TOY OD

2
3
4
5
6
7
8
9
. . . . . . . . . . . . . . . . . . İçindekiler
Arzuladιğιnιz gibi Yaşayιn ......................................................
Harita .....................................................................................
Sakι z Adasι, Konumu ..............................................................
Sakιz Adasι'nιn Nitelikleri .........................................................
Sakιz Adasι'nιn Damla sakιzι ....................................................
Öğrenin ve Kullanιn ................................................................
Sakιz Adasι Ürünlerini Deneyin .................................................
Sakιz Adasι'nιn kιsaca Tarihi ...................................................
Antik Sakιz Adasι'yla Tanιşιn ...................................................
Bizans Dönemi Sakιz Adasι'yla Tanιşιn ....................................
Kalelerde Yürüyün ..................................................................
Ortaçağ Dönemi Sakιz Adasι'yla Tanιşιn .....................................
Sakιz Adasι'nιn merkezindeki Osmanlι Yapιtlarιnι görün ..............
Müzeleri Ziyaret Edin ...............................................................
Sakιz Adasι'nιn köyünde ve şehrinde dolaşma ...........................
Kütüphaneyi Tanιyιn ................................................................
Sakιz Adasι'nιn Köylerini Dolaşιn .............................................
Mağazalarιyla Güney Sahillerinin keyfini çιkarιn .........................
Mağazalarιyla Batι & Kuzey Sahillerinin keyfini Çι karιn...............
Köyden köye gezinti .................................................................
Çağdaş Sakιz Adasι'nι Yaşayιn .................................................
Yιlbaşι ve Apukurya Gelenekleri ...............................................
Paskalya Geleneği ....................................................................
Panayιrlar ...............................................................................
Bir de... .................................................................................
12
13
14
15
16
18
20
21
22
24
26
28
30
34
36
38
40
42
44
46
48
50
52
54
55
Notları Öneriler:
Mesta ..............................
Oteller... ..........................
Kiralık oda ve daireler ..
Water Sports, Kafe Bar ....
Turizm Ofisleri.... ............
56
60
64
69
70
Yerel Ürünler................... 77
Yemek - Lokantalar ....... 90
Kafe - Eğlence .................. 102
Ayios Ğalas ........................ 103
Çarşı .............................. 104
YAY I N C I N O T U
Arzuladιğınız gibi Yaşayın
Rahatlatιcι… Doğayla içiçe… Tarihsel… Dini…
Kültürel… Eğlenceli… Sportif… Sosyal…
Sakιz Adasι size her türlü olanağι sağlιyor!
20.000 adet basılan ilk baskısı altı ay içinde tükenen Türkçe Sakız Adası Turistik Rehber'in ikinci
baskısını sunmaktan kıvanç duyuyor ve 26, 000 Türkiye pasaportlu dostumuzun kendine has güzelliklere
sahip adamızı ziyaret etmesinde payı olduğuna üstelik diğer ziyaretçilere de önder olacaklaırına inanıyoruz.
Kültürel, geleneksel zenginlikleri ve doğal güzellikleriyle çeşitliliklere sahip, kozmopolitliği ve aktivliğiyle
her türlü çağdaş gezgini kaşılamaya, Türkiye'den gelecek tüm kardeşlerimizi ağırlamaya hazır içten sıcak
duygulara sahip halkıyla Ege Denizi'nin incisidir Sakız Adamız sizleri bekliyor.
Sakız Adası'nda göreceğiniz adanın dört bir köşesine dağılmış zenginlik, denizcilikten kaynaklanmaktadır
ve bu zenginlik bizim ruhumuzu değiştirmemiştir. Tam aksine, denizde çalışanların memleketelerine duydukları hasret onların adaya karşı yoğun sevgilerini arttırmıştır.
Ç
ok sevgili dostlarımız,
Çok uzun yıllar boyunca, büyük güçler ve her iki ülkenin politikacıları, yüreklerimize nefretle düşmanlık tohumları ektiler. Ancak 1974 yılında aradaki gerginlik en yüksek noktaya vardığında durum
değişmeye başladı.
Her iki ülkenin gençleri bu gerginliğin ağırlığına dayanamadılar.
Halkın genç tabakasına hitap eden o zamanın dergilerinde diğer ülkenin gençleriyle iletişime geçme arzularını bildiren dünyaca bilinen kişilerin isimleri duyuruluyordu. Böylece, aynı yaşlardaki, aynı sıkıntıları ve
endişeleri yaşayan Çeşme'den Ayşe'yle iletişime geçmeye başladık. İletişim içinde olduğumuz o iki yıl boyunca
her iki tarafın sahillerinde gezinirken Ayşe Sakız Adası'nın Vrondatos'unu bizler de Çeşme'yi görüyorduk. Tek
sıkıntımız, birbirimize bu kadar yakınken, bir o kadar da uzak olmamızdı. Aynı güneş bizi ısıtıyorken, Ege
Denizi'nin aynı suyuyla ıslanıyorken ve aynı bulutlar bize yağmuru getiriyorken, buluşup yüzyüze konuşamıyorduk. Neden? Ayşe'yle aramızda çok güzel bir dostluğumuz olmuştu ve elbette onu asla unutmayacağımız gibi
onun da Sakız Adası'ndaki Andonis'i unutmayacağından eminim. Günün birinde tekrar görüşeceğiz çünkü, her
iki halk arasında geçmişte ve günümüzde ne kadar olaylar olursa olsun, ne kadar maceralar yaşanırsa yaşansın,
bizim aramızdaki güzel dostluğa ve duygularımıza engel olmayacaklardır.
Biz de, Ayşe de ve tüm dostlarımız tarihi DİNİ YA DA ETNİK FARKLILIKLARIN BİZİ ASLA BİRBİRİMİZDEN AYIRMAMASI GEREKTİĞİNİ HATIRLAMAK İÇİN ÖĞRENİYORUZ.
Tüm içtenliğimizle sizleri adamıza bekliyoruz.
Andonis & Yannis Palios
" deyişiyle dile
retlerini "biri kaptan öteki armatör
olan denizcilik konusundaki maha
ikişer gezer" sözünü size
ikişer
Sakιzlιlarιn karakteristik özelliği
zlιlar
"Sakι
ur
meşh
o
en
olduğumuzdan bahsetmişk
yolda
getirilerken ve hazιr biz de iki kiş
nlι işgali altιndaki yιllar boyunca,
ilk yorumlarιndan biri şudur; Osma
uzaktan bir
ve
ş
lermi
gezer
ikişer
açιklamak istiyoruz. Bu deyimin
ikişer
ιlar yolda
aya zorunlu bιrakιrmιş. Sakιz Adal
taşιm
ce Türk
da
böyle
sιrtιn
ar
ini
lsunl
kend
'u
kurtu
n"
Rum
ι
karşιlaştιğ
mιş ki Osmanlι "yükünde
de hemen biri diğerinin sιrtιna çιkar
Bu yorum belki Sakιzlιlarιn
miş.
gider
geçip
Türk'ün yaklaştιğιnι gördüklerin
n
rιnda
yanla
n
görünce hiç bir talepte bulunmada
Rum'un sιrtιnιn yüklü olduğunu
n tamamen asιlsιzdιr.
işaret olabilir ama tarihsel açιda
arına
dünyaya kadar
zekal
n
keski
ve
ιna
azlιğ
kurn
ri Homeros'un eserlerinde yarattιğι
kökle
ιnιn
anlιğ
alιşk
e
gezm
ikişer
ikişer
n
ne kadar tesirini
lιlarι
bugü
Sakιz
bile
da
ιrsa
bakιl
tlarιn
Sonuca
olduğu kadar güncel haya
eros'un dünyasι alιşkanlιklarιnda
ret ve güç" verirken ötekinin
"cesa
ine
diğer
uzanιyor. Ve Sakιzlιlar için Hom
ιnιn
varlιğ
in
kişin
İliyada adlι eserinde, ikinci bir
sürdürmeyi başarmιştιr. Homeros
der.
ve güçlenmesini sağlιyor diye bahse
nι
masι
mlan
tama
sini,
leşme
etkin
Teşekkürler I Atina Zaharu Lutrari'ye fililojik ve tarihi konulardaki katkιlarιndan dolayι Teşekkür ederiz. I Dimitris Andreasis'e,
Dimitris Vuhuris'e, Sakιz Adasι Damla Sakιzι Üreticileri Birliği'ne, Nikos Zahariadis'e, Athina Zaharu- Lutrati'ye, Despina Karaca'ya,
Stamatis Menis'e, Diamantis Miçis'e, Yorgos Monogudis'e, Maria Ksida'ya Pandelis Ad. Saliaris'e, Aleksandra Stamatulaki'ye, Kostas
Stamulis'e, Andonis Çaçaronis'e, Staritis Çulelis'e ve Tubis Yayιnlarι'na fotoğraflarla katkιda bulunduklarι için teşekkür ederiz.
Kitapçιğιn oluşumunda kullanιlan metin ve fotoğraflarda kaynak olarak kullanιlan kitaplar: I Athina Zaharu Lutrati “Homeros-Sakιz Adasι Bülbülü”
Alfa-Pi Yay., 2005 I “Sakιz Adasι 2.Lisesi Takvimi” Derleyen Athina Zaharu Lutratin, 2002. I Sakιz Adasι Müzeleri ve Kolleksiyonu, 2003, Sakιzlι gemilerin asιrlarda yolculuğu. I 2004, Sakιz Adasι Kaleleri, 2006 Sakιz Adasι Korais Kütüphanesi,Tarih ve Hazineleri. I Aristidis Kelepercis, Yöremi Öğreniyorum
Sakιz Adasι-İnusses Adasι- Psara Adasι, Alfa-pi Yay. 2008. I Nikos Mitsis, “Sakιz Adasι ve Sakιz Adasι'na Dair, Alfa-pi Yay. 2002. I Haralambos Buras, “Yunan
Geleneksel Mimarisi”, Melissa Yay. I Karalambos Buras, “ Ayo Vasilis'in geleceğe dileği” Alfa-pi Yay. 2003. I Pandelis Ad. Saliaris, “Sakιz Adasι'nιn Orkideleri
Kardamilla Belediyesi Yay. 2002. I Sakιz Adasι - Ajanda 1972. I Metinler: K. Horeanthi,E. Çikritea. I Afon N. Haviara Yay. Sakιz Adasι: Tarih ve Sanat Sakιz
Adasι Valiliği Yay. 1988. I Kutsal Ada Sakιz, metinler: A. Aksiotaki,Sakιz Adasι Bel. Bel. Turizm Kurulu I Frangomihalas K.E. “ Homeros Çağι Ruhunun,
Gelenklerde, törelerde Sakιz Adasι Halkιnιn gelenklerinde yaşamasι”, Filololijik Sakιz Adasι cilt 10 2004-2006.
Metin yazarι ve editör: Yorgia Luka-Miçi, Çeviri: Şebnem Arslan Christakopoulos, Elektronik sayfa dizgisi: İliana Stefaki, Despina Karaca, Korina Kontari, Monica Kowarick,
Kapak Fotoğrafι: Stamatis Menis, Giannis Oikonomou, Dimitris Vouchouris, Sideris Loizos. Kapak fotoğrafı: Apostolis Flioukas (Tolis Photography)
alfa pi: Reklam - Yayın - Matbaa
www.alfapiprint.gr
www.alfapibooks.gr
Ofisler: Rodokanaki 7, 82100 Chios Greece t.: +30 2271041287 m.: +30 6948607617
Matbaa: Lefkonia, Kontari 82100 Chios t.: +30 2271082846 e-mail:[email protected]
SAKIZ ADASI HARİTASI
PSARA ISL
İnus
ses
Psara
SAKIZ ADASI
Sakιz
Sakız Adası, Konumu
………………..
Bizim ardιmιzdan biraz sonra
işte sarιşιn Menelaos yetişiyor Lesvo'ya
uzak yolculuğu hesapladιğιmιz o yere.
Sakιz'dan daha öteye çιkarsak
kayalιklι Psiria'ya doğru bιrakιrsak solumuzda burada ya da
aşağιya doğru rüzgârlι Mimanda'ya doğru...
"Homeros", Odissea, Rapsodi
…. Sakιz Adasι'nιn yerini Lesvos'a, Psara(Psiria)'ya ve Küçük
Asya (Mimanda) sahillerine göre böyle belirtir Homeros.
Sakιz Adasι, Ege'nin Kuzey doğu bölgesindeki adalarιndan biridir.
Küçük Asya kιyιlarιyla arasιnda çok az mesafe vardιr. Lesvos ve Samos
adalarιnιn ortalarιndadιr. Pire limanιna olan uzaklιğι ise 165 mildir.
KONUM
Sekizyüz kιrk metrekarelik yüz ölçümüne sahip ada büyüklük açιsιndan
Yunan adalarιnιn beşincisidir. Sahil şeridinin uzunluğu 200 km'yi aşmaktadιr. Sakιz Adasι'na bağlι Psara ve İnusses adιnda iki küçük ada vardιr.
ÖZELLİĞİ
Sakιz Adasι'na hem deniz yoluyla hem de hava yoluyla
ulaşabilrisiniz. Pire Limanι'ndan yapιlan günlük seferlerle 6 ile 8 saat arasι süren yolculukla deniz yolu ulaşιmι
sağlanmaktadιr. Atina Eleftherios Venizelos Havaalanι'ndan Sakιz Adasι'na ulaşιm sağlayan iki hava yolu şirketi
adaya günde dört sefer düzenlerken yaz aylarιnda bu seferlerin sayιsι artmaktadιr. Astra
Airlines'ιn Selanik'ten ve Sakιz Adasι'ndan Selanik'e haftanιn beş günü uçuşlarι vardιr. Yaz
aylarιndaysa, haftanιn iki günü Midilli'ye, Limnos'a ve Samos adalarιna uçak serferleri
düzenlemektedir.
Deniz yoluyla ulaşιm günlük seferlerle Midilli'den ve Sakιz Adasι'na ait olan İnusses ve
Psaras adalarι arasιnda gerçekleşmektedir. Ayrιca Samo Adasι'yla (Kalovasi ve Vathi limanlarιndan), Selanik'le ve Limnos'la haftanιn üç günü, Kavala'yla haftanιn iki günü,
Rodos'la, Kos, Kalimnos, Midillini Sigris'le ve İkaria adalarιyla haftanιn bir günü aktarmalι
ulaşιm sağlanabilir.
Bunlarιn dιşιnda Türkiye Çeşme'ye günlük seferler vardιr.
NASIL ULAŞILIR
VE NEREYE
GİDİLİR?
SAKIZ ADASI HAVAALANI: 222710 81400
OLİMPİK HAVAYOLLARI : 210 9369111, 22710 23998
ASTRA AIRLINES: 22710 82300
HELLENIC SEAWAYS : 22710 40070, 22710 22034
PHAETHON: 22710 80606
LIMAN İŞLETMECİLİĞİ: 108, 22710 44434
Yaz aylarι boyunca yolcu ve talep sayιsιnιn artmasι nedeniyle sefer sayιlarι da artmaktadιr.
Adanιn taşιt yollarι genel hatlarιyla gayet iyi durumdadιr.
Sadece Sakιz'ιn sokaklarι ve yollarι dar olduğundan yaz aylarι (Temmuz ve Ağustos aylarιnda özellikle) boyunca yoğun trafik sιkιntιsι yaşanabilmektedir. Adanιn geri kalan
kιsmιnda arabayla rahatça yolculuk yapιlabilir. Küçük köylere giden yollarιyla
birlikte tüm ana caddeleri asfalttιr. Yollardaki trafik işaretleri düzenlidir ve
adanιn her yerinde benzinlikler bulunmaktadιr. Köylere, plajlara, tarihi ve dini önem taşιyan noktalara giden toplu taşιma araçlarιnιn düzenli seferleri çok
azdιr. Diğer Yunan adalarιna nazaran otomobil kiralama ücreti çok daha uygundur ve kusursuz durumdaki çok çeşitli otomobili hizmetinize sunabilecek
oto kiralama ofisleri adada çokça bulunmaktadιr.
Şehiriçi toplu
taşιm
ma
ŞEHİR İÇİ OTOBÜS HATLARI : 22710 22079, 22710 23098
ŞEHİRLER ARASI OTOBÜS HATLARI : 22710 27507, 22710 24257
TELSİZ TAKSİ : 22710 41 111 (24 saat)
Sakız Adasι'nιn Nitelikleri
n Antik çağlardan beri
Homeros’un kendisine ait
olduğunu iddia eden
birçok kent olmuştur.
Sakιz Adasι, felsefik,
arkeolojik, efsanevi ve
adanιn geleneklerini
"Kutsal bülbül'ün"
İzmir’den gelip bu
topraklarda yaşadιğιna, eserlerini burada yarattιğιna
dair kanιt göstererek
Homeros'u "evladι" olarak kabul eder.
n Antik çağlardan beri adanιn
sembolü Sfenkstir.
M.Ö. sekizinci yüzyιla ait en eski buluntularda görünmektedir.
Sakιz Adasι, Sfenks'i en uzun
süre sembolü olarak taşιyan kent
olma özelliğine sahip olarak örnek
teşkil eder.
n Sakιz Adasι
sakιz ağacιnιn
bir türünün
«meyvesi» olan
damla sakιzι,
üretiminde
dünya çapιnda
ayrιcalιğa sahiptir. Sakιz ağacι
başka yerlerde
de dikilmektedir
ancak sadece adanιn güney kιsmιndakilerden ağacιn gövdesine atιlan çiziklerden sakιz damlar. "Katιlaşma" yani kuruma özelliğine sahip olan bu damlacιklar bize bildiğimiz o
sakιzlarι verir. (say.10 bk.)
n İlkbahar mevsimi başlarιnda, şehrin
güneyinde Anemona'da her Mart ayι tarlalar,
adaya has ismiyle "laladele"lerle yani yabani
lalelerle kιzιla boyanιr. "Ticari" yol kat eden
laleleri bu adadan alιp Hollanda'ya Avrupalι
gezginler götürmüşlerdir.
n Denizcilik ve deniz ticareti Sakιz Adasι'nda antik
çağlardan beri gelişmiş, adanιn ekonomik ve kültürel
açιdan gelişmesinde çok önemli rol oynamιşlardιr.
Heredot ve Thukidides Sakιz Adasι'nιn güçlü denizciliğinden bahsederler. Öyle bir güçtür ki yüzyιllιk yolculuğunun ardιndan Bizans ve Cenovalιlarιn zamanιna
kadar uzanmaktadιr. Hatta o dönemde (1473)
Christopher Colombus'un Sakιz'ιn Vrondatos bölgesinden tecrübeli denizciler, denizcilikle ilgili bilgiler, haritalar ve mürettabat almaya gelmiştir. Sakιz Adasι'nιn denizcilik etkinlikleri Osmanlι işgali yιllarι ve özgürlüğüne kavuştuktan sonra da devam etti. Adanιn hürriyetine kavuşmasιndan sonra ve günümüze kadar Sakιz
Adasι denizcilik alanιnda oldukça kuvvetli bir güç olmayι sürdürüyor.
n Sakιz Adasι'nda eşsiz ve benzersiz iki mimari
örnek bulunmaktadιr. Her iki yapι grubu
Cenovalιlar işgali (14.-15. yy) altιnda bulunduğu
dönemde inşa edilmişlerdir. İlk mimari özelliği
olan grup varlιklι kentlilerin bağlar ve turunçgiller bahçeleri içinde inşa edilmiş Kambos
bölgesindeki konaklardan oluşmaktadιr. (say. 23
bk). Diğeri ise Sakιz Adasι'nιn ortaçağ dönemlerden kalma köyleridir. Her biri sur içi köyleridir.
En değerli varlιklarι olan damla sakιzιnι korumak amacιna hizmet edecek şekilde yapιlmιş
yapιlardιr. (say. 22, 23.)
n Sadece Sakιz Adasι'nda görülebilen geleneklerin sayιsι oldukça çok olduğu gibi
her birinin ardιnda Sakιz'a has kültürel tarihi hikayeler saklιdιr. Örneğin
Vrondatos köyünde her sene Paskalya'da gerçekleşen havai fişek savaşlarι (say.
46-47 bk), Thimiana'da ve Mastihahoria'da yapιlan Apukurya cümbüşü (say.
40.bk), Sakιz'ιn merkezinde daha çok görülen yιlbaşι "gemileri" (say. 44.bk)
gibi. Ayrιca Noel ve yιlbaşιlarιnda Noel şarkιlarιna eşlik eden çömlekten
yapιlan adaya has müzik aleti "trabuka", çömlekleriyle meşhur damla
sakιzι köylerinden Armolya'da yapιlmaktadιr.
14
15
Sakız Adası'nın
n Hoş tadι, şifa verici özelliği ve çok
çeşitli kullanιm alanι olan mis kokulu
damla sakιzι üretimi konusunda
dünyaca ünlü olduğundan,
Sa kιz A dasι de me k da mla
sakιzι demektir. Damla sakιzι
eski çağlardan beri kadιnlarιn
kişisel bakιmlarιnda kullandιklarι
vazgeçilmez bir üründür.
n Damla sakιzιnιn satιşa sunulmasι aşamasιna ge-
Sakιz Ağacι (Skinos)
Asprohomatisma(beyaz toprak serme)
linceye kadar ne türlü işlemlerden geçtiğine değinmekte de fayda var. Yaz aylarιnιn başlarιnda sakιz
ağacιnιn köklerinin etrafιndaki toprak temizlenip,
geniş daire çizilerek düzleştirilir. Ardιndan toprağa
"masa" (trapezi) denilen şekil verilir. Ağacιn gövdesiyle ana dallarι temizlenir. Sonra ağacιn altιndaki
düzleştirilmiş toprak, "trapezi" çalι süpürgesi ya da
normal süpürgeyle süpürülür. Bu temizliği sιrasιyla
"masa kurma" (strosimo trapezion) ve "toprağι beyazlama" (asprohomatisma) işlemleri takip eder. Başka
bir deyişle, ağacιn altιndaki temizlenen yüzeye çevreden toplanan beyaz toprak serpilerek kaplanιr.
Ağaçtan akacak damlanιn sertleşip kurumasιna
yardιmcι olacak bu beyaz killi toprak düzgünce
yayιlιp pürüzsüz yüzey sağlamak için iyice bastιrιlιr.
Tüm bu işlemlerin ardιndan ilk "nakιşlama"
(kendima) başlar. Ağacιn gövdesine ve büyük dallarιna çizikler atarak yarιklar açmaya nakιş denir.
Yarιklarιn uzunluğu 1-1,5 santim ve derinlikleri 0,5
santimdir. Ve keskin "nakιş aleti" denilen bir aletle
açιlιr bu yarιklar. "Nakιşlama" dönemi "Nakιş" (kendos) olarak adlandιrιlιr. Nakιş işlemi ağacιn
gövdesinden dallarιna doğru yapιlιr. Aynι ağaç, beş
altι hafta boyunca haftada iki kez nakιşlanιr. Ağaca
atιlan çiziklerin ardιndan 10-20 gün sonra ağacιn
reçinesi akmaya beyaz killi toprağa düşerek donmaya başlar. Genellikle tüm bu işlemler ilk toplama
işleminin de başladιğι 15 Ağustos'a (Meryem Ana
Yortusu'na) kadar devam eder.
Damla sakιzιnι toplama işlemi ilk "Timitiri" denilen özel bir aletle yapιlιr. Damla sakιzlarι hava sιcak olduğundan birbirine yapιşmasιn diye genellikle
Kendima (Nakιşlama)
Dakria mastihas (Sakιz damlasι)
Damla sakızı
katlarι olan hasιr ya da ahşap kutular içinde
sakιz ağacι tarlalarιndan evlere taşιnιr. Damla
sakιzlarι evlerde serin bir yerde saklanιr.
İlk toplamanι n ar dι ndan yin e aynι
işlemler yapιlarak ikinci "nakιşlama" yapιlιr
ve ardιndan da son toplamaya geçilir. Artιk
sonbahar başlangιdιr ve yağmur yağma
tehlikesi üreticinin en büyük korkusu olur.
Damla sakιzlarιnιn toplanma sürecini
"tartarisma" adι verilen yani sakιzlarιn elekten geçirilme işlemi takip eder. Elenen damla
sakιzlarι kapalι mekânda sabunlu suyla
yιkanιp kurutulur. Ardιndan damla sakιzι
üreticilerinin çoğu kurutmanιn ardιndan
"çibima" yani damlalarιn kalιn, ince ve toz olarak ayrιlma işleminin gerçekleşmesi için
ürünlerini "Sakιz Adasι Damla Sakιzι
Birliği"nin fabrikalarιna verir. Son olarak, ya
paketlenir ya da başka mamüllerin (sakιz,
damla sakιzι yağι, sabun, diş macunu, yüz
kremi vb.) üretilmesi için kullanιlιr.
16
17
n Damla
sak ιzι
A vr upa lι
g ezg in ler
sayesinde M.S. 10. yüzyιlda dünyaca ün
kazandι. Düzenli olarak kullanιmι 14. y.y.’da
adayι işgâl eden Cenovalιlar’ιn kurduklarι
“Maonas” adlι birlikle satιşιnι tekelinde tuttuklarιnda gerçekleşti.
16. yy'da Osmanlι işgalciler ada
mamülünün satιşιnι tekellerinde tutarak
damla sakιzι sayesinde adaya ekonomik ve
kültürel açιdan katkι sağladιlar.
Damla sakιzιnιn gizli olarak başkalarι
tarafιndan satιlmasι, hem Cenovalιlar hem de
Türkler döneminde uzuvlarιn kesilmesinden
ölüme kadar uzanan ağιr cezalarla
sonuçlanιrdι. Adanιn hürriyetine kavuşmasιnιn ardιndan damla sakιzι ticareti çok az
sayιdaki "damla sakιzcι" tüccarlarιn eline
geçmişti. Üreticiden inanιlmaz derecede düşük
fiyata alarak büyük kâr sağlayacaklarι fiyatlara
pazarlιyorlardι.
Böylece,1983 yιlιndan günümüzde
damla sakιzιnι tekeline alan "Damla Sakιzι
Üreticileri Birliği" kuruldu.
Damla sakιzιve timitiri
Beyaz toprak üzerindeki damla sakιzι
Çibima (sakιz damlalarιnιn seçilmesi)
Damla Sakιzι. Τanιyιn
n DAMLA SAKIZI MAMÜLLERİ: Damla sakιzιnιn, antik çağlardan
bu yana bilinen sayιsιz faydalι yanι vardιr ve günümüzde çeşitli ürünlerde ve
birçok alanda kullanιlmak üzere birçok ülkeye ihraç edilmektedir. Mide rahatsιzlιklarι, kolestrol gibi hastalιklarda yararι ispat edilmiş olan damla sakιzι tedavi edici ilaçlarda, ameliyatlarda (cerrahi dikişlerde) ve diş tedavilerinde (çok
çeşitli şekilde) kullanιlmaktadιr.
Damla sakιzι, renk sabitleştirici olarak en iyi sonucu verdiğinden bir çok
endüstriyel üründe de kullanιlmaktadιr.
Ama kullanιm alanι olarak sürekli gelişen ve artan damla sakιzιnι değerlendiren en önemli alan kozmetik alanιdιr.
Piyasada sürekli yüz, vücut kremleri, temizleme
sütleri, makyaj ürünleri, diş fιrçalarι ve bunlar gibi
damla sakιzιnιn kullanιldιğι yeni ürünler
çιkmaktadιr.
“Damla sakιzι eski çağlardan beri kadιnlarιn kişisel bakιmlarιnda kullandιklarι vazgeçilmez bir
mamül.”
ve Ürünlerini Kullanιn
n DAMLA SAKIZLI LEZZETLER: Sakιz Adasι’nιn içki üreticileri
8
18
199
tarafιndan piyasaya eşsiz lezzetteki damla sakιzlι uzo sürülmektedir. Aperatif
olarak içilen damla sakιzlι likör de bulunmaktadιr. "İpovrihio" (denizaltι)
adι verilen -yarιya kadar su dolu bardağιn içine bir tatlι kaşιğιyla konulan yumuşak damla sakιzlι karamel yoğunluğundaki krema görünümündeki tatlι- Tereddütünüz olmasιn. Damla sakιzιnιn kullanιm alanlarι
sayιsιzdιr. Deneyin.
Sakιz Adasι'nda eskiden damla sakιzι sadece tatlιlarda kullanιlιrdι. Damla
sakιzlι karakteristik "beyaz" pasta glaseleri tüm Yunanistan'da meşhurdur.
Sakιz Adasι'nda bir çift nişanlandιğιnda, kιz tarafιnιn, damadιn ailesine kristal
tatlι kasesi içinde damla sakιzι tatlιsι götürmesi de Sakιz Adasι’nιn geleneklerindendir.
Farkl tatlara duyulan ihtiyaçtan ötürü son yιllarda damla sakιzι yemeklerde de kullanιlmaya başlanmιştιr.
Serinletici, doğal damla
sakızlı meşrubat.
Doğal damla sakızının tüm
faydalı özelliklerini içerir.
250 ml cam şişe ve 330 ml
teneke kutularda bulabilirsiniz.
n
Damla sakιzlι simitler:
700 gr un , 250 gr tereyağι, 100 gr süt, 300 gr pudra şekeri, 4 yumurta, 15 gr damla sakιzι tozu,
üzerlerine serpmek için pudra şekeri
Tereyağιnι, sütü ve şekeri çιrpιn. Yumurtalarι da ekleyip, dönüşümlü olarak un ve sütü de ekleyip çιrpmaya
devam edin. En son damla sakιzι tozunu ekleyin.
Hamur parçalarιna istediğiniz şekilde biçim verin.
Önceden ιsιtιlmιş fιrιnda orta sιcaklιkta pişirdikten sonra
henüz sιcakken üzerlerine pudra şekeri serpin.
n
Damla sakιzlι Diples (katlι)
5-6 fincan irmik, 8 yumurta, 2-3 portakalιn suyu,
biraz tuz, bir tatlι kaşιğι soda, 2-3 gram dövülmüş
damla sakιzι, tuzsuz antep fιstιğι, damla sakιzlι likör
derin bir kaba irmiği koyup, yumurtalarι, portakal
suyunu, tuzu, damla sakιzιnι ve sodayι ekleyin. Sert bir
hamur haline gelinceye kadar yoğurun. (eğer hamur çok
sert olursa üzerine biraz su seriştirin). Oklavayla
hamurdan yufkalar açιn. Ardιndan yufkalarι büyük ya
da küçük tekerlekle farklι şekillerde parçalara kesin.
Kιzgιn yağda kιzartιp yağιnι süzdükten sonra üzerlerine
damla sakιzι likörü serpin. Ardιndan şerbetini döküp
antep fιstιğιyla süsleyerek servis yapιn.
Yemek tarifleri: Vaso Kritaki.
n
Sarhoş köfte
5 dilim ekmek ya da 3 adet esmer peksimet. 500 gr
dana kιyma. 2 yumurta, 1 adet rendelenmiş domates,
iki yemek kaşιğι sirke, tuz, biber, yarιm bardak damla
sakιzlι uzo.
Derin bir kaba ekmekleri ya da suyu iyice süzülmüş
peksimetlerle, 2 yumurtayι arzunuza göre tuzu, biberi,
dometesi, sirkeyi koyun ve yoğurun. Ardιndan kιymadan alacağιnιz küçük parçalarι elinizle şekillendirip
kιzgιn yağda kιzartιn. Kιzaran köfteleri bir tabağa alιp
üzerlerine damla sakιzlι uzoyu dökün ve
yakarak "flabe" olarak servis yapιn.
Kaynak: www.masticha.gr
Sakιz Adasι Ürünlerini Deneyin
n Sakιz Adasι'na has konsantre ya da sulandιrιlmιş
portakal, mandalina sularι eşsiz serinlik anlarι
yaşatιr. Sakιz
Adasι’nιn karakteristik
lezzeti olan vişne ve
düğünlerin vazgeçilmezi
olan acιbademli soğuk
suyla karιştιrιlmιş serinletici Sumada’yι mutlaka
denemelisiniz.
n Pastanelerde sadece adaya has olan en karakteristik iki
tatlιyι bulabilirsiniz. Yunanistan'da herkes tarafιndan bilinen
bademli bir tatlιnιn Sakιz adasιna has taarifiyle yapιlan
Bademli (amigdalota) ve "masurakia". Masurakia 2 çeşittir.
Beyaz, (ceviz, badem vb.) içi dolgulu, Sakιz Adasι’nιn özel
çiçek suyuyla kokulandιrιlmιş, ince yufkaya sarιlι üzerleri
pudra şekerli olanlar ve bir de şerbetli üzerlerine badem serpilmiş olanlar vardιr. Her ikisi de adadan ayrιlιrken beraberinizde götürebileceğiniz tatlι bir lezzettir!
n Sakιz Adasι antik çağlarda şarabιyla ünlüydü.
Adalιlar, adayι ilk inşa eden Vasilia İnopiona'dan
bağcιlιk ve şarap yapιmιnι öğrendiler. Meşhur
"Ariusios İnos" ithalatιyla adaya büyük zenginlik
sağladι. Antik yazιtlarda, metinlerde bundan
bahsedildiği gibi nomismalarda Sakιz Adasι
Sfenks'i şarap amforalarι ve asma dalιyla
resmedilir.
Yolunuz adanιn güneyindeki Mesta'dan geçerse
“Mestutsiko” şarabιnι tatmalιsιnιz.
n Sakιz Adasι uzosu özel lezzetiyle meşhurdur. En iyi uzo olarak kabul görülür ve
ihraç edilir. Çoğu yerde üretimi eski geleneksel yöntemlerle gerçekleştirilir. Aile
işini devam ettiren bir çok uzo üreticisi
geleneksel yöntemlerle üretimini
sürdürürken piyasaya eşsiz likörler de
sunan birçok içki üreticisi aile vardιr.
n Sakιz adasιnda reçel (glika kutalyu-kaşιk
tatlιsι) bol çeşitli olduğu gibi tüm
Yunanistan'da meşhurdur. Turunçgiller
meyvelerinden, mandalina, portakal, narenciye, gül çiçeğinden ya da limon çiçeğinden
(eşsiz tadιyla herkes tarafιndan çok sevilen
bir tatlι), antep fιstιğιndan, patlιcandan ya
da incirden yemeden Sakιz Adasι'ndan
ayrιlmayιn. Adanιn ev tatlιlarι üretenleri
hepsini çok lezzetli yapιyor.
n KRONOS
dondurma
n Sakιz Adasι pastili piyasada
ve her yerde bulabileceğiniz ünlü
pastillerdir. Ancak olur da yolunuz
bir panayιra düşerse kendi elleriyle
yaptιklarι ve eşsiz lezzete sahip
pastiller satan seyyar satιcιlardan da
alιşveriş yapmayι ihmal etmeyin.
n Adadan süt mamüllerinin tadιna
bakmadan sakιn ayrιlmayιn!
Toplandιğι günün hemen ertesi
tüketim için piyasa çιkan Sakιz
Adasι’nιn sütü, kalitesi ve lezzetiyle
ünlüdür. Kesinlikle çok seveceğiniz
"Mastelo" şirketlerinin ürettiği yerel
peynir çeşitlerini her yerde
bulabilirsiniz.
Sakιz Adasι'nιn kιsaca Tarihi
Prehistorik yιllar
Bizans Dönemi
Osmanlι Dönemi (1566-1912)
n Buluntular ve araştιrmalar Sakιz
Adasι'nda Neolitik çağlardan (M.Ö
6000-M.Ö.1100) beri gelişmekte
olan ekono mik ve
kültürel yaşamιn bulunduğunu ispatlamaktadιrlar.
( M.Ö. 4. yy-1346)
n Sakιz Adasι Osmanlιlar tarafιn-
n Antik buluntular, en eski hristiyanlιk dönemlerin ispatιdιr. 9.
yüzyιldan itibaren Bizans Devleti
adanιn stratejik konumu nedeniyle
Antik Yιllar
n M.Ö. 1000'lerde Ionya'nιn sakinleri belirli
dönemlerde Sakιz Adasι'na, Samo Adasι'na ve Küçük
Asya kιyιlarιna yerleşmişlerdir.
Sakιz Adasι M.Ö. 7. ve 4. yüzyιllar
arasιnda oldukça gelişmiş ve
güçlenmiştir.
n M.Ö. 3. yüzyιlda B. İskender'in
ve varislerinin hakimiyetiyle Sakιz
Adasι farklι değişimlere uğramιştιr.
M.Ö. 2. yüzyιlda Romalιlar’ιn hakimiyetine geçmiş ve Roma kültürüne yakιnlιğι nedeniyle ayrιcalιk
kazanmιştιr.
Sakιz
Adasι'nι
savunmaya
başlamιştιr.
Böylece
şehrin
Kalesiyle birlikte diğer bir çok
küçük burç inşa edilmiştir. Adanιn
kültürel, ekonomik ve dini yaşantιsιnda önemli rol oynayan Nea
Moni 11. yüzyιlda kurulmuştur.
Nea Moni manastιrιndaki mozaik
Cenovalιlar Dönemi
«Sakιz Adası Katliamı»
Ferdinand Victor -Eugène Delacroix
(1346-1566)
1912- günümüze kadar olan
dönem
n Cenovalιlar tarafιndan işgal edilen
n 1912 yιlιnda Sakιz Adasι özgür-
Sakιz Adasι, güçlü ve varlιklι aileler
sayesinde gelişmiştir. Damla sakιzιnιn ticaretini elinde tutan tekelci denizcilik ve ekonomi şirketi Maona
kurulur. O dönemden kalan ve ortaçağ izlerini taşιyan köyler, adanιn
merkezinde bulunan güzel mimari
örnekler ve Kambos köyündeki Cenovalι zenginlerin yazlιk konaklarι
bu döneme aittir.
M.Ö. 332 yιlιnda B. İskender'in adanιn
siyasi konularιnι düzenlemesi hakkιnda
Sakιz Adalιlara gönderdiği belge.
dan işgal edilir. Ancak, özellikle
damla sakιzι nedeniyle imtiyazlı olarak yönetilir. İpek ve pamuk
ticareti oldukça gelişir. 1822 yılında
Samos Adası'ndaki direnişin sonucu Sakız Adalıları'ın ayaklanmasına
neden olmuş ve bu olayı ada
halkının büyük kısmının katliam
edilmesi takip etmiştir. 1881 yιlιnda
meydana gelen depremler sonrasι
adanιn yιkιcι darbe almasιyla ve yerel halkιn çoğunun başka ülkelerde diaspora olarak yaşamιna devam etmek üzere adadan ayrιlmalarιyla sonuçlanmιştιr. Sakιzlιlar,
ticaret, denizcilik ve diasporayla
memleketlerinin sanat ve edebiyat
alanlarιnda gelişmesi için yardιmcι
olmuşlardιr.
Kambos’da bir konak.
lüğünü kazanιp Yunanistan'a bağlanιr. Bölgenin kaderini her ikisinin
de göçlerle sonuçlandιğι (19141922) iki büyük savaşla birlikte iki
dünya savaşι etkiler. Adanιn
ekonomisi (son dönemlerde ada turizme yöneldi) daha çok denizcilik,
tarιm, turunçgiller ve damla sakιzι
ticaretine dayalιdιr.
n Bugün adanιn merkezinde
yaklaşιk 24.000 kişi, köylerde
28.000 kişi yerleşik hayat sürmektedir.
20
21
Antik Sakιz
n Daskalopetra (1). Antik çağlardan günümüze kadar varlιğιnι sürdüren tek antik nokta burasιdιr. Her zaman
için yüzeyde kalan bu nokta ziyaretçilerin uğrak yeri olmuştur. Şehrin merkezinden 6 km uzaklιktaki
Vrondato'da bulunan Daskalopetra, antik çağlarda Tanrιça Kibele yeraltι tapιnağιdιr. Kalιntιnιn tam ortadoğu
tarafιnda tahtta oturan başsιz bir silüet görülmektedir. Diğer her bir üç tarafιnda bulunan üç aslandan geri çok
az kιsιmlar kalmιştιr. Bölgenin geleneksel töreleri bu tapιnağι Homeros'un Okul'u olarak adlandιrmaktadιr. Tam
ortada şair-eğitmen Homeros'un oturduğuna ve etrafιna toplanmιş öğrencilerine burada dersler verdiğine
inanιlιr. Büyük şairden izler bulmayι ümit ederek Daskalopetra'yι (öğretmen taşιnı) ziyaret edenlerin sayιsι
oldukça çoktur.
n Agio Galas (Ayo Galas) (Kutsal Süt) (3). Sakιz
n Aipos (Epos) (2). Rakιmι 643 metredir ve
Vrondatos'un en yüksek noktasιdιr. Rimokastro
bölgesinde Klasik ve Roma Dönemi’nden
itibaren yaşam belirtileri olduğu bilinir.
Buluntular ve kιrιk kiremitler, vazolar, figürler,
platolar, toprak duvarlar, kuyular, taş yιğιnlarιyla birlikte bulunan farklι yapιlara ait kalιntιlar
bölgenin bir zamanlar çiftçilik ve hayvancιlιkla
uğraşanlara "ait" olduğunu ispatlamaktadιr.
Tarιm alanlarι büyük ihtimalle sιnιrlarιnda
yaşayan köleler tarafιndan işleniyordu.
Adasι'nιn kuzey batιsι üç mağara grubunun bulunduğu
tek köy olma özelliğini taşιr. Gezilebilir olan mağaralardan
birinde Neolitik dönemden (6000-5000 M.Ö.) M.Ö. 2700'e
kadar insanlarιn yaşadιğι bilinmektedir. Mağarada bulunan
ve iki değişik döneme ait
olan antik kalιntιlar
(Neolitik çağa ait kaplar,
aletler, deniz kabuklarι,
keçi kemikleri) Sakιz
Adasι'nιn Arkeoloji
Müzesi'nde (say. 28 bak.)
sergilenmektedir. Mağara
antik ve Hristiyanlιğιn
yayιldιğι ilk dönemlerde
tapιnak ve ibadet yeri olarak da kullanιlmιştιr.
"Kutsal Süt"ün (Ayio
Gala) damladιğι söylenen
mağaranιn girişinde
Meryem Ana
Ayogalusea'ya (kutsal
sütlü Meryem Ana) adanmιş bir kilise bulunmaktadιr.
6
3
2
1
Adasι'yla Tanιşιn
SAKIZ
ADASI
5
4
22
23
n Emborios (4). Sakιz Adasι'nda bulunan en önemli arkeolojik bölgedir. Sistematik ve aşamalι kazιlar sonucunda ortaya çιkarιlmιştιr. Neolitik çağdan daha öncesinde yerleşim alanι olarak kullanιlmιş ve büyük
değişimler yaşamιştιr. Prehistorik dönemden kalan buluntularla limanιn tapιnağιndan geri kalan kalιntιlar
görünmemektedir. Ancak son çalιşmalarla, tarihi yerleşim alanιnιn Emborios'un kuzeyindeki Profiti İlia
(Peygamber İlia) tepesinde bulunduğunu işaret etmektedir. Hisarlar ardιnda akropol, tanrιça Athena'nιn üç
sunaklι tapιnağι, saray (büyük ihtimalle liderin yaşadιğι) ve akropolün dιşιnda, tepenin yamacιnda 50 evden
oluşan bir yerleşim alanι bulunmaktadιr. Taşιnabilir olan buluntular Arkeoloji müzesinde sergilenmektedir.
n Fana (5). Çinko çağιnιn ortalarιnda başlayan ve tarihi yιllarda özellikle de antik dönemde en parlak devri yaşayan
ibadet bölgesidir. Geriye çok az kalιntιnιn kaldιğι meşhur
Faneu Apollona tapιnağι burada bulunmaktadιr. Bölgenin
"Fana" adιnι almasιnιn sebebi Dilos'un Lito'ya burada belirdiğine dair yöresel inanιş yüzündendir. (Fana, Yunanca
"fanerono" (Φανερώνω) = belirmek, görünür olmak anlamιna
gelen kelimeden gelmektedir.) Sakιz Adasι'nιn arkeoloji
müzesinde sergilenen buluntular, kaplar, figürler, madeni paralar, takιlar, bir dizi kutsal Mιsιr böceği (Skarabe) ve küçük
fayans heykeller tapιnağιn zenginliğini ve önemini belirtir.
Antik tapιnağιn yapιsιnιn malzemeleri, daha sonradan üzerine inşa edilmiş kiliselerin inşaatιnda kullanιlmιş ve Bizans
döneminde Hristiyanlιğιn merkezine dönüştürülmüş ya da
uzak mekanlara dağιtιlmιştιr.
n Psara (6). Adadan Psiri adιyla bahseden Homeros'un
yazιlarιndan ve kazιlarda ortaya çιkan buluntulardan, çok
erken çağlardan beri, konumunun da etkisi sayesinde (Ege
Denizi’nin ortasιnda oluşundan) ticarette çok önemli rolü
olduğu bilinmektedir. Adanιn doğu kιyιlarιnda
Arhontiki'nin yerinde Miken (Mykēnai) kültürüne ait yerleşim alanι ve bir kιsmι sular altιnda olan deniz kιyιsι
boyunca 100 metrelik alanι kaplayan M.Ö 1000 yιlιn ikinci
yarιsιna ait mezarlιk bulunmaktadιr. Mezarlardan çιkan
yazιtlar, çömlekler, aletler, kolyeler, değerli takιlar Arkeoloji
müzesinde sergilenmektedir.
(Sakιz Adasι'nιn antik tarihi adada gün ιşιğιna çιkarιlmιş tüm buluntularιn sergilendiği Arkeoloji Müzesi'nde (say. 28) gözler önüne serilmektedir.)
Bizans Dönemi Sakιz
n Nea Moni (Yeni Manastιrr) (1). Nea
Moni adanιn tam merkezinde Provatio
Oros (Provatio Tepesinde) 11. yüzyιlιn ortalarιnda inşa edilmiştir. Yapιlιşι
Konstantinos Monahos'un, kendisi
Midilli'de sürgündeyken krallιğιnι yayan ve
mucizeler yaratan Meryem Ana ikonasιnι
Provatio Oros'ta bulan Nikita, İoanni ve
İosif adlι keşişlere verdiği sözünü tutmasι
üzerine gerçekleştirildi. Manastιr ve
çevresindeki birçok bölgede "toplusanatlar"
gruplarι bulunduğundan Manastιr büyük
bir gelişme gösterdi. Eski yιllara ait
metinleri kurtarma amacιyla çevre
manastιrlarla ve diğer adalarla birlikte iş birliği içinde çalιşan manastιr "Yazιlarιn kopya edildiği" en önemli
merkezlerden biri halini aldι. Adada bulunan, ortaçağa ait en önemli anιt olan manastιr aynι zamanda Bizans
döneminin mimari, resim ve mozaik sanatlarι için önemli bir örnek olma özelliğini de taşιmaktadιr. UNESCO
tarafιndan dünya kültür hazineleri arasιna alιnan bu eşsiz mimari eserin korunma ve bakιm çalιşmalarι bitmek
üzeredir.
3
5
sakız
Adasι'yla Tanιşιn
1
6
4
2
7
24
25
n Ayos İsidoros (5). Sakιz Adasι'nιn şehir merkezinde bulun Ayi Apostoli (2). Pirgi'de Bizans dönemine ait dιşι zengin seramik süslemelerle dolu
katolik Nea Moni kilisesinin aynιsιdιr. 14.
yüzyιlιn ortalarιnda inşaa edildiği bilinmektedir. Kilisenin iç kιsmιnda bulunan duvar
süslemelerinin (1655) Giritli Andonios
Demestihos Kinigos'a aittir.
nur. M.S. 250'de Sakιz Adasι'nda çileci Aziz İsidoros'un şeferine adanmιş kilisedir. Neredeyse adadan geçen tüm gezgin
ve yolcular tarafιndan adι anιlmιştιr. İnşaasι dört aşamalι olarak gerçekleşmiştir. İlk başta kraliyet üçgen yapιsιnda inşa
edilen kilisenin yapιsι en son artι şeklindeki kubbeli halini
almιştιr. Günümüze kadar gelmeyi başarmιş zemindeki
mozaiklerle inşasιnda kullanιlan ana mermer bölümler
Bizans Müzesi'nde (say 27) sergilenmektedir.
n Moni Mundon (3). Dievha'daki Moni Mundon
n Panagia Krina (Meryem Ana Krina) (6).
Panagia Krina, adanιn merkezinin güneyinde, 8
km uzaklιktaki Vavili köyünde bulunan 12. yüzyιla
ait Bizans dönemine ait önemli yapιlardan biridir.
Mimari yapιsι Nea Moni'yi anιmsatιrken, aslιnda
adaya has sekiz köşeli yapιlardan biridir.
Duvarlarιnιn inşa tekniği yapιya ayrιcalιklι etkileyici bir özellik katmaktadιr. İbadethanenin duvarlarιnι süsleyen, farklι dönemlere ait duvar desenlerinden bir kιsmι Bizans Müzesi'ne
nakledilmiştir.
n Vizantino Vaptistiri (Bizans Vaftis yeri) (7).
Limanιn
n Panagia
güneySkelia (4).
doğusunda
Katolik
Emborios'da,
monastιrι
tam ortasιnPanagia
da haç şekSikelia,
lindeki mer(Sicilyalι
mer vaftiz
Meryem Ana)
havuzuyla
Didimes (ikieski
zler) adlι
Hristiyan
köyün dιşιnda
kraliyet vafbulunmaktiz yeri bulunur. Vaftistiri (Vaftis yeri) eski
tadιr. Dar uzun kemerli kubbesi olan bu yapι 12. ve 13.
Hristiyanlιk dönemine ait ziyaretçilerin görebileyüzyιllara aittir. Mimari yapιsι ve ahşap işlemeli tebloceği tek izdir.
suyla (mihrabι mihberden ayιran perdesiyle) oldukça
etkileyicidir.
(Mundon Manastιrι) Prodromo Ayo İoannis'e
adanmιştιr. Küçük katolik kilisesi, inziva odalarιyla,
kubbeli girişten oluşur. Bilinen hikâyesi 1574 yιlιnda
başlar. Türk egemenliğinin son yιllarι boyunca önemli
dini bir kurum olarak öne çιkan Moni Mundon'daki
kilise Sakιz Adasι’nιn önde gelenlerinin ilgi gösterdikleri yerdir. Manastιrιn yazιlι belgelerinden ilki 1622,
diğeri 1730 yιlιnda iki kez ikona yapιlmasιna teşebbüs edildiği bilinmektedir. En son üçüncü kez 1849
yιlιnda yapιlmιş muhteşem folklorik özellikler taşιyan
ikonalar günümüze kadar gelmeyi başarmιştιr.
Kalelerde
Skotini Filaki(zindan)a doğru
Kalenin ana giriş kapısı
Kalenin doğu tarafι
Yanni Pappa’nιn Kalenin batι tarafιndaki‘Doksa“(şeref) adlιeseri
n Şehrin Kalesi (1). Şehrin kalesini eşsiz kιlan iki karakteristik özelliği vardιr: Deniz
kenarιnda ve yerleşim alanι oluşu. Sakιz Adasι'nιn limanιnιn kuzeyi boyunca uzanιr.
Ortaçağ ve yakιn tarihte adanιn siyasi ve stratejik hayatι alanιnda önemli rol oynadι.
Jüstinyen’in saBizans dönemine ait olan ana kιsmιna (9.ve 8.yy) daha sonradan Yönetim Merkezi'ni
rayι
içeren Cenovalιlar tarafιndan kule eklendi. Resmi anlaşmaya göre Latin ve Kastelin
episkoposunun idare merkeziydi. Ziyaretçileri hayran bιrakan kaledeki kiliselerin ve
konaklar günümüzde bile hiçbir yerle eşleştirilememiştir. Anιtsal giriş kapιsι eski Venedik zamanιndaki başkan
Silvestro Valerio'nun bugün zorlukla okunan isminin yazιlι olduğu Porta Maggiore Venedikliler’in kapιyι
değiştirmek için nasιl çaba harcadιklarιnιn göstergesidir (1694). Her işgal kuvvetlerine ait yapιlarιn (14. ve 18. yy),
bombardιmanlar(1828), depremler (1881) ve 20. yy. başlarιnda inşa edilen dalga kιran kalenin görünüşünü
değiştirdiler. Türk işgal yιllarι boyunca sadece Türkler'in, Yahudiler'in ve Küçük Asya Felaketi’nin ardιndan
mübadillerin yerleşim alanι olmuştur. Kalenin iç kιsιmlarιnda birçok anιtsal yapι vardιr. Soğuk Çeşme (Kria Vrisi),
yarι bodrum sarnιç, Jüstiniani'nin Sarayι (Palataki İustinani- 15 yy'a ait ve büyük ihtimalle Venedikliler’e ait bir
yapι), Skotini Filaki (Zindan)- Osmanlı işgal yιllarιnda 1882'de asmadan önce aralarιnda Mitropol Platona'nιn da
olduğu 70 kişinin esir tutulduğu hücre), Osmanlı Mezarlιğι (1822 yιlιnda donanmasι Konstantinos Kanaris tarafιndan sabote edildiğinde hayatιnι kaybeden Kara Ali'nin mezarlιğι), Türk hamamlarι, Bayraklι Camii, Ayo Yorgo
kilisesi (say. 24-27 bkz) buradadιr.
Sakιz Adasι’nιn
batιsιndaki Burç
n Vigles (Gözetleme Kuleleri): Denizden gelen saldιrιlardan ötürü
sahilleri kontrol edebilmek amacιyla genellikle denize yakιn yerlere,
adanιn savunmasι için inşa edilmişlerdir. Ateş yakιlarak ya da ateşin
dumanιyla gönderilen işaretlerle kuleler arasιnda iletişim sağlanιrdι.
Bu kuleler genellikle adanιn daha çok karaya çιkmaya uygun olan kιyιlarιnda güney kιsιmlarιnda inşa
edilmişlerdir. Sidirunda'da bulunan Pahi, Elindi, Mesta
kuleleri günümüze kadar çok az zarar görerek dayanmayι başarmιşlardιr. Bunlarιn
yanι sιra şehrin kalesinin
içinde yer alan limana yakιn
Kula Kulesi de hala
ayaktadιr.
Sidirunda’da kule
3
4
SAKIZ
Yürüyün
1
2
26
27
n Volissos Kalesi (Kastro Volissu) (4). Volissos, Sakιz Adasι’nιn kuzey bölgesinnin ana korunağι olarak güçlü
bir savunma alanι teşkil eder. Adanιn tüm kuzey batι bölümünü kapsar. Amani ve köylerinde nüfus sayιsιna
ve konumlarιna göre surlar, sιğιnaklar, kuleler, burçlar ve küçük kaleler içerir. Çoğunun şekli dikdörtgen olup
günümüze kadar dayanmayι başarmιşlardιr. Anna Komnini Aleksiada adlι eserinde Volissos'un kalesinin
Bizans kökeninden söz etmektedir.
n Apolihnon Kalesi
(2). Latin resmi
Dotya’da Kule
n Sakιz Adasι'ndaki çeşitli bölgelerde bulunan kalelerin dιşιnda, Pirgi'de bulunan
Dotion Kulesi, Kardamila'daki Gria Kulesi,
Kila'da Pitiosun Kulesi, şehir merkezindeki
Kammenos Kulesi, Limni bölgesinde bulunan
Gothikos Kulesi ve Kambos'la
Kambohora'daki kuleler gibi kulelere de rastlamak mümkündür. Bu yapιlarιn çoğu, ortaçağ boyunca adada savunma ve sιğιnma ihtiyacιnι karşιlamak amacιyla yapιlmιşlardιr.
kayιtlarιna göre 1140
yιlιnda Venedikli lider Nikolao Banka
Justinani tarafιndan
inşa edilmiş kale
Armolia'da bir tepenin üzerinde
bulunmaktadιr. Çift
duvarla çevrili kalede
62 oda, kalenin içinde yaşayanlar için yağmur sularιnιn
toplandιğι bir su sarnιcι ve sağlam bir kulesinin de dιşιnda
daha küçük bir kaç savunma kulesi bulunur. Çevredeki
gözetleme kuleleriyle Komi'den Lithos'un deniz kιyιsιndakilerle Kalenin bağlantιsι bulunmaktadιr. Ziyaretçilerin ilgisini çeken bu kaleyi (1656'da) Thevenot, Piacenza (1688),
Cornelli (1696'da) ziyaret etmiş önemli kişilerden bazιlarιdιr.
Yerel halkιn inanιşιna göre kale hakkιnda çok fazla efsane
yaratιlmιştιr.
n Pitios Kulesi 14.
yüzyιlιn başlarιnda, Sakιz
Adasι'nιn dağlιk
kuzey doğu ve
kuzey batιsιnι
doğal yapιsιyla
birbirine bağlayan
tek geçidin üzerine
Pityos’da Kule
stratejik nedenlerden dolayι Pitios
Kulesi inşa edilmiştir. Kule on altι köşeli yapιya sahiptir. İç
kιsmι üç katlιdιr. İçinde sarnιç ve depolar bulunmaktadιr.
Venedik işgal yιllarιnιn sona ermesinden itibaren kullanιlmamιştιr. Adanιn hürriyetine kavuştuğu 1912 yιlιna kadar
adanιn idaresinden sorumlu Osmanlıkomutanι tarafιndan
askeri idare merkezi olarak kullanιlmιş olan kule
günümüzde tarihi eser olarak kabul edilir ve ziyaret
edilebilmektedir.
n Kambion ya da Orias Kalesi (3).
Kambion kalesi, aynι adι taşιyan köyde, yüksek bir kayalιğιn zirvesinde Aya Paraskevi'nin
inziva odalarιnιn bulunduğu yerdedir. Bizans
Dönemi’nden kalmadιr. Günümüze kadar
ayakta kalmayι başardιğι kadarιyla çok erken
dönemlerinde, savunma özelliğini yitirdiği
zamanlarda terk edildiğini anlιyoruz.
Ortaçağ Dönemi Sakιz
n Ortaçağ köyleri (1). Adanιn damla sakιzιnιn üretildiği güney kιsιmlarιnda yer alan ortaçağdan kalma köylerin mimarisi korunma amaçlιdιr
ve aynι tip yapιlardan oluşur. O dönemde sιkça maruz kalιnan korsan
saldιrιlarιndan damla sakιzιnι koruma ve işgalcilerin olasι gelişmeleri kontrol altιnda tutmaya duyduklarι ihtiyaç yüzünden bu şekilde inşa
edilmişlerdir. Her bir köy, evlerin dιş duvarlarιnιn birleşik ve dιşa açιlan
bir yeri olmadan oluşturulan büyük surun tek kapιsιnιn her gece kapandιğι, kare şeklindeki bir kulenin etrafιnda gelişerek oluşmuştur. Bu dιş
duvarιn kalιnlιğι oldukça fazlayken, yer yer de daha küçük kulelerle
güçlendirilmiştir. Vessa, Armolia, Kalamoti ve Elata bu tip kale köyleridir.
Ancak deprem fay hattιnιn dιşιnda olduklarιndan, hepsinden daha iyi
şekilde korunup günümüze kadar gelmeyi başarmιş olanlar Mesta, Olimpi
ve Pirgi köyleridir. Bunlarιn her biri yerleşim alanι olup ziyaret edilebilen
köylerdir ve Sakιz Adasι'nι ziyaret edenler için birer müze gibidirler. En
çok turistik açιdan organize olmuş Mesta köyünde görülmeye değer iki kilise bulunmaktadιr. Biri 19. yüzyιla ait eşsiz ahşap oyma tablosuyla eski
Taksiarhon kilisesi, diğeri ise Yunanistan'daki en büyük kiliselerden biri
olan ve merkezdeki kulenin yerini alan yeni Taksiarhon Kilisesidir.
Kastrohoria (kale köyleri) arasιnda belki de en az değişikliğe uğramιş ve
günümüze kadar olduğu gibi gelmeyi başaran, ana kapιsιyla, tam ortasιnda bulunan merkezi kulesiyle Parthenogogio (kιz okulu) ve görülmeye
değer kiliseleriyle birlikte Olimpia köyüdür. Bu köylerin arasιnda en etkileyici olanι ise evlerin dιş cephelerindeki "kazιma usulü süslemeler"
yapιlmιş Pirgi'dir. Tüm Yunanistan'da başka hiçbir yerde görülemeyecek
köye farklι bir ifade katan bu dιş cephe süslemelerini taşιyan evleriyle
Pirgi, ziyaretçilerin uğrak yeri olmaktadιr. Önemli tarihi anιtlardan biri
Bizans dönemine ait Ayon Apostolon Kilisesi’yle köyün diğer kiliseleri de
görülmeye değer yapιlardιr. Sakιz Adasι'nda düzenlenen en canlι panayιrlardan biri 15 Ağustos'ta köyün meydanιnda gerçekleştirilmektedir.
n Anavatos (2). Bir kayalιğιn tepesinde, düz, dik, köşeli yιğιnlar gibi kayalιkla aynι renklere sahip evleriyle
terk edilmiş bu yerleşim alanι Anavatos ilk bakιşta bulunduğu çevreyle bir bütün oluşturmak istermiş gibi bir izlenim bιrakιr. Ancak adιndan da anlaşιldιğι gibi eskiden (çev. notu: Anavatos: geçitsiz, aşιlmaz, çιkιlmaz) aşιlmasι zor bir savunma suruydu. Kurulduğu tarihi bize net olarak söyleyebilecek yazιlι tarih kaynaklarι bulunmamaktadιr. İlk baştaki sur halinin Bizans Dönemi’yle bağlantιlι olduğu ve ardιndan da Venedikliler dönemiyle
ilişkisi olabileceği düşünülüyor (1346-1566). Başlangιçta, savunma amaçlι küçük bir kuleyle, merkez kalenin etrafιndaki batι sahillerini savunmak için bir kule inşa edilmiş, ve bu kule daha sonralarι Taksiarhon Kilisesi haline getirilmiştir. Anavatos'tan yakιn sahiller
görüldüğü gibi burçlar arasιnda yollanan şifreli
mesajlarιn da görülmesi mümkün. Asιrlar boyunca
sιğιnιlacak en güvenli yer olarak bilinen Anavatos'a
bütün halk Osmanlılar’dan kaçmak için buraya
sιğιnmιş ancak Türkler 1822’de oraya da ulaşmayι
başarιnca köyün sakinleri kendilerini uçurumdan
aşağι atmιştι. Kalenin dιşιndaki yerleşim alanι
18.yüzyιldan sonra gelişmiştir. Yüksek kayalιğιn
hemen altιnda bulunan ve halen yerleşik hayatιn
sürdüğü en yeni bölümü son iki asιr için oluşmuştur. Anavatos Bizans kökenili oluşu ve şekli itibariyle
"Ege'nin Mistra’sι*"" (Mistras: Mora yarιmadasιnda
bulunan ihtişamlι mimari yapιsιyla zengin bir köy)
olarak adlandιrιlιr.
2
Adasι'yla Tanιşιn
1
SAKIZ
4
3
1
1
1
1
1
28
29
n Kambos (3). Sakιz Adasι'nιn şehir merkezinin güney bölgesidir. Bolca turunçgil bahçeleriyle, benzeri
olmayan mimari yapιlara sahip konaklarιn olduğu bölgedir. Cenovalιlar döneminde (1346-1566) ipek
yetiştiriciliğinin Akdeniz'e kadar ulaştιğι dönem boyunca bölge bu şeklini aldι. İpek yetiştiriciliğinin ardιndan ve yetiştiriciliğin ön plana çιktιğι zaman diliminde bahçeler gelişmişti. Sakιz Adasι ilk ipek böceği
yetiştiricilerinden biri oldu. Bahçeler, rüzgârlardan, dondurucu soğuklardan, tozlardan ve gözlerden korunmak için yüksek duvarlarla çevrelendiler. Sulamak için ise derin kuyulardan çekilen meşhur kuyu sularιnι kullanιyorlardι. Tüm bunlar yüzyιllar boyunca adayι idare eden arazi sahibi soylular ve tιpkι
İustianini gibi ticari hükümdarlιğιn üyesi olan, yüzyιllarca adayι idare eden güçlü ailelerin evlerinin de
dahil olduğu bir üniteydi. Turunçgillerin (portakal, narenciye, mandalina, limon, bergamon) ihraç edilişi,
damla sakιzι ve ipek dιşιndaki lüks ürünler, adanιn 17. 18. ve 19. yüzyιllarda büyük çok gelişmesine neden olan kaynaklardιr. Adaya has iki renkli taşla inşa edilmiş batι etkisi taşιyan yapιlar, şιk kiliseler,
Osmanlι çeşmelerinin yanιnda yükselen barok tarzι çan kuleleri inşa
edilmiştir. Başbakanlιk bildirisiyle "tarihin ve doğal güzelliklerin" yer olarak
ilan edilmiş Kambos'un günümüze kadar gelmeyi başaran konaklarι bölgeyi
bir açιk hava müzesine dönüştürmektedir.
n Ayos Vasilios'u (4).
n Petrokokkinoslar'ιn
Bugünkü Sakιz Adasι'nιn şehir merkezi seviyesinin daha altιnda bulunan
Dimotikos Kipos'ta (Halk Bahçesi) Ayos Vasilios Kilisesi’nin kalιntιlarι bulunmaktadιr. Kilise bugün açιk, boş ve etkileyici şekilde gözler önünde
olan aile kabristanιn da bulunduğu köklü ve büyük bir aile olan
Petrokokkinoslara aitti. 15. yüzyιlda, üçgen yapıda inşa edilmiş kilise
dönemin mimari yapιsιnιn rönesansιnιn örneğidir. Kilisede 16.yüzyιlda ilk
kez Yunanca eğitim veren okul kurulmuştur. Döneminin Sakιz Adalιlarι
tarafιndan adanιn en güzel kilisesi olarak kabul görmüş ve Metropolit ilan
edilmiştir.
Sakιz Adasι'nιn merkezindeki
İstanbul'un alınışından uzun yıllar sonra, Kanuni Sultan Süleyman'ın hükümdarlığının son dönemlerinde,
Miladi takvime göre 1566 yılının Nisan ayında ve Hicri takvime göre 973 yılının Ramazan ayında Sakız Adası
Osmanlı donanması tarafından işgal edildi. Jüstinyani Birliği-şirket olarak da bilinmektedir- (Maona) tarafından o ana kadar son iki yüz yıldır idare edilen Sakız Adası vergi vermekle hükümlü olduğu
imparatorluğun Padişah'ına savaşmadan teslim olur. Bu olay ve çoğu zaman toplumun
çoğunluğunu oluşturanYunan ortodoksların tarafsız tutumu, Sakız Adası'nın stratejik
konumu, İmparatorluğun Batı'ya ticareti devam ettirme mecburiyetiyle ve damla
sakızı tekelciliğinin ekonomiye kattığı büyük önem, Selim'in 1567 yılında adanın
sakinlerinin büyük çoğunluğunu oluşturan sakinlerine imtiyaz sağladığı ve daha
sonradan İmparatorluğun Hristiyan bölgelerine özerklik verilmesi konusundaki
ilk olan ahidnameyi imzalamasına neden olmuştur. Söz konusu sağlanan
imtiyazlardan biri de adaya askeri ve İmparatorluk'un idareci yöneticileri ve
aileleri dışında Müslümanların adaya yerleşmesinin yasak oluşuydu. Gerçekten
de Osmanlı İmparatorluğu'nun hakimiyeti süresince, sadece Sakız Adası'nın
Kastro (Kale) bölgesinde yaşayan müslümanların sayısı genel nüfusun %5'ini
geçmedi. Ayrıca bir de Kambos bölgesi ve çevresinde bir kaç müslüman aile
yaşardı. Bu durum da Mastihahora (Damla sakızı köyleri) ve diğer köylerde islami yapılar pek yoktur. Adada, çok fazla sayıdaki üyeleriyle birlik içinde çalışan,
teknisyenler, duvar işçileri, heykeltraşlar vb. ayrım ögzetilmeksizin çalışıyorlarken
adada islamı bir birliğin bulunduğuna dair ibare
yoktur. Osmanlı
İmparatorluğu'nun hakimiyeti boyunca dini ya da her türlü mimari yapılarda
halk sanatı unsurlarıyla birlikte şaşırtıcı şekilde iki kültürün etkileri Sakız
Adası'nın mimarisine işlemiştir. Üstelik, eski yapıların çoğunluğu, daha sonraları
sürekli kullanıldıkları ya da ikamet edildikleri için Osmanlı'ya has unsurları sonradan eklenip korunmuştur. Sakız Adası, 19. yüzyıl da geçirdiği felaketlere
(Sakız Adası İsyanı 1822 ve 1881 depremi) kadar mimari yapısını neredeyse
değişmeden korumuştur ve böylece İtalyan tarzı şehriyle en çok da islami
yapılar Osmanlı Barok döneminden sonra bugünkü şekillerini almışlardır.
n MECİDİYE CAMİİ (1). Mecidiye Camii Sultan Abdülmecid
döneminde (1823-1861) İmparatorluk'un hazine parasıyla inşaa
edilmiştir. 1846 yılına kadar uzanan geçmişiyle camiinin açılışını adaya üç günlük ziyarette bulunan Padişah tarafından 1849 yılında
yapıldı. Padişahın bizzat açılışı yapması devletin halktan resmi bir
biçimde 1822 yılında yaşananların ardından “özür dilemek” olarak algılandı. Camii'nin iç kısmında ince ve ustalıkla işli mihmarıyla üzerinde padişahın tuğrasıyla minberi günümüze kadar ulaşmayı başarmıştır. Camii'nin girişinde bulunan Padişah
Abdülmecid'in Tuğrasıyla birlikte tarihi de yazılıdır. İstanbul'dan
hazır olarak gönderilen Padişah'ın tuğrasını taşıyan yapıların üzerindeki tüm yazılar özenle ve titizlikle hat sanatıyla ve şiirsel bir
Osmanlıca'yla yazılmışlardır.
Etrafı demir korkuluklarla çevrili ibadethanenin bahçesinin
içinde ona benzer yuvarlak ve daha küçük iki yapı bulunmaktadır.
Girişte, sağ tarafta bulunan ve halen “koruma yeri” olarak kullanılırken sol taraftaki küçük yapı ise üç tarafı sanat eserleri gibi
özenle, Barok çiçek desenleriyle işlenmiş mermelerle kaplı ve üzerlerinde 1848 tarihiyle yine aynı şair,Ziver tarafından yazılmış
yazıların bulunduğu bir çeşmedir. Çeşmenin dördüncü yüzeyinde
ise İmparatorluk donanmasın tarafından yapıldığını belli eden
ibareyle güneş takvimi bulunmaktadır.
Mecidiye Camii, Türkiye ve Yunanistan arasında imzalanan Lozan Antlaşmasının uygulanmasıyla karşılıklı halkların göç edişiyle
adada müslüman toplum kalmadığı için 1923 yılından beri ibadethane olarak kullanılmamaktadır. Son yıllarda yenilenen ve restore
edilen yapı Bizans Müzesi'ne ev sahipliği yaparken minaresinin
restoresine devam edilmektedir.
Camii'nin yenilenmesi ve restorasyonu sırasında yapılan kazılarda, yerel görüşe göre ibadethanenin başka bir kilisenin, büyük ihtimalle katolik Nutredona ya da Orthodoks Eleimonitria kilisesinin
yıkıntıları üzerine inşaa edildiğine dair buluntular açığa çıkmıştır.
Günümüze kadar ulaşmayı başarmış Osmanlı yazılı kaynaklarına
göre kilise harabesi bulunan bu ibadethanenin arazisi Vezir
İbrahim Paşa tarafından Valide Sultan Emmetullah'a satılmıştır.
Osmanlι Yapιtlarιnι görün*
n BAYRAKLI CAMİİ Mezarlığın yakınında, ka-
30
tolik kilisesi biçimindeki 1881 yılındaki depremde
yıkıldığında bir can alan daha önceki ibadethanelerin
üzerine inşaa edilmiş camii. Sultan Abdülaziz'in
tuğrasını taşıyan camii 1901 tarihlidir. Söz konusu neo
klasik özellikler taşıyan mimari yapı, büyük ihtimalle
adanın yerlisi olan mimar tarafından, yerel malzemelrle inşaa edilmiş eklektik bir yapıdır. Girişinde, padişahın
tuğrasının dışında, depremde yaşamlarını kaybedenler
ve onların anısına inşa edildiğine dair levha bulunmaktadır.
31
n OSMANİYE CAMİİ 1881 yılından önce fazla
büyük olmayan bir müslüman semti olan
Frangomahalla'da (Frenk Mahallesi'nde) bulunan
küçük bir camiidir. Arkeoloji Hizmetleri Birimi
tarafından restore edilen bina sergi alanı olarak kullanılmaktadır.
n ABDÜLHAMİD ÇEŞMESİ 1091 yılında restore edildi. Sakız Adası'nın merkezinde asırlık çınar
ağaçlarının altında adanın hayrat çeşmelerinden en
yenisi olan Abdülhamid Çeşmesi bulunuyor. Çeşmeyi
inşa eden ustanın döneminin neo kalsik akımından
etkilendiği oldukça bariz şekilde fark edilmektedir.
Çeşmenin üst kısmı antik ve çağdaş Atina'nın Lisikrati
anıtını (Diyojen Feneri'ni) anımsatıyor. Düz zemin
temel üzerinede ve kızıl Taş ocağı mermerleriyle Küçük Asya'dan getirilmiş beyaz mermerlerin dönüşümlü olarak kullanılmasıyla inşa edilmiştir. Çeşmenin
seçkin tarzı orta Avrupa, Neo klasik ve yeni Osmanlı
barok akımlarının hoş bir uyumunu sergilemektedir.
n OSMANLI HAMAMLARI Kastro da, son zamanlarda gezilebilecek şekilde restore edilerek günümüze
kadar gelmeyi başarmış Osmanlı Hamamları vardır. 17. yüz yıla ait, 20. yüz yılın başlarına kadar halka açık
hamam işlevi görüyordu ancak daha sonraları ne yazık ki kapandığından beri yağmalanıp tahrip edildi. Şimdi
arkeolojik eserleri koruma tarafından yeniden restore edilmiş halde olan hamam yeniden aynı şekilde kullanılacak halde yenilendi. Yenilenirken mümkün olduğu kadar eski süslemelerinin değişmemesi konusunda özen gösterildi. Günümüzde, dönemlik sergilerin başarıyla organize edildi ve sergilendiği alan olarak kullanılıyor.
* Metinler: Thomas Karamouslis +30 6937 786213), Fotoğraflar: Yannis İkonomou
Sakιz Adasι'nιn merkezindeki
n MELEK PAŞA ÇEŞMESİ YA DA MERMER
ÇEŞME Sakız Adası'nın Osmanlı himayesindeki döneminden geri kalan en güzel eser, hiç kuşkusuz Melek
Paşa Çeşmesi ya da Mermer Çeşme olarak bilinen bu
barok yapıdır.
Padişah'ın Damadı Mehmet Melek Paşa Sakız Adalı aristokrat bir Osmanlı ailesinin mensubuydu. 1566 yılında adayı
işgal edip ölene kadar idaresini elinde tutan kaptan Kiyale
Paşa'nın soyundandı. Melek Paşa zaman zaman adanın yönetimiyle ve idaresiyle ilgili yüksek mertebelerde de görev yapmıştı. Aynı zamanda Sakız Adası'nda büyük bir gayri menkul
servetinin ve Sakız Adası'na 1768'de çeşmeyi hediye edinceye kadar Çeşme vakfının da sahibiydi.
Söz konusu olan, şehrin su tesisatının düzenlenmesinde
yardımcı olduğu gibi hem gemilere ve hem de donanmaya fayda sağlayan Sakız Adası'nın yüksekliklerinden
şehir merkezine su getiren büyük bir su tesisatına sahip
bir çeşmedir.
Tam bir asır boyunca seyyahların en çok tasvir ettikleri
yapıtlardan biri olma özelliğini korumuştur. Günümüze
kadar kusursuz şekilde gelmeyi başarmıştır. İlk inşa edildiğinde
kurşundan çatısı şimdi kiremittendir.
Melek Paşa Çeşmesini resmeden taş gravür
1776.
n KASTRO'NUN AYOS YEORGOS'U - ESKİ CAMİİ 20.
yüz yılın ilk çeyreğinden itibaren Kastro bölgesinin kilisesi olarak
kullanılmaktadır. Kastro'nun merkezinde, binlerce yıllık tarihi boyunca önemli rol oynayan bir noktada bulunmaktadır. Cenovalıların koridorlu bazilika şeklinde inşa etmiş oldukları yapının Katolik kilisesi'ne dönüştürülmesi kolay oldu. 1561 yılından beri camii olarak kullanılan yapı1881
yılındaki
depremde
yıkıldı.
Sultan
Abdülhamid döneminde 1892'de yenilenen
yapı Hamidiye olarak adlandırıldı.
Dikdörtgen merkezi tek kubbeli büyükçe
yapı üzerine inşaa edildiği binaların birçok
parçalarının kullanılmış olması onu mimari
açıdan oldukça ilginç kılmaktadır. Osmanlı
mimarisinin Batı akımından etkilenmeye
başladığı 19. yüzyılın karekteristik süsleme
özelliklerinin tamamını içermektedir.
Günümüzde kilise olarak kullanılan
yapının içindeki mihrap ve minberle birlikte
bir çok karakteristik unsurlar günümüze
kadar gelmeyi başarmıştır. Kilisedeki bir çok
özel ikonalar 1922 yılında Çeşme yarımadasından ve çevre bölgelerden mübadele
zamanı gelen Rumlar tarafından getirilmiştir.
Yapının günümüzde cam kapılar ardına kapalı olan korunaklı şerefe de bulunmaktadır.
Aynı bölgede döneminin meşhur medresesi de bulunmaktadır. En eski temelleriyle Osmanlı yapısının girişinde,
medresenin inşası sırasında mermer levha üzerinde Hat sanatıyla Osmanlıca yazı bulunmaktadır. Günümüzde
arkeolojinin bakım bölümü olarak kullanılıyor.
Avlusunun tam ortasında bulunan su kuyusunun hemen yanında daha sonraları üzeri Osmanlı halk sanatı
süslemeleriyle bezenerek, geç Roma dönemine ait bir lahit ibadethaneye gelen müminlerin abdest alması için kullanılacak şekilde yerleştirilmiştir.
Kilisenin girişinde Abdülhamid'in tuğrasıyla yazıları yazan Feiz'in adı ve 1892 tarihin bulunduğu mermer bir
levha bulunmaktadır.
Giriş kapısından geçip içeri girildiğinde sol tarafta duvarın içine gömülü Cenovalılar ( Pietra nita) zamanından
kalma, üzerinde Türkçe olmayan bir dilde sıradan bir el yazısıyla yazılı dikdörtgen siyah bir taş vardır.
Bulunduğu yükseklik, hem Hristiyan hem de İslami tarihler içerdiği ve son olarak Hz. İsa'yla Hz. Muhammed'den
bahsediyor oluşu açısından oldukça ilginçtir. Yapılan araştırmalarda, kilisenin kronolojisiyle Kastro'nun(Kale' nin)
kronolojisinin tam olarak örtüştüğü görülmektedir.
Osmanlι Yapιtlarιnι görün
32
33
n OSMANLI KABRİSTANI Kastro'nun meydanında ve 1822 yılında
Sakız Adası Ayaklanmasın'da Konstantinos Kanaris'in Sakız Adasının limanındaki Osmanlı donanmasının bir kısmına ateş açtığında ki en sonunda tam anlamıyla ironiyle “burlota” ateşe verilmişlerin yeri adı alan olayda hayatını
kaybeden Kaptan Kara Ali Paşa'nın anıtının etrafı Osmanlı mezarlığıdır.
Büyük ihtimalle İstanbul'daki en iyi mermer atölyesinde ki onun donanmasındaki diğer askerlerinkinin de olduğu gibi üzeri özenle işlenmiş beyaz
mermerden bir lahitir.
Kaptan Kara Ali Paşa'nın kabristanı etrafındaki diğerlerinin ayrı ayrı mezar
taşlarının üzerindeki başlıklarına göre rütbeleri ve eğer varsa mezar taşlarındaki yazılardan 1890 yılına kadar adadaki müslüman toplumun önemli kişilerinin yattığı biliniyor.
n DİĞER ÇEŞMELER Sakız Adası'nın
Hora
bölgesinin
çeşitli
noktalarında,
Kambohoron ve Kambos bölgelerindeki,çiftlik
ve evlerde Cenova dönemiyle birlikte adanın
özellikle 18. yüzyılda Osmanlı etkilerini anımsatan ve gözler önüne seren büyük kapılar, binalar
üzerindeki levhalar, sütün ve sütün başlıklarıyla
mimari yapılarıdaki etkileri görülür.
Bazı çiftliklerin duvarlarında müslüman
geleneklerine uygun olarak yoldan geçenlerin
serinlemesi ve genellikle ismi küçük üzerinde
yazılı yaptıranın ruhuna dua etmeleri için
yapılmış bir çok çeşme vardır.
* Metinler: Thomas Karamouslis +30 6937 786213), Fotoğraflar: Yannis İkonomou
Müzeleri
n Arkeoloji Müzesi.
Neolitik dönemden, geç antik
döneme kadar ait olan buluntular sergilenmektedir. Örnek
olabilecek düzene sahip iç alanlarιnda seramik parçalar, heykeller, kabartmalar, mimari süslemeler, cam,
altιn, bakιr eşyalar sergilenirken
bahçesinde Makedon mezarι, mezar
taşlarι ve sütunlar gibi tarihi parçalar
bulunmaktadιr. Mihalon 10, Sakιz Adasι
Tel: +30 22710 44239, 22710 44560
Fax: +30 22710 44650
n Tarih ve Fizik Müzesi
(Musio İstorias kai Fisikis)
1792 yιlιnda kurulan Sakιz
Adasι'nιn tarihi lise
binasιnιn çatιsι altιnda bulunur. Tarih salonunda folklorik unsurlar, kilise ikonlarι,
eski paralar, silahlar, eski fotoğraflar sergilenmektedir.
Fizik salonunda sergilenen
tarihi fizik ve kimya aletlerinin bir çoğu nadir müzelik parçalardιr.
Filippu Argentini Sakιz Adasι, tel: +30 22710 22786, 22710 44521
n Yaluri Müzesi. Sakιz Adasι'nιn
n Sakιzz Adasι Denizcilik Müzesi. Neoklasik eski Sakιz Adasι konaklarιndan birinde Sakιz
Adasι'nιn denizcilik geleneğine ait tarihi örnekler sergilenmektedir. Aristidis Glikas'ιn çalιşmalarι olan yelkenli gemi tablolarι, gemi maketleri, gemilere ait parçalar ve fotoğraflar da bulunmaktadιr.
merkezinde bulunan Gialuri Müzesi
Sakιz Adalι meşhur ressam Nikos
Yaluris'in kabartmalarιyla tablolarι
sergilenmektedir.
Venizelu 73, Sakιz Adasι
tel: 22710 43360
Atsikis (Stefanu Tsouri 20) Sakιz Adasι
tel: 22710 44139-40-41
n Belediye Tablo Galerisi.
Şehir merkezinde bulunan (mimari olarak Kambos'un orjinal binasι-1936-) eski halk hamamι binasιnda bulunmaktadιr.
Diomataris'in kişisel kolleksiyonundan ve özellikle Sakιz Adalι
çağdaş ressamlarla, ünlü ressam Yannis Miterakis'in tablolarι
sürekli olarak sergilendiği gibi dönem dönem kιsa süreli olarak
çeşitli ressamlarιn eserlerine de ev sahipliği yapmaktadιr.
Andrea Singru 1 Sakιz Adasι tel: 22710 43830
G. Miterakis’nin eseri
Ziyaret Edin
34
35
n Resim Galerisi- Argentinis'in folklorik kolleksiyonu. Sakιz
Adasι'nιn Kütüphanesi "KORAİS" 'in (say 32-33 bkz) çatιsι
altιnda yer almaktadιr ve Filippos P. Argentisnis'in şahsi
kolleksiyonunun parçalarιndan oluşmaktadιr. Sakιz
Adasι'nιn topografisini ve tarihi olaylarιn resmedildiği tablolarιnιn yanι sιra, soylu ailelere ait portreler, madalyalar ve kişisel eşyalar, tarιm aletleri, kuzey köylerden aletler ve yerel
giysilerle, nakιş, dantel kolleksiyonlarι sergilenmektedir.
n Bizans Müzesi. Vunakiu Meydanι'nda
(Platia Vunakiou) bulunan Osmanlι mabeti Mecidiye Camii (19.yy) çatιsι altιndadιr ve antik hristiyanlιk dönemden
Bizans sonrasι döneme kadar uzanan
n folkn Kallimaria'nιn
sürece ait kazιlardan çιkarιlan buluntular
lorik Müzesi.
sergilenmektedir. Bunun dιşιnda E.
Kalimasia'nιn ortaokulu- Delakroix'in ünlü "Sakιz Adasι Katliamι"
nun bodrum katιnda
(Sfagi Chiou) adιnι taşιyan tablosunun
özel olarak düzenlenmiş
kopyasι da bu müzede yer almaktadιr.
bölümlerde eski meslekPlateia Plastira (Vounakiou), Sakιz Adasι
ler (zeytin yağcılık, uzo
Tel: +30 22710 44228, 22710 26866
yapιmι, demircilik, vb)
sergilenirken Sakιz
Adasι'nιn eski geleneksel
evlerden bölümleri de
görmek mümkündür.
Adamantiou Korai 2 Sakιz Adasι, Tel: +30 22710 44246
Gimnasio Kalimasias,
Kallimasia, Notia Chios,
Tel : +30 22710 51238
n Kurunion'un Kilise Müzesi. Eski ilkokul
binasιnιn çatι altιsιnda
bulunmaktadιr.Tarihi eski kilise
fotoğraflarι, kilise eşyalarι, büyük ressam
ikona sanatçιsι Georgios Panagiotakis'in
(1900- 1995) eskiden Ago İoanni kilisesini
süsleyen Neo Bizans ikonalarι burada bulunmaktadιr.
Dimotiko Sholio Kourinion, Voria Chios
Tel: +30 22740 71469 (Kurinion kahvehanesi)
n Turunçgiller Müzesi
"Citrus". Sakιz Adasι'nιn
Kambos bölgesinde faaliyet
göstermekte olan bu müze
bölgenin turunçgilleri hakkιnda bilgi ve tecrübe sahibi olabileceğiniz, turunçgil
meyvelerinin ürünlerinden
edinebileceğiniz çok amaçlι bir
mekândιr.
Argenti 9-11 Kambos
Tel: +30 22710 31513
www.citrus-chios.gr
n İnussos Deniz Müzesi.
Dünyaca ünlü armatörleri ve denizcilik
gelenekleriyle ünlü olan İnussos'un
sahip olduğu ünüyle alakalι bir müzeye
sahip olmasι da gayet doğal. Tarihi denizcilik yazιtlarι, gemi maketleri, tablolar, fotoğraflar, gemi parçalarιyla, denizcilik ve gemicilikle ilgili bir çok değerli
tarihi parça sergilenmektedir.
Oinousses, tel: +30 22710 55182
ΜΑΚΑΡ
ΙΟΥ
ΑΡΧΙΕΠ
ΙΣΚΟΠ
ΟΥ
Sakιz Adasι'nιn köyünde
ΜΑΙΗΣ ΧΡΥΣΟΒΕΛΟΝΗ
Χ
Ο
Μ
Υ
Ο
ΣΤ
Ω
ΓΚΑ
8
Η
ΡΛ
ΠΑ
ΟΥ
ΟΥ
Ν/Ν
ΚΩ
ΙΟΥ
ΝΙΚ
ΛΟ
Ν.
. ΝΙ
ΚΟΔ
ΗΜ
B
ΚΩ
Γ
ΡΑ
ΚΑ
ΚΛΙΝΙΚΗ
ΑΥΓΟΥΣΤΗ
Η
ΡΛ
ΠΑ
ΑΜ
ΤΣ
ΑΜ
ΤΣ
Υ
ΙΟ
ΙΚ
ΤΡ
ΠΑ
Sakιz Adasιnın Kuzeyine
doğru
Γ.
ΩΡ
ΓΕ
Δ.
Τ
ΠΑ
ΝΑ
ΥΑ
ΡΧ
Ε
ΥΛ
ΚΙΟ
ΡΙ
ΚΙ
ΟΥ
7
ΙΟ
Υ
ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΟΥ
Ρ
ΦΡ
ΕΤ
ΟΥ
ΓΕ
ΩΡ
ΓΙΟ
Υ
Η
ΑΓ
ΙΟ
Υ
ΑΝ
Θ
ΧΩ
ΡΕ
Á
.
Ν
ΤΥΡΩ
ΜΑΡ
C
5
9 Kale'nin ana girişi (say. 20 bkz)
10 Petrokokkinoslarιn Ay. Vasiliu kilisesi
kalιntιlarι (say. 23 bkz)
11 Homeros (Say. 42 bkz)
12 Tablo galerisi (say. 28 bkz)
D
13 Valilik
14 Belediye binasι (yanιndaki binalar eski
Türk denizcilerin yerleri)
15 Metropol Kilisesi
16 Sakιz adasιnιn tarihi ortaokulu binasι,
Tarih ve Fizik Müzesi (say. 28 bkz)
17 Kütüphane Korais (say. 32 bkz)
18 Turizm Ofisi
Σ
ΙΑ
ΑΣ
ΡΠ
ΚΑ
3
9
ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ
ΧΙΟΥ
14
ΠΛ Α Τ Ε Ι Α
ΗΡΩΩΝ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ
ΜΙΚΡΑΣΙΑΣ
ΝΕΝ
ΤΥ
ΤΖ
ΩΝ
ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΚΗΠΟΣ
ΤΕΛΩΝΕΙΟ
ΧΙΟΥ
ΚΕΝ
10
ΚΩ
Ν
Κ Α Σ Τ Ρ Ο
ΚΑ
ΛΟ
Θ
ΚΩ
ΣΤ
Α
ΛΟ
ΥΚ
Α
4 Sakιz Adasι Merkezine gider
(Nea Moni, Anavatos) 6
A
ΟΥ
ΒΑ
ΣΙΛ
ΕΙΑ
ΔΗ
ΙΣ
ΤΕ
Λ
ΑΕ
Ρ.
B
ΩΝ
ΒΛ
ΑΣ
ΤΟ
Υ
ΝΤ
Ε
ΑΡ
ΧΕ
ΡΜ
.
ΞΥΛΑ
Μ.
ΔΡΙΜΑ
ΚΟΥ
ΜΥΛΩΝ
ΑΔΗ
ΒΛΑΧ
ΟΓΙΑΝ
ΝΗ
Φ
ΚΟΥ
ΛΑΝΣ
ΑΦΩΝ
ΡΑΛΛ
Η
ΥΡ
12
ΓΛΑΥΚΟΥ
ΑΝ
ΑΡ
Γ
ΣΥΓΓ
ΡΟΥ
Α
Ο
ΣΓΟΥΤ
Α
ΑΡ
ΝΤ
ΟΣ
.
ΜΑ
ΡΗ
ΚΩ
Ν
ΑΓ.
ΩΝ
ΡΓΥΡ
1
ΝΟΜΑΡΧΙΑ
ΑΓΑΛΑ
ΣΤΟΥ
ΜΙΚΚΙΑ
ΔΩΝ
ΟΥ
ΥΛ
ΠΟ
ΝΟ
ΒΛΑΤ
ΑΡΙΑΣ
18
13
ΡΟ
11
ΚΟ
ΝΤΟΛΕ
Χ,
2
ΟΜΗΡΕΙΟ
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ
ΚΕΝΤΡΟ
ΠΟΛΥΧ
ΠΕΤΡ
ΟΚΟ
ΚΚΙΝ
ΟΥ
ΠΛΑΤΕΙΑ ΠΛΑΣΤΗΡΑ
ΔΗ
°
¢
ΣΑ
Α
ΡΑΜ
ΣΚΑ
ΑΜ
Υ
ΙΚΙΟ
ΑΝΔΡΕΑ
ΘΕΛΟΥΔΗ
Ν
ΛΟ
ΣΑ
Ρ.
ΝΔ
ΥΑ
ΪΖΟ
ΛΟ ΠΑΡΚΟ
ΙΩΤΙΣ
Σ ΗΣ
ΡΗ
ΜΑΓΑ
Ζ
ΒΑ ΣΙΛΙΚ Α
A Vunaku Meydani
B Aplotarias Sokaği
C Sinema Tiyatro Salonu Rex.
D Yeni limanιn binasι
ΜΟΥΤΑΦΗ Γ.
ΠΛΑΤΕΙΑ
ΓΕΩΡΓΙΟΥ
ΧΩΡΕΜΗ
ΠΡΟΣ ΨΑΡΑ
16
Sakιz Adasιnιn
15 17
güneyine Doğru
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
ΧΙΟΥ
«ΑΔ. ΚΟΡΑΗΣ»
Σ
ΝΟ
ΣΟ
MΗΤΡΟΠΟΛΗ
ΙΑ
ΚΑ
ΠΟ
Μ
ΛΑ
ΚΑ
Μ
ΗΤ
ΡΟ
ΠΟ
ΛΙΤ
ΟΥ
ΠΛ
Güney Sakιz
(Havaalanı)
ΑΤ
ΩΝ
ΟΣ
ΡΠΟΥ
ΧΩΡΕ
ΜΗ
ΠΟΛΥΚΑ
ΜΗΤΡΟΠ
ΟΛ
ΙΤΟΥ
ΙΩΑΝ
ΝΗ
n Sakiz Adasi'nin Merkezi'yle Kastro'daki Osmanli Yapilarina Gezinti
ΔΕΛΗ
ΑΤ Σ Ι Κ Η
Γ ΙΑ Ν
ΝΗ
Hareket Noktası: Mecidiye Camii
Zaman:
Ağır adımlarla yürüyerek duraklamadan yaklaşık 1 saat
Λ.
ΛΟΓΟ
Υ
Anıtlar: 1. Mecidiye Camii, 2. Abdülhamid Çeşmesi, 3. Melek Paşa Çeşmesi, 4.
Osmaniye Camii, 5. Osmanlı Mezarlığı ve Kara Ali Ali Paşa mezarı, 6. Bayraklı Camii, 7. Ayos
Yeorgio Kilisesi( eskiden Eski Camii olan kilise), 8. Osmanlı Hamamları,
ΔΗ
ΙΩ
ΤΟ
Υ
ΚΟ
ΥΝ
ΤΟ
ΥΡ
ΧΟ
Υ
ΝΑ
ΥΑ
Ρ
ΑΝΔΡΕ
Α ΜΕΣΟΛ
ΟΓΓΙΤΗ
ΙΟΥΔ Η
ΑΣΩΜ
ΑΤΩΝ
ΟΥ
ΣΥ ΚΟ
ΥΤ ΡΗ
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ
ΜΟΥΣΕΙΟ
ΣΚΥΜ Ν
Η ΕΜΜ .
ΜΑΘ
ΣΤΟ
Φ
Ο ΡΙ
ΡΗ
ΚΑΛΑΜΠ
ΟΚΑ ΙΑΣΟ
ΜΑΤΘ
ΑΙΟΥ ΖΥ
ΜΑ
ΠΑΝ ΤΕΛ
Χ ΡΙ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
ΑΙΓΑΙΟΥ
Güzergah: Günümüzde Bizans Müzesi olan avlusunda abdest almak için bulunan çeşmesiyle Sakız Adası'nın şehir merkezindeki Mecidiye Camii'nden başlayın (syf. 24). Mecidiye
Camii'sinin hemen karşısında, meydanın üzerinde Abdülhamid Çeşmesi'ni göreceksiniz (syf. 25).
Batı'ya doğru Mermer Çeşme ya da Melek Paşa (syf. 26) Çeşmesi'ne ilerlemek için Dimokratias
sokağını takip edin. Melek Paşa Çeşmesi'nden sonra iki seçeneğiniz var. Kastro'ya (Kale'ye) girmek
ya da 500 metre kadar da ilerleyip Frangomahalla'daki (Frenk Mahallesi'ndeki) Osmaniye
Camii'sine gitmek. Geri dönüş yolunda Kale'nin ana giriş kapısından girin (Porta Maggier say. 20
bkz) ve Skotini Filaki (Karanlık Hapishane'yi) ve Jüstinyanos'un küçük Sarayına gidebilir, Kale'nin
(Kastro'nun) Meydanı'nda Osmanlı Kabristanını (syf. 27) ziyaret edebilirsiniz. Ayo Yeorgio
Sokağı'ndan devam ederek, ilk önce Bizans Orthodoks kilisesi olan daha sonradan Katolik kilisesi
ve ardından da Camii'ye dönüştürülmüş ve en son haliyle yine Orthodoks kilisesine olan Ayo Yorgio
Kilisesi'ne (syf. 26) varacaksınız. Ayo Yeorgio kilisesinin avlusunda Medrese'yi ve çeşme olarak işlev
görecek şekilde uyarlanmış lahiti görecekseniz. Aynı sokağın sonuna kadar ilerlediğinizde Osmanlı
hamamlarını (syf. 25) ve biraz sağ tarafındaysa Soğuk Çeşmeyi görebileceksiniz.
ΝΟΣ
ΑΝΝ
ΟΥ
ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΗ
ΘΕΟ
ΑΝΔΡΕ
Α
ΝΑΥΤΙΚΟΣ
ΟΜΙΛΟΣ
ΧΙΟΥ
ve şehrinde dolaşma
n tarihi, geçmişinden bugüne kadar sürekli güzelleştirilmesi ve çağdaşlaştιrrιllmasι için
n Sakιzz Adasι''nιn
yapιllan çabalarla doludur. Zor ve meşakkatli olan bu çabalar uğruna, bazen isteyerek bazen de istemeyerek,
tarihin bιrraktιğ
ğι izler kurban edildiler. Sonuç olarak, Sakιzz'ιn
n merkezi daha çok hoş olmayan, uyumsuz bir
görüntüye sahip oldu. Ancak bu uyumsuzluğun içinde geçmişi arayacak olursak bugünün daha çok
anlaşιllιrr ve daha çok ilginç olduğundan emin olabiliriz.
n Sakιz Adasι'nιn şehir merkezi bugünkü konumuyla hemen hemen aynι yerde, antik çağlardan günümüze
kadar yerleşim alanι olma özelliğini taşιyan limanιn çevresinde gelişerek büyümektedir. Limanιn varlιğι,
adanιn coğrafi konumunun etkisiyle birleşince (M.Ö. 7. ve 4. yy boyunca) adanιn oldukça gelişmesine
yardιmcι olmuştur. Ancak I. yüzyιlda adanιn limanιnιn ihmal edilmesi, İudea’nιn Kralι İrodis'in ''yeni bir liman'' inşa etmesine neden olur.
Daha sonraki yüzyιllar boyunca Cenovalιlar adada hakim olduklarι süre içinde (14. ve 16. yy) liman o dönemin askeri ve ticari tüm ihtiyaçlarιnι gerektiği gibi karşιlayabilsin diye limanda önemli eserler yapmιşlardιr. Limanιn kuzey tarafιnda bulunan Bizans kalesi de bugünkü son şeklini o zaman edinmiştir. (Syf. 22 bkz.) 1566 yιlιnda- ki Osmanl işgâli limanιn iyi koşullarda korunmasιnιn tamamen göz ardι edilip umursanmadιğι dönemin başlangιcιydι.
Böylece yavaş yavaş liman gemiler için uygun olmaktan çιkmιştι. Yapιlan
baskιlarιn ardιndan,Osmanlι idareciler 1895 yιlιnda imparatorluk fermanιyla
1895 yιlιnda yeni limanιn inşasιnι (aynι yerde) Sakιz Adasι Liman ve
Rιhtιmlar Birliği’ne devretti. 1904 yιlιnda inşasι tamamlanan liman bazι değişikliklerin ve gelişmelerin eklendiği bugünkü limandιr. Sakιz Adasι özgür- Limanlar ve Rιhtιmlar Birliği’nin binasι
lüğüne 1912 yιlιnda kavuştu. 1950 yιlιna kadar liman ve rιhtιmlar birliği limanι idare ediyordu. Bu yüzden de bir süre sonra Liman Veznesi'ni de üstlendi. Yeni limanda inşa edilen ilk bina birliğin yazιhanesi olan, bugünkü L.
Aigaiou ve Kanari Caddeleri'nin köşesinde bulunan turizm acentalιğιnιn bulunduğu binaydι. Eskiden kahvehanelerin bulunduğu şimdiyse tüm kafe ve
barlar- la birlikte lokantalarιn hakimiyetinYannis Kuçuradis’in
Milli direniş Antιyla deki Sakιz'ιn rιhtιmι olan Aigaiou CadLiman desi'nin tamamι 19.yüzyιlda yeni limanιn
yapιlmasιyla oluşmuştur. Limanlar ve
Rιhtιmlar Birliği’nin binasι Limanιn güney
tarafιndan görünüşü. Eskiden limanιn
sιnιrlarι rιhtιmιn paralel, boyunca ve arka
sokaklarιna kadar uzanıyordu.
A VUNAKU MEYDANI
Meydan adιnι daha önceden
orada bulunan küçük tepeden
almιş. (Βουνό-Vouno- Yunanca
Limanιn güney tarafιndan görünüşü.
dağ demektir ve Βουνάκι
(Vunaki) küçük dağ tepecik
anlamιndadιr). Bizans ve
Cenovalιlar dönemlerinde
Vergi ve Ticaret Meydanι anlamιna gelen ''platia Foru ve
Emboriu'' olarak adlandιrιlιyordu. Osmanlıegemenliğinin olduğu
dönemdeyse askerlerin eğitim alanι olduğu için ''Kιlιç Meydanι''
olarak adlandιrιlmιştιr. Özgürlüğüne kavuştuktan sonra farklι
isimlerle anιlan meydan en son '''Plastira Meydanι-Platia Plastira''
olarak adlandιrιlmιştιr. Plaka'daki antik Lisikrat kalιntιlarιnιn
C Sinema Tiyatro Salonu Rex. 1940
kopyasι mermer çeşme (1900) meydanιn değişmeyen kalιcι
değerlerinden biridir.Dimotikos Kipos -Halk Bahçesi- 1912 yιlιnyιlιnda inşa edildi. Atina'daki Rex
dan sonra yapιlmιştιr. 1972 yιlιnda Kanaris'in heykeli meydana sinemasιnιn küçüğüdür. Son on yιldιr kulyerleştirilmiştir. (bkz say. 49) Meydanιn yakιnιnda Aplotarias
lanιlmayan bu muhteşem bina Sakzι Adasι
Caddesi başlar.
belediyesine ait.
B APLOTARIAS SOKAĞI. Sakιz Adasι'nιn
kιrsal kesime giden ticaret yoludur. Aplotarias
Caddesi adιnι Yunanca'da “sermek” anlamιna
gelen Απλωνω /aplono/ kelimesinden almιştιr.
Sakιz Adalι tüccarlarιn orada ipek kumaşlar
yayιp sermeleri ve kilden çömlekleri güneş
altιnda kurutmak için sergilediklerinden
dolayι bu adι aldιğιna inanιlιr.
D Yeni limanιn
n binasι (19.
yy sonunda) girişte sağ tarafta
bulunmaktadιr. İlk önceleri
Liman Müdürlüğü olarak kullanιlιyordu. Ardιndan denizcilerin yatakhanesiydi. Bugün
ise kafe-bar olarak kullanιlιyor.
36
37
Kütüphaneyi
Kültür ve edebiyat alanιndaki zenginliğinin varlιğιyla Sakιz Adasι övünmeyi ve gururlanmayι
hak eden yörelerden biridir. Hatta bir çok şehirde Korais Kütüphanesi’nin tarihi kitaplιğι
sadece bünyesinde bulundurduğu kitaplarιn sayιsιyla değil eşsiz değere sahip eserleriyle de
ülkenin en önemli ve büyük kütüphanelerinden biridir. Kütüphane'de okuma bölümü, bilgisayarlι araştιrma kιsmι ve ödünç kitap alabilmeniz için bir bölüm bulunmaktadιr. Üst katιndaysa Folklorik Müze ve tablo galerisi yer alιr.
Heykeltraş Yannis
Pappas’ιιn Koris heykeliyle Korais Kütüphanesi
KÜTÜPHANENİN KRONOLOJİSİ:
1792 Sakιz Adasι Üniversitesi’nin kuruluşu. Kütüphane o zaman okula ait bir bölüm olarak hizmet
veriyordu.
1811 Ad. Korais'in kütüphanenin zenginleştirilmesi
için Üniversite yetkililerine gönderdiği resmi bildirge.
Burjuva sιnιfιnιn maddi desteği ve Ad. Korais'in bitmek tükenmek bilmez ilgisi kütüphaneyi Doğu'nun
en büyüğü haline getirdi. Halktan alιnan yιllιk 3000
Kuruş, Avrupa'daki Yunan dostu yazarlarιn eserlerinin satιn alιnmasιna harcanιrken bir çoğu
Korais'in bu çabasιna destek olmak amacιyla değerli
eserlerini hediye olarak yolluyorlardι.
1817 Sayιlarι gittikçe çoğalan kitaplarιn bir çatι altιnda toplanmasι için ihtişamlι bir binanιn inşasι.
Tahminlere göre 1822 yιlιndan önce toplanan kitaplarιn sayιsι 20.000 ciltten fazlaydι.
1822 Türkler tarafιndan tahrip edilmesi.
1825 Ad. Korais vasiyetnamesinde şahsi kütüphanesini Sakιz Adasι'na miras bιraktιğιnι bildirir.
1850 Korais'in 3000 adet kitabι ve el yazmalarι Sakιz
Adasι'na teslim edilir.
1858 Triesteli çok zengin bir tüccar olan İoan Amdreadis'in 4.300 adet kitabι kütüphaneye hediye etmesi
yeni bir kütüphane binasιnιn inşa edilmesi ihtiyacιnι
doğurur.
1870 Ortaokul binasιnιn yakιnιnda yeni kütüphane
binasιnιn inşasι başlar.
1871 N. Politis'in kütüphaneye verdiği 11.000 adet
kitabιn yerleştirilip kataloglarιn hazιrlanmasι.
1881 Yaşanan korkunç deprem yüzünden binanιn
büyük zarar görmesi.
1185 Yeni binanιn inşasι. Sakιz Adalι diasporalar yine
işin ekonomik kιsmιnι üstlenince çok kιsa süre içinde
bugünkü Korais Kütüphanesi binasιnιn inşaasι
tamamlandι.
1928
Yunan Devleti tarafιndan Orta okulun
bünyesinden çιkarιlιp ''Sakιz Adasι Korais Halk
Kütüphanesi'' adιyla devletin başka bir kurumu olarak ilan edildi.
1933 Kütüphane binasιna okuma salonu eklendi.
1948
Argenti Ailesi tarafιndan kütüphanenin
restorasyonu yaptιrιldι.
1962 Üst katιndaki sergi salonlarιyla kütüphanenin
çatιsι altιnda bulunan Folklör Müzesi’nin açιlιşι
yapιldι.
1978 P.F. Argentis tarafιndan bugünkü binanιn
genişletilmesi, planlanmasι.
1993 Eski Parthenogogio (Kιz okulu) binasιnιn kütüphaneye devredilmesi. Kütüphanenin genişletilme
planlamalarι.
Tanιyιn
n KİTAP KOLEKSİYONU Korais kütüphanesinde Sakιz Adalι
önemli kişilerin kitap koleksiyonlarι bulunmaktadιr. Bu kitaplarιn
bir çoğu matbaanιn ilk yüzyιllιk dönemlerine ait kusursuz nadide
basιmlar olduklarι gibi ciltleleri de eşsizdir.
Kütüphanede korunan en önemli kitap kolleksiyonlarι:
Adamandios Korais Koleksiyonu, 4.300 citten oluşur. Eşsiz koleksiyon değerli olduğu kadar faydalι kitaplardan oluşuyor.
Yeorgos Mihalinos Koleksiyonu, 2.180 ciltliktir.
Aleksandros Voçanos Koleksiyonu, 2.065 cilt
kitaptan oluşur.
İoannos Vuros Kolleksiyonu 1.114 cilt kitaptan
oluşur.Nikolaos Petrokokkinos Koleksiyonu 930 cilt kitaptan oluşur.Ayrιca Kütüphaneye kitap hediye edenler:
Jorjis ve Tarsi Dromakayiti, Aleksandros Pashos, Leonis Kalvokoresis, Grigoris Fotinosi İoakim
Foropulos, Konstantinos Amantos ve bir çoklarι. Bu isimlerin dιşιnda 2.000 ciltlik
kütüphanesini bağιşlayan Filippos Argendis, kitaplarιn yanι sιra bir çok elyazmasι metinle birlikte özel zarflar ya da eşsiz ciltlenmiş başka baskιlar da hediye etmiştir. Yorgos Theotokas
4.000 kitaptan oluşan kütüphanesini çalιşma masasι ve kütüphane için gerekli möblelerle birlikte Korais Kütüphanesi’ne bağιşlamιştιr. En son Kostas Kukuridis kütüphaneye kendi kitaplιğιnι bağιşlamιştιr.
n EL YAZMALARI Ad. Korais'in el yazmalarι hiç
şüphesiz en önemlilerindendir. Bunlarιn dιşιnda G.
Koresios'ιn, N. Vambas'ιn, I. Psiharis'in ve başka bir
çok önemli ismin el yazmalarι Sakιz Adasι'nιn
belediyelerine ve yönlerine göre kayιtlara alιnmιş el
yazmalarι bulunmaktadιr.
n GAZETE-DERGİLER Neredeyse adada yayιmlanmιş olan tüm derbi ve gazetelerin tüm sayιlarιyla birlikte, Sakιzlιlar’ιn adanιn dιşιnda başka yerlerde
yayιmladιklarι dergi ve gazeteler de bulunmaktadιr.
n HARİTA VE PLANLAR
Rigas Velestinlis'in Viyana'da bastιğι ''Nea Harta
Vlahias''- Vlahia'nιn yeni
haritasι ve ''Megali Harta
This Elladas'' -Yunanistan'ιn Büyük Haritasι'' gibi
nadir haritalar vardιr. Argendis'in
kolleksiyonun
parçasι olan Sakιz Adasι'nιn tablo haritalarι, Konstantinos Kanellakis'in el
çizimi haritalarι ve J. Henrief tarafιndan 1879/ 80
yιlιnda yapιlmιş, şehrin ve
belediye binalarιnιn planlarι yer alιr.
n ESKİ VE NADİR BULUNAN YAYIMLAR Korais'e
ait koleksiyondaki kitaplar arasιnda bulunan Mιsιr'ιn
tasvirlerini içeren ''Napoleon'un Hediyesi'' gibi pek çok
nadir önemli basιmlar bulunmaktadιr. Ancak
kütüphanede bulunan en eski kitap 1493 yιlιnda, matbaanιn icat edildiği yüzyιlda Latince basιlmιş tιp tarihiyle ilgili bir kitaptιr.
n RESİM GALERİSİ Resim galerisinin salonlarιnda
Sakιz Adasι'nιn önemli kahramanlarιnιn, liderlerinin,
ruhani liderlerinin, araştιrmacιlarιnιn ve bağιşlarda
bulunanlarιn resmedildiği tablolar bulunmaktadιr.
Bunlarιn çoğunluğu eşsiz çerçevelere sahip yağlι boya
tablolardιr. Tablolarιn yanι sιra bronz ve mermer
büstler de bulunmaktadιr.
n Tarihi ve yerel manzaralι tablolar Filippos Argentinis'in şahsi kolleksiyonundan bu tablolar Sakιz
Adasι'nιn 14. yy.'dan 20. yüzyιla kadar olan tarihini
tasvir ederler.
n Sakιzz Adasι yerel giysileri En eskileri hakkιnda gravürler kaynak olarak kullanılmışlardır. Daha erken
döneme ait olan yerel giysilerin örnekleriyse ada
halkιnιn tarifleri üzerine yapιlmιşlardιr. Tablolardaki
örnekler temel alιnarak meşhur Londra porselenlerinden
heykelcikler
yapιlmιştιr. Bu heykelciklerden
oluşan kolleksiyon eşsizdir
çünkü Argentinis her bir
heykelciğin yapιmι bittikten
sonra kalιplarι imha etmiştir.
n Giysilerden - kumaşlardanna kιşşlardan oluşan Folklorik
Kolleksiyon
Adanιn farklι
bölgelerine has yerel giysilerden
oluşan koleksiyon sergilenmektedir. Bunlarιn dιşιnda gevger,
tüller, havlular ve elişi bir çok
eser görülebilir.
n Ahşap oyma Çiftçilik hayatιnιn, kuzey köylerin sakinlerinin
günlük aletleri, möbleleri ve sιradan bir çiftçi evinin ahşap
eşyalarιnι görmek mümkündür.
ğraflar n Günlükler - fotoğ
almanaklar. Argentinis'in sayesinde Sakιz Adasι'nιn
bölgelerinin tasvir edildiği Argentinis'in siparişi üzerine ve maddi giderini üstlenerek büyük sanatçιlara
(Fr. Aristeas, A. Aristidis, D.P. Zografos, Dim. Pikionis
ve D. Smith gibi) sanatçılar tarafından yapılmış Sakız
Adası'nın tasvirlerinden oluşan bir dizi önemli eserden oluşan kolleksiyon Argentinis siparişi ve maddi
desteğinin sonucudur.
n Fotoğraf Arşivi Sakιz Adasι'nιn farklι bölgelerinin,
daha önceden var olan ancak şu anda farklιlaşmιş ya
da tamamen yok olmuş binalarιnιn ve manzaralarιn
görüldüğü fotoğraflar kütüphanede saklanmaktadιr.
n Filmler Aynι döneme ait, çok değerli folklorik ve
tarihi olaylarιn kaydedildiği filmlerdir.
n Milli unsurlar (1912 yιlιnda göndere çekilen ilk Yunan bayrağι gibi) ulusal miraslar (Psiharis'in saati
gibi), metaller eşyalar, paralar bulunmaktadιr. Hatta
Sakιz Adasι otlarιnιn, deniz kabuklarιnιn bile koleksiyonu bulunmaktadιr.
Enieu Lisesi 2006 tyιllιğιndan* ve Atthina K. Zaharou- Loutrari'nin "Korais Kütüphanesi. Tarihi ve hazineleri" adlι kitaptan alιntιdιr.
38
39
Sakιz Adasι'nιn
Pirgi
Olimbi
n 64 köyü vardι.
n Sakιzz Adasι''nιn
Bugün 62 köyü var. Coğrafi konumlarιna göre
Notiahora (Güney köyleri) ya da Mastihahora
(Damla sakιzι köyleri), Kambohora, Sakιz
Adasιnιn merkez köyleri, adanιn kuzey
doğusunda bulunan denizci köyleri
Voriaanatoliki ve son olarak adanιn kuzey
tarafιndaki dağlιk bölgelerdeki köyler olmak
üzere Voriahoria adlarιyla beşe ayrιlιrlar.
n Mastihohoria (Damla sakιzι köyleri) 24 köy-
Mesta’da Taksiarhis kilisesi
Kalamoti
Nenita
Lithi
den oluşur. Tüm köylerin kökeni ortaçağa
dayanιr ve (kastrohoria) kale köyleri gibi inşa
edilmişlerdir. Notiahoria (güney köyler) mimari
yapιsιyla en iyi durumda olanlardan "oymalarιyla" Pirgi, ziyaret edebileceğiniz mağarasιyla
Olimpi ve Meston Limanι ya da Paşa Limanι'yla
Mesta vardιr. Büyük ve canlι bir köy olan
Kalamoti'yle, adιnι babadan kalan, baba toprağι
anlamιndaki kelimeden alan Patrika'yla Flatsia,
zenginliğiyle meşhur Nenita'yla Vuno, Kini, çömlekleriyle ve ortaçağdan kalma kaleleriyle ünlü
Pagida ve Armolia'yla Ekso(dιş) Didima, (iç)
Mesa Didima, deniz kenarιnda karakteristik limanι olan Katarraktis, Kalamasia, Mirmigi,
Tholopotami, Cenevreliler’in köleleri tarafιndan
inşa edildiği söylenen Vavili de Mastihohora'ya
aittir. Ayrιca Elata, Vessa, yüksek bir alana inşa
edilmiş ve bölgeye hakim Ayos Yeorgios Skusis,
küçük limanιyla taze balιklarιyla tavernalarιyla
Lithi, tarihi Ayo Mina manastιrιn yakιnιndaki
çevre kiliselerin ve güzel konaklarιn inşasιnda
kullanιlan Thiminia taşιyla ve Apukurya
bayramιndaki meşhur ''Mostra''sιyla ünlü
Thimiana da Mastihohora köylerindendir.
Katarraktis
n Sakιz Adasι'nιn şehir merkezinin yakιnιnda
Neohori
iki adιmlιk mesafede Mastihahorialarιn en sonuncusu olan Kambohora (Zifias, Vasilioniko,
Halkios, Ververato, Dafonas köylerinden
oluşur) bulunmaktadιr.
n Sakιz Adasι'nιn merkezinde, suyuyla ün
salmιş Karies, ortaçağ mimarisinin muhteşem
örneklerinden olan ve bu yüzden de turist
akιnlarιnι sιk sιk yaşayan Avgonima, tarihi
Anavatos (Syf. 20 bkz.) Sakιz Adasι'nιn batι
bölgesinin tamamιnιn ayaklar altιnda olduğu
manzarasιyla yüksek bir tepeliğe inşa edilmiş
Sidirunda köyleri bulunmaktadιr.
Avgonima
5
4
3
Köylerini Dolaşιn
1
n Sakιz Adasι'nιn kuzeyinde, Bizans Kalesiyle
Volisso ana köydür. Söylentilere göre bölgedeki
varlιklι bir adamιn çocuklarιna eğitim veren
Homeros da Volisso'da yaşamιştιr. Küçük bir şehir
olan Volisso'nun karakteristik özelliği Liminia limanιdιr. Sakιz Adalι Aya Markella'nιn manastιrι
da orada bulunmaktadιr.
n Adanιn daha kuzeyinde, Sakιz Adasι'nιn iki
büyük dağιnιn Amani ve Pellineo'nun çevresinde,
Pirama, Parparia, Tripes, Melanios, muhteşem
mağarasι ve mağaranιn girişindeki Panagia
Ayogalusena kilisesiyle Ayo Galas köyleri bulunmaktadιr. Antik çağlardan Ariusio şarabιyla ünlü
Neniturya, Kurunya, Egrigoros, kaplιcalarιyla
Keramos, Ayasmata, Afrodisya, Halandra,
Potamia, Pispilunda, Leptopoda, muhteşem kanyonuyla yürüyüşü sevenler için en uygun yer olan
Kabya. Kuzey köylerde Viki'ye, Amades,
Spartunda, Fita ve taş meydanιyla lezzetli yemekleriyle ünlü lokantalarιyla Kipuries köylerini de
görürüz. Ortaçağdan kalma şatosuyla Pitios,
Dievha, Katavasi köyleri eski yιllarda kuzey
köylere gitmenin tam anlamιyla yolculuk olduğu
zamanlardaki dinlenme duraklarι olarak kullanιlan köylerdi.
40
41
Volissos
Viki
Egrigoros
Keramos
Leptopoda
n Sakιz Adasι'nιn doğu tarafι günümüzde artιk
adanιn merkeziyle birleşmiş olan Vrondatos'a
rastlarιz. Denizciliğin merkezi ve Homeros'un
dersler verdiği yer olarak bilinen kasabadιr
Denizciliğin merkezi ve Homeros'un dersler
verdiği yer olarak adlandιrιlan kasabadιr.
Büyük deniz yolculuklarιnda yetenekli denizciler bulabilmek için Kolombus da Vrondotos'ya
uğrayanlardandιr. Kuzeye doğru ilerledikçe
Skiada ve adanιn en güzel limanlarιndan biri
olan ve gemi sahiplerinin bulunduğu
Langada'ya rastlarιz. Biraz daha yukarιda
Kardamila ve Marmaro vardιr. Küçük limanιyla
ünlü Kardamila armatör ve kaptanlarιn
mekânιdιr.
n Sakιz Adasι'nιn köylerine herkes rahatça ulaşabilir. Yollarι oldukça iyidir. Neredeyse
hemen hepsinde yemek bulabileceğiniz bir
mekân olduğu gibi konaklamak için yerler de
bulunmaktadιr.
Spartunda
SAKIZ
2
Vrondatos
Langada
Kardamila
Mağazalarιyla Güney
Sakιz Adasι muhteşem sahillerle doludur. Ziyaretçi akιnιna uğrayan plajlar olduğu gibi ιssιz sahilleri de vardιr.
Biz size en ünlülerini anlatacağιz ve eminiz ki siz daha bir çok muhteşem sahili kendiniz keşfedeceksiniz.
n en kalabalιk
k ve en ünlü plajlarιn
ndan biridir. Adanιn merkezinden 10 km
n KARFAS (1). Karfas adanιn
uzaklιkta bulunur. Bölgenin tamamι turistik olduğundan en çok turistlerin uğrak yeridir. Kumsalι muhteşemdir.
Sabah erkenden uyanιrsanιz, henüz kimse yokken Karfa'nιn ince kumunu ve güneşin doğuşunu izleyerek keyfini
sürebilirsiniz. Karfa plajι oyunlar ve güneşlenmek için idealdir. Denizi sιğ olduğundan küçük çocuklar için de uygundur. Organize edilmiş plajda cankurtaranlar, şemsiyeler ve şezlonglar bulabilirsiniz. Her türlü deniz sporunu
yapabilirsiniz. Bölgede bir çok lokanta ve kafeteryalar olduğu gibi süper marketler de bulunmaktadιr.
n AYA FOTİA (2). Plaj adιnι aynι
bölgede bulunan Aya Fotini kilisesinden
almaktadιr. Kum yerine taşlιk olan plaj
oldukça turistik ve rağbet gören bir sahil
olduğundan bir çok lokanta, kafeterya ve
turistik mekânlar bulunmaktadιr.
n LİLİKAS (3). Lilikas
sahili Komi'nin yakιnιndadιr. Sahili küçük
taşlιktιr. Bölgede daha çok
küçük tavernalar vardιr.
n MEGAS LİMNİONAS (4). Şehir
merkezine yakιnlιğι nedeniyle adanιn en
çok rağbet gören plajlarιndan biridir.
Denizi kumlu, sahili küçük taşlarla
doludur. Bölgede çok sayιda kafeterya ve
lokantalar vardιr.
n VRULİDİA (5). Adanιn en
güney kιsmιndadιr. Sessiz sakin bir
plajdιr. Sessizliği, sükuneti tercih edenler için denizinin muhteşem
rengiyle vazgeçilmezdir.
Sahillerinin keyfini çιkarιn
SAKIZ
1
2 4
8
5
7
6
3
42
43
n MAVRA VOLİA (6). Emborio Limanι’nιn yanιnda uzanan sahil volkanik siyah taşlarla kaplιdιr. Limanιn
trafiğinden uzak sessiz ιssιz bir sahildir. Eşsiz doğal güzelliği ve tertemiz deniz suyundan ötürü rağbet gören
bir plajdιr. Mavra Volia'nιn hemen yanιnda yine simsiyah uzanan sahiliyle büyüleyici güzellikteki
FOKI plajι bulunmaktadιr.
n KOMİ (7). Kalamoti'nin limanιdιr. Komi'nin büyük kumsal
körfezinde adanιn en çok turistik
mekânι olma özelliğini taşιr. Sahil
boyunca bir çok kafeterya ve
restoran yer almaktadιr.
n (8) Adanιn güney batιsιnda
Mesta bölgesinde de muhteşem
plajlar bulunmaktadιr. Fana'nιn
dιşιnda Didimas (altta sağda),
Avlonia (altta solda), Apothikas
ve Trahilion sahilleri sizlere yazιn
unutulmaz deniz keyfi sözünü
vermektedirler!
Mağazalarιyla Batι &
n TRAHİLİ (1). Sakιz adasιnιn batι bölgesinde yer alιr.
Muhteşem bir plajdιr. Kalabalιktan ve kargaşadan uzak
olan sahil sessizliğin ve huzurun ''müdavimlerinin'' uğrak
yeridir.
n ELİNDA (2). Sakιz Adasι’nιn batι sahilidir. Turistik
mekânlardan uzakta yüzmeyi tercih edenler için idealdir.
n AYA MARKELLA (3). Volisso yakιnlarιndadιr.
Büyük ve muhteşem bir sahil Aya Markella Manastιrι
önünde uzanιr. Bu sahil temiz ve serin sularιyla ünlüdür.
n LİMNİA (4). Volisso yakιnlarιndaki küçük liman
n MANAGROS (5). Voliiso bölgesinin kιyι
sahili. Ziyaretçilerinin her türlü ihtiyacιnι (yemek, eğlence) karşιlayabilir. Yüzmek için ideal, Magemena,
Levkathia, Lampsa ve Limnos gibi plajlara yakιndιr.
şeridinde uzanan ihtişamlι ve büyük plajι
Managro'ya Sakιz Adasι'nιn kuzeyindeki en büyük
nehrin Malangiotis'in döküldüğü sahildir.
3
4
Kuzey Sahillerinin keyfini Çιkarιn
n LAGADA (6) doğal
bir limanın yamaçlarında
yemyeşil bir vadi içinde bir
tablo gibidir, bu şirin balıkçı köyünün balık restoranları çok meşhurdur bu nedenle birçok ziyaretçiyi yaz
boyunca misafir eder.
Sikiada köyünün mendireği olan PANDUKIOS
deniz kıyısında küçük bir
yerleşim birimidir, limanın
çevresinde bulunan yazlıklar ve denizin üstündeki
tavernaları ile mutlaka
ziyaret edilmeli.
n PARALİA TON
GLARON- (Martιlarιn
sahili) (7), Vrondato'nun
kuzeyindedir. Adιnι
martιlarιn uğrak yeri
oluşundan almaktadιr.
Son zamanlarda gençlerin
daha çok tercih ettiği
sahil geceleri plaj partilerinin yapιldιğι mekâna
dönüşür.
n ORMOS TU LO (8). Vrondatos'tadιr. Kontrol
altιnda tutulan organize plajlarιn bulunduğu kabinler ve kafeteryalarιn olduğu bir bölgedir.
Giriş ücretsizdir ancak (istenirse) şezlong ya da
koltuk kiralιktιr. İnce çakιl taşlarιyla kaplι
plajιn bulunduğu bölgede lokantlar vardιr.
n DASKALOPETRA (9). Vrondatos bölgesinde, Homeros'la özdeşleştirilen
Daskolapetra'nιn (Syf. 14 bkz.) plajιdιr ve ziyaretçilerine bir çok konuda kolaylιk sağlamaktadιr. Yemek yiyebileceğiniz lokantalarι,
dinlenme tesisleri, çocuklar için mekânlarla
tertemiz denizi çakιl taşlarιyla kaplι sahiliyle
buluşur.
6
5
SAKIZ
2
1
7
8,9
1
44
45
Köyden köye
IS
EN
M
AR
ANABATOS
ANAB
AN
ABATOS
AB
ATOS
ER
RIV
DAMLA SAKIZI KÖYLERİ ÇEVRESİ (1)
KARIES
ES
PROVATAS
AVGO
AV
GONIMA
GONIMA
MA
KORIS GEFI
GEFIRI
Hareket yeri: Sakιz Adasι'nιn şehir merkezi.
Sakιz merkezi -Mesta arasι 35 km.
Amaç: Güneydeki köylerle damla sakιzιnιn meşhur
KA
NONAS
NON
DAFNONAS
MP
OS
köyleriyle (Notyahoria'yla) tanιşma.
OF
HALKIOS
LITHI
LITH
THI
TH
VERVERATO
VE
VERV
RVERATO
RV
CH
Süre: Molasιz 1- 1,5 saatlik yol.
IOS
AGIOS GEORGIOS
Yol boyunca çevre: Genellikle sakιz ve zeytin
SIKOUSIS
ZIFIAS
NEOCHORI
ağaçlarιnιn kapladιğι alçak
THIMIANA
VAVILI
VESSA
tepeler bulunmaktadιr yol boyunca.
ELATA
KALLIMASIA
THOLOPOTAMI
Mola yerleri: Mutlaka Pirgi, Olimpi, Mesta
MIRMIGI
köylerinde mola vermelisiniz. (Syf. 22 bkz.) Pirgi, Mesta ve
MESA
ME
SA DIDIMA
DIDIM
DID
D IMA
IM
Mesta Limanιnda gündüz gece yemek
KATARAKTIS
EX DI
EXO
DIDIMA
DIDI
DIMA
DI
MA
yiyebileceğiniz yerler vardιr.
PAGIDA
ARMOLIA
Çevresi: Çömlekleriyle ve Apolihnon
KINI
VOUN
VOUNO
UNO
UN
KALAMOTI
Kalesiyle (Syf. 21 bkz.) ünlü köy
FLATSIA
Armolia'dan Kalamoti köyüne
PATRIKA
PIRGI
gidebilir oradan da Komi sahiline inebilirsiniz.
Pirgi'den önce güneye doğru ilerleyen yol Emboru
Limanι’na ve Mavra Bolia plajιna çιkmaktadιr.
Olimpos'a varmadan önceki sapak sizi aynι adι yaşιyan
mağaraya götürecektir. Bu bölgede muhteşem
sahiller vardιr. (Syf. 37 bkz.)
Vessa'dan Vorra'ya doğru giden yol sizi yüzebileceğiniz
ve taze balιk yiyebileceğiniz Lithi'nin limanιna çιkaracaktιr.
NEA MONI MON
PARTHENIS RIVER
.
AG. PATERES MON
PAFILIDA
ithi
Port of Lithi
Ag. Elenis cape
AGIA ERMIONI
GIA KRINA
KRIN
PANAGIA
MEGAS LIMNIONAS
LIMENAS
AGIOS AEMILIANOS
MESTA
GIA SIKELIA
PANAGIA
ORGIAS CASTLE
ORGIA
TLE
Port of Katarakti
NA
RIV
ER
OLIMPI
FA
OLI MBON
O OLIMBON
SPILEO
SPILE
NAOS FANEO
LONA
FANEOU
U APO
APOLONA
AGIOS IOANIS
KOMI
Oura cape
AIO
PALEA
LEA POTAMIA
PI
PISPILOUNTA
mt
NEA POTAMIA
A
TAMAR
TAMARKOY
FITA
SAKIZ ADASI MERKEZİ ÇEVRESİNDE… (2)
KARD
KARD
RDAM
ILA
ILA
AMIL
AM
OROS mt
ER
RIV
KIPOURIES
Kr
Megas emos
+ 1126
IVER
SR
OTI
GIO
LA
MA
PITIOS
Hareket Yeri: Sakιz Adasι şehir merkezi
(Sakιz- Sidirunda arasι 38 km)
Amaç: Sakιz Adasι'nιn merkezini,
PANTOUKIOS
PANT
PA
NTOUKIOS
NT
NTOUKIOS
OS
Epos platosunu ve adanιn iki önemli anιtιnι görmek.
Süre: Molasιz 2 saatten fazla sürecektir.
Yol boyunca Çevre: Yer yer çam ağaçlarιnι bazen
de çorak dağlarι göreceksiniz.
Mola yerleri: Kendine has oldukça karakteristik
VRONTADOS
bir mimariye sahip lezzetli ve güzel yemekler
yiyebileceğiniz Avgonima'da durmanιza değecektir.
Sakιz Adasι'nιn batιsιnda yer alan Sidirunda'ya gün
batιmιnda vardιysanιz karşιlaşacağιnιz manzara sizi
büyüleyecektir. Eğer gezintinize adanιn şehir merkezinden
Karies'e doğru başladιysanιz dönüş yolunda Epos platosunda,
KA
MP
yeni dikilmiş çam ağaçlarιnιn arasιnda karşιnιzda uzanan
OS
OF
CH
HALKIOS
IOS K. Asya kιyιlarιnιn manzarasιnιn tadιnι çιkarmak için durmalιsιnιz.
Çevresi: Hiç kuşkusuz bu gezinti çevre yollara
sapmanιza da değecek bir güzergâha sahiptir.
NEOCHO
NEOCHORI
NE
NEOC
OCHORI
OC
HORI
HO
RI
TH
THIM
THIMIANA
Karies'ten sonra, dağa çιmιşken, Nea Moni'ye gitmek üzere
sola dönün. Sadece orada olacağιnιz saati iyi ayarlamaya
çalιşιn çünkü manastιr 13:00 ile 16:00 arasι kapalιdιr.
Avgonima'dan sağa doğru sapmanιzla Anavato'ya "Mistra tu Egeu"ya
KATARAKTIS
ulaşacaksιnιz. (Syf. 22 bkz.) Aşağι doğru inerken kuzeye doğru
yöneldiğinizde Moni Mudon'a- Mudon Manastιrι- (Syf. 19 bkz.) gidebilirsiniz.
Port of LLagada
MONI MOUNDON
DIEFCHA
DI
CHA
Port of Pant
Pantoukios
KATAVASI
AIPOS
DIP
OTA
MO
S RI
VE
R
SIDIROUNTA
EN
M
AR
ANABATOS
IS
ER
RIV
KARIES
PROVATAS
AVGONIMA
KORIS GEFI
GEFIRI
NEA MONI MON
.
AG. PATERES MON
PARTHENIS RIVER
PARTH
PAFILIDA
ithi
Port of Lithi
NONAS
NON
DAFNONAS
Ag. Elenis cape
VERVERATO
VERV
VE
RVERATO
RV
AGIO
IOS GEORGI
GEORGIOS
ORGI
OR
GIOS
GI
OS
SIKOUSIS
AGIA ERMIONI
GIA KRINA
KRIN
PANAGIA
MEGAS LIMNIONAS
VESSA
VE
SSA
A
ELAT
ELATA
EL
ATA
ATA
THOLOPOTAMI
THOLOPOTAM
TH
OP AM
AMI
MESA
ME
SA DIDIMA
DID
D
DIDIM
IM
IMA
GIA SIKELIA
PANAGIA
ORGIAS CASTLE
ORGIA
TLE
EX DI
EXO
DIDIMA
DIDI
DIMA
DI
MA
RIV
ER
OL
OLIMPI
FA
NA
MIA
TA
PO
Amythounda
ARMO
ARMO
MOLIA
LIA
A
AGIOS AEMILIANOS
Port of Katarakti
4
3
2
gezinti
SAKIZ
1
46
AMANİS'İN ÇEVRESİ (3)
nohoron c
Epanohoron
cape
47
KERTIS ISL.
KERT
ER
RIVER
KAMPIA RIV
KAMPI
VER
Hareket yeri: Volissos
(Sakιz Merkez Volissos arasι 27 km)
VIKI
KOUROUNIA
Amaç: Sakιz Adasι'nιn kuzeyini, büyüleyici
NENITOURIA
LEPTOPOD
LEPTOPODA
LE
LEPT
PTOPODA
PTOP
PT
OPOD
OP
ODA
OD
A
KAMBIA
EGRIGOROS
dağlιk bölgelerini görmek.
AMADES
KERAMOS
KERA
KE
RAMO
RA
RAMOS
MOSS
AGIO GALAS
Süre: Volisso'dan molasιz yaklaşιk 1 buçuk saat.
AFR O D ISIA
AFRO
n
i
m
a
t
MELANIOS Am
H
HAL
ALAN
ANDD RA
RA
Yol boyunca çevre: Yer yer dağlιk, yer yer sι
SPARTOUN
SP
SPARTOUNTA
SPARTO
TOUN
UNTA
UN
TA
MARMAR
MA
MARMARO
k çalιlarla kaplι bölgelerden geçeceksiniz.
PALEA POTAMIA
TRIPES
PI
PISPILOUNTA
Dağlarιn eteklerinde karakteristik köyler görünecektir.
RDAM
RDAMILA
AMIL
AM
ILA
A
KARDAMILA
KA
KARD
IL
NEA POTAMIA
PARPARIA
OROS mt
FITA
Mola yerleri: Volisso'da, Kefalohorio kalesiyle,
PIRA
R AM
MAA
muhteşem okulu ve müzesiyle her an lezziz yemekler
KIPOURIES
bulabileceğiniz bir yerdir. Ayo Galas'da aynι adι taşιyan
VOLISSOS
PITIOS
LAGA
LAGADA
LA
GADA
GA
DA
mağara görülmeye değerdir. Kurunya'da kilisenin
DI CHA
DIEFCHA
karakteristik avlusu meydanι ve görülmeye değer
SIKI
SIKIADA
SI
KIAD
KIADA
KI
ADA
AD
A
KATAVA
KA
KATAVASI
müzesiyle birlikte ayaklarιnιzιn altιnda uzana manzaranιn
PANT
PANTOUKIOS
PA
NTOUKIOS
NTOUKIOS
NT
OS
keyfini çιkarabilirsiniz.
Çevresi: Volisso'dan Aya Markella'ya
SIDIROUN
SIDI
SI
DIRO
DI
ROUNTA
RO
UNTA
gidilebilineceği gibi yemek ve eğlence bulabileceğniz Volisso'nun limanιna
Limnia'ya da gidilir.
Melanios köyü, 1822 yιlιnda yaşanan katliam sιrasιnda kaçan
ANAB
ANAB
ANABATOS
ABATOS
ATOS
Sakιz Adalιlarι'nιn balιkçι teknelerinden yardιm isteyerek sιğιndι
klarι en son noktadιr. Köyün dιşιnda, Melania Akri Burnunda ayaklanmayι
KARIES
ES
AVGONI
AVGO
AV
GONIMA
GO
NIMA
NIMA
anιmsatan anιtlar bulunmaktadιr. Potamya köyünden bugün terk edilmiş,
harabe halindeki eski köye gidilip görülebilir.
TOUR
IA RI
WATER
HEALING WATER
HEALING
NENI
AGRELOPO
AGRE
LOPO
GIOSONAS
Vamvaka Cape
NAGOS
SPILE
SPILEO
AGIA TRIADA
EL
P
Ethelos
ra cap
cape
Melena Akra
Port of Kardami
Kardamila
IO
NA
IN
Amythounda
mt
MIIA
TA
PO
ER
RIV
VOLISOS CASTLE
VOLISOS
CA
Kr
Megas emos
+ 1126
IVER
SR
OTI
GIO
LA
MA
Port of LLaga
AGIA MARKELLA
MARKELL
KELLA
A
MONI MOUNDON
LIMNIA
LIMN
MANAG
MANAGROS
DIP
OTA
MO
S RI
VE
R
AIPOS
EN
M
AR
IS
ER
RIV
PROVATAS
KORIS GEFIRI
NEA MONI MON
PARTHENIS RIVER
.
AG. PATERES MON
PAFILIDA
ithi
Port of Lithi
NON
DAFNONAS
NONAS
LITH
LI
THI
KA
MP
OS
VERVERATO
VERV
RVERATO
RV
PELLİNEO'NUN ÇEVRESİ (4)
nohoron cape
c
Epanohor
Hareket yeri: Kardamila(Sakιz Adasι merkezi - Kardamila arasι 28 km.)
Amaç: Sakιz Adasι'nιn, adanιn en yüksek
V IK I
dağιnιn Pellineo'nun hakim olduğu bölgesini;
KAM
KA
MBBI
IA
A
kuzey doğu bölümünü tanιmak.
AM AD ES
AMAD
KE R A
KER
AM
M OS
Süre: Molasιz iki buçuk saat.
Yol boyunca çevre: Dağlιk bölge sιk çalιlar sadece
SPAR TO
TOUU N TA
M
MARM
AR M AR
AROO
PALEA
LEA PO TAM IA
güzergâhιn kuzey kιsmιnι kaplamaktadιr.
PISPILO
O U N TA
Mola yerleri: Denizciliğin ön planda olduğu
KAR DAM ILA
N EA PO TAM
M IA
OROS m t
FITA
FIT
A
Kardamila kesinlikle dikkati hak ediyor.
KIPO U R IES
Yukarι köyün olduğu kadar aynι adι taşιyan
körfezindeki liman Marmaro kahve içmek, yemek
PITI
PIT
IOS
OS
yemek ve gezinti yapmak için idealdir. Kuşkusuz,
D IEFC H A
DI
Vrondato'dan Volisso'ya giderken Homeros'un da mola
KATAVAS I
KATAVASI
verdiği söylenen Pitios'a da uğramadan geçmemelisiniz.
Kabia'da kaleye gidebilir,
SID IR O U N TA
Kipuries'te leziz gerçek ev yemeklerinin tadιnι çιkarabilirsiniz.
Çevresi: Eğer çevre yollardan gezintiniz kuzey
tarafιndan başladιysa, Kardamila'dan sonra
Nagos ve Yosona sahilleri Kabiyon sahili gibi
VR O N TAD O S
AN AB
ATO S
ABATO
ABAT
ATO
yüzmek için ideallerdir. Dievha'nιn yakιnιnda meşhur
KAR IES
Moni Mudon -Mudinon Manastιrι- bulunmaktadιr.
AVG
AV
G O N IM A
(Syf. 19 bkz.).
KER T
TIS ISL.
VER
KA M PIA R IV
ATER
H EALIN G W ATER
G IO S
SO N A S
Vam vaka C ape
N AG O S
P
E
E thelos
PortofKardam ila
L
A G IA TR IA D A
N
I
NA
O m t
I
TAM AR KOY
R
s K rem os
M ega
+ 1126
S
TI
IO
VE
RI
R
PortofL
Lagada
M O N IM O U N D O N
PortofPantoukios
A IP O S
R
AG
IV
E
M
AL
SR
VE
RI
MO
A
MI
TA
TA
DI
PO
PO
A m ythounda
AR
PR O
M
EN
IS
VE
RI
R
VATA S
KO R IS G EFIR I
N EA M O N I M O N
PA R TH
THEN IS R IVER
.
A G . PA TER ES M O N
PA FILID A
ithi
PortofLi
N O N AS
DAFN
KA
MP
OS
OF
CH
IO S
OF
C
HIO
S
Çağdaş Sakιz
n Sakιz Adasι 24.000'inin şehir merkezinde yaşadιğι 53.400 kişilik nüfusuyla canlι bir adadιr. Sakιz Adasι’nιn
sakinleri her zaman için, denizciliğin ve ekonomik refahιn onlara verdiği rahatlιk ve sağladιğι olanaklar sayesinde
hep dιşa dönük kozmopolit bir toplum olarak sakin, misafirperver ve keyiflidir. Günümüzde 3, günlük, 3 haftalιk
olmak üzere toplam 6 yerel gazetesiyle, 2 yerel televizyon kanalι ve sayιsιz radyo istasyonlarιyla her türlü eğlence
ve keyif verici ortamι sunmaya hazιrdιr.
n Sakιz Adasι Belediyesi'ne ait (Ksilas ailesinin bağιşι) Homeros
n Sakιz Adasι'nda her şey var: Tiyatro
oyunlarι, korolar, kültürel dernekler, dans
dernekleri, sinemalarla birlikte edebi dergiler,
kitaplar yayιnlarla, Homeros Kültür
Merkezinde sanat atölyeleri vardιr
Kültür Merkezi'nde tüm yιl boyunca, kültürel faaliyetler gerçekleştirilir. Yaz aylarιnda Kastromina Tiyatrosu'nda tiyatro ve
müzik gösterileriyle birlikte doğum yeri Sakιz Adasι olan Mikis
Theodorakis'in adιna yapιlan "Theodorakia" başlιğι altιndaki
kültürel etkinlikler adanιn kültürel zenginlikleridir. Sinemayι seviyorsanιz kιş sezonun tüm filmlerini adanιn yazlιk sinemasιnda
izleme şansιnι da yakalayabilirsiniz.
n Geleneksel kahvehaneleri, internet kafeleri,
modern kafeteryalarι, restoranlarι, tavernalarι
ve fast-food lokantalarιnι tüm Sakιz Adasι'nda
bulmak mümkündür. Sakιz Adalιlar’ιn uğrak
yeri olan şehir merkezindeki meydanda kahvenizi yudumlamayι denemelisiniz. Adanιn en
ticari caddesi olan Aplotaria'da yürüyüp, onlarca kafeterya ve sayιsιz mağazanιn bulunduğu rιhtιmιn keyfini çιkarιn. Ancak adanιn tüm güzelliklerinin ve
özelliklerinin şehir merkezinde olduğu yanιlgιsιna düşmeyin. Adanιn dört bir yanιnda eğlence ve yemek için
harika yerler bulunmaktadιr.
Adasι'nι Yaşayιn
n Tatilinizde denizi ya da dağları farklı bir
n Sailing / Yelken
şekilde yaşamak istiyorsanız Adventure
Holidays ile irtibata geçin. ( Cep tel:30
6944151781)) Tecrübeli yetkililerin himayesinde bir çok aktivite sizleri bekliyor.
Yelkenliyle gezinti, dalışlar, Kano-kayak,
dağda bisikletle gezinti ve özel olarak
düzenlenmiş bölgelerde yürüyüşler.
Sakız Adası Bisikletliler Birliği her çarşamba günü akşamüstü etkinlikler düzenlemektedir. Bunun dışında Karfa'da denizde su
oyunları, surf ve şişme botlarla deniz gezintilerinin keyfini çıkarabilirsiniz.
n Diving / Dalış
n Sea Kayak / Deniz Kayak
n Mountain Biking
Dağ Bisikleti
n Hiking/Trekking
Yürüyüş / Trekking
n Barlar, clublar, buzuki dinleyebileceğiniz yerler, konserler.
Nasl eğlenbeceğinize siz karar verin!
n Sakιz Adasι'nda her Ağustos ayιnda şehir merkezindeki Halk Park'ιnda (dimotiko
kipo'da) Tarιm Turizmi Fuarι
(Agrotourismo) düzenlenir. Fuara giderek
adanιn yöresel ürünlerini öğrenip sanatsal
faaliyetlerini yakιndan takip edebilirsiniz.
n Sakιz Adasι'nιn kuzeyinde Keramos
Ayasmalarι'nda (Ayasmata Keramou) sιcak
sularιnda bulunan magnezyum ve demirle
bir çok rahatsιzlιğa iyi gelen kaplιcalar
vardιr. Çevrede kalιnabilecek bir çok
mekân da vardιr.
48
49
Yιlbaşι ve Apukurya
n Sakιz Adasι'nda yeni yιl "vapurlarla" karşιlanιr. Ya da "Gemilerle" de diyebilirsiniz. Gemi ya da vapur derken
tüm Yunanistan'da bilinen o alιşιlagelmiş gemiler kast edilmiyor elbette. Söz konusu olanlar, yarιm metreden iki
metreye kadar olan uzunluklarιyla çeşitli savaş ve ticari gemilerin en ince ayrιntιsιna kadar birebir yapιlmιş
maketleridir. Yιlbaşι gecesine kadar hazιr olabilmeleri için yapιmlarιna ilk baharιn sonlarιnda başlanιr ve okullarιn
kapanmasιyla da daha da yoğunlaşιr. Çünkü gemileri çoğunlukla aynι yaşlardaki bir grup erkek çocuklarι yapar.
Bunlarι yapacak olanlarιn oluşturduğu gruba "atölye" adι verilir ve gemileri yapanlarιn biraz da şair ruhlu olmasι gerekir ki en ince detayιna kadar özenerek yapιlsιn bu gemiler. Zamanι gelip de gemiler hazιr olduğunda,
"mürettebatι" genellikle denizci üniformalarι ya da şapkalarιnι takarak gemileri taşιrlar. Tamamlandιktan sonra
çok ağιr olan bu gemiler özel bir ιzgara üzerinde bir çok kişi tarafιndan taşιnιrlar.
"Atölyeler" arasιnda yaşanan rekabet büyüktür. Genellikle yapιlan gemiye onu yapan "atölye-grubun" adι
verilir. Ama yine de çoğu zaman Sakιz Adasι'nιn 1912'de hürriyetine kavuşmasιnda etkili olan kahraman Yunan
Deniz Filosu'nun Elli, İeraks, Themistoklis gibi gemilerin de adlarι veirlir. Bu geleneğin daha çok 1225 yιllarιnda fakir ve mübadillerin yaşadιğι mahallelerde geliştiği ve 1922 yιlιnda adaya gelen mübadillerle daha da gelişip
önem kazandιğιna inanιlιr. Bu gemiler, duman tüten bacalarι, top atan toplarιyla gerçek birer sanat eserleridir!
Ne de olsa atölyeler bu konuda oldukça tecrübeli olduklarι gibi en ince detaya kadar gerçeğine uygun şekilde yapacak imkâna sahiptirler.
Gittikçe önemini kaybetmeye başlayan bu geleneği canlι tutabilmek için Sakιz Adasι'nιn Çevre Derneği aşağι
yukarι son 35 yιldιr yιlbaşι gecesi şehrin meydanιnda toplanan gemiler arasιnda düzenlenecek yarιşmayla ödüllendirilerek canlι tutmaya çalιşmaktadιr.
Ödül töreninin ardιndan gemiler adanιn sokaklarιnda yeni yιl şarkιlarι söylenilerek gezdirilir. Bu gemilerden birini görmeyi arzu ediyor ancak yιlbaşι zamanι Sakιz Adasι'nda olamιyorsanιz bunlarιn örneklerini adadaki Emboriki Trapeza -Banka- 'da , adanιn rιhtιmιnda ve Sakιz Adasι 1. Ortaokulu'nda görebilirsiniz.
Gelenekleri
5040
5141
n MOSTRA: Thimiana köyünde Apukurya zamanι Mostra'yla kutlanιyor. Mostra, kökeni ortaçağa, korsanlarιn Ege'de kol gezdiği zamanlara dayanmaktadιr. Şehre yakιn olan köylerinde Thimianalιlar’ιn eğlendikleri bir pazar günü korsanlar komşu sahillerden adaya çιkmιş. Korsanlarιn adaya vardιğιnι onlara Viglalιlar
haber vermiş. Sιk sιk maruz kaldιklarι korsan saldιrιlarιndan bιktιklarι için ve eğlencenin verdiği coşkuyla
bu sefer korsanlara yüzleşmeye karar vermişler. Köyleri Thimiana'dan yola çιkιp yolda işgâlcilerle karşιlaştιklarιnda küçük bir meydan savaşι yaşanmιş. Köylüler korsanlarι yenmiş, savaşιn galibi olmanιn verdiği heyecanla korsanlarι meydana "mostralamιş" yani asmιşlar. Ertesi yιl geçen sene yaşananlarιn unutulmamasι için
olayι yeniden canlandιrmιşlar. Böylece her yιl düzenlenmeye başlayan "Mostra" geleneği ortaya çιkmιş.
Günümüzde Mostra kutlamalarι 3 gün boyunca sürüyor. Cuma gününden itibaren farklι etkinliklerle
başlayan "Mostra" pazar günü, o döneme ait yerel giysiler içindeki delikanlιlarιn sokaklarda savaşι canlandιrdιğι bir çeşit dans olan "Talimi" oynadιklarι Thimiana sokaklarιnda son buluyor. Bunun ardιndan,
Karnaval, arabalar ve çanlarla yapιlan kutlamalarla devam ediyor.
n AGAS: Agas geleneği, Kathari Deftera yani
"temiz-kutsal- Pazartesi" günü Olimpi, Mesta, Elata
ve Lithi'den oluşan Sakιz köylerine (Mastihohorya'ya) ait bir gelenektir. Bunun kökenleri Osmanlι
egemenliği altιndaki yιllara dayanιr. Başka bir deyişle
o dönemlerde Sakιz Adasι'nιn halkιndan yüklüce
vergiler tahsil etmek isteyen Osmanlιlardan kalma da
diyebiliriz. Güçlü, kişi ve durumlarι tanιyan Sakιzlι
bir köylü, bir Osmanlι Ağasι gibi giyinip onun oturmasι için meydana kurulmuş koltuğa oturur. O
saatler içinde ziyaretçilerle ve yerlilerle hatta
kafeteryalarda kahvelerini içinlerle oldukça kalabalιk
olan meydanιn ortasιndan gelip geçenleri inceleyen
"Ağa" genellikle ekonomik durumlarιna göre "kurbanlarιnι" seçmeye başlar. Seçtiği kurbanlarιnι -elbetteki en çok kişisel ve mesleki özelliklerine göre insanlarla şakalaşarak, en anlamsιz, komik sebeplerden dolayι onlardan vergi toplar. Elbette bu toplanan paralarιn
hepsi adanιn Kültür Derneği'ne bιrakιlιr. Bu olaya yerel orkestralar ve apukurya eğlenceleri de katιlιr.
n KARKALUSES: Pirgi köyünde tüm Apukurya bayramι boyunca gerçekleştirilen gelenektir (Syf. 24 bkz.).
Pirgi'de tüm karnaval döneminde erkekler kadιn, kadιnlar da erkek kιlιğιnda, "kudunatolar" kabul eden evleri dolaşιrlar. Pazar günleri meydanda eğlenceler düzenlerler. Yιllara yavaş yavaş yenik düşmeye başlamιş
olan bu geleneği adanιn Kültür Derneği canlι tutmak için uğraşmaktadιr.
Paskalya
n Ruketopolemos (havai fişek savaşι): Vrondoto'da Paskalya'nιn son günü İsa'nιn Diriliş'i böyle kutlanιr.
Ruketopolemos, Sakιz Adasι merkezinden 4 km uzaklιktaki Vrondato'nun, biri Ayo Marko diğeri Panagia Erethria
adlι iki kilise arasιnda yapιlan fişek savaşιdιr. Söylentilere göre bu geleneğin kökleri Osmanlι hakmiyeti yιllarιna
kadar dayanιrmιş. Diğer bir inanιşa göre ilk ruketopolemo savaşι, Ayo Markos kilisesi daha yeni olduğundan aralarιnda büyük olasιlιkla rekabet sebebi doğmuş iki kilisenin çocuklarι arasιnda sapanla birbirlerine taş atarak
başlamιştιr. Yapιlan bu savaşιn arasιna Paskalya bayramι zamanιnda büyükler de katιlmιş sonunda sapanlarιn yerini zamanla kiliselerin avlularιna yerleştirilen toplarla yapιlan atιşlarla İsa'nιn Dirilişi kutlanιrdι. Geminin kendi güvenliği için ticaret gemilerinde bulunan bu toplarι denizciler gemilerden kiliselere getirip hazιrlardι.
Top atιşlarιyLa kutlama uzun yιllar devam etti. 1889 yιlιnιn Anastasi (Diriliş) Gecesi yapιlan top atιşlarι
tehlikeli boyutlara gelince Türkler durumun herkes için tehlike oluşturduğuna ve himaye altιndaki Sakιz
Adalιlarι’ιn ayaklanma tehlikesini ortadan kaldιrmak için bu toplara el koydu.
Her iki kilİse de bu geleneği Türkleri rahatsιz etmeden ancak etkileyici şekilde devam ettirmenin başka yollarιnι arιyorlardι. İşte sonunda ateşleyici maddelerle uğraşan biri İtalyan usulü o sihirli kelimeyi hatιrlayιp söyledi: Roket. Başlarda "roketleri" onlarι yapanιn dükkânιndan satιn alιyorlardι. Sonralarι 1900'lerde "atölye" diye adlandιrdιklarι gruplara ayrιlmιş bu işin meraklιlarι bizzat kendileri yapmaya başladι.
Roketleri yapanlar Diriliş Gecesi'nin akşamι roket savaşçιsιna dönüşürler. Başlarda iki kilisenin çatιsιndan fιrlatιlιrlardι. Ancak bu yöntem oldukça büyük tehlike teşkil edince artιk roketleri kiliselerin yakιnlarιndaki boş
arazilerde yönleri Ayo Marko'nun kubbesiyle, ana giriş kapιsιnιn üzerindeki Ayo Marko heykelini, Ayo Marko'nun
roketleri de Panagia Erithrias'in saatini hedef alacak şekilde özel düzeneklere yerleştirilirler.
Roketlerin yapιm masrafι oldukça yüklü olduğu gibi çok fazla emek gerektiren bu iş dikkat edilmediği zaman
tehlikelidir. Ancak Vrondatolular çok sevdikleri bu geleneği canlι tutmak için Paskalya'da hazιr olmalarι için yaz aylarιnιn ortalarιnda atölyeler roket yapιmιna başlιyor. Her atölye 3 ya da 5 kişiden oluşur ve her atölyenin Navsika,
Lailapas, Digenis, Kobra, Arapo, Leon, 18lik nişanlι(!), Theios Truman (Truman Amca) gibi isimleri vardιr.
Geleneği
52
42
53
43
Kalupi (Kalιp) Roket'in oluşmasι için yanιcι maddenin içine konduğu roketin gövdesidir. Ardιndan
"kalupi" roket çubuğuna "ruketo ksilo"ya bağlanarak
monte edilir. Kalιbιn içindeki karιşιm, kömür ve nitro roketin havaya yükselmesini ve patlamasιnι
sağlarken içindeki kükürt roket patladιğιnda çιkan se sle ιşι ğι sağlιyor . Roke tlerin yap ιm masrafιnι
tamamιyla yapanlar karşιlιyor.
Tam olarak birbirlerinin karşιsιnda bulunan iki
kilise arasιndaki mesafe 400 metredir. Ayos Markos
kilisesi Panagia Erithria'dan daha yüksek bir
zeminde bulunduğundan Panagia Eritrea kilisesi
teorik olarak daha kolay bir hedef.
Roket atölyeleri Büyük Cumartesi Günü'nün sabahιndan itibaren ayaktadιrlar. Sabahιn erken saatlerinde roketlerin fιrlatιlacağι düzenekleri hazιrlar ve
her iki taraftan da deneme atιşlarι yaparlar. Deneme
atιşlarι sιrasιnda ellerindeki düdüklerle karşιlιklι birbirlerini tahrik ederek her yaştan insanιn katιldιğι
roket savaşι hazιrlιğιna panayιr havasι yaratιrlar.
Büyük Cumartesi Günü'nün akşam üstü, her iki
kilisenin taraflarι Omiropolis'in Belediyesi'nden başlayarak yürüyüş yaparlar. Akşam saat dokuzda ilk patlamalar duyulmaya başlar. Saat on birde toplu roket
saldιrιsι başlar ve on bir buçuk gibi inançlιlar kiliselere
gidebilsin diye kιsa süreliğine ateşkes yapιlιr.
Çevredeki tarla ve arazilerle, Epos'a (eteklerinde
Vrodotos'un bulunduğu dağ) kadar giden yol insanlarla dolup taşar.
"Savaş alanιnda" rakipler cephanelerini
güçlendirir. Roketlerin yanyana zemine belirli bir
açιyla yerleştirildiği düzeneği -Ruketosirti- büyük an
geldiğinde hazιr olmak için doldurmaya başlarlar.
"Hristos Anesti" -Hazreti İsa Dirildi- sesi duyulur
duyulmaz ateşlenen fişekler birbiri ardιna havada
ιşιk saçarak gerçekten etkileyici bir manzara oluştururlar. Diriliş tüm ihtişamιyla kutlanιr. Kazanan kim
mi? Elbetteki bunca yιldιr canlι kalmayι başarmιş
olan gelenektir savaşι kazanan. Hem Vrondatoslular
da bunu söyler.
"Biz savaşsak da aramιzda kin kalmaz, ertesi gün
Lambri'nin gününde barιş sağlarιz".
n F A N I : Haz. İsa'nιn Dirilişi gecesindeki Roket savaşlarιndan başka tüm Sakιz
Adasι'nda "sesli" kutlamalar da yapιlιr. Diriliş gecesi bir çok köyde ateşler yakιlιr ancak
Pirgi'de köyün Merkez Kilisesi Kimisi Theotoku (Meryem Ana'nιn Uyumasι) Kilisesi
önünde yakιlan ateş hepsinden farklιdιr. Günlerce toplanan odun ve tahtalarla hem yükseklik hem de büyüklüğüyle etkileyici bir ateş yιğιnι oluşturulur. En tepesine boş bir hasιr
sepet yerleştirilen ve yerli halkιn "fanos" adιnι verdiği odun yιğιnι "Hristos Anesti" sesinin
duyulmasιyla yakιlιr. Çιkan alevler kilisenin boyunu geçerken ayrιcalιklι bir Diriliş gösterisi oluştururken ateşe atιlan "pombes"- (büyük çatapat-patlayιcιlar) çιkardιklarι seslerle ateşe eşlik edip kutlamalarι eşsiz kιlar.
Panayιrlar
n PANAYIRLAR. Eğlenceyi seviyorsanız, hem de en geleneksel tarzıdakini, yerel ve gerçekten çok iyi olan
orkestraların katıldığı bir çok panayır sizleri bakliyor. Panayırların çoğu, isim yortusu olan kiliselerde sabah erken
saatlerde başlayan ayinin ardından bol çeşitli yiyeceklerin ve içeçeceklerin sunulmasıyla başlar ve akşam saatlerinde düzenlenen eğlencelerle geç vakte kadar devam eder. Adanın dört bir köşesinde düzenlenen panayırlara
katılmak istediğinizde programınızı yapmanızda size yardımcı olamak amacıyla şehir içine olan uzaklıklarıyla tarihlerini aşağıda bulabilirsiniz.
8 Mayιs, Kurunia 60 km) En tipik ve karakteristik özellikli panayιrlardan biridir. Dini
Ay. İoannou Theologou (8
törenin ardιndan keçi pilavι servis edilir (eğer perhiz dönemine denk gelirse balιk ). Aya Kiriaki (77 Temmuz, Amades
40 km), Aya Marina (117 Temmuz, Ververato 8 km, Vessa 26 km, Fita 41 km),
29 Temmuz, Spartunda 44 km, Ayos Yeorgos 12km, Armolia 19 km), Aya Markella (2
22 Temmuz, Volissos
Profiti İlia (2
26 Temmuz, Kastello -Hora'da-, Kalamoti 25 km, Halandra 52 km, Parparia 54km, Zifias 8
43 km), Aya Paraskevi (2
27 Temmuz Monodentri, Sakιz Adasι Merkez), Sotiros (6
6 Ağustos, Volissos 41 km, Vki 44
km), Ayo Pandeleimonas (2
km, Pispilunda 50 km, Ayos Yorgios, Sikusis 12 km, Mesta 34 km, Pirgi 25 km, Nenita 18 km,Katarraktis 15 km,
8 Ağustos, Kallimasia 12 km), Ayas Fotinis(112 Ağustos Neohori 10 km).
Kallimasia 10 km), Ayu Emilianu (8
Panagias 15 Ağustos- Meryem Ana 15 Ağustos yortusu ve panayιrι.( Pirgi 25 km. Pirgi'yle birlikte tüm adada kutlanιr.)
21 Ağustos, Kambohora
Eniamera Panagias (Pirgi 25 km, Viki 44, Potamia 77 km, Ayos Gala 66 km), Ayas Vasas (2
27 Ağustos, Vessa 26 km), Ayu İoannu tu Apokefalisti (2
29 Ağustos, Katarraktis 15 km,
10 km), Ayo Faniriou (2
Patrika 24 km, Sidirunda 38 km, Ayos İoannis Meri kambohora 10 km.) Ayo Simeon (11 Eylül, Tripes 58 km), Ayu
2 Eylül, Afrodisia 56 km) Aya Ermoni (4
4 Eylül Aya
Mamma (2
8 Eylül, Kabia 50 km,
Ermioni 10 km), Panagia Despinis (8
Leptopoda 60 km, Sikiada 15 km, Lithi 31 km, Elata 31 km,
Ekso Didima 15 km, Stavru (114 Eylül, Vrulidia 32 km, Halkios
8 Kasιm Mesta 35 km)
7 km), Taksiarhon (8
Bir de ...
54
3
55
4
n Vrontados'un yukarιsιnda, Moni Merisini-
n Yerli halkιn "fanarakia" diye adlandιrdιğι iki dalgakιrandan
diu'dan (Mersinidiu Manastιrι) önce büyük
öğretmen ve halk dili savunucusu Y. Psiharis'in*
mezarι bulunmaktadιr. Taş döşeli sağlι sollu
ağaçlarla dolu merdiven basamaklarιnι inmeye
başladι mι Psiharis'in mezarιnιn üzerinde
yazılanları daha derin duyumsuyorinsan. " …
deyin ki ötelerini gezdim dünyanιn… ιsιnmaya
geldim… güneşimizi almaya, memleketin güzelliğini almaya geldim". (*Yannis Psixaris (Γιάννης
Ψυχάρης) 1854-1929. Yunan filolog ve edebiyatçι.)
hangisini seçerseniz seçin gezinti için yorulduğunuza değecektir. Şehir çok farklι görünür oradan. Gece cazibeli ve gizemli
gündüz ise apaçιk, net. Eğer uzun yürüyüşe dayanabiliyorsanιz,
bir fanaraki'den ötekine yürümeyi denemelisiniz. Yaklaşιk bir
saatlik mesafeyi yürümenize değecektir.
n Halk Park'ιnda gezinti oldukça ilginçtir.
Serin, keyifle kahvenizin tadιnι çιkarabileceğiniz büyük bir çocuk oyun parkι da
olan ferah bir yerdir. Çevresinde hüküm
süren trafik ve şehir kargaşasιndan uzaklaşmak için verilmiş bir mola gibidir orada
olmak. Ayrιca Sakιz Adasι'nιn önde gelen
önemli kişilerinin heykellerini görebilirsiniz. Psiharis, Suris, Roidis, Veritis,
Angule, Sikurtis, Theotokas ve diğerlerinin
heykellerini bu parkta bulabilirsiniz. Tam
merkezindeyse Tobros'un eseri olan
Kanaris'in heykeli bulunmaktadιr.
Eserinde kahramanιn " tüm korkularιnι ve endişelerini aşmιş
halde, ölüme, ölümsüzlüğe dokunuyor o yüzden de bu kadar
kendinden emin artιk gibi görünüyor" G. D.
n Kambios sokaklarιnda bir gezinti yapmayι ihmal etmeyin. Bostan ve bahçelerinin
ağaçlarιnι sokaklarιn tozlarιndan korumak
için inşa edilmiş yüksek duvarlarιyla etkileyici ihtişamlι konaklarιn duvarlarι arasιndan yürüyeceksiniz. Üstelik bir de bahar aylarιnda yapιlιrsa bu gezinti turunçgil
ağaçlarιndan gelen mis kokular sizde unutulmaz anlar olarak kalacaktιr…!
n Şehrin batι tarafιnda, Kofinia'da Ayu Mathitheu bölgesinde, toprak olan yol sizi Sakιz Adasι'nιn tιp tarihinde,
sadece adada değil geniş anlamda büyük rol oynamιş bugün yarι yιkιk olan Lovokomio'suna götürür. İlginç ve
etkileyici mimari yapιsιyla Lovokomio cüzzam hastalarιnι barιndιrιyordu. 15. yüzyιlιn sonlarιnda inşa edilen
Lovokomio Londra'da yaşayan varlιklι Sakιz Adalιlar’ιn verdiği bağιşlarla bakιmι ve genişletme çalιşmalarιnιn
masrafι karşιlanmιştιr. Taş döşeli bir geçitten arda kalan yιkιntιlar sizi iç taraflarιnda bulunan Ayo Lazaros kilisesine götürecektir. Lovokomio'yu kurtarmak ve yenilenmesi için savaşιlιyor. O bölgeye yapιlacak gezinti sizde
etkileyici bir deneyim olarak kalacaktιr. 1959 yιlιna kadar açιktι.
n Vavili, Kambohori'ye ait. Köyün kenarιnda
bulunan küçük bir şapel İpantis -küçük kilisedeki- G. M. Freizer imzalι orjinal ikonalarι
görülmeye değerdir. Sakιz Adasι 'nιn yerel
kιyafetleri içinde sakιz ağaçlarι arasιnda ellerinde geleneksel tarιm aletleriyle Sakιz’ιn
topraklarιyla resmedilmiş melekler vardιr.
Mesta
Mesta
56
57
Mesta
Mesta
58
59
Oteller
Oteller
60
61
Oteller
Oteller
62
63
Kiralιk oda ve daireler
Oteller
Kiralιk oda ve daireler
64
65
Kiralιk oda ve daireler
Kiralιk oda ve daireler
66
67
Kiralιk oda ve daireler
Water Sports
Kafe Bar
68
69
Kiralιk oda ve daireler • Turizm Ofisleri
Turizm Ofisleri
70
71
Turizm Ofisleri
Turizm Ofisleri
72
56
73
57
Turizm Ofisleri
Turizm Ofisleri
74
56
75
57
Turizm Ofisleri
Yerel Ürünler
76
77
Yerel Ürünler
Yerel Ürünler
78
79
Yerel Ürünler
Yerel Ürünler
80
81
Yerel Ürünler
Yerel Ürünler
82
83
Yerel Ürünler
Yerel Ürünler
84
85
Yerel Ürünler
Yerel Ürünler
86
87
Yerel Ürünler
Yerel Ürünler
88
89
Yemek - Lokantalar
Yemek - Lokantalar
90
56
91
57
Yemek - Lokantalar
Yemek - Lokantalar
92
93
Yemek - Lokantalar
Yemek - Lokantalar
94
95
Yemek - Lokantalar
Yemek - Lokantalar
96
97
Yemek - Lokantalar
Yemek - Lokantalar
98
99
Yemek - Lokantalar
Yemek - Lokantalar
100
101
Kafe - Eğlence
Kafe - Eğlence
Yemek - Lokantalar
Ayios Ğalas
102
103
Çarşι
Kafe - Eğlence
Çarşι
104
105
Çarşι
Çarşι
106
107
Çarşι
Çarşι
108
109
Çarşι
A
B
C
D
E
1
2
3
4
5
11 NOEMVRIOU................B3
AEGEOU AVEC2, C3, D5, E5
AFON RALLI......................B3
AG. ANARGIRON ..............A3
AG. SIMEON .....................B5
AGALASTOU ..............A3, B3
AMANTOU KON/NOU B4, B5
ANDREADI ........................A1
APLOTARIAS ....................B3
ARGENTI EFSTR. .............B3
ARGENTI F. .......................B4
ARHERMOU......................B3
ARSENIOU MITROP. ........B1
CASTLE SQUARE ............B1
DAMALA ............................A1
DAMALA ............................B3
DELAGRAMMATIKA .........A5
DIMOGERONTIAS ............B3
DIMOKRATIAS............A1, B2
DIONOS.............................A4
DRIMAKOU .......................A3
DROMOKAITI ....................B3
F. DE COULANGE ......B2, B3
GLAFKOU..........................B3
GORDATOU ......................B3
HOREMI ............................A4
INOPIONOS ......................A1
KALOPLITOU ....................A3
KANALA ............................C3
KANARI .............................B2
KENNEDY JOHN...............B2
KOKKALI ...........................E5
KONTOGIANNI ...........A4, A5
KONTOLEONTOS .............A2
KORAI AD. ..................B4, C4
KORESIOU........................A2
KOUVELA ...................D5, E5
LADIS ................................B2
LINARI SOT.................A3, A4
LIVANOU ARIETAS ...........C5
LIVANOU M. ...............C5, D5
LOUKA...............................B1
MAGAZIOTISSIS...............B3
MARTIRON........................A1
MIKIADON .........................A3
MILONADI .........................A3
MOUTAFI ...........................A4
MPEKRIDAKI D. ................B1
MPOURNIA AN. ..........A3, A4
NAVARHOU.......................C5
NEOFITOU VAMVA ...........C4
NEORION..........................C1
OMIRIDON ........................E5
OMIROU............................C4
PAGALAKI .........................B1
PAHNOU AL. ...............A3, B3
PARASHOU.......................C3
PASPATI FIL. .....................A4
PAVLOU MITROPOLITOU B5
PERNOT HUMBERT .........B5
PETROKOKKINOU .....A2, A3
PLATEON ..........................B1
PLATONOS MITR/TOUC4, C5
POLIHRONOPOULOUB2, C2
POLIHRONOPOULOU ......E5
POLITEHNIOU ..................A2
PORFIRA...........................D5
PROIOU DOROTHEOUB4, C4
PSIHARI ............................B4
RIGINOU ...........................A3
RODOKANAKI ............C3, C4
ROIDOU ............................C3
SGHOUTA .........................A3
SIGGROU AND. ..........A2, A3
SKANAVI ...........................B3
SKILITSI ............................B4
SOURI.........................C5, D5
STEFANOU ANTONIOU....B5
THEOTOKA G. ..................C1
TSELEPI .....................B3, B4
TSITSEKLI.........................C1
TSIVOU .............................B1
VARVAKI............................B3
VASILIADI AER. ..........B2, B3
VASILIKARI .......................A3
VENIZELOU ......................B2
VENIZELOU ELEFTHERIOU
...................B3, C3, B4, C4
VLAHOGIANNI ..................A3
VLASTOU....................A3, B3
VLATARIAS........................A3
VOUPALOU .......................B3
XILA ...................................A2
ZAHARIOU ........................B1
ZOLOTA.............................B4