docKadın Odaklı Sivil Toplum Kuruluşları ve Medya
download 
Şikayet Transkript
Kadın Odaklı Sivil Toplum Kuruluşları ve Medya
Kadýn Odaklý Sivil Toplum Kuruluþlarý ve Medya: Olanaklar, Sorunlar ve Çözümler Kadýn Odaklý Sivil Toplum Kuruluþlarý ve Medya: Olanaklar, Sorunlar ve Çözümler Çiler Dursun Sema Becerikli T.C. Baþbakanlýk Kadýnýn Statüsü Genel Müdürlüðü Aralýk 2008 ISBN: 978-975-19-4439-9 Bu kitabýn basým, yayýn, çoðaltým ve daðýtým hakký T.C. Baþbakanlýk Kadýnýn Statüsü Genel Müdürlüðüne aittir. Bu yayýn Avrupa Birliði desteði ile oluþturulmuþtur. Hiç bir þekilde Avrupa Birliðinin görüþlerini yansýtmamaktadýr. 3 Sunuþ Kadýna yönelik aile içi þiddet tüm dünyada olduðu gibi ülkemizde de çözüm bekleyen en önemli toplumsal sorunlardan biri olmaya devam etmektedir. Bu önemli sorunla mücadele konusunda ülkemizde özellikle son yýllarda çok önemli çalýþmalar yürütülmektedir. Kadýnýn Statüsü Genel Müdürlüðü tarafýndan 2005 yýlý Türkiye-Avrupa Birliði Katýlým Öncesi Mali Ýþbirliði Programý kapsamýnda baþlatýlan Toplumsal Cinsiyet Eþitliðinin Geliþtirilmesi projesinin bir bileþenini de Birleþmiþ Milletler Nüfus Fonunun teknik desteði ve Avrupa Komisyonunun mali katkýlarýyla yürütülen Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetle Mücadele çalýþmalarý oluþturmaktadýr. Bu kapsamda kadýn odaklý sivil toplum kuruluþlarý ile medya arasýndaki iliþkilere yol göstermek amacýna yönelik bir çalýþma da gerçekleþtirilmiþtir. Bilindiði üzere, medyanýn bireylerin tutum ve davranýþlarýný etkileyebilme ve bunlarý deðiþtirebilme gücü konusunda yapýlan araþtýrmalar, medyanýn toplumda yaygýn görüþün oluþma sürecinde önemli bir rol oynadýðýný ortaya koymaktadýr. Toplumsal cinsiyet eþitliði saðlamada ihtiyacýmýz olan zihinsel dönüþüm sürecinde, kadýn konusunda çalýþmalar gerçekleþtiren sivil toplum kuruluþlarý ile medya önemli role sahiptirler. Medyanýn sunduðu olanaklar sivil toplum kuruluþlarýnýn yalnýzca görünür olmalarýný deðil toplumu etkileme kapasitelerinin artmasýný da mümkün kýlacaðýndan kadýnýn insan haklarýnýn korunmasý ve geliþtirilmesi için çalýþan sivil toplum kuruluþlarý ve medya arasýndaki doðru iletiþim ve iþbirliði kadýn haklarý konusunda önemli kazanýmlar saðlayacaktýr. STKlarýn gereksinim duyduðu desteði kitle medyasýndan elde edebilmesinin yollarýný geliþtirmek üzere hazýrlanan bu kitabýn, kadýna yönelik aile içi þiddet konusunda çözüm arayýþlarýna katký saðlayacaðýna inanýyorum. Esengül Civelek Kadýnýn Statüsü Genel Müdürü 4 Önsöz Kadýn Odaklý Sivil Toplum Kuruluþlarý ve Medya: Olanaklar, Sorunlar ve Çözümler baþlýklý bu kitap, aslýnda kitabýn hazýrlandýðý dönemden çok öncelere uzanan ve sivil toplum, medya, kamuoyu ve kamusal alan gibi kavramlar çevresinde merkezileþen soruþturmalarýn bir ürünüdür. Medya, günümüz siyasal kamusal alanýn kuruluþunda ve sürdürülmesinde öteden beri hayati bir role sahip olarak deðerlendirildi. Keza sivil toplum kuruluþlarý da yirminci yüzyýlda artan sayýlarý, çoðalan etkinlikleri ile siyasal ve toplumsal alanýn kurucu unsurlarýndan biri olmaya yön tuttular. Medya, giderek artan ölçüde, sivil toplum kuruluþlarý için topluma ulaþmalarýný saðlayan ve toplumsal dava savunuculuklarýna ivme veren temel duyurucu ve kurucu ortam olarak görülmektedir. Bununla birlikte medyanýn kendisi ise, sivil toplum kuruluþlarýný, toplumun daha iyi bir geleceðe kavuþmasý açýsýndan merkezi bir aktör olarak ele almakta ancak gereken önemi vermekte zorlanmaktadýr. Buna yazýlý, görsel- iþitsel medyanýn, günümüz endüstrileþmiþ iletiþim koþullarýnda iþ görme ve ayakta kalma güçlükleri yaþýyor olmasý; kârlýlýk ve para kazanma ilkesinin, içerikleri ve temsil stratejilerini büsbütün belirler hale gelmesi zemin hazýrlamaktadýr kuþkusuz. Gerçekten de kârlýlýk ilkesi ile kamu yararý ilkesi, yirminci yüzyýlda medya üzerinden birbirleriyle çekiþip durmuþlardýr. Varolan kitle iletiþimi ortamýna kabaca bir göz atýldýðýnda, kazanan ibresinin kârlýlýk ve paradan yana döndüðü açýkça görülmektedir. Bundan en fazla zararý da, giderek azalan toplumsal, ekonomik, ekolojik ve kültürel kaynaklarýn üretimi ve bölüþümü konusunda daha gerçekçi, daha adil, daha insancýl politikalar üretmek zorunda kalan insanlýk görmektedir. Sivil toplum kuruluþlarýnýn genel olarak varlýðý ve çabalarý, içinden kaynaklandýklarý toplumlarýn haklarla, toplumsal ve ekonomik kaynaklarýn paylaþýmýyla ilgili sorunlarýna, hem devlet mekanizmasýnýn dýþýnda hem de onunla etkileþim ve zaman zaman da iþbirliði içinde alternatif çözümler üretmeye yöneliktir. Kadýn sivil toplum kuruluþlarý da, kadýnýn insan haklarý sorunlarýný ve toplumsal cinsiyet 5 eþitsizliðinden kaynaklanan açmazlarýný çözüme kavuþturacak bir dayanýþmayý toplumsal düzeyde gerçekleþtirmek için varlar. Çocuk annelik sorununu temelden çözmek, kadýna yönelik aile içi þiddeti ortadan kaldýrmak, kadýn emeðinin erkek emeði ile deðerce eþitliðinin kabul edilmesini saðlamak, kadýnlarýn okuma yazma hakkýndan mahrum kalmamasýný garantiye almak; kýsacasý kadýnlarýn köklü ve dað gibi birikmiþ sorunlarýna kýsa, orta ve uzun vadeli çözümler geliþtirmek için mücadele etmektedirler. Kadýn STKlarý, sorunlarýn büyüklüðüne, mücadelenin çetinliðine koþut bir desteði veya kolaylaþtýrýcýlýðý beklemektedirler kitle medyasýndan. Ýþte bu kitap, kadýn STKlarýnýn gereksinme duyduðu bu desteði kitle medyasýndan elde edebilmesinin yolunu yordamýný geliþtirmek hakkýndadýr. Yazýlý, görsel-iþitsel ve elektronik medyadan yararlanmak; böylelikle ulaþmak istediði toplumsal kesimleri harekete geçirmek; harekete geçirerek varolaný deðiþtirmek dönüþtürmek hakkýndadýr. Kadýn STKlarý için daha geniþ toplum kesimlerine eriþmek yolunda önce medyaya eriþmeyi saðlamak hakkýndadýr. Kadýn Odaklý Sivil Toplum Kuruluþlarý ve Medya: Olanaklar, Sorunlar ve Çözümler kitabý toplam beþ bölümde, iletiþime dair yeni ve radikal bir bakýþ açýsý önermekten baþlayýp, yazýlý, görsel ve elektronik medyanýn olanaklarýný ve sýnýrlýlýklarýný sergileyerek, ardýndan medyayý harekete geçirme süreçlerinin çerçevesini çizmektedir. Böylelikle kitap, kadýn STKlarýna bu konuda kendi stratejilerini oluþturma ve geliþtirme olanaðý veren bir strateji belgesi niteliðine kavuþmuþtur. Güncel örneklerle desteklenen bu strateji belgesinin hakiki bir iletiþim stratejisi niteliði edinmesi, ancak ondan yararlanýlmasýna ve baþvurulmasýna baðlýdýr. Umuyoruz ki bu çalýþma, Türkiyenin dört bir yanýnda çok zor koþullarda ve toplumdan hareketle yine topluma dönük çabalarýný ortaya koyan kadýn STKlarý için bu niteliði edinir. Çalýþmamýzý yürüttüðümüz süre boyunca Yücel ve Çaðlar Dursun ile Uður, Mustafa Efe ve Leyla Eylül Becerikli hep yanýmýzda oldular, ýþýk tuttular, onlara sonsuz teþekkür ederiz. Doç. Dr. Çiler Dursun ve Doç. Dr. Sema Becerikli 6 Ýçindekiler 7 Giriþ 1. BÖLÜM: Kadýn Odaklý Sivil Toplum Kuruluþlarý Ýçin Ýletiþimin Anlamý ve Kitle Ýletiþiminin Önemi 11 1.1 Ýletiþim Nedir? 13 1.2 Kurucu ve Üretici Bir Hareket Olarak Ýletiþim 15 1.3 Ýletiþimin Farklý Türleri ve Kitle Ýletiþimi 18 1.4 Kitleye ve Kitle Ýletiþimine Eleþtirel Bakmak 21 2. BÖLÜM: Kadýn Odaklý Sivil Toplum Kuruluþlarý ve Medya 25 2.1 Kadýn Odaklý STKlarýn Medya Aracýlýðýyla Ýletiþim Gereksinimi 27 2.2 Yazýlý, Görsel ve Elektronik Medyanýn Saðladýðý Olanaklar ve Sýnýrlýlýklar Karþýsýnda STKlar 35 2.2.1 Yazýlý Basýnýn Ýþleyiþindeki Sýnýrlýlýklar ve Olanaklar 40 2.2.2 Televizyonlarýn Ýþleyiþindeki Sýnýrlýlýklar ve Olanaklar 46 2.2.3 Elektronik Medyanýn Ýþleyiþindeki Sýnýrlýlýklar ve Olanaklar 50 3. BÖLÜM: Kadýn Sivil Toplum Kuruluþlarý Ýçin Medya Ýzleme Süreçlerinin Önemi 57 3.1 Medya Ýzleme Nedir? 59 3.2 Türkiyede Medya Ýzleme 61 3.3 Dünyada Medya Ýzleme 63 4.BÖLÜM: Sivil Toplum Kuruluþlarýnýn Medyayý Harekete Geçirme Süreçleri 69 4.1 Basýn Bültenleri, Basýn Toplantýlarý 71 4.2 Konuþma ve Sunuþ Hazýrlama 79 4.3 Medya Ýle Mülakat Teknikleri 87 4.4 Kriz Ýletiþimi 93 4.5 STKlar ve Savunuculuk Çalýþmalarý 99 111 4.6 Kampanya Tasarýmý 5. BÖLÜM: Sonuç ve Öneriler 123 Kaynaklar 129 Ekler 137 EK 1. Kriz Ýletiþim Listesi 139 EK 2. Toplumsal Cinsiyet Eþitsizliði ile Ýlgili Türkiyede Düzenlenen Bazý Kampanyalarýn Görselleri 142 146 EK 3. Gazete, Televizyon, Dergi ve Haber Ajanslarýna Eriþim Bilgileri GÝRÝÞ Giriþ Günümüzde toplumsal sorunlarýn çözümü sivil toplum kuruluþu, kendi özel tanýmý ve için devlet mekanizmasýnýn üstlendiði rol, amacý odaðýnda sürdürdüðü çaba ile gittikçe artan ölçüde baþka yapýlar ve ekonomik, siyasal, kültürel ve toplumsal çok oluþumlar tarafýndan paylaþýlmaktadýr. Her sayýdaki sorunun çözümlenmesi yolunda ne kadar tarihsel olarak, birey üzerinde topluma katkýlar sunmaktadýr. mutlak güce ve hükmediciliðe sahip devletle çatýþarak, onun birey üzerindeki tahak- Devletten özerk örgütlü toplumsal yaþam kümünü sýnýrlandýrmak için ve ona karþýt alaný olarak da görülebilen sivil toplum bir ilke merkezinde ortaya çýksa da, sivil alanýnýn güçlü ve sonuç getirici bir tarzda toplum olgusu artýk devletle hem bir karþýtlýk iþleyebilmesi, kitle iletiþim araçlarýnýn hem de karþýlýklý baðýmlýlýk iliþkisi göster- varlýðýna dayanmaktadýr. Kitle iletiþim mektedir. Özellikle kamu yararý ilkesine araçlarý ya da medya, baþka rolleri ve iþlevleri dayalý olarak örgütlenmiþ ve iþleyen devlet bir yana, modern toplumda belirli çýkar anlayýþýnýn 1980lerden itibaren çözülmeye tanýmlarý çevresinde kümeleþen, birbiriyle baþlamasýyla birlikte, devletin çekilmesi sürekli ve saðlýklý bir etkileþimden yoksun olarak adlandýrýlan süreçte sivil toplum kalabilen, atomize kesimleri baðlan- kuruluþlarý baþat aktörler olarak belirmeye týlandýrarak daha büyük bir güce dönüþ- baþlamýþlardýr. Toplumda bireylerin gerek türebilen aygýtlardýr. Medyanýn saðladýðý hak ve özgürlük alanlarýný geniþletme bu olanak özellikle önemlidir. Çünkü yönündeki mücadelelerini yürütmek, 1960lardakinden farklý olarak çýkarlarý gerekse toplumu oluþturan farklý kesimlerin parçalý hale gelmiþ kesimler açýsýndan, yaþamsal gereksinimlerini saðlamak topluma dair büyük manzarayý ve o amacýyla çeþitli sorumluluklar yüklenen sivil manzarada nerede olduðunu görebilmek, toplum kuruluþlarý, devlete raðmen ve ancak medya yardýmýyla olmaktadýr. devletle birlikte diye formüle edilebilecek Medya, sunduðu içeriklerle toplumsal alanda ikircikli konumlarýnýn yarattýðý sýkýntýlarla ekonomik, siyasal, kültürel çýkarlarý da baþa çýkmaya çalýþmaktadýrlar. Her bir gerçekleþtirme rolüne soyunmuþ devletin 7 8 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R çeþitli kurumsal yapýlarý ile sivil toplum insan olmaktan gelen deðerleriyle birbiriyle alanýndaki bütün aktörleri birbiriyle baðlan- iliþki içinde olduðu daha insancýl bir toplum týlandýrmaktadýr. Özellikle haberler, haber kurulabilecektir. Bugün için gerçekleþ- programlarý, tartýþma ve açýk oturumlar, tirilmesi zor ve ütopik gibi görünen farklý belgeseller, kampanya programlarý içerikleri bir toplum tasavvuru, neden geleceðin bu baðlantýlandýrmayý yapmaktadýr. realitesi olmasýn? Dolayýsýyla medya, toplumsal alandaki hareketlenmeleri hem görünür kýlan hem Ýþte bu kitapta, özellikle kadýn odaklý sivil de onlarý güçlendirebilen biricik ortamdýr. toplum kuruluþlarý için medyanýn sahip olduðu iþaret edilen olanaklarýný harekete Kadýnlarýn haklarýný geliþtirmeye ve geçirmenin yolu, yordamý gösterilmektedir. savunmaya yönelik kadýn örgütleri, varolan Kuþkusuz varolan zorluklarý ve olumsuz- iletiþim ortamýnda medyaya en fazla luklarý da gözardý etmeden ancak gerçekçi, gereksinim duyan kuruluþlardýr demek yaratýcý ve özgün bir tarzda medyayla yanlýþ olmaz. Bu hem ülke ölçeðinde hem iliþkilenmenin olanaðý gözden geçiril- de uluslararasý ölçekte böyledir. Çünkü bir mektedir. Bu niyetle çalýþmamýzý iki ana yandan toplumsal cinsiyet eþitsizliðinin bölüme ayýrdýk: Ýlk ana bölümde, iletiþimin yaygýnlýðý ve derinliði nedeniyle, kadýn ne olduðu, farklý iletiþim türleri ve araçlarý haklarýnýn ve çýkarlarýnýn önündeki engeller ile sivil toplum kuruluþlarý ve medya çok çetindir; diðer yandan da medyanýn arasýndaki iliþki çeþitli görünümleriyle kendi iþleyiþinde, kadýn kuruluþlarý ve incelenmektedir. Hem yaygýn anlayýþlara örgütlerinin amaçlarýna ulaþabilecekleri deðinerek hem de alýþýlageldik kavra- önemli olanaklar bulunmaktadýr. Dolayýsýyla yýþlardan farklý olan bir kavrayýþa iþaret medya ile kadýn kuruluþlarý arasýndaki ederek, varolan durum saptanmakta, buna etkileþimin doðru kurulmasý ve geliþtirilmesi, karþýlýk olanaklar ve çözümler hatýrlatýl- kadýn haklarý ve özgürlükleri alanýnda maktadýr. Ýkinci ana bölümde ise, medya anlamlý bir dönüþüme olanak saðlaya- aracýlýðý ile topluma yönelen kadýn örgütleri bilecektir. Bütün toplumsal yaþamýn eþitlik için öncelikle medyaya doðru, anlamlý ve temelinde yeniden yapýlandýrýlmasýyla etkili bir tarzda yönelme nasýl gerçek- sonuçlandýðýnda, böylesi bir dönüþümün leþtirilebilir sorusuna yanýt aranmaktadýr. cinsiyet farký gözetmeksizin toplumun Uygulamalý örnekler üzerinden, kadýn bütünü için radikal sonuçlarý ortaya kuruluþlarýna ve örgütlerine hem büyük çýkacaktýr. Yani kadýnlarýn ve erkeklerin, ölçüde konvansiyonel hale gelmiþ iletiþim GÝRÝÞ pratikleri sergilenmekte; hem de daha az ölçekte hem de Türkiye ölçeðinde deðer- konvansiyonel olan öneriler onlarýn dene- lendirmek gerekir. Türkiyede yazýlý basýn yimine sunulmaktadýr. baþta gelmek üzere görsel medyanýn tarihsel geliþim dinamikleri ve devlet-yurttaþ iliþki- Kadýn STKlarý ve Medya çalýþmamýzý sinin tarihsel belirlenimleri, sivil toplum- uygulamaya daha da açýk kýlmak amacýyla, medya iliþkisinin kimi özgüllüklerini hesaba kavramsal tartýþmalarý Türkiyeden ve katmayý gerektirmektedir. Bu çerçeveye bir dünyadan güncel örnekler vererek somut- de kadýn hak ve özgürlüklerinin geliþimin- lamaktayýz. Çalýþmamýzda iki temel þeyi deki özgüllük katýldýðýnda, Batý medyasý ve hedefledik: Öncelikle kadýn odaklý sivil toplum kuruluþlarýnýn sahip olduklarý iletiþim anlayýþýný sorgulatýp baþka bir açýlým getirmeyi hedefliyoruz. Her ne kadar özellikle medya ile iliþkiler bölümünde sergilenen stratejiler, alýþageldik bir iletiþim anlayýþýna dayanýyor olsa da, önerilen bütün çalýþmalarýn ardyöresinde alternatif bir iletiþim anlayýþýný kurabilmek pek çok açýdan sivil toplum kuruluþlarýna avantajlar saðlayacaktýr. Ýkinci hedefimiz ise gerek sivil toplum kuruluþlarýnýn gerekse kitle medyasýnýn geliþimi açýsýndan Türkiyenin Batý ülkelerinden farklýlýk göstermesinin pratikte kadýn örgütlerinin karþýsýna ne tür sorunlar ve olanaklar çýkardýðýna dikkat çekmektir. kadýn odaklý örgütlerin iliþkisinde geçerli olan bazý unsurlarýn Türkiyede olmayabileceði ve buna karþýlýk baþka unsurlarýn iþbaþýnda olduðu gerçeðini hatýrlarýz. Bunlarýn neler olabileceðine de yer yer deðinmek kuþkusuz yararlý olacaktýr. Ancak bu çalýþmanýn sýnýrlýlýklarý dahilinde daha çok Türkiyeyi Batýlý ülkelerle ve özellikle Avrupa Birliði ile paralellik gösteren dinamikleri göz önüne alarak deðerlendirmelerimizi yapacaðýz. Umuyoruz ki bu çalýþma, benzer konulu önceki çalýþmalardan farklý olarak, kadýn haklarý savunucularýný medyaya, medyayý Kitle iletiþimi süreçlerini yönlendiren kitle da kadýn sorunlarýna ve toplumsal eþitliðe medyasýnýn toplumsal alandaki yerini, yaklaþtýracak çözümlere odaklayabilsin. yapýsal özelliklerini ve iþleyiþ mekanizmasýný Böylelikle ilk bakýþta toplum, sivil toplum anlamak, kadýn odaklý sivil toplum kuru- kuruluþlarý, devlet ve medya diye birbirinden luþlarýnýn bu medyadan neleri ne ölçüde ayrýlmýþ görünen taraflarýn, kadýn haklarýný bekleyebileceði ve beklentilerin nasýl yerine ve toplumsal eþitliði birlikte gerçekleþ- getirileceði konusunda gerçekçi sonuçlar tirebilecek ortaklar olduðu da iyice açýða elde etmesini saðlar. Bunu hem uluslararasý çýksýn. 9 Kadýn Odaklý Sivil Toplum Kuruluþlarý Ýçin Ýletiþimin Anlamý ve Kitle Ýletiþiminin Önemi K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R 1 BÖLÜM 1 Kadýn Odaklý Sivil Toplum Kuruluþlarý Ýçin Ýletiþimin Anlamý ve Kitle Ýletiþiminin Önemi K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R 1 BÖLÜM 1 Ýletiþim Nedir? Kurucu ve Üretici Bir Hareket Olarak Ýletiþim Ýletiþimin Farklý Türleri ve Kitle Ýletiþimi Kitleye ve Kitle Ýletiþimine Eleþtirel Bakmak B Ö L Ü M 1 : K A D I N O DA K L I S Ý V Ý L TO P L U M K U RU L U Þ L A R I Ý Ç Ý N Ý L E T Ý Þ Ý M Ý N A N L A M I V E K Ý T L E Ý L E T Ý Þ Ý M Ý N Ý N Ö N E M Ý Kadýn Odaklý Sivil Toplum Kuruluþlarý Ýçin Ýletiþimin Anlamý ve Kitle Ýletiþiminin Önemi 1.1 Ýletiþim Nedir? olarak anlam bulmaktadýr (Peters, 1999: 7-9). Ýletiþim (communication), zengin tarihi olan 1920lere gelindiðinde Peters, iletiþimle ilgili sözcüklerdendir. Latince communis ve beþ ana ve birbiriyle iç içe geçmiþ görüþün communicare sözcüklerinden gelir. karþýmýza çýktýðýný söyler ve bunlar arasýn- Communis, benzeþenlerin oluþturduðu daki ayrýmý çaðrýþýmlý ifadelerle ortaya koyar ortaklýk ya da topluluk anlamýndadýr (Oskay (Peters, 1999:19): Kitlenin kanaatlerini 1992; 15). Communicare ise vermek, pay- yönetimi; anlam sislerinin elenmesi; benliðin laþmak veya ortak kýlmak anlamýnda bir kalesinden boþuna yapýlmýþ bir çýkýþ hareketi; sözcüktür. Ýngilizceye ondördüncü ve ötekiliðin açýða çýkmasý; eylemin uyum- onbeþinci yüzyýllarda giren bu sözcük, lanmasý. baþlangýçta insanlarýn simgeler yoluyla baðlanmasý veya karþýlýklý birbirini tanýmaya iliþkin bir anlamdan yoksundu. Ýletiþim Ýletiþim kuramcýsý John Durham Peters, kavramýn Ýletiþim, genel olarak mesajý gönderen ile alan kökensel anlamlarýný dört gruba ayýrmýþtýr arasýnda belirli bir etki ile yaþanan bir aktarma (Peters, 1999): Ýlk gruptaki anlamlar, iletiþimin etkileþimli veya diyaloða dayalý bir süreçten çok katýlmak, paylaþmak anlamlarýný iþaret etmektedir. Ýkinci gruptaki anlamlar, fiziksel aktarýmlar veya taþýmayla süreci olarak ele alýnýr. Bu tanýmlarda iletiþim, çizgisel/ doðrusal ve amaçlanan sonucun mutlaka gerçekleþtiði mekanik bir süreç gibi düþünülür. Amaç, etki yaratmaktýr. Ýkinci grup tanýmlarda ise iletiþim, katýlan taraflarýn ortak algýlamalarýyla gerçekleþen bir anlam üretimidir. Bu üretim, mesajýn alýcýya ilgilidir. Üçüncü grup anlamlar, iletiþimi iletilmesiyle sonlanmaz; alýcýdan gelen tepki karþýlýklý deðiþ tokuþ ve karþýlýklýlýk olarak ile iþlemeye devam eder ve döngüseldir. iþaret eden mübadeleye odaklý anlamlardýr. Son grupta iletiþim, simgesel etkileþimin çok Ýletiþim kavramýnýn tanýmlarý, günümüzde çeþitli tarzlarýný iþaret eden bir þemsiye terim iki gruba ayrýþmýþtýr: 13 14 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R Çizgisel iletiþim anlayýþýna göre yapýlan konusunda, kadýn kuruluþlarýnýn net bir tanýmda iletiþim, bilginin, fikirlerin, konumlanmasý olmalýdýr. duygularýn, becerilerin, tutumlarýn simgeler kullanýlarak iletilmesidir. Döngüsel iletiþim Günümüzde pek çok sivil toplum kuruluþu anlayýþýna göre yapýlan tanýmda ise iletiþim, iletiþimi, açýk veya örtük olarak, bilgi ve dünyayý anlamlý kýlmak ve bu anlamlarý düþüncelerin gönderici ve alýcý arasýndaki baþkalarýyla paylaþmak için gerçekleþtirdiðimiz etkileþimle paylaþýldýðý ve karþýlýklý etki toplumsal bir etkileþimdir. Amaç, yaratýlan yaratmaya dönük bir süreç olarak ele anlamýn ta kendisidir (Türkoðlu, 2007; almaktadýr. Tam da bu anlayýþlarýnýn bir Oskay,1992; Fiske, 1990). sonucu olarak, çabalarý, kuruluþ amaçlarýný gerçekleþtirebilmek için kitle iletiþim Ýlkine süreç olarak iletiþim ve ikincisine de araçlarýnda seslerini olabildiðince çok anlam üretimi olarak iletiþim diyebileceðimiz duyurabilmek, olabildiðince fazla görünmek bu ayrým, iletiþim konusuna yaklaþýmýmýzý konularýnda yoðunlaþmaktadýr. Bu gerçek- oluþturmakta temel hareket zeminidir. Kadýn leþirse, kadýn haklarýyla ve özgürlükleriyle haklarý odaklý sivil toplum kuruluþlarýnýn, ilgili sorunlarýn çözümünde epey yol günümüz medya ortamýnda ve iletiþimin alabileceklerini öngörmektedirler. Böylesi karmaþýklaþan iþleyiþinde alacaklarý bir anlayýþta belirli bir haklýlýk payý olmakla konumlar, büyük ölçüde bu ayrýma göre birlikte, özellikle medyada çok sýk görün- olmaktadýr. Bu konumlanmalarý, medya ile meye ve yer almaya dayalý bir iletiþim stra- iliþkilerinden toplumsal iletiþim çalýþ- tejisinin kadýn kuruluþlarýnýn hedeflediði malarýna kadar bütün iletiþim stratejilerini amaçlara ulaþmasýný garantileyemeyeceði; belirlemektedir. Ýletiþimi bir etki yaratma ve hatta bu tür bir iletiþim stratejisinin süreci olarak benimseyen kuruluþlar, mesaja kendisinin bir çok sorunu da beraberinde ve alýcýlara odaklý bir anlayýþla stratejilerini getirerek, kuruluþlarýn enerjilerini ve odak- oluþtururken; iletiþimi bir anlam üretimi larýný daðýnýklaþtýrabileceði dikkatlerden etkinliði olarak gören kuruluþlar ise, kaçmaktadýr. Oysa anlam üretimi olarak oluþturulan anlamlara ve bu sýrada gerçek- iletiþim anlayýþý, kadýn kuruluþlarýnýn varoluþ leþen toplumsal etkileþimin kendisine amaçlarýyla örtüþen etkinlikler içinde olma- odaklanan bir anlayýþla stratejilerini larýna daha çok olanak saðladýðý gibi; oluþtururlar. Demek ki her þeyden önce medyayý, toplumsal iletiþimin önemli unsur- iletiþimin nasýl bir faaliyet olduðu larýndan sadece biri olarak görmesiyle, B Ö L Ü M 1 : K A D I N O DA K L I S Ý V Ý L TO P L U M K U RU L U Þ L A R I Ý Ç Ý N Ý L E T Ý Þ Ý M Ý N A N L A M I V E K Ý T L E Ý L E T Ý Þ Ý M Ý N Ý N Ö N E M Ý kuruluþ enerjisinin ve kaynaklarýnýn doðrulatýr: X kiþisi þimdi burada! diye bütünüyle medyaya yoðunlaþmasýný basitçe ifade edebileceðimiz bu önleyebilmektedir. Öte yandan çizgisel doðrulamayla, yeryüzünde varolduðunu da iletiþim süreci anlayýþýna dayalý bir baþka kanýtlamýþ ve onaylatmýþ olur. Ancak kendi çerçeveden bakarsak, bu iletiþim anlayýþýnýn varlýðýnýn onaylanmasý, insanoðlu için yeterli kadýn kuruluþlarýnýn iletiþim stratejileri deðildir. Varoluþunun bilincini de edinmeye açýsýndan sunduðu bazý avantajlarý da göz gereksinim duyar: Ben kimim? Neyim? önüne almamýz gerekir. Çünkü iletiþim, öyle Hayatýn anlamý nedir? Bütün bu müca- veya böyle, bir aktarým ve bildiriþim hare- deleler ve çabalamalar ne için? vb. açýk ya ketidir. Ancak bu hareketle toplumsal alanda da örtük sorularýnýn yanýtlarýný iletiþim çok çeþitli iliþkilerin, gerçekliklerin, anlam- denilen hareket sayesinde bulmaya çalýþýr. larýn, kimliklerin üretildiðini yani toplumsal Kýsacasý iletiþim, insanýn varlýðýný sürdürme gerçekliðin üretildiðini göz önüne aldýðý- biçiminin ta kendisidir. Ayný zamanda mýzda, basitçe bir aktarým olamayacak kadar varlýðýný sürdürürken gerçekleþtirdiði bütün kurucu bir hareketten söz ettiðimizi kavrarýz. etkinliklerinin de bir ürünüdür. Yani iletiþim, Öyleyse bu her iki yaklaþýmýn birbirine karþýt hem insanýn varoluþunu olanaklý kýlar, hem duruþundan farklý ve daha kapsayýcý bir de bu varoluþa dayalý olarak bir ürün ya da çerçevede iletiþimi kavramak gerekmektedir. sonuç gibi belirir. Peki nedir o çerçeve ve kavrayýþa göre iletiþim? Bütün bu kavramlaþtýrma, iletiþimin olabildiðince soyut iþleyiþini ifade etmektedir 1.2 Kurucu ve Üretici Bir Hareket Olarak kuþkusuz. Ýletiþimi ancak daha somut ve Ýletiþim gündelik iþleyiþi içinde kavramlaþtýrdýðýmýzda, Ýletiþim, en genel ve felsefi anlamýyla bir nesneleri, olgularý, baþka özneleri, onlarýn yönelme hareketidir. Ýnsanlarý birbirlerine duygu, düþünce ve tutumlarýný, zaman ve maddi dünyaya (yani nesne dünyasýna) mekan ve coðrafyalarý, yani bu dünyaya dair baðlayan bir yönelme hareketidir. Ýnsan, her þeyle birlikte giden bir akýþý gözümüzde hem içinde bulunduðu çevreye hem de canlandýrabilmekteyiz. Toplumsal yaþama baþka insanlara yönelerek, kendi varlýðýna demirlemiþ akýþýn bu somutluðu bile, yeryüzünde bir yer açar. O an ve orada iletiþimin bir hareket olarak soyutlanabilirliðinin bulunduðunu, bu yönelme hareketiyle bir göstergesidir: her þey iletiþimdir, iletiþim birlikte baþka insanlara ve doðal çevreye dýþýnda kalan hiçbir þey yoktur, olamaz da 15 16 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R Simgeler yoluyla gerçekleþiyor olmasý da harekettir. Bu üretim oldukça karmaþýk bir iletiþimin hareket olarak soyut anlamýný dinamiðe sahiptir. Çünkü içinde yaþadýðýmýz daraltamaz. Çünkü simge, bir þeyin yerini dünyada soyut olan ile somut olan arasýnda tutan baþka bir þeydir. Bir þeyi temsil eder giderilemez bir fark vardýr. Bu fark, anlam ve temsil ettiði þey ile iliþkisi doðal deðil denilen þeyin kuruluþu boyunca iþba- uzlaþý sonucu kurulur. Örneðin siyah renk þýndadýr. Yani anlam, soyut bilinç ile somut birçok toplumda yasýn simgesidir. Baþka bir nesne arasýndaki benzemezliðin sonucu renk de yas simgesi olabilir. Yani somut olan olarak oluþmaktadýr. Bilincin bir nesneye simgeler deðiþebilir. Ancak yasý temsil eden yönelmesinden ortaya anlam çýkar. Anlam, herhangi bir rengin varolmasý olgusu, bilincin yöneldiði þeyde deðil, yönelme simgenin biçimsel olarak soyut bir iþleyiþi hareketinin kendisindedir. Bu nedenle olduðunu bize hatýrlatýr. Dolayýsýyla iletiþimin sonsuz ve kesintisiz bir etkinlik olarak iletiþim hareket olarak soyut iþleyiþi, simgenin kurmak ve anlam üretmek zorundadýr insan. soyutluðu ile gerçekleþmektedir. Bu iþleyiþle Anlam üretiminin durmasý demek hareketin karþýmýza çýkan ise son derece somut, durmasý ve iletiþimin sona ermesi demektir insanlarýn ortaklaþa yarattýklarý, kurduklarý, ki bu fiilen olanaksýzdýr1. Çünkü üretilen bozduklarý, yeniden oluþturduklarý toplumsal anlamlarda insan, toplumsal gerçekliði iliþkiler alaný ve toplumsal gerçekliktir. olduðu kadar bu gerçeklikle baðlantýlý kendi kimliðini de kurmaktadýr, oluþturmaktadýr. Öyleyse iletiþim, somutluðunda, toplumsal Kurulan toplumsal gerçekliðe güçlü ile gerçekliðin ve onunla baðlantýlý bütün güçsüz, ezen ile ezilen, belirleyen ile belir- anlamlarýn üretilmesini saðlayan bir lenen arasýndaki farklýlaþma damgasýný 1 Herhangi bir iletiþim ediminde, mesajlar anlamý iki düzeyde hareketlendirir: ilk düzey, biçimsel iþleyiþ düzeyidir. Anlam, kiþisel olarak deðiþtirme yeteneðimizin sýnýrlý olduðu ve mesajý daha sabit olan bir hareketle gerçekleþir. Biçimsel düzey, çoðu kez insanlarýn görmeden ve farkýna da varmaksýzýn anlamýn belirdiði düzeydir. Ýkinci düzey ise içeriksel düzeydir. Bu düzeyde anlam, kiþisel irade ve isteklerimizi ifade edebilmemizle yani insanýn kendi özgün hareketiyle ortaya çýkmýþ gibi görünür. Örneðin, sürekli olarak sýnýf ortamýnda demokratik katýlýmýn ve düþüncelerin ifade edilmesini, söz almayý önemsediðini söyleyip duran bir eðitici, içerik düzeyinde samimi olarak bu anlamý üretiyordur. Ancak bunu yineleyip durmasý, örtük olarak aslýnda sýnýf içi katýlýmdan içten içe duyduðu rahatsýzlýðýn üstesinden gelmeye dönük bir çaba içinde olduðunu yani katýlýmý pek de benimsemediðini iþaret edebilir. Biçimsel düzeyde, vermek istediði iletinin tam tersi bir anlam ortaya çýkmaktadýr ki bu ne eðitimcinin ne de dersi dinleyenlerin farkýna vardýklarý bir þey deðildir çoðu kez. Anlamýn biçim ve içerik düzeylerinde ayrý ayrý (ve kimi zaman birbirine ters olarak) belirmesi, iletiþim denen olgunun iþleyiþini kavramak açýsýndan önemlidir. Çünkü düz bir mantýkla bakýldýðýnda doðru ve geçerli gibi gelen çoðu saptama, iletiþimin karmaþýk iþleyiþ dizgesi nedeniyle geçersizleþebilir. B Ö L Ü M 1 : K A D I N O DA K L I S Ý V Ý L TO P L U M K U RU L U Þ L A R I Ý Ç Ý N Ý L E T Ý Þ Ý M Ý N A N L A M I V E K Ý T L E Ý L E T Ý Þ Ý M Ý N Ý N Ö N E M Ý vurmaktadýr. Yani gerçeklik, taraflarýn Ýletiþim, iletiler aracýlýðýyla toplumsal etki- kimliklerini eþit koþullarda kurabildiði, ifade leþimdir. Söz konusu iletiler, bir kültürde edebildiði ve güç iliþkilerinden ve çýkarlardan paylaþýlan bir anlama sahip biçimsel olarak baðýmsýzca orada bir yerde duran bir þey kodlanmýþ, simgesel veya temsili olaylardýr. deðildir. Gerçeklik dediðimiz þey, insanlarýn Bütün iletiler anlam yaratmak amacýyla toplumsal dünyada birbirleri arasýndaki üretilir. Belirttiðimiz gibi, anlam yaratmanýn iliþkilere dair geliþtirdikleri, inandýklarý ve amacý ise, içinde yaþadýðýmýz toplumsal savunduklarý çeþitli imgesel tasarýmlar gerçeklik alanýný ve bu alanda kendi arasýndaki mücadelede ortaya çýkar (Dursun, 2007). Demek ki gerçeklik, iletiþim dediðimiz hareketle geliþir ve dönüþür. Kimlikler de, anlamlar da öyledir. Ýletiþim, en geniþ insanlaþtýrýcý anlamda, insanýn nedir önemli olan ve doðru olan nedir? kavramlarýný taþýyan mesajlarýn üretimi, algýlanmasý ve kavranmasýdýr (Gerbner, 2005: 76). Ünlü Amerikalý iletiþim bilimci George Gerbnerin belirttiði gibi; varoluþumuzu kurmaktýr. Yani anlam dediðimiz soyutluk, insanýn somut varlýðýna eþlik eder. Ýnsanýn cisimli/ somut varlýðýný, baþka anlamlarla baðlantýya geçirerek toplumsal alana yerleþtirir. Dolayýsýyla iletiþimin ürünü olan anlam, bir baðdýr. Bazý yaklaþýmlar açýsýndan iletiþimin de bir bað veya baðlantý sayýlmasý boþuna deðildir (Peters, 1999:7). Kavramýn yukarýda söz edilen anlam yükünden de yola çýkarak, kýsaca iletiþim, insaný dünyaya baðlayan bir harekettir diyebiliriz (Þekil 1). iletiþimi insana özgü kýlan tam da budur: þeyleri düþünme, þeyler üzerine edimde Ýletiþim/ hareket bulunma ve birbirimizle etkileþime girme biçimlerimizin kökleri, imgeler kurma, ileti ileti tasarýmlama, mesajlar üretme ve karmaþýk Anlam / gerçeklik / kimlik simge sistemlerini kullanma yetimizde bulunmaktadýr (Gerbner, 2005:78). Yukarýda yaptýðýmýz ve iletiþimin özünün bir hareket olduðuna ve soyut iþleyiþine dair bütün saptamalarýn ýþýðýnda, bu noktadan itibaren ileti ileti Toplumsal iliþkiler / etkileþim onu toplumsal alana yerleþtirerek yani daha somutlayarak ele alacaðýz. Þekil 1: Ýletiþim - Etkileþim Döngüsü 17 18 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R Kavrama iliþkin bu felsefi saptamayý yapmak, ve gereksinimler doðrultusunda ürettikleri kadýn sivil toplum kuruluþlarýnýn medya ile yüzlerce içeriðin ve anlamýn yaný sýra, daha iliþkilerinin ele alýnmasý konusunda asýl kapsamlý ve büyük bir anlamý üretmek- sorunu görmemize olanak saðlamaktadýr: tedirler: Günümüzde hem toplumsal cinsiyet Kadýn STKlarý ancak günümüzün kitle eþitsizliði hem de kadýnlarýn bu eþitsizlikten iletiþim süreçlerine etkin birer eyleyen olarak kaynaklanan sorunlarý VARDIR! Bu sorunlar katýlabildikleri ölçüde kendi varoluþlarýný var olduðu için BÝZ VARIZ! Ne zaman ki gerçekleþtirebilirler. Dolayýsýyla sorun, pek toplumda cinsler arasýnda eþitliðe dayalý bir çok kýlavuz belgede belirtildiði gibi basitçe anlayýþla bazý temel sorunlar düzelir, o STKlarýn medyada herhangi bir konuda zaman sivil toplum kuruluþu olarak STKya seslerini duyurmalarý sorunu olmaktan gereksinim olmaz. çok, STKlarýn hedefledikleri deðiþimleri ve toplumsal dönüþümleri gerçekleþtiren Günlük konular ve sorunlarla ilgili ne tür yapýlar olarak varolduklarýnýn doðrulanmasý, içerikler üretilip toplumda dolaþýma yani varlýklarýnýn fark edilmesi ve onaylan- sokulmaya çalýþýlýrsa çalýþýlsýn, esasen bu masý sorunudur. STKlarýn medyada yer büyük ve genel anlamýn üretilmesi, kitle aldýðý her an, onlarýn toplumsal ve siyasal iletiþim araçlarýndan yararlanmak için yeterli hayatta herhangi bir deðiþimi gerçek- nedendir. Tam bu noktada kitle iletiþimini, leþtirmeyi üstlenen aktörler olduklarý somut- kitle iletiþim araçlarýnýn ya da medyanýn laþmakta ve onaylanmaktadýr. Devlet denilen özelliklerini ve toplumsal iletiþim süreçlerine büyük, kavranmasý zor bir mekanizmayla olumlu ya da olumsuz ne tür müdahalelerde karþýlaþtýrýldýðýnda STKlar, gerçekleþtirdikleri bulunduðunu gözden geçireceðiz. ve medyada görünen etkinlikleriyle, insanlar için somutlaþmakta, yakýnlaþmakta, eriþi- 1.3 Ýletiþimin Farklý Türleri ve Kitle Ýletiþimi lebilir olmakta ve tanýnma saðlamaktadýrlar. Ýnsan, ailesinden kendi yakýn ve uzak Yani medyayý kullanarak bütün STKlar gibi çevresine kadar deðiþik ölçeklerde kurulmuþ kadýn STKlarý da insanlar üzerinde amaçlarý toplumsal iliþkiler örüntüsü içerisindedir. doðrul-tusunda bir etki býrakmaktan önce, Etkileþimin farklý ölçekleri, farklý iletiþim toplumsal iliþkiler alanýnda gerçekleþen ve türlerinin bulunduðunu gösterir. Ýnsan kendisi de bu iliþkileri kuran anlam üreti- öncelikle kendi kendisiyle düþünce olarak minde pay sahibi olmaktadýr. Kadýn STKlarý, iliþkilenmektedir. Buna kiþinin kendisiyle kadýn sorunlarýna iliþkin güncel geliþmeler iletiþimi ya da içsel iletiþim (intrapersonal B Ö L Ü M 1 : K A D I N O DA K L I S Ý V Ý L TO P L U M K U RU L U Þ L A R I Ý Ç Ý N Ý L E T Ý Þ Ý M Ý N A N L A M I V E K Ý T L E Ý L E T Ý Þ Ý M Ý N Ý N Ö N E M Ý communication) denir. Ardýndan yakýn uzak çevresiyle etkileþimini, baðlantý- çevresindekilerle iliþkilenmektedir. Ýki ya da lanmasýný bu iletiþim türleri boyunca daha fazla sayýda kiþinin iletiþimine kiþiler yapmaktadýr. Üstelik bütün bu iletiþimleri, arasý iletiþim (interpersonal communication) dilin yazýlý, sözlü, sözsüz, bedene ve adý verilir. Bu iletiþim türü, küçük grup ya davranýþlara dayalý bütün olanaklarýna da büyük grup etkileþimi þeklinde de olabilir. baþvurarak sürdürmektedir. Bu iletiþim Aile içi iletiþim küçük grup iletiþimine, bir türleri, birbirleriyle çoðunlukla avantajlarý salon toplantýsý veya konferanslar ise büyük ve dezavantajlarý bakýmýndan karþýlaþ- grup iletiþimine örnek verilebilir. Ýkisi týrýlmaktadýr. Yüzyüze iletiþim, bütün iletiþim arasýndaki fark, her ikisinde de etkileþime türleri içerisinde, iletinin gönderildiði girenler fiziksel olarak birbirine yakýn alýcýdan anýnda bir yanýt almaya (ki buna olmakla yani ayný anda ayný toplumsal destek yanký ya da geri besleme -feed back- çevrede yer almakla birlikte, büyük grup denilmektedir) elverdiði için daha etkin bir iletiþiminde herkesin iletiþim etkinliðine iletiþim türü olarak görülmektedir çoðu kez. katýlmasýnýn gerçekleþememesidir. Hatta Kaynak, iletisini kodlarken yaptýðý seçimlerin büyük grup iletiþiminde çoðu kez mikrofon, amacý açýsýndan uygun olup olmadýðýný, hoparlör, film ve slaytlar gibi araçlar alýcýdan gelen geri besleme ile denetle- kullanýlýr. Farklý etkileþim düzeylerindeki bu yebilmekte; daha sonra göndereceði yeni iletiþim türlerinin çaðýmýzda merkezi önem iletilerini bu veri ýþýðýnda düzenleye- kazanan sonuncusu ise kitle iletiþimidir bilmektedir. (mass communication). Kitle iletiþimi, iletiyi gönderen kaynak ile alýcýlar arasýnda fiziksel Dikkat edilirse, iletiþim türlerinde buraya bir uzaklýðýn bulunduðu, alýcýlarýn heterojen, kadar anlattýklarýmýz, iletiþime doðrusal/ daðýnýk ve birbiriyle baðlantýsý olamayacak çizgisel yaklaþýmýn kavram ve söz daðarcýðý kadar büyük olduðu, kaynaðýn da tek bir içinden anlatýlmýþtýr. Ýletiþimi, kaynaktan kiþi deðil örgütlenmiþ bir kiþilik yani kurum alýcýya ileti aktarýmý ve bunun sonucunda olduðu kurumsallaþmýþ iletiþim türüdür bir etki yaratma süreci olarak gören bu (Oskay, 1992:46). yaklaþým, çoðu kez toplumsal baðlamý ihmal etmekle eleþtirilmektedir (McQuail ve Kuþkusuz insan gündelik yaþamý içerisinde Windahl, 205: 21). Oysa toplumsal baðlam bütün iletiþim türlerini bir arada gerçek- ya da toplumsal iliþkiler alanýnda olup leþtirmektedir. Kendisiyle, ailesiyle, yakýn ve bitenler, yüzyüze iletiþimden kitle iletiþimine 19 20 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R kadar her düzeyden iletiþimi belirleyen bir - Görece geniþ, heterojen ve anonim bir öneme sahiptir. Toplumsal baðlam, iletiþimin kitleye yöneliktir, sürdürülmesi için insanlarýn ortaklaþtýðý bir - Kamusal, hýzlý ve gelip geçicidir, çeþit bilgi deposudur. Anlama ya da anlaþma - Ýçeriði herkese açýktýr, denilen þey, ayný toplumsal baðlamý pay- - Karmaþýk iþbölümüne dayalý kurumlar laþan taraflar arasýnda daha yüksek oranda gerçekleþir. Gerbner, üretilen anlamýn alýcýnýn daha önceden edindiði bilgi ve ön kabuller ile iletiþimin gerçekleþtiði ortama baðlý olduðunu vurgulayarak, iletiþimin temelde tamamlayýcý niteliði olduðunu söylemektedir (aktaran McQuail ve Windahl, 205: 21). Toplumsal baðlamý sürece dahil aracýlýðýyla gerçekleþir, - Tek yönlüdür ve alýcý kitlenin (izleyici veya okur) anýnda yanýt vermesi zordur, - Ürünleri, fiziksel ve parasal olarak kolayca elde edilebilirdir, - Üretim süreci son derece yapýlanmýþtýr. eden bu yaklaþýmda ihmal edilen ise, verili Çoðu tanýmda, kitle iletiþimini gerçekleþtiren güç iliþkileridir. Çünkü toplumsal baðlam; kitle iletiþim araçlarýnýn bir toplumdaki taraflarýn birbirleriyle eþit ya da denk kamusal etkileþimi en geniþ ölçüde saðla- biçimde karþýlaþtýklarý alanlar deðildir. yabildiði de belirtilir. Kitle iletiþim teriminin Toplumsal baðlam; sýnýflar, cinsiyetler, ýrklar, ilk kez kullanýmý da bu araçlarla siyaset ve din ve mezhepler, yaþ ve meslekler ara- siyasal süreçlerin kökensel baðlantýsýný açýða sýndaki, yani toplumdaki insanlarý birbi- vurmaktadýr aslýnda. Kitle iletiþimi (mass rinden farklýlaþtýran ayrýmlara dayalý güç ve communication) terimini ilk kez 1940larýn iktidar iliþkileri tarafýndan belirlenmektedir. baþýnda Amerikalý siyaset bilimci Harold D. Dolayýsýyla toplumsal alanda iletiþim, temelde eþitsiz güç iliþkilerince yapýlandýrýlmaktadýr. Bu durum, kitle iletiþimi açýsýndan daha da fazla geçerlidir. Kitle iletiþiminin ne olduðunu ve özelliklerini anlamaya çalýþtýðýmýzda karþýmýza þu Lasswell, siyasal karar alma süreçlerinde iletiþim araçlarýnýn rolünü vurgulamak için kullandý2. Ýkinci dünya savaþý sonrasýnda çoðulcu liberal demokrasinin toplumlarýn ulaþabileceði nihai yönetim modeliymiþçesine artan itibarýyla birlikte, kitle saptamalar çýkmaktadýr (Türkoðlu, 2007: 69- iletiþim araçlarý da bu modelin iþleyiþinde 70; Thompson, 2005: 210-215): merkezde yer aldý. Siyasal iletiþimin karmaþýk 2 Terim, Fransýzcaya 1960larda girdi. B Ö L Ü M 1 : K A D I N O DA K L I S Ý V Ý L TO P L U M K U RU L U Þ L A R I Ý Ç Ý N Ý L E T Ý Þ Ý M Ý N A N L A M I V E K Ý T L E Ý L E T Ý Þ Ý M Ý N Ý N Ö N E M Ý süreçleri, geri döndürülemez ölçüde yazýlý 1.4 Kitleye ve Kitle Ýletiþimine Eleþtirel ve görsel medyanýn kitlesel dolayýmlayýcýlýðý Bakmak boyunca iþler hale geldi. Öyle ki günümüzde Kitlenin hem olumsuz hem olumlu anlamlarý kitlesel üretim yöntemleri aracýlýðýyla mümkün olan hýzlarda ve niceliklerde üretilen iletiþim biçimlerini yaratan, seçen, iþleyen ve daðýtan kitle iletiþimi teknolojileri, vardýr: yönlendirilmesi kolay, edilgen, belirli amaçlar için bir araya gelip birlikte eylemde bulunabilme yeteneðinden yoksun, daðýnýk bir kalabalýk olarak olumsuz çaðrýþýmlarla düþünülebileceði gibi; ortak amaçlar için bu özellikleriyle en geniþ kamu yapmayý örgütlenebilen, potansiyel veya dinamik gerçekleþ-tirmektedir (Gerbner, 2005: 81). güce sahip ve dayanýþabilen insan topluluðu Bu özellikleri Gerbner gibi bazý araþtýrmacýlar olarak olumlu çaðrýþýmlara da sahiptir tarafýndan, gücü daðýtma yetisine de sahip (Yumlu, 1990: 20-21). Genellikle kitle iletiþim olduklarý þeklinde deðerlendirilse de, bu araçlarýyla yaratýlmaya çalýþýlan kitlenin, görüþ son derece tartýþmaya açýk bir olumsuz çaðrýþýmlarla yüklü yani edilgen görüþtür. Herhangi bir toplumda egemen iletiþim etkenlerinin baþlýca iþlevi egemen imge örüntülerini yerleþtirmesidir; egemen toplumsal iliþkiler bu imge örüntüleri ve kitle olduðu söylenir. Kitle medyasýnýn kapitalist bir ekonomide iþgörüyor olmasýndan dolayý, varolan sistemin devamýný saðlayacak bir dünya tasarýmý içinde kalan ve bunu benimseyen edilgin kalabalýklarýn, tasarýmlar boyunca yeniden üretilirler. Yani bu kurumlarýn da iþine geleceði pek çok varolan toplumsal yapý ve toplumsal denetim eleþtirel yaklaþýmda vurgulanýr. Bu eleþtiriler, türleri, kitle iletiþimi tarafýndan alt üst medyanýn toplumsal yapýnýn hakim özel- edilmez; tersine, onaylanýr ve üretilir. Yazýlý liklerini olduðu gibi sürdürdüðüne odaklanýr. basýn, radyo, televizyon, film endüstrisi bir Öte yandan medyanýn toplumsal yapýyý takým simgeleri ve imgeleri seçme, birleþtirme, kaydetme ve paylaþtýrma tarzlarý sunarlar. Ýçinden çýktýklarý kapitalist endüstri düzeninin kültürel kollarý sayýlan deðiþtirip dönüþtürdüðünü savunan yaklaþýmlar da vardýr. Buna göre modern kitle iletiþimi, çeþitli konulardaki bakýþ açýlarýný, yüzyüze veya baþka türlü etkileþemeyecek kadar çok sayýda ve daðýnýk insan grup- kitle iletiþim araçlarý ya da medya, tarihsel larýnýn, siyasa seçenekleri yaratabilecek anlamýný, söz konusu tarzlarý benimseyen biçimde eriþimine sunma olanaðýna sahiptir bir kitlenin yaratýlmasýnda bulur. (Gerbner, 2005. 94). Özel bilme ve görme 21 22 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R sistemlerini kamusal bilme ve görme sistem- ve eylem zeminlerini biçimlendirmektedir lerine dönüþtürerek çaðdaþ medya, özel (Gerbner, 2005: 95). bilgiyi kamusal bilgi haline getirmekte yani kamuya yaymaktadýr (publication). Kapitalist toplum eleþtirisinden yola çýkan eleþtirel iletiþim yaklaþýmlarýnda ise, baþlan- Özel Bilginin Kamusallaþmasý Kamuya yayma, toplumsal yapýnýn gýçta medyanýn fiilen egemen burjuva devleti adýna toplumsal muhalefeti bastýrma iþlevini dönüþümünde anahtar öneme sahip bir yerine getirdiði ve toplumsal düzenden dinamik olarak görülür. Çünkü hem yaþamýn sapmalarý önlemeye çalýþtýðý öne sürülürken, görünümlerini hem de olaylarý seçme ve görmenin ortak yollarýný yaratan ileti kitle iletiþim araçlarý da, bu iþlevi nedeniyle sistemlerinin kitlesel üretimi ve daðýtýmý, kapitalizmin uzantýsý olan meþru araçlar kamularýn oluþumunu olanaklý kýlar. Özel olarak görülmüþtür. Yirminci yüzyýlýn ikinci perspektifler kamusal perspektiflere dönüþür. yarýsýndan sonra eleþtirel çizgi, iletiþim Kitlesel üretilen ve daðýtýlan mesaj sistemleri aracýlýðýyla birbiriyle etkileþmesi zor olan insan araçlarýnýn yerine getirdikleri ideolojik iþi topluluklarý arasýnda anlam topluluklarý yaratýlýr daha incelikli olarak ele almaya baþladý. ve sürdürülür. Böylelikle kamulara varlýk Kültürel çalýþmalar olarak adlandýrýlan bu kazandýrýlýr (Gerbner, 2005: 94). eleþtirel yaklaþýma göre kitle iletiþim araçlarý, toplumsal bilgiyi inþa ederken belirli Pek çok iletiþim kuramcýsý için kitle iletiþi- anlamlarý ve yorumlarý yeðleyerek yaptýðý minin devrimci anlamý ve önemi, kitle düzenleme ve sýnýflandýrmalar ile belirli medyasýnýn kamusal kýlma yetisinden gerçeklikleri içermekte ve diðerlerini dýþla- kaynaklanýr. Bu yaklaþýmý paylaþanlar maktadýr (Hall, 1994). Örgütlenmemiþ ve açýsýndan özel bilgiyi kamusal kýlma ve bir daðýnýk kitleler karþýsýnda medya, iktidarýn anlam alaný yaratarak kamulara varlýk / gücün büyük örgütleyici merkezlerinden kazandýrma, daðýnýk ve geniþ insan grup- gelen seslere daha büyük bir aðýrlýk vererek, larýnýn öz-yönetimleri için elveriþli bir zemin toplumsal uylaþýmýn üretimi ve meþrulu- de saðlamaktadýr. Kýsacasý kitleye ve kitle ðunun inþasýnda etkin rol oynamaktadýr. iletiþimine aðýrlýklý olarak olumlu özellikler Söz konusu uylaþýmlar, varolan sýnýf, cinsiyet, atfeden bakýþ açýsý çerçevesinde medya, etniklik, vb. çok katmanlý tahakküm önceki zaman, uzam ve konumlara dayalý sistemlerini sürdürmeye yaramaktadýr. Bu sýnýrlarý hýzla, sürekli ve kapsayýcý olarak yaklaþým da anlamlarýn þeffaf taþýyýcýsý olarak aþan tarihsel olarak yeni kolektif düþünce araçsal dil anlayýþýndan kopulmasýyla B Ö L Ü M 1 : K A D I N O DA K L I S Ý V Ý L TO P L U M K U RU L U Þ L A R I Ý Ç Ý N Ý L E T Ý Þ Ý M Ý N A N L A M I V E K Ý T L E Ý L E T Ý Þ Ý M Ý N Ý N Ö N E M Ý birlikte, izleyicinin/ okurun metinle etkileþimi yaklaþýmlar, günümüz toplumlarýnda sonucu anlamlarýn oluþtuðunu, üretildiðini medyanýn, simgesel biçimlerin üretilme ve ve üzerinde mücadele edildiðini öne çýkaran dolayýmlanma tarzlarýnýn dönüþümünde ve klasik Marksist eleþtirellikle baðý zayýflayan köktenci bir rolü olduðunu kabul etmekte- bir anlayýþa dönüþmeye baþlamýþtýr (Dursun, dirler (Thompson, 1992). Yine medya, 2001; 38-39). Bununla birlikte varolan eko- yurttaþlýðýn uygulanmasý açýsýndan da nomik yapýnýn çözümlenmesinden hareketle merkezi öneme sahiptir ve böylesine merkezi bunun kültürel üretim sürecini ve sonuç- bir alan, kapitalizmin kendi dinamiklerine larýný inþa etme yollarýna yönelen eleþtirel terk edilmemelidir. Kitle iletiþiminde en ekonomi politik yaklaþým da hala geçerliliðini büyük sorun, bu iletiþimin gerçekleþtiði sürdürmektedir. Liberal çoðulcu çözümleme ekonomi politik baðlamýn kapitalizmin geleneðinden uzak bütün bu eleþtirel kurallarýyla çerçevelenmesidir. 23 Kadýn Odaklý Sivil Toplum Kuruluþlarý ve Medya K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R 2 BÖLÜM 2 Kadýn Odaklý Sivil Toplum Kuruluþlarý ve Medya K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R 2 Kadýn Odaklý STKlarýn Medya Aracýlýðýyla Ýletiþim Gereksinimi Yazýlý, Görsel ve Elektronik Medyanýn Saðladýðý Olanaklar ve Sýnýrlýlýklar Karþýsýnda STKlar BÖLÜM 2 K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA Kadýn Odaklý Sivil Toplum Kuruluþlarý ve Medya 2.1 Kadýn Odaklý STKlarýn Medya Aracýlýðýyla gerektiði ve birey-devlet iliþkilerinde bireyi Ýletiþim Gereksinimi ön plana almaya dayandýðý belirtilmektedir Sivil toplum kuruluþlarý ya da sivil toplum (Biber, 2006:15). Her ne kadar sivil toplum örgütleri olarak bilinen yapýlar, yirminci alanýnýn kendi ilke ve kurallarýna göre iþleyen yüzyýlýn özellikle son çeyreðinden baþlayarak özerk bir alan olduðu belirtilse de, bu alanýn temsili demokrasiye dayalý sistemlerde ve düzenlenmesine dair hukuki ve ekonomik siyasal iletiþim süreçlerinde merkezi aktörler haline gelmiþlerdir. Batý ülkelerinde yüzyýllara varan ve devlet karþýsýnda bireyin ve bireylerin oluþturduðu yapýlarýn güçlenmesini amaçlayan mücadeleler, sivil toplum kuruluþlarýnýn geliþimini ve çoðalmasýný saðlamýþtýr. Sivil toplum kuruluþlarý kavramýnýn temelinde sivil toplum düþüncesi bulunmaktadýr 3 . Devletin müdahale çerçeveyi çizen yine devlettir ve devletin düzenlemesinden kaçýnýlamamaktadýr. Devlet ile sivil toplum arasýndaki baðlantýnýn niteliðini siyaset sosyoloðu Giddens, birbirleri üzerinde denetim iþlevi görecek bir ortaklýk iliþkisi olarak tarif etmektedir. Sivil toplumun kendi içinde farklý aktörler arasýndaki çýkar çatýþmalarý da devletin dengeleyici rolüyle alanlarýnýn dýþýnda kalan ekonomik ve aþýlmaktadýr. Günümüzde devlet tarafýndan toplumsal alaný kurabilmek ve tanýmlamak denetlenmeyen haneleri, kitle iletiþim için sivil toplum kavramýna gereksinim araçlarýný, piyasayý, gönüllü kuruluþlarý ve duyulmaktadýr. Bu alanýn, kendi kendini toplumsal hareketleri kapsayan bir sosyal yaratan ve kendi ayaklarý üzerinde duran, iliþkiler aðýna gönderme yaparak sivil toplum örgütlü bir toplumsal yaþam alaný olmasý kavramý kullanýlmaktadýr (Keane, 1989). 3 Sivil toplum kavramýný ilk kez Aristoteles kullanmýþtýr. Aristotelesin insanlarýn güvenlik içinde yaþadýðý ve insan hayatýnýn deðer kazandýðý siyasi topluma atfen kullandýðý politike koinonia kavramý, Latinceye civilis societas olarak geçmiþ ve on beþinci yüzyýlda ise civil society (sivil toplum) kavramý kullanýlmaya baþlanmýþtýr. Günümüzdeki anlamýyla sivil toplumu yaratan geliþmeler ise on ikinci yüzyýlda ticaret burjuvazisinin güçlenmesiyle hýz kazanmýþtýr (Biber, 2006:10-11). 27 28 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R Sivil toplum alanýnýn temel aktörleri olan üretmeye çalýþmaktadýrlar: Temel davalarý, sivil toplum kuruluþlarý, devletten özerk ve bu sorunu ortadan kaldýracak ya da etkisini gönüllülük esasýna göre örgütlenmiþ azaltacak toplumsal dönüþümü yaratmaktýr yapýlardýr. Baþka gönüllü örgütlenmelerden (Biricik ve Akay, 2003). Bunlar hak örgütleri farklý olarak toplumsal iyiye katkýda olarak da adlandýrýlmaktadýr (Tosun, 2007: bulunmalarý sivil toplum örgütlerinin temel 35-36). Hak örgütleri, sivil toplum alaný içinde niteliðidir. Ýnsanlar, topluluðun belirlediði özellikle insan haklarýyla ilgili konularda ortak iyiye ulaþma konusunda bir birlik ve etkinlik göstermektedirler. Bu etkinlikler altý dayanýþma duygusu ile sivil toplum ana baþlýkta sýnýflanabilir (Biricik ve Akay, kuruluþlarýnda bir araya gelirler. Dolayýsýyla sivil toplum kuruluþlarýnýn ortak deðerlerinin ve etik anlayýþýnýn da varolmasý söz konusudur. Bu kuruluþlarýn, ekonomik, politik, kültürel ve sosyal yapýda eksik olanýn tamamlanmasý ya da yanlýþ olanýn dönüþtürülmesi çabalarýnýn altýnda, ortak iyinin mümkün olan en geniþ insan topluluðu için geçerli olduðu bir dünyayý tasarlýyor olmalarý gerçeði yatmaktadýr. Bu dünya tasarýmýný gerçek kýlabilmek amacýyla, çoðu kez toplumsal dava savunuculuðu olarak adlandýrýlan role soyunmaktadýrlar. Toplumsal dava savunuculuðu, benzer kiþi 2003): 1- Yurttaþ merkezli savunuculuk: Dezavantajlý gruplarýn taleplerini duyurmalarý ve davalarýný savunmalarý için gerekli donanýmý kazandýrmak. 2- Sosyal adalet savunuculuðu: Uluslararasý örgütler tarafýndan doðrudan insan hayatýný etkileyen konular çevresinde siyasal baský oluþturmak. 3- Dýþlanmaya karþý savunuculuk: Ulusal ve uluslararasý politikalarda dezavantajlý konumda bulunan gruplarý görünür kýlmak veya gruplarýn, kamu politikalarýnda ve yurttaþlar arasý eþitliði hayata geçirmek sistematik ve barýþçýl deðiþimler gerçek- amacýyla, politikalarýn oluþturulmasý leþtirmeye yönelik olarak sergiledikleri tavrý sürecinde çeþitlilik ve farklýlýklarýn göz önüne ve yürüttükleri faaliyetleri niteleyen bir alýnmasýný saðlamak. kavramdýr (Biricik ve Akay, 2003). Yani belirli 4- Katýlýmcý savunuculuk: Sivil toplum özellikleri veya kendilerini görme tarzlarý gruplarýný politikalarýn belirlenmesi sürecine itibarýyla benzeþen insanlar, ekonomik, dahil ederek karar alma mekanizmalarýný siyasal ya da kültürel kökenleri olan bir daha katýlýmcý hale getirmek, kamusal alanýn toplumsal sorunu saptayýp buna çözüm ve yurttaþlýðýn kapsamýný geniþletmek. B Ö L Ü M 2 : K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA 5- Politika savunuculuðu: Belli bir siyasi Yirminci yüzyýlda, özellikle Ýkinci Dünya gündem ve hedef üzerinde yoðunlaþarak Savaþý sonrasýnda, siyaset yapma tarzlarýnda kamu politikalarýnda somut bir deðiþim ve ortamlarýnda gerçekleþen dönüþümler, yaratmak. yeni siyaset yapma yöntemlerinin geliþ- 6- Toplumsal yarar merkezli savunuculuk: tirilmesine yol açmýþtýr. Siyaset ve medya Geniþ ölçekli kampanya ve lobi faaliyetleri arasýndaki etkileþim alaný geniþlemiþtir. Bir yoluyla sosyal ve siyasi politikalarda deðiþim yandan iletiþim araçlarýndaki çeþitlenmeler için kaynak ve baský yaratmak. ve teknolojik geliþmeler, diðer yanda çoklaþan toplumsal kimlikler ve siyasal Sivil toplum kuruluþlarý, toplumsal dava savunuculuðunu gerçekleþtirirken hem yerel ve ulusal hem de uluslararasý politikalarý etkilemeyi ve deðiþtirmeyi amaçlamaktadýrlar. Bu deðiþimi ulusal politikalar, programlar, bürokrasi, seçim sistemleri, hukuki karar alma süreçleri, bütçeler ve teknik düzenlemeler ile Birleþmiþ Milletler, Dünya Ticaret Örgütü, Uluslararasý Para Fonu gibi uluslararasý kuruluþlarýn iþleyiþ mekanizmalarý ve kararlarýnda yaratmaya çalýþmaktadýrlar. Deðiþim yaratabilmek için öncelikle ilgilenilen konuya iliþkin yapýsal sorunlarýn ve buna yol açan nedenlerin aktörlerdeki artýþ sonucu siyasal iletiþim, merkezi bir olgu haline gelmiþtir. Siyaset, giderek iletiþimsel bir tarzda yapýlmaya yön tutmuþtur ve televizyon, gazete ve radyo, günümüz kamusal alanýnýn temel iletiþim araçlarý haline gelmiþlerdir (Dursun, 2000: 15). Kamuoyu ve kamuoyunu temsil eden çeþitli aktörler ve elbette sivil toplum kuruluþlarý da, artýk siyasal etkinliklerini týpký siyaset adamlarý ve figürleri gibi, medya aracýlýðýyla dile getirmek, mübadele etmek, taraftar kazanmak ve mücadelesini sürdürmek durumundadýr. Çoklu kamusal alanlarýn varlýðý ve kendi parçasal çýkarlarýný gerçekleþtirmek yönündeki hareketlilikleri, ortaya konulmasý gerekmektedir. Buna ek günümüzde siyaset yapma sürecinin olarak ele alýnan sorun ile ilgili farkýndalýðýn belirleyicilerindendir. Siyasal partiler içeri- arttýrýlmasý, toplumda konunun doðrudan sinden gerçekleþtirilen siyasal eylemlilik de baðlantýlý olduðu kesimlerle birlikte daha yeni ve daha katýlýmcý tarzlar bulmak geniþ kitlelerin akýl ve vicdanlarýnda bir zorunda kalmýþtýr. Buna ek olarak devlet- deðiþim yaratýlmasý da gereklidir. Bütün halk etkileþiminin de yönetimde açýklýk/ süreç, aslýnda bir siyasal iletiþim etkinliði bilgilendirme ve rýzanýn saðlanmasý ilkeleri sürecidir. çerçevesinde düzenlenmesi gerekliliði ortaya 29 30 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R çýkmýþtýr. Ýþte bu geniþleyen siyasal alan ve tartýþmalarla þekillenen kamuoyunun, ilgili çoðalan aktörler, kamuoyunun ve sivil konuda devlet politikasýný önemli ölçüde toplum kuruluþlarýnýn önemini daha da etkileyebilmesi ve belirleyebilmesi beklenir belirgin hale getirmektedir. (Bektaþ, 2007: 98). Bunun olabilmesinin en önemli koþullarýndan biri, sivil toplum kuru- Kamusal Alan ve Devlet Kamusal alan ile devlet ayný þeyler deðildir. luþlarýnýn kamusal alandaki meþruluðu, toplumda benimsenmesi ve çeþitli kamu Siyasal kamusal alan, vatandaþlarýn siyasal birimleri tarafýndan bir partner olarak dik- iktidarý denetlemesini ve deðiþtirmelerini kate alýnmasýdýr (Tosun, 2007: 40). Batý saðlayan halka ve sivil toplum kuruluþlarýna ait bir katýlým ve mücadele alanýdýr. Denetlemenin ülkelerinde özellikle Ýkinci Dünya Savaþý ve dönüþtürmenin mümkün olabilmesi için, sonrasýnda baþlayan eski sömürgelerdeki kamusal bilginin de halka açýk ve ulaþýlabilir baðýmsýzlýk hareketleri, eþitlik talebi, kadýn olmasý gerekmektedir. hareketi, çevre duyarlýlýðý, sivil haklar ve insan haklarý mücadelesi veren kuruluþlar, Kamusal alanda belirleyici olabilmek için devlet yönetimlerinin tasarlayýcý gücüne sivil toplum kuruluþlarý, hem kendi müdahil olmaya baþladý. Batý siyasal demok- kamularýyla iletiþimi sürdürmek hem de rasilerinde geliþen uzmanlýk kurumlarý ve birbirleriyle etkileþim halinde bulunmak baðýmsýz örgütler sayesinde, sivil toplumun zorundadýrlar. Toplumsal iletiþim, siyasal bilgiye eriþmesi kolaylaþtý ve siyasal süreçler katýlýmý arttýrarak iktidar tabanýnýn deðiþ- etkilendi. Refah devleti dönemi olan mesini veya geniþlemesini saðlayabil- 1960larda, eskiden sadece burjuvalarýn mektedir. Sivil toplum kuruluþlarý, kendi girebildiði sivil toplum alanýna artýk bütün amaçlarýyla ve toplum tasarýmlarýyla ilgili toplum kesimleri örgütlenerek dahil oldu. herhangi bir meselede kamuoyunu harekete 1970lerin sonu 1980lerde ulus-devlet geçirebilmek için, öncelikle ilgili konuda baðlamýndaki sivil toplum tartýþmalarý kanaatlerin oluþumunda pay sahibi olmak yavaþladý, küresel baðlamdaki tartýþmalar zorundadýrlar. Kanaatlerin oluþmasý içinse, baþladý (Akþit, 2003). 1989 Sovyetler ilgili kiþilerin, gruplarýn ya da toplumsal Birliðinin çöküþüyle birlikte bu kez küresel kesimlerin sorun hakkýnda edindikleri bilgi sivil toplum tartýþmalarý hýzlandý. Batýda üzerine tartýþabilmeleri gerekmektedir. Yine bunlar olurken Akþitin belirttiði gibi (2003) ideal demokratik toplum yapýlanmasýnda, paradoksal bir þekilde Doðu Blokunun sivil toplum kuruluþlarýnýn öncülüðünde çökmesi sonrasý beliren Orta Avrupa B Ö L Ü M 2 : K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA toplumlarýnda, Türkiyede, Ýslam toplum- unsurlarý sayýlan örgütlerin devletin iþleyiþini larýnda ulus-devlet baðlamýnda sivil toplum kolaylaþtýrmak için taleplerini topluma tartýþmalarý baþladý. Kýsacasý sivil toplum, meþrulaþtýrmaya çalýþtýklarý eleþtirisi yönel- Türkiyede kavram olarak 80li yýllarda tilmektedir (Biber, 2006:27). Sivil toplum günlük hayata girmiþtir4. kültürünün toplumsal alanda zayýflýðýyla birlikte, sivil toplum kuruluþlarýnýn kendi Tarihsel olarak Türkiyede sivil toplum kendilerini sürdürebilir ve temsil edebilir kuruluþlarýnýn ortaya çýkýþý da demokratik bir yapýda olmadýðý eleþtirisi de getiril- Batý ülkelerinden farklý dinamiklerle gerçekleþmiþtir. Bundan dolayý Türkiyede sivil toplumun geliþmiþ Batý ülkelerindeki benzerleri ile kýyaslandýðýnda yeterince geliþmediði sürekli söylenmektedir. Buna karþýlýk, Batý merkezli olmayan bir mantýkla bakýldýðýnda, Türkiye dahil olmak üzere Doðu olarak adlandýrýlan bölgede Batýdaki geliþmeden farklý bir görüntü ortaya çýksa da, Batýlý anlamda bir çok rasyonel kurumlarýn, iliþkilerin, örgütlenmelerin ve sivil toplum kuruluþlarýnýn öteden beri varolduðu deðerlendirmesi de yapýlabil- mektedir. Yeni ortaya çýkmaya baþlayan bu sivil toplum kuruluþlarýna ve anlayýþýna baktýðýmýzda Batýdaki geliþmeden farklý bir görüntü çýkmaktadýr karþýmýza. Her toplumun sosyo-kültürel tarihi ve diðer toplumlar ile olan etkileþimleri baðlamýnda dikey-hiyerarþik, yatay - aðsal veya bunlarýn bileþimleri olan örgütlenmeler gerçekleþtiðinden, bu farklýlýklar da anlaþýlabilir olmaktadýr. Bu örgütlenmeler devlet ve toplumda iki karþýt alanda ikilik olarak deðil, birbirinin devamý olan bir karþýlýklý etkileþim zemininde gerçekleþmektedir. Birbirlerinden farklýlaþma süreci devam eden ama birbiri mektedir (örn., Akþit, 2003). Batý ile karþýlaþ- ile iç içe geçmiþ olan devlet - bürokrasi, pazar týrmaya nasýl yaklaþýlýrsa yaklaþýlsýn, Batýda - ekonomi ve topluluk - toplum üçlemesi toplumsal talepleri devlete ileten ve onun baðlamýnda kamusal alan ve sivil toplum türlü baskýcý uygulamalarýný engellemeye kavramlaþtýrýlmaktadýr (Akþit, 2003). çalýþan bir sivil toplumun geliþmesine ve sivil toplum kuruluþlarýnýn böyle konum- Sivil toplum kültürünün oluþumunun Batýlý lanmasýna raðmen, Türkiyede sivil toplum ülkelere göre gecikmiþ olmasý da sivil toplum 4 Batý ülkelerinde daha 12. yüzyýlýn sonundan baþlayarak kent burjuvazisinin güçlenmesine ve üretici sýnýflarýn desteðine sürekli gereksinim duyan devlet yapýlarý, zamanla hak ve özgürlükler alanýn geniþlemesi için bireyle kendisi arasýnda aracýlýðý saðlayan sivil toplum kurumlarýna benzer oluþumlara izin verirken; Osmanlý Devleti, yapýsý ve tarihsel kuruluþ dinamiklerinden dolayý, kendisiyle rekabet edebilecek ve kendisine muhalif her türlü baðýmsýz geliþmeye karþý olmuþtur (Biber, 2006: 25-26). 31 32 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R kuruluþlarýnýn geliþimi ve toplumdaki iletiþim stratejilerini ve toplumsal iliþkilere etkinliði açýsýndan sorunlara yol açmaktadýr. dair çalýþmalarýný uygulama alanlarýdýr Sivil toplum kültürünün geliþimi, hem ekono- (Þentürk, 2005). Toplumsal dava savunu- mik sistem alanýndaki ve siyasal sistem culuðunda, bilinçlendirme ve harekete alanýndaki faaliyetlerde, hem de özel alanda geçirmenin ne kadar baþarýldýðýný anlamak ve kamusal alanda gerçekleþir. Bunun için için, bir STKnýn toplum tarafýndan yönelti- insanlar eþit vatandaþlar olarak tanýnmalý, lebilecek aþaðýda verilen bazý sorularý cevap- bir karþýlýklý tanýma çerçevesi içinde bir araya layabilmesi gerekmektedir. gelip, demokratik ve þeffaf iliþkiler kurabilmelidir. Akþitin belirttiði gibi (2003) sivil - Kamuoyu yaptýðýnýz faaliyetlerden haberdar toplum kuruluþunun dýþýndaki insanlara mý? hesap verebilmeyi içine sindirmiþ insanlarýn - Sizin topluma olan yararýnýz nedir? bir araya gelmesi ile mümkündür. Bütün - Siz neden varsýnýz? Ne amaçla kuruldunuz? bunlardan dolayý, Türkiyedeki sivil toplu- - Ben sizin kuruluþunuza neden geleyim? mun geliþmiþlik düzeyi ile sivil toplum - Sizin probleminiz ne; nasýl çözüyorsunuz? örgütlerine duyulan güvenilirlik düzeyi - Kaç tane gönüllünüz var? Sizi kim destekler? arasýnda bir baðýntý vardýr ve araþtýrma Yýllýk bütçeniz nedir? bulgularý, Türkiyede sivil toplumun Batýlý - Kurumunuzun itibarý hakkýnda hiçbir þey örneklere kýyasla daha az geliþmiþ olmasý bilmiyorum. ile sivil toplum örgütlerine duyulan güven - Bu konudaki deneyimleriniz nedir? düzeyi arasýnda bir iliþki bulunduðu biçimindeki temel varsayýmý genel olarak Genel olarak STKlarýn iletiþim gereksinimini doðrulamaktadýr (Bülbül, 2006). Belki tam vurgulayan dinamikler, kadýn STKlarý için da bu nedenle Türkiyede sivil toplum de geçerlidir. Kuruluþlar; tüm birimleri, örgütleri, kitle medyasý aracýlýðý ile toplumla etkinlikleri, mesajlarý, yayýnlarý, vb. ile bir iletiþim içinde olmaya yoðun bir gereksinim bütün oluþturur. Bu bütün, her davranýþýyla duymaktadýrlar. ve sözüyle kamuoyuyla iletiþim kurar. Kamuoyuyla kurulan iletiþimin yapýsý, STKlar için iletiþimin stratejik yönetiminde kurumun kamuoyu önündeki itibarýný üç ayrý alandan sözedilebilir: Kontrol belirler. Ýletiþim ne kadar saðlýklý ve dürüst edilebilir alan, etkilenebilir alan ve tahmin olursa, kurumun itibarý o ölçüde artacaktýr. edilemeyecek alan. Bu alanlar, STKlarýn Kurumun itibarýnýn artmasý, hem normal B Ö L Ü M 2 : K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA zamanlardaki etkinliðinin artmasýna yardým- gazeteciler için de baþvuru merkezi haline cý olur, hem de herhangi bir olumsuzluðun gelebilir (Gökçen, 2007: 91). yaþanmasý halinde, kamuoyunun bu durumdan fazla etkilenmemesini saðlar. Kitle medyasý, yalnýzca toplumsal çevreyle STKlarýn amacý, her hangi bir konuda etkileþmek açýsýndan deðil, STKlarýn kendi kamuoyunu harekete geçirmektir. O halde, iç kurumsal iletiþimlerini yürütebilmeleri yapýlan çalýþmalardan kamuoyunun açýsýndan da önemlidir. STKlarda iç iletiþim, etkilenmesi, sorunun çözülmesi, devletin aslýnda farkýndalýk yaratmakla olduðu kadar, yetkili organlarýnýn harekete geçmesi, ticari sahiplenme duygusuyla da ilgilidir. Farkýn- þirketlerin sorunlu konularda geri adým dalýk yaratmayý, gönüllülerin, kuruluþun atmasý, medyanýn konuya yer vermesi gibi durumundan, yürütülen projelerden ve ölçütler, STKlarýn hedeflerini ne kadar kendi rollerinden haberdar olmalarý olarak geçekleþtirebildiðinin göstergeleri sayýlabilir. tanýmlayabiliriz. Bir baþka deyiþle, farkýn- Bunu yapabilmek için gereken saðlam ve dalýk, kuruluþun daha þeffaf olmasýdýr. Oysa, düzenli bir iletiþim ise üç veya altý ay gibi sahiplenme, gönüllülerin, üyelerin ve çalý- kýsa sürelerde kurulamaz. Öncelikle, STKnýn þanlarýn kendi yaptýklarý iþlerin/yürüttükleri niyetinin ne olduðunu, neler yaptýðýný hedef projelerin, kuruluþun genel hedefleri doðrul- kitlenin öðrenmesi gerekir. Sonra, bunlara tusunda nasýl bir rol oynadýðýný bilmeleri, inanmasý gerekir. Ardýndan, savunulan ya anlamalarý ve sonuçta kendilerini kuruluþun da dile getirilen problem hakkýnda bir bir parçasý olarak hissetmeleriyle ilgilidir. tutuma sahip olmasý gerekir. Sonuçta ise, STKnýn kendi içinde de saðlýklý ve düzgün mutlaka davranýþa yönelmelidir. Dolayýsýyla iþlemeyen bir iç iletiþim, bir süre sonra süreç birkaç ayda tamamlanamaz. Kendin- kamuoyuna da yansýr ve dýþa yönelik den emin olan ve þeffaflýðý ön plana çýkaran çalýþmalar boþa gider. Çünkü, iç iletiþim, STKnýn, hedef kitlesiyle kurduðu iletiþim gönüllüleri, üyeleri, çalýþanlarý motive eder her zaman saðlýklý olur. Çünkü bir kurum / ve onlarýn birer sözcü olarak kamuoyuna þirket, hatta bireyler, karþýsýndaki kitleye kurumu anlatmalarýný saðlar. Kaliteli iç kendi sýnýrlarý içerisinde ne kadar gezinme iletiþim hata payýný azaltýr. Eðer, herhangi imkaný verir ve tek bir yapý haline dönüþürse, bir konuda karara varýlmýþ ve varýlan karar hedef kitle de ona o kadar güvenir ve gönüllülere iyi anlatýlabilmiþse, o zaman benimser. STKlar, kurumsal güvenilirlikleri gönüllülerin çoðu ayný sorulara ayný tarz ve uzmanlýklarý ile bilinir hale geldiðinde cevaplar verecektir. Bu, kamuoyuna karþý 33 34 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R saðlam bir imaj sunacaðý gibi, olasý hatalarý daha fazla önem taþýmaktadýr (Biber, 2002: da azaltacak; kuruluþ bünyesinde herkesin 169). STKlar için hedef kitlenin beklentileri, ayný hedefler etrafýnda toplanmasýný ve ayný algýlarý, geçmiþ deneyimleri ve diðer özellik- amaç doðrultusunda birlikte çalýþmasýný leri önem taþýmaktadýr. Gönderdiðimiz kolaylaþtýracaktýr. Demek ki, kuruluþlarýn iç iletilerin hedef kitlede önce bir algý oluþtur- iletiþiminde önemli olan, mesajý doðru bir masý, sonra da onu davranýþa yönlendirmesi þekilde ve herkese kýsa bir süre içinde isteniyorsa, karþýmýzdaki kitleyi tanýmak ve ulaþtýrabilmektir (Þentürk, 2005). Tekno- uygun medyalardan yararlanarak yönelmek lojinin doðru kullanýlmasýnýn önemi de gerekir. Sivil toplum kuruluþlarýna yönelik burada devreye girer. E-posta, intranet gibi hazýrlanan çalýþmalara bakýldýðýnda teknolojik öðelerin kuruluþlar tarafýndan istisnasýz tümünde, kitle medyasýnýn yeterince kullanýlmadýðý görülmektedir. Ýç günümüzdeki temel mantýðýnýn piyasa iletiþimi güçlendirmek için teknolojinin yaný merkezli bir mantýk olduðu; bu nedenle sýra kullanýlabilecek þeylerden biri de toplu medyada yer alabilmek için gazetecilere ve iletiþim araçlarýnýn yaygýn ve etkin kulla- medya profesyonellerine vitrinlerine nýmýdýr. koyabilecekleri bir ürünün yani satabilecekleri bilgilerin ve öykülerin verilmesi Sivil toplum kuruluþlarý söz konusu gerektiði vurgulanmaktadýr ( Tosun, 2007; olduðunda, toplumsal çevre, üzerinde daha Parla, tarihsiz; Biber, 2006; Güder ve da önemle durulmasý gereken bir faktör Demircan, 2006; Biricik ve Ark. 2003). Yine olarak karþýmýza çýkmaktadýr. bu çalýþmalarýn tümünde kadýn örgütleri de dahil sivil toplum kuruluþlarý için asýl mesele, Dolayýsýyla, toplumun beklenti, talep ve medyada seslerini duyurmak olarak duyarlýlýklarý sivil toplum örgütleri açýsýndan formüle edilmektedir. Oysa medyada sesini Sivil Toplum Kuruluþlarý Kâr amacý güden kuruluþlarýn aksine, kendilerine doðrudan çýkar saðlamaya uðraþmayan, belli konularda toplumda duyarlýlýk oluþturmaya çalýþan, yani çevrenin duyurmak, sivil toplum kuruluþlarý için baþlý baþýna bir amaç olduðunda, bu pek çok baþka sorunu da beraberinde getirebilir. Günümüzde medyada ne olursa olsun görünmenin, kendi amaçlarý ve varoluþ çýkarlarýný ön planda tutmayý amaçlayan nedenleri açýsýndan istenmeyen olumsuz bireylerin oluþturduðu, toplumu merkez alan sonuçlarý da olabileceðini hatýrda tutarak kuruluþlardýr. sivil toplum kuruluþlarý medyaya ve medya B Ö L Ü M 2 : K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA aracýlýðýyla topluma yönelmeyi stratejilerinin daha rahat yapmasýný ve bu konuda toplum- temel hareket noktasý yapmalýdýrlar. dan daha fazla geri bildirim ve destek alabilmesini saðlayacaktýr. 2.2 Yazýlý, Görsel ve Elektronik Medyanýn Saðladýðý Olanaklar ve Sýnýrlýlýklar Karþýsýnda Ünlü iletiþim bilimci Marshal McLuhanýn STKlar henüz 1960larda söylediði ileti, bizzat Sivil toplum kuruluþlarýnýn, demokratik aracýn kendisidir5 iddiasý, günümüzde yöntemlerle kamuoyunu bilinçlendirmeye önemli ölçüde geçerlilik kazanmýþtýr. Bu ve harekete geçirmeye yönelik yapýlar iddia, kullandýðýmýz aracýn özelliklerinin, olmasý, baþýndan beri altý çizilen iletiþim onunla gönderdiðimiz mesajlarýn niteliðini etkinliklerini gerçekleþtirirken yazýlý, görsel de belirlediðini söyler. Yani her araç, mesaj ve elektronik medyadan olabildiðince çok ayný bile olsa, onu baþka türlü kurmakta ve yararlanmalarýný gerektirmektedir. Toplum- her farklý araçla birlikte ayný mesajda anlam da ulaþýlmasý hedeflenen çeþitli kesimlere farklýlýðý ortaya çýkmaktadýr. Diyelim ki eriþebilmenin günümüzde en etkili ve geçerli kadýnlar ve erkekler arasýnda cinsiyet eþitliði yolu, kitle medyasýndan yararlanmaktýr. vardýr mesajýný televizyondan, yazýlý Gerek yazýlý ve görsel medya gerekse basýndan, radyodan ve internette bir siteden elektronik medya, STKlarýn toplumsal dava aldýðýnýzda, farklý her bir medya, anlamý da savunuculuðunu hakkýyla yerine getire- az çok deðiþtirmektedir. Bu görüþ, medyanýn bilmeleri için önemli potansiyellere etkisini mesajýn içeriðine deðil büyük ölçüde sahiptirler. STKlar hem kendi aralarýnda ve mesajýn biçimsel iþleyiþine yüklemektedir. çeþitli kurumlarla iþbirliði yapmak, hem de Dolayýsýyla yukarýda söz ettiðimiz gerek- kendisinden haberdar olunmasýný saðlamak lilikler nedeniyle medyaya yönelirken kadýn için daha fazla kiþiye zamanýnda ve daha STKlarýnýn amaçlarý doðrultusunda uygun hýzlý ulaþmak gereksinimindedir. Bu ulaþma, tercihler yapmalarý, bugün her zamankinden kiþiler arasý koordinasyonu saðlamaya ve daha çok önem taþýmaktadýr. Gazete, dergi, iliþkileri canlý tutmaya katký saðlar. STKlar televizyon, radyo, internet gibi her bir medya için tartýþmasýz en önemli husus kendisinin türünün, STKlarýn kýsa, orta ve uzun dönemli varolduðunu ortaya koymak ve yaptýðý hedefleriyle ve gerçekleþtirmek istedikleri iþlerin tanýtýmýdýr. Taþýdýðý misyonun toplum iletiþim etkinliðiyle baðlantýlý olarak avan- tarafýndan bilinmesi, görülmesi, etkinliklerini tajlarý ve dezavantajlarý bulunmaktadýr. 5 Ýngilizcesi medium is the message dýr. 35 36 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R Dolayýsýyla kadýn STKlarý açýsýndan hangi ilgili konu etrafýnda kamuoyu oluþturmak etkinlik için hangi medyaya nasýl yönelmeleri için artýk daha fazla olanak sunmaktadýr. gerektiði konusundaki kararlar da büyük Sadece medya mecrasýnýn seçimi konu- önem taþýmaktadýr. Yerinde ve zamanýnda sunda deðil, seçilen medyanýn harekete doðru medya türünü harekete geçirmeye geçirilmesi konusunda da belirli bir strateji çalýþmak, STKnýn amacýna daha iyi hizmet geliþtirebilmenin ilk adýmý, bu medyalarý edebilir. Tersi de geçerlidir: yanlýþ bir tanýmaktýr kuþkusuz. Teknik özelliklerini, zamanlamayla hatalý bir medya türüne örgütlenme ve iþleyiþ yapýsýný bilmek, hatta yönelmek, STKnýn amacýný tam olarak sözünü dolaþýma sokabilmek konusunda gerçekleþtirememesine hatta amacýnýn tersi kolaylaþtýrýcý birimleri ve isimleri saptamak sonuçlarýn belirmesine yol açabilir. Sivil STKlarýn medyadan etkin yararlana- toplum kuruluþlarýnýn medyayý yeterince bilmesinde yardýmcý olabilir. kullanamadýðýna iliþkin hem STKlardan hem de medya çalýþanlarýndan gelen yakýnmalar Bununla birlikte daha önemli bir noktayý da, kýsmen doðru medyanýn amaca uygun gözden kaçýrmamak gerekiyor: STKlar harekete geçirilebilmesiyle de baðlantýlýdýr. açýsýndan örgüt varlýðýnýn tanýnmasý, Örneðin, kendi toplumsal amaçlý etkinliði sürdürülmesi ve desteklenmesi, daha çok için ünlü bir sinema sanatçýsýný çaðýran STK, haberler ve haber programlarý gibi ciddi televizyonda etkinliðin içeriði ve amacýndan içerikli yayýnlarla gerçekleþmektedir. çok o ünlüyle ilgili bir haberin yayýnla- Haberlerde, haber programlarýnda yer almak nabileceðini göze almýþ demektir. Elektronik veya konu edilmekle STKlar, yaptýklarý bültenlerden sanal tartýþma ve platformlara güncel etkinlik ve iþler konusunda kamu- katýlmaya, televizyon ve radyo canlý oyunu bilgilendirirken, biçimsel olarak da yayýnlarýndan, e-maillere ve web sitesi kendi varlýklarýna medya aracýlýðý ile onay çalýþmalarýna kadar her türlü alanda aktif almýþ, doðrulatmýþ olmaktadýrlar. Dolayýsýyla olunmalýdýr; tanýtým imkânlarýnýn çeþitliliði, STKlar kýsa, orta veya uzun dönemli amaçlarý açýsýndan öncelikle, çeþitli medyalar STKlar ve Medya Kullanýmý Günümüzde STKlar sadece bir medya içerisinden gerçekleþtirilen habercilik ve gazetecilik ürünlerinde, yani haber ve haber mecrasýnda yer almak yerine her türlü mecrayý programlarýnda yer almayý yeðlemektedirler. koordineli ve bütünleþik olarak kullanabilme Ancak gazeteciliðin ve haberciliðin rutin becerisine sahip olmalýdýr (Yaman, 2003). pratikleri, STKlarýn kendilerini ve güncel B Ö L Ü M 2 : K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA amaçlarýný ifade etmelerini zorlaþtýran bir Ýnsanlar, medyayý izlerken neler olup bittiðini yapýlanmýþlýða sahiptir. Televizyonda, öðrendikleri kadar, medyanýn haber sunum gazetede veya radyoda haberlerde amaçlý biçimleriyle de konularýn ya da sorunlarýn bir biçimde yer bulabilmenin önünde, ne kadar önem taþýdýklarýna dair fikir sahibi STKlar ve özellikle de kadýn odaklý STKlar olmaktadýrlar. Özellikle haberlerde nelerin için önemli engeller vardýr. Her ne kadar nasýl sunulduðu, halkýn ne düþündüðü ve sivil toplumun ve sivil toplum kuruluþlarýnýn ne konuþtuðu konularý belirlemektedir. demokratik siyasal sistemlerdeki önemine Ýnsanlarýn ne hakkýnda nasýl düþü- dair toplumda gittikçe artan bir farkýn- neceklerini belirleme noktasýnda medyanýn dalýktan söz edilebilirse de, gönüllülük önemli bir gücü olduðu genel kabul görmek- esasýna dayalý bu yapýlarýn kendi rutin tedir. Bu demektir ki kitle medyasýnýn bir çalýþmalarý ve etkinlikleri ile haberleþ- konuya verdiði önem ile izleyenlerin / tirilmelerinde çeþitli sýkýntýlar artarak okurlarýn verdiði önem arasýnda bir paralellik sürmektedir. Kendi alanlarýyla ilgili çarpýcý, geliþmektedir (Yüksel, 2001: 26). sansasyonel, olaðandýþý bir bilgiyi kamuya sunma noktasýnda bulunmadýkça, STKlarýn STKlarýn çalýþmalarý, açýklamalarý ve medyanýn gündemine girmeleri kolay etkinlikleri, medyanýn gündeminde yeterli olmamaktadýr. ölçüde yer almadýkça, uðraþtýklarý konudaki savunuculuklarýnýn da toplumun günde- Kadýn STKlarý medyanýn gündeminde yer minde önemli bir yer tutmasý olanaksýz- alabilmek için, medyada gündemin nasýl laþmaktadýr. Böylelikle toplumun genelinde belirlendiðine dikkat yöneltmelidirler. STKlara iliþkin bir ilgisizlik ortaya çýkmakta, Toplumsal konular ve sorunlar karþýsýnda ya da STKlarýn batý temsili demokrasilerde kamuoyunun bunlardan hangilerinin daha siyaset süreçlerinde edindiði merkezi önemli olduðuna iliþkin bir sýralamasý vardýr. konumuna benzer bir konumu edineme- Medya, oluþturduðu sunum biçimleri ve mektedirler. Aslýnda medya, STKlarýn sýralama eðilimleriyle, bu konularýn ya da çalýþmalarýna verdiði yer ile insanlarýn o sorunlarýn ne kadar önem taþýdýðýný konuyla ilgili nasýl düþüneceðini belirlediði belirlemekte; böylece kamu gündemini kadar, STK haberlerine yer vermeyerek de etkilemektedir (Yüksel, 2001: 23). Bir konuyu nasýl düþünüleceðini dolaylý biçimde nelerin gündeme getirdiði, medya gündemi belirlemektedir. Bu çerçevede Türkiyede çalýþmalarýnýn en can alýcý sorusudur. STKlara medya gündeminde yeterince yer 37 38 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R verilmemesi, henüz merkezi siyasi aktörler haber deðer ve haber yazým kurallarý gibi haline dönüþememeleri ya da öyle görül- tekrarlanan uygulamalar etkide bulun- memeleri sorunu ile de baðlantýlýdýr6. maktadýr. 3- Kurumsal amaçlarýn etkisi: Ekonomik Medya gündemini belirleyen unsurlar amaçlar doðrultusunda iþgörme pratikleri, kabaca ikiye ayrýlmaktadýr: mülkiyet yapýlarý içeriði belirlemektedir. 1) Ýþletme yapýsýndan ve endüstriyel 4- Kurum dýþý etkiler: Haber kaynaðý da dinamiklerden kaynaklanan belirleyicilik. sayýlan baský gruplarýnýn medyada yer 2) Haber üretim süreçlerinin yapýlan- alabilmek için uðraþmalarý ve lobi çalýþ- masýndan ve içeriklerinden kaynaklanan malarý, hükümet organlarýnýn etkisi de belirleyicilik. belirleyicidir. 5- Ýdeolojik eðilimlerin etkisi: Medyanýn Her ne kadar analiz amacýyla birbirinden herhangi bir ideolojiye olan yakýnlýðý, diðer ayrýlabilir gibi görünse de, medya kuru- dört unsurdan daha çok belirleyici görün- luþlarýnýn iþletme olarak amaçlarý ve yapýsý mektedir. ile içeriklerde aranan nitelikler arasýnda son derece güçlü bir bað vardýr. Medya içerik- Medya gündeminin oluþumunda beraberce lerine etkide bulunan beþ düzey, þöyle iþleyen bu etkileyicileri somut bir örnekle saptanmýþtýr (Shoemaker ve Reese, 1991: gözden geçirelim: Diyelim ki X kadýn sivil 394-396): toplum kuruluþu, Ankaranýn Y ilçesinde 1- Medya çalýþanlarýnýn etkisi: Medya yaptýðý bir taramayla kadýnlarýn % 50den çalýþanlarýnýn kiþisel özellikleri, deðerleri, fazlasýnýn kocasýnýn ailesinden bir erkek inançlarý, mesleki birikimleri, cinsel, etnik tarafýndan (kayýnpeder, kayýnbirader, amca ve dinsel kimlikleri vb. olayla karþýlaþma vb.) taciz veya tecavüz gibi cinsel þiddete anýndan itibaren içeriði belirlemektedir. maruz kaldýðýný saptamýþ olsun. Bu 2- Çalýþma düzeni etkisi: Yayýn periyodu, saptamasýný kamuoyuyla paylaþarak, cinsel zaman çizelgeleri ve akýþ hýzý, yer sýnýrlarý, þiddete maruz kalan kadýnlarý ve çocuklarýný 6 Burada hangisinin neden hangisinin sonuç olduðunun artýk belirsizleþtiði bir döngü karþýmýza çýkmaktadýr: Medya STKlara gerekli yeri ayýrmadýkça STKlar siyasi aktörler olarak güçlenememekte; STKlar siyasi aktörler olarak demokratik sistem içinde aðýrlýklý bir yer edinemedikçe medya tarafýndan yeterince dikkate alýnmamaktadýrlar. Her ne kadar 1990larla birlikte, özellikle devlet kurumlarýyla ve uluslararasý kurumlarla geliþen iliþkileri ve dikkate alýnmalarý sonucunda, daha güçlü ve saygýn yapýlar haline dönüþmüþlerse de, genelinde STKlarýn özelinde de kadýn STKlarýnýn siyasal süreçlerdeki aðýrlýklarý henüz yeterince istikrarlý bir seyre kavuþamamýþtýr. B Ö L Ü M 2 : K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA koruma altýna alacak bir yardým kampanyasý hoþnutluk duyarak kampanyaya destek mi ve bilinçlendirme uðraþý içine girsin. Bu olur, yoksa haberin yayýnlanmamasý veya kampanyanýn ve araþtýrma sonuçlarýnýn küçültülmesi için baský mý kurar? Beþinci ve medyada yer almasý için habercilere yönelik son düzeyde, medya kuruluþunun ideolojik basýn toplantýsý düzenlensin. Tüm bu sürecin yapýsý ve genel yayýn politikasý, haberin ve medyada çokça yer almasý ve baþka kampanyanýn geleceðini belirler. Acaba kuruluþlarýn ve toplumun sahiplendiði bir medya kuruluþu konuya sahip çýkarak öne kapsama ulaþabilmesi, her þeyden önce bu çýkaracak bir genel yayýn politikasý çerçe- toplantýya katýlan muhabirin, konuyla ilgili vesine mi sahiptir yoksa rutin haberler kendi tutum ve algýsýný þekillendiren kiþisel içerisine gömerek, aðýrlýðýný ve önemini deðer yargýlarýnýn haberde ne kadar ve ne görmezden gelecek bir ideolojik çerçevede yönde harekete geçtiðine baðlýdýr. Acaba midir? Bu sorgulamadan da anlaþýlacaðý muhabirin ataerkil bir zihniyete sahip üzere, kadýn STKlarýnýn medya gündemine olmasý, konuyu yeterince iþlemesini engeller gelmesi, güç yapýlanmasýnda aþaðýdan mi? Ýkinci düzeyde, haberleþtirilen bu STK yukarýya ve medyanýn iç çevresinden dýþ çalýþmasýnýn, genel haber akýþý içinde yer çevresine kadar birçok belirleyicinin deðiþen alan diðer haberler karþýsýndaki önem ve oranlardaki etkisiyle gerçekleþmektedir. deðerce atfedilen aðýrlýðýna baðlýdýr. Acaba gün içinde toplanan haberler yanýnda bu Koþullarýn yarattýðý bu zorluklar bir yana, STK haberinin önemi nedir? Üçüncü düzey- STKlarýn bütün etkinliðinin ve açýklama- de, haberin çýkacaðý medya kuruluþunun larýnýn medya gündeminde yer bulmasýný kendi varolma tarzý ile uygunluk göster- beklemek de pek gerçekçi görünmemektedir. mesine baðlýdýr. Acaba Y ilçesinde yatýrýmlarý Bu konudaki zorluklarla baþa çýkmanýn olan bir medya iþletmesi patronluðu, böylesi yordamý kýsmen dördüncü bölümde veril- bir kampanyayý görünür mü kýlar yoksa mekle birlikte, bu alt bölümde haberciliðin kârlýlýðýný azaltýcý olarak deðerlendirip rutin pratiklerine dikkat yönelterek, yazýlý görmezden mi gelir? Dördüncü düzeyde, ve görsel-iþitsel her tür medyada gerçek- haberin ortaya çýkmasýnda hükümetle leþtirilen haberin ve haberciliðin kendi baðlantýlý birimlerin etkilenimi olabilir. Acaba sorunlarýyla baþa çýkma yordamý da Y belediyesi ve belediye baþkanýnýn siyasi tartýþýlmaktadýr. Aþaðýdaki bölümde yazýlý, partisi, bu araþtýrma sonuçlarýnýn kamu- görsel- iþitsel ve elektronik medyayý bu oyuyla paylaþýlmasýndan ve kampanyadan baðlamda deðerlendirmekteyiz. 39 40 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R 2.2.1 Yazýlý Basýnýn Ýþleyiþindeki Sýnýrlýlýklar paylaþmaya baþlarken, 1970li yýllardan ve Olanaklar itibaren bilgisayar teknolojisinin yaygýn- Yazýlý basýn gazete, dergi gibi düzenli olarak laþmasýyla geleneksel gazetecilik ve basýlan malzeme içerisinden habercilik habercilik pratikleri de farklýlaþmaya yapan kuruluþlarý kapsamaktadýr. 14. baþlamýþtýr. Yine bu yüzyýlýn son çeyreðinde yüzyýlda önemli ve dramatik bir olay reklam sektörünün kitle medyasý ile oluþtur- olduðunda basýlan haber kaðýtlarý ve haber duðu ticari döngü, gazeteler açýsýndan çok mektuplarýnýn öncü sayýldýðý gazeteler, satýlan ve okunan ürünler olabilmenin günümüzdeki haliyle ilk kez Avrupada 17. formülünü magazinleþmeye ve sansas- yüzyýlda çýkmýþtýr7. 19.yüzyýldan itibaren yonelleþmeye endekslemiþtir. Bugün kitle gazetesine dönüþtükçe de toplumda dünyanýn her yerinde kitle medyasý etkili olmaya baþlamýþ, uluslararasý haber haberciliðinde genel kabul gören ve hangi ajanslarý kurulmuþ, sayfa düzenlemesi haberin hangi sýrayla nasýl verileceðini kurallarý ve haber yazmanýn bugün belirleyen haber deðerini oluþturan ölçütler bildiðimiz temel ilkeleri geliþtirilmiþtir. þunlardýr: Özellikle insanýn ilgisini çekme ilkesi, gazeteciliðin merkezi bir unsuru haline - Zamanlýlýk gelmiþ; insanýn duygularýna yönelme ön - Yakýnlýk plana çýkmaya baþlamýþtýr. Ýnsanýn ilgisini - Önemlilik çekme anlayýþýnýn geliþmesiyle birlikte, - Sonuç ilginçlik, önemlilik, anlamlýlýk, çarpýcýlýk ve - Ýnsan ilgisini çekme sansasyon gibi unsurlar haberciliðe girmeye - Çatýþma, anlaþmazlýk yön tutmuþtur. Yazýlý basýn, gazetecilik ve - Gariplik habercilikteki egemenliðini 20.yüzyýl - Duygulara yönelme ortalarýndan itibaren radyo ve televizyonla - Kuþku yaratma 7 Ýlk çýkan gazeteler, Avrupada ticaretin geliþtiði, kentleþmenin en yoðun olarak görüldüðü kentlerde, insanlara belirli ve düzenli aralýklarla yayýn sunma iþlevini yerine getirmiþtir (Tokgöz, 2006: 62). 19.yüzyýl gazeteciliðin geliþip kurumsallaþmasý açýsýndan köklü deðiþikliklere yol açmýþtýr. Ýngilterede baþlayan sanayi devrimine baðlý geliþen enformasyon devrimiyle, gazeteciliðin özgürlük alaný geniþlemiþ, bir meslek halini almýþ ve kitle okuyucusu kazanmýþtýr (Tokgöz, 2006: 63). B Ö L Ü M 2 : K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA 21.yüzyýlýn baþlangýcýndan itibaren yazýlý haberlerdir. Örneðin polis-adliye haberleri, basýn gazeteciliðinde önemli dönüþümler sosyete, magazin, hobi konulu haberler vb. gözlenmektedir. Bu dönüþümler bir yandan yeni teknolojilerin bilgi iþleme ve enfor- Bir yandan da gazetecilikte branþlaþmadaki masyon akýþýný düzenleme açýsýndan geleneksel ayrýmlar deðiþmekte, yurttaþ saðladýðý hýz, kapsam ve olanaklar ile gazeteciliði, barýþ gazeteciliði, savaþ gaze- baðlantýlýyken; diðer yandan da Irak ve teciliði, magazin gazeteciliði, kamusal Afganistan savaþlarýyla birlikte gazetecinin gazetecilik, çevre gazeteciliði gibi ayrýmlar geleneksel olaylarý izlemek, tanýk olmak ve belirmektedir. Yeni iletiþim teknolojilerinin aktarmak rolü, yerini, haberleþtirebilecek sunduðu bilgiyi edinme, depolama ve iþleme olaylar için fazladan çaba göstermeye, kapasitelerindeki artýþla birlikte toplumun haberleri yorumlama ve bunlara içerik farklý kesimlerinin de haber oluþturucusu, kazandýrmaya býrakmaktadýr (Tokgöz, 2006: yapýcýsý ve takipçisi olarak haber üretimi 68-69). Halen süregiden bu dönüþüm süreçlerine az çok dahil olduðu türden nedeniyle halkla iliþkiler uzmanlarý, gazetecilik anlayýþlarý da ortaya çýkmaktadýr. pazarlamacýlar, piyasa araþtýrmacýlarý vb. Özellikle kamu gazeteciliði iletiþim profesyonelleri, yazýlý basýnda (ve journalism) ve yurttaþ gazeteciliði (citizen tabii görsel ve iþitsel medyada da) haber journalism), bu türden katýlýmlý gazetecilik olabilecek olaylarý çýkarabilmek ya da anlayýþýna dayanmaktadýrlar (Tokgöz, yaratabilmek için çaba harcamaktadýrlar. 2006:74). (public Etkin bir biçimde, haberlere konu olabilecek hikayeler sunmaya çalýþmaktadýrlar. Bu Gazetecilik kuruluþlarýnýn, yurttaþlarýn süreçte yazýlý basýn içeriklerinin bilgilendirici sorunlarýný çözmek için yerel topluluklarla özelliðinin yaný sýra eðlendirici özelliði de ve STKlarla iþbirliði yapmasýný geliþtiren öne çýkmaya baþlamýþtýr. Böylelikle temelde kamusal gazetecilik ile, internet ortamýnda habere iliþkin ikili bir ayrým geliþmiþtir: bir tür haber günlükçülüðü olarak baþlayan 1) Ciddi içerikli haber: Ýnsaný düþünceye ve sýradan insanlarýn yakýn çevresinde olup sevkederek etkileyen haberdir. Örn: politika, bitenlere odaklý içeriklerin üretildiði yurttaþ ekonomi, eðitim, iþ ve iþçi sorunlarý, terör gazeteciliði, STKlarýn toplumsal dava konulu haberler vb. savunuculuðunda güç kazanabilmesi için 2) Tatlý/ pembe haber: Ýnsanda hemen etki birtakým olanaklarý barýndýrmaktadýrlar. uyandýran, algýlanmasý çabuk, eðlendirici Bununla birlikte kitle medyasýnýn kâr arayýþlý 41 42 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R endüstriyel yapýlanmasý, gazetecilikte hýza Haberciler, STKlarýn temsilcilerinin konuþ- ve birtakým þablonlara dayalý içerik malarýndan ve açýklamalarýndan alýntý üretiminin dönüþmesi açýsýndan fazla bir yapmaya deðer bir þeyleri sürekli olarak þey vaat etmemektedir. Bugün, haber sunmalarýný beklemektedir. Açýklamalarýnýn yazýmýnda neredeyse sadece önceden hazýr günlük rutin haber akýþýnda zaten dikkate olan çerçevelerin içine girecek bilgiler alýnýyor olmasýndan dolayý8, bu konuda deðiþtirilmekte; kitle medyasý aracýlýðýyla devlet yetkilileri, siyasi partilerin temsilcileri, yeni ve muhalif bir þey söylemenin zorluðu sanatçýlar, sporcular, bürokratlar, magazin iyice kendini göstermektedir. Varolan figürleri, STK temsilcilerinden daha avantajlý durum, en çok görünür olma sorunu yaþa- durumdadýrlar. Aslýnda haberciliðin büyük yan STKlarý zorlamakta; bazý medyatik ölçüde kaynak kiþilerle ve özellikle de devlet yöntemlere baþvurmadýkça haberlerde yer ve bürokrasi kademelerindeki kiþilerle alabilmeleri güçleþmektedir. Ýzleyiciyi/ okuru kurulan iliþkilere dayanmasý, önemli ve yakalayacak bir ilginçlik ve olaðan dýþýlýk kamuyu ilgilendiren farklý konularýn su unsurunu habere katma olgusu, STKlarýn yüzüne çýkmasýný engellemektedir. Bürok- kadýn konusundaki çalýþmalarýnda da ratik süreçlerdeki kademeli yapýlanma, habere katýlabilecek bir unsur olarak gazetecilerin anlamlandýrma þemalarýný ilginçliðin aranmasýna yol açmaktadýr. Ancak belirlemektedir: en tepe kademelerdekilerin kadýn STKlarý, belirli amaçla bir kampanya açýklamalarý, en yüksek haber deðeri taþýyan yapmýyorsa ya da güncel çalýþma rutinlerini ifadelerden sayýlmaktadýr. Bundan, STKlar aþan bir bilgi üretmiyorsa, gazetecilerin da dolaylý olarak olumsuz etkilenmektedirler. peþinde olduðu ilginçlik ölçütünü karþýla- Çünkü bürokrat ve siyasetçi aðýrlýklý yamamaktadýrlar. haberlerin çok daha fazla yer ve zaman kaplamasý, daha merkezi önemde sayýlmasý, Gazetelerin iþleyiþ mantýðýna ek olarak hem STKlarýn sözcülerine daha az yer/zaman yazýlý basýnýn hem de radyo ve televizyon ayrýlmasý ve daha ikincil sayýlmalarýna yol haberlerinin ortak yapýsal özellikleri de açmaktadýr. Bununla birlikte bürokratik STKlarýn temsili açýsýndan sorun hiyerarþik yapýlanmaya dayalý habercilik yaratmaktadýr. Bu özelliklerden birisi, rutinleri, STKlar için sýnýrlý da olsa bir avantaj haberlerin çoðunlukla alýntýlanmýþ konuþ- sunmaktadýr. STK yetkililerinin açýklamalarý, malardan oluþmasýdýr (Ýnal, 1996: 101). konuþmalarý, toplantý ve etkinliklerinin 8 Bir ülkede hükümetin, devlet kadrolarýnýn aldýðý kararlar, parlamento ve siyasi parti haberleri, önemli haberler sýnýflamasýnda daima ilk sýradadýr (Özbay, 2007: 29). Dolayýsýyla sözleri en çok alýntýlanan ve dolaþýma girenler de bu yapýlarýn temsilcileridir. B Ö L Ü M 2 : K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA habere girmesiyle birlikte, bu figürler için yer alabilmesi, büyük ölçüde o günkü haber görünürlüklerine dayalý bir meþrulaþtýrma havuzuna giren toplam malzeme içinde zemini de oluþmaktadýr. Yani STK temsilcileri önemlilik ve deðer bakýmýndan diðer haber kaynaðý olarak haberlerde görün- haberler karþýsýndaki durumuna baðlýdýr. dükçe, tanýnmakta; tanýndýkça da kendisine baþvurulan rutin haber kaynaðýna dönüþmektedir. Sadece bürokratik hiyerarþiye dayalý kaynak yapýlanmasý deðil, haberin bir baþka yapýsal özelliði daha STK temsilcilerinin önemini arttýrmaktadýr: Haberin en önemli hammaddesi, insanlar arasýndaki olaylardýr. Günümüzde bir konuyu haberleþtirmeye deðer kýlan en önemli özellik olarak gösterilen ilginçlik özelliði, aslýnda yaþama alanýmýzý, temel bilgi ve görüþlerimizi deðiþtiren, normal kabul edilenden farklý olan her þeyi iþaret etmektedir (Schlapp, 2000: 18). Ýnsanlarda ilgiyi en çok olumsuzluðun uyandýrdýðý kabul edilmektedir. Habere konu olan kiþi ve aktörlerin %85e Dramatik konular, sorunlar, siyasi çekiþ- yakýný, tanýnan, bilinen kiþilerdir Haberlerin meler, uyuþmazlýk ve çatýþmalar kýsacasý kiþiler arasýnda olup bitenlere dayalý anlatým olumsuzluk unsuru içeren olaylar, haberi tarzý yani kiþileþtirmeye aðýrlýk vermesi, yayýnlanmaya deðer kýlabilmektedir. Bunun kim? sorusunu ve kiþi unsurunu öne nedeni olumsuzun haberdeki hakimiyetiyle, çýkarmaktadýr. STKlarýn tüzel kiþiliðe sahip toplumun/ toplumsalýn kendisinin ne kurumsal yapýlar olmasý da, habercilerin olduðunun bilgisini edinebilmesidir. Toplum/ olay-kiþi odaklý bilgi arayýþlarýna yeterince toplumsal, haber içeriklerinde karþýsýna yanýt oluþturamamaktadýr. STK temsilcilerinin tanýnan figürler haline gelmesinin veya kuruluþlarla baðlantýlý, toplumca tanýnmýþ simalarýn temsil özelliði kazanmasýnýn, haberlerde yer bulmak açýsýndan belirli bir avantaj yaratabileceði öngörülebilir. Günün akýþý içinde gelen onlarca haber içerisinde STK ile ilgili bir haberin gazetede çýkaný olumsuzlayarak, bu ben deðilim diyerek yadsýyýp kendi bilgisini edinmektedir (Dursun, 2004: 59). Yani yadsýdýðý, kendisinde olmadýðýný iddia ettiði, olumsuzladýðý þey aracýlýðý ile kendisinde olaný, ne olduðunu bilmektedir. Ne olmadýðýna dair saptamasýyla toplum / toplumsal, ne olduðu ve ne olmasý gerektiði sonucunu çýkarmaktadýr9. 9 Örneðin son aylarda haberlerde sýkça karþýmýza çýkan ensest olaylarýný düþünelim. Ýster Avusturyada kendi öz çocuðunu enseste zorlayan ve yýllarca bir bodrum katýnda kapalý tutan sapýk baba, veya Türkiyenin herhangi bir yerinde kýzýný/ kardeþini enseste zorlayan sapýk baba/abi/kardeþ olsun, toplum bu haberlerle karþýlaþtýðýnda, ensestin toplumun kendi öz niteliðine ters düþen bir þey olduðunun her seferinde bilincine varýr. Ensesti olumsuzlar, dýþlar ve yadsýr. Toplumun çekirdeði sayýlan aileyi aile yapan þey, ensesti dýþlamasýdýr. Aile ve toplum, içinde ensestin yer almadýðý bir bütünsellik olarak kabul edilir. Norm budur; bunun dýþýndaki ise norma aykýrý bir sapkýnlýktýr. Haberlerde karþýlaþýlan her türden olumsuzlama, topluma kendi tutarlýlýk hattýný kurma olanaðý verir. 43 44 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R Kadýn STKlarla ilgili haberlerde önemli bir herhangi bir kitle medyasýnda yer almak payý, hakkýnda uðraþ verilen toplumsal dava/ açýsýndan ne tür handikaplarýn geçerli sorun ile ilgili etkinlikler, geliþmeler, olduðunu saptamak için, haberin ve haber- araþtýrma sonuçlarý, kampanyalar, vb. ciliðin bu özellikleri üzerinde durulmasý almaktadýr. Bir þeyleri dönüþtürmeye, gerekiyordu. Tam bu noktada biraz da deðiþtirmeye yönelik gayretleri, katýlýmý, gazete ve dergilerin, kadýn STKlarýnýn çeþitli düzeyden dayanýþmalarý iþaret eden haberleþtirilmesi açýsýndan özgül yapýsýný çerçeveleri nedeniyle bunlar, olumsuz içerikli ve iþleyiþini gözden geçirebiliriz. haberler olmaktan çok, olumlu içerikli haberler sayýlabilir. Ancak hükümetle çatýþmalarý, eylemlilikleri konu aldýðý ve / veya toplumsal alanda kadýnlarýn temel sorunlarýnýn yarattýðý bölünmelere ve gerginliklere iþaret ettiði ölçüde olumsuz haberler olarak karþýmýza çýkmaktadýrlar. Örneðin kadýna yönelik aile içi þiddet konulu haberlerde, kadýn örgütlerinin mücadelesiyle bu soruna iliþkin yasal düzenlemelerde kadýn lehine hukuki bir çerçevenin oluþmasý, olumlu haber kategorisine girebilir. Öte yandan yine kadýn örgütlerinin, sýðýnma evlerinin açýlmasý konusunda belediyelerden destek göremediklerine iliþkin bir haber, olumsuz haberdir. Medya çoðu kez, herhan- Gazete ve dergilerde kadýn STKlarý ile ilgili haberler, özel dosyalar, yazý dizileri veya röportajlar sözkonusu olmadýkça, son derece kýsýtlý ölçülerde yer almaktadýr. Yaygýn ulusal gazeteler, sýnýrlý sayfa sayýsý, sayfalarýn belirli türden haber kategorilerine ayrýþmasý (adliye, iç politika, ekonomi, spor, magazin vb.), günün belirli bir saatinden sonra baskýya girmek zorunluluðu gibi mecrasýna özgü özelliklerinden dolayý, kadýn STKlarýna kolayca ve yeterince yer verememektedirler. Hele kadýn STKlarýnýn bölgesel, yerel ya da dar kapsamlý etkinlikleri, beklenmedik ya da olaðanüstü sonuçlar yaratmadýysa eðer, gi bir yerde bir kadýn STKsý tarafýndan kadýn yaygýn ulusal basýn için daha da isteksiz sýðýnma evinin kurulmasý haberinden ise, olunan konulardandýr. Ancak bölgesel ve kadýn sýðýnma evinden ayrýldýktan sonra yerel gazeteler için, kadýn STKlarýnýn bu eski kocasý tarafýndan öldürülen bir kadýný etkinlikleri önemli bir haber deðeri taþý- haber yapmayý yeðlemektedir. maktadýr. Yakýn çevresinde kadýn sorunlarýna dair etkinlikleri, uðraþlarý, kadýnlarýn Haberin buraya kadar anlatýlan yapýsal haklarýyla ilgili geliþmeleri bilmek, bölge ve özellikleri, yazýlý ve görsel medya için ortak yöre insanýnýn ilgisini çekmektedir kuþkusuz. özellikler ve eðilimlerdir. Kadýn STKlarýnýn Kadýn STKlarýnýn bu tür etkinliklerinde, B Ö L Ü M 2 : K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA zamanlýlýk ve yakýnlýk ölçütleri açýsýndan bir yayýn kooperatifi üstlendi. Bu oluþum, yerel gazete okuru için haber deðeri toplumsal konularý kadýn bakýþ açýsýyla ele yeterince oluþmuþtur. alan Somut adýyla bir de dergi çýkardý. Yine 1980lerde feminist hareket daha çok kadýn STKlar ve Yerel Medya Haberlerle görünürlük arzulayan, toplumsal dergileri çýkararak, kadýnlarýn sözlerini kamusal alana taþýdý ve dolaþýma girmesini destek ve onay beklentisinde olan kadýn saðladý. Bu dergilerden baþlýcalarý Sosyalist STKlarýnýn, bölgesel ve yerel etkinliklerinde Feminist, Kaktüs, Eksik Etek, Pazartesidir öncelikli hedefi, yerel/ bölgesel gazetelerde yer almak olmalýdýr. (Bek ve Binark, 2000: 51). Dergiler, kadýnlarýn gündelik hayatlarýyla ilgili, iþ yaþamýyla ilgili Ne yazýk ki Türkiyede yerel / bölgesel gazete- sorunlarý ve özellikle aile içi þiddet ve kadýnýn cilik, Batý ülkelerinin aksine, yeterince politik örgütlenmesi konularýný sürekli olarak geliþmiþ, etkin ve yaygýn deðildir10. Bu iþlediler. Kadýn sorunlarýyla ilgili kampan- nedenle kadýn STKlarýnýn gereksinim yalarýn hazýrlanýp duyurulmasýný saðladýlar. duyduðu toplumsal desteðin kanalize Hatta çeþitli kadýn gruplarý fotokopi çoðaltýmý edilmesi, görünürlük ve meþruluk elde ile dergicilik yapýp, haber içeriklerini de etmeleri, siyasetin önemli bir katýlýmcý aktörü katýlýmlý bir biçimde oluþturup alternatif haline gelmeleri zorlaþmaktadýr. yapýlanmalar geliþtirdiler. Kadýn örgütleri için alternatif medya arayýþlarý, daha çok Kadýn STKlarýnýn yazýlý basýndan yarar- yazýlý basýnda somutlanmýþ oldu. Günü- lanmasýnda baþka bir olanak, alternatif bir müzde de kadýn STKlarý için kadýn sorun- gazete veya dergi yayýnlanmasýný bizzat larýný konu etmenin, etkinlikler ve gerçekleþtirmeleridir. Türkiyede kadýnlar çalýþmalarla ilgili olup bitenleri kamusal- için alternatif medyanýn en önemli ve tek laþtýrmanýn önemli araçlarýndan birisi aracý, uzun bir dönem yazýlý basýn oldu olmayý sürdürmektedir alternatif kadýn (Köker, 1996). Örneðin 1983te feminist gazeteleri ve dergileri. Özellikle baþýndan kitaplarýn Türkçeleþtirilmesini, Yazko adlý beri iþaret ettiðimiz haberciliðin rutin 10 Yerel basýn, Ýstanbul ve Ankara dýþýndaki illerde çýkarýlan gazete ve dergilere verilen genel addýr. Bulunduðu yörenin ticari firmalarýndan saðladýðý reklam gelirleri ve Basýn Ýlan Kurumundan aldýðý ilan gelirleri ile yayýnlanan bu gazete ve dergiler, yayýnlayanlar için bulunduðu bölgede itibar saðlayan ancak siyasal partilerle içli dýþlý olan, muhabir kadrolarý genellikle zayýf ve haber malzemesi bakýmýndan, daðýtým bakýmýndan bir çok sorunla boðuþan yayýnlardýr (Topuz, 1996: 206-208). Ekonomik zorluklar nedeniyle Batýdaki gibi çýkarýldýðý bölgenin halký için kamusal sorunlarý duyurulmasý ve çözümü konusunda etkili ve demokratik katýlýmý güçlendirici bir zemin saðlayamamýþlardýr. 45 46 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R pratiklerinin ve yapýlanmýþ haber anlayýþýnýn Bu hiyerarþide en merkezi ve belirleyici olan, dýþýnda tasarlanan haber üretim süreci sunucudur. Onu izleyen diðer roller ise nedeniyle, kadýn STKlarý, amaçlarý doðrul- yorumcu, röportajý yapan muhabir, makam tusunda toplumsal destek ve güç kazanmayý sahipleri, görüþme yapýlan uzmanlar, tartýþ- alternatif basýn ve dergicilikle de gerçek- malarýn kahramanlarý ve en sonuncusu da leþtirme arayýþlarýný sürdürmelidirler. cadde ve sokaktaki sýradan insanlardýr. Televizyon haberlerinde hakikatin sesini 2.2.2 Televizyonlarýn Ýþleyiþindeki Sýnýrlýlýklar stüdyodaki sunucu dile getirmektedir. ve Olanaklar Sunucunun stüdyodaki otoritesi, nesnellik Televizyon görüntüye dayanmasý ve gösterdiklerinin gerçek olarak kabul edilmesi nedeniyle iletiþimde en etkili ve ikna edici araç sayýlmaktadýr. Televizyon içerikleri, özellikle haberler, tanýklýk ve orada olma duygusu uyandýrmaktadýr. Ancak televizyon haberleri, olaylar arasýndaki baðlantýyý kopararak, parçalayarak sunmaktadýr. Dolayýsýyla dünyayý bütünlüklü deðil, parçalý olarak algýlamamýza yol açmaktadýr. Bu, kamusal bilginin de parçasallaþtýrýlmasý demektir. Ekonomi, politika, çevre ya da toplumsal olaylara dair haberler olarak, birbirleriyle neden-sonuç baðlantýsý yokmuþçasýna yalýtýlmýþ sunulan haberler, çerçevesini desteklediði gibi onun söyleminin haberdeki diðer aktörlerin söyleminden daha çok hakikat iddiasý taþýmasýný da garantilemektedir (Dursun, 2001: 140). Konusu ne olursa olsun her haberde sunucunun haberin çerçevesini baþtan kuran ifadeleri ve haberi sonlandýran ifadeleri, haberdeki anlamý belirlemektedir. Burada genel olarak haberlerin ve özel olarak da televizyon haberlerinin çok önemli bir özelliðini daha belirtmemiz gerekiyor: Haberler, diðer televizyon program türlerine göre daha kapalý ve sýký metinlerdir farklý sorunlarýn ancak sýnýflandýrýldýklarý (Dursun, 2001: 131). Haberler, kaynak çerçeveye göre çözümlenebileceðini iddia hiyerarþisine baðýmlý, kurumsal kaynaklara etmektedir (Dursun, 2001:142). Bu ise dayalý haber üretim pratiklerinden dolayý bilincin kendi içinde bölünmesi sonucunu çeþitli programlardaki sunum biçimlerine doðurmakta ve enformasyonun anlamlý bir göre hakim bürokratik söylemin karþýtlarýna bütünlük kazanmasýný engellemektedir. en az yer veren ve resmi söylemin terimleri içinde en çok iþ gören metinlerdir. Bundan Televizyon gazeteciliði, çeþitli iletiþimsel dolayý kapalý metinlerdir. Statükoyu rolleri hiyerarþik bir tarzda örgütlemektedir. sürdüren kurumlarýn sözcülerinin yüksek B Ö L Ü M 2 : K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA orandaki görünürlüðü, haberlerin, bu lanan ve birkaç resmi kaynaða baðýmlýlýða kurumlarýn uzlaþýmsal söylemleri etrafýnda yol açan kaynak hiyerarþisi de, haberlerde dönmesine yol açmaktadýr. Sýký metin olmasý kadýn STKlarý sözcülerinin ihmal edilebilir ise, okuyucuya / izleyiciye farklý okuma ya kaynaklar olarak görülmesine yol açmak- da anlamlandýrma seçenekleri sunul- tadýr. mamasýyla ilgilidir. Haberler, içinde belirsizliklere, çeliþkilere en az yer verilen Televizyon, toplumsal ve siyasal varoluþa metinlerdir. Genel olarak tek bir tercih edilen ulaþmanýn en önemli aracýsý haline gelmekle yorum vardýr ve haberler diðer yorumlarý birlikte, yurttaþlarýn demokratik haklarýný marjinalleþtirerek, güçlü olan yorumlar kullanmak için sahip olmasý gereken ve asýl etrafýnda döner durur (Dursun, 2001:132). önemli enformasyonlarýn da dýþlandýðý bir medyadýr. Bu dýþlamayý birkaç biçimde Televizyon haberlerinin bütün bu temel yapmaktadýr (Bourdieu, 1997: 22-25); ya yapýlanma özellikleri, kadýn STKlarýn bilgilendirme iþinin yapýlmasý için göste- haberlerde yer alabilmesinde engeller rilmesi gerekenden daha baþka þeyler yaratmaktadýr. Her þeyden önce televizyon göstererek (mesela gelgeç olaylarý) ya da haberlerinin gündeminin öncelikle gösterilmesi gerekeni gösterirken, onu hükümetsel/ yönetsel siyasi meseleler anlamsýzlaþtýracak bir tarzda yaparak, gizler. merkezli olmasý, bunu da insanýn ilgisini Bourdieu, televizyonun iþleyiþ mekaniz- çeken renkli magazin konulu haberlerin masýndan ötürü, düþüncenin ifade izlemesi ve bültenlerin bu genel yapýyla edilmesine çok da elveren veya buna yandaþ hazýrlanmasý, kadýn STKlarýnýn oluþturmaya bir medya olmadýðýný vurgulamaktadýr çalýþtýklarý içeriklerin haberlere yeterince (Bourdieu, 1997: 33). Televizyonda her þey, dahil edilmemesiyle sonuçlanmaktadýr. hýzýn baskýsý altýndadýr. Ýzlenme oranlarýna Üstelik kadýn STKlarýn genel olarak dayalýdýr televizyon endüstrisi ve izlenme toplumda kadýnlarýn haklarýnýn ve yaþama, oranlarý da hýzýn baskýsý altýnda hazýrlanan/ çalýþma koþullarýnýn iyileþtirilmesine yönelik sunulan içeriklere baðlýdýr. Hýzýn içinde savunuculuklarý, toplumsal iliþkiler alanýnda düþünmek zordur. Bu nedenle televizyon varolan erkek egemen statükoyu da dönüþ- kendisini herkesçe kabul edilmiþ sýradan ve türmeye yönelik olduðundan, göz ardý kararlaþtýrýlmýþ fikirleri dile getiren uzman edilmelerine bile yol açmaktadýr denilebilir. ve düþünürlere mahkum etmektedir. Bu Kadýn STKlarýn etkinlikleri, çalýþmalarý ve özelliði nedeniyle adeta kültürel fast food uðraþlarý, ciddi içerikli haberlere konu öneren bir medyadýr. Önceden hazmedilmiþ, olabilecekken, zaman baskýsýndan kaynak- önceden düþünülmüþ kültürel gýda öneren 47 48 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R belli sayýdaki hýzlý-düþünürleri ayrýcalýklý sergilemek için bulunanlar. Stüdyoda kýlmaktadýr. Bu hem yapýmcýlarýn ayný konuyu, sorunsalý çerçeveleyip dayatan kiþi, adres/isim defterine sahip olmalarýndan sunucudur. Çatýþmalar, iyiler ve kötüler kaynaklanýr; hem de her zaman demeç ve sette konumlandýrýlýrlar. Çýkýntýlar ve bölen, mülakat vermeye hazýr medya müdavim- dýþlayýcý öðeler, daha baþlangýçta sette yer lerinden kaynaklýdýr. Bu tarz bir iþleyiþ, verilmeyerek yok edilirler. Sonuçta kimseyi yapýmcýlarý yeni, tanýnmayan, kendi iþine þoka uðratmayan, problem yaratmayan ya gücüne gömülmüþleri ve farklý þeyler da önemsiz problemler yaratan içerikler söyleyebilecek olanlarý arama zorunluluðundan kurtarýr. Kuþkusuz bu özelliðiyle de kadýn STKlarýnýn temsili konusunda fazla bir olanak vaat etmemektedir. Sürekli ayný isimlerin ekranlarda görülmesiyle, kapalý bir iç tanýþýklýk dünyasý kurulmaktadýr televizyonda. Çaðýrýlan kiþilerin birbirlerine karþýtlýklarý bile uzlaþýmsaldýr. Diyelim ki X kanalýnda kadýn sorunlarýyla ilgili bir tartýþma programýnda, daha önceden o televizyon kuruluþunun ayný veya baþka bir programýna çýkmýþ ya da Y televizyon kuruluþunda görünmüþ ve az çok tanýnýrlýk elde etmiþ isimlere, STK temsilcilerine yer verilmektedir. Bu tanýnmýþ simalar, aþaðý yukarý bilinen ve stüdyoda önceden dolaþýma girer. Alýcýnýn algýlama kategorilerine uygun olarak konular inþa edilir. Görme ve düþünme tarzlarýmýzý deðiþtiren, zihinsel yapýlara dokunan içerik üretiminden kaçýnýlýr. Program yapýmcýlarý da, kendi ilgilerini çeken, onlarýn kategorilerine uyan ifadelere geçit verip diðer ifadeleri ve konularý umursamadýklarý ölçüde, farkýnda bile olmaksýzýn sansür uygulamýþ sayýlýrlar. Televizyonun bu iþleyiþi, dünyanýn her yerinde hemen hemen aynýdýr ve benzer sorunlara yol açmaktadýr. Kadýn STKlarý, yalnýz Türkiyede deðil herhangi bir Batý ülkesinde ya da geliþmekte olan ülkelerde yapýlanmýþ kurallara göre içerik üretimini de televizyonun bu döngüsel ve kapalý gerçekleþtirmektedirler. Böylelikle demok- yapýsýnýn ortaya çýkardýðý yeterince temsil ratik dengenin saðlandýðý izlenimi ortaya edilememe yahut doðru temsil edilememe çýkmaktadýr. Oysa program konusu neyle sorunlarýyla boðuþmaktadýr. Bu sorun ilgili olursa olsun orada aslýnda iki taraf karþýsýnda geliþtirilebilecek çözümlerden vardýr: a) hesap vermek için çaðrýlanlar b) birisi, yaygýn medyada kadýn bakýþ açýsýyla açýklamalar yapmak ve bir üst söylem yapýlan programlara katýlmaktýr11. 11 Örneðin, 1993-1994 yýllarýnda bir grup kadýn Arkadaþ Radyodan yayýn saati kiralayarak radyo programý hazýrlamýþlardý (Bek ve Binark, 2000: 51). B Ö L Ü M 2 : K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA Radyo ve Televizyonda Yapýlan Programlardan Bazý Örnekler - TRT televizyonunda Hayatýn Ritmi programý (2000-2005): Türkiyedeki toplumsal sorunlarý ve bu sorunlarla mücadele eden STKlarý anlatan bir yapým. Beþ yýldýr sürüyor. Her türlü STKya açýk bir formatý var. - TRT Türkiyenin Sesi Radyosunda yayýnlanan Gün Devam Ediyor programý içinde bir bölüm: Uçan Süpürge platformunu destekledi, tanýttý. - Masalýn Eksik Yüzü programý: Uçan Süpürge tarafýndan hazýrlanan program TRTde yayýnlandý. - TRTde Aramýzda Kalsýn programý: 6 hafta boyunca canlý yayýnlandý ve kadýnlarla sivil toplum kuruluþlarýný buluþturdu. - Kadýn 2004 radyo programý: 7 Ocak-14 Temmuz 2004 tarihleri arasýnda 26 hafta boyunca her çarþamba TRT Radyo 1den canlý yayýnlandý. Programda toplam 38 sivil toplum kuruluþu temsil edildi. Kadýn örgütleri ve diðer sivil toplum kuruluþu temsilcileri, siyasetçiler, akademisyenler ve gazeteciler olmak üzere 100ün üzerinde konuk konuþmacý olarak yayýna katýldý. Telefon baðlantýsýyla da Türkiyenin dört bir köþesinden kadýnlarýn sesi mikrofona ulaþtý. Televizyon yayýncýlýðý, klasik teknolojiyi yonun çatýþma ve sansasyon merkezli geride býrakarak, çok ucuz maliyetlerle dünyasýnda iþe yarayacak bir biçimde yer dünyanýn dört bir tarafýndan haberi anýnda almayý, örneðin erkeklerle sürtüþmeyi veya ekranlara taþýyabilecek hale gelmiþtir. Bu kadýn programlarýna demirlemiþ tutucu nedenle içeriðinde dünyanýn her yerinden erkek kanaat önderleri ile kapýþmayý göze akan haberler önemli yer tutmaktadýr. Buna aldýðýnda, bir tür temsil olanaðýna kavuþabilir bir de televizyonun sýkýcý olma kaygýsý ve elbette. Ancak bu tarzda temsil edilmenin oyalama endiþesinden dolayý, siyasetin de toplumsal savunuculuk amaçlarý ile iþlenmesi zor, yorucu, ilginç kýlýnmasý örtüþmemesi, kadýn STKlarýn saygýnlýk ve gereken bir gösteri gibi görünmeye ciddiyeti ile kadýnlarýn hak ve sorunlarýna baþlamasý katýldýðýnda, içerikler tartýþma çözüm arayýþlarýna en büyük zararý verebilir. yerine kavga, polemik ve sürtüþme aðýrlýklý Bu nedenle her ne pahasýna olursa olsun hale gelmektedir. Kadýn STKlarý, televiz- televizyon ve gazetelerde görünür olma 49 50 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R stratejisinden çok, yerinde, zamanýnda ve - Mikroelektronik alanýnda küçülme sonucu uygun bir zeminde görünür olma stratejisi, kameralar, televizyonlar, bilgisayarlar ve kadýn STKlarýnýn varoluþlarýna daha anlamlý elektronik ürünler kolayca taþýnabilmesiyle katkýyý yapabilir. yaygýnlaþmýþlardýr. - Kullanýmý kolaylaþmýþtýr; teknik uzmanlýða 2.2.3 Elektronik Medyanýn Ýþleyiþindeki gereksinim göstermemektedir. Sýnýrlýlýklar ve Olanaklar - Ýnternet baþta gelmek üzere giderek Bir bölümü bilgisayarlara özgü iþlemleri, bir ucuzlayan bir teknolojidir. bölümü ise iletiþim araçlarýna özgü yapýlarý - Sistemlerin að yeteneði, að hizmetlerinde barýndýran melez medyaya, yeni medya adý çeþitlilik ve yaygýnlýk artmaktadýr. verilmektedir (Törenli, 2005: 87). Yayýncýlýk, - Hedefleme yeteneði artmaktadýr. Daha dar telekomünikasyon, bilgi iþlem teknolo- alanlardaki belirli kimselere yani hedef jilerinin sürekli yöndeþmesiyle ortaya çýkan kitleye ulaþma yeteneði artmaktadýr. medya türüdür. Sayýsal (dijital) televizyon - Geri besleme (feed back), tepkide bulu- ve radyolar, internet12 ve internet eriþimli nabilme, etkileþim (interactivity), gözün ve mobil telefonlar en yaygýn olan yeni medya kulaðýn eþanlý devrede olduðu ve gerçeklik araçlarýdýr. Özellikle 1990larla birlikte duygusunu yaratan bir ortam söz konu- yaygýnlaþan yeni medyalarýn temel yapýsal sudur. özellikleri þunlardýr: - Hem senkron yani eþanlý hem de asenkron yani baþka anlý bir medyadýr, içerik istendiði - Telekomünikasyon, bilgi-iþlem ve yayýncýlýk zaman alýnabilmektedir. alanlarý; bu alanlara özgü ürün ve hizmetler, - Bu ortam, geleneksel kitle iletiþim araç- bilgisayarýn iþlevleri ve medyanýn farklý larýndan farklý olarak ses kaydý, grafikler, kollarýnýn birleþip bütünleþmesi yani yazýlý belgeler ve hareketli görüntüler, baþka yöndeþmesi ile ortaya çýkmýþlardýr. web sitelerine anýnda baðlantýlar gibi - Bilgisayar teknolojisinin saðladýðý maddi özellikleriyle geleneksel kitle iletiþim araç- iþlem ile bellek kapasitesi ve hýzýndaki artýþla larýndan daha zenginleþtirilmiþ bir içerik geliþmiþlerdir. üretmektedir. 12 Ýlk bilgisayar askeri amaçla gerçekleþtirilmiþtir. ABDde 1958 yýlýnda kurulan Ýleri Araþtýrma Projeleri Ajansý (ARPA), soðuk savaþ döneminde Ýleri Savunma Projeleri Ajansýna (DARPA) dönüþtürüldü. Ýlk bilgisayar aðý ARPANETtir ve bu að yapýsý ile Pentagonun askeri amaçlý bilimsel araþtýrma ortamlarý birbirine baðlanmýþtýr. Elektronik posta hizmetleri de 1970lerin baþýnda DARPA tarafýndan çoðunlukla askeri amaçlý kullaným için geliþtirilmiþtir. ARPANET, 1990 yýlýnda ortadan kalkmýþ ve Ýnternet adýyla önce ABDdeki üniversitelere ve sonrasýnda da genel kullanýcýlara açýlmýþtýr (Geray, 2003). B Ö L Ü M 2 : K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA - Çoðaltma ve kopyalama teknikleri de kolay belgelerin çoðu bilgisayarlarda, web sitele- ve ucuzdur. rinde ya da veri bankalarýnda bulunmak- - Ýzleyici, kanal seçme, izleme süresi ve tadýr. Kurumlar da giderek açýklamalarýný zamanýný saptama; bunlarý dilediði sýra ile internetten yayýnlamaya baþlamýþlardýr. ekrana getirme, bilgi bankalarýna ve haber Dolayýsýyla habercinin haber kaynaðý ile sitelerine ulaþabilme, vb. olanaklara kavuþ- iliþkisinin bir kýsmý sanal ortama kaymýþtýr. maktadýr. Ýnternet gazeteciliðinde gazeteye girecek - Diðer medya türlerine göre sansür edilmesi haberi seçen eþik bekçilerinin (yazý iþleri (özellikle internetin) oldukça zordur. Alter- müdürleri, editörler) rolü de azalmaktadýr. natif içerik üretimi açýsýndan sansüre en Ýnternette çýkarýlan elektronik gazete ve dirençli medya türüdür. dergilerin sayýsý artmaktadýr. Daðýnýk enfor- - Klasik bir sahiplik yapýsý yoktur. Altyapýlarýn masyon parçalarý, okunabilir, izlenebilir bir sahipleri olsa da devasa içerik üretiminin formatta bir araya getirilerek haberleþ- tek bir patronu bulunmamaktadýr. tirilmektedir. Haber üretim süreçlerinde - Ýnsanlar ayný anda internetin hem okuru yaþanan en önemli dönüþümlerden biri, hem de yazarý olabilmektedirler. tüm haber biriminin web tabanlý hale getirilerek bir sanal haber üretim merkezinin Yeni medyalarýn haber ve haberciliðe etkileri oluþturulabilmesidir13. Daðýtým açýsýndan haberci, okur, haber ortamý, vb. açýlardan ise web ortamý, yayýnlanan ana malzemenin çok yönlü etkiler olarak karþýmýza çýkmak- yanýna ilgili ek malzemelerin (ses kaydý, tadýr. Yeni medya teknolojileri artýk haberci- grafikler, belgeler, linkler ve görseller) katýla- liðin bütün aþamalarýnda yoðunlukla yer rak zenginleþtirilmiþ içerik uygulamalarýna almaktadýr. Haber toplama, iþleme ve olanak saðlamaktadýr (Tuncel, 2005: 96). daðýtmada deðiþim süreci yaþanmaktadýr. Okurlar açýsýndan internet haberciliðinin Her þeyden önce haber üretiminde yerinde yarattýðý deðiþimler, daha çok okuma yapým yöntemiyle haberin daha olay yerinde pratikleriyle ilgilidir. Ýnternetteki haberlerle yayýna hazýr hale getirilmesi saðlanmaktadýr ilgili daha yoðun ve etraflý enformasyona (Tuncel, 2005: 95). Habercilerin, içerisinden ulaþmak isteyen okurlar, HTML yapýsý saye- haber unsurlarýný toplayacaðý kayýtlarýn ve sinde ilgili sitelere link ile eriþmektedirler. 13 Web üzerinde katýlýmcý bir haber havuzu oluþturan, alternatif haberler üreten ve bunu yerel medyanýn kullanýmýna açan Baðýmsýz Ýletiþim Aðý (BÝA) projesi, haber üretim sürecindeki dönüþüme örnek verilebilir. Bkz. www.bianet.org 51 52 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R Bu da okura, gazete, televizyon ve radyodaki üzerinden sanal eðitim, vb. pratikler, kadýn haberlerden daha çok baðlam bilgisine ve sivil toplum kuruluþlarýnýn çalýþma ve gazeteciye de haber konusunun geçmiþine etkinliklerini desteklemektedir. Elektronik / tarihine ulaþma olanaðý vermektedir.Daha medya, tek tek kadýnlarýn veya kadýn örgüt- köklü bir deðiþim ise, okurun artýk kendi lenmelerinin sözlerinin dolaþýma girmesini tercihleri doðrultusunda farklý gazetelerin de saðlamaktadýr (Binark, 2001). Bilgisayar haberlerinden yapýlan bir seçki gazeteyi donanýmlý iletiþimdeki geliþmelerin, kadýn- okumaya baþlayacak olmasýdýr. Kendi larýn toplumsal aðlardan yalýtýlmýþlýklarýna ilgilendiði konularý kapsayan ve haberin son verdiði ve onlarýn özgüvenlerini arttýrdýðý, önemliliði sýralamasýný da yine okurun yine bu teknolojilerin saðladýðý olanaklar belirlediði bu seçki gazeteler, okura haberleri olarak dikkat çekmektedir (Göker, 2007: 206). takipte belli bir derece belirleyicilik kazandýrmaktadýr (Kara, 2005: 120-121). Kadýn STKlarýnýn Türkiyede yeni medya kullanýmýna en iyi örneklerden biri, Kadýn Kurultayý e-grubudur. Bu grup, 1998de kadýna yönelik þiddete karþý Kadýn Sýðýnaklarý ve Danýþma/Dayanýþma Merkezleri Kurultayý etkinliðini düzenleyen bir grup kadýn tarafýndan 2000de kuruldu. Baþlangýçta sýðýnaklar kurultayý hazýrlýklarýyla ilgili bir haberleþme grubu olan inisiyatif; zamanla kadýn hareketinin gündemine paralel çeþitli Biliþim teknolojilerinin yapýsal özellikleri konularda iletiþim kurulan ve kampanya STKlarýn çalýþmalarý ve etkinlikleri için örgütleyen bir platforma dönüþtü (Göker, önemli açýlýmlar getirmiþtir. Biliþim 2007: 208). Grubun internet sitesindeki teknolojileri, kadýnlar yararýna kullanýlma tanýtým yazýsýnda amacý þöyle anlatýl- olanaklarýna açýk teknolojiler olarak maktadýr: Grubumuz, kadýna yönelik þiddet görülmektedir (Binark, 2001). Masaüstü ve özellikle de aile içi þiddete karþý bir þeyler yayýncýlýk, elektronik yayýncýlýk, e-posta ile yapmak isteyen kadýnlarý buluþturmayý haberleþme, internet üzerinden küresel ve hedefliyor. Öncelikli amacýmýz ise Türkiyenin yerel bilgi bankalarýna ulaþma, haber, sohbet dört bir yanýnda þiddete karþý mücadele ve forum gruplarýna katýlma, internet eden kadýnlar ve kadýn gruplarýnýn ortak B Ö L Ü M 2 : K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA örgütlülüðünü ve hareketini saðlamak istekliliði, kadýnlara oranla daha çeþitli ve (Göker, 2007: 209). yüksektir (Geray, 2003: 186, 187). Bu sonuçlar, kadýnlarýn yeni medya teknolo- Son zamanlarda kadýn hareketi çerçevesinde jisinin bütün olanaklarýný gündelik yaþan- bir çok protesto eylemi ve gösteri, bu grup týlarýna tam olarak katacak beklentilere sayesinde örgütlenmiþ ve yaygýnlaþtýrýlmýþtýr. henüz sahip olmadýklarýný göstermektedir. Bu e-grup üzerinden örgütlenen ve sonuca Yeni siyaset yapma ve oluþturma tarzlarýnýn ulaþan en önemli eylem örneði, Medeni geliþmesi ve sürdürülmesi için elektronik Kanun ve Ceza Kanununda kadýnlarý ortamlarýn paylaþýma, etkileþime açýk ilgilendiren maddelerin kadýnlar lehine özelliklerini harekete geçirme isteði, tek tek deðiþtirilmesidir. Yine e-grup, TÝSK tarafýndan kadýnlar için olduðu kadar kadýn STKlarý düzenlenen kadýn istihdamýyla ilgili için de hala güçlü bir istek görünümünde konferansa katýlan bir grup kadýn tarafýndan deðildir. Buna karþýlýk geleneksel yazýlý ve kaleme alýnan kadýn ve istihdam konulu görsel kitle medyasý, bu kuruluþlar aracý- eleþtirel bir metni imzaya açýp imzalarla lýðýyla siyasal toplumsal alanda varolma beraber gerekli tüm yerlere iletilmesini isteðini hala en fazla körükleyen bir çekim gerçekleþtirmiþtir. 8 Mart 2006da çeþitli yaratmaktadýrlar. Erkeklerin kamu yöne- basýn organlarýnda yayýmlanan ve 60tan timiyle iliþki kurma ve demokratik fazla kadýn grubunun imzasýyla çýkan 8 Mart tartýþmalara katýlma zemini saydýðý yeni bildirisi de bu kadýn haberleþme inisiyatifinin medyalar, kadýnlar için de ayný açýlýmlarý ürünüdür. içermesine raðmen, bu þekilde görülmemektedirler. Oysa kadýn STKlarý geliþen, 2000 yýlýnda TÜBÝTAK tarafýndan yapýlan yaygýnlaþan ve ucuzlayan bu yeni medya Bilgi Teknolojileri Yaygýnlýk ve Kullaným ortamýndan amaçlarý doðrultusunda Araþtýrmasýna göre, kadýnlar interneti ve yararlanabilirler. Nasýl yararlanabilirler diye yeni medyalarý katýlýmcý demokratik bakýldýðýnda ise þu noktalar öne çýkmaktadýr: siyasette önemli bir ortam olarak görmekten daha çok, pratik gündelik iþlerin çözüm- Ýnternet ortamýnýn ve bu ortamdaki içerik lenmesine yarayan bir araç olarak üretiminin olanaklarýndan sonuna kadar görmektedirler. Ayný araþtýrmaya göre, yararlanacak bir altyapýyý kendi kuruluþ- erkeklerin yeni iletiþim teknolojileri larýnda oluþturmalýdýrlar. altyapýlarýndan hizmet beklentisi ve Ýnternette kuruluþlarýnýn web sayfasýný 53 54 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R hazýrlamalý; Ýngilizcesini de yerleþtir- 1) Özgürleþtirici potansiyeli: Egemen içerik melidirler. akýþýna karþý alternatif içeriklerin, dolayýsýyla Web içeriðini dikkat çekici, yaratýcý bir dayanýþmacý birlikteliklerin ortaya çýkmasý, tarzda oluþturmalý ve sürekli güncellemeli, geliþmesi ve sürekliliðini saðlayabilir. Muhalif içeriklendirmelidirler. Çeþitli kadýn STKlarýnýn haberciler için haber kaynaðýna veya havuzuna dönüþen ortak bir web ortamýný birlikte kurmalarý da önerilebilir . Kuruluþa katkýda bulunabilecek veya destek olacak yeni gönüllülere ulaþmak için anlamlarýn ve toplumsal tasarýmlarýn kurulmasýný ve paylaþýlmasýný olanaklý kýlabilir. 2) Denetleyici / denetimi arttýrýcý potansiyeli: Sayýsal ortamda içerik üretiminin ve tüketiminin izi sürülebilmekte; yasal ve hukuki elektronik ortamdaki haberleþme gruplarý çerçevelerin yeterince açýk ve demokratik harekete geçirmelidirler. olmadýðý koþullarda kýsýtlayýcý ve baskýlayýcý Kadýn STKlarý, etkin yeni medya kulla- sonuçlar doðurabilmektedir. Ayrýca inter- nýmýnýn alt yapýsýný hazýrlamak amacýyla, netin giderek ticarileþmesi de baþka bir kadýnlara bilgisayar ve internet kullanýmýný boyutta içerik denetimine yol açmakta; daha öðreten kurslar, seminerler, atölyeler çok reklama ve en fazla týk sayýsýný (eriþimi) düzenleyebilirler. elde etmeye yönelik hesaplar nedeniyle, Yeni medya bir çok teknik, politik ve eko- demokratik katýlýma yönelik içerik ihmal nomik özellikleri nedeniyle kadýn STKlarýnýn toplumsal alandaki etkinliklerini örgütlemede daha harekete geçirici olabilmektedir. Kadýn STKlarý, yeni medyalar aracýlýðýyla toplumsal etkileþimlerini yaratmalý ve bununla ilgili stratejileri de oluþturmalýdýrlar. edilebilmektedir. Türkiyede kadýn STKlarý dünyadaki benzer kuruluþlarýn deneyimlerini de göz önüne alarak, interneti ve diðer yeni medyayý, bir baðlantýya ve harekete geçme ortamý, bir eþgüdüm ve politik katýlým zemini, sanal Kadýn STKlarý için toplumsal dava ortamda varolma ve fark edilme olanaðý savunuculuklarýný ve kadýnýn haklarýnýn olarak deðerlendirerek, geleneksel kitle gerçekleþtirilmesi arayýþlarýný sürdürmek medyasýna verdikleri kadar önem vermeli açýsýndan açýlýmlar içeren yeni medyalarýn ve gereken altyapýyý, insan kaynaðýný bu ve internetin ikili bir yapýsý vardýr: doðrultuda oluþturmalýdýrlar. Ýnternetin B Ö L Ü M 2 : K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA katýlýmcý demokrasiye yönelik teknolojik kadýn STKlarýnýn örneðin kadýna yönelik altyapýyý sunmasý ve yurttaþlarýn demokratik aile içi þiddet sorunu odaklý eylemliliklerin sürece bilgiye daha çabuk ve kolay ulaþarak baþarýsý için göz ardý edilemeyecek olanaklar dahil olabilmesi, kadýn STKlarý açýsýndan vaat etmektedir. Geleneksel kitle medyasýyla ihmal edilmemesi gereken iletiþim avan- bir anda heterojen binlerce insana, ancak tajlarýdýr (Tunç, 2005: 139). Toplumsal kendi denetimi dýþýnda birtakým anlam haksýzlýklara ve politik baskýya karþý eylem çerçevelerine hapis olarak ulaþmaya çalýþ- yaparak baþkaldýran aktivistler açýsýndan, mak karþýsýnda kadýn STKlarý, internetin, internetin merkeziyetçi olmayan yapýsý ve kendi varoluþ amaçlarý doðrultusunda daha mesajlarýn dünyanýn her yerine hýzla tanýmlý bir kitleyi harekete geçirebilmesini ulaþmasý, eylem hareketi için önemli de medya stratejilerine dahil etmek zorun- avantajlar sunmaktadýr. Bu avantajlar, dadýrlar. 55 Kadýn Sivil Toplum Kuruluþlarý Ýçin Medya Ýzleme Süreçlerinin Önemi K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R 3 BÖLÜM 3 Kadýn Sivil Toplum Kuruluþlarý Ýçin Medya Ýzleme Süreçlerinin Önemi K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R 3 Medya Ýzleme Nedir? Türkiyede Medya Ýzleme Dünyada Medya Ýzleme BÖLÜM 3 B Ö L Ü M 3 : K A D I N S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I Ý Ç Ý N M E DYA Ý Z L E M E S Ü R E Ç L E R Ý N Ý N Ö N E M Ý Kadýn Sivil Toplum Kuruluþlarý Ýçin Medya Ýzleme Süreçlerinin Önemi 3.1 Medya Ýzleme Nedir? sonuçlarýnýn medyada yer aldýðý ölçüde Medya izleme14, gazete, televizyon, radyo, haber konusudur ve medya içeriðidir. internet gibi kitlesel iletiþim araçlarýnda Haberleþtirilip kamuoyuyla paylaþýlmasý, üretilen her türlü içeriðin belirli amaçlarla toplumsal algýda farkýndalýk yaratabilen bir ve belirli sorunsallar odaðýnda etkin biçimde içerik olduðunu da göstermektedir. izlenmesidir. Medya içeriklerinin, arþivlemesine, sistematik çözümlemelere tâbi Batý ülkelerinde medya takibi yapan kuru- tutulmasýna, bu çözümlemelerin sonuç- luþlar, Ýkinci Dünya Savaþý sonrasýnda yavaþ larýnýn düzenli olarak deðerlendirilmesine yavaþ belirmiþtir. Oysa medya izlemeye dair ve kamuoyunun dikkatine sunulmasýna ilk çalýþmalar, 20. yüzyýlýn baþýnda gerçek- dayalý bir çalýþmadýr. Ticari olarak abone- leþmiþtir. Gazete haberlerine yapýlan basit lerine ihtiyaçlarý doðrultusunda yazýlý, görsel içerik çözümlemeleri, toplumsal sorun odaklý ve/veya elektronik medyada talep edilen medya izlemelerinin öncüsü sayýlabilir. ilgili içerikleri derleyerek sunan kuruluþlar Alman sosyolog Max Weber ilk kez 1910 tarafýndan yapýlan medya izlemelerine, daha yýlýnda gazetelerin siyasal ve toplumsal çok medya takibi demek gerekir. Ticari bir olaylara verdikleri aðýrlýðý ortaya koymak amaç gütmeksizin, toplumsal sorunlar ve için çözümleme tekniði ile birlikte (içerik konulara dair ilgili STKlar, üniversiteler veya çözümlemesi) basýn taramasýndan sözet- kurumlar tarafýndan gerçekleþtirilenlerin miþtir. Weberin önerisi, halkýn gündemine amacý, medyanýn temsil stratejileri ve konulan konularýn neler olduðunu sapta- politikalarýna iliþkin veri birikiminin ortaya maya yönelikti. Medya izleme çalýþmalarýnýn konmasýdýr. Medya izleme raporlarý, hem öncüsü sayýlabilecek basýn taramalarý, bir araþtýrma/ soruþturma ve sistematik bilgi gazetelerin gündemi ile halkýn gündemi derleme çalýþmasýdýr; hem de bu raporlarýn arasýndaki farklýlýðý veya benzerliði saptama 14 Ýngilizcede media watch veya media monitoring olarak geçmektedir. 59 60 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R amacý güdüyordu. Özellikle Ýkinci Dünya politikalar üretilmesiyle zenginleþti ve Savaþý sonrasý medya izlemenin baþlamasý, derinleþti. Bu konuda kadýnlar ve kadýn medyanýn kamuoyunu etkileme konu- STKlarý, medyada cinsiyetçi içeriðin üretimi sundaki gücünün karþýlýðýnýn içeriklerinde ve cinsiyetçi temsillerle mücadele konu- aranmasýndan kaynaklanýyordu. Bu dönem- sunda en kararlý, ýsrarlý ve organize hareket de haberler, inandýrýcýlýðý ve varsayýlan eden yapýlar olagelmiþtir15. Bu durum, hem etkileri nedeniyle basýn/medya izlemede dünya hem de Türkiye ölçeðinde geçerlidir. daha da odaða alýnmaya baþlandý. 1960larla Medyanýn temsil politikalarýný dönüþ- birlikte öðrencilerin, kadýnlarýn, çevrecilerin türmeye yönelik sözedilen türden müdahale baþ aktör olduklarý yeni toplumsal hareketler giriþimleri arasýnda, medya çalýþanlarýnýn yeþermeye baþladýðýnda medya içeriklerinin eðitimleri, ortak að oluþturma ve alternatif izlenmesi de yavaþ yavaþ sistematikleþmeye içerik üretimini medyaya sunma, medya baþladý. Her biri kendi toplumsal amaçlarý denetim kuruluþlarýna baþvurma ve iþbirliði ve haklarý açýsýndan medyanýn temsil stra- vb. bulunmaktadýr. 1990larla birlikte beliren tejilerine dikkat kesildiler. Medyayý izleyerek, ve dünya çapýnda yaygýnlaþan bir diðer takip ettikleri medya içeriklerinde kendi eðilim de, basýnda bazý birliklerin, alternatif toplumsal gruplarýnýn, kesimlerinin nasýl medya yapýlarýnýn ve uluslararasý basýn temsil edildiðini çözümlemeye baþladýlar ve örgütlenmelerinin de yaygýn ve popüler elde ettikleri bulgularý hem medya aracý- medyadaki içerikleri (haberler baþta gelmek lýðýyla kamuoyuyla hem de akademik plat- üzere) takibe alarak, varolan temsil strate- formlarda paylaþtýlar. jilerinin ýrkçý, cinsiyetçi, sýnýfsal, vb. her türden ayrýmcýlýðý güçlendiren iþleyiþini ve 1990larla birlikte sivil toplum kuruluþlarýnýn güç iliþkilerinin medya içeriklerinde yeniden medya izleme çalýþmalarý, izlenen medyanýn yapýlanmasýný gözler önüne sermeye içeriklerine müdahaleyi de getiren etkin baþlamalarýdýr. Bu oluþumlarýn bazýlarý, 15 Ýngilterede henüz 1960larýn sonunda bir grup kadýn tarafýndan kurulan Medya Ýzleme adlý yapý, iyi ve sorumlu yayýncýlýk için öteden beri mücadele vermektedir. STK niteliðinde bir yapýlanmaya sahip oluþum, medya karþýsýnda kamularýn haklarýný korumak yayýncýlara sorumluluklarýný ifade etmek üzere tasarlanmýþtýr. Özellikle televizyonun çocuklar üzerindeki etkileriyle ilgili çalýþmalarý bulunan kuruluþ, Ýngilterede yayýnlar üzerine düzenleyici resmi kurum olan Office of Communications (Ofcom) üzerinde de etkide bulunabilen önemli bir baský grubuna dönüþmüþtür. Ýngilterede iki kanallý yayýncýlýktan dijital yayýncýlýða uzanan endüstriyel ortamda, düzenleyici kurum kadar yayýncý kuruluþlar tarafýndan da dikkate alýnarak ve politikalarýn, standartlarýn geliþiminde belirleyiciliðe sahip olabilmiþtir. Medyayla ilgili geliþen herhangi bir meselede sürekli kampanyalar düzenleyerek sonuç almaya dönük çabalarýnda neleri baþardýklarý konusunda daha fazla ayrýntý için bkz. http://www.mediawatchuk.org.uk B Ö L Ü M 3 : K A D I N S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I Ý Ç Ý N M E DYA Ý Z L E M E S Ü R E Ç L E R Ý N Ý N Ö N E M Ý kadýn gazetecilerin medya sektöründe sayýca içerikler üzerinden ancak sürekli ve düzenli artýþý ve ürettikleri içeriklerin daha çok yapýlmayan bu izlemelerin sonuçlarý, dolaþýma girmesi için de çeþitli programlar Türkiyede kadýnlar ve hak ihlallerine yürütmektedirler16. Buna ek olarak yine uðrayan çeþitli kesimler üzerinde hakim 1980lerin sonu 1990larla birlikte sadece kýlýnan temsil stratejilerini önemli ölçüde medya içerikleri ve endüstrisi üzerinde açýða vurmaktadýr. Medya takibi anlamýnda belirleyici olmaya çalýþan ve savunu- önemli ve ilk örneklerden birisi, dünya culuðunu daha insancýl, eþitlikçi ve çapýnda yürütülen Global Medya Takibi çeþitliliklere açýk bir medya yapýlanmasý (Global Media Watch Project) projesinin yönünde ortaya koyan medya aktivizmi Türkiye bölümü olarak gerçekleþtirilmiþtir. türünden oluþumlarda da medya izleme, 1995 ve 2000 yýllarýnda Ankara ve merkezi bir yer almaya baþlamýþtýr 17 . Ýstanbulda Yeditepe Üniversitesi Ýletiþim Medyayý dönüþtürme yönündeki bu türden Fakültesi ile Kadýnýn Ýnsan Haklarý Bilgi ve sivil toplum kuruluþlarý, bu genel amaçlarý Belge Merkezinin koordine ettiði Ankara çerçevesinde, kadýnýn medyada temsili ile Ýzleme Grubu olmak üzere iki ayrý grubun ilgili politikalarý, mesleki anlayýþlarý ve yaptýðý izlemeyle, haberler cinsiyetçilikleri eðilimleri de ortadan kaldýrmak için çaba açýsýndan deðerlendirilmiþlerdir. Bunun yaný göstermektedir. sýra internet üzerinden yerel medyayý güçlendirmek üzere kurulan Baðýmsýz Ýletiþim Aðý 3.2 Türkiyede Medya Ýzleme (BÝA) adlý haber aðý yapýsýnda da, düzenli Türkiyede ise STKlar ve alternatif basýn olarak hak ihlalleri izlenmektedir. Ýzleme kuruluþlarý tarafýndan medya izleme kapsamýnda 2005 yýlýnda Medya Özgürlüðü çalýþmalarý, 2000lerin baþýndan itibaren ve Hak Ýhlalleri gözlem raporu hazýr- sistemli olarak gerçekleþtirilmeye baþlan- lanmýþtýr. Bu raporlar ile yönetimlerin yazýlý mýþtýr. Özellikle gazete ve televizyonlardaki basýn, radyo ve televizyonlarýn seslerini 16 Örneðin IFEX (Uluslar arasý Ýfade Özgürlüðü Mübadelesi), UNESCOnun 2004 yýlýnda baþlattýðý Haber Yapan Kadýnlar adlý ve basýnda kadýnlarýn önemli yöneticilik konumlarýna gelmesi için baþlatýlan kampanyaya, kadýn gazetecilere daha çok görünürlük kazandýrýlmasý konusunda destek vermiþtir. Bu konuda bkz. http://www.ifex.org 17Uluslararasý Medya Eylemi Ýçin Merkez CIMA (Center for International Media Action) 2003 yýlýnda kurulmuþtur. Merkez medya ve iletiþim alanýndaki politika dönüþümünü gerçekleþtirmek üzere sivil toplum kuruluþlarýný güçlendirmeyi hedeflemektedir. Farklý politik stratejilerle çalýþan gruplarý biraraya getirerek kamu yayýncýlýðýný ve bu konudaki politik gündemi geliþtirmeyi amaçlamaktadýr. Baðýmsýz, ticari olmayan ve topluluk medyasýný yerel, bölgesel ve ulusal ölçeklerde güçlenmeleri için desteklemeye yönelik çalýþmalarý vardýr. http://www.mediaactioncenter.org 61 62 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R özgürce duyurabilmesinin önüne koyduðu birimleri bu ihlallerden vazgeçme konu- yasal ve fiili engellere dikkati çekmek; sunda duyarlý ve sorumlu olmaya davet habercileri, meslek kuruluþlarýný ve halký ederek, ihlallerin takipçisi olmaya baþladý. ihlaller konusunda bilgilendirmek; ifade Çalýþmalarýný Medyada Cinsiyetçiliðe Son özgürlüðü yolunda gerçekleþtirilmiþ Kampanyasý ile kamuoyu ile paylaþtý. Kam- reformlarýn sürdürülmesi için yönetimleri panya çerçevesinde düzenlediði Medyada uyarmak hedeflenmektedir. "Hak haberciliði" Cinsiyetçilik Araþtýrmasý ile farklý medya izlemesi ise Türkiyede yaygýn medyaya, bu örnekleri üzerinde kadýnlarýn temsil biçimleri alanda daha nitelikli ve daha kapsamlý bir saptandý. Araþtýrma sonuçlarýný Cinsiyetçi habercilik için "hak haberciliði" alanýnda Olmayan Medya Ýçin adlý konferansla yaptýklarýna iliþkin bir ayna tutmayý amaç- duyurdu. lamaktadýr. MEDÝZin çabalarý ve amaçlarý þu baþlýklarda Medyada kadýnýn cinsiyetçi temsilini en toplanabilir: sistematik olarak izleyen ve yine kadýn sivil Medyada kadýnýn insan haklarý ihlallerinin toplum kuruluþlarýnýn aralarýndaki koor- teþhirine ve kadýnlarýn, cinsiyetlerinden dinasyonla hayata geçirdiði yapý, MEDÝZ18 ötürü ayrýmcýlýða uðramadýklarý bir medya olmuþtur. MEDÝZ, Kadýnlarýn Medya Ýzleme yaratýlmasý. Grubudur. MEDÝZ'i 23 kadýn örgütü19 2006 Medyada kadýnlarýn kurban, zavallý, yýlýnda kurdu. Amacý medya eliyle yapýlan maðdur, cinsel nesne, kutsal ana, namus hak ihlallerine ve kadýnlara karþý iþlenen simgesi, vb. geleneksel roller çerçevesinde, þiddet suçlarýnýn teþvik edilmesine "dur" erkeklere baðýmlý ve ikinci sýnýf bir insan demek, bu ayrýmcýlýðý sonlandýrmaktýr. olarak sunulmasýnýn engellenmesi. Medya Ýzleme Grubu olarak, öncelikle, tüm Magazin ve 3. sayfa gibi alanlarýn dýþýnda medya kurum ve mensuplarýný ve ilgili tüm kalan, siyaset, ekonomi, uluslararasý iliþkiler, 18 www.mediz.org 19 Adana Kadýn Hukukçular Ýnisiyatifi, Amargi, Ankaralý Feministler, Avcýlar Ev Eksenli Çalýþan Kadýnlar Kooperatifi, Avrupa Kadýn Lobisi Türkiye Koordinasyonu (AKL-TK), Denizli Kadýn Platformu, Feminist Kadýn Çevresi, Filmmor Kadýn Kooperatifi, Ýris Eþitlik Gözlem Grubu, Ýstanbul Kadýn Hukukçular Ýnisiyatifi, Ýzmir Kadýn Dayanýþma Derneði, Ýzmir Kadýn Hukukçular Ýnisiyatifi, KADAV - Yeni Adým Sitesi, KA-DER, Kadýn Dayanýþma Vakfý, Kadýnýn Ýnsan Haklarý - Yeni Çözümler Derneði, Kadýnlarla Dayanýþma Vakfý, KAMER, Kýrk Örük Kadýna Yönelik Þiddetle Mücadele Kooperatifi, Mor Çatý, Pazartesi Dergisi, SOGEP, Van Kadýn Derneði, Yaþam Kadýn Çevre Kültür ve Ýþletme Kooperatifi. B Ö L Ü M 3 : K A D I N S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I Ý Ç Ý N M E DYA Ý Z L E M E S Ü R E Ç L E R Ý N Ý N Ö N E M Ý vb. konularda kadýnlarýn yok sayýlmasýna 3.3 Dünyada Medya Ýzleme son verilmesi. Türkiye dýþýnda medya izlemesi gerçek- Kadýnýn medyada çeþitli beceri, uzmanlýk leþtiren kadýn sivil toplum kuruluþlarýna ve yönleriyle ve dengeli biçimde temsil bölgesel bir örnek ise CAWTAR20 (Arap edilmesinin teþvik edilmesi. Kadýnlarý Eðitim ve Araþtýrma Merkezi)dir. Neredeyse tamamen erkeklerin egemen 1993 yýlýnda Tunusta baðýmsýz ve bölgesel olduklarý "tepe"ler (yönetim kadrolarý) ve bir kurum olarak, Arap dünyasýnda toplum- "köþe"lerde (köþe yazýlarý, yorumlar, sal cinsiyet eþitliðinin saðlanmasýyla ilgili yönlendirici görüþ alanlarý) kadýnlara yer açýlmasý. Tüm muhataplarla birlikte müzakere edilmiþ cinsiyetçi olmayan bir medya etiði oluþturulmasý. çalýþmak üzere kurulmuþtur. Bu hedeflerinin bir parçasý da medya ve iletiþim alanýyla ilgili çalýþmalar yürütmektir. Bu amaçla eðitim, araþtýrma, aðlar ve savunuculuk faaliyetleri yoluyla Arap medyasýný dönüþtürmeye çalýþmaktadýr. Yayýnladýðý Arap Kadýnlarýnýn Geliþimi Raporlarý dizisi yoluyla, medya üzerinden toplumsal cinsiyet odaklý içeriklere iliþkin olarak 22 Arap ülkesinde araþtýrmalar da yürütmektedir. Araþtýrma sonuçlarýný kamuoyu ve politika yapýcýlar ile paylaþ-maktadýr. Kurduðu Toplumsal Cinsiyet ve Geliþim Arap Networkü ve bu merkezin yürüttüðü araþtýrmalar, faaliyetler ve organizasyonlar yoluyla, Arap medyasýnýn üyelerini CAWTARýn medya programlarýna davet ederek cinsiyete duyarlý bir yaklaþýmla haber üretimi konusunda eðitimler vermektedir. Eðitimlerden geçen gazeteciler, CAWTARýn yýlda 4 kez Arapça ve Ýngilizce çýkardýðý bültene (CAWTARYAT) Arap gazeteciler olarak katký saðlamaktadýr. Bu 20 http://www.cawtar.org 63 64 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R sivil toplum kuruluþu, Arap basýný ve görsel þiddeti azaltmak ve toplumsal cinsiyet iþitsel medyasýnýn üyelerine çalýþtýklarý eþitliðini yükseltmek amacýyla bir araya medya kuruluþlarýnda kendi stratejilerini gelen kadýnlar: geliþtirmeleri için de programlar sunmaktadýr. CAWTAR bu çalýþmalarýyla, Arap Medyanýn hayatýmýzdaki etkisine yönelik medyasýnda çalýþanlarýn toplumsal cinsiyetle farkýndalýðý artýrmak için medyadaki toplum- ilgili bölgesel sorunlarý analiz yeteneklerini sal cinsiyete dair içeriklerin analizini gerçek- geliþtirmeyi, ulusal politikalarý ve kamu- leþtirmektedirler. oyunu etkileyecek geliþimler saðlamayý Geçmiþ yýllarda Karayip Medya ve Ýletiþim hedeflemektedir. Arap medyasýndaki Enstitüsünde Toplumsal Cinsiyet, Medya toplumsal cinsiyetle ilgili tartýþmalarýn çapýný ve Geliþim adlý bir dersin geliþtirilmesi, geniþletme çabalarý kapsamýnda, Arap müfredatta yer almasý ve bölge gazetecileri gazeteciler için seminerler, yarýþmalar ile öðrencilerin derse katýlmalarý için çaba düzenleyerek konuya iliþkin farkýndalýk göstermiþlerdir. düzeyini artýrmaktadýr. Ayrýca Arap Kadýnlarý Medyadaki þiddetin tasvirine yönelik Medya Ýzleme Programý yoluyla toplumsal araþtýrmalarý koordine etmektedirler. cinsiyet ve medya için araþtýrma, þebeke Ayrýca Jamaika Yayýn Kuruluþuna kurma ve eðitim faaliyetleri aracýlýðýyla bir danýþmanlýk yaparak 2003 yýlýndan itibaren strateji geliþtirmekte; bölgedeki toplumsal cinsellik ve þiddet içeriklerinin çocuklar cinsiyet eþitliðinin artmasýna yönelik üzerindeki etkisini azaltmak amacýyla giriþimleri Arap medyasý üzerinden çocuklar için televizyon kodlarýnýn uygu- izlemektedir. CAWTAR son olarak BMnin lanmasýný saðlamýþlardýr. Kadýnlar Ýçin Geliþme Fonunun katkýsýyla Arap Kadýnlarý Medya Ýzleme Projesinin Asya bölgesinde ise ilk kez 1996da Çinin yürütücülüðünü üstlenmiþtir. Pekin kentinde Kadýn ve Medya Ýzleme Aðý22 kuruldu. Baþkent Kadýn Gazeteciler Birliði Jamaikada 1987 yýlýnda kurulan Kadýn ve Çin Kadýn Haberleri adlý iki sivil toplum Medya Ýzleme Grubu (Womens Media kuruluþunun oluþturulmasýna öncülük ettiði Watch, WMW), yine gönüllü ve çýkar amaçsýz bu að yapýsý, hem Çindeki çeþitli kadýn bir kuruluþtur21. Toplumsal cinsiyet temelli örgütlerinden hem de belli baþlý medya 21 http://www.womensmediawatch.org 22 http://www.genderwatchina.org B Ö L Ü M 3 : K A D I N S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I Ý Ç Ý N M E DYA Ý Z L E M E S Ü R E Ç L E R Ý N Ý N Ö N E M Ý kuruluþlarýndan gelen katýlýmcýlarla merkezi Londrada olan uluslararasý bu güçlendirildi. Bu að, kadýný aþaðýlayan, kuruluþun tarihi 1950lere uzanmaktadýr. baðýmsýzlýðýný yadsýyan ve stereotip cinsiyet Uluslararasý düzlemde bine yakýn kiþisel ve rolleri ile kadýný sunan medya içeriklerine kurumsal üyesi olan WACC, aslýnda dini direnmeyi amaçladý. Çin kadýnýnýn toplumsal içerikli yayýnlara dair kýlavuz ilkelerin kazanýmlarýný arttýrmak için kadýnlar lehine hazýrlanmasý için harekete geçen iletiþimciler bir medya temsil stratejisinin harekete tarafýndan kurulmuþtur. Zamanla yapýsý, geçirilmesi yönünde uðraþ verdi. 1997de medya çeþitliliði, eþitlik, iletiþim ve bilgiye reklamlarda ve haberlerde kadýnlarýn nasýl eþit ulaþým, medya ve cinsiyet düzleminde temsil edildiði ile ilgili analitik raporlar adalet- iletiþim ve iktidar arasýndaki iliþkiler yayýnladý. Yine ayný yýl izleyicilerden gelen üzerine çalýþmaya odaklanan bir kuruluþ þikayetleri kayýtlamak ve medya kuru- haline gelmiþtir. Halen toplumsal cinsiyet luþlarýna ulaþtýrmak için bir telefon hattý sorunsalý üzerinden medya izleme faali- kurdu. Medyadaki kadýn çalýþanlarýn eðitimi yetleri gerçekleþtirmektedir. Kurduðu web ve medyada kadýn programlarýnýn daha da sitesi aracýlýðýyla global, bölgesel ve ulusal artmasý yönünde uðraþlar verdi. Ýki yýl sonra düzlemde medya izleme ve savunuculuk bu giriþim, 2000 yýlýnda küresel medya faaliyetleriyle ilgili fikir ve deneyimlerin izleme projesine dahil olarak izleme paylaþýlacaðý bir forum oluþturmuþtur23. çalýþmalarýný sürdürdü. Halen Çin ulusal Bütün dünyada pek çok kadýn kuruluþunu medyasýndaki kadýn karar verici yönetici cinsiyetçi medya yapýlanmasý karþýsýnda sayýsýný arttýrmak ve medyada kadýn harekete geçiren Küresel Medya Ýzleme farkýndalýðýný yükseltmek için çalýþmalarýný Projesinin yürütücüsü olan sivil toplum sürdürmektedir. kuruluþu olarak etkinliklerini kadýnlarýn haber medyasýnda adil ve dengeli temsil WACC: Medya izlemeye yönelik etkinlikler edilmesine yoðunlaþtýrmýþtýr. Medya gerçekleþtiren bir baþka önemli kuruluþ ise içeriklerini izlemeyi gerçekleþtirmekte ve bu Hýristiyan Ýletiþimi Dünya Birliði WACC dýr konuda toplumsal dava savunuculuðu da (The World Association for Christian yürütmektedir.Bu amaçla 2005 yýlýnda 66 Communication). Toplumsal deðiþim için ülkede basýn, televizyon ve radyoda medya haklarýný geliþtirmeyi hedefleyen ve yayýnlanan toplam 13.000 haber hikayesi 23 http://www.whomakesthenews.org 65 66 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R üzerinde cinsiyet ve medya aktivistlerinin, akademisyenlerin ve iletiþim öðrencilerinin katýldýðý bir izleme gerçekleþtirerek raporkitap olarak yayýnlamýþtýr. WIFP: Medya izleme konusunda söz edilmeyi hak eden bir baþka sivil toplum kuruluþu ise WIFP yani Basýn Özgürlüðü Ýçin Kadýn Kuruluþudur (Womens Institute for Freedom of the Press) WIFP araþtýrma, eðitim ve yayýn faaliyetlerinde bulunan bir gönüllü kuruluþtur24. 1972 yýlýnda Ýngilterede bir kadýn tarafýndan kurulan örgüt, kadýnlar arasýndaki iletiþimi artýrmak ve kamuya Internews: Internews, Kaliforniada kurulan deneyimleri, perspektifleri ve kanaatleri medya geliþimini saðlamaya dönük yoluyla ulaþmayý hedeflemektedir. Ulusal uluslararasý bir örgüttür25. Medyanýn daha ve uluslararasý bir að olarak iþlev görmekte ayrýca staj olanaklarý yaratmaktadýr. Hedefleri, zengin-fakir, kadýn-erkek, tüm insancýl amaçlarla harekete geçirilmesi ve yerel / bölgesel medyanýn geliþimi için çalýþan örgüt, özellikle medya endüstrisinde kadýn çalýþanlarýn liderlik özelliklerinin arttýrýlmasý insanlara basýn üzerinden eþit ifade olanaðý ve medya içerisinde daha iyi konumlara vererek, herkes için basýn özgürlüðü alanýný gelebilme kapasitelerini desteklemek için geniþleterek medyayý demokratikleþtirmektir. Media Democracy Online adlý yayýn organýný 2004 yýlýndan bu yana yýlda dört kez düzenli olarak yayýnlamaktadýrlar. 24 http://www.wifp.org 25 http://www.internews.org eðitim programlarý yürütmektedir. Aðýrlýklý olarak kadýn gazetecilere yönelik eðitimlere zaman zaman erkek medya çalýþanlarý da dahil edilmektedir. Medyada kadýnlar tarafýndan kadýnlar için televizyon ve radyo B Ö L Ü M 3 : K A D I N S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I Ý Ç Ý N M E DYA Ý Z L E M E S Ü R E Ç L E R Ý N Ý N Ö N E M Ý programlarýnýn hazýrlanabilmesi amacýyla, iliþkin istatistiksel dökümler ve en iyi on dünyanýn gereksinim duyulan her bölge- haber hikayesi yer almaktadýr. Yine kuzey sinde (Afganistan, Pakistan, Kafkaslar, Rusya Amerikadan bir diðer medya izleme odaklý vb.) eðitimlerini sürdürmektedir. Örneðin, sivil toplum kuruluþu da, 1984te Kanadada Internews, Rusyada 15 kentten gelen baþlayan Media Watch inisiyatifidir 26 . eðitimli televizyon gazetecilerine kadýn Medyada kadýna dair taraflý imgelere ve sorunlarýný etkin ve sorumlu bir biçimde suistimal edici stereotiplere karþý mücadele nasýl sunacaklarýna dair bir eðitim vermiþ etmeyi amaçlayan inisiyatif, bu amaçla ve sonrasýnda Çünkü Kadýným adlý bir eðitim videolarý hazýrlayýp daðýtmakta, daha program üretilmiþtir. çok bilgilenmiþ bir tüketici yaratmak için izleyicilere haber mektuplarý göndermektedir. Özellikle þirketleþmiþ medyalar ve onlara reklam vererek destekçisi olan firmalar, bu grubun hedefinde yer almaktadýr. The Tyndall Report: Amerikadan bir baþka medya izleme kuruluþu The Tyndall Reportdur ve Amerikanýn üç yayýn kuruluþunun günlük gece haberlerini izlemektedir: ABC World News , CBS Evening Buraya kadar dünyadan ve Türkiyeden çeþitli örneklerini verdiðimiz kadýn odaklý medya izleme kadýn STKlarý için neden önemlidir diye bakýldýðýnda temelde þu açýlýmlarý yaratabildiði saptanmaktadýr: News, NBC Nightly News. The Tyndall Blog adlý sitede her haber bülteni için izleme STKlar medya izlemesi yaparak, kendi sonuçlarý ve yorumlara yer vermektedir. savunuculuk alanlarý ve konularýyla ilgili Tyndall Weekly sitesinde haber istasyon- medyanýn temsil stratejilerini açýða larýnýn bir haftalýk haberleri nasýl sunduðuna çýkarabilirler. 26 http://www.mediawatch.com 67 68 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R Bu temsillerin dönüþtürülmesi için etkinliklerin kendisi de medya için haber kamuoyu yaratabilirler. deðeri oluþturulabilecek bir içerik saðlar. Yarattýklarý kamuoyu ile birlikte yayýncýlýk Yani medyada söz konusu STKlarýn sözü alanýndaki düzenleyici kuruluþlar üzerinde dolaþýma girebilir. (örneðin Türkiyede RTÜK) medya ve yayýncýlýk alanýndaki politikalarýn oluþturulmasý ve standartlarýn geliþtirilmesi süreçlerinde etkinlik saðlayabilirler. Kadýnlara iliþkin temsilin farklýlaþmasý için Yasal ve mevzuat çerçevelerinin yapýlmasý süreçlerinde etkinlikleri, sunduklarý çözümlemeler ve eylemlilikleri ile dikkate alýnacak uzun soluklu platformlara ve inisiyatiflere basýn meslek kuruluþlarýnýn uðraþtýðý medya dönüþebilirler. etiði ve mesleki ilkelerin geliþtirilip yaygýn- Uluslararasý alanda kadýnlar arasýnda, laþtýrýlmasý konusunda çaba gösterebilirler. yaygýn medyaya karþý iþbirliði zeminini Medya izleme raporlarý, açýklamalarý ve kurmaya yardýmcý olabilir. Sivil Toplum Kuruluþlarýnýn Medyayý Harekete Geçirme Süreçleri K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R 4 BÖLÜM 4 Sivil Toplum Kuruluþlarýnýn Medyayý Harekete Geçirme Süreçleri K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R 4 Basýn Bültenleri, Basýn Toplantýlarý Konuþma ve Sunuþ Hazýrlama Medya Ýle Mülakat Teknikleri Kriz Ýletiþimi STKlar ve Savunuculuk Çalýþmalarý Kampanya Tasarýmý BÖLÜM 4 B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý Sivil Toplum Kuruluþlarýnýn Medyayý Harekete Geçirme Süreçleri 4.1 Basýn Bültenleri ve Basýn Toplantýlarý desteðinin elde edilmesi açýsýndan görsel ve Çok farklý tarihlere ve heterojen yapýlara yazýlý basýnýn desteðine her zaman sahip gönüllü kuruluþlar, temel olarak gereksinim vardýr. Özellikle kendi yayýn kadýnlarýn toplumsal yaþamýn bütün organýna sahip olmayan örgütler açýsýndan alanlarýna etkin katýlýmýný saðlamak, kadýn bu destek büyük önem taþýmaktadýr. Faaliyet sorunlarý karþýsýnda duyarlýlýðý artýrmak, bu konularýyla ilgili olarak medyanýn desteðini konularda ilgili kurum ve kuruluþlara baský saðlamak ve kendilerini tanýtmak için yapmak amacýný taþýrlar. On yýl önceki medyayý harekete geçirme süreçleri ve bu verilere göre kadýnlarýn eþit haklar elde konuda kullanýlabilecek araçlar ve gerekli etmesine, güçlendirilmesine, toplum içinde diðer giriþimler hakkýnda fikir sahibi olmalarý, karþý karþýya kaldýklarý sorunlarýn çözüm- STKlarýn amaçlarýna ulaþmalarýnda yardýmcý lenmesine ve kadýnýn sosyal, kültürel ve olacaktýr. Bu nedenle medyayla iletiþime ekonomik alanlarda etkinliðinin artýrýl- geçerken, iletiþim araçlarý arasýndaki masýna yönelik çalýþmalarda bulunan 120yi kavramsal farklarý bilmek ve düzenlenen aþkýn kadýn kuruluþu faaliyet göster- faaliyetin kapsamýna, mesajýn içeriðine göre mektedir27. Bu sayý günümüzde daha da doðru aracý seçmek gerekir. artmýþtýr. Bu bölümde hedeflerle uyumlu basýn bülteni, Sivil toplum kuruluþlarý tarafýndan gerçek- basýn konferansý, basýn dosyasý, basýn gezisi, leþtirilen çalýþmalarýn geniþ kitlelere basýn makalesi, basýn resepsiyonu gibi ulaþtýrýlmasý, bu çalýþmalarýn amacý, kapsamý kavramlarýn ne anlama geldiðini ve nasýl hakkýnda bilgi verilmesi ve kamuoyunun gerçekleþtirilmeleri gerektiðini inceleyeceðiz. 27 Cumhuriyetin 75. Yýlýnda Türkiyede Kadýnýn Durumu, T.C. Baþbakanlýk Kadýnýn Statüsü ve Sorunlarý Genel Müdürlüðü, Kasým 1998, Ankara, s. 93-95. 71 72 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R a) Basýn Bildirisi / Bülteni: Haber deðeri olan gerçekleþen / gerçekleþecek olayýn yerini ve basýnda yer almasý istenen kuruluþla ilgili ifade eder. Ne zaman sorusu olayýn ne olaylarý, olaylara iliþkin bilgileri, ayrýntýlarý, zaman gerçekleþtiðini veya gerçekleþeceðini basýn bültenleri aracýlýðýyla basýna aktararak anlatýr. Neden sorusu olayýn neden önemli yayýnlanmalarý saðlar. Basýn bültenleri, olduðunu anlatmamýzý gerekli kýlar (5N+1K mesajýn iletilmesini istediðimiz iletiþim aracýna ve bu araçlarýn seslendiði hedef kitlelere göre deðiþik biçimler alýr. Fakat bütün medya kuruluþlarýnýn uyduðu bazý ortak ilkeler de bulunur. Basýn bültenleri kýsaca; örgütlerin basýnda yer almasýný Kuralý). Haber yazýmýnda ters piramit kuralý uygulanarak, haberin en önemli kýsmý en baþta verilmeli, ayrýntýlar ise önem sýrasýna göre daha sonra yer almalýdýr. Haber istedikleri konularla ilgili olarak basýna editörleri genellikle zaman darlýðý ve gelen periyodik olarak hazýrlayýp gönderdikleri bültenlerin yoðunluðu nedeniyle bültenin metinlerdir. Bunlar her zaman, medyanýn en baþýný okuyarak yayýnlanýp yayýnlan- ortak haber ölçütlerine, üslubuna, formatýna mayacaðýna karar verirler. Okuyucularýn da ve gönderilen medya kuruluþunun kendine en çok ilgisini çeken bu bölüm olduðu için has özelliklerine uygun olarak hazýrlan- haberin özü bu bölümde verilmelidir. malýdýr. Basýn bülteni yazýmýnda dikkat Giriþ cümlesi kýsa, ilginç ve dikkat çekici edilmesi gereken noktalarý þöyle sýralaya- olmalýdýr. biliriz (Oktay, 2002: 160-161, Biber, 2006: Bilgilerde kesinlik ve doðruluktan 97; Shure vd.,1995 5,7-8): Ýçeriðe Ýliþkin Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar: Bültenin baþlýðý, dikkat çekici bir biçimde mesajýn özünü vermeli, ilk paragrafta ise kim, ne, ne zaman, nerede, niçin ve nasýl ayrýlmayarak, isimler ve alýntýlar doðru ve tam yazýlmalýdýr. Bültenler, örneklerle ve rakamlarla desteklenmelidir. Bülten haberlerinde belirli bir görüþ açýsý, reklam ve propagandaya benzer bir tarzda sorularý yanýtlanmalýdýr. Kim sorusu savunulmamalý, objektif bir dil kullanmaya öykünün öznesini iþaret eder. Özne, bir kiþi, çalýþarak haber diliyle örtüþen bir yapý grup, veya kuruluþ olabilir. Ne sorusu kurulmalýdýr. medyanýn bilmesi gereken olaya Bültende iletilen mesajlar kamusal bir ilgi göndermede bulunur. Nerede sorusu ve ihtiyaca seslenmeli, önerdiðimiz çözümler B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý inandýrýcý ve ikna edici bir biçimde sunul- Zamanlama malýdýr. Zamanlama açýsýndan dikkatli olunmasý Konu güncel ve ilgi çekici olmalýdýr. gerekir. Tarihli bir faaliyet, organizasyon, Bildiri gerektiði durumlarda fotoðraf, açýlýþ, proje duyurulmak isteniyorsa en geç resim, grafik gibi materyallerle destek- bir gün öncesinden öðlene kadar basýn lenmelidir. bildirisinin / bülteninin gazetelere ulaþtýrýlmasý gerekir. Çünkü gazeteciler gün içinde Üslupla Ýlgili Dikkat Edilmesi Gereken bir sonraki günün içeriðini oluþturmaya Noktalar çaba harcarlar, ancak gazetelerde gündem Yazým kurallarýna dikkat edilmeli, teknik toplantýlarý sabahlarý yapýlýr, bu toplantýlarda jargon kullanmaktan kaçýnýlmalýdýr. yarýnki gazetenin gündeminin ne olacaðý, Uzun cümleler yerine kýsa, pasif yapýlý kimlerin hangi haberleri takip edeceðine cümleler yerine aktif cümleler kullanýl- karar verilir. Bu yüzden bültenin ulaþtýrýlmasý malýdýr. için en geç tarih, bir önceki günün öðlene kadar olan zaman dilimidir. Ayný zamanda Teknik Noktalar ve Dizgi basýn bülteninin bütün medya kuruluþlarýna Bildiri metni her zaman A 4 boyutunda ayný anda geçilmesi ve hepsine eþit mesafede bir kaðýda iki aralýkla yazýlmalýdýr. Paragraflar durulmasý gerekir. ilk satýrda içerden baþlanarak yazýlabilir. Paragraflar arasýnda standart boþluk býrakýlýr. b) Basýn Toplantýsý / Konferansý: Basýn Bildiriyi bir ya da en fazla iki sayfada bildirisiyle ifade edilemeyecek kadar önemli tutmak önerilir. Bildiri iki sayfadan ve detaylý konular için basýn toplantýlarý / oluþuyorsa birinci sayfanýn sonuna bir konferanslarý düzenlenmelidir. Basýn devam yazýsý koymakta fayda vardýr. konferanslarý, sivil toplum örgütlerinin Gönderilen bildiride/bültende tarih, tanýtýlmasý, basýnla iletiþim kurulmasý ve iletiþim kurulacak kiþinin adres ve telefonlarý, geliþtirilmesi açýsýndan büyük önem taþýr. kuruluþ adý bulunmalýdýr. Antetli kaðýt Basýn toplantýlarýnýn avantajý, muhabirlerle kullanýlmýyorsa; adres ve iletiþim bilgileri yüzyüze gelerek doðrudan iletiþim kurul- sayfanýn sol üst köþesine yazýlýr. Bildirinin masýdýr. Konferanslardaki konuþmalar baþlýðý sol kenara dayanmýþ olarak adresle amaca uygun olarak seçilmeli, süre ilgili bilginin altýnda ve bildiri metninden dinleyenleri sýkacak kadar uzun tutul- önce tamamý büyük harflerle yazýlýr. mamalý, soru ve cevaplar için yeterince 73 74 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R zaman býrakýlmalýdýr (Tortop 1998den hatýrlatmakta fayda vardýr. Toplantýlar ertesi aktaran Biber, 2006: 99, 101). günün gündemine alýnabilmeleri için sabah saatlerinde düzenlenmelidir. Özellikle 11.00- Basýn konferansýnýn baþarýsý büyük oranda 11.30 arasýndaki zaman dilimi basýn toplan- yapýlacak kapsamlý bir plana baðlýdýr. Böyle týlarý için en uygun zaman dilimidir. Saat bir plan; katýlýmcýlara iliþkin özellikleri, kadar haftanýn hangi günü düzenleneceði konferansýn yapýlacaðý yerin özelliklerini, de yine önemli bir konudur. Hafta sonlarý, zamana ve konuya iliþkin bazý temel verileri günlük gazeteler için konunun çok önemli içermelidir. Bir basýn konferansý düzenleme olmadýðý durumlarda, haberimizin depo kararý þu sorular yanýtlandýktan sonra alýnmalýdýr (Okay ve Okay 2002den aktaran Biber, 2006: 99): Basýn konferansýnýn gerekçesi nedir? Nerede ve ne zaman yapýlacaktýr? Kimler katýlacaktýr? Hangi konu tartýþýlacaktýr? Ne tür materyaller hazýrlanacaktýr? Tüm bu sorulara verilecek yanýtlar basýn konferanslarýný planlama ve organize etme aþamasýnda yardýmcý olacaktýr. Basýn toplantýlarýný düzenlerken dikkat edilmesi gereken diðer hususlar þöyledir: Toplantý / Konferans organizasyonuna haber olma ihtimalinin yüksek olmasý nedeniyle pek uygun deðildir. Aylýk ya da haftalýk haber dergilerinde yer almasý beklenen toplantýlarýn da onlarýn yayýn günleri dikkate alýnarak hazýrlanmasý gerekir. Ayýn hangi haftasý böyle bir toplantýnýn yapýlacaðý kararý da dikkatli bir biçimde verilmelidir. Aylýk dergiler genellikle ayýn ortasýndan önce baskýya girerler. Öyleyse genel olarak günün erken saati, haftanýn ilk günü ya da ayýn ilk haftalarý bu tür toplantýlarýn yapýlmasý için daha uygun zaman dilimleridir. Basýn toplantýsý için medya merkezlerine yakýn bir mekan seçimi, sözkonusu mekanda gazetecilerin iþlerini yapabilmeleri için iliþkin dikkatli bir planlama yapýlmalýdýr. teknolojik araç, gereç bulundurulmasý Konuyla ilgili mümkün olduðunca çok sayýda önemlidir. gazetecinin, mümkün olduðunca önceden Toplantýnýn ana fikrinin ve açýklanan davet edilmesi böylece, medya yönetim- hususlarýn yer aldýðý yazýlý bir metnin, basýn lerinin basýn toplantýsýný / konferansýný kendi toplantýsýnýn baþýnda ya da en azýndan takvimlerine almalarýna fýrsat verilmesi sonunda, medya mensuplarýna daðýtýlmasý, gerekmektedir. Ancak toplantý sabahý, konu hakkýnda eksik ya da yanlýþ bilgi telefon, e-mail ya da faks ile konuyu yeniden aktarýmýný önleyecektir. B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý Bu tür toplantýlarda üst düzey ya da uðradýklarýný belirterek; Tüm dünyada ve konusunda uzman kimliklerin konuþmalarý her sýnýfta þiddet olgusunun kendini bir verilen mesajlarýn etkinliðini ve taþýdýðý haber þekilde yaþatmakta olduðu, zengin - fakir, deðerini artýracaktýr. eðitimli - eðitimsiz, küçük - büyük, evli - bekar Basýn toplantýlarý basýn bildirileri gibi tek ayrýmý olmaksýzýn kadýnlarýn bir þekilde yanlý deðil, iki yanlýdýr. Toplantýyý düzen- þiddeti yaþadýklarý saptamasýna ulaþ- leyen, gerekli bilgileri verdikten sonra maktadýr. Burada, kadýna yönelik þiddete, konuyla ilgili çeþitli sorularý yanýtlar ve basýn konferansý yoluyla dikkat çekilmiþtir. toplantýdaki çeþitli noktalara açýklýk getirir (Oktay, 2002: 168-169; Karalar, 1998: 263; c) Basýn Dosyasý / Kiti: Kuruluþlarýn düzen- Peltekoðlu, 1998: 156). lediði basýn konferansý, basýn gezisi, basýn toplantýsý gibi etkinliklere katýlan basýn Basýn konferanslarýna iliþkin bir örnek; Bingöl mensuplarýna gönderilen ve katýldýklarý Ýl Kadýn Platformunun, 25 Kasým Kadýna etkinlikle ilgili belge, yazý, resim gibi mater- Yönelik Þiddete Karþý Uluslararasý Mücadele yalleri içeren dosyalar, basýn dosyasý/kiti Günü ile ilgili olarak düzenlediði etkinliktir. olarak adlandýrýlmaktadýr. Haberde kullanýl- Basýna yönelik olarak düzenlenen bu masý istenen fotoðraflarýn dialarýnýn da basýn toplantýda; Bingöl Ýl Kadýn Platformu adýna kitlerinde bulunmasý, habercilerin iþlerini açýklama yapan Sav; dünyanýn her yerinde kolaylaþtýracak diðer bir unsurdur. Basýn kadýnlarýn en korunduðu yer diye düþünülen dosyalarý, temel olarak basýn mensubunun Aile içinde daha yaygýn bir þekilde þiddete katýlacaðý etkinlikle ilgili bilgileri içermeli, Örnek Basýn Açýklamasý Namus, töre adýna kadýnlara yönelik kötü muamele, iþkence ve öldürmenin Türkiye de dahil olmak üzere bir çok ülkede yaygýn olduðunu dile getiren Sav; Namus cinayetlerinde ve fiziksel saldýrýlarda toplum kadýný suçlu, erkeði maðdur olarak görüyor. Þiddet, kadýnlar olarak her zaman maruz kaldýðýmýz ama buna raðmen suçlu olduðumuz durumlardýr. Þiddet yalnýz bedenlere zarar vermiyor, kadýnlarýn öz saygýsýný ve hak arama arzusunu zayýflatýyor. Fiziksel, sözel, ekonomik, cinsel, psikolojik ve sosyal boyutlarda biz kadýnlarý vuran þiddete karþý mücadelemizi artýrarak sürdürmeliyiz. Bu konuda cinsiyetçiliðin giderilmesi için toplumun bilinçlendirilmesi ve aydýnlatýlmasý gerekmektedir. þeklinde konuþarak, aile içi þiddetin boyutlarýna dikkat çekmiþtir (http://www.bingolonline.com /modules.php?name=News&file=article&sid=602, Eriþim tarihi: 4.10.2009). 75 76 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R aþýrý bir þekilde bilgi yükleme çabasýndan görüntülerinden yararlanan gazeteciler kaçýnýlmalýdýr. Bu nedenle dosyaya sadece bazen yanlýþ fotoðraf kullanabilmektedirler. çok gerekli olduðu düþünülen materyaller Basýnda aþaðýdaki gibi örneklere sýkça konulmalýdýr (Okay ve Okay 2002den rastlanmaktadýr. aktaran Biber, 2006: 98). 21 Aralýk tarihinde gazetemizin 3. sayfasýnda Basýn dosyasýnda, kuruluþunuz hakkýndaki Jokey olacaktý katil oldu baþlýðý ile çýkan tüm genel bilgilerin yaný sýra, basýn haberde cinayet þüphelisi 15 yaþýndaki mensuplarýnýn ileride kullanabilecekleri H.D.nin yerine yine jokey adayý E.K.nin daha detaylý bilgiler yer almalýdýr. Kuru- fotoðrafý yanlýþlýkla kullanýlmýþtýr. Düzeltir luþunuza ait bazý raporlarýn ya da basýn özür dileriz (Takvim)28. bültenlerinin kopyalarý, bilgilendirici broþürler ve daha önceden hakkýnýzda Özellikle basýn konferansýnda verilen yayýnlanmýþ olumlu haberlerden örnekler bilgilerde, basýn konferansýnýn düzenlendiði de bu dosyaya dahil edilebilir. alanýn dýþýnda bir yerden, mekandan, organizasyondan, faaliyetten sözediliyorsa, Basýn Kitinde Yeralabilecek Materyaller Basýn bülteninin bir kopyasý, görsel malzemede karýþýklýðý önlemek için bahsedilenlerin fotoðraflarý/dialarý basýn dosyasýnýn içine konmalýdýr. Biyografiler, Broþür ve el ilanlarý, Slaytlar / Dialar, Görüntü ve logolarýn kayýtlý olduðu diskler, CDler, d) Basýn Gezileri: Halkla iliþkiler çalýþmalarýnda önemli bir yer tutan basýn gezileri, sivil toplum örgütünce gerçekleþtirilen bir Kuruluþla ilgili arþiv haberler (Biricik vd., etkinliðin, yürütülen bir çalýþmanýn yerinde 2003: 6). görülmesi, incelenmesi ve haber konusu yapýlmasý için basýn mensuplarýna yönelik Basýn dosyasýnýn içine haberle birlikte olarak düzenlenir. Organizasyonun büyük kullanýlmasýný istediðimiz fotoðraflarýn önem taþýdýðý bu gezilerde, ulaþýmdan dialarýnýn konulmasýnýn önemini bir kez konaklamaya kadar tüm detaylar düþünülüp daha vurgulamak gerekir. Çünkü arþiv planlanmalýdýr. Bu geziler çoðunlukla 28 http://www.takvim.com.tr/2007/12/24/gnc153.html (Eriþim tarihi: 29.09.2008) B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý düzenleyen örgütçe finanse edilse de, zaman durumlarda okuyucuyu bilgilendirmek zaman katýlýmcýlarýn baðlý olduklarý amacýný taþýr. Basýn makaleleri, basýn bülteni kuruluþlarca veya baþka sponsorlar ve bildirisinden hem içerik hem de biçim tarafýndan da finanse edilebilmektedir. olarak önemli farklar içermektedir Gazetecilerin ulaþýmý, aðýrlanmasý, (Peltekoðlu 1998den aktaran Biber, 2006: konaklamasý gazetecilerin kuruluþlarý tara- 100): fýndan karþýlanabildiði gibi basýn gezisini düzenleyen kuruluþ tarafýndan da karþýla- Makaleler, bildiri ve bültenlerden daha nabilir. Bu nedenle basýn gezileri etkin, ancak kapsamlýdýrlar, maliyeti yüksek giriþimlerdir. Basýn gezisine Bildiri ve bültenler basýnýn geniþ bir yönelik örneklerden biri; Anne - Çocuk Eðitim bölümüne yönelik olarak hazýrlanýrken, Vakfý (AÇEV)in Güneydoðu Anadolu Eðitim makaleler, önceden belirlenmiþ bir yayýn Projesini medyaya ve onlar aracýlýðýyla organý için kaleme alýnýrlar. kamuoyuna tanýtmak amacýyla 26-27 Makaleler, bülten ve bildirilerin aksine Haziran 2003 tarihlerinde Diyarbakýra kiþisel yorum, mizah, anekdot içerebilir. düzenlediði gezidir. Bu geziye, Ýstanbuldan Aile içi þiddetle ilgili olarak da gazetelerde çeþitli basýn organlarýna mensup 11 gazeteci bu konuya iliþkin çeþitli makaleler ve ayrýca yerel basýn mensuplarý davet yayýnlamaktadýr. Okurlarýn katýlýmýna açýk edilmiþtir. Basýn mensuplarý ile birlikte olan platformlarda yazan kiþinin adýyla eðitim programlarýnýn uygulandýðý bazý yayýnlanan makaleler, bu konuda görüþlerin kurslar ziyaret edilerek bilgi aktarýmý paylaþabileceði, tartýþýlabileceði plat- saðlanmýþ ve gezi sonrasýnda birçok yerel formlardýr. Örneðin, Burcu Eðilmezin ve ulusal medyada bu projeye iliþkin çeþitli Radikal Ýkide 21.09.2008 tarihinde haberler yer almasý saðlanmýþtýr29. yayýnlanan Kadýnýn toplumsal statüsü deðiþse de aile kurumundaki durumu hâlâ e) Basýn Makaleleri: Önceden belirlenmiþ sorunlu baþlýklý makalesi, kadýna yönelik bir yayýn organý için hazýrlanan basýn þiddetin duygusal taciz boyutunu akademik makaleleri, kuruluþla ilgili belli konularda metinler eþliðinde ele almaktadýr. Eðilmez ya da kuruluþun duyarlý olduðu ve söz bu makalesinde; evlenmek, çocuk istemek, söylemesi, görüþ bildirmesi gereken keyif kaçýrmak, neþendirmemek, ilgi 29 Diyarbakýr Basýn Gezisi, AÇEV Aile ve Çocuk Eðitim Merkezi Açýlýþ Töreni ve ÝYOP Sertifika Töreni, http://www.acev.org/egitim/yeni_gep.html (Eriþim tarihi: 29.09.2008). 77 78 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R beklemek, hatalý olmak gibi yanlýþlarla istediðinde kime ulaþacaðýný bilir (Peltekoðlu, suçlanmanýn tacizin kadýna yansýyan 1998: 154-155). hallerinden sözederek, makalesinin bütününde toplumsal cinsiyet rollerinin Kimin Kime Ýhtiyacý Var dayattýðý bazý biçimlerin, iktidar iliþkilerinin Tüm bu etkinlikler bütünü medyayla pratiklerine göre deðiþebileceðini vurgular iþbirliðinin araçlarýný ve yollarýný oluþturur. ve feminist, sosyal kuramcý, düþünür Týpký diðer kuruluþlarda olduðu gibi STKlarýn J.Butlerdan hareketle, mevcut iktidar medyayla kurduðu iliþki biçiminde de bazý iliþkilerinin ne þekilde, nerelerde cinsiyeti sorunlu alanlar vardýr. Yaygýn inanç STKlarýn ve toplumsal cinsiyeti ürettiðini anlamanýn medyada yer almak ihtiyaçlarýndan ötürü, kadýnlar için manevra alanlarý yarata- gazetecilere ihtiyacý olduðu ancak bunun bileceðinden sözeder30. tersinin söz konusu olmadýðý yönündedir. Ancak günümüzde bu durum, yeni iletiþim Görüldüðü gibi basýn makaleleri, STKnýn ilgi teknolojilerinin özellikle internetin sunduðu ve bilgi alanýna giren herhangi bir konuda olanaklar çerçevesinde daha simetrik bir yaklaþýmlarýmýzý, daha güncel örnekleri, yapýya doðru evrilmektedir. Kurumlarýn kuramsal temeller ve tartýþmalar eþliðinde iletiþim sorumlularý artýk interneti kullanarak açýklayabileceðimiz, bilimsel bir nitelik gazetecilerin aracýlýðý olmadan da hedef taþýyan deðerli zeminlerdir. kitleleriyle iletiþim kurabilmektedirler. Ýnternet aracýsýz iletiþim araçlarý içinde çok f) Basýn Resepsiyonu: Basýn resepsiyonlarý önemli bir yere sahiptir ve önemi de giderek basýn mensuplarýný STK yetkilileri ve artmaktadýr. Gazeteciler ise haber içeriði üyeleriyle bir araya getirmeyi ve iliþkileri yaratmak için yeterli zaman ve fýrsatlarý geliþtirmeyi amaçlayan organizasyonlardýr. kalmadýðýndan ve halkla iliþkiler kaynak- Burada amaç basýn tarafýndan tanýnmak, larýndan gelen hazýr içeriði olduðu gibi basýn mensuplarýnýn güvenini kazanmaktýr. kullanma konusunda üzerlerindeki artan Herhangi bir konuda medyayla iletiþim baskýlardan muzdariplerdir (Davis, 2006: kurmak istendiðinde kime ulaþýlacaðýnýn 256). Ancak haber üretimi için gazeteciler bilgisini saðlar. Ayný þekilde medya üzerindeki zaman baskýsý, söz konusu mensuplarý da, STKnýn görüþünü almak haberlerin uzmanlýk gerektiren içeriklerine 30 Eðilmez, Burcu, Kadýnýn toplumsal statüsü deðiþse de aile kurumundaki durumu hâlâ sorunlu, 21.09.2008. (http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=128285 (Eriþim tarihi: 29.09.2008). B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý bu zaman süresince vakýf olamamalarý da Konuþmanýn amacý net bir biçimde kendilerine haber formatýnda, dilinde ve saptandýktan sonra, amaca uygun hedef basýlacak halde gelen materyallere baðýmlýlýk kitlenin seçilmesi gerekir. Çünkü hedef kitle oranlarýný da artýrmaktadýr. Dolayýsýyla analizi, ayný zamanda konuþma yoluyla aslýnda gazetecilerin haber yapmak için aktarýlacak mesajlarýn hangi iletiþim STKlara, STKlarýn da medya üzerinden seslerini duyurabilmelerinde gazetecilere ihtiyacý vardýr. Bu karþýlýklý bir iliþki biçimidir. 4.2 Konuþma ve Sunuþ Hazýrlama a) Konuþma / Sunuþlarýn Amaçlarý, Mesajlar, kanallarýndan iletileceðine iliþkin medya planlamasýnýn da ilk aþamasýdýr. STKya yeni katýlan gönüllülerin eðitiminde yüzyüze iletiþim biçimi kullanýlmasý gerekirken, yeni bir projenin duyurul- Hedef Kitle Analizi ve Kitle Ýletiþim masýnda hedefin yalnýzca STK üyeleri mi Araçlarýnýn Seçimi olduðu yoksa genel olarak tüm kamuoyunun Sivil toplum kuruluþlarý halkla iliþkiler bundan haberdar edilmesini istediðiniz faaliyetlerini yürütürken ya da hedef sorusu mesajlarýn iletileceði aracýn kitleleriyle iletiþim kurarken araþtýrma, seçilmesine götürür. Kamuoyunu genel planlama, uygulama ve deðerlendirme olarak bilgilendirmek için kitle iletiþim aþamalarýnýn tümünde kamuoyuna yönelik araçlarýný seçmek doðaldýr. Yalnýz kitle konuþmalar/sunuþlar gerçekleþtirirler. Bu iletiþim araçlarý da homojen bir yapý konuþmalar/sunuþlar; STK adýna konuþacak sergilemezler ve seslendikleri hedef kitleler kiþiler tarafýndan, zaman zaman toplumu STK hakkýnda bilgilendirmek, insanlarý kuruluþa yönelik maddi ya da hizmet yardýmlarý için harekete geçirmek, STKnýn özel bir çabasýný/giriþimini açýklamak, yeni bir proje ya da olayý duyurmak, STKya yeni katýlan gönüllüleri eðitmek ve oryantasyon sayý ve nitelik bakýmýndan farklý olabilir. Günümüzde kadýnlara, gençlere, çocuklara ayrý ayrý seslenen, bahçe tanziminden, ev döþemesine kadar farklý ilgi alanlarýna spesifik olarak yayýn yapan kitle iletiþim eðitimine tabi tutmak, STKnýn üyelerini araçlarý mevcuttur. Özellikle yazýlý basýnda herhangi bir konuda eðitmek ya da kriz görülen bu durum, ulusal/yerel televizyon anlarýnda konuyla ilgili olarak kamuoyunu ve radyo kanallarýna yapýlacak farklý hedef bilgilendirmek ve yönlendirmek amacýyla kitlelere seslenen farklý kuþaklar olarak yapýlýrlar (Kinzey, 1999: 107-108). kendini gösterir. Bu nedenle konuþmanýn 79 80 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R amacý ve içeriði; hem hedef kitleyi hem de STKnýn elinde örneðin kuruluþ misyonunu, hangi kitle iletiþim araçlarýný, hangi saatlerde hazýrladýðý proje ve programlarý, STKnýn bu konuþmanýn zemini olarak kullanmak sunduðu hizmetlerden kimlerin yarar- gerektiðini belirlemektedir. landýðýný, STKnýn faaliyet gösterdiði alanlarla ilgili temel temalarý, varolan gönüllülerinin Amacý, hedef kitleyi, mesajlarý ve en doðru kim olduðunu açýklayan hazýr bir konuþma zamanlamayla bu hedef kitleye ulaþacak metni bulunmalýdýr. Bunlar yeni ve dar bir iletiþim kanallarýný belirlerken üzerinde zamanda konuþma metni oluþturmak düþünülmesi gereken bir baþka nokta da durumunda kalýndýðýnda, konuþmaya iletiþim süreci içinde hangi mesajlarýn dayanak olarak alýnacak temel metinlerdir. iletileceðidir. Bunu gerçekleþtirebilmek için sorulmasý gereken sorularý þu þekilde Belli bir temaya yönelik konuþmalara tema- sýralayabiliriz: merkezli konuþmalar adýný veririz. Konuþmamýzý belli bir tema etrafýnda örgütlemek Kuruluþumuzu diðer kuruluþlardan ayýran ileteceðimiz mesajlarý da sistematik bir noktalar nelerdir? biçimde aktarmamýza olanak saðlar. Her Neyi baþarmaya çalýþýyoruz? STKnýn elinde faaliyet alanlarýna göre belirli Kime / kimlere ulaþmaya çalýþýyoruz? temalar etrafýnda bir araya getirdikleri Kuruluþumuzun geleceðine iliþkin tasarýmý bilgilerin ve bir arþivin bulunmasý, tema nedir? merkezli konuþma materyallerinin Bu konuþma sonucunda ne tür sonuçlar edinilmesini kolaylaþtýrýr. Örneðin saðlýk bekliyoruz? temasý etrafýnda örgütlenmiþ bir kadýn kuruluþu, meme/rahim kanseri, obezite, ölü Tüm bu sorulara verilecek yanýtlar konuþ- doðumlar, vb. iliþkin konularda týbbi / sosyal manýn yapýsýný, içeriðini ve süresini / ekonomik / siyasi / hukuksal geliþmeleri belirlemeye yardýmcý olacaktýr. Yine yardýmcý takip eder. Bu temalar çerçevesinde de olacak baþka bir husus, her zaman elde hazýr arþivlediði ilgili istatistikler, örnekler, konuþma metinlerinin bulunmasýdýr. Bunu fotoðraflar yeni bir konuþma metni her duruma genelleyemeyiz. Yani eðer bir hazýrlarken baþvuracaðý ve kullanacaðý kriz durumu sözkonusuysa, karþýlaþýlan kaynaklar arasýndadýr. Kadýna karþý þiddetle soruna iliþkin olarak çok kýsa bir sürede mücadeleyi kuruluþ misyonu olarak metin hazýrlamak gerekebilir. Ancak her belirlemiþ bir STK da, þiddetin türleri ve B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý tanýmlarý (ekonomik, psikolojik, fizyolojik, muhatabý olan hedef kitlelerin / dinleyicilerin duygusal) ya da STKnýn bu konuda hangi kiþisel (demografik / durumsal), psikolojik ve giriþimlerde bulunduðuna iliþkin hazýr bir sosyo-kültürel özelliklerini göz önüne alarak metin geliþtirmiþ olmalýdýr. Bu metinse metinlerin hazýrlanmasýdýr. sürekli olarak konuyla ilgili her yeni geliþmede yeniden ele alýnarak biçimlen- Demografik Unsurlar: Konuþmacý, konuþ- dirilmelidir. Konuþmalarda bu türden hazýr masýný yaparken dinleyicilerin yaþ, cinsiyet, metinlerin yardýmýna baþvurulur. Ayrýca eðitim düzeyi, gelir düzeyi, meslek, medeni konuþmacýnýn elindeki þiddete iliþkin durum, dini inanç gibi özelliklerini göz önün- rakamlar, dönemsel olarak bu rakamlarýn seyri ve buna iliþkin neden ve sonuçlar, þiddete maruz kalan kadýnlara iliþkin haber, fotoðraf ya da anlatýlar, kamuoyunun üzerinde konuþtuðu þiddet örnekleri, konuþmayý inandýrýcý kýlmak ve konuþmaya dikkat çekmek için baþvurulan materyaller arasýndadýr. Kuruluþ amacý mesajlarýn hangi konularda ne olacaðýný, mesajýn ne olduðu hedef kitleyi, hedef kitlenin ne olduðu da seçilecek kitle iletiþim aracýnýn kimliðini belirleyecektir. Konuþma sýrasýnda iletilen tüm mesajlar, STKnýn amaçlarý ve faaliyet temalarýyla de bulundurmalýdýr. Sadece yaþ deðiþkenini ele aldýðýmýzda bile yaþ dilimleri arasýndaki algýlama ve deneyim çerçeveleri farký, konuþmada seçilecek sözcükleri, anlatý yapýsýný deðiþtirmektedir. Örneðin kýz çocuklarýna, genç kadýnlara, orta yaþ ve üzeri zaman dilimindeki kadýnlara seslenirken, konuþmalarýn seyirleri birbirlerinden farklý olmalýdýr. Diðer demografik veriler göz önüne alýndýðýnda da benzer bir sonuç ortaya çýkar. Dinleyicilerin eðitim düzeyi, konuþmada verilmesi planlanan örnekleri, kullanýlacak sözcükleri, cümlelerin uzunluðunu etkileyebilecek faktörler arasýndadýr. Eðitim düzeyi uyumlu olmalýdýr. STKlarýn mesajlarýnýn yükseldikçe konuþma metinlerinde kavram- iletildiði konuþma bütününde ise temel larýn anlaþýlma oraný yükselecektir. formatýn genel olarak bilgi verici ve kamuoyunda soruna iliþkin farkýndalýðý Hedef kitlenin coðrafi daðýlýmýnýn analizi artýrýcý nitelikte olduðunu görmekteyiz. de, medya seçimi ve nüfus yoðunluðuna göre program kaynaklarýný tahsis etme b) Dinleyici Analizi konusunda yardýmcý olabilir. Örneðin Konuþmalarýn etkinleþtirilebilmesinin en STKnýn ilgi alanýna giren bir sorunun önemli unsurlarýndan biri de; konuþmanýn coðrafik haritada belli bir bölge, þehir, ilçe, 81 82 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R mahallede yoðunlaþmasý, bu bölgeye yayýn Sosyal faktörler ise; kültürel ve alt-kültürel yapan yerel medyanýn kullanýmý konusuna özellikler, sosyal sýnýf, referans gruplarý, roller yönlendirici olabilir. ve aileden oluþur. Konuþmalar hazýrlanýrken dinleyicilerin sosyo-kültürel özelliklerinin de Psikografik analiz ise; dinleyicilerin inanç, göz önünde bulundurulmasý gerekmektedir. tutum ve deðerlerinin analizinin gerçek- Dinleyicilerin anlama biçimlerini kavramaya leþtirilmesidir. Hedef kitlenin STKnýn faaliyet alaný çerçevesinde ilettiði mesajlara iliþkin motivasyon düzeyi, algýlamasý, öðrenme biçimi ve kiþilik yapýsý psikografik unsurlar arasýnda sýralanabilir. Psikografik faktörlerin bilinmesi, konuþma kapsamýndaki fikirlerin çerçevesinin çizilmesini, dinleyicilere en uygun destekleyici materyalin sunulmasýný kolaylaþtýracaktýr. Ayrýca ayný tür metin ve materyalleri tüm dinleyicilerin ayný þekilde anlamlandýrmamasýna iliþkin bir açýklama sunacaktýr (Kinzey, 1999: 112). ve konuþmayý yönlendirmeye yardýmcý olan demografik, psikografik ve sosyo-kültürel faktörlerin analizinden sonra, konuþmayý daha etkin ve anlaþýlýr kýlacak bir takým retoriksel unsurlara baþvurmak gerekir (Kinzey, 1999: 114-115): Mantýk: Dinleyicileri ikna etmek için aklýn ve söz ustalýðýnýn kullanýlmasýdýr. Kanýt göstererek ve söylediklerimizi gerekçelendirerek dinleyicilerin rasyonel yönüne sesleniriz. Ýstatistiki bulgular, oranlarýn / Yerel Medya Kullanýmýna Örnek Soruna yönelik coðrafi daðýlýmýn, konuþmamýzýn yer alacaðý kitle iletiþim aracýný seçerken, nasýl belirleyici olacaðýna iliþkin olarak bir araþtýrmanýn bulgularýný paylaþmamýz gerekir. Ýstanbul ve Uludað Üniversitelerinin hazýrladýðý, Türkiye genelini kapsayan bir anketin sonuçlarýna göre, ankete katýlan 1044 kiþiden, 469u aile içi þiddete ya maruz kaldýðýný ya da tanýk olduðunu belirtmektedir. Ýstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Hukuku Ana Bilim Dalý Baþkaný Profesör Doktor Füsun Sokullu Akýncý, aile içi þiddete maruz kalanlarýn 18 yaþýna kadar yaþadýðý bölge daðýlýmýný esas aldýðýmýzda aile içi þiddetin; %28inin Marmara Bölgesinde, %19unun Ýç Anadolu Bölgesinde, %17sinin Güneydoðu Anadolu Bölgesinde, %12sinin ise Doðu Anadolu Bölgesinde ortaya çýktýðýný belirtmiþtir. Araþtýrmada Marmara bölgesi aile içi þiddetle en çok karþýlaþtýðýmýz bölge olmuþtur. Sokullu bu sonucun nedenlerini istatistiki olarak açýklayamadýklarýný da sözlerine eklemiþtir. Bir araþtýrmanýn sonucuna dayalý olarak çýkarýmlarda bulunmanýn pek çok handikapý olabilir ancak aile içi þiddetle ilgili olarak yürütülen çalýþmalar birbirini tekrar eden sonuçlara ulaþmaya baþladýðýnda, aile içi þiddet maðdurlarýna iliþkin iletiþim programlarý ve konuþmalar için ilgili bölgenin kitle iletiþim yapýsý ve hedef kitlenin bu araçlarý izleme/dinleme oranlarý gözetilerek bir strateji izlenmesi daha doðru olacaktýr. (http://www.ucansupurge.org/index.php? option=com_content&task= view&id=3061&Itemid=73, Eriþim tarihi: 28.09.2008) B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý rakamlarýn izlediði eðilimler ve sözleri ayný zamanda konuþmacýnýn güvenilirliðini destekleyen gerçeklikler bu aþamada de kurduðu ilk zemindir. Etkili bir konuþ- kullanýlabilir. Genel ilke ve fikirlerden yola manýn giriþinde bulunmasý gereken özellikler çýkarak özel sonuçlara ve verilere vararak þu þekilde sýralanabilir: tümdengelimci bir yaklaþým ya da özel sonuç ve verilerden hareketle genel ilke ve fikirlere Gerçek olaylarla ya da istatistiklerle söze varan tümevarýmcý bir tarz izlenebilir. baþlamak. Hamile kadýnlar üzerine yapýlan bir araþ- Duygu: Konuþmacýnýn dinleyicileri ikna etmek için müþterek duygulaným alanýna seslenmesidir. Konuþmacý dinleyicilerin duygularýna seslenen bir üslup geliþtirir. Amacý dinleyicilerin duygularýný harekete geçirmektir. Kiþisel bir hikaye, can alýcý bir öykü, dinleyicilerin kýzgýnlýk, merhamet, korku, saygý, gurur gibi duygularýný harekete geçirmek için kullanýlabilir. Etik: Konuþmacýnýn güvenilirliðine iþaret eder. Konuþmacýlar dinleyiciler karþýsýnda iki kaynaktan beslenerek güvenilirlik temin edebilirler; karakterleri, ahlaki duruþlarý ve konuyla ilgili yeterlilikleri. Konuþmacýnýn saygýn ve güvenilir bir karakterinin olmasý, týrmada (Ayrancý vd., 2002: 75), araþtýrmaya katýlanlarýn % 71.4ü hamilelik sýrasýnda eþi tarafýndan fiziksel, cinsel, ruhsal / sözel þiddet türlerinden birine ya da daha fazlasýna maruz kaldýðýný belirtmiþlerdir. Bu durumda Konuþmada istatistiklerin kullanýmý mesajlarýn dayandýrýlacaðý önemli verilere iþaret etmeyi saðlarken, çok sayýda istatistiki verinin kullanýmý, konuþmanýn akýcýlýðýný bozan ve dinleyicileri sýkan bir tarza bürünmesine neden olabilir. Çarpýcý veriler dýþýndaki istatistikler, konuþmanýn sonunda daðýtýlacak dokümanlarda yer alabilir. tartýþýlan, konuþulan konuya iliþkin Alýntýlar uzmanlýðý, enerjisi, karizmasý etkileyiciliðini 1995 yýlýnda Pekinde gerçekleþtirdiði Dünya artýran noktalardýr. Kadýn Platformunda medya ve kadýn konusunda hükümetler, ulusal ve uluslar- c) Konuþmanýn / Sunuþun Açýlýþýnda ve arasý medya sistemleri ve medya ve reklam Kapanýþýnda Dikkat Edilmesi Gereken þirketlerinin yapmasý gerekenlerden birisi Hususlar de; kadýnýn medyanýn tüm düzeylerine ve Bir konuþmanýn giriþi ne konuþulacaðýna alanlarýna eþit eriþimini teþvik etmek için iliþkin bir giriþin oluþmasýný saðladýðý gibi kadýn eðitimi ve istihdamýný desteklemek 83 84 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R olarak belirtilmiþtir (aktaran Bek ve Binark, maruz kalan kadýnlar için bir kýlavuz 2000). Buradan yola çýktýðýmýzda niteliðinde olan bu kitapta da belirtildiði gibi; Retoriksel sorular Aramýzda ailelerine eþlerinden daha çok Kiþisel Atýflar gelir getiren her üç kadýndan ikisinin þiddete Bu kanalda geçtiðimiz ay yayýnlanan T maruz kaldýðýný biliyor musunuz? Ya programýna konuþmacý olarak katýldýðýmda yükseköðrenim gören her 6 erkekten birinin henüz tartýþma düzlemi açýsýndan bu eþine fiziksel þiddet uyguladýðýný? 31 noktada deðildik. Þimdiki durumu deðerlendirecek olursak .. Önceki konuþmacýya atýflar Benden önce konuþan Xin Z konusunda Sessizlik dediði gibi Söz verildikten sonra konuþmaya baþla- Benden önce konuþan Ynin Z konusunda madan önce bir süre beklemek, dinleyicilerin söylediklerine katýlmamýz mümkün deðil. dikkatlerini üzerimizde toplayabilir. Aslýna bakarsanýz .. Bir öykü anlatmak Mevcut Olaylara Atýflar / Yorumlar Teyzesinin kýzýnýn kocasý tarafýndan hamile KSGM, Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetle býrakýldýðý için kardeþleri tarafýndan vurulan Mücadele Projesi kapsamýnda aile içi ve hastanede öldürülen Güldünya Tören, þiddetle mücadele el kitabýný çýkardý, bu bugün töre cinayetlerinin simgesi haline kitapta kadýna yönelik aile içi þiddetin tanýmý gelmiþtir. Töre cinayetleri çözmemiz gereken ve türlerine yer veriliyor. Ayný zamanda aile içi þiddetin en önemli parçalarýndan þiddete maruz kalma durumunda baþvu- biridir rulabilecek kurum ve kuruluþlardan ve ilgili Dinleyicilere bakmak/atýfta bulunmak, yasal düzenlemelerden söz ediliyor. Þiddete Espri yaparak konuþmaya girmek. 31 Okan Üniversitesi Kadýn ve Demokrasi Topluluðu (KAVDET), Arý Hareketi ve Kadýn Giriþimciler Derneði (KAGÝDER) ortaklýðýyla, Okan Üniversitesinde düzenlenen Kadýna Yönelik Þiddet konulu seminerde KADERin derlediði istatistiksel sonuçlara göre; ailelerine eþlerinden daha fazla gelir getiren 3 kadýndan ikisi þiddete maruz kalmakta, yükseköðrenim gören 6 erkekten biri eþlerine fiziksel þiddet uygulamaktadýr (www.okan.edu.tr/UserFiles/File/basinbultenleri/08032008.doc) B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý Konuþmanýn geliþme bölümünde de kapanýþý uzun olmamalýdýr, dinleyiciye örnekler vermek ve baðlantýlar kurmak, konuþmanýn biteceðine iliþkin bir iþarette konuyu dinleyicilere açýk bir þekilde bulunduktan sonra konuþmayý bitirmek anlatmayý saðlayan iyi bir yöntemdir. gerekir. Sunumda ve, buna karþýn, daha önemlisi, karþýlaþtýrmak gerekirse, bu Konuþmayý bitirince dinleyicilerden gelen konuyu çözümlediðimize göre, þimdi þuna sorularý yanýtlamak, dinleyicilerle kurulan bakalým gibi baðlantýlar yapmak, etkileþimin bir parçasý ve tamamlayýcýsýdýr. dinleyicilerin konularý bir mantýk sýrasýna Konuþma bir açýk oturum, panel, seminer dizmelerine ve daha iyi algýlamalarýna gibi bir ortamda yapýlmýþsa, soru soranlara yardýmcý olur. Konu hakkýndaki araþtýrmalarý oturum baþkaný söz verir. Burada ve kullanýlan kaynaklarý listelemek de dinleyicilerden gelen bütün sorular toplu inandýrýcýlýk saðlar. Bununla beraber, bir biçimde alýnabilir, daha sonra bunlar konuyla ilgili uzmanlarýn sözlerini ayný kendi aralarýnda gruplanýr ve konuþmacýnýn þekilde aktarmak ve bunu çok sýk sorulan sorulara çerçeveleyici bir kapsamda tekrarlamak dinleyicilerin sýkýlmasýna yol yanýt vermesi saðlanmýþ olur. Diðer bir açar. Ana temayý dört veya beþ temel nokta seçenek sorular geldikçe, tek tek yanýtlarýnýn üzerinden açýklamak ve anlatacaklarýnýzý da verilmesidir. Eðer konuþmacý olarak mantýklý bir þekilde sýralamak, dinleyicilerin dinleyiciyle yalnýzca siz muhatapsanýz soru konuyu daha hýzlý kavramasýna yardýmcý cevap bölümünün nasýl yönetilebileceðine olur (Biricik vd., 2003: 11). iliþkin karar da sizindir. Ancak biraz önce sözü edildiði gibi bir panel, açýk oturum ya Konuþmanýn kapanýþýnda, konuþmanýn da seminerde konuþmacý olarak yer içeriðine iliþkin akýlda kalmasýnýn elzem alýyorsanýz, bu konuda izlenecek tarza, olduðu hususlarý içeren bir özet gerçek- oturum baþkaný karar verir. leþtirmek gerekir. Konuþmanýn kapanýþýnda yeni bir materyal sunulmaz. Belirlenen d) Konuþmada Kullanýlacak Dil ve amaca ulaþmak için konuþmanýn giriþine Materyaller bir kez daha dönülüp, baþlangýçta söyle- Konuþmanýn gerçekleþtirilmesi sýrasýnda nenler bir kez daha anýmsatýlýr. Konuþmanýn kullanýlan dil önemlidir. Toplumsal cinsiyet 85 86 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R açýsýndan nötr kavramlara baþvurmak ve sesle konuþmak, vurgulamak istediðimiz dilde kendini devreden cinsiyetçi yapýlarý önemli noktalarda ses tonumuzla da bu konuþma yoluyla aktarmak gerekir. Örneðin vurguyu yansýtmak, noktalama iþaretlerine erkek avukat, erkek doktor denmediði gibi, uygun olarak tempoyu ayarlamak, dikkati kadýn avukat, kadýn doktor gibi tamla- ve söylenecekleri toparlamak için kýsa malardan kaçýnmalý32, bilim adamý gibi aralýklarla durmak, açýk ve net bir biçimde cinsiyetçi bir yapý barýndýran sözcükler konuþmak, konuþmanýn etkinliði artýracak yerine bilim insaný gibi her iki cinsiyeti de yardýmcý unsurlardýr (Forsyth, 2000: 63-64). iþaret eden sözcükler tercih edilmelidir. Konuþma sýrasýnda tek taraflý argümanlara Konuþmacý öncelikle konuþmasýnýn dayanmak yerine, bir meselenin her iki sorumluluðunu alan kiþidir. Bu nedenle yönüne iliþkin çift taraflý argümanlar konuþma sýrasýnda bir kavramý, bir tarihi, kullanmak da dinleyiciler karþýsýnda bir ismi hatalý kullanýnca dinleyicilerden güvenilirliði ve inandýrýcýlýðý artýran unsurlar özür dilenebilir, düzeltilebilir ancak arasýndadýr (Gürüz ve Eðinli, 2008: 123). konuþmanýn bütünündeki bir baþarýsýzlýktan Konuþmayý gerçekleþtirirken anlatýma ilgi ya da yetersizlikten ötürü dinleyicilerden çekici ve dinamik bir yapý kazandýrmak ve özür dilemek yerine dinleyicilerle ortak bir mesajlarý daha anlaþýlýr kýlmak için birtakým zeminde buluþma yollarýný aramak gerekir. materyallere baþvurulabilir. Metnin bazý bölümleri Powerpoint yardýmýyla Konuþma esnasýnda kullanýlan sözsüz dil, dinleyicilere görsel olarak da sunulabilir. (jest, mimikler, duruþ tarzý, araya konan Resimler, istatistikler, tanýmlamalar, fiziksel uzaklýk, gözlerle doðrudan temas) betimlemeler, açýklamalar, karþýlaþtýrmalý yani beden dili de söylenenlerin inanýlýrlýðýný örnekler, kanýtlar/belgeler görsel olarak artýracak destekleyici nitelikte olmalýdýr. dinleyicilere aktarýlabilecek materyaller Konuþurken, duyulabilecek kadar yüksek arasýnda sayýlabilir. 32 Kadýnlarýn uðraþlarýný belirtirken, kullanýlan sözcüklerin baþýna kadýn kelimesinin sýklýkla eklendiðine dikkat çeken König, kadýn doktor, kadýn yargýç gibi kullanýmlarýn, yargýçlýk ya da doktorluk gibi uðraþlarýn temelde erkeklere özgü olduðuna vurgu yaptýðýna deðinmektedir. Ancak, bunun yanýnda öðretmenlik yapan bir kadýn için kadýn öðretmen denmemektedir. Bunun nedeni öðretmenliðin toplumda kadýnlar için de uygun görülen bir uðraþý dalý olmasýna baðlanabilir. (König, 1992den aktaran Þimþek, 2006: 55). B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý 4.3 Medya ile Mülakat Teknikleri dönemlerde internet aracýlýðýyla yapýlan mülakatlara da rastlanmaktadýr. a. Mülakatýn Verileceði Kitle Ýletiþim Aracýnýn ve Mülakat Türünün Seçimi Mülakat vereceðimiz kitle iletiþim araçlarýnýn Mülakatlar, STKnýn sözlü tanýtým ve seçiminde, ulaþmak istediðimiz hedef kampanya iletiþim teknikleri arasýnda kitlenin belirleyiciliðine iliþkin bir örnek HTP sayýlan önemli araçlardýr. STKnýn mesajýný Araþtýrma ve Danýþmanlýk Firmasýnýn iletmesi, bilgileri paylaþmasý ve güncel araþtýrmasýdýr. Türkiye genelini temsil olaylarla ilgili görüþlerini duyurmasý için iyi edebilecek 23 ilde 11 bin 500 kiþi üzerinde fýrsatlardýr. yapýlan araþtýrmada kadýnlarýn erkeklere oranla daha fazla radyo dinledikleri Mülakat önerisi STK temsilcileri tarafýndan saptanmýþtýr. Özellikle küçük þehirlerde ve medya kuruluþlarýna iletilebileceði gibi, ilçelerde radyonun büyük þehirlere oranla medya çalýþanlarýndan da STK temsilcilerine daha çok dinlendiði ortaya koyulmuþtur. teklif edilebilir. Yazýlý/görsel/iþitsel kitle Ayrýca dinleyiciler radyoyu en çok 11-13.00 iletiþim araçlarýyla yapýlabileceði gibi son arasý dinlemektedirler. Kadýna yönelik aile Örnek Basýn Bülteni HTPnin Türkiye'nin genelini temsil edebilecek 23 ilde 11 bin 500 kiþi üzerinde yaptýðý araþtýrmada, tüm dünyada radyo reytinglerini ölçme metodu olan kiþilerin günlük tutmasý yöntemi kullanýldý. Yani 11 bin 500 kiþiye sorularýn olduðu bir kitapçýk verildi ve bir hafta boyunca her gün, her saat bu kitapçýktaki sorularý cevaplandýrmalarý istendi. Araþtýrmanýn sonuçlarýna göre; Türkiye'de 12 yaþ üzerindekilerin %63'ü radyo dinliyor. Kiþi baþýna günlük radyo dinleme zamaný ise 92 dakika. Yani 12 yaþ üstündeki nüfusumuzun %63'ü, günde 92 dakikasýný radyo dinleyerek geçiriyor. Cinsiyete göre duruma baktýðýmýzda kadýnlarýn (%68) erkeklerden (%58) daha fazla radyo dinlediði ortaya çýkýyor. Yaþ gruplarýna göre bakýldýðýnda ise en çok gençlerin dinlediðini görüyoruz. Dinleyicilerin öðretim durumuna göre daðýlýmý da, eðitimsiz ve yüksek öðretim görenlere göre orta öðretim eðitimi alanlarýn oraný daha yüksek (%66). Mesleklerde ise durum þöyle: En çok öðrenciler (%68) dinliyor ve ikinci sýrada da ev kadýnlarý (%67) yer alýyor. Daha çok þehirlerde mi, yoksa kýrsal kesimde mi radyo dinlendiðine bakýldýðýnda küçük þehirlerde ve ilçelerde dinlenme oranýnýn çok yüksek olduðu gözleniyor. Örneðin, Ýstanbul'da %60, Ýzmir'de % 62, Ankara'da %70, Erzurum'da ise %88 dinleme oranlarý karþýmýza çýkýyor. Nüfusu 20 bin ve üzerinde olan ilçelerde bu oran %67'ye kadar çýkýyor. Þimdi de radyolarýn en çok hangi saatler arasýnda dinlendiðine bir göz atalým. En çok saat 11.00 ile 13.00 arasýnda radyo dinleniyor. Dinleme oraný sabah 07.00'de artmaya baþlýyor; 11.00-13.00 arasýnda zirveye çýkýyor, az bir düþüþle 19.00'a kadar devam ediyor ve sonrasýnda ise dinleme oraný iyice düþüyor. Radyolar en çok evlerde (%55) dinleniyor. Sonra arabalar (%15) ve iþyerleri (%12) geliyor (http://ilef.ankara.edu.tr/radyo/yazi.php?yad=3824). 87 88 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R içi þiddetle mücadele kapsamýnda özellikle yapýlacak mý? Televizyon programýysa hangi kýrsal kesimde yaþayan ev kadýnlarýna renkleri ve ne tür bir kýyafeti tercih etmemiz sesimizi duyurmaya çalýþýyorsak, mülakat gerekir? Mülakat ses ya da görüntü kaydýyla vermek için öncelikli olarak radyolarý kaydedilecek mi, yoksa konuþmadan notlar seçmemiz hedef kitlemiz kapsamýnda daha mý alýnacak?33 gibi sorularý yanýtlamak çok kadýna ulaþmamýz anlamýna gelecektir. gerekir. Mülakat saati olarak da en çok dinlenen saatleri tercih etmeliyiz ya da önermeliyiz. Mülakat önerisini yapmadan ya da mülakat Televizyon, dergiler, bültenler, internet vs. önerisini kabul etmeden önce, medya gibi kitle iletiþim araçlarý yoluyla hedef kuruluþunu araþtýrmak ve yayýn politikanýn kitlemizi bilgilendirmek/ikna etmek ya da ya da seslendiði hedef kitlenin kuruluþun konuya iliþkin farkýndalýk yaratmak amaçlarýyla uyuþup uyuþmadýðýný kontrol istiyorsak da yine benzer bir biçimde etmek gerekmektedir. Çünkü ne söylediðimiz düþünmeliyiz. kadar nasýl ve kimin aracýlýðýyla söylediðimiz de önemlidir. b) Mülakatýn Aþamalarý i) Mülakata hazýrlýk Örneðin; kadýna yönelik iþyerlerinde cinsel ii) Mülakat sýrasýnda dikkat edilecek noktalar ayýrýmcýlýkla mücadele eden bir STKnýn, ve sorunlarý çözme kadýna karþý iþyeri ayýrýmcýlýðý politikalarýyla iii) Mülakatlarda dikkat edilecek noktalar bilinen, kadýn çalýþanlarýnýn iþlerine doðum izni dönemlerinde son veren, üst düzey i) Mülakata Hazýrlýk yönetsel görevlere sürekli olarak erkek Araþtýrma aþamasýnda; mülakatlarda bizimle çalýþanlarýný atayan, kadýn çalýþanlara kim görüþecek? Kimle görüþülecek? yönelik cinsel tacizlere göz yuman Mülakatýn konusu nedir? Nerede yapýlacak? uygulamalarýyla kamuoyunda bilinen bir Ne zaman kullanýlacak? Ne kadar sürecek? medya kuruluþuna mülakat vermesi kendi Hangi medya organýnda/programda yer içinde çeliþkili bir durumdur. Bu türden alacak? Muhabirin daha önce yaptýðý ayýrýmcýlýk uygulamalarý tüm kuruluþlarda haberlerin niteliði ne? Mülakat vereceðimiz olduðu gibi medya sektöründe de yaygýndýr, medya kuruluþunun yayýn ilkeleri ve dolayýsýyla aslýnda bunun dýþýnda kalmýþ politikalarý nelerdir? Fotoðraf çekimi olanlarý saptamak ve yalnýzca onlarla 33 Biricik vd., STKlar Ýçin Kýlavuz Bilgiler IV, s.12-13. B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý mülakat yapmak da oldukça güçtür. yanýtlayamayacaðýnýzý görmek için yapýlan Dolayýsýyla yapýlmasý gereken bu türden bu egzersiz, neyi nasýl söyleyeceðiniz politikalarý yürüten medya kuruluþlarýnýn konusunda rehberlik edecektir. Muhtemel uygulamalarýný, gerek onlarýn yayýnlarý sorulara ne þekilde cevap vereceðinizi kapsamýnda gerekse dýþýnda deþifre etmek görmek ve planlamak için gereklidir. Basýn ve bununla mücadele etmektir. Yani bu ve radyoya verilecek mülakatlar esnasýnda konuda karar vermek hassas bir denge bu notlarý istediðimiz gibi kullanabiliriz üzerinde yürümektir. Geniþ kitlelere seslenen ancak televizyonda sürekli olarak notlara bir medya kuruluþu, STKnýn amaçlarý, bakarak konuþmak, mülakat hakimiyetini faaliyetleri hakkýnda kamuoyunu bilgilen- kaybetmeye yol açabilir. direbilir, belki birçok insaný þiddet uygulamama yönünde ikna edebilir ya da ii) Mülakat sýrasýnda dikkat edilecek noktalar uygulanan þiddete sessiz kalmama yönünde ve sorunlarý çözme harekete geçirebilir. Ancak bir yandan da Konuþurken rahat davranmalý ve dürüst kendi içinde araç-amaç uyumunu tesis olmalý, hýzlý ve uzun konuþmamaya özen etmek gibi etik bir sorunla da karþý karþýya göstermeli, sorularýn tamamlanmasýný kalýnabilir. Burada yapýlmasý önerilen, beklemeden ve sorularý iyice kavramadan medya kuruluþu ve konuþmanýn artý ve cevap vermemeli, sorunun tam anlaþýlmadýðý eksilerini olabildiðince geniþ bir STK gönüllü durumlarda sorunun tekrarlanmasýný grubuyla tartýþmak, deðerlendirmek ve isteyebilirsiniz. Mülakat bant-kayýtsa kendi buradan çýkacak karar doðrultusunda ses ya da görüntü kaydýnýzý almak daha davranmaktýr. Mülakatlarý gerçekleþ- sonra mülakatýn yansýtýlmasýnda karþý- tirmeden önce, mülakat sýrasýnda verilmek laþabileceðiniz sorunlar için bir çözüm istenen ana mesaj nedir? (Ana mesajýnýzý olabilir. Kendi mülakatlarýnýzý arþivlemek ve nasýl verebileceðinize dair iki üç farklý cümle tekrar incelemek daha sonraki mülakatlarda hazýrlayýn), Yeni bir bilgi verebiliyor baþarý þansýnýzý artýracak bir noktadýr. musunuz?, Ana mesajýnýzý destekleyecek sayýlar ya da örnekler bulabilir misiniz? gibi Ayrýca mülakat sýrasýnda, daha önceden sorularý da yanýtlamýþ olmak gerekir. iletmeyi planladýðýnýz mesaja baðlý kalmanýz, Alýþtýrma aþamasýnda size yöneltilebilecek mülakatýn amacýný aþan bir yere taþýnmasýný on tane zor soru hazýrlayabilirsiniz. Kuruluþ önleyebilir. Muhabir size doðrudan iletmek için zor olabilecek sorularý yanýtlayýp istediðiniz mesajla ilgili bir soru sormasa 89 90 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R dahi, bir baðlantý kurarak söylemek hazýrlýk açýsýndan, farklýlýklar gösterir. Yazýlý istediklerinize geçmenizi öneririz. Müla- basýnda, okuyucu, mülakat yapýlan kiþiyi katlarýn tümünde hakim olmasý gereken yazarýn bakýþ açýsýnýn ve yorumunun tarza iliþkin þunlarýn öne çýktýðýný süzgecinden geçerek tanýr. Kiþiyi birebir söyleyebiliriz: doðrudan yansýtma olanaðý yoktur. Haberi yazan yorumcu, sizi kendi istediði gibi Etkileyici, ikna edici, net ve anlaþýlýr olmak, yansýtýr. Ýsterse cümlelerinizi düzeltebilir ya Güçlü alýntýlar kullanmak, da yansýtmayý tercih ettiði bir imaj yaratarak Anlaþýlýr konuþmak, iletir (Oktay, 2002: 206). Ahmet Mete Jargon ve teknik terimler kullanmaktan Iþýkaranýn bilim insaný sýfatýyla yaptýðý kaçýnmak, açýklamalardan ziyade Türkiyenin en seksi Ýkna edici olmak, erkeði seçilmesiyle ilgili olarak yaptýðý Ara vermekten çekinmemek, açýklamanýn34 haber baþlýðýna taþýnmasý Dürüst olmak, bunun en ilgi çekici örneklerinden birini Yanýtý bilmediðiniz ya da emin olmadýðýnýz oluþturmaktadýr: konularda, ilgili meseleyi araþtýrýp muhabire geri döneceðinizi söylemek, Mesajýnýzý verebilmek için konuyla baðlantýlar kurmak. Seksi erkek lafýna alýndý Diyarbakýra giden Prof. Dr. Ahmet Mete Iþýkara, Güneydoðu Gazeteciler Cemiyetinin 25. kuruluþ yýldönümü balosuna katýldý. Mülakat sonrasýnda mülakatý yapan kiþiye .... teþekkür etmeli, herhangi bir yanlýþlýk ya da Türkiyenin en seksi erkeði seçildiðiniz eksiklik varsa, gerekli düzeltmenin yapýlmasý için uyarýda bulunmasýnýz. sözlerine sinirlenen Deprem Dede, Bu yakýþtýrmadan çok alýnýyorum ve bunu ilk defa burada açýklýyorum karþýlýðýný verdi. Bu arada Iþýkara, düzenlenen bir toplantýda iii) Mülakatlarda Dikkat Edilecek Noktalar öðretmenlere deprem anýnda neler yapýlmasý Yazýlý basýn mülakatlarý ile radyo ve televiz- gerektiðini de anlattý. Iþýkara, deprem olacak yon mülakatlarý da, gerek yayýnlanma þekli ve format olarak, gerekse yapýlacak ön mý? diye soran bir öðretmene, Bana bunu sormayýn, çünkü deprem olacak dedi35. 34 Ahmet Mete Iþýkaranýn açýklamasý basýna yönelik bir mülakat esnasýnda deðil, basýnýn da bulunduðu bir konserde sahneden yaptýðý bir konuþmaya dayalýdýr. Bu örnek mülakat sýrasýnda da yaþanabilecek, haberin veriliþ biçimindeki bir tarzý ortaya koymak adýna verilmiþtir. 35 http://www.aksam.com.tr/arsiv/aksam/2002/04/16/yasam/yasam4.html, Eriþim tarihi: 30.09.2008 B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý Prof.Dr. Ahmet Mete Iþýkara 1991-2002 yýllarý yansýtýlacaðý üzerinde kontrol sahibidir. arasýnda Kandilli Rasathanesi Deprem Görüntülü ve sesli bir medya olan Araþtýrma Enstitüsü Müdürlüðü, 1993-2000 televizyonda ise, izleyicileri sahip olmadýðý yýllarý arasýnda Avrupa Konseyi Bakanlar bir konumda yansýtmak daha zordur. Kurulu Avrupa Depremlerin Önceden Burada mülakatýn kontrolü üzerindeki Belirlenmesi Deðerlendirme Danýþma gücünüz, yazýlý basýna nazaran daha fazladýr. Komitesi üyeliði, 2000-2002 yýllarý arasýnda Ancak burada da mülakatý verirken, eksik Baþbakanlýk Ulusal Acil Durum Yönetimi býrakýlan ya da yetersiz kalýnan durumlar Genel Müdürlüðü ve Doðal Afet Sigortalarý yazýlý basýna nazaran daha yoðun bir Yönetim Kurulu üyeliði görevlerini yürüten biçimde izleyici tarafýndan algýlanmaktadýr. bir bilim insanýdýr. Ancak haber Iþýkaranýn bu sýfatlarýna dayalý olarak deðil en seksi Görsel unsurlar da özellikle televizyon erkek sýfatýna vurgu yapýlarak oluþtu- mülakatlarýnda önemli bir unsurdur. rulmuþtur. Haberde Iþýkaranýn depremin Televizyon stüdyolarýnda mavi ve kýrmýzý olacaðýna iliþkin vurgusu, haberi yapan tonlarýnýn hakim olduðu düþünülürse, muhabirin bakýþ açýsýndan en seksi erkek kýyafet rengi seçiminde, ýþýk açýsýndan koyu seçilmesine alýnmasýndan daha az önem renk kýyafetleri giymek ekrandaki belirginliði taþýmaktadýr. Iþýkara tüm ülkeyi doðrudan artýran bir unsurdur36. Kameraya doðrudan ilgilendiren bir gerçekliðin önüne geçmiþtir. bakmak yerine muhabirle olan göz temasýný kaybetmemeye çalýþmak gerekir (Shure vd., Bu türden durumlar, yazýlý basýna mülakat 1995: 31). verirken sýkça baþa gelebilir. Muhabir, okuyucuyu habere yönlendirecek çarpýcý Mülakatlarda konuþmacýlara yardýmcý bir sözü, baðlamýndan kopararak baþlýða olacak ipuçlarý þöyle özetlenebilir (Oktay, taþýyabilir. Bu da mülakat yaptýðýnýz 2006: 207-208): konunun, ilettiðiniz mesajlarýn bütününün ikinci plana atýlmasýna neden olabilir. Mülakat sýrasýnda pasif davranmamalý; Burada muhabir ilettiðiniz mesajýn nasýl mesajý vermek için doðru sorunun 36 Elbette ne söylediðimiz nasýl bir görüntü vererek söylediklerimizden daha önemlidir, ancak televizyonda görsel unsurlar izleyicilerin algýlamasýnda belli bir düzeyde etki yaratmaktadýr. Bu nedenle televizyon mülakatlarý üzerinde görüþ bildiren uzmanlar; çizgili kýyafet giyilmemesi, kýrmýzý gibi parlak ve gözalýcý renklerin tercih edilmemesi, en iyi görüntü veren gömlek renginin mavi olduðunu belirtmekte, siyah ve beyazýn bir arada kullanýlmasýndan kaçýnýlmasýný önermektedirler (Aydede, 2007: 143). 91 92 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R sorulmasýný beklememelisiniz. Her soru, Hiçbir zaman off the record (hiç uygun strateji izlenirse söylenmek istenen yayýnlanmamasý ya da istediðiniz bir tarihe þeyleri söylemek için bir fýrsat yaratabilir. kadar yayýnlanmamasý þartýyla verilen Konuyu, kendi istediðiniz yöne çekebil- bilgiler) yanýtlar vermemeli, söylenilen her melisiniz. Konuþmacý olarak savunmaya þeyin yayýnlanacaðý varsayýmýndan hareket çekilmemelisiniz. Konuþmayý tamamen etmelisiniz. mülakatçýnýn yönlendirmesine býrakmamak Hipotezlere dayanan sorulara kesinlikle gerekir. Konuþmanýn gidiþatýný kendiniz için yanýt vermemeli, bu meselenin çok çeþitli olumlu bir yöne çevirmek konusunda çözümleri ve sonuçlarý olabileceðini inisiyatif sahibi olabilirsiniz. Bu, ne sorulursa sorulmuþ olsun zihninizde tasarladýðýnýz yanýtlarý vermek anlamýna gelmez. Çünkü bu durum soru ve yanýt arasýnda bir uçurum oluþmasýna neden olur. Burada önemli olan soruya verdiðiniz yanýt esnasýnda uygun bir baðlantý oluþturarak, söylemek istediklerinize geçmenizdir. Mesajýn önemini vurgulayýcý bir çaba ve inanç içinde davranýlmalýdýr. Ýkna etme faaliyeti, bilgilerin arka arkaya sýralanmasýndan ziyade, konuþmacýnýn söylediklerine ne kadar inandýðýný yansýtabilme becerisinden geçmektedir. Olumsuz giden bir konuþma seyri bile belirtmekle yetinmelisiniz. Örneðin; Kadýna yönelik tüm þiddet biçimlerinin bir gün içinde ortadan kalktýðýný varsayalým, o zaman sizin kuruluþunuzun da varlýk nedeni ortadan kalkar mý? Bu soru tamamen bir varsayýma dayalý olarak kurulmuþtur. Burada sorunun yanýtý üzerine düþünmek yerine sorunun kendisi üzerine düþünülmelidir. Böyle bir soru tarzý ve dayandýðý varsayým sorgulanmalý ve bu ifade edilmelidir. Mülakata hazýrlýk esnasýnda, en çok vurgulamak istenilen mesajlar üzerinde olumluya çevrilebilir. Olumsuz sorularda çalýþmalý, mülakat boyunca konu bu eksene bile, meseleyi yanýtýn sonunda olumlu bir dayalý olarak yürütülmelidir. çözüme kavuþturmak izleyici açýsýndan pozitif bir algýlama yaratýr. Örneðin aile içi þiddet, kadýnlarýn yasal Bilmediðiniz sorulara yanýt vermemeli, haklarý (Medeni Kanun, Türk Ceza Kanunu, bilgi ve uzmanlýðýnýz dýþýna çýkmamalýsýnýz. Ailenin Korunmasýna Dair Kanun), kadýnlara Ancak bu soruya neden yanýt verme- þiddete maruz kaldýðýnda yardýmcý diðinizi/veremeyeceðinizi de ana hatlarýyla olabilecek kurum ve kuruluþlar (kadýn izah etmelisiniz. STKlarý, il sosyal hizmet müdürlükleri, Alo B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý 183 telefon hattý, saðlýk kuruluþlarý, baro, 4.4 Kriz Ýletiþimi belediye, polis merkezleri, jandarma karakollarý, Cumhuriyet savcýlýðý) 37 ve a) Kriz Nedir? bunlarla ilgili mesajlarý vurgulamak üzere Bugüne kadar birçok kuruluþ kendisinden yola çýkýldýðýnda, mülakat sonunda bu amaç veya dýþ çevreden kaynaklanan nedenlerle gerçekleþtirilmiþ olmalýdýr. krize girmiþ veya krizin eþiðine kadar Konuþmacý olarak asýl muhatabýn mülakatý gelmiþtir. Ancak kriz yönetimi ve kriz dönemi yapan kiþi deðil, kamuoyu olduðunu iletiþimi konusu özellikle 1980li yýllarda unutmamalý, bu nedenle sorular karþýsýnda soðukkanlýlýðýný muhafaza edebilmelidir. Mülakat sýrasýnda biz ya da ben sözcüðünü kullanmak yerine kurum adý tekrarlanmalýdýr. Bu projeyle kadýna yönelik aile içi þiddetle mücadelede önemli adýmlar atmayý planlýyoruz. yerine; Bu proje ile ..................... .derneðimiz aile içi þiddetle mücadelede önemli adýmlar atmayý planlamaktadýr. denilerek, kuruluþun sorunun çözümüne katkýsýna kuruluþ yöneticilerinin dikkatini çekmeye baþlamýþtýr. Bu tür krizlerle daha sýk karþýlaþan özel sektör firmalarý, krizlerin kuruluþlarý üzerindeki yýkýcý etkilerini en aza indirgemenin yollarýný aramýþlardýr. Günümüzde ulusal ve uluslararasý ekonomik, siyasal, hukuksal yapý, bireylerin beklentileri, yeni sosyal akýmlar, sosyal sorumluluk anlayýþýndaki geliþmeler, teknolojiye baðýmlý çalýþma, yönetsel baþarýsýzlýklar gibi pek çok unsur, kuruluþlarýn kriz süreçlerine giriþini kolaylaþtýran etkenlerdir (Pira ve Sohodol, 2004: 21-22). Ýster ekonomik, ister toplumsal iþaret edilmiþ olur. ister teknolojik kaynaklý krizler, bugün kamu Böylelikle dile getirmek istediðiniz sorunun kuruluþlarý da olumsuz yönde etkile- yanýnda STKnýn bu sorunun neresinde mektedir. ve özel sektörü ilgilendirdiði kadar gönüllü durduðunu ya da neler yaptýðýný belirtme fýrsatý da bulursunuz yani kamuoyunda Krizi kýsaca tanýmlayacak olursak; kriz, tanýnýrlýk oranýnýnýzý artýrýrsýnýz. Ayrýca önceden beklenilmeyen ve sezilmeyen, örgüt gönüllülerinizin kuruluþa yönelik aidiyet tarafýndan çabuk ve acele cevap verilmesi duygusunu pekiþtirme ve kurum kimliðini gereken, örgütün önleme ve uyum güçlendirme fýrsatý elde edersiniz. mekanizmalarýný yetersiz hale getirerek, 37 Aile Ýçi Þiddetle Mücadele El Kitabý, T.C. Baþbakanlýk KSGM, s: 10,20. 93 94 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R mevcut deðerlerini, amaçlarýný ve varsa- Krizler, kiþilerin, kurumlarýn, STKlarýn yýmlarýný tehdit eden gerilim durumudur itibarlarýnýn ve meþruiyetlerinin en üst (Þekil 2) (Taðraf ve Arslan, 2003: 150). Krizler düzeyde sorgulandýðý ortamlardýr. Böyle beklenmeyen durumlar olarak taným- ortamlarda oluþan olumlu ya da olumsuz lanabilir. Doðal afetler, ekonomik krizler, kanaatler uzun vadelidir ve kolaylýkla hedef kitlenin þikayetleri, hukuki sorunlar vs. gibi konular, kriz kapsamýna girmektedir. Ýletiþim sürecini yapýlanmasýnýn temel unsurlarýndan biri olarak görülen STKlar, bir krizle karþýlaþmadan önce yapýlanmalarýný kriz durumlarýna karþý hazýrlýklý hale getirirler. Beyin fýrtýnasý ya da atölye çalýþmalarý düzenleyerek kriz senaryolarý deðiþtirilemez. Kriz iletiþimini saðlýklý bir biçimde yürütebilmek hatta kuruluþ lehine bir fýrsata dönüþtürebilmenin yolu; þeffaf, etik ve açýk bir tavýrdan geçmektedir. Kuruluþun içinde bulunduðu durum ne kadar kötü olursa olsun, kamu vicdanýnýn hep doðruyu söyleyenden yana olduðunu varsayarak sürece baþlamak gerekir (Kadýbeþegil, 2003:127-129). Doðru bilginin üretirler. Böyle ortamlarda kim nerede görev doðru zamanda doðru kiþiye ulaþmasýný yapacak, hangi iþleri kim üstlenecek, maddi saðlayarak, bilgi eksikliði veya yanlýþ kaynaklarý kullanmak kimin yetkisinde anlamalar sebebiyle risk unsurlarýnýn krize olacak, medyayla iletiþime kim ve nasýl dönüþmesi önlenmiþ olur. Etkili iletiþim geçecek gibi konularla ilgili ortak akýl düzenli bir þekilde yürütülürse krizin üretmek, kriz yönetim sürecinin temelini sonuçlarý hafifletilebilir (Taðraf ve Arslan, oluþturur. 2003:154). Ekonomik sistem ve ülkenin ekonomik durumu Teknolojik geliþmeler Toplumsal ve kültürel etmenler Hukuki ve siyasi etkenler KRÝZ DÖNEMÝ Ýþletmenin yapýsý Yönetimin niteliði Uluslararasý çevre etmenleri Doðal etkenler Þekil 2 Krize Yol Açan Unsurlar (Budak ve Budak, 2004: 355) B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý Bir kriz durumunda, bir kuruluþun itibarýnýn 3. Medyayla mümkün olduðunca iþbirliðine tehdit altýna girmesinde, medyanýn da rolü gitmek: Medyanýn habercilikle ilgili olabilir. Ancak itibarýn kurtarýlmasýnda amaçlarýný, anýnda hýzlý bilgi sunma çabasýný anahtar rolü üstelenecek olan da, yine göz önüne alarak, onlarýn çalýþmalarýný da medyadýr. Burada medyayla iliþkiler kolaylaþtýrmak gerekir. konusunda tam ve net bir strateji izlemenin 4. Medyayla iliþkileri yönetirken mümkün mümkün olmadýðýný söylemek gerekir. olduðunca eþit davranmak: Kriz dönem- Çünkü kriz anlarýnda medya ile iletiþim, lerinde medya ile iliþkilerin temel amacý, kuruluþun büyüklüðüne, gücüne, istihdam ettiði personel sayýsýna ve niteliðine, kriz durumuna iliþkin payýna, medyayla daha önce kurmuþ olduðu iletiþimin yönüne ve daha pek çok faktöre baðlý olarak deðiþiklik gösterir. Ancak yine de medyayla iliþkileri yönetmede benimsenmesi gereken bazý ilke ve kurallarý ortaya koymak mümkündür (Þekil 3 ) (Pira ve Sohodol, 2004: 220-222,224; Kadýbeþegil, 2003: 132-133): 1. Ýletiþimi doðrudan en üst kademede ve tek bir merkezde toplamak. 2. Ýþin baþýndan itibaren medya ile iliþkiler stratejisi ve taktikleri konusunda karar vermek ve taktikleri deðiþtirmeye hazýr herkesin ayný anda ayný bilgiye sahip olmasýný saðlamaktýr. Bu durumda bazý medya organlarýna daha fazla bazýlarýna daha az bilgi vermek, açýklamada bulunmak söz konusu eþitliði bozacak, yaþanýlan kriz üzerine bir de medya krizinin eklenmesine neden olacaktýr. Medya dünyasýnda haber atlamak muhabirin sýrtýna çok ciddi bir sorumluluk yükler ve muhabir için mutlak bir yaptýrým söz konusudur. Bu nedenle medya organlarýna eþit mesafede bir tavýr sergilenmesi gerekir. 5. Bir krizde medyanýn isteklerine tepki göstermek yerine kendi insiyatifinizle bilgi aktarmak ve açýklama yapmak, en doðru strateji olacaktýr. Böyle uygulamalarla, bilginin içeriði, zamanlamasý ve vurgu- olmak: Kriz yönetimi çalýþmalarýnýn baþýnda lanacak noktalar üzerinde bir denetim medya ile iliþkiler stratejisini, yayýlmasý uygulama þansý olur ve kuruluþun medya istenen temel mesajlarý ve bunu yapmanýn ile iþbirliði saðlamasý yönünde önemli en etkin yollarýný belirlemek büyük önem adýmlar atýlýr. taþýmaktadýr. Krizde þartlar hýzla deðiþ- 6. Medyaya söylenenler ve verilen tiðinden, medyayla iliþkiler planlarýnda materyaller üzerinde denetim kurmak: seçilen taktikler de bu deðiþime ayak Kuruluþ adýna seçilen yetkili sözcü dýþýnda, uyduracak þekilde tasarlanmalýdýr. hiç kimsenin medyaya açýklama 95 96 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R yapmamasýnýn temin edilmesi, medyaya olanaklarýnýn, ekipmanlarýn ve personelin söylenenlerin denetlenmesi için yaþamsal önceden belirlenmiþ olmasý gerekir. Kriz bir öneme sahiptir. oluþtuðunda ivedilikle bir kriz odasý kurul- 7. Yerine getirilemeyecek sözler vermemek: malý ve burasý gerekli olabilecek teknoloji Zaman baskýsýyla kýsýtlanmýþ olarak çalýþan ile donatýlmalýdýr. bir gazeteci için bilgi veya röportaj sözü 12. Sayýsý olabildiðince az ama yetkili ve aldýktan sonra, bunun gerçekleþtirilmemesi sorumlu kurum sözcüleri belirlenmeli, itibar zedeleyici bir durumdur. Bu nedenle bunlarýn kendi içlerindeki görev daðýlýmý medya mensuplarýna karþý verilen bütün önceden yapýlmýþ olmalýdýr. Örneðin basýn sözlerin mutlaka tutulmasý gerekir. 8. Saðlam bilgilere sýký sarýlmak ve kararsýz görünmemek: Bu kurallar medya ile iliþkilerin tüm yönleri için geçerlidir ancak bunlar kriz dönemlerinde daha hayati bir öneme sahip olmaktadýr. Bu süreçte dürüst bir tavýr sergilemek, sakin, akýlcý ve saðduyulu davranmak kuruluþun lehine sonuç üretecektir. 9. Ýletiþimde sürekliliði saðlamak: Kriz dönemlerinde kuruluþun medya ile olan iletiþiminin hiç kesilmemesi, güncel bilgi ve kaynaklara ulaþýldýkça elde edilen sonuçlarýn medyaya sürekli iletilmesi önem taþýmaktadýr. 10. Medyayý yönlendirmek: Medya iliþkilerinde dikkate alýnmasý gereken bir mensuplarýyla, kuruluþun üyeleriyle, farklý hedef kitlelerle kimlerin iletiþim kuracaðý bu planda açýklanmýþ olmalýdýr. 13. Yazýlý metinler üzerinden konuþma yapmak, krize neden olan konu ile ilgili bilgi, belge, doküman envanteri her an kullanýma hazýr hale getirmek bir baþka önemli noktadýr. Yapýlan açýklamalarýn özellikle basýnda nasýl yer aldýðý arþivlenmeli, yanlýþ, kasýtlý bir tutum varsa bunun üzerine belge ve dokümanlarla gidilmelidir. 14. Yeni iletiþim teknolojilerinin sunduðu olanaklardan yararlanýlmalýdýr. Web ortamýnda milyonlarca kiþinin krize neden olan konu ilgili bilgi dolaþtýrabileceði göz ardý edilmemeli ve kuruluþ içinden biri web ortamýndaki bilgileri / geliþmeleri baþka nokta da; medyanýn, olayla ilgili doðru, izlemekle görevlendirilmelidir. Krizden örgütün verdiði bilgileri onaylayacak etkilenen insanlarýn karþý karþýya kaldýðý baðýmsýz ve tarafsýz bilgi kaynaklarýna duruma duyarlý olmak, onlarla empatik bir yönlendirilmesinin saðlanabilmesidir. iletiþim tarzý yürütmek konuya iliþkin 11. Kriz yönetim merkezinin, kriz yönetim sözlerinizin ve açýklamalarýnýzýn açýklýðýný ekibinin, basýn merkezinin, gerekli iletiþim ve samimiyetini saðlayacaktýr. B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý Türkiyede Kuþ Gribi ile ilgili tartýþmalar sýra- kapasitesini örneklemesi açýsýndan da sýnda, tavuk eti üretiminin % 85ini elinde önemlidir. bulunduran 18 belli baþlý firmanýn kurduðu 15. Kriz durumlarýnda ilk 24 saati çok ciddiye Saðlýklý Tavuk Bilgi Platformunun krize almalýyýz. Ýlk 24 saat içinde yapýlanlar iliþkin kurduðu web sayfasý, tüm tüketicileri kamuoyunun algýlamasýnda büyük önem bilgilendirme, geliþmelerden haberdar etme taþýmaktadýr. ve konuya iliþkin sorularý yanýtlama amaç- 16. Kriz döneminden sonra kullanýlan bütün larýna hizmet etmiþtir (Becerikli, 2006). metinler ve medyada yayýnlanan haberler 5.10.2008 tarihi itibariyle siteyi ziyaret bir araya getirilmeli ve arþivlenmelidir. edenlerin sayýsý 713.714 kiþiye ulaþmýþtýr. Böylelikle kuruluþun krizden öðreneceklerine Bu örnek yeni iletiþim teknolojilerinin eriþim iliþkin bir yol geliþtirilebilir. KRÝZ PLANI Hedef ve Stratejiler Kriz Yönetim Süreçleri Performans Kriterleri Normal Yaþama Dönüþ Mevcut durum Rekabet analizi Kurumsal ve toplumsal deðerler Senaryolarýn deðerlendirilmesi Acil plan Kriz yönetim planý Karar süreçleri Teknik yönetim süreçleri Ýletiþim süreçleri Krizin kapsama alaný Çalýþanlar stratejisi Teknik yönetim performansý Kurumsal iletiþim performansý Liderlik performansý Hedef ve stratejiler performansý Tüm sosyal ortaklara son duyuru Arþiv ve Dokümantasyon Þekil 3 Kriz Planlamasý (aktaran Pera ve Sohodol, 2004: 192) 97 98 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R b. Krizde Medyayla Ýletiþim Kuracak Kullandýðý dile hakim olma, Sözcünün Özellikleri Uygun konsept ve mesajlar geliþtirebilme, Kriz planýnýn üç temel ayaðý; kriz komitesini Karmaþýk ortamlarýn ve keskin tartýþ- oluþturmak, bilgi üretimini harekete geçir- malarýn ortasýnda çözüm üretme, arabulucu mek, sözcüleri belirlemektir. Kriz dönem- olma ve ortak akýl üretebilme, lerinde kuruluþ adýna konuþacak kiþi, Yapýlan iþleri belgeleyip herkesin payla- kamuoyunda kuruluþu temsil edecektir. Bu þýmýna sunabilme ve bilgi üreten bir çalýþma nedenle kriz dönemlerinde iletiþim düzenini benimseme, faaliyetlerini yürütecek kiþilerin bir takým Amaca uygun ekip kurabilme ve ekibi özelliklere sahip olmasý gerekir (Pira ve motive edebilme, Sohodol, 2004: 223): Etkin bir sunum yeteneðine sahip olma. Haber deðerini bilme, üst düzey medya Kriz anlarýnda elde, iletiþim kuracaðýmýz iliþkilerini yürütme yeteneðine ve tecrü- temel personelin, yönetim kurulu üyelerinin, besine sahip olma, hükümet çalýþanlarýna ait kontrol listesinin, Medyanýn kendi içindeki bölümlendirmesine þirket sözcüsünün ve yedek sözcünün, temel hakim olma, yerel ulusal, uluslararasý medya, mesajlarýn, irtibat kurulacak diðer kuru- sektörel yayýnlar, ekonomi, haber, spor, luþlarýn, kriz yönetim ekibinin bir listesi kültür-sanat, magazin gibi alt dallar hakkýnda olmalýdýr (Tüz, 2004: 191-192) (Listenin bilgi sahibi olma, formatý Ek 1de verilmiþtir). Medya üretim sürecine hakim olma, Kalitatif ve kantitatif araþtýrma tekniklerine c) Kriz Anlarýnda Medya Ýletiþimi hakim olma, araþtýrma raporlarýnýn neresine Çerçevesinde Yapýlmamasý Gerekenler bakýlacaðýný, nasýl yorumlanacaðýný bilme Kriz anýnda yapýlmamasý gerekenler þu ve bunlardan gerekli sonuçlarý çýkarabilme, þekilde özetlenebilir (Shure vd., 1995: 38, Ýliþki yönetimi aðý içerisinde diðer sivil Tüz, 2004: 105): toplum kuruluþlarýyla yakýn iliþki halinde olma ve bunlardan ilgili durumlarda destek Spekülatif bilgi vermemek, alabilme, Ortada bir suç varsa bunu baþkalarýnýn Ýçinde yer aldýðý kuruluþun hedeflerini üzerine yýkmamak, kavrayabilme ve buna uygun taktiksel Medya çalýþanlarýna yayýnlanmamak / yaklaþýmlar üretebilme, yazýlmamak koþuluyla bilgi vermemek, B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý Sorulara yorum yok cevabýný vermemek, artýþ, kendisini söylem düzeyinde de Evet - hayýr þeklindeki yanýtlardan kaçýn- göstermektedir. Sivil toplum söylemi bugün mak, farklý aktörler tarafýndan Türkiyenin Açýklanan bilginin yorumlanmasýna, demokratikleþmesinin ön-koþulu olarak konuþmanýn kesilmesine ve muhabirin kullanýlmakta, tüm siyasi partiler, sivil þunu söylüyorum gibi kendi düþüncesini toplumun önemine referans vermektedirler. sizin aðzýnýzdan söylemesine izin vermemek Sivil toplum söylem düzeyinde devletin gerekmektedir. demokratikleþmesinin, güçlü ekonomi programlarýnýn, Türkiyenin ABye girme 4.5 STKlar ve Savunuculuk Çalýþmalarý sürecinin önemli bir aktörü olarak tanýmlanmaktadýr (Keymandan aktaran a) Savunuculuk Nedir? Baþfýrýncý, 2008). Gittikçe önem ve güç 1980lerden bu yana, dünyadaki geliþime kazanan STKlar, günümüzde kamuoyunun paralel olarak STKlar, Türkiyede de geliþim dinamiklerini belirleme ve yönlendirme sürecine girmiþtir. Türkiyede bugün hem açýsýndan da giderek etkinleþmektedirler. toplumsal deðiþimin önemli bir aktörü olarak sivil toplumun güçlendiði, hem de STKlarýn STKlarýn kamuoyu dinamiklerini etkilerken bir örgütsel yaþam alaný olarak farklý varlýk gösterdiði alanlardan biri de; yapýlanmalar halinde yaygýnlaþtýðý görül- savunuculuk faaliyetleridir. Savunuculuk mektedir. STKlar farklý alanlarda çalýþan çalýþmalarýnýn atasý sayýlabilecek lobicilik; gönüllü örgütlerden, düþünce kuruluþlarýna, ilk kez Amerika ve Ýngilterede ortaya sosyal hareketlerden vatandaþlýk inisi- çýkmýþtýr. Ýngiliz Parlementosunun Avam yatiflerine, hükümet dýþý örgütlerden Kamarasý bölümünde üyelerle görüþmek sendikalara ve meslek odalarýna kadar geniþ için saatlerce lobide bekleyen gazetecileri bir yelpaze içinde hareket eden örgütsel ifade eden bir kelime olarak ortaya çýkmýþtýr. alaný temsil etmektedir. Bu örgütsel yapýlarý Kelime Amerikada ilk kez 1829da duyul- içinde, sivil toplumun hareket alaný, muþ, Albany þehrine bazý ayrýcalýklarýn 1980lerden bu yana, ama özellikle 2000li istenmesi ve bunun için lobi ajanlarýnýn yýllar içerisinde sadece yerel ve ulusal deðil, devreye girerek yetkilileri ikna etmeye bölgesel ve küresel bir nitelik de kazanmýþtýr. çalýþmasý söz konusu olmuþtur. 1850lere Bugün Türkiyede 90.000ne yakýn STKnýn gelindiðinde lobicilik bir faaliyet alaný olarak var olduðu tahmin edilmekte ve bu nicel yerleþmiþtir (Rigel, 1993). Önceleri sadece 99 100 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R Kongre üyeleriyle birebir görüþmeler yaparak farkýndalýk düzlemi yaratarak doðru bilgileri çalýþan lobiciler, bugün kamuoyu, medya, aktarmak hedeflenmektedir (Parla, tarihsiz: gönüllü kuruluþlar, özel sektör kuruluþlarý, 5). kamu kurumlarý ve yerel yönetimleri de kapsayan bir biçimde faaliyet alanlarýný Savunuculuk çalýþmalarýnýn etkin bir geniþletmiþlerdir. Günümüzde binlerce biçimde yürütülmesi STKlarýn etkin bir savunuculuk uzmaný, gerek kamu, gerek temsil gücüne sahip olmasýný gerektirir. özel gerekse gönüllü kuruluþlar lehine Kurumlar ya da onlarýn temsilcileri politikalar üretilmesi için bilgi ve etkinlik tarafýndan, kamu iþleri adý verilen ve halkla düzeylerini kullanmakta, bu alanda önemli iliþkilerin hükümet iliþkileri üzerinde bütçelerle son derece profesyonel bir faaliyetlerini iþaret eden bir biçimde biçimde çalýþmaktadýrlar. yürütülür. Savunuculuk tam olarak nedir? sorusu Savunuculuk faaliyetleri Avrupada, daha þöyle yanýtlanabilir. Savunuculuk, STKlarýn fazla sosyal bütünlük için bir mekanizma ortak bir çýkar için herhangi bir kamu olarak ele alýnmaktadýr. Bu anlayýþa göre politikasýný etkileme giriþimidir. Karar veri- (Davis, 2006: 215-216) savunuculuk; bireyler, cileri etkileyerek, yasalarý ve politikalarý iþ dünyasý, iþçiler, STKlar, özel enstitüler ve toplumdan dýþlanmýþ kesimler lehine hükümet için çok önemli ve zaruri konular deðiþtirmek için, bilgiyi stratejik olarak hakkýndadýr. Bir organizasyon ile hükümet, kullanma süreci olarak da tanýmlanabilir. parlamento, memurlar ve hem ulusal hem Savunuculuk, politika veya yasa deðiþiklikleri de uluslararasý özel ilgi ve baský gruplarý talep etmeyi veya yapýlan deðiþikliklere arasýndaki iliþkilerdir. katkýda bulunmayý amaçlar (Aksakaloðlu, 2006:4). Toplumsal dava savunuculuðu, sivil toplum örgütlerinin deðiþim amacýyla yürüttükleri Günümüzde giderek önemini artýran faaliyetleri tanýmlar. STKlar toplumsal bir savunuculuk çalýþmalarýyla birlikte, yasa problemi saptayýp, buna çözüm üretmek koyucularýn kuruluþumuz ve faaliyet alanýna üzere kurulmuþ örgütlerdir. Bu yüzden, giren sorunsallarla ilgili eðilimini yönlen- temel davalarý, bu problemi ortadan dirmek, kamuoyunun desteðini saðlamak kaldýracak toplumsal dönüþümü yarat- ve konu hakkýnda kamuoyunda bir maktýr. Bu dönüþümün gerçekleþeceði siyasi, B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý hukuki, ekonomik ve kültürel alanlarda; Savunuculuk çalýþmalarýný belli bir mekanda yerel, ulusal ve uluslararasý mekanizmalarda yapýlan etkinlikler olarak düþünmemek bu davanýn savunuculuðunu üstlenmek gerekir. Düzenlenen bilimsel toplantýlar, temel hedeflerinden biridir (Biricik ve Akay, basýn konferanslarý, basýn açýklamalarý da 2003: 2). Böylece kuruluþ ile yasama ve belli bir konuya dikkat çekilerek siyasal yürütme organlarý arasýnda uzlaþma destek elde edilmenin yollarý arasýndadýr. saðlamaya yönelik faaliyetler de bu hedefi gerçekleþtirmeye yönelir (Budak ve Budak, Bir kuruluþun fiziksel kaynaklarý, maddi 2004: 38). kaynaklarý, üye sayýsý, kuruluþun liderinin/baþkanýnýn etkinlik düzeyi, Savunuculuk çalýþmalarý, tüm dünyada çok kuruluþun liderinin/baþkanýnýn ya da yaygýn bir biçimde kullanýlmaktadýr ve üyelerinin siyasi konularla ilgili bilgi demokrasinin yasal bir parçasýdýr. Ancak uzmanlýk düzeyleri, kuruluþun kamu- temsil þansý daha az olan, savunuculuk oyundaki itibarý, motivasyon dayanaklarý faaliyetleri için profesyonel bilgi birikimi ve (Ornstein ve Elder, 1978; 70-79) karar alma maddi kaynaklarý daha yetersiz olan mekanizmalarýyla kurduklarý iliþkiler, örgütlenmelerin, bu anlamda daha güçlü uyguladýðý savunuculuk faaliyetlerinin örgütlere nazaran gerekli mercilere ulaþma desenini, yönünü ve gücünü belirleyecek ve seslerini duyurabilme açýsýndan eriþim unsurlardýr. Örgütün olumlu bir imaja ve þanslarý daha zayýftýr (Davis, 2006: 217). kültürel oluþuma sahip olmasý, örgütsel STKlarýn savunuculuk çalýþmalarý çerçe- iletiþimi etkin bir biçimde kullanmasý, nicelik vesindeki güçlerini artýrabilmeleri için; ve nitelik açýsýndan güçlü bir gönüllü ve yasalardan ve yasa tasarýlarýndan haberdar profesyonel çalýþan kaynaðýna sahip olmasý olmalarý, bu konuda toplumu bilgilendirme STKlarýn savunuculuk faaliyetlerindeki giriþiminde bulunmalarý, yasal düzen- belirleyiciliðini artýran unsurlardýr. lemelerin toplumsal beklentilere uygun olmasý için kamuoyu oluþturup baský b. Savunuculuk Çalýþmalarýnýn Aþamalarý yapmalarý gerekmektedir. Günümüzde Savunuculuk çalýþmalarýna baþlarken savunuculuk çalýþmalarýnda, modern bilgi kuruluþun amaçlarý, hangi konu üzerinde ve iletiþim teknolojilerinin tüm olanak- çalýþacaðý, hedeflerin nasýl saptanacaðý, larýndan; halkla iliþkiler yöntem ve teknik- kimlerle beraber çalýþýlabileceði, hangi lerinden geniþ ölçüde yararlanýlmaktadýr. mesajlarýn kimlere verileceði ve sonuçlarýn 101 102 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R nasýl deðerlendirileceði üzerinde düþünmek için çeþitli stratejiler önermek (Bek ve gerekir. Binark, 2000: 3-4); biçiminde amaçlar tanýmlanmalý ve bu amaçlar savunuculuk i) Konunun Saptanmasý: Üzerinde çalýþýlacak faaliyetlerine aktarýlabilmelidir. konunun saptanmasý ve sýnýrlarýnýn belirlenmesi gerekir. Çünkü üzerinde çalýþýlacak Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) Kanunu, konuyu saptamak,istenilen sonuca götü- AB ülkelerinin mevzuatýndan farklý olarak, recek stratejileri araþtýrmayý ve çalýþma þiddet ve cinselliðin tanýmýný yapýp ortaklarýný belirlemeyi kolaylaþtýrýr. Kadýn sýnýrlandýrmadýðý için, program üretiminde haklarý ve toplumsal cinsiyet eþitsizliði ve yayýn içeriðinde tanýmý yapýlmamýþ üzerine çalýþan STKlar amaçlarý, örgütlenme kavramlarýn varlýðý ve yokluðunun neye göre yapýlarý ve ilgilendikleri konular açýsýndan nasýl saptanacaðý konusu muðlak kalmak- çeþitlilik arzederler. Ancak, eðitimde, siyasal tadýr (Dursun, 2008: 25 ). Bu durumda þiddet katýlýmda, hukuksal düzenlemelerde, iþ ve cinsellik kavramlarýnýn netleþtirilmesi ve yaþamýnda, akademik yaþamda, medyada düzenlemeler çerçevesi dýþýndaki yayýnlara ve kadýnlarýn varolduðu her alanda varolan uygulanacak yaptýrýmlarýn gerçekleþtirilmesi toplumsal cinsiyet eþitsizliðine karþý yönünde bir örgütlenme ve giriþim bütünü, mücadelede noktasýnda birleþirler. kuruluþun faaliyetleriyle örtüþen bir Toplumsal cinsiyet eþitsizliði çerçevesinde savunuculuk faaliyeti olacaktýr. örneðin medya bir çalýþma alaný olarak ele alýnýyorsa; Öyleyse kuruluþun amaçlarý savunuculuk faaliyetleri çerçevesinde yoðunlaþýlacak Medyada kadýnlýk durumu ile ilgili olan konuya, konunun sýnýrlarýnýn belirlenmesi ve kadýn bakýþ açýna göre sorunlu olan de izlenilecek stratejiye ve çalýþma ortak- durum tanýmlarýný irdelemek, toplumda larýnýn belirlenmesine götürecektir. egemen olan cinsiyetçi bakýþ açýsýný pekiþtiren, kadýnlýk rollerine iliþkin egemen ii) Hedeflerin Saptanmasý: STKnýn amaçlarý tanýmlarý üreten, kadýnlýðý belli imge ve net bir biçimde ortaya konduktan ve yaþam tarzlarý içine hapseden medya üzerinde giriþimde bulunulacak konuyu metinlerine karþý kadýnlarýn bilinçlenmesini saptadýktan sonra, savunuculuk çalýþ- saðlamak, kadýnlarýn medya üretim ve malarýyla ulaþmak istenilen hedefleri ve tüketim süreçlerine müdahale edebilmesi sonuçlarý belirlemek gerekir. Hedeflerin B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý sonuçlarýnýn ölçülebilir ve makul bir zaman Belirgin: Hedef, yeni yasa/yönetmelik diliminde ulaþýlabilir olmalarýna dikkat önerileri geliþtirmek ve bunlarý STKlar ve edilmelidir. Kýsaca iyi belirlenmiþ bir hedef ilgili milletvekilleri ile paylaþmaktýr. kesin ve açýk olarak tanýmlanmýþ, ölçülebilir, harekete geçirici, gerçekçi ve belirli bir zaman Ölçülebilir: Çalýþmanýn sonuçlarý, zaman diliminde ulaþýlabilir olmalýdýr (Parla, tarihsiz: içinde yasalarda/yönetmeliklerde yapýlacak 6). Buna kýsaca SMART kuralý da denir iyileþtirmelerden ya da kamuoyunun bu (Biricik, Uzpeder vd., 2003: 9-10): yönde duyarlýlýðýnýn artmasýndan gözlenebilir. Belirgin (Specific): Hedefleriniz belirgin ve açýk mý? Nereye ulaþmak istediðiniz her Ulaþýlabilir: Yeni yasalar yapmak, yasalarda zaman apaçýk belli olmalýdýr. ve yönetmeliklerde gerekli düzeltmeler Ölçülebilir (Measurable): Hedefleriniz yapmak her zaman mümkündür. somut ve ölçülebilir mi? Baþardýðýnýzý (ya da baþaramadýðýnýzý) nereden anlayacaksýnýz? Gerçekçi: STKnýn sahip olduðu imkanlar ve Baþarýlabilir (Achievable): Belirlediðiniz koþullar hedefleri gerçekçi kýlmaktadýr. hedeflere ulaþmak (gerçekte) mümkün mü? Gerçekçi (Realistic): Hedefleriniz kaynak- Zaman ve maddi olanaklarla uyumlu: larýnýzla orantýlý olarak gerçekçi ve makul Hedefler bir yýllýk bir süreç içinde mü? gerçekleþebilir, çalýþma grubu gönüllü Zaman ve maddi olanaklarla uyumlu (Time uzmanlardan oluþturulabilir ve çalýþmaya and costed): Hedeflerinizi gerçekleþtirmek destek olabilecek bir fon kuruluþu bulu- için yeterli zamanýnýz veya maddi olanaðýnýz nabilir. var mý? Bu tür kurallar savunuculuk çalýþmalarýna SMART kuralý eþliðinde düþünülünce; medya rehberlik etmek üzere oluþturulmuþlardýr. ve cinsiyetçilik konusunda çalýþýrken; RTÜK Ancak dün de bugün de pek çok STK, Kanunuyla ilgili yeniden bir düzenleme gerçekleþtirilmesi çok zor gibi görünen yapýlmasý hedeflenebilir. Ancak bunun daha hedefler belirleyerek, bu hedefler doðrul- uzun dönemde baþarýlabilir bir sonuç olduðu tusunda adýmlar atmýþlardýr. Hem de bunu düþünülürse, kýsa dönemde kamuoyunda varolan bütün þartlarýn imkansýzlýðý konuyla ilgili farkýndalýk ve duyarlýlýk oluþ- dahilinde gerçekleþtirmiþlerdir. Hem turmak da hedeflenebilir. dünyada hem de Türkiyede buna iliþkin 103 104 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R yüzlerce örnek mevcuttur. SMART sürekli çýkarmak suretiyle hem Kongre kurallarýndan ziyade umutlarý ve inançlarý üyelerini hem de kamuoyunu barýþ üzerinde doðrultusunda hedefler belirleyen Uluslar uzlaþýma vardýrmak için uzun yýllar boyunca arasý Kadýnlar Barýþ ve Özgürlük Cemiyeti hem ulusal hem de uluslararasý düzlemde (WILPF)nin çalýþmalarýndaki kararlýlýk, bazen çalýþtýlar. Bu ve benzeri örnekler kaynaklar çok sýnýrlý imkanlarla ne kadar büyük sýnýrlý dahi olsa, umudun ve hayal gücünün sonuçlarýn hedeflenebileceðinin de yapýlmak istenenleri olanaklý kýlmak için göstergesidir ve hikayelerinin bu noktada dayanýlabilecek en önemli yerler olduðunu anlatýlmamasý haksýzlýk olacaktýr. WILPFin göstermektedir. Türkiyedeki STK çalýþmalarý amacý; 1.ve 2. Dünya Savaþlarýný sona tarihinde de, bunu destekleyici nitelikte pek erdirmek ve dünya barýþý için silahsýzlanmayý çok örnek vardýr. Eþ dönemli bir örnek saðlamaktý. Barýþýn temini derneðin en verilirse; Ulviye Mevlan Haným tarafýndan belirgin hedefini oluþturmaktaydý. Son 1913te kurulmuþ olan Osmanlý Müdafa-i derece sýnýrlý imkanlarla yayýn organlarýný Hukuk-i Nisvan Derneði kadýný kuþatan Uluslararasý STKlarýn Hedef Belirlemesine Örnek (WILPF) 1915 yýlýnda 12 ülkeden gelen 1000den fazla kadýný bir araya toplayarak, 1. Dünya Savaþýný nasýl sona erdirebileceklerini tartýþmýþlardýr. Toplanan kadýnlar tüm dünyayý içine alan bir silahsýzlanmadan yana tavýr almýþlardýr. 1925ten 1945e kadar barýþ lobisinde görev yapan Dorothy Detzer, anýlarýnda derneðin amaç ve çalýþmalarýný þöyle belirtmiþtir (aktaran Berry, 1998: 83-85): Ýnsanlarýn, varlýk ve enerjilerini savaþa vermeleri, bu iyi ve güzel cemiyetin kurulmasýný muhtemelen erteleyecektir. Hayatýn deðerini anlamak için, barýþ uðruna hayatlarýmýzý yitirebilmeliyiz; çünkü barýþ þeker veya çikolata gibi insana sunulmaz, uðrunda savaþýlarak kazanýlýr. Derneðin kuruluþ amacý; barýþýn teminidir. Derneðin uzun süre uðruna mücadele ettiði hedef; 1. ve 2. Dünya Savaþlarýnýn sona erdirilmesi olmuþtur. Daha sonraki dönemlerde de silahsýzlanma yönündeki mücadelelerini sürdürmüþlerdir. WILPHin üyelik aidatý 10 $, öðrenciler için 5 $ ve evli çiftler için 15 $dýr. Bu aidatlar dernek gelirinin yalnýzca % 42sini oluþturuyor, gerekli paranýn kalaný, üyelerin baðýþlarýndan saðlanýyordu. Derneðin ABDdeki merkezinin mali durumunun çok kötü olmasýna karþýn durumu uluslararasý bir düzeyde tutmalarý gerektiðine inandýklarý için Cenevre þubesi de maddi katkýda bulunuyorlardý. Personel sayýlarýný azaltýyorlar, dernek müdürü kendi maaþýndan 10.500 $ kadar kesintiye gidiyor, dernek adýna bir ziyarette bulunduðunda dahi uçak biletini kendisi ödemek durumunda kalýyordu. Bir yandan da dernek bültenini aylýk olarak çýkarmaya devam ediyor. Kongrenin toplanma zamanlarýndan önce yasalar ve yasa tasarýlarý üzerine görüþ bildiren makalelerin yer aldýðý, 8-10 sayfalýk bülteni yaþatmaya çalýþýyorlardý. Nükleer silahsýzlanma, savaþ giderlerinin kýsýlýp barýþa hizmet edilmesi yönünde kamuoyunun desteðini saðlamak üzere çalýþmalarda bulunuyorlardý. B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý geleneklere, kýsýtlamalara, kadýn erkek ortaklarýnýzdýr. Medya ve toplumsal cinsiyet eþitsizliðine, hukuksal düzenlemelere ve baðlamýnda düþünülürse bu konuda çalýþan eðitimsizliðe karþý önemli bir mücadele diðer STKlar, konuyla ilgili olarak doðrudan baþlatmýþtýr. Dernek faaliyet gösterdiði süre içinde kadýnýn çalýþma yaþamýný kolaylaþtýracak çeþitli iþyerleri açmayý planlamýþ ve kadýnlarýn bu harekete geniþ çaplý katýlýmýný saðlamýþtýr. Dernek Türk kadýnýnýn ilk kez bir kamu kuruluþunda iþe girmesini çalýþmasa bile çalýþmaya destek verecek diðer kadýn kuruluþlarý, kadýn kuruluþlarýnýn dýþýndaki STKlar, konuya duyarlý medya organlarý, yöneticileri, köþe yazarlarý, muhabirler, siyasal partiler, milletvekilleri, yerel yönetimler, vb. gibi tüm kiþi ve kuruluþlarla, söz konusu soruna iliþkin olarak saðlamýþ, derneðin verdiði mücadele bir araya gelmek mümkündür. Bu konuda sonucunda baþvurularý önceden kabul çeþitli platformlar kurularak çalýþma ortaklarý edilmeyen Bedra Osman Haným ve bir araya gelebilir. arkadaþlarý Ýstanbul Telefon Ýdaresine kabul edilmiþlerdir. Ayrýca dernek çok uzun bir süre Kadýnlar Dünyasý dergisini çýkarmýþ ve derginin tüm olumsuz þartlara raðmen yayýnýnýn sürdürülmesi için elinden gelen çabayý göstermiþtir38 (Çakýr, 1994; Akkent, 1994: 16). Kadýnlarýn Türk Ceza Kanununun hayasýzca hareketler baþlýðýný taþýyan 225.maddesine karþý yürüttükleri imza kampanyasý, kadýn örgütlerinin yürüttükleri lobi faaliyeti ve seslerini duyurmak için medyayý kullanmalarýna, ayný zamanda pek çok STKnýn ayný konuda ortak hareket etmesine önemli bir örnektir. Kýsaca; Nasýl bir gelecek hayal ediyoruz? sorusu Hedeflerimizi gerçekleþtirmek için Örneðin, eski TCKnýn 438. maddesi, fahiþeye yeterli zamanýmýz ya da maddi olanaklarýmýz tecavüz halinde suçluya verilecek cezada var mý? sorusundan daha öncelikli ve üçte iki oranýnda bir indirim öngörmekteydi. önemli bir sorudur. 1986 yýlýnda bu konuyla ilgili bir dava sürecinin son aþamasýnda baþvurulan iii) Çalýþma Ortaklarýnýn Saptanmasý: Anayasa Mahkemesinin, fahiþeye tecavüz Belirlenen konuyla ilgili ve konuya duyarlý suçunda indirimi onaylayan gerekçeli tüm kiþi ve kuruluþlar potansiyel çalýþma kararýnda iffetli kadýn - iffetsiz kadýn ayrýmý 38 Derginin kadýn haklarý konusunda verdiði mücadele, kadýn hareketine bir zemin ve kamu kurumlarýna taleplerini kabul ettirebilmeleri için önemli bir güç saðlamýþtýr. Ayrýca 1914te Ýnas Darülfünun günümüzdeki adýyla Kadýn Üniversitesinin açýlmasý, derneðin ve dergisinin yürüttüðü tartýþmalarýn sonucu elde edilmiþ bir kazanýmdýr (Akkent, 1994: 16). 105 106 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R yapýlýyordu. Kadýn sivil toplum kuruluþlarý deðil, þiddete maruz kalan bizler suçlandýk. bu ayrýma karþý çýktýlar, herhangi bir Kadýnlara tecavüz etmek, kadýn bedenine davranýþ iffetsizlik olarak nitelendirileceði el koymak teþvik edildi. Kimbilir kaç için itiraz ettiler ve þu bildiriyi yayýnladýlar: saldýrgan, fahiþeye benziyordu, gece 438. maddeyle bugüne dek, suçlu erkekler sokaktaydý gibi gerekçelerle tecavüzünü deðil, bizler cezalandýrýldýk; saldýrganlar haklý gösterdi. 438 kalkmadýðý sürece erkek deðil, bizler cezalandýrýldýk; saldýrganlar saldýrganlýðý korunmaya devam edecek, Savunuculuk Örneði Savunuculuk çalýþmalarýnýn pek çoðu kadýn örgütlerinin desteðiyle, 30'a yakýn örgütten oluþan TCK Kadýn Platformu yürütmüþtür. Kadýnýn Ýnsan Haklarý Yeni Çözümler Vakfýnýn sekreteryasýný yürüttüðü platform aracýlýðý ile kanunda yapýlan deðiþiklikler, Türkiye'de STK'larýn yürüttüðü savunuculuk faaliyetleri için önemli bir örnek oluþturmuþtur. Platform üç yýlda çeþitli çalýþmalar yürütmüþtür. Bu çalýþmalarýn temelinde, önceki hükümetler döneminde hazýrlanan yasa taslaðýna alternatif maddelerden oluþan bir taslak hazýrlanmasý vardý. Bu taslaðýn farklý kadýn örgütleri arasýnda paylaþýlmasý ile cinsel istismar, namus suçlarý, tecavüzün tanýmý ve kadýnýn konumu gibi farklý konularda örgütler arasýnda ortak bir dil yaratýldý. E-posta, faks ve telefon aracýlýðý ile daha çok kadýna ulaþýldý. TBMM'nin alt komisyon üyeleri ve bakanlarla görüþmeler yapýldý. Bu lobi faaliyetleri aracýlýðýyla kadýnlar yasa maddeleri ile ilgili görüþlerini vekiller ve bakanlara aktardýlar. Farklý kadýn gruplarýyla koordinasyon saðlamak için e-posta gruplarý kullanýldý. Ankara'da bine yakýn kadýnla bir yürüyüþ düzenlendi ve TBMM'nin ilgili oturumu kadýn aktivistler tarafýndan izlendi. Kampanya sonucunda cinsel saldýrý suçlarý kiþilere karþý suçlar olarak, cinsel saldýrý suçlarý cinsel dokunulmazlýða karþý suçlar olarak tanýmlandý. Cinsel tecavüz ve cinsel taciz tanýmlarý geniþletilerek bu suçlara daha aðýr cezalar öngörüldü. Ýþkence sýrasýnda cinsel saldýrý ve cinsel saldýrýnýn, maðdurun beden veya ruh saðlýðýna zarar vermesi aðýrlaþtýrýcý neden kabul edildi. Evlilik içi tecavüz ve cinsel saldýrý açýkça suç olarak tanýmlandý ve cezaya tabi tutuldu. Ýþyerinde cinsel taciz açýkça suç kabul edildi ve cezalandýrýldý. Yetkili savcý ve hakim kararý olmaksýzýn genital muayene yapmak ve yaptýrmak cezalandýrýldý. Aile içi þiddet, iþkencenin bir alt türü olan eziyet kapsamýna alýnarak aðýr cezalar verildi. Çocuklarýn cinsel istismarý ayrý bir suç olarak tanýmlandý ve daha aðýr cezalara tabi tutuldu. Çocuklarýn cinsel istismarýnda ve cinsel saldýrýda rýzanýn var olabileceðini varsayan tanýmlamalar kaldýrýldý. Eski TCKda bulunan tecavüzcüyle evlendirmede cezanýn ertelenmesini öngören madde kaldýrýldý. Yine eski TCKda bulunan, evlenmek amacýyla kaçýrma ve alýkoyma suçlarýnda cezanýn iptalini öngören madde kaldýrýldý. Töre cinayetleri nitelikli insan öldürme kapsamýna alýndý. Irz, haya, edep gibi zamana göre deðiþen, göreceli ve kadýnlarýn hak ve özgürlüklerini kýsýtlamak için yorumlanan kavramlar kaldýrýldý. Evli-bekar, bakire-bakire olmayan kadýnlar arasýnda ayýrýmcýlýk yapan düzenlemeler ve evlilik dýþý yeni doðmuþ çocuðunu öldüren anneye ceza indirimi öngören madde kaldýrýldý. Tüm bu deðiþikliklere raðmen, yeni TCKda insan haklarý ve cinsiyet eþitliði açýsýndan hâlâ sorunlu maddeler olmasý dolayýsýyla, kadýn örgütleri deðiþiklik taleplerine devam ediyorlar (aktaran Aksakaloðlu, 2006: 18). B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý saldýrganlar cezadan kurtulmayý baþaracak. mantýk üzerinde temellenen bu yasal Bedenimize sahip çýkalým, erkek saldýr- çerçeve, 5237 sayýlý ve 2004 tarihli yeni TCK ganlýðýnýn teþvik edilmesine, kollanmasýna ile ortadan kaldýrýlmýþtýr. hayýr diyelim. Bütün kadýnlar 438e karþý birleþelim. Bildiriden sonra, basýn Sadece savunuculuk çalýþmalarý kapsamýnda açýklamasý yapýldý, 18 Þubat 1990da deðil, STKnýn faaliyet gösterdiði alanlarýn Üsküdarda bir yürüyüþ düzenlendi. tümünde, hedeflere ulaþabilmek için gerçekleþtirilen tüm çalýþmalarda ve Önceki TCKda varolan bu maddeye karþý projelerde çalýþma ortaklýklarý gerçekleþ- kadýn sivil toplum kuruluþlarý tarafýndan tirmek ve olanaklarý geliþtirmek gerekir. Bu 1990larýn sonundan baþlayarak yeni yasal nedenle savunuculuk çalýþmalarý kapsa- çerçeve oluþana kadar uzunca bir dönem mýna girmeyen ancak STKlarýn hedefleriyle boyunca sürekli yürütülen bu kampanyada örtüþen noktalarda özellikle yerel yöne- kullanýlan sloganlardan bazýlarý þunlardý: timlerle girilen iþbirliklerinin kazanýmlarý Ýffetli kadýn olmak istemiyoruz., Haklý önem taþýmaktadýr. tecavüz yoktur., Geceleri de sokaklarý istiyoruz., Fahiþelik suç deðil meslektir. Kadýn sorunlarý kapsamýnda örgütlenen Kadýnýn fuhuþu meslek olarak yapmak STKlarýn en önemli çalýþma ortaklarýndan zorunda kaldýðý için baþka kadýnlarla iffet biri de kuþkusuz yerel yönetimlerdir (Ecevit, bakýmýndan eþit sayýlmadýðý ve tecavüze 2001: 238-240)39. STKlar ve yerel yönetimler uðrasa bile zýmmen suçlu ilan edildiði bir iþbirliðine dair örnekler, son dönemde yerel 39 Burada sayýlan STKlarýn kurduðu ortaklýklara iliþkin bilgiler 2001 yýlýna aittir. · Kadýn Emeðini Deðerlendirme Vakfý: Esenyurt, Bahçelievler, Güngören ve Pendik Belediyeleri ile Çocuk Yuvalarý, Kadýn Odalarý/Ýstanbul · Kadýköy Kadýn Platformu: Kadýköy Belediyesi ve Aile Danýþma Merkezleri/Ýstanbul. · Ümraniye Kadýn Grubu: Ümraniye Belediyesi ile Ümraniye Halk Okulu/Ýstanbul. · Kadýn Dayanýþma Vakfý: Altýndað Belediyesi ile Kadýn Danýþma Merkezi ve Kadýn Sýðýnmaevi/Ankara · Çaðdaþ Kadýn ve Gençlik Vakfý: Mamak Belediyesi ile Tepecik ve Tuzluçayýr Toplum Merkezleri/Ankara. · Türk Kadýnlar Birliði: Mamak Belediyesi ile Þafaktepe ve Abidinpaþa Toplum Merkezleri · Adana Kadýn Kuruluþlarý Birliði: Adana Büyükþehir Belediyesi ile Sýðýnmaevi/Adana · Gaziantep Kadýn Platformu: Gaziantep Büyükþehir Belediyesi ile Kadýn Danýþma Merkezi/Gaziantep · Bursa Baðýmsýz Kadýn Ýnsiyatifi: Bursa Büyükþehir Belediyesi ile Kadýn Ýletiþim Merkezi · Mersin Baðýmsýz Kadýn Derneði: Mersin Belediyesi ile Kadýn Sýðýnaðý/Mersin. · Antalya Kadýn Platformu: Antalya Büyükþehir Belediyesi ile Antalya Kadýn Meclisi/Antalya. · Bornova Belediyesi: Kadýn Danýþma Merkezi/Ýzmir · Bakýrköy Belediyesi: Kadýn Sýðýnmaevi/Ýstanbul. 107 108 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R yönetimler baðlamýnda, yaklaþým yaþadýklarý kenti tanýmalarýný saðlamak, deðiþikliðine iþaret eden, katýlýmcý sorun çözme becerilerini artýrmak ve onlarý mekanizmalarý içeren ve yerel ortaklýklara güçlendirmekti. Bu program Marmara dayalý bir yönetim anlayýþýnýn yerel Üniversitesi Kadýn Ýstihdamý Uygulama ve yönetimlerce benimsenmekte olduðunu Araþtýrma Birimince planlanmýþ, Platformu gösterdikleri için önemlidir. Yine bu örnekler, oluþturan STK üyeleri programýn uygu- Türkiyede yerel yönetimlere, isterlerse lanmasýnda gönüllü olarak çalýþmýþ, Kadýköy merkezi olmayan ve daha demokratik bir Belediyesi de programýn gerçekleþtirildiði yapýya kavuþabileceklerini ve sivil toplum merkezin kira ve iþletme giderlerini kuruluþlarýyla ortak çalýþmalar yaparak yerel karþýlayarak, faaliyetlere düzenli olarak demokrasi, çoðulculuk, halka dönüklük gibi katýlan kadýnlara yakacak yardýmý yaparak ilkeleri yaþama geçirebileceklerini kanýtlama projeye destek vermiþtir. Yerel yönetimler fýrsatý verdiði için de önemlidir. Hem yerel kadýn örgütlerinin önerdiði projelerde ortak yönetimler hem de kadýn örgütleri, bir çalýþma gerçekleþtirmeye karar verdik- tabandaki çalýþmalarýyla edindikleri tecrübeleri stratejik olarak kullanabilirler. Bu mikro tecrübelerden güçlü mesajlar çýkartabilir ve bunlarý makro tartýþmalarý etkilemek için de kullanabilirler (Ecevit, 2001: 239-240). Kadýköy Kadýn Platformunu oluþturan sivil lerinde; mekan desteðinde bulunmak, bu mekaný donatmak, saðlanan mekanýn giderlerini (telefon, elektrik, su, yakýt) karþýlamak, personel desteði vermek, ulaþým araçlarý konusunda yardýmcý olmak, konferans, seminer, vb. gibi etkinlikler için olanak sunmak gibi yardýmlarda bulunabilmektedirler (Ecevit, 2001: 244-246). toplum kuruluþlarý, Marmara Üniversitesi Görüldüðü üzere kadýn örgütleri önce kendi Kadýn Ýstihdamý Uygulama ve Araþtýrma aralarýnda bir araya gelerek bir platform Birimi ile birlikte, 1993 yýlýnda, Aile Danýþma çatýsý altýnda bir ortaklýk kurmuþlar, daha Merkezleri oluþturma çabasý içine girmiþler sonra da üniversitenin ve belediyenin ve projenin platform, üniversite ve belediye desteðini almýþlardýr. Ancak bu iþbirliði olmak üzere üç aktörlü bir çalýþma olmasýna süreçlerinin mükemmel olarak iþlediði karar vermiþlerdir. Projenin amacý, anlamýna gelmemelidir. Çoðu zaman gecekondu mahallelerinde yaþayan kadýnlarý ortaklar arasýndaki amaç ya da yöntem merkezlerde buluþturmak, gereksinim farklýlýklarý, proje dönemlerinin kýsa süreli duyduklarý konularda bilgilendirmek, olmasý, siyasi nedenler, yerel yönetim B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý deðiþiklikleri gibi faktörler, bu iliþki biçim- Mesaj, hedef kitleyi dava konusu hakkýnda lerinin sürekliliðini engellemektedir. yeterince bilgilendirmelidir. Hedef kitleyi bu dava için eyleme geçmeye ikna etmeli ve iv) Ýletilecek Mesajlar ve Ýzlenecek Yollar: desteklenen tavrý savunmaya yöneltmelidir. Savunuculuk çalýþmalarýnda kamuoyuna Mesaj detaylar deðil, ana fikir üzerine iletilecek mesajlar hazýrlanýrken ve iletilirken yoðunlaþmalýdýr. Hedef kitlenin aklýnda þu noktalara dikkat etmek gerekir (Tench ve Yeomans, 2006. 195; Biricik ve Akay, 2003:10): Mesajlar kamuoyunun meseleye iliþkin farkýndalýðýný artýrmalý ve tutumlarýný biçimlendirici özellikte oluþturulmalý ve iletilmelidir. Bazen kýsa ve tekrarlanan mesajlar savunuculuk çalýþmalarýnýn akýlda kalmasýný kolaylaþtýrabilir. Bu durumda kýsa sloganlarla çalýþmalarý özdeþleþtirmek kamuoyunun hafýzasýnda daha kolay yer almayý saðlar. Örneðin, Kadýn Adaylarý Destekleme ve Eðitme Derneðinin (KADER) Meclise girmek için býyýk þart mý? sloganý, yürüttüðü kampanyayý simgeler bir hale kalmasý istenen öncelikleri içermelidir. Mesaj anlaþýlýr olmalýdýr. Basit bir dil kullanýlmalý, teknik terimlerden ve jargondan uzak durulmalýdýr. Gerekirse farklý hedef kitleler için, farklý mesajlar hazýrlanmalýdýr. Mesaj tutarlý olmalýdýr. Dava konusu ile ilgili veri ve bilgilerle uyumlu olmalý, kuruluþun dava konusu hakkýndaki geçmiþ politikalarýyla çeliþmemelidir. Mesajýn sürekliliði olmalý ve tekrarlanmalýdýr. Birlikte çalýþmak istenilen kiþi ve gruplarla, mesajlarýn içeriði konusunda hemfikir olunmalýdýr. Bu nedenle ilgili taraflarýn gelmiþtir. Genel seçimlere katýlacak siyasi mesajýn tasarlanma sürecine olabildiðince partilerin aday listelerinin ilk sýralarýnda katýlmalarý saðlanmalýdýr. kadýnlara yer verilmesi için on yýlý aþkýn süredir mücadele eden derneðin mesajlarýný Mesajlarýn içeriði ve hedef kitlenin kim iletme biçimi, medyanýn ve kamuoyunun olduðu, bu mesajlarýn alýcýlara en uygun dikkatini çekmekte ve soruna iliþkin biçimde iletilmesini saðlayacak araçlarýn farkýndalýk düzeyini artýrmaktadýr. Kýsaca seçimini belirleyecektir. Ulusal ve yerel mesajýn içermesi gereken özellikler þöyledir. medya organlarý (gazete, televizyon, dergi, Mesaj basit olmalý, verilen bilgiler kanýtlarla radyo), sektörel yayýnlar, meslek örgütlerinin desteklenmelidir. Mesajýn içeriðini destek- yayýnlarý, internet surf, web sayfalarý, chat leyecek örnekler kullanýlmalýdýr. odalarý gibi pek çok kitle iletiþim aracý 109 110 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R mesajlarý iletmek üzere seçilebilir ve iletiþime hakkýnda bilgi sahibi olan ve STKyý temsil geçilebilir. edebilecek kiþilerden oluþan bir heyet ziyareti amaca ulaþmada yardýmcý olabilir. Savunuculuk çalýþmalarýnda; lobi faali- Önceden yapýlmýþ yazýþmalarýn kopyalarý, yetlerinden, görüþmelerden, resmi makam- STKyý destekleyen basýn haberleri ya da bir lara baþvurulardan, diyalog sürecinin imza kampanyasýnda toplanan imzalar da baþlatýlmasýndan, baský oluþturmaktan, konuyu kamuoyunun gündemine getirecek tartýþmalardan hareket edilebilir (Parla, tarihsiz: 7). Savunuculuk çaðdaþ demokrasilerde vazgeçilmez bir yöntemdir, ancak bu yöntemin uygulanmasý sýrasýnda ahlaki deðerlerin gözden kaçýrýlmamasý gerekir. Bu faaliyetlerde göz önünde bulundurulacak bir baþka husus da; çeþitli yasa tasarýlarýnýn hangi aþamada olduðunu takip etmek ve görüþmelerde sunulabilir (Güder, 2006: 19). Üzerinde çalýþýlan konunun medyada yer almasý için basýn bültenleri hazýrlamak, basýn konferanslarý düzenlemek, bilgilendirici yazýlý materyaller hazýrlamak, konferans, panel ve seminerler düzenlemek, konuyla ilgili olarak resmi makamlara baþvurmak, bilgi edinme hakkýndan yararlanmak izlenecek diðer yollar arasýnda sýralanabilir. Özetleyecek olursak; savunuculuk faaliyetleri gerekli bilgilerin doðru zamanda meclis kapsamýnda; kuruluþlar kendi açýlarýndan üyelerine ulaþmasýný saðlamaktýr. Ýlgili bir olaylarý anlatmak için þu faaliyetlerde komisyon ya da alt komisyonun çalýþmalarý bulunabilirler (Okay ve Okay, 2001: 494-495): tamamlandýktan sonra komisyona bilgi aktarmanýn faydasý olmayacaktýr (Okay ve Milletvekilleri ve yerel yönetim temsil- Okay, 2001: 496). cileriyle konuþmak, Kendi araþtýrma bulgularýný ya da konuyla Mektup göndermek, faks geçmek, mail ilgili görüþlerini yansýtan basýn bültenleri atmak, telefon açmak ve bunlara verilen yayýnlamak, yanýtlar faaliyetleriniz çerçevesinde baþvur- STK temsilcilerinin radyo ve televiz- duðunuz araçlar ve dayanaklarýnýzdýr. Bu tür yonlardaki tartýþma programlarýna çýkmalarý, yazýlar kuruluþu destekleyen bireyler görüþlerini açýklamalarý, tarafýndan da gönderilebilir. Karþýlýklý Hükümet liderlerine ve kanaat liderlerine görüþmeler yani yüzyüze iletiþim de lobi (köþe yazarlarý, medya temsilcileri, vb.) faaliyetlerinin unsurlarý arasýndadýr. Konu düzenli olarak bülten göndermek, B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý Mektup, mail, faks kampanyalarý düzen- Üçüncüsü; kamuoyunda mesajlarýn ne kadar lemek, ve nasýl algýlandýðýnýn saptanmasýdýr. Bu da Genel olarak kamuoyunu bilgilendirecek ulaþmak istenilen hedef kitlesi üzerinde reklam ya da halkla iliþkiler kampanyalarý yapýlacak kamuoyu araþtýrmalarý ya da yürütmek. mülakatlarla ortaya konabilir. Böylece Kime ulaþtýk?, Mesajlarýmýz doðru anlaþýldý mý?, v) Ýzleme ve Deðerlendirme: Savunuculuk Mesajlarýmýz anlaþýldýktan sonra hedef çalýþmalarýnýn izlemesi ve deðerlendirmesi kitlemizin algý, tutum ve davranýþlarýnda bir üç belirgin hat üzerinden yapýlabilir. Ýlki deðiþiklik oldu mu? sorularýnýn yanýtý etkilemek istenilen birincil hedef kitlesi olan verilebilir. Tüm bu deðerlendirme çalýþ- yasa koyucularýn görüþlerinizin tamamýný malarýnýn izlenmesi ve ele alýnmasý ya da bir kýsmýný yasalarý biçimlendirirken, savunuculuk faaliyetlerinin baþarý düzeyini yeniden düzenlerken göz önüne alýp gösterecek ölçütlerdir. almadýklarýnýn takibidir. 4.6 Kampanya Tasarýmý Ýkincisi; medyada savunuculuk çalýþmalarýyla Uluslararasý platformda STKlar, hükümetler ilgili haberlerin ne kadar yer aldýðýný ve nasýl ve iþ dünyasý karþýsýnda giderek etkin ve verildiðini saptamaktýr. Bunun için görsel / önemli bir güç haline gelmektedirler. yazýlý / elektronik medyada bu çalýþmalarla STKlarýn kamuoyu nezdinde hükümetlere ilgili çýkan haberler arþivlenir ve daha sonra ya da iþ dünyasýna nazaran itibarlarý oldukça nicel ve nitel araþtýrma teknikleriyle tasnif- yüksektir. 2000 yýlýnda halkla iliþkiler lenip üzerine bir deðerlendirme raporu danýþmanlýk firmasý Edelman Worldwide yazýlýr. tarafýndan yapýlan bir araþtýrma sonucuna göre; Avustralyada, Fransada, Almanyada, Mesajlarýnýzýn medyada yer alma biçimleri Ýngilterede ve ABDde yaþayan 1300 fikir (kaç haber, kapladýðý yer / zaman ölçüsü, lideri; çevre, insan haklarý ve saðlýk olumlu / olumsuz bir biçimde yer almasý) konusunda insanlar STKlarý hükümet, iþ üzerinde çalýþmak, yani bu haberlerin dünyasý ve medyadan daha güvenilir tümünü izlemek ve deðerlendirmek, gerek bulmaktalar. Araþtýrmacýlar STKlarýn savunuculuk çalýþmalarý sürerken gerekse itibarlarýnýn ve güvenilirlik düzeylerinin bittiðinde mesajýn etkinlik düzeyini ve neden bu kadar yüksek olduðuna iliþkin bazý iletilme tarzýný görebilmeye olanak saptamalarda bulunmuþlardýr (Davis, 2006: tanýyacaktýr. 271-272): 111 112 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R Özellikle televizyon ve internette, STKlarýn uygulayacaklarý kampanyalar; görsellerin gücünün etkili kullanýmý kuruluþla hedef kitle arasýndaki iliþkilerin Doðrudan tüketiciye konuþmalarý ve geliþtirilmesinde ve iletilmek istenen duygulara seslenmeleri mesajlarýn hedef kitleyle buluþturulmasý Tamamen tek bir gündeme odaklanýp, noktasýnda verimli alanlardýr. Baykal a göre eyleme çaðýrmalarý (1999: 16-17); sivil toplum kuruluþlarý, Þirketlerle, diðer sivil toplum örgütleri ve uyguladýðý iletiþim ve halkla iliþkiler tüketicilerle koalisyonlar kurmalarý kampanyalarýyla; hedef kitleleriyle iletiþim Kendilerini toplum çýkarýna ve bir misyona kanallarýný sürekli canlý tutarlar ve kamu- adamýþ olarak algýlanmalarý oyunda kendileriyle ilgili bir konuda yanlýþ bir bilginin yayýlmasýna izin vermezler. Tüm bu faktörler STKlarýn kampanyalar yoluyla ileteceði mesajlarýn, diðer kurumlardan iletilecek mesajlara nazaran daha güvenilir bulunmasý sonucunu doðurmaktadýr. Yani STKlar kampanya sürecine çok önemli bir avantajla girmektedirler (Þekil 4). Me dya Siv Ku il To rul plu uþ m lar ý Ýþ D ün yas ý Gü ven Kü pü Ayrýca bu kampanyalar aracýlýðýyla kamuoyunda kendi çalýþma alanlarýyla ilgili olarak farkýndalýk yaratmayý baþarabilirler. Gönüllü sayýlarýný artýrýp, bütçeleri için destek kazanabilirler (Görpe, 2001: 67). a) Kampanyanýn Aþamalarý Bir kampanyanýn aþamalarý sýrasýyla þöyledir (Pira ve Baytekin, 2007: 79): Araþtýrma (Durum Analizi, Amaçlarýn Tanýmlanmasý) Hü kü me t Planlama (Hedef Kitlenin Belirlenmesi, Mesaj Stratejisinin Planlanmasý, Medya Planlamasý ve Tekniklerin Seçilmesi, Bütçe Þekil 4. Sivil Toplum Örgütleri, Hükümet, Ýþ ve Zamanlamanýn Tayini) Dünyasý ve Medya Ýçin Farklý Güven Uygulama (Kampanyanýn Gerçekleþtirilmesi) Düzeyleri (Davis, 2006: 272). Sonuçlarýn Deðerlendirilmesi B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý 1. Safha: Sorunu geçici olarak tanýmlama, sorunu tanýma. Söz konusu olan nedir? 2. Safha: Hedef saptama, analiz, ayrýntýlý veri deðerlendirmesi. Neye ulaþmak istiyoruz? a m la an Pl 5. Safha: Uygulama araçlarýnýn oluþturulmasý, taþýyýcýlarýn tanzimi, iletiþim Uy gu la m a e irm nd rle ðe De Hedef Gruplarý Ar aþ týr m a 6. Safha: Kontrol 4. Safha: Taktik, yaratýcý uygulama, medya planlamasý 3. Safha: Davranýþ stratejisinin planlanmasý. Nasýl ulaþmak istiyoruz? Þekil 5. Kampanyanýn Aþamalarý (Okay ve Okay, 2001: 242). Þimdi kampanya aþamalarýný biraz daha Zayýf yönler, güçlü yönler, fýrsatlar, tehditler ayrýntýlý olarak inceleyelim (Þekil 5). (SWOT40), deðerlendirmeler, uygulamalar nasýl olmalýdýr? gibi sorularýn yanýtlarý Araþtýrma aranýr. PEST (Politik, Ekonomik, Sosyal, Durum Analizi / Sorun Belirleme Aþamasý: Teknolojik) analizi de kuruluþu çevreleyen Kampanyalar durum analizleriyle baþlar. Bu unsurlarýn analizinde sýkça kullanýlan bir aþamada Kuruluþ içinde ve dýþýnda neler tekniktir. STKnýn içinde yaþadýðý çevre ve olmaktadýr; kuruluþun içinde yaþadýðý çevre koþullar detaylý olarak araþtýrýlýr ve araþtýrma nasýl bir çevredir, kuruluþ için doðru nedir? sonuçlarýna göre, bir halkla iliþkiler politikasý 40 SWOT Analizi, Strengths (Güçlü yanlar), Weaknesses (Zayýf yönler), Opportunities (Fýrsatlar), Threats (Tehditler) sözcüklerinin ilk harflerinden oluþmakta ve kuruluþun güçlü ve zayýf yanlarýnýnýn analiz edilmesinde kullanýlmaktadýr (Aydede, 2007: 96-97). 113 114 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R geliþtirilir. Kampanya ve diðer etkinlikler bu bir kitle iletiþim aracý seçilmelidir. Bunun politikanýn birer parçasý olarak varolurlar için medya izleme raporlarýndan, rating (Pira ve Baytekin, 2007: 77-78, 86). ölçümlerinden yararlanýlabilir. Kampanyanýn hazýrlanmasý ve yayýn- Amaçlarýn Tanýmlanmasý: Kampanyayla lanmasý için gerekli olan zaman ve maliyeti ulaþýlmasý amaçlanan hususlar, STKnýn hesaplayýp bir bütçe analizi yapýlmalý ve bir vizyonu ve misyonuyla uyumlu olmalýdýr. çalýþma takvimi oluþturulmalýdýr. STKnýn STKnýn tanýnýrlýðýný artýrmak, iliþkilerini kaynaklarýnýn yeterli olup olmadýðý sorusunu geliþtirmek, bütçesini artýrmak, belli bir soruna yönelik farkýndalýðý yükseltmek gibi amaçlar, kampanyanýn amaçlarýný oluþturabilir. Bu amaçlar zaman ve maliyet açýsýndan gerçekçi, gerçekleþtirilebilir ve ölçülebilir olmalýdýr. Planlama Bir kampanya planlamasýnda olmasý gerekenler þu þekilde özetlenebilinir (Feinglass, 2005: 26; Demetrious, 2004: 443; Bobbitt ve Sullivan, 2005: 36): STKnýn hedefleri, ulaþmak istediði noktalar tanýmlanmalýdýr. Öncelikli hedef kitlelerinin kimler olduðu, kimlere ulaþýlmak istendiði belirlenmelidir. Bunun için STKnýn elinde daha önceden yanýtlayýp gerekirse kampanya için sponsorluk arayýþýna girilebilir. Hedef Kitlenin Belirlenmesi: Ýletiþim mesajlarýnýn oluþturulmasý, aktarýlacaðý biçim, dil ya da kanallarýn saptanmasý, hedef kitlenin spesifik olarak tanýmlanmasýndan sonra gerçekleþtirilebilir. Hedef kitleyi yaþ, cinsiyet, eðitim düzeyi, meslek, gelir düzeyi vs. gibi demografik bir tanýmlama eþliðinde ele almalý, tutum, inanç ve kanaatlerini araþtýrmalýsýnýz. Hedef kitlenin konuya iliþkin tutumlarý nelerdir?, Bu tutumlarý nasýl etkileyebiliriz?, Kamuoyu liderleri olarak kimleri görüyorlar? (arkadaþlar / aile / siyasi liderler / sanatçýlar / yazarlar vb.) gibi sorularýn yanýtlarýný vermelisiniz. Bu aþamada kuruluþ bir araþtýrma yürütebileceði gibi, eðer buna oluþturulmuþ bir bilgi bankasýnýn olmasý zaman yoksa ve bütçe yeterli deðilse, daha faydalý olacaktýr. önce diðer kiþi ve kuruluþlarýn yaptýðý Net ve anlaþýlýr bir mesaj oluþturulmalý, araþtýrmalar incelenebilir. Konuya iliþkin hedef kitleye ne iletilmek istendiði bilin- bilgi düzeyleri saptanabilir. melidir. Mesajý iletmek için hedef kitlenin alýþkan- Bu noktada kadýna yönelik aile içi þiddetle lýklarý da göz önünde bulundurularak, uygun ilgili birkaç araþtýrmanýn sonuçlarýna göz B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý atýlabilir. Týlýçýn (1998: 121), Ankarada 373 uðradýklarý þiddet biçimini saklamamalarý kiþilik bir örneklem üzerinde yaptýðý yönünde harekete geçirici mesajlar araþtýrmanýn sonuçlarýndan birisi de; hazýrlanabilir. örneklem aðýrlýðýnýn toplumdaki þiddetin nedeni olarak psikolojik bozukluklarý Yine ayný araþtýrmada; Doðudaki kadýnýn göstermesidir. Cahillik / kültürsüzlük / daha çok ezildiði yönündeki toplumsal mit eðitimsizlik ikinci sýrada, sevgisizlik yanlýþlanmakta ancak bu bölgede diðer /saygýsýzlýk/ güvensizlik, üçüncü sýrada, bölgelere nazaran önemli bir eðitim ve gelir parasýzlýk dördüncü sýrada þiddetin nedeni düþüklüðü saptanmaktadýr. Çocukken olarak gösterilmektedir. Araþtýrmaya katýlan maruz kalýnan ya da tanýk olunan þiddet, kiþiler þiddetin nedenini psikolojik erkeklerin fiziksel þiddet uygulamasýný ve bozukluk olarak algýlamakta, yani kiþiselleþ- kadýnlarýn þiddete maruz kalmasýný iki kat tirmektedirler. Psikolojik bozukluklarý artýrmaktadýr. Bu veriler kampanyayý üzerine toplumsal/siyasal/ekonomik faktörlerin bir kuracaðýnýz temeli oluþturmaktadýr. Burada sonucu olarak ve bunlarla bir bütün olarak dikkat edilmesi gereken önemli noktalardan algýlamamaktadýrlar. Bu kuruluþ için önemli biri de; daha önce toplumda yaygýn bir bir veridir. Düzenlenecek kampanyada bu biçimde inanýlan mitleri yeniden üreterek bilgi eksikliðinin giderilmesi ve psikolojik aktarmamak, bilimsel veriler ýþýðýnda bozukluklarý þiddeti meþru kýlan kiþisel bir kampanya stratejisini oluþturmaktýr. faktör olmaktan çýkarmak gerekir. Mesajlarýn içeriðinde yer almasý gereken bu bilgi, Örneðin töre ve namus cinayetlerinin Doðu araþtýrmanýn sonuçlarýndan çýkan bir ve Güneydoðu Anadolu bölgesinde daha bulgudur. çok görüldüðü yönündeki toplumsal mit, Dicle Üniversitesi Fen Fakültesi Sosyoloji Altýnay ve Aratýn (2007) araþtýrmasýnda Bölümü Öðretim Üyesi Doç. Dr. Mahzar Baðlý ortaya çýkan sonuçlardan biri de öðrenim ve ekibinin TÜBÝTAK desteðiyle yaptýklarý düzeyi arttýkça, fiziksel þiddet gördüðünü araþtýrmada bilimsel olarak sorgulanmaktadýr. söyleyen kadýnlarýn sayýsýnýn azalmasýdýr. Henüz devam eden araþtýrmalarýnda; 36 Yüksek öðrenim gören kadýnlar karþýlaþtýklarý cezaevinde töre ve namus cinayetlerinden þiddeti diðer kiþilerle paylaþmaktan tutuklanmýþ ya da hüküm giymiþ bulunan kaçýnmaktadýrlar. Bu bilgi kampanyada 170 kiþiyle 250 sorudan oluþan psikolojik vurgulanacak noktalardan birine götür- bir anket kullanarak görüþtüklerini bildiren mektedir. Eðitim düzeyi yüksek kadýnlarý, Baðlý, töre ve namus cinayeti iþleyenlerin, 115 116 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R öldürdükleri kiþi için deðil, kendi hayatlarý için piþmanlýk duyduklarýný, Türkiyede 20012007 yýllarý arasýnda, 322 adet töre ve namus cinayeti iþlendiðini, bu cinayetlerin % 23ünün Doðu ve Güneydoðu Anadolu bölgelerinde iþlenirken % 19unun Marmara Bölgesinde ve yine % 19unun da Ege Bölgesinde iþlendiðini belirtmektedir. Bu verilerden yola çýkan araþtýrma ekibi, cinayetlerin iþlenme oranýnda bölgeler arasýndaki eðitim, gelir seviyesi ve etnik kökene baðlý bir farklýlýk olamayacaðý sonucuna varmýþlardýr41. ayný önemde vurgulama yeterliliðine sahip olamaz. Bu yüzden iletmek istenilen mesajlar bir önem sýrasýna koyulmalý ve metinler bu önem sýrasý dahilinde yapýlandýrýlmalýdýr. Özellikle sloganlar oluþturulurken, hedef kitlenin algýsýnýn, ifade edilmek istenenlerle buluþmasýna dikkat etmek gerekir. Avonla Saðlýða Yolculuk Projesinin bölümlerinden biri olan Meme Kanseriyle Mücadele kampanyasýnýn sloganý bu noktada analiz edilebilir. Slogan Oluþturma Örneði Kanser Olan Mememdi, Ben Deðil!(2006) kitabýnýn son bölümü, kampanyanýn gönüllü Bu araþtýrmalar neticesinde kampanyanýn elçilerinden oluþan her biri kendi alanlarýnda üzerine oturacaðý sorunlar ve temalar açýða baþarýlý ve ünlü kadýnlarýn yazýlarýna ayrýlmýþtýr. çýkmakta, veriler kampanyanýn duyurulacaðý kitle iletiþim aracýnýn seçiminde yol gösterici Bu yazýlardan bazýlarýna göz attýðýmýzda; meme kanseriyle mücadelede en büyük sorumluluðun kadýnlara yüklenildiðini olmaktadýr. Töre cinayetleriyle ilgili olarak görmekteyiz. Örneðin Türkiyede kadýnlar için düzenlenecek bir kampanyada, kampanya rol modeli durumundaki kimliklerden Ayþenur mesajlarýmýzýn tüm coðrafi bölgelere eþit biçimde, hatta bu araþtýrmanýn verilerinden hareketle, Ege ve Marmara bölgesindeki Yazýcý Siz mamografiye gitmeyi önemsemezseniz, çocuklarýnýz öksüz kalýr (s.153), Güler Kazmacý Kanserden korkma geç kalmaktan kork, (s.158), Tuluhan Tekelioðlu hedef kitleye daha yoðun bir biçimde Meme kanseri erken saptanýrsa, öldürmüyor ulaþmasýný saðlayacak kitle iletiþim memenize dokunmaktan ve muayene araçlarýnýn seçilmesi gerekir. etmekten çekinmeyin (s.163), Handan Güçyýlmaz Sevgili Avon çalýþanlarý güzel bir adým atýyor, vücudumuzun dýþ saðlýðý kadar Mesaj Stratejisinin Planlanmasý: Her iç saðlýðýný da düþünüyor Meme kanseri en kampanya belirgin bir tema üzerine yükselir. kolay taranabilen ve erken teþhisi hayat Kampanyada kullanýlacak sloganlar ve metinler aðýrlýklý olarak bu temayý iþler. Yan temalar da metinler içinde yer alabilir, ancak bir kampanya ayný zamanda birçok temayý kurtaran bir kanser türü olduðuna göre üstesinden gelme kararý size kalýyor anlamýna geliyor erken kalkan yol alýr. Erken teþhis için KARAR YÝNE SANA KALIR (s.165-166; vurgu orjinaldir) demektedirler. 41 Töre Cinayetleri Etnik Deðil, Taraf, 14.03.2008,http://www.taraf.com.tr/haber.asp?id=2760 B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý Kanser Olan Mememdi, Ben Deðil! olan söylem biçimidir ve kanser de dahil sloganýyla yürütülen kampanyada ayný adla olmak üzere hastalýklarýn denetimini bireyin bir kitap çýkarýlmýþtýr. Bu slogan önce bedeni kendisine býrakýr (aktaran Becerikli ve Cengiz, memeden ibaret olarak algýlamamak 2007). gerektiðine iliþkin bir vurgu yapýyor gibi gözükmektedir. Ancak üzerinde biraz daha Bu örnekten hareket ederek sloganlarý ve düþünülünce kadýnlýða dair en önemli mesajlarý oluþtururken ve bu yönde kanaat göstergelerden birinin reddedildiði görülür. Yani slogan bedeni parçalara ayýrarak ele alan bir toplumsal düþünme biçiminin, bir medya söyleminin handikaplarýndan kurtulamamakta ve bu söylemi satýr arasýnda yeniden üretmektedir. Kampanyayý anlatan kitaptaki kanaat lideri konumundaki kadýnlarýn anlatý biçimleri de yine meme kanserini kadýnlarýn bireysel ihmalleri olarak aktarmaktadýr. Tüm bu söylemler birleþtiðinde meme kanseriyle mücadele tamamen kadýnlara býrakýlan bir alan durumuna gelmiþtir. Kansere yakalandýðýný fark etmemek ise ihmalkarlýktan, cahillikten, liderlerinin söylemlerinden yararlanýrken, kampanyalarýn tam da karþý durduðu noktalara teslim olur hale gelebilme riskiyle karþý karþýya olduðunu gözden kaçýrmamak gerekir. Aile Ýçi Þiddete Son!, Þiddet bir suç ve insan hakký ihlalidir. gibi aile içi þiddetle mücadele baþlatan kampanya sloganlarýnda ise durumu saptayan ve kampanyanýn talebini özetleyen daha doðrudan bir mesaj stratejisi oluþturulduðu görülmektedir. KADERin Bu Meclise Kadýn Þart ve Hedef: Listelerde Ýlk Üç sloganlarý da yine derneðin amaçlarýyla uyumlu ve sorumsuzluktan kaynaklanan bir durum kampanyayý özetleyici nitelikteki sloganlar olarak ele alýnmaktadýr. Bu yazýlarýn kapsamýnda deðerlendirilebilir. hiçbirinde kanser nedenleri sorgulanmamaktadýr, sadece stres kanseri tetikleyen Ýyi bir kampanya sloganý / mesajý hazýrlarken bir unsur olarak belirtilmiþtir, bundan dikkat edilmesi gereken noktalar þöyledir: kurtulmak da kiþinin kendi iradesine ve Kampanya sloganý ya da metni STKnýn sorumluluðuna býrakýlmýþtýr. Kanserin amaçlarýyla uyumlu olmalý, çeliþkili bir kozmetik ürünlerle, kimyasal tarým söylem ortaya çýkarmamalýdýr. ürünleriyle yani endüstriyel kimyasallarla, Yalýn ve kendi içinde de tutarlý bir anlatý çevre kirliliði ile ilgisinin kurulmadýðýný yapýsý ortaya koymalýdýr. belirtmeye ise gerek yoktur. Yalomun (2002) Mesaj/metin açýk, akýcý, herkesin belirttiði gibi; bu söylem 150 yýldýr egemen anlayabileceði bir dilde yazýlmalýdýr. 117 118 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R Seslenilen hedef kitlenin algý, tutum ve 2006: 78-79). Yazýlý basýn ve dergiler için ise davranýþlarý, demografik özellikleri, takip günlük tirajlarý gösteren rakamlar medya ettikleri kitle iletiþim araçlarý dikkate planlamasýnda yardýmcý olabilir. alýnmalýdýr. Bütçe ve Zamanlamanýn Planlanmasý: Bu Medya Planlamasý ve Tekniklerin Seçilmesi: adýmda kampanya için yapýlacak olan Bu aþamada ulaþmak istenilen hedef kitlenin masraflar, harcamalar tek tek belirlenerek medya izleme alýþkanlýklarý araþtýrýlýr ve çýkarýlýr. Bütçenin belirlenmesi, yapýlan buna uygun bir biçimde seçim yapýlýr (Bobitt kampanyanýn yürütülmesi ve sona erdiril- ve Sullivan, 2005: 47; Göksel ve Yurdakul, mesi durumunda harcamalarý kontrol etmek 2007: 401): ve kampanyada kaynaklarýn ne kadar verimli kullanýldýðýný saptamak açýsýndan Hedef kitle hangi kitle iletiþim araçlarýný daha çok izliyor/okuyor? Hedef kitle bu araçlarý hangi zaman dilimlerinde takip ediyor? Hedef kitle hangi kitle iletiþim araçlarýný daha güvenilir buluyor? Ýletiþim aracýnýn yayýn politikasý nedir? Hedef kitlenin hangi kitle iletiþim araçlarýný daha çok izledikleri rating (oranlama) yani televizyon ve radyo sahibi tüm hanelerde önem taþýr. Ayrýca kampanyanýn baþlangýç ve bitiþ tarihi arasýnda yapmayý düþündüðümüz tüm etkinlikler bir takvime yerleþtirilmeli ve mümkün olduðunca buna riayet edilmelidir. Uygulama Uygulama kampanyanýn gerçekleþtirilmesi aþamasýdýr. Bu safhada daha önceden saptanan tüm araçlar bütünleþik bir biçimde kullanýlmalý ve mesajlar belirlenen hedef herhangi bir televizyon veya radyo progra- kitlelerle buluþmalýdýr (Okay ve Okay, 2001: mýnýn izlenme oranlarýna bakýlarak sapta- 276)42. nabilir. Yine hangi zaman dilimlerinde hangi programlarý dinledikleri / izledikleri de bu Taylý (2001: 289) Türkiyedeki kadýn hareketi yöntemle saptanabilen hususlardýr (Erol, tarihi açýsýndan, uygulanan kampanyalarýn 42 Türkiyede toplumsal cinsiyet eþitsizliðini konu edinen kampanyalarýn uygulama örnekleri Ek 2 de sunulmuþtur. B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý örneðin 1987deki Dayaða Karþý Kam- Yine bu konuyla ilgili önemli bir kampanya panyanýn ve onu izleyen Mor Ýðnenin, eski Birleþmiþ Milletler Nüfus Fonunun (UNFPA) TCKnýn 438. maddesine karþý eylemlerin Türkiye Cumhuriyeti Kadýn ve Aileden önemli bir yeri olduðunu vurgulamaktadýr. Aile içi þiddetle ilgili atýlan adýmlarda bu türden kampanyalarýn önemli bir rolü vardýr. Hürriyetin 2004 yýlýnda CNN Türk, Çaðdaþ Sorumlu Devlet Bakanlýðý ile birlikte baþlattýðý ayný hedeflere yönelik bir kampanyadýr. Birleþmiþ Milletler Nüfus Fonunun desteði Eðitim Vakýf (ÇEV) ve Ýstanbul Valiliði ile ile ve Devlet Bakanlýðý tarafýndan 24 Kasým birlikte baþlattýðý Aile Ýçi Þiddete Son 2004te baþlatýlan kampanyanýn verdiði Kampanyasýnýn amacý da; aile yaþantýsýný mesaj da bu konuda oldukça netti; Þiddet þiddetten arýndýrmak ve toplumu Aile Ýçi bir suç ve insan hakký ihlalidir. Þiddete Son! demeye ikna etmekti. Kampanyalarda Telefonla Katýlým Örneði Çaðdaþ Eðitim Vakfý, Ýstanbul Valiliði ve CNN TÜRK iþbirliðiyle yürütülen kampanyanýn önemli ayaklarýndan biri "Eðitim Otobüsleri"ydi. Kampanya uzmanlarý önce Ýstanbul'un çeþitli semtlerinde otobüslerle dolaþarak, binlerce kadýn ve erkeðe þiddetin aile bireyleri üzerindeki etkileri, þiddete baþvurmadan çatýþmalarý çözme yöntemleri, iyi ve güçlü eþ-baba kavramý, kýzgýnlýk kontrolü, þiddetle baþ etme yollarý, yasalardaki haklar gibi konularý anlattýlar, kampanya kitapçýklarýný daðýttýlar. Program daha sonra Anadolu'nun çeþitli kentlerine yayýldý. Kampanyanýn ikinci önemli ayaðý, gönüllü çalýþmasýydý. Ýlkokul, lise ya da üniversite mezunu, eðitmen, emekli ya da ev kadýný, iþsiz ya da iþadamý, genç, yaþlý pek çok insan kampanya telefonlarýný kilitledi. Kampanyaya gönüllü olmak isteyenlere de gönüllü organizatörlüðü eðitimi verildi ve gönüllü sayýsýna her geçen gün bir yenisi eklendi. Kampanya Almanya'ya da uzandý (http://www.hurriyet.com.tr/kadin/6076894.a sp?m=1&gid=160&srid=3652&oid=7) Kampanyalar yürütülürken konuyla ilgili kiþilerin katýldýðý konferanslarýn düzenlenmesi, sorunun derinlikli bir biçimde ele alýnmasýnýn araçlarýndan biridir. Örneðin Hürriyet ve UNFPAin yýllýk olarak düzenlediði konferanslarýn 2007 yýlý temasý; Aile Ýçi Þiddeti Önlemekte Medyanýn Rolü olarak belirlenmiþtir43. Bu çerçevede medya ve þiddet iliþkisi hem medya profesyonelleri hem de akademisyenler tarafýndan çok boyutlu olarak tartýþýlmýþtýr. MEDÝZin düzenlediði Medyada Cinsiyetçiliðe Son! Kampanyasý da bu tema etrafýnda örgütlenmiþ bir baþka örnektir. Kampanyada görsel unsurlar etkili bir biçimde kullanýlmýþ bunun yanýnda medya 43 Aile Ýçi Þiddete Son!Konferans 2007, Medya ve Aile Ýçi Þiddet, Hürriyet Yayýnlarý, Ýstanbul, s: 7. 119 120 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R ve cinsiyetçilik konusunda araþtýrmalar ulaþtýðý kiþi sayýsý (gazete, radyo ve televiz- yürütmek, bu araþtýrmalarýn sonuçlarýný yonlarýn tiraj/rating oranlarý, kampanyayla kamuoyuna duyurmak, konuyla ilgili ilgili bir web sitesi oluþtu-rulmuþsa, sayfaya konferanslar düzenlemek ve eylemler konulan bir sayaç aracýlýðýyla kampanya gerçekleþtirmek yoluyla kampanya bilgilerine web üzerinden ulaþan kiþi amaçlarý44 gerçekleþtirilmeye çalýþýlmýþtýr. sayýsýnýn) tesbiti Kampanya kapsamýnda düzenlenen Deðerlendirme konferans, panel, seminer gibi etkinliklere Kampanyanýn uygulanma aþamasýndan kaç kiþinin, hangi kurumlarý temsilen sonra baþarýsýnýn deðerlendirildiði aþama katýldýðý ve bu kiþilerin iletiþim adresleri, deðerlendirme aþamasýdýr. Deðerlendirme telefonlarý ve e-mail listelerinin arþivlenmesi süreci kabaca nicel ve nitel olmak üzere Kampanya haberlerinin medyada ne ikiye ayrýlýr. kadar süre/alan kapladýðýnýn saptanmasý (haber adetleri, yüzölçümü (cm2), saniye / Nicel Deðerlendirme: Kampanyanýn sonuç- dakika birimi üzerinden deðerlendirme). larý niceliksel açýdan deðerlendirilebilir; MEDÝZin kampanya kitabýnda da belirtildiði medyada kampanyadan sözedilme oraný, üzere (2008); medyada kadýn örgütleri ve bu haberlerin çýktýðý zaman diliminde kaç kadýnlarýn bu örgütler aracýlýðýyla yürüttüðü kiþiye ulaþtýðý, kampanyaya tepki oranlarý mücadeleler görünmemektedir. Bu (telefonlar, mesajlar) gibi konular nicel araþtýrmaya göre; tüm medyada kadýnlarýn deðerlendirmenin aþamalarýndandýr. hak mücadeleleri ve eylemlerinin yer alma oraný sadece yüzde 3tür. Bu nedenle Kampanya için hazýrlanan materyallerin medyada kampanyayla ya da kuruluþunuzla 44 MEDÝZ tarafýndan kampanya amaçlarý; medyada kadýnýn insan haklarý ihlallerinin teþhirine ve kadýnlarýn, cinsiyetlerinden ötürü ayrýmcýlýða uðramadýklarý bir medya oluþturulmasýný, medyada kadýnlarýn kurban, zavallý, maðdur, cinsel nesne, kutsal ana, namus simgesi, vb. geleneksel roller çerçevesinde, erkeklere baðýmlý olarak sunulmasýnýn engellenmesini, magazin ve 3. sayfa gibi alanlarýn dýþýnda kalan, siyaset, ekonomi, uluslararasý iliþkiler, vb. konularda kadýnlarýn yok sayýlmasýna son verilmesini, kadýnýn medyada çeþitli beceri, uzmanlýk ve yönleriyle ve dengeli biçimde temsil edilmesinin teþvik edilmesini, neredeyse tamamen erkeklerin egemen olduklarý "tepe"ler (yönetim kadrolarý) ve "köþe"lerde (köþe yazýlarý, yorumlar, yönlendirici görüþ alanlarý) kadýnlara yer açýlmasýna,tüm muhataplarla birlikte müzakere edilmiþ cinsiyetçi olmayan bir medya etiði oluþturulmasýna, katkýda bulunarak, medyada cinsiyetçiliðe son verilmesi için deðiþtirici/dönüþtürücü bir rol oynamayý amaçlamaktadýr. Kampanya ile medya kurumlarý, çalýþanlarý ve tüm medya izleyici/dinleyici/okuyucularý ile birlikte cinsiyetçi olmayan bir medya için harekete geçilmiþtir (http://www.mediz.org/Yazi/34/1/Kampanya.aspx). B Ö L Ü M 4 : S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I N I N M E DYAY I H A R E K E T E G E Ç Ý R M E S Ü R E Ç L E R Ý ilgili çýkan haberlerin nicel ve nitel analize Kampanya süresinde hedef kitleden gelen tabi tutulmasý, medyayý kullanmanýn kampanyaya yönelik geri-bildirimde alternatif yollarýný oluþturmakta kýlavuzluk edebilir. Kampanyayla ilgili haberlerin kaçýnýn olumlu, kaçýnýn olumsuz, kaçýnýn nötr bulunanlarýn oranlarý (telefon, mail, mektup, vb.) Nitel Deðerlendirme: Kampanya sonuçlarýnýn nitel biçimde deðerlendirilmesi ise; hedef karakterde yer aldýðý ve bunlarýn haberlerin kitlelerinin algýlarýnda, tutumlarýnda ve tümüne oranlarý. davranýþlarýnda meydana gelen deðiþimlerin Kampanya öncesinde ve sonrasýnda hedef nitel araþtýrma teknikleriyle deðerlen- kitlenin tutum, algý ve davranýþlarýnýn araþ- dirilmesini kapsar (Okay ve Okay, 2001: 280- týrýlmasý ve aradaki farkýn nicel olarak belirlenmesi (Kadýna yönelik aile içi þiddetle ilgili rakamlarýn ve araþtýrma bulgularýnýn kampanya sonrasýnda tekrar deðerlen- 281). Derinlemesine mülakatlar, odak grup çalýþmalarý, medyada çýkan haberlere iliþkin söylem analizinin gerçekleþtirilmesi, kampanyaya yönelik geri bildirimde bulunanlarýn tepkilerinin çözümlenmesi ve dirilmesi ve bu rakamlarda meydana gelen tasnifi, ön ve son testler gerçekleþtirmek bu nicel farklýlýklarýn kampanya mesajlarýyla kapsamda faydalanýlan nitel araþtýrma baðlantýsýnýn araþtýrýlmasý) yaklaþýmlarýndan bazýlarýdýr. 121 Sonuç ve Öneriler K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R 5 BÖLÜM 5 Sonuç ve Öneriler K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R 5 BÖLÜM 5 BÖLÜM 5: SONUÇ VE ÖNERÝLER Sonuç ve Öneriler Kitle medyasý kendimiz, iliþkilerimiz ve mekanizmalardan kaynaklanmaktadýr dünyadaki yerimiz hakkýndaki fikir ve (Ýlkkaracan, 1996: 25). Türkiyede kadýna tutumlarýmýzý derinden etkilemektedir. Bu yönelik þiddeti sonlandýrmak için sadece araçlar içinde yaþadýðýmýz dünyaya iliþkin yasalarýn kadýn-erkek eþitliði açýsýndan tasarýmlarýmýzý kurmasý dolayýsýyla dünyayý iyileþtirilmesi yeterli olamamaktadýr. yeniden üreten ve çoðaltan araçlardýr. Medya Eðitimden, törelere, gelenek ve göreneklere, içeriklerinde de üretilen kadýnlarýn doðalarý medya metinlerinden, toplumda akla gereði ev kadýný ve anne olduklarý, bilim ve gelebilecek bütün deðer ve davranýþ teknolojiye yakýnlýk kuramadýklarý ve bunun biçimlerine kadar gündelik yaþam örün- tüm tarihsel süreç içinde böyle olduðuna tümüzdeki her ilmik, toplumsal cinsiyet iliþkin kabul, erkeðin kadýn üzerinde kurduðu farklýlýklarý açýsýndan yeniden ve sürekli iktidarýn doðallaþtýrýlmasýný, bu doðal- gözden geçirilmelidir (Arýn, 1998: 210). laþtýrma da þiddetin meþruiyetini saðlamaktadýr. Kadýnlara karþý aile içi þiddet, Kadýna yönelik erkek þiddeti, medyanýn toplumun erkek egemen yapýsýndan ilgisini çoðu zaman ünlü isimlerin de adýnýn kaynaklanmaktadýr. Erkek egemen siyasal, karýþtýðý olaylar vesilesiyle çekmektedir. toplumsal ve ekonomik yapýlar, aile içi ABDde bunun en belirgin örneði O.J. þiddeti sürdürmekte ve kadýnlara þiddetten Simpson davasýdýr (Hooks, 2002: 65). çýkýþ yollarýný kapatmakta önemli bir rol Türkiyede de ünlü kadýn sanatçýlarýn, oynamaktadýr. Dolayýsýyla aile içi þiddeti kocalarýnýn veya sevgililerinin fiziksel üreten dinamikler, temelde aile içindeki þiddetine maruz kalmasý medyada geniþ yer dinamiklerden deðil, toplumun toplumsal, bulmakta, ana haber bültenleri bu olaylarýn hukuksal, ekonomik, geleneksel, siyasal ve detaylarýný uzun uzadýya vermekte, konuyla eðitimsel yapýsý içerisinde kadýný ayýrýmcýlýða ilgili açýk oturumlar, tartýþmalar bu olaylarýn uðratan ve onu erkeðe baðýmlý kýlan üzerinden yürütülmektedir. Ancak kamu- 125 126 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R oyunda kitle medyasýyla aile içi þiddete adýmda kadýn STKlarýnýn medyadan yönelik olarak yaratýlan bu farkýndalýk yararlanma stratejilerinin önünde önemli düzeyi, kamuoyunu bu þiddetin altýnda bir handikap yaratmaktadýr: kadýný erkek yatan nedenlere ve ataerkil sisteme iliþkin karþýsýnda doðuþtan gelen bir zayýflýk, uzun soluklu bir sorgulamaya götürme- güçsüzlük, mantýksýzlýk, duygusallýk, aþýrýlýk, mektedir. Medyanýn hala ataerkil iliþkiler vb. olumsuz niteliklerle iliþkilendiren; çerçevesinde aileyi/evi erkeðin mutlak böylelikle toplumsal yaþamda erkeðin güç/otorite ve söz sahibi olduðu bir kurum iktidarýný sürdürecek ve pekiþtirecek tarzda olarak yansýttýðý gerçeði, kitle medyasý iþleyen cinsiyetçi söylem, bir eþitsizlik üzerine olan pek çok araþtýrmanýn ulaþtýðý söylemidir ve yazýlý, görsel, iþitsel ve bir sonuçtur (Timisi, 1998; Çelik, 2000; Aziz elektronik medya tarafýndan elbirliðiyle vd.,1994). Kadýn, ciddi medya içeriklerinde, üretilmektedir. Eril cinsiyetin egemenlik örneðin haberlerde bir iþaret olarak yer uygulama rejimi olan ataerkilliðin cinsiyet almaktadýr. Haber, eril bir anlatý yapýsýna eþitsizliðine dayalý uzlaþýmlarýný kýrmak, sahiptir ve bu anlatý içinde kadýn, erkeðin hiyerarþik ve çatýþmalý iþleyen cinsiyet deðiþim nesnesine indirgenmektedir (Rakow iliþkilerinin söylemini alt üst etmek amacýyla ve Kranitchden aktaran Ýnal, 1996: 132-133). medyaya kadýnlarýn eriþmesi, büyük John Fiske de kadýnýn haberlerdeki bu zorluklarla doludur. Kadýn STKlarýnýn kýstýrýlmýþlýðýný baþka bir ifadeyle haberler, kadýnlar için üstlendikleri toplumsal dava erkeklere yönelik pembe dizilerdir diyerek savunuculuðunda, özellikle kitle medyasýna saptamaktadýr (Fiske, 1987). Bütün simgesel eriþimde karþýlaþýlan bu zorluklarýn bir kýsmý, sistem, kadýný bir iþaret ve deðiþim deðeri tam da bu hakim cinsiyetçi söylem olan meta konumunda tutacak tarzda aracýlýðýyla kadýna politik alanlarýn iþlemektedir. Yani kadýnlar, haber söylemi kapanmasýndan kaynaklanmaktadýr. Öte içinde konuþan, anlam üreten özneler olarak yandan kadýn STKlarý, demokratik deðil, kategorik bir grup olarak, erkeklerin yöntemlerle kamuoyunu bilinçlendirmeyi oluþturduðu söylemi desteklemek üzere yer ve harekete geçirmeyi hedeflediklerinden, almaktadýr. Aslýnda bu durum, medyadaki kitle medyasýna eriþmeye çalýþmaktan hemen bütün program türleri için geçerlidir. vazgeçmemelidir kuþkusuz. Medyada daha çok yer almak, sivil toplumun kendini Kadýnýn kitle medyasýnca üretilen içeriklerde anlatacak mesajlarý doðrudan ve net bir kliþe çerçevelerde temsil edilmesi, daha ilk biçimde vermesi bakýmýndan oldukça BÖLÜM 5: SONUÇ VE ÖNERÝLER önemliyse de, her þeye raðmen, her koþulda habercilik pratikleri, STKlarýn kitle medyasýný medya profesyonellerinin kontrolüne toplumsal dava savunuculuðu için harekete kendilerini býrakmak durumunda kalarak geçirmesinde ve ondan yararlanmasýnda temsil edilmekten çok, kendi anlamlarýný kemikleþmiþ sorunlarý barýndýrmaktadýr. kurabilecekleri koþullarda kitle medyasýnda Ancak bugün hala, kitle medyasý olup biten yer almayý tercih etmelidirler. Kitle medyasý olaylarý, kiþileri daha çok görünür kýlmayý ile yeni medyalardan yararlanma açýsýndan sürdürmektedir. STKlar bu nedenle kitle kadýn STKlarýnýn ayrýca þu hususlara dikkat medyasýný gözardý etmemelidirler. etmesi önerilebilir: Kitle medyasýný iyi kullanmak için çok yaratýcý þeyler yapmalý, aksi halde seslerini Gazete ve dergilerin haber üretim duyurmakta zorlanacaklarýný fark et- rutinlerini dikkate alarak ve haber ilkelerini melidirler. göz önüne alarak geleneksel medyaya haber Hep ayný tarzda bildirilerle çýkýp yine malzemesi olacak içerikleri (raporlar, ayný þey denilip bildirinin bir kenara araþtýrmalar, açýklamalar, etkinlikler vb.) atýlmasýna yol açmamalýdýrlar. Çünkü bu, hazýrlamaya devam etmelidirler. STKnýn amaçladýðý etkinliðin daralmasý Popüler televizyon kanallarýnýn ana haber tehlikesini beraberinde getirir. bültenlerinde 20-30 sn. gibi çok az süreyle En azýndan sloganlara kaçmadan yaratýcý haberleþtirilmek yerine, haber kanallarýnda bir metin üretmeye uðraþmalýdýrlar. daha uzun süreli yer almak için gerekli içeriði Aktivistliðin yaný sýra, biraz yazar-çizer ya geliþtirmeli, baðlantýlarý kurmalýdýrlar. da içerik üreticisi olmak da gerekebilir. Geleneksel yaygýn medyada, STK veya Kendilerini ne kadar iyi ifade edebi- kadýn odaklý içerik hazýrlayan yapýmlarý liyorlarsa, medyadan o kadar iyi yararla- saptayarak yapýmcýlarla baðlantýya nabileceklerini bilerek kitle medyasýný iyi geçmelidirler. kullanmak için çok yaratýcý þeyler yapmaya Yazýlý basýn gazetecilerinin kendi iþlerini istekli olmalýdýrlar. daha çok açýklayýcý ve yorumlayýcý, televizyon STKlar medyanýn çalýþma dinamiklerini ve radyo gazetecilerinin ise daha çok haberi/ çok iyi bilmeliler. bilgiyi yayýcý olarak görmelerini, bu medyaya Haber aðýrlýklý bazý televizyon kanallarý (ki yönelik içerik hazýrlarken göz önüne reyting savaþlarýna bulaþmadan çok baþarýlý almalýdýrlar. yapýmlara imza atýyorlar) sivil topluma Geleneksel medyanýn yapýlanmýþ yönelik programlar hazýrlýyor. TRT de bu 127 128 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R programlara listesinde yer veriyor. Bu Bugün hala, kitle medyasý, olup biten programlara ulaþmalýdýrlar. olaylarý, kiþileri daha görünür kýlmayý Yaratýcý, mizah yönü eksik olmayan, ilginç sürdürmektedir. STKlar bu nedenle kitle ve içerikli programlar olursa bir þeyler medyasýný gözardý etmemelidirler. deðiþebilir. Programlarýn nutuk atar gibi, Yeni medyalar birçok teknik, politik ve sloganlaþtýrýlarak ve didaktik bir tarzla ekonomik özellikleri nedeniyle kadýn hazýrlanmasý izlenme ve dinlenme olasýlýðýný azaltýr. Gazetecinin bakýþ açýsýnýn deðiþmesi için kadýn STKlarýnýn iþlerinin içine belli ölçüde de olsa dahil edilmesi gerekir. Örneðin, Nevin Sungur, Türkiyede mayýnlarýn kaldýrýlmasýna yönelik bir giriþimin içinde gönüllü olarak çalýþmýþtýr. Çünkü, mayýn tarlalarýnda dolaþtý haberci olduðu yýllarda. Afganistandaki savaþýn tam ortasýndaydý ve mayýn soru- STKlarýnýn toplumsal alandaki etkinliklerinde daha harekete geçirici olabilmektedir. Kadýn STKlarý, yeni medyalar aracýlýðýyla toplumsal etkileþimlerini yaratmalý ve bununla ilgili stratejileri de oluþturmalýdýrlar. Sonuç olarak kadýn STKlarý yazýlý, görsel ve iþitsel kitle medyasýný gözardý etmeden, nunun ne olduðunu öðrendi. Döndükten ancak yeni medya türlerini de mücadele sonra mayýn sorununun çözülmesi yolunda dünyalarýna önemli bir ortam ve araç olarak çalýþmaya baþladý. Gazetecinin iþin içine dahil ederek, topluma yönelmeli, üstlen- girmesi, sorunu anlamasýna yardýmcý dikleri toplumsal dava savunuculuðunda olmaktadýr. kendilerini ortaya koymalýdýrlar. K AY N A K Ç A Kaynakça 1. Akkent, Meral (1994) Kadýn Hareketinin Kurumlaþmasý, Fýrsatlar, Rizikolar, Çev. Meral Akkent, Metis Yayýnlarý: Ýstanbul. 2. Aksakaloðlu, Yiðit (2006) STKlar Ýçin Savunuculuk Rehberi, Ýstanbul Bilgi Üniversitesi, STK Eðitim ve Araþtýrma Birimi: Ýstanbul. 3. Akþit, Bahattin (2003), Sivil Toplumda Uzlaþmacý Düþünce Yaygýnlaþtýrýlmalý, Sivil Toplum Dergisi, yýl 1, sayý1. 4. Altýnay, Ayþegül ve Yeþim Arat (2007) Türkiyede Kadýna Yönelik Þiddet. 5. Arýn, Canan (1998) Kadýna Yönelik Þiddet, 75. Yýlda Kadýnlar ve Erkekler, Türkiye Ýþ Bankasý ve Tarih Vakfý Ortak Yayýný: Ýstanbul, s: 201-210. 6. Atabek, Ümit (2005), Ýletiþim Teknolojileri ve Yerel Medya Ýçin Olanaklar, içinde Yeni Ýletiþim Teknolojileri ve Medya, (derl.) Sevda Alankuþ, IPS Ýletiþim Vakfý Yayýnlarý: Ýstanbul., s.60-90. 7. Aydede, Ceyda (2007) Teorik ve Uygulamalý Halkla Ýliþkiler Kampanyalarý, MediaCat, 5.baský, Ýstanbul. 8. Ayrancý, Ünal, Yasemin Günay ve Ýlhami Ünlüoðlu (2002) Hamilelikte Aile Ýçi Eþ Þiddeti: Birinci basamak saðlýk kurumuna baþvuran kadýnlar arasýnda bir araþtýrma, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 3, s. 75-87. 9. Aziz, Aysel vd. (1994), Medya Þiddet ve Kadýn, KSGM yayýnlarý: Ankara. 10. Baþfýrýncý, Çiðdem Þahin (2008) Sivil Toplum Kuruluþunun Ýletiþim Çabalarýnda Bir Medya Olarak Ýnternet, http://www.siviltoplumakademisi.org.tr/haberdetay.asp?bolum=713&uyeid=0 (Eriþim tarihi, 5.10.2008) 11. Baykal, Hülya (1999). Halkla Ýliþkiler ve Sivil Toplum Kuruluþlarý, Marmara Üniversitesi Yayýnlarý: Ýstanbul. 12. Becerikli, Sema Yýldýrým (2006) Örgütlerde Kriz Ýletiþimi: Kuþ Gribi (Avien Influenza) Örnek Olayý Analizi, 2. Ulusal Halkla Ýliþkiler Sempozyumu, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli, 27-28 Nisan 2006. 13. Becerikli, Sema Yýldýrým, Can Cengiz (2007) Hastalýklý Beden Ýmgesinin Bir Halkla Ýliþkiler Kampanyasý Üzerinden Analizi: Kanser Olan Mememdi, Ben Deðil!, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araþtýrma Merkezi, Türk Kültüründe Beden Sempozyumu, Ýstanbul. 129 130 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R 14. Bek, Mine Gencel ve Mutlu Binark (2000) Medya ve Cinsiyetçilik, A.Ü.KASAUM Yayýnlarý: Ankara. 15. Bektaþ, Arsev (2007), Kamuoyu, Ýletiþim ve Demokrasi, Baðlam yayýnlarý: Ýstanbul. 16. Berry, Jeffrey M. (1998) Baþkalarý Ýçin Mücadele ve Uluslararasý Kadýnlar Barýþ ve Özgürlük Cemiyeti, Çev. Ayla Tanya Kuradacý, Lobicilik, Yöntemler, Biçimler, Örnek Olaylar (Yayýnyeri ve Yayýnevi yok) 17. Biber, Ayhan (2006). Sivil Toplum Örgütlerinde Halkla Ýliþkiler, Nobel Yayýnlarý: Ankara. 18. Binark, Mutlu (2001), Çalýþma Yaþamýnda Bilgisayarlarýn Toplumsal Cinsiyete Baðlý Kullanýmý ve Cinsiyetçiliðin Ýþlemesi: Emeði Ýkincilleþtiren Kadýnlar ve Cinsiyet Kör Seçkin Kadýnlar Ýletiþim, yaz/Kadýn Çalýþmalarý, s.163-212. 19. Biricik, Alp, Hale Akay, Sinan Gökçen (2003) Helsinki Yurttaþlar Derneði, Sivil Toplum Kuruluþlarý Ýçin Kýlavuz Bilgiler Serisi I, http://www.hyd.org.tr/?pid=283 (Eriþim tarihi: 2.10.2008). 20. Biricik, Alp, Ebru Uzpeder, Emel Kurma, Özlem Dalkýran (2003) Helsinki Yurttaþlar Derneði, Sivil Toplum Kuruluþlarý Ýçin Kýlavuz Bilgiler Serisi II, http://www.hyd.org.tr/?pid=283 (Eriþim tarihi: 1.10.2008). 21. Biricik, Alp, Hale Akay, Sinan Gökçen (2003) Helsinki Yurttaþlar Derneði, Sivil Toplum Kuruluþlarý Ýçin Kýlavuz Bilgiler Serisi IV, http://www.hyd.org.tr/?pid=283 (Eriþim tarihi: 29.09.2008). 22. Bobbitt, Randy ve Ruth Sullivan (2005) Developing the Public Relations Campaign, A Team Based Approach, Pearson: USA. 23. Bourdieu, Pierre (1997), Televizyon Üzerine, Yapý Kredi yayýnlarý: Ýstanbul. 24. Budak, Gönül ve Gülay Budak (2004) Halkla Ýliþkiler: Davranýþsal Bir Yaklaþým, Barýþ Yayýnlarý: Ýzmir. 25. Bülbül, Kudret, (2006), Sivil Topluma Siyasal Güven, Sivil Toplum Dergisi, yýl 4, sayý 16. 26. Çakýr, Serpil (1994) Osmanlýda Kadýn Hareketi, Metis Yayýnlarý: Ýstanbul. 27. Çelik, Nur Betül, (2000), Televizyon, Kadýn ve Þiddet, Kiv yayýnlarý: Ankara. 28. Davis, Anthony (2006) Halkla Ýliþkilerin ABCsi, MediaCat yayýnlarý: Ýstanbul. 29. Demetrious, Kristin (2004) Public Relations in the Third Sector, (ed) Jane Janston ve Clara Zawawi, Public Relations Theory and Practice, s. 428-454. K AY N A K Ç A 30. Dursun, Çiler (2008) Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddet ve Haber Medyasý: Alternatif Bir Habercilik, Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetle Mücadele Projesi, T.C.Baþbakanlýk KSGM: Ankara 31. Dursun, Çiler, (2007). Haklar Haberciliðinin Doðasý ve Olanaðý, Felsefelogos, sayý 33/34, Bulut yayýnlarý: Ýstanbul., s. 129-139 32. Dursun, Çiler (2004), (derl.), Haber, Hakikat ve Ýktidar Ýliþkisi, Elips yayýnlarý: Ankara. 33. Dursun, Çiler (2001), TV Haberlerinde Ýdeoloji, Ýmge kitabevi: Ankara. 34. Dursun, Çiler (2000), Otoriter Sistemlerden Katýlýmcý Sistemlere Siyasal Ýletiþim Yönelimleri, RTÜK Ýletiþim Dergisi, 3 (19), Ankara, s.15-18. 35. Ecevit, Yýldýz (2001) Yerel Yönetimler ve Kadýn Örgütleri Ýliþkisine Eleþtirel Bir Yaklaþým, (yayýna hazýrlayanlar) Aynur Ýlyasoðlu, Necla Akgökçe, Yerli Bir Feminizme Doðru, Sel Yayýncýlýk: Ýstanbul, s: 227-258. 36. Eðilmez, Burcu (2008). Duygusal taciz/toplumsal cinsiyet belasý, Radikal II, 21.09.2008, http://www.radikal.com.tr, (eriþim tarihi: 27.08.2008). 37. Erol, Gülbuð (2006) Reklam ve Medya Planlamasý, Beta Yayýnlarý: Ýstanbul. 38. Ercan, Þerif, Türkiye Radyolu Günlere Geri Dönüyor, http://ilef.ankara.edu.tr/radyo/yazi.php? yad=3824 (Eriþim tarihi: 29.09.2008). 39. Ergu, Elif (2007) Kanser Olan Mememdi, Ben Deðil!, Epsilon Yayýnlarý: Ýstanbul. 40. Feinglass, Art (2005) The Public Relations Handbook for Nonprofits: A Comprehensive and Practical Guidebook, Jossey-Bass, USA. 41. Fiske, John, (1990), Ýletiþim Çalýþmalarýna Giriþ, çev. Süleyman Ýrvan, Ark yay: Ankara. 42. Fiske, John, (1987), Television Culture, Routledge: London 43. Forsyth, Patrick (2000) 30 Dakikada Sunuþ Hazýrlama, Çev.Sabri Yarmalý, Damla Yayýnevi: Ýstanbul. 44. Geray, Haluk (2003), Ýletiþim ve Teknoloji, Ütopya yayýnlarý: Ankara. 45. Gerbner, George, (2005), Kitle Ýletiþim Araçlarý ve Ýletiþim Kuramý, Kitle Ýletiþim Kuramlarý, (derl.) Erol Mutlu, Ütopya yayýnlarý: Ankara, s.75-100 46. Gökçen, Sinan (207), Hak Örgütleri ve Medya, Hak Örgütleri: Medyada Görünür Olmak, (derl.) Gülgün Erdoðan Tosun, IPS Vakfý yayýnlarý: Ýstanbul. 47. Göker, Gamze, (2007), Ýnternetin Türkiye Kadýn Hareketi Üzerindeki Etkisi: Kadýn Kurultayý e-Grubu Örneði, içinde Yeni Medya Çalýþmalarý, (derl.) Mutlu Binark, Dipnot yayýnlarý: Ankara. 131 132 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R 48. Görpe, Serra (2001) Halkla Ýliþkiler Kavramlarý, Ýstanbul Üniversitesi Ýletiþim Fakültesi Yayýnlarý, Yayýn No: 10, Ýstanbul. 49. Güder, Nafiz (2006) STKlar Ýçin Ýletiþim ve Kampanya Hazýrlama, STGM Yayýnlarý: Ankara 50. Gürüz, Demet ve Ayþe Temel Eðinli (2008) Ýletiþim Becerileri, Nobel Yayýnlarý: Ankara. 51. Hall, Stuart (1994), Kültür, Medya, Ýdeolojik Etki, içinde Medya Ýktidar Ýdeoloji, (çev. ve derl). M. Küçük, Ark yay: Ankara. 52. Hooks, Bell (2002) Feminizm Herkes Ýçindir, Çitlembik Yayýnlarý: Ýstanbul. 53. Hürtaþ, Sibel (2008). Kadýn Örgütleri Ýmza Topluyor, 21.07.2008, Taraf Gazetesi, http://www.taraf.com.tr/haber.asp?id=12808, (Eriþim tarihi: 27.09.2008. 54. Ýlkkaracan, Pýnar, Leyla Gülçür, Canan Arýn (1996), Sýcak Yuva Masalý: Aile Ýçi Þiddet ve Cinsel Taciz, Metis Kadýn Araþtýrmalarý: Ýstanbul. 55. Ýnal, Ayþe (1996), Haberi Okumak, Temuçin yayýnlarý: Ankara. 56. Kadýbeþegil, Salim (2003). Halkla Ýliþkilere Nereden Baþlamalý?, MediaCat yayýnlarý: Ýstanbul. 57. Kara, Hakan, (2005), Bilgisayar/Ýnternet Teknolojisi ve Deðiþen Gazetecilik, içinde Yeni Ýletiþim Teknolojileri ve Medya, (derl.) Sevda Alankuþ, IPS Ýletiþim Vakfý Yayýnlarý: Ýstanbul. s.97-139. 58. Karalar, Rýdvan (1998) Ýþletme Yönetiminde Halkla Ýliþkiler, Anadolu Üniversitesi Basýmevi, Eskiþehir. 59. Keane, John, (1989), Introduction, Democracy and Dictatorship: The Limits of State Power, Norberto Bobbio, Polit Press:UK. 60. Kýlýç, Zuhal (2001) Cumhuriyet Türkiyesinde Kadýn Hareketine Genel Bir Bakýþ (yayýna hazýrlayanlar) Aynur Ýlyasoðlu, Necla Akgökçe, Yerli Bir Feminizme Doðru, Sel Yayýncýlýk, Ýstanbul, s: 347-360. 61. Kinzey, Ruth Ellen (1999) Using Public Relations Strategies to Promote Your Nonprofit Organizations, The Haworth Press. 62. Korkut, Tolga (2008). MEDÝZ Raporu: Medyada Yönetimde Olmayan Kadýn, Haberlerde Nesne, 20.06.2008, 63. Köker, Eser, (1996), Feminist Alternatif Medya Üzerine, Ankara Üniversitesi Ýletiþim Fakültesi yýllýk 1995-1996 http://www.bianet.org/bianet/kategori/bianet/107742/mediz-raporumedyada yonetimde-olmayan-kadin-haberlerde-nesne, BÝANET, (eriþim tarihi: 27.09.2008). K AY N A K Ç A 64. McQuail, Denis ve Sven Windhal, (2005), Ýletiþim Modelleri, çev. Konca Yumlu, Ýmge kitabevi: Ankara. 65. Okay, Ayla ve Aydemir Okay (2001) Halka Ýliþkiler: Kavram, Strateji ve Uygulamalar, Der Yayýnlarý, Ýstanbul 66. Oktay; Mahmut (2002), Politikada Halkla Ýliþkiler, Derin yay: Ýstanbul. 67. Ornstein, Norman J. Ve Shirley Elder (1978). Interest Groups, Lobbying and Policymaking, Congressional Quarterly Press: ABD. 68. Oskay, Ünsal, (1992), Ýletiþimin ABCsi, Simavi yayýnlarý, Ýstanbul. 69. Özbay, Cahit (2007), Haberden Yayýna Gazetecilik, Der yayýnlarý: Ýstanbul. 70. Parla, Ahmet (tarihsiz) Sivil Toplum Kuruluþlarý Ýçin Savunuculuk ve Medya ile Ýliþkiler Rehberi, UNFPA: Ankara. 71. Peltekoðlu, Filiz Balta (1998) Halkla Ýliþkiler Nedir?, Beta Yayýnlarý: Ýstanbul. 72. Pira, Aylin ve Çisil Sohodol (2004) Kriz Yönetimi: Halkla Ýliþkiler Açýsýndan Bir Deðerlendirme, Ýletiþim Yayýnlarý: Ýstanbul. 73. Schlapp, Hermann, (2000), Gazeteciliðe Giriþ, çev. Iþýk Aygün, Konrad Adenauer Vakfý yayýnlarý: Ankara. 74. Shoemaker, P.j ve S.D. Reese, (1991), Mediating the Message, Longman: New York, USA. 75. Shure, Suzy, Iris Burnett, Martha Brown (1995) Kadýnlar Ýçin Medya Rehberi, Çev.Eser Köker, A.Ü. KASAUM, Yetkin Basým Yayým ve Daðýtým. 76. Peters, John Durham (1999), Speaking into the Air: A History of the Idea of Communication, the University of Chicago Press: USA: 77. Pira, Aylin Göztaþ ve Pelin Baytekin (2007), Halkla Ýliþkiler: Neyi, Nasýl Yapmalý?, Dönence Yayýnlarý: Ýstanbul. 78. Rigel, Nurdoðan (1993) Medya Ninnileri, Sistem Yayýncýlýk: Ankara 79. Þentürk, Murat (2005), STKlarda Halkla Ýliþkiler Uygulamalarý, Sivil Toplum Dergisi, yýl 3, sayý 9. 80. Þimþek Burcu (2006) Kadýnlararasý Konuþma Sürecinde Toplumsal Cinsiyetin Dil Üzerinden Sergilenmesi, Yüksek Lisans Tezi, A.Ü Sosyal Bilimler Enstitüsü Kadýn Çalýþmalarý Anabilim Dalý, Tez Danýþmaný: Prof.Dr. Eser Köker, Ankara. 133 134 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R 81. Taðraf, Hasan, N.Talat Aslan (2003) Kriz Oluþum Süreci ve Kriz Yönetiminde Proaktif Yaklaþým, C.Ü. Ýktisadi ve Ýdari Bilimler Dergisi, Cilt 4, Sayý 1, s:149-160. 82. Taylý, Ülfet (2001) Ortak Eylem ve Feminist Etik, (yayýna hazýrlayanlar) Aynur Ýlyasoðlu, Necla Akgökçe, Yerli Bir Feminizme Doðru, Sel Yayýncýlýk: Ýstanbul, s. 283-300. 83. Tench, Ralph ve Liz Yeomans (2006) Exploring Public Relations, Prentice-Hall, Spain. 84. Thompson, John B. (2005), Kitle Ýletiþiminin Bazý Özellikleri, içinde Kitle Ýletiþim Kuramlarý (derl.) Erol Mutlu, Ütopya yay: Ankara, s.210-220. 85. Thompson, John B. (1992), Ideology and Modern Culture, Polity Press: Cambridge UK. 86. Týlýç, Helga Rittersberger (1998) Aile Ýçi Þiddet: Bir Sosyolojik Yaklaþým (ed) Oya Çitci, 20. Yüzyýlýn Sonunda Kadýnlar ve Gelecek, TODAÝE Yayýnlarý: Ankara, s.119-129. 87. Timisi, Nilüfer (1998) Medya ve Kadýn: Temel Sorun Noktalarý, (ed) Oya Çitci, 20. Yüzyýlýn Sonunda Kadýnlar ve Gelecek, TODAÝE Yayýnlarý: Ankara, s. 407-423. 88. Tokgöz, Oya (2006), Temel Gazetecilik, Ýmge Kitabevi: Ankara. 89. Topuz, Hýfzý (1996), 100 Soruda Türk Basýn Tarihi, Gerçek yayýnlarý: Ýstanbul. 90. Tosun, Gülgün Erdoðan, (2007), Hak Örgütleri: Medyada Görünür Olmak, IPS Vakfý yayýnlarý: Ýstanbul. 91. Törenli, Nurcan (2005), Yeni Medya, Yeni Ýletiþim Ortamý, Bilim ve Sanat Kitabevi: Ankara. 92. Tuncel, Hakan (2005), Yeni Ýletiþim Teknolojilerinde Yöndeþme ve Yerel Medya, içinde Yeni Ýletiþim Teknolojileri ve Medya, (derl.) Sevda Alankuþ, IPS Ýletiþim Vakfý Yayýnlarý: Ýstanbul. s.91-96. 93. Tunç, Aslý (2005), Yurttaþlýk Hareketi Bir Klik Ötede mi?, Ýnternet, Toplum, Kültür, (derl), M.Binark ve B. Kýlýçbay, Epos yay:Ankara. 94. Türkoðlu, Nurçay (2007), Toplumsal Ýletiþim, Kalemus yayýnlarý: Ýstanbul. 95. Tüz, Melek Vergiliel (2004) Kriz Yönetimi, Alfa Yayýnlarý: Ýstanbul. 96. Yaman, Yýlmaz (2003), STKlarda Teknoloji Kullanýmý, Sivil Toplum Dergisi, yýl 1, sayý 3. 97. Yumlu, Konca (1990), Kitle Ýletiþim Araþtýrmalarý, Ýzmir. 98. Yüksel, Erkan (2001), Medyanýn Gündem Belirleme Gücü, Çizgi Kitabevi: Konya K AY N A K Ç A Gazete Haberleri ve Ýnternet Siteleri 1. Diyarbakýr Basýn Gezisi, AÇEV Aile ve Çocuk Eðitim Merkezi Açýlýþ Töreni ve ÝYOP Sertifika Töreni, http://www.acev.org/egitim/yeni_gep.html (Eriþim tarihi: 27.09.2008) 2. Her Üç Kadýndan Biri Þiddete Maruz Kalýyor, www.okan.edu.tr/UserFiles/File/basinbultenleri/08032008.doc (Eriþim tarihi: 28.09.2008). 3. Aile içi þiddet tablosu karanlýk, 26.05.2006, http://www.ucansupurge.org/index.php?option=com_content&task=view&id= 3061&Itemid=73 (Eriþim tarihi: 28.09.2008). 4. http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=128285 (Eriþim tarihi: 29.09.2008). 5. http://www.takvim.com.tr/2007/12/24/gnc153.html (Eriþim tarihi: 29.09.2008). 6. En Seksi Erkek Lafýna Alýndý, Akþam Gazetesi, http://www.aksam.com.tr/arsiv/aksam/2002/04/16/yasam/yasam4.html (Eriþim tarihi: 30.09.2008) 7. Töre Cinayetleri Etnik Deðil, Taraf Gazetesi14.03.2008, http://www.taraf.com.tr/haber.asp?id=2760 (Eriþim Tarihi: 3.10.2008). 8. http://www.mediz.org/Yazi/34/1/Kampanya.aspx 9. http://www.bingolonline.com/modules.php?name=News&file=article&sid=602 10. www.bianet.org Raporlar ve Konferans Kitaplarý 1. Aile Ýçi Þiddete Son! Konferans (2007), Medya ve Aile Ýçi Þiddet, Hürriyet Yayýnlarý, Ýstanbul. 2. Medyada Cinsiyetçiliðe Son! (2008) MEDÝZ. 3. Cumhuriyetin 75. Yýlýnda Türkiyede Kadýnýn Durumu, T.C. Baþbakanlýk Kadýnýn Statüsü ve Sorunlarý Genel Müdürlüðü, Kasým 1998, Ankara. 135 EKLER K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L TO P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R ... EKLER EKLER K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L TO P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R ... EK 1 Kriz Ýletiþim Listesi EK 2 Toplumsal Cinsiyet Eþitsizliði ile Ýlgili Türkiyede Düzenlenen Bazý Kampanyalarýn Görselleri EK 3 Gazete, Televizyon, Dergi ve Haber Ajanslarýna Eriþim Bilgileri EKLER EKLER Ek-1 Kriz Ýletiþim Listesi Acil telefonlar ve iletiþim bilgileri çýkarýlmalýdýr. 1. Temel Personel Listesi Bu kiþiler bir kriz anýnda iletiþime geçilecek olanlardýr. Temel Kuruluþ Üyeleri / Personel Listesi Ýsmi Bölgesi Tel / Faks e-mail 2. Yönetim Kurulu Üyelerinin Listesi Yönetim Kurulu Üyelerinin Listesi Ýsmi Bölgesi Tel / Faks e-mail 3. Hükümet Çalýþanlarýna Ait Kontrol Listesi Bu kontrol listesi olasý kriz durumlarýnda iletiþime geçilecek hükümet görevlilerini içerir ve bu bilgiler her altý ayda bir yenilenir. Hükümet Çalýþanlarý Ýsim Bölüm / Ofis Ýletiþim Bilgileri 139 140 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R 4. STKlar Listesi Ýletiþime geçebileceðimiz diðer STKlara iliþkin bilgileri içerir. Diðer STKlar STKnýn Ýsmi Ýletiþime Geçilecek Ýsim Ýletiþim Bilgileri 5. Kriz Takým Üyeleri Kriz Takým Üyeleri Ýsmi Þirket Sözcüsü Yedek Sözcü Pozisyonun ifadesi Temel Mesajlar Bölüm Ýletiþim Bilgileri (Tel, Faks, e-mail) Sorumluluðu EKLER 6. Medya Ýletiþimi Bir kriz anýnda medyadan kimlerle iletiþime geçeceðimizin bilgilerini içermektedir. Medya Ýletiþim Kütüðü Ýsim Çalýþtýðý medya kurumu/ görev birimi Ýletiþim Bilgileri 7. Medya Yayýný ve Taslaðý Krize hazýrlýk sürecinde birkaç olasý senaryo için medya yayýný ve ifadesine ait taslaklar hazýrlanýr. Acil Medya Yayýný ACÝL MEDYA YAYINI Tarih BAÞLIK . Ýlave bilgiler için lütfen aþaðýdaki adresle iletiþime geçiniz. Ýletiþime geçilecek kiþinin ismi . Adres: Telefon/faks/e-mail: 141 142 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R Ek-2 Toplumsal Cinsiyet Eþitsizliði ile Ýlgili Türkiyede Düzenlenen Bazý Kampanyalarýn Görselleri Kaynak:http://www.ucansupurge.org Kaynak: http://www.bababeniokulagonder.org EKLER Kaynak: www.unicef.org/turkey Kaynak: http://www.amnesty.org.tr Kaynak: http://www.ka-der.org.tr 143 144 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R Kaynak:http://dosyalar.hurriyet.com.tr/aileici EKLER 1. Toplumsal Cinsiyet ve Medya Atölyesi 27 Ocak 2 Þubat 2008 2. Toplumsal Cinsiyet ve Medya Atölyesi 30 Haziran 4 Temmuz 2008 145 146 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R Ek-3 Eriþim Bilgileri Tablo 1: Türkiyede Yayýnlanan Ulusal Gazetelerin Eriþim Bilgileri EKLER Tablo 1 (devam): Türkiyede Yayýnlanan Ulusal Gazetelerin Eriþim Bilgileri 147 148 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R Tablo 2: Ulusal Televizyon Kanallarýna Eriþim Bilgileri EKLER Tablo 3 : Türk Ulusal Haber Ajanslarýna Eriþim Bilgileri 149 150 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ K A D I N O D A K L I S Ý V Ý L T O P L U M K U R U L U Þ L A R I V E M E DYA : O L A N A K L A R , S O R U N L A R V E Ç Ö Z Ü M L E R Tablo 4: Türkiyede Yayýnlanan Haftalýk ve Aylýk Dergilere Eriþim Bilgileri Tasarým : Necdet Kara Uygulama : Senem Lefkeli www.argosreklam.com Baský : Dumat Ofset www.dumat.com.tr
Benzer belgeler
Kaim: “14 Mart Tıp Bayramı`nı kutladı
ESI'nin raporu, AB üyeliðine hazýrlanan
Türkiye'deki yasal dönüþüm sürecini, kadýn