AI 13.3 - 3_Khanlou pp 38-40

}whwrin Ba] Plan\ m^xtwlif fwaliyywt n=vlwri
^[^n m^lkiyywt, kommersiya, ictimai xidmwtlwr
vw swnaye sektorlar\ ilw ba`l\ Zonal Qanunlar\n
twlwblwrini m^wyywn edir. Ba] Plan torpaqdan
istifadwni whalinin s\xl\`\na uy`un olaraq
m^wyywnlw]dirir. Eyni zamanda o, gwlwcwk art\m
vw inki]af\n kompleks ehtiyaclar\n\ twmin etmwyw
imkan verir. Hwr bir m^asir ]whwr ^[^n Ba] Plan\n
twrtib edilmwsi m^tlwqdir, c^nki bu ]whwrin haz\rki
vw gwlwcwk inki]af\ ^[^n haz\r model rolunu
oynay\r. Lakin Bak\ya nwzwr sald\qda vw burada
gedwn xaotik inki]\ m^]ahidw etdikdw, ]whwrdw
he[ bir Ba] Plan\n olmad\`\ ayd\n g=r^n^r.
1994-c^ ildw Xwzwr dwnizinin Azwrbaycan
sektorunda yerlw]wn wn b=y^k neft ehtiyatlar\n\n istismar\n\ nwzwrdw tutan “Wsrin M^qavilwsi”
imzaland\qdan sonra =lkwnin inki]af\nda yeni
bir mwrhwlw ba]lad\. Qwrb ]irkwtlwri paytaxtda
=z fwaliyywtlwrini hwyata ke[irmwyw ba]lad\lar.
Bununla da Bak\n\n Ikinci Neft Y^kswli]i
adland\r\lan bir fenomen yarand\. Lakin 19-cu
wsrin sonlar\nda ba] vermi] Ilk Neft Y^kswli]i
ilw m^qayiswdw bu dwfw inki]af daha s^rwtlw
getdi vw daha geni] miqyas ald\.
Bazar iqtisadiyyat\n\n twsirilw [ox s^rwtli ]wkildw
bir s\ra iri kommersiya vw ya]ay\] layihwlwri
hwyata ke[irilmwyw ba]lan\ld\ ki, Sovet d=vr^ndwn qalm\] m=vcud qanunvericilik bu s^rwtlw
ayaqla]a bilmwdi. Bu x^susilw bwlwdiyyw
orqanlar\, ]whwr qanunlar\, bir s\ra aktiv memarl\q
vw planla]d\rma komissiyalar\ vw digwr ciddi
whwmiyywt kwsb edwn ictimai xidmwtlwrw
nwzarwt edwn orqanlar\n i]inw =z twsirini g=stwrir.
Qaz, elektrik vw su [at\]mazl\qlar\
Haz\rda m=vcud olan ictimai xidmwt vw
infrastruktur, o c^mlwdwn yol, elektrik ]wbwkwsi,
su vw qaz twchizat\ vw kanalizasiya sistemlwri
nwzwrdw tutuldu`undan art\q ]wkildw y^klwnmi]
vwziyywtdwdir. Bu sistemlwrin demwk olar ki,
ham\s\ s\radan [\xmaq ^zrwdir, [^nki son 20 il
wrzindw onlar\n he[ birindw yenilwnmw i]lwri
apar\lmam\]d\r. Yeni tikilmi] h^nd^r binalar
qaz, su vw elektrik twchizat\na olan twlwbat\ daha
da art\r\b. Elektrikin kwsilmwsi hallar\, x^susilw
q\] aylar\nda [ox tez-tez ba] verir. Kanalizasiya
sisteminin pis vwziyywtdw olmas\ g^cl^ ya`\]
zaman\ k^[wlwrin su basmas\na swbwb olur.
Su vw qaz twchizat\ tez-tez kwsilir. Belw hallar\n
saatlarla, hwtta g^nlwrlw davam etdiyi zamanlar
da olur. Bu o demwk deyildir ki, Sovet d=vr^ndw
belw [at\]mazl\qlar olmam\]d\r. Wslindw onlar
AZER. COM
kifaywt qwdwr tez-tez ba] verirdi.8 Amma
m^stwqillik wldw edildikdwn 15 il sonra bu
problemlwrin hwlw dw hwll edilmwmwsi ba`\]lanmaz
hald\r. }whwrin mwrkwz hisswsindw ucald\lan
binalar\n durmadan artmas\ bu problemlwri
daha da kwskinlw]dirir.
Tikinti vw Twhl^kwsizlik Departamenti
Hwr bir m^asir ]whwrdw b^t^n tikinti i]lwrinw
nwzarwt edwn Tikinti vw Twhl^kwsizlik Departamentinw (TTD) ehtiyac vard\r. Bu bwlwdiyyw
orqan\ b^t^n In]aat Standartlar\n\n, hwm[inin
b^t^n Planla]d\rma vw Zonal Qanunlar\n twtbiqi
ilw mw]`ul olur. O, hwm[inin b^t^n layihwlwrin
wtraf m^hitw twsirini =yrwnir vw qiymwtlwndirmw
apar\r. Bu orqan\n wsas mwqswdi vwtwnda]lar\n
twhl^kw-sizliyini twmin etmwkdir.
Tikinti vw Twhl^kwsizlik Departamenti
tikinti qaydalar\n\n vw m^xtwlif In]aat
Standartlar\n\n d^zg^n hwyata ke[irilmwsini
twmin etmwk mwqswdilw [ertyoj yoxlama
xidmwtlwri hwyata ke[irir. Bu orqan tikintilwrw
lisenziya verir vw memarl\q vw in]aat [ertyojlar\n\n tikinti prosesinin hwr mwrhwlwsindw sahwdw
apar\lan wtrafl\ yoxlama vasitwsilw d^zg^n
hwyata ke[irilib ke[irilmwmwsinw nwzarwt edir.
Bws Bak\da bu sahwdw vwziyywt necwdir?
Bak\n\n bwlwdiyyw sistemindw Tikinti Departamenti adland\r\lan bir qurum vard\r ki,
onun fwaliyywtindw b=y^k n=qsanlar m^]ahidw
olunur. M=vcud in]aat Standartlar\ k=hnw,
yarars\z Sovet meyarlar\na wsaslan\r vw hwtta
onlar da m^asir tikinti prosesindw effektiv
]wkildw twtbiq edilmir.
Bak\ Icra Hakimiyywti hwqiqwtdw memarl\q
vw m^hwndis [ertyojlar\ (struktur, geoloji,
elektrik, mexanik, yan`\n) ^[^n ilkin [ertyoj
yoxlan\]\ prosesinin apar\lmas\n\ twlwb etmir.
D^nyan\n digwr b=y^k ]whwrlwrindw [ertyojlar\n yoxlanma prosesi sahibkar\ vw ]whwri twmsil
edwn memar vw m^hwndislwr aras\nda gedwn [ox
uzun bir prosesdir. Bak\da isw, tikinti swnwdlwrinin
imzalanmas\ yaln\z b^rokratik vw formal xarakter
da]\y\r. Twklif olunmu] layihwlwrin tikintisinw
ba]lama`a icazw vermwk ^[^n onun Milli
In]aat Standartlar\ vw m^xtwlif ]whwr qanunlar\na
uy`un gwlib-gwlmwdiyini bilmwk ^[^n hwr hans\
bir hwrtwrwfli yoxlama prosesi hwyata ke[irilmir.
Struktur m^hasibat\ hwlw dw 20 ildwn bwri
yenilwnmwywn k=hnw Sovet standartlar\na
wsaslan\r. Burada wn son yenilwnmw 1988-cildw
Ermwnistanda ba] vermi] da`\d\c\ zwlzwlwdwn
sonra edilib. Bu standartlar yeni bina tikintisi
texnologiyas\na vw materiallar\na cavab vermir.
Buna g=rw dw hwr bir m^hwndis bu layihwlwri
hwyata ke[irwrkwn yaln\z =z qwrar\na wsaslanmaq
mwcburiyywtindw qal\r.
Binalar\n b^n=vrwlwrinin struktur twlwblwrini
hesablamaq ^[^n y^kswk whwmiyywt kwsb
edwn torpaq vw geoloji twdqiqatlar [ox nadir
hallarda apar\l\r.
}whwr Icra Hakimiyywti tikinti ba]a [atd\qdan
sonra bina ^zwrindw yoxlama apard\`\n\ iddia
edw bilwr. Amma tikinti prosesi ba]a [atd\qdan
sonra binan\n yoxlan\lmas\ b^n=vrw, divar,
d=]wmw vw tavan\n alt\nda qalm\] hisswlwri
yoxlama`a imkan vermir. Belw olan twqdirdw
Icra Hakimiyywti do`rudan da binan\n b^t^n
struktur, elektrik, mexaniki vw boru sistemlwrinin In]aat Standartlar\n\n twlwblwrinw uy`un
gwlib-gwlmwdiyini necw yoxlaya bilwr? Swthi
yoxlama binan\n hwrtwrwfli yoxlan\lmas\ ^[^n
kifaywt deyil. In]aat Standartlar\n\n b^t^n
twlwblwrinw tikinti prosesinin hwr bir mwrhwlwsindw ciddi surwtdw riaywt edilmwsini yoxlamaq
mwqswdilw binan\n yoxlan\lmas\ daimi olaraq
tikintinin hwr bir mwrhwlwsindw apar\lmal\d\r.
Digwr bir problem Bak\da tikinti layihwlwrini
hwyata ke[irwn podrat[\lar\n y^kswk swviyywli
tikinti texnologiyas\ standartlar\ haqda kifaywt
qwdwr biliyw malik olmamas\ndan irwli gwlir.
{ox vaxt kefiyywtli tikintitwmin etmwk ^[^n
fwhlwlwrin i]i ^zwrindw ciddi nwzarwt getmir.
X^susilw dw bunu qeyd etmwk laz\md\r ki,
fwhlwlwrin whlwlwrin wkswriyywti twcr^bwsiz vw
twlimsiz olur. Nwticwdw isw tikinti q^surlu al\n\r.
Bu mwnzillwrin i[wrisinw daxil olan andan ayd\n
olur. Belw mwnzillwrdw divar vw d=]wmwlwr wyri
vw nahamard\r. Bwzilwri belw mwnzillwri Italiyan\n
Piza ]whwrindwki Wyilwn Q^llw ilw m^qayisw
edib wlw sal\rlar.
Tikintinin hwr bir mwrhwlwsindw yoxlama i]i
getmwlidir. Wks halda binalar\n uzun=m^rl^l^y^
vw twhl^kwsizliyi ciddi sual alt\nda qal\r.
Zwlzwlw
Bak\ ^[^n wn ciddi twhl^kwlwrdwn biri zwlzwlwdir.
B^t^n region seysmik cwhwtdwn aktiv zonada
yerlw]ir. }whwrdwki [ox mwrtwbwli binalar\n
wkswriyywtinin tikintisi zaman\ keyfiyywtsiz
materiallardan vw twcr^bwsiz i][i q^vvwsindwn
istifadw edildiyini nwzwrw alsaq, bu [ox
13.3 AUTUMN 2005 / AZERBAIJAN INTERNATIONAL 51
THOMAS GOLTZ
Inki]af
Beton-armatur qur`ular\ Bak\dak\ tikinti i]lwri zaman\ istifadw olunan wn geni] yay\lm\]
tikinti material\d\r. }wkildwbinan\n fundamentinin haz\rlanmas\ prosesi g=stwrilir.
problemli mwswlwyw [evrilir.
Bak\da ba] vermi] wn son zwlwzwlw 2000-ci ilin noyabr ay\na
twsad^f edir9. O zaman zwlzwlw bir-birinin ard\nca iki g^cl^ twkanla
m^]ayiwt olunmu]du. AB} Geoloji Ara]d\rma Mwrkwzinin
mwlumat\na wsaswn ilk twkan\n g^c^ Rixter cwdvwli ^zrw 5,9 bal
olmu] vw bu bir ne[w dwqiqwdwn sonra daha g^cl^—6,3 bal
g^c^ndwki twkanla wvwz olunmu]dur. Zwlzwlwnin g^c^ 30 min
ton dinamitin vw ya 30 kiloton atom bombas\n\n partlay\]\na
bwrabwr olmu]dur. Xo]bwxtlikdwn zwlzwlwnin episentri quruda
deyil, Xwzwr dwnizindw, paytaxtdan 100 km ]imal-]wrqdw idi.
Zwlzwlw zaman\ wn az\ 35 nwfwr hwyat\n\ itirmi]di. Qurbanlar\n
[oxu binalardan qopan da] par[alar\ vw q\r\qlar\ alt\nda
qalm\]d\lar. Bwzilwrinin =l^m^nw swbwb qaz partlay\]\ olmu]du.
Bir ne[ nwfwr isw ^rwk tutmas\ndan vwfat etmi]di.
}whwrdwki tikililwrin [oxunun da]dan oldu`unu nwzwrw
alsaq, Bak\n\n bu zwlzwlwdw bwxti gwtirdiyini s=ylwmwk olar.
Bununla belw yadda saxlamaq laz\md\r ki, 2000-ci ildw Bak\da
[ox az sayda h^nd^r bina var idi vw zwlzwlwnin episentri
paytaxtdan kifaywt qwdwr aral\da, dwnizin dwrinliyindw idi. Bu
dwfw Bak\n\n bwxti gwtirdi, bws kim wmin ola bilwr ki, n=vbwti
dwfw twbiwt bundan daha da`\d\c\ olmayacaq?
Zwlzwlwlwrw qar]\ hwssas olan twk Azwrbaycan\n wrazisi deyil.
B^t^n region seysmik cwhwtdwn aktiv zonaya daxildir. 1988-ci ildw
qon]u Ermwnistan\n wrazisindw, Yerevan\n ]imal\nda yerlw]wn
Spitak ]whwrindw 6,9 bal g^c^ndw da`\d\c\ bir zwlzwlw ba] vermi]di.
Deyilwnlwrw g=rw, bu zwlzwlw nwticwsindw ]whwrin b^t^n whalisi—
25 min insan hwyat\n\ itirmi]di. Da`\nt\n\n [ox olmas\na swbwb
infrastrukturun keyfiyywtsiz swviyywdw olmas\ idi. Mwhz buna
52 AZERBAIJAN INTERNATIONAL / 13.3 AUTUMN 2005
g=rw dw Sovet h=kumwti gwlwcwkdw be] mwrtwbwdwn h^nd^r
binalar\n tikilmwsinw qada`a qoyma`a mwcbur oldu.
1999-cu ilin avqustunda Istanbulda 7,4 bal g^c^ndw zwlzwlw ba]
verdi. T^rkiywnin o zamank\ prezidenti bunu T^rkiyw tarixindw
wn dwh]wtli zwlzwlw kimi qiymwtlwndirmi]di. T^rkiyw d=vlwtinin
rwsmi statistik g=stwricilwrinw wsaswn zwlzwlw nwticwsindw 17,127
nwfwr hwlak olmu], 43,953 nwfwr yaralanm\], 250,000 nwfwr isw
evsiz-e]iksiz qalm\]d\. Belw dwh]wtli itkilwrw swbwb binalar\n
keyfiyywtsiz ]wkildw in]as\ vw hwm[inin tikinti materiallar\ndan
istifadw ^zwrindw nwzarwtin a]a`\ swviyywdw olmas\ idi. Halbuki
tikinti zaman\ binalar wtrafl\ ]wkildw yoxlansayd\, bu problemlwrin
qar]\s\ al\nm\] olard\.
2003-c^ ilin dekabr\nda, Iran\n Bwm ]whwri 6,6 bal g^c^ndwki
zwlzwlw nwticwsindw yerlw-yeksan oldu. Hesablamalara g=rw,
zwlzwlw nwticwsindw 43 min adam hwlak olmu], 20 min nwfwr
yaralanm\], 60 min nwfwrdwn [ox whali isw evsiz-e]iksiz
qalm\]d\. }whwr tamamilw yer ^z^ndwn silinmi]dir. Bwmdw
binalar\n tikintisindw wsaswn [iy kwrpicdwn istifadw olunmu]du.
{iy kwrpic isw zwlzwlwyw qar]\ tikintidw istifadw oluna bilwcwk wn
davams\z materiald\r.
Bu mwqalwnin haz\rland\`\ vaxt—2005-ci ilin oktaybr
ay\nda Pakistan vw Hindistan aras\ndak\ Kw]mir regionunda 75
min adam\n hwyat\na son qoyan vw twxminwn 3 milyon adam\n
evsiz-e]iksiz qalmas\na swbwb olan digwr bir zwlzwlw ba] verdi.
Yenw dw itkilwrin bu c^r dwh]wtli olmas\n\n swbwbi keyfiyywtsiz
tikililwr ilw ba`l\d\r.
{wkilmi] bu missallar regionda zwlzwlwlwrin nw qwdwr da`\d\c\
vw fwlakwtli oldu`unu g=stwrir vw Bak\ rwsmilwrinw s^but edir ki,
bu problemin hwlli zwruridir. Bu problemw etinasiz yana]maq
Bak\n\ =zlwri ^[^n ya]ay\] yeri se[wnlwrin hwyat\n\ twhl^kwyw
mwruz qoya bilwr.
Beton Tikinti Material\ Kimi
Tikintidw [iy kwrpicdwn vw da]dan istifadw olunmas\ zwlzwlw
zaman\ =l^mw swbwb olan bir n=mrwli amildir. Bundan sonrak\
s\rada keyfiyywtsiz beton dayan\r. Nisbwtwn ucuz olan beton
me]w, taxta vw ya digwr swnaye tikinti materiallar\ olmayan yerlwrdw
[ox geni] yay\lm\]d\r. Beton Bak\da tikilwn [ox mwrtwbwli
binalar\n tikintisi zaman\ istifadw olunan wn =nwmli materiald\r.
Betonun haz\rlanmas\ zaman\ bwzi qaydalara ciddi riaywt
olunmal\d\r. Wks twqdirdw, betonun m=hkwmliyi azala vw binalar
zwlzwlwyw qar]\ davams\z ola bilwr. Twwss^f ki, belw hallar Bak\da
[ox yay\lm\]d\r.
Betonun qurudulmas\
Beton [ox isti, [ox soyuq, [ox quru vw k^lwkli olmayan hava
]wraitindw t=k^lmwlidir. Sadalanan bu hava ]wraitlwrinin hwr biri
betonun sonradan [atlamas\na swbwb ola bilwr. Bak\da wsas
problem isti vw k^lwkli hava ]wraitidir. Belw hallarda hwlw ya]
olan betonun ^st^n^ =rtmwk laz\md\r ki, o birdwn-birw deyil,
twdricwn qurusun. Bu proses quruma prosesi adlan\r. Isti
NATIONAL ARCHIVES
BLAIR
havada (300C/86F-dan yuxar\) vw ya m=hkwm
k^lwk vw a]a`\ r^tubwtdw beton s^rwtlw quruyur.
Bu swbwbdwn wsas diqqwt betonun qurumas\
prosesinw y=nwldilmwlidir.
Mwswlwn, =twn yay Bak\da temperatur [ox vaxt
400C-dwn yuxar\ qalx\rd\. Ancaq buna
baxmayaraq, bir [ox tikinti sahwlwrindw betonu
qurutmadan t=kmwkdw davam edir, a]a`\ qat\n
qurumas\na imkan vermwdwn tikintinin
n=vbwti qat\na ke[irdilwr. M=hkwmliliyi, su
ke[irmwzliyi vw istismara davaml\l\`\ art\rmaq
^[^n beton laz\mi qaydada qurudulmal\d\r.
Betonun su ilw durulu]durulmas\
Betonun m=hkwmliliyi onda olan qum, sement
vw [\nq\l\n suya nisbwti ilw m^wyywn edilir.
Betonu yuxar\ mwrtwbwlwrw nasosla vurmaq laz\m
olduqda, bu Bak\da ciddi problemw [evrilir.
Podrat[\lar\n bir [oxu xwrclwri azaltmaq
mwqswdilw qaydalara riaywt etmwywrwk beton
mwhluluna su qataraq onu durula]d\r\rlar ki,
onu yuxar\ mwrtwbwlwrw =t^rmwk asanla]s\n.
A`\r [wkili betonu yuxar\ qald\rmaq ^[^n isw
wlavw nasoslara ehtiyac duyulur. Twwss^f ki,
betonun durula]d\r\lmas\ onun komponentlwrinin
ayr\lmas\na swbwb olur vw betonun m=hkwmliyini twhl^kw alt\na qoyur ki, bu da zwlzwlwyw
qar]\ hwssas wrazilwrdw fwlakwtin ba] vermwsinw
swbwb ola bilwr.
Vibrasiya prosesi
Betonun qar\]d\r\lmas\ zaman\ wmwlw gwlw
bilwcwk hava bo]luqlar\n\n aradan qald\r\lmas\
^[^n vibratorlardan d^zg^n istifadw etmwk
[ox vacibdir. Wks twqdirdw beton s^tun,regel
vw tavanlar\n tikintisindw hava bo]luqlar\n\n
qalmas\ armaturlar\n ^zdw qalmas\na gwtirib
[\xar\r. Bir daha qeyd etmwk laz\md\r ki, bu
proses betonu zwiflwdir.
Betonun m=hkwmliyinin yoxlan\lmas\
Tikinti prosesi zaman\ betonun m=hkwmliyinw
daimi nwzarwt etmwk [ox vacibdir. Tikintidw
istifadw olunan betondan kub ]wkilli beton
n^munwlwri d^zwldilmwlidir. Betonun da`\nt\ya
qar]\ davaml\l\`\n\ yoxlamaq ^[^n laboratoriyada “da`\d\c\” test apar\lmal\d\r. Twwss^f ki,
Bak\da tikinti sahwlwrinin bir [oxunda belw
testlwr apar\lm\r vw buna g=rw dw tikintidw
istifadw olunan betonun keyfiyywtinin vw
m=hkwmliliyinin necw oldu`u bilinmir.
Sement vw polad kimi tikinti materiallar\n\n
keyfiyywt standartlar\n\ m^wyywn edw bilwcwk
AZER. COM
Mitronov Iqamwtgah\n\n giri] hisswsindw klassik ^slublu detal. Neft Y^kswli]i d=vr^ndw Bak\da in]a edilmi] binalar\n [oxusu
haz\rda da`\d\l\r. Yuxar\da: Bak\dak\ ilk avtomobillwrdwn biri. 1910-cu illwr.
Azwrbaycan Milli Standartla]d\rma qurumu
m=vcud olmad\`\ndan, =lkw bazarlar\nda
keyfiyywtsiz vw hwtta defekt materiallar sat\l\r.
Bu materiallar\n bwzilwri =lkwdw istehsal olunur,
digwrlwri isw xaricdwn idxal edilir.
Isve[rw-Azwrbaycan birgw m^wssiswsi olan
Qarada` Sement =lkwdw istehsal olunan
sementin keyfiyywtindwn [ox narahatd\r.
2005-ci il oktyabr\n 4-dw ke[irilmi] mwtbuat
konfrans\ zaman\ ]irkwtin idarw heywtinin
swdri Uv Kohler Azwrbaycan\n tikinti sektorunda
m=vcud olan ciddi problemlwr haqda xwbwrdarl\q
etmi] vw yeni tikilmi] binalar\n [oxunun hwtta
ki[ik bal g^c^ndwki zwlzwlw nwticwsindw
da`\laca`\n\ s=ylwmi]dir.
Qarada` sementinin keyfiyywtinw twminat
verwn Kohler hwr il Azwrbaycanda 50 min ton
keyfiyywtsiz sement sat\ld\`\n\ vw tikintidw istifadw
edildiyini iddia etmi]dir.
Torpaq vw Geoloji Twdqiqatlar
Zwlzwlwyw qar]\ hwssas olan regionlarda torpaq vw
geoloji twdqiqatlar apar\lmal\ vw bu sahw dw hwr
hans\ struktur m^hasibat\ndan =ncw ciddi surwtdw
=yrwnilmwlidir. Bu, binalar\n b^n=vrwsinin
m^hasibat vw haz\rlanmas\nda x^susi whwmiyywt da]\y\r. Zwlzwlw zaman\ torpa`\n silkwlwnmwsi
nwticwsindw onun bwzi geoloji laylar\nda
“mayelw]mw” prosesi gedir. Bu isw binalar\n,
x^susilw dw b^n=vrwsi ki[ik olan binalar\n
[=kmwsinw swbwb olur. Twwss^f ki, tikinti aparan
]wxs vw ya ]irkwtlwr torpaqda geoloji test aparmaq
^[^n cwhd g=stwrmirlwr. Bir daha qeyd edwk
ki, bu fwlakwtw swbwb olan wsas amildir.
Belw olan halda nwinki tikilmwkdw olan uca
binalar, hwm[inin onlar\n wtraf\nda olan
k=hnw binalar da twhl^kw alt\nda qal\r. Belw ki,
uca binalar da`\laca`\ twqdirdw nisbwtwn al[aq
vw k=hnw binalar\n ^st^nw a]araq onlar\ da twhl^kw
alt\nda qoya bilwr. Wgwr bu al[aq binalar wvvwllwr
ba] vermi] zwlzwlwlwr nwticwsindw salamat
qalm\]larsa, bu g^n onlar ba]qalar\n\n etinas\zl\`\
ucbat\ndan risk alt\nda ola bilwrlwr.
Yer s^r^]mwsi
Bak\n\n bwzi wrazilwri—x^susilw dw sahil
zonaya yax\n olan wrazilwrin torpaq vw geoloji
]wraiti sabit deyil. Bu da hwmin wrazilwri
s^r^]mwyw meylli edir. Mwhz buna g=rw dw
tikintidwn wvvwl sahwdw elmi twhlillwr apar\lmas\
vacibdir. Son zamanlarda [oxlu da`\nt\ vw hwtta
=l^mlw nwticwlwnwn bir ne[w da`\d\c\ torpaq
s^r^]mwsi ba] vermi]di. 2000-ci ilin yaz\nda
]whwrin cwnub hisswsindw yerlw]wn b=y^k twpwlik
wrazidw, Bay\l yolunun ^st^ndw geni] miqyasda
torpaq s^r^]mwsi ba] vermi]di. S^r^]mw
nwticwsindw 70-dwn [ox ev vw d^kan tamamilw
13.3 AUTUMN 2005 / AZERBAIJAN INTERNATIONAL 53