yine her gün düzenli
gazete okuyan katılımcılar, haftada 3-4 gün gazete okuyanlara göre, bir günde gazete
ile daha fazla zaman harcamaktadırlar. Seçim dönemlerinde siyasal kampanya ve
konulara ilgi düzeyi ele günlük gazete okuma süresi arasında anlamlı bir ilişki
bulunamamıştır.
71
Tablo 6. Seçim Döneminde Gazete Okuma Süresine Etki Eden Değişkenlerin
Doğrusal (Linear) Regresyon Analizi
Sabit (Constant) Gazete Okuma Süresi
Sosyo-Demografik Özellikler
Cinsiyeta
Yaş
Gelir
Okur –yazarb
Ortaokulb
Liseb
Üniversiteb
Lisansüstü+b
İşçic
Memurc
Esnaf c
Serbest Meslekc
Emeklic
Sanayici-Tüccarc
Öğrencic
Medya Davranışları
Günlük TV İzleme Süresi
Haftada 1-2 günd
Haftada 5-6 günd
Her gün düzenlid
Siyasal Kampanya ve Konulara İlgi Düzeyi
Gazete Okuma Motivasyonları
Rehberlik
Boş Zamanları Değerlendirme/ Kaçış
R²= .162 Adjusted R² = .137
B
-18.578
Beta
t
-1.383
Sig.
.167
.514
.464
.004
-4.915
-2.040
1.853
4.906
-6.619
-6.941
-.456
-.220
3.131
-10.090
-9.622
4.395
.006
.112
.113
-.015
-.016
.020
.051
-.027
-.046
-.004
-.002
.028
-.065
-.029
.031
.138
2.204
3.067
-.424
-.349
.350
.821
-.662
-.960
-.068
-.034
.497
-1.260
-.778
.592
.890
.028
.002
.672
.727
.727
.412
.508
.337
.946
.973
.620
.208
.437
.554
.036
-5.274
7.069
10.795
.276
.111
-.052
.061
.111
.016
3.144
-1.287
1.546
2.648
.463
.002
.198
.123
.008
.643
6.603
-1.423
-2.226
9.984
.125
2.582
.010
-.030 -.764
.445
-.037 -.792
.429
.200
4.638
.000
F= 6.28; sd.= 24; p= .000
a
Değişkenler dummy değişkene dönüştürülmüş, “erkekler” referans
alınmıştır.
b
Değişkenler dummy değişkene dönüştürülmüş, “ilkokul” referans alınmıştır.
c
Değişkenler dummy değişkene dönüştürülmüş, “ev hanımı” referans
alınmıştır.
d
Değişkenler dummy değişkene dönüştürülmüş, “haftada 3-4 gün” referans
alınmıştır.
72
Doğrusal regresyon analizine dâhil edilen gazete okuma motivasyonları
arasında rehberlik ve eğlence/ rahatlama motivasyonlarının gazete okuma süresiyle
anlamlı ilişki gösterdiği dikkat çekmektedir. Rehberlik faktörüne verilen önem bir
birim arttıkça, gazete okuma süresi de 6.6 dakika artmaktadır. Ayrıca Eğlence ve
Rahatlama faktörüne verilen önem, gazete okuma süresini 9.9 dakika arttırmaktadır.
Sonuç olarak regresyon analiziyle ortaya konulan modelin anlamlı bir ilişki
gösterdiği görülmektedir (F= 6.28; sd.= 24; p< .001). Model gazete okuma süresini
etkileyen faktörlerle ilgili toplam varyansın yüzde 16’sını açıklamaktadır (R2= .162).
Bir başka ifade ile bu değişkenlerle gazete okuma süresini etkileyen faktörlerin %
16’sı açıklanabilmektedir. Geriye açıklanamayan yüzde 84’lük bir kısım
bulunmaktadır. Bu sonuçlar; gazete okuma süresini etkileyen faktörleri daha fazla
açıklayabilmek için, başka değişkenlerin dikkate alınması ve test edilmesi
gerektiğini ortaya koymaktadır.
TARTIŞMA ve SONUÇ
Bu araştırma 29 Mart 2009 Yerel Seçimleri öncesi Konya’da gazete
okuyucularının gazete okuma davranışlarını belirlemek, seçim döneminde insanların
gazete okumadan elde ettikleri doyumları ortaya koymak ve bu doyum
kategorilerinin demografik değişkenlerle ilişkisini tespit etmek amacıyla
tasarlanmıştır.
Araştırma sonuçları incelendiğinde öncelikle katılımcıların günlük ortalama
gazete okuma süresinin yaklaşık bir saat olduğu anlaşılmaktadır. En çok okunan
bölümlerin arasında ise; gazetelerin vitrin sayfası olarak değerlendirilen birinci
sayfada yer alan haberler, asayiş/ suç haberleri, dini haberler, siyaset haberleri ve
Konya ile ilgili gelişmeleri yansıtan haberler ilk beş sırada yer almaktadır. Spor
haberleri, magazin haberleri ve tanıtım/ reklamlar, bireyler tarafından daha az ilgi
duyulan gazete bölümleri olarak ön plana çıkmaktadır.
Çalışmanın bulguları, insanların seçim döneminde gazete okumalarında etkili
dört motivasyonun varlığına işaret etmektedir. Bunlar önem sırasına göre; rehberlik,
boş zamanları değerlendirme/ kaçış, bilgi arama/ kolaylık ve eğlence/ rahatlamadır.
Seçim dönemleri gibi siyasal enformasyonun yoğun bir şekilde dolaşıma sokulduğu
bir dönemde insanlar öncelikle gazeteyi oy kararlarının şekillenmesinde kendilerine
rehberlik etmesi için okumaktadırlar. Özellikle okuyucular seçim döneminde
gazetelerin; aday ve partilerin vaatlerinin daha iyi anlaşılmasına ve geleceği ilişkin
çıkarımlarda bulunmaya yardım ettiğine inanmaktadırlar. Bunun yanında bilhassa
73
seçim dönemlerinde gazeteler, özel siyasal bilgilere ulaşmada, kamuoyu
araştırmaları sonuçlarını takip etmede ve insanların belli siyasal tutum
edinmelerinde işlevsel olabilmektedir.
Partiler ya da adaylar arasında kıyasıya mücadelelerin yaşandığı ve
dolayısıyla insanların enformasyona olan ilgilerinin arttığı bir süreç olarak seçim
dönemlerinde bile gazeteler bireyler için önemli bir boş zamanları değerlendirme ve
sosyal kaçış ortamıdır. Öyle ki gazeteler; insanlara, konuşacak birisi olmadığında
arkadaşlık etmekte ve kendilerini daha az yalnız hissetmelerini sağlamaktadır. Yine
gazeteler ev, okul, iş ve arkadaş çevresinde sıkılan insanlar için adeta sığınılan bir
liman konumundadır.
Özellikle seçim dönemlerinde gazeteler, derinlemesine bilgi arayan insanlar
için önemli bir kitle iletişim aracı konumundadır. İnsanlar, seçim dönemlerinde bir
taraftan ülkelerinde ve yaşadıkları coğrafyada olup bitenleri öğrenmek için gazete
sayfalarını karıştırırken; diğer taraftan siyaset arenasında parti ve adayların
faaliyetlerini takip etmek, siyaset arenasında meydana gelen gelişmeleri daha
ayrıntılı irdelemek ve diğer insanların düşüncelerini öğrenmek amacıyla gazete
okuyabilmektedirler.
Aynı zamanda gazeteler insanlara farklı tür yazılar arasında seçim yapma
kolaylığı da sunmaktadır. Seçim döneminde gazeteler erkekler tarafından bilgi
arama amaçlı olarak daha çok talep edilmekte ve kullanılmaktadır. Türkiye özelinde
siyasete duyulan ilgi ve katılım açısından erkeklerin daha çok ön planda oldukları
göz önünde bulundurulduğunda, böyle bir sonucun ortaya çıkması gayet doğaldır.
Yine genç nesile göre, yaşlı insanlar arasında bilgi arama amaçlı gazete okuma
alışkanlığı daha çok görülmektedir.
Yapılan araştırma, gazete okumanın insanlar için eğlence ve rahatlama
kaynağı olduğu sonucunu da ortaya koymuştur. Bir başka anlatımla insanlar
eğlenmek, hoşça vakit geçirmek ve rahatlamak için gazetelerden
faydalanmaktadırlar. Çünkü gazeteler; yorucu iş temposu içinde bedensel ve zihinsel
yorgunluk yaşayan insanları rahatlatmak ve yorgunluklarını üzerlerinden atmak için
birçok alternatif sunmaktadır. Eğitim düzeyi açısından ilkokul eğitimi almış
katılımcılar; üniversite mezunlarına göre seçim döneminde eğlence ve rahatlama
amacıyla daha fazla gazeteye yönelmektedirler.
Seçim dönemlerinde gazete okuma süresine etki eden değişkenler arasında
yaş, aylık gelir, günlük televizyon izleme süresi, haftalık gazete okuma sıklığı ve
gazete okuma motivasyonları temel belirleyicilerdir. İnsanların yaşı arttıkça günlük
74
gazete okuma süreleri de artmaktadır. Benzer şekilde insanların aylık ortalama geliri
arttıkça günlük olarak gazete ile geçirdikleri zamanda da bir artış yaşanmaktadır.
Öte yandan günlük televizyon izleme süresi ve haftalık gazete okuma sıklığı, gazete
okuma süresine pozitif yönde katkı sağlayan iki bağımsız değişken konumundadır.
Sonuç olarak bu araştırma ülkemizde seçim dönemlerinde insanların gazete
okuma alışkanlıkları ve motivasyonlarını tespit etmeye yönelik girişimlerden birini
oluşturmaktadır. Şüphesiz bu konuda ülkenin farklı bölgelerinde yapılacak yeni
çalışmalara ihtiyaç bulunmaktadır. Böylelikle farklı bölgelerdeki insanların seçim
dönemlerinde gazete okuma alışkanlıkları ve motivasyonlarındaki farklılıklar daha
iyi ortaya konabilecek ve karşılaştırmalar yapılabilme imkânı ortaya çıkacaktır. Yine
bu araştırma, seçme yaşına ulaşmış insanlar üzerinde yürütülmüştür. Gelecekteki
araştırmalar daha geniş bir örneklemeye giderek, 18 yaşından küçük insanları da
hedef alabilirler.
KAYNAKÇA
Abdulrahim, Masoud (1999). Newspaper Readership and Credibility in Kuwait: An
Analysis of Uses and Gratifications Theory, Unpublished Doctoral
Dissertation, School of Journalism Southern Illinois University Carbondale,
UMI Dissertation Information Service.
Ball-Rokeach, Sandra J.; Kim, Yong-Chan ve Matei, Sorin (2001). Storytelling
Neighborhood: Paths to Belonging in Diverse Urban Environments,
Communication Research, 28 (4), 392-428.
Bayram, Fatih (2007). Bireylerin Gazete Okuma Alışkanlıkları: Kullanımlar ve
Doyumlar Yaklaşımına Göre Okuyucu Davranışları, Tercihleri ve
Nedenleri Üzerine Bir Uygulama, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir:
Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Bayram, Fatih (2008). Gazete Okurlarının Okuma Motivasyonları ve Doyumları
Üzerine Bir Kullanımlar ve Doyumlar Araştırması, Anadolu Üniversitesi
Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (1), 321-336.
Becker, Lee B. (1976). Two Test of Media Gratifications: Watergate and the 1974
Election, Journalism Quarterly, 53 (1), 28-33.
Becker, Lee B. ve Whitney, D. Charles (1978). The Effects of Media Dependencies
on Audience Assessment of Government, Paper Presented at the Annual
75
Meeting of the Association for Education in Journalism, August 13-16,
Washington, 1-27.
Berelson, Bernard (2000). Gazetesiz Kalmak Ne Demektir?, Ünsal Oskay (Çev.),
Kitle Haberleşme Teorilerine Giriş, İstanbul: Der Yayınları, ss. 135-156.
Blood, R. Warwick; Keir, Gerald J. ve Kang, Namjun (1983). Newspaper Use and
Gratification in Hawaii, Newspaper Research Journal, 4 (4), 43-52.
Brubaker, Jennifer (2005). The Role of the Internet in Agenda Setting: A Synthesized
Uses and Gratifications and Agenda Setting Model, Unpublished Doctoral
Dissertation, College of Communication and Information of Kent State
University, UMI Dissertation Information Service.
Chafetz, Paul K., Holmes, Helen vd. (1998). Older Adults and the News Media:
Utilization, Opinions, and Preferred Reference Terms, The Gerontologist,
38 (4), 481-489.
Chaffee, Steven H. ve Kanihan, Stacey Frank (1997). Learning about Politics from
the Mass Media, Political Communication, 14 (4), 421-430.
Chaffee, Steven H.; Zhao, Xinshu ve Leshner, Gleen (1994). Political Knowledge
and the Campaign Media of 1992, Communication Research, 21 (3), 305324.
Chaffee, Steven ve Frank, Stacey (1996). How Americans Get Political Information:
Print Versus Broadcast News, Annals of the American Academy of Political
and Social Science, 546, 48-58.
Chaffee, Steven ve Wilson, Donna (1975). Adult Life Cycle Changes in Mass Media
Use, Presented at the Meeting of the Association for Education in
Journalism, Ottawa, Ontario, August.
Choi, Hyeon Cheol ve Becker, Samuel L. (1987). Media Use, Issue/Image
Discriminations, and Voting, Communication Research, 14 (3), 267-290.
Erdoğan, İrfan (1977). Television and Newspaper Uses and Gratifications of
Foreign Graduate Students at the University of Pittsburgh: Some
Correlates, Unpublished Doctoral Dissertation, University of Pittsburgh,
UMI Dissertation Information Service.
Güneş, Sadık (1996). Medya ve Siyasal Bilgilenme, Yeni Türkiye Dergisi Medya
Özel Sayısı, 2 (11), 803-825.
76
Güz, Nurettin (1996).Türk Basınında Gündem Oluşturma, Yeni Türkiye Dergisi
Medya Özel Sayısı, 2 (12), 982-997.
Inoue, Yasuhiro (2001). Selective Exposure, Uses and Gratifications of a Cyber
Election Campaign: Presidential Election 2000, Unpublished Doctoral
Dissertation, Michigan State University, UMI Dissertation Information
Service.
Johnson-Cartee, Karen S. ve Copeland, Gary A. (1991). Negative Political
Advertising: Coming of Age, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates
Publishers.
Kalender, Ahmet (2003). Seçmenin Karar Sürecinde İletişim Araç ve Yöntemlerinin
Önemi Üzerine Bir Araştırma, Selçuk İletişim, 2 (4), 30-41.
Katz, Elihu; Blumler, Jay G. ve Gurevitch, Michael (1995). Utilization of Mass
Communication by the İndividual, Oliver Boyd-Barrett and Chris Newbold
(Eds.), Approaches to Media: A Reader, London: Arnold Published, pp.
164-173.
Kim, Kyun Soo ve Kim, Yong-Chan (2007). New and Old Media Uses and Political
Engagement among Korean Adolescents, Asian Journal of Communication,
17 (4), 342-361.
Kim, Yong-Chan ve Ball-Rokeach, Sandra J. (2006). Community Storytelling
Network, Neighborhood Context, and Cvic Engagement: A Multilevel
Approach, Human Communication Research, 32 (4), 411-439.
Kinsey, Dennis (1999). Political Consulting: Bridging the Academic and Practical
Perspective, Bruce I. Newman (Ed.), Handbook of Political Marketing,
London: Sage Publications, Inc., pp. 113-127.
Koçak, Abdullah ve Yalçın Kaya, Ahmet (2004). Information and More: Uses and
Gratifications of Print Newspapers among University Students in Turkey,
2nd International Symposium, Communication in the Millennium: A
Dialogue Between Turkish American Scholars, Vol II, İstanbul: İstanbul
Üniversitesi, pp. 1099-1107.
Küçükkurt, Mehmet; Hazar Ç. Murat vd. (2009). Kullanımlar ve Doyumlar
Yaklaşımı Perspektifinden Üniversite Öğrencilerinin Medyaya Bakışı,
Selçuk İletişim, 6 (1), 37-50.
Lain, Laurence B. (1986). Steps Toward A Comprehensive Model of Newspaper
Readership, Journalism Quarterly, 63 (1), 69-74.
77
McLeod, Jack M.; Bybee, Carl R. ve Durall Jean A. (1982). Evaluating Media
Performance by Gratifications Sought and Received, Journalism Quarterly,
59 (1), 3-12.
McLeod, Jack M.; Daily, Katie vd. (1996). Community Integration, Local Media
Use, and Democratic Processes, Communication Research, 23 (2), 179-209.
McLeod, Jack M.; Scheufele, Dietram A. ve Moy, Patricia (1999). Community,
Communication, and Participation: The Role of Mass Media and
Interpersonal Discussion in Local Political Participation, Political
Communication, 16 (3), 315-336.
McQuail, Denis (1994). Mass Communication Theory: An Introduction, London:
Sage Publications.
Miller, M. Mark; Singletary, Michael W. ve Chen Shu-Ling (1988). The Roper
Question and Television vs. Newspapers as Sources of News, Journalism
Quarterly, 65 (1), 12-19.
Morrison, Andrew J. (1979). Mass Media Use by Adults, American Behavioral
Scientist, 23 (1), 71-93.
Nah, Seungahn; Veenstra, Aaron S. ve Shah, Dhavan V. (2006). The Internet and
Anti-War Activism: A Case Study of Information, Expression, and Action,
Journal of Computer-Mediated Communication, 12 (1), 230-247.
Ohr, Dieter ve Schrott, Peter R. (2001). Campaigns and Information Seeking:
Evidence from a German State Election, European Journal of
Communication, 16 (4), 419-449.
Özdamar, Kazım (1999). Paket Programlar İle İstatistiksel Veri Analizi, Eskişehir:
Kaan Kitabevi.
Park, Jaeyung (2002). Online Journalism: How Journalists and Their Audience
Perceive the Journalist Role, Newsworthiness and Public Dialogue,
Unpublished Doctoral Dissertation, University of Missouri-Columbia, UMI
Dissertation Information Service.
Pecchioni, Loretta L.; Wright, Kevin B. ve Nussbaum, Jon F. (2005). Life-Span
Communication, Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
Quezada, Robert G. (2004). Reading the College Newspaper: A Readership Survey
of the Daily Titan, Unpublished Master of Arts Dissertation, California
State University, UMI Dissertation Information Service.
78
Rosengren, Karl Erik (2003). Communication: An Introduction, London: Sage
Publications.
Rubin, Alan M. (1986). Uses, Gratifications and Media Effects Research, Jennings
Bryant and Dolf Zillmann (Eds.), Perspectives on Media Effects, New
Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Publishers, pp. 281-301.
Rubin, Alan M. (1993). Audience Activity and Media Use, Communication
Monographs, 60 (1), 98-105.
Rubin, Alan M. ve Windahl, Sven (1986). The Uses and Dependency Model of
Mass Communication, Critical Studies in Mass Communication, 3 (2), 184199.
Sanders, Jeannette A. (1997). Combining Expectancy- Value and Uses and
Gratifications Theory to Predict Consumption Attitudes and Behaviors
among Egyptian Faculty Members, Unpublished Doctoral Dissertation, The
Florida State University, UMI Dissertation Information Service.
Scheufele, Dietram A. ve Nisbet, Matthew C. (2002). Being a Citizen Online: New
Opportunities and Dead Ends, Press/ Politics, 7 (3), 55-75.
Schlagheck, Carol A. (1997). Newspaper Readership Choices among Young Adults,
Unpublished Doctoral Dissertation, The Graduate College of Bowling
Green State University, UMI Dissertation Information Service.
Severin, Werner J. ve Tankard James W. (1984). Communication Theories: Origins,
Methods and Uses, New York: Hastings House Publishers.
Shah, Dhavan V.; Kwak, Nojin ve Holbert, R. Lance (2001). “Connecting” and
“Disconnecting” With Civic Life: Patterns of Internet Use and The
Production of Social Capital, Political Communication, 18 (2), 141-162.
Sotirovic, Mira ve McLeod, Jack M. (2001). Values, Communication Behavior, and
Political Participation, Political Communication, 18 (3), 273-300.
Tan, Alexis S. (1980). Mass Media Use, Issue Knowledge and Political
Involvement, Public Opinion Quarterly, 44 (2), 241-248.
Thorson, Esther; Jin, Yan ve Beaudoin, Christopher E. (2003). When Uses and
Gratifications Meet the Knowledge Gap: The Impact of Media Motives and
Demographics on Political Activity, Paper Presented at The Annual
Meeting of the International Communication Association, May 27, San
Diego, pp. 1-24.
79
Towers, Wayne M. (1985). Weekday and Sunday Readership Seen Through Uses
and Gratifications, Newspaper Research Journal, 6 (3), 20-32.
Vedlitz, Arnold ve Veblen Eric P. (1980). Voting and Contacting: Two Forms of
Political Participation in a Suburban Community, Urban Affairs Review, 16
(1), 31-48.
Viswanath, Kasisomayajula; Finnegan Jr, John R. vd. (1990). Community Ties in a
Rural Midwest Community and Use of Newspapers and Cable Television,
Journalism Quarterly, 67 (4), 899-911.
Weaver, David H. ve Mauro, John B. (1978). Newspaper Readership Patterns,
Journalism Quarterly, 55 (1), 84-92.
Weaver, David H. ve Buddenbaum, Judith M. (1979). Newspapers and Television:
A Review of Research on Uses and Effects, ANPA News Research Report,
19, 1-15.
Zhang, Jueman (2005). Uses and Gratifications of Non-Journalists‘ Political Blogs,
Unpublished Master of Arts Dissertation, The Faculty of the Graduate
School University of Missouri-Columbia, UMI Dissertation Information
Service.
80
BOŞ SAYFA

İlgili dosyayı indirmek için tıklayın

Transkript

Benzer belgeler

ABD`li Invus AirTies`a yatırım yaptı haberi

haftalık voltaj

yayın ilkeleri

Kasım Gazetesi - Dadya Çocukları

Türkiye`de Çocukların Medya Kullanma

GÜNLÜK BÜLTEN

İÇM305 Mobilya Tarihi

Etkili ve Hızlı Okuma Teknikleri

Oxx Serisi