bilgisayar - Министерство за образование и наука

Transkript

Sime Arsenovski
Maya Loşanska Todorovska
Gorgi Kakaşevski
BİLGİSAYAR
Beşinci Sınıflar İçin
1
İÇİNDEKİLER
1 KONU BİLGİSAYAR BİLİMİNİN TEMELLERİ
TEMEL BİLGİSAYAR TERİMLERİ ________________________________________6
BİLGİSAYARLARIN TARİHİ_____________________________________________8
BİLGİSAYAR TÜRLERİ 14
ÇAĞDAŞ HAYATTA BİLGİSAYARLARIN KULLANIMI________________________17
BİLGİSAYAR KÜLTÜRÜ VE ETİĞİ ______________________________________19
SORULAR _________________________________________________________23
2 KONU BİLGİSAYARLAR
BİLGİSAYARIN DONANIM AYGITLARI ___________________________________30
BİLGİSAYARIN GİRİŞ-ÇIKIŞ AYGITLARI _________________________________34
GİRİŞ AYGITLARI ______________________________________________ 35
ÇIKIŞ AYGITLARI ________________________________________________39
KASANIN PARÇALARI _______________________________________________41
BELLEK AYGITLARI _________________________________________________43
YAZILIM ___________________________________________________________46
VİDEO OYUNLAR __________________________________________________50
İŞLETİM SİSTEMİ ___________________________________________________54
İŞLETİM SİSTEMİN ELEMANLARI ______________________________________56
WINDOWS İŞLETİM SİSTEMİN ELEMANLARI ________________________58
LINUX İŞLETİM SİSTEMİN ELEMANLARI ____________________________60
KLASÖRLER VE DOSYALAR __________________________________________62
KLASÖRLERİ İŞLETEN PROĞRAMLAR _____________________________64
KLASÖR AĞACI (GÖRÜNÜŞÜ VE ÇALIŞMASI) _______________________66
KLASÖRLER VE DOSYALARLA İŞLEMLER ______________________________68
METİN DÜZENLEMESİ İÇİN YARDIMCI PROĞRAMLAR ____________________73
METİN DÜZENLEYİCİ PROĞRAMINDA METİNLE ÇALIŞMA _________________75
HESAP MAKİNESİ __________________________________________________79
EĞİTİM YAZILIMI ___________________________________________________81
SORULAR _________________________________________________________83
3 KONU ÇOKLU ORTAM
ÇOKLU ORTAM TANITIMI ____________________________________________91
WİNDOWS’T AÇOKLU ORTAM ________________________________________94
SES KAYIT AYGITI __________________________________________________94
SES YÜKSEKLİĞİ ___________________________________________________94
WINDOWS MEDIA PLAYER ___________________________________________95
WINDOWS MOVIE MAKER ___________________________________________97
LINUX’TA ÇOKLU ORTAM ____________________________________________99
SES GÜCÜ ________________________________________________________99
AUDIO CD’LERİN DİNLENMESİ_______________________________________100
AUDİO DOSYALARIN AÇILMASI ______________________________________101
RADYONUN AÇILMASI _____________________________________________104
DVD VİDEOLARIN AÇILMASI_________________________________________106
VİDEO DOSYALARIN AÇILMASI ______________________________________106
SESİN CD’YE KAYIT EDİLMESİ _______________________________________107
SORULAR VE ÖDEVLER ____________________________________________108
2
KONU 4 İNTERNET
BİLGİSAYAR AĞLARI ______________________________________________ 112
İNTERNETİN ÇALIŞMASI ___________________________________________ 114
İNTERNET HİZMETLERİ ___________________________________________ 115
İNTERNETTE DAVRANMA KURALLARI _______________________________ 116
VEB SAYFALARI VE VEB SAYTLARI __________________________________ 117
VEB TARAYICILARI _______________________________________________ 119
VEB ARAMA MOTORLARI __________________________________________ 122
PORTAL_________________________________________________________ 126
ZARARLI BİLGİSAYAR PROĞRAMLARI _______________________________ 129
ANTİVİRÜS PROĞRAMLARI ________________________________________ 131
ELEKTRONİK POSTA ______________________________________________ 133
ELEKTRONİK POSTADA KULANICILARIN KAYDI _______________________ 134
ELEKTRONİK SANDIĞI VE ELEKTRONİK MESAJLARLA ÇALIŞMA _________ 136
SORULAR _______________________________________________________ 139
5 KONU ÇİZİM TEMELLERİ
BİLGİSAYAR GRAFİĞİ _____________________________________________ 148
BİT-MAP GRAFİĞİ _____________________________________________ 149
VEKTÖR GRAFİĞİ _____________________________________________ 150
ÇİZİM PROĞRAMI ________________________________________________ 151
SERBEST VE DÜZGÜN GEOMETRİ ŞEKİLLERLE ÇİZME _________________ 154
HAZIR RESİMLERİN DÜZELTİLMESİ _________________________________ 156
BLOKLAR VE BLOKLARLA ÇALIŞMA _________________________________ 157
BLOKLARLA GEOMETRİ DEĞİŞİMLERİ _______________________________ 160
METİNLE ÇALIŞMAK ______________________________________________ 162
HAZIR RESİMLERLE ÇALIŞMAK _____________________________________ 163
SORULAR VE ÖDEVLER ___________________________________________ 164
6 KONU METİN
METİN İŞLEMCİ PROĞRAMLARI ____________________________________ 170
METİN DÜZENLEYİCİ PROĞRAMIYLA TANIŞMAK ______________________ 171
BELGE YARATMA SÜRECİ VE ADIMLAR ______________________________ 174
METİN YAZMA ___________________________________________________ 176
METİN BİÇİMLENDİRME ___________________________________________ 177
ÇERÇEVE EKLENMESİ ____________________________________________ 180
RESİM ETKİNLİKLERİ VE GRAFİK NESNELERİN ÇİZİLMESİ ______________ 183
SAYDIRMAK _____________________________________________________ 186
TABLOLAR ______________________________________________________ 189
METİN BELGELERİN BASILMASI ____________________________________ 193
SORULAR _______________________________________________________ 196
TERİMLERİN KÜÇÜK SÖZLÜĞÜ VE KISALTMALARIN ANLAMLARI _________ 198
3
BİLGİSAYAR BİLİM
İNİN TEMELLERİ
Bilgisayar bilimi
bilgisayar
aracılığıyla verileri
ve bilgilerin
toplanmasını,
kayıt edilmesini
ve işletilmesini
inceleyen bilim
dalıdır. Bilgisayar
bilimi genç bir
bilim dalıdır, çok
çabuk ilerlemekte
ve diğer bilimlerin
ilerlemesi ve
buluşlarında
büyük etkisi vardır.
BİLGİSAYAR BİLİM
İNİN TEMELLERİ
4
Bİ LGİSAYAR BİLİMİNİN TEMELLERİ
5
TEMEL BİLGİSAYAR TERİMLERİ
BİLGİSAYAR
Bilgisayar bilimi, bilgisayar aracılığıyla veri ve bilgilerin toplanmasını, kayıt edilme ve işletilmesini inceleyen bilim dalıdır.
Bilgisayar bilimi genç bir bilim dalıdır, çok çabuk ilerlemekte ve diğer bilimlerin
ilerlemesi ve buluşlarında büyük etkisi vardır. “bilgisayar” sözcüğü “bilgi” ve “otomatik sayar” sözcüklerin şu şekilde bağlanmasıyla oluşmuştur: BİLGİ + otomatik
SAYAR = BİLGİSAYAR.
VERİ VE BİLGİ
Her günkü yaşamda veri ve bilgi sözcükleri çoğu zaman aynı anlama gelir. Ancak
bilgisayar ve diğer bilim dallarında bu iki sözcüğün farklı anlamları vardır (veri ≠
bilgi).
İşaretlerden oluşan veriler, sayılar, sözcükler, metinler, resimler, ses
kayıtları v.s. insana özel bir önem ve anlam taşımamaktadır. 9567342
numarasının hiçbir anlamı yok. Ağaç yapraklarının sayısı, pirinç tanelerin sayısı
olabilir v.b. Ancak, bu veriyi telefon numarası ve herhangi bir okulun adı verileriyle
bağlantı kurarak bir araya gelirse bilgi elde edilir. Birkaç verinin mantıksal şekilde
birbirine bağlanmasından bilgi elde edilmektedir. Bilgiler, insanın neler olup bittiğini
anlaması, karar vermesi veya herhangi bir girişimde bulunmasını sağlamaktadır.
VERILER
okul
çarşamba
çarşamba
BILGI
ETKINLIK
Sen de veri ve bilgilerle ilgili benzer örnek verebilir misin?
6
VERİLER VE BİLGİLERLE ÇALIŞMAK
Elektronik parçalardan oluşan çok küçük ve düşük
gerilimde çalışan aygıtlara elektronik aygıtlar denir.
Örneğin, televizyon, bilgisayar ve telefon elektronik
aygıtlarıdır.
7
BİLGİSAYAR
İnsanlar bilgiye ulaşabilmek için, genelde her meslek
ve çalışma yerinde oldukça değişik veriler biriktirip
işletmektedir. Örneğin, bankalarda hesabı olanların
verileri işletiliyor (kişisel veriler, yatırılmış ve çekilmiş
para ve benzer), markette ürünlerin verileri işletiliyor
(ürünün adı, şifresi, miktarı, fiyatı), okulda öğrencilerin
verileri işletiliyor (adı soyadı, doğum tarihi,başarısı) v.b.
Bilgisayar proğramında işlenilen tüm verilerin
kümesine veri tabanı denir.
Verilerle çalışma ve onların korunması çok
önemli ve sorumluluk isteyen bir iştir. Verileri
okuma, değiştirme ya da silme işlemine herkes sahip
olmamalıdır. Buna sadece proğramın sahipleri ya da
bilgisayar eğitimi görmüş olanlar sahip olabilir. Verilerin
birbirine karışması veya silinmesiyle neler olabileceğini
bir düşünün?! Örneğin bankada hesap açanların verileri,
marketteki ürünlerin fiyatları, okulda öğrencilerin
notları ya da hastanedeki test sonuçları. Çözülmesi zor
durum ve büyük sorunlar meydana gelecektir. Verilerin
biriktirilmesi, saklanması ve işlenmesi görevi çoğu iş
yerinde bilgisayara verilmiştir. Bilgisayar hızlı, kesin ve
aynı zamanda büyük sayıda verilerle çalışmaktadır.
Bilgisayar, insana gerekli olan verilerin aktarılma, korunma ve işlenmesini sağlayan
bir elektronik aygıtıdır. Bilgisayar kelimesi İngilizce’de ’’to compute’’ hesaplayan anlamına gelen sözcüğünden geliyor.
İnsanın bilgisayara aktardığı veriler metin, sayı, ses, resim, video klipler ve başka
türden olabilir. Bu veriler insanlar için anlamları taşımaktadır, fakat bilgisayar için
anlamsızdır.
BİLGİSAYAR TERİMLERİ
Bilgisayar, verilerle çalışabilmesi için verileri ikili sayılar olarak adlandırılan
sayı sistemine dönüştürüyor. Bunun nedeni de o verilerin işlemini bildiğinden
kaynaklanmaktadır. İkili sayılar 0 ve 1 rakamlarıyla yazılmış sayılardır.
Sayılardan oluşan verilerle çalışan tüm elektronik aygıtlara dijital aygıtlar denir.
İngilizce’de digit sözcüğü rakam demektir. Bilgisayar dijital aygıttır çünkü işlettiği
verileri ikili sayı sistemine dönüştürüyor. Proğramda yazılmış yönergelere göre
verileri işleten elektronik aygıtlara proğramlanabilen aygıtlar denir. Bilgisayar
proğramlanabilen bir aygıttır. Bilgisayar, proğramdaki talimatlara göre bütün
işlemleri bağımsız olarak gerçekleştirdiğinden dolayı aynı zamanda otomatik bir
aygıttır.
BİLGİSAYAR TARİHİ
BİLGİSAYARI KİM BULMUŞ?
Herkesin en azından bir kez sorduğu ya da soracağı
bir sorudur. Bu soruya basit bir cevap yoktur.
Bilgisayar bir kişi tarafından bulunmamış ve kısa
zamanda yapılmamıştır. Bilgisayar farklı parçalardan
oluşmuş karmaşık bir aygıttır. Herbir parçası farklı
bilim adamının farklı buluşunun yardımıyla yapılmıştır.
8
HESAPLAMA AYGITLARIN VE YARDIMCILARIN KISA TARİHİ
Eski zamanlardan beri, bugün bildiğimiz sayıların kullanılmadığı zamandan itibaren, insanlar gıda
ürünlerini, hayvanları sayma ve elde ettikeri sonuçları daha sonra kullanmaları için hesaplamalara ihtiyaçları varmış.
HESAPLAMA YARDIMCILARI
İnsanların kullandığı
ilk hesaplama yardımcıları parmaklarmış, daha
büyük miktarlar ise taş
ya da çubuklar kullanarak hesaplanıyormuş.
MEKANİK HESAPLAMA AYGITLARI
İlk mekanik hesaplama aygıtları 19.ncu yüzyılda bulunmuş ve tasarlanmıştır. Bu hesaplama aygıtları dişlik, göbek ve tekirleklerden yapılmıştır. Hesaplama el aygıtlara kıyasen mekanik hesaplama aygıtları, daha hızlı, daha doğru sonuç verme ve daha fazla hesaplama özelliğine sahipmiş. Veriler mekanik aygıtlara, mekanizmanın elle döndürülüp manuel mekanizmaların harekete geçirilmesiyle aktarılmaktaymış. İlk mekanik hesaplama aygıtı büyük rakamların toplamasını
gerçekleştiriyormuş. Bu aygıt Paskalina adını
bulucusu Blez Paskal’dan almıştır. Daha sonra başka mekanik hesaplama aygıtları da yapılmış.
9
İnsanların hesap işlemlerini kolaylaştırmak
amacıyla kullandıkları ilk aygıtlar hesaplama
el aygıtlarıymış. İlk hesaplama el aygıtı Çinliler tarafından M.Ö. 3000 yıl önce yapılmıştır. Bu aygıt büyük rakamların hesaplanmasında kullanılıyormuş ve adı abaküs olarak
biliniyormuş. Bu aygıt sayesinde toplama, çıkarma, çarpma ve bölme hızlı bir şekilde gerçekleşiyormuş. Abaküs bugün bile Çin’de ve
Japonya’daki küçük marketlerde kullanılıyor
HESAPLAMA EL AYGITLARI
ELEKTROMEKANİK VERİ İŞLETİRİCİ AYGITLAR
Elektrik enerjisinin bulunuşu ve
kullanımıyla birlikte insanlar ilk
elektromekanik hesaplama aygıtlarını tasarlamışlar. Veriler bu tür
aygıtlarda delikli kartlara aktarılıp
korunmaktaymış. Aktarılan verileri sayan ve sıralayan ilk elektromekanik aygıt, nüfus sayımı çizelgeleme makinesi (Census
Tabulating Machine) olarak
adlandırılan aygıtmış. Herman
Holerit tarafından 1890 yılında
tasarlanmış. Amerika devleti tarafından 1890 yılında nüfus sayımında elde edilen verilerin daha
çabuk sayılması ve gruplanması
için bu aygıtın yapılması istenmiştir. Sayım verileri Holerit’in makinesiyle 6 hafta içinde sayılmış ve
gruplaşmış. Aynı işlem manuel
sayım ve gruplaşma şeklinde yapılsaymış 8 ile 9 yıl bir süreye ihtiyaç duyulurmuş. İleriki yıllarda
verilerin işletilmesi için birçok farklı elektromekanik aygıt tasarlanmıştır.
VERİLERİN İŞLETİLMESİ İÇİN KULLANILAN ELEKTRONİK AYGITLAR
İlk Elektronik Bilgisayar
Elektroniğin gelişmesiyle insanlar verilerin işletilmesi için ilk elektronik
aygıtlarını tasarlamışlar. İlk elektonik bilgisayar olarak sayılan aygıt ENİAC 1 olarak adlandırılmış ve 1946 yılında Amerika’da ikinci dünya savaşında
ordunun ihtiyaclarına göre yapılmıştır. İlk bilgisayar 30 ton ağırlığında ve futbol sahası büyüklüğündeymiş.Çalıştığı esnada çok gürültü yapıyormuş.Yapısının en önemli elektronik kısmı elektronik lambalarmış. Elektronik lambalar çok büyük, sayısız ve sıkça yanıyorlarmış.
10
ENIAC’ı kullanırken her yeni veri işlemi için, tüm kablo ve tellerin elle yeniden bağlanması gerekiyormuş. Ancak ilk elektronik bilgisayarın modeli üzerine bugünkü bilgisayarlar da yapılmıştır.
Çipin bulunuşu
1958/59 yıllarında birleşik devre ya da çip olarak adlandırılan yeni bir elektronik aygıt
bulunmuştur. Çipler, bilgisayarlarda tranzistörlerin yerini almış ve böylece bilgisayarların boyutları daha da küçülerek yeni bilgisayarların olanakları ise daha da artmıştır. İlk
çip birkaç tranzistörden oluşan yetişkin bir insanın küçük parmağı büyüklüğündeymiş.
Bugünkü çipler başparmak tırnağından daha küçük ve yüzlerce
milyon tranzistörden oluşabilir.
11
1947/48 yıllarında tranzistör denen elektronik aygıtı yapılmıştır. Tranzistör, o zamana kadar bilgisayarlarda kullanılan elektronik lambaların değişmesine, bilgisayar boyutunun küçülmesine ve olanaklar ile çalışma hızının yükselmesine neden olmuştur.
Tranzistörün bulunuşu
İlk bellek ve ilk işlemci çipi
1970 yılında birinci bellek çipi yapılmış, 1971 yılında ise verilerin işletilmesi için ilk çip – mikroişlemci yapılmıştır.
O zamana kadar bilgisayarlar büyük ve karmaşık aygıtlar olduklarından sadece büyük şirketlerde, bilim merkezlerinde ve benzeri yerlerde kullanılıyorlarmış. Ancak bu buluşlar, kişisel kullanım
veya personel (kişisel) bilgisayarların meydana gelmesini sağlamışlardır. Kişisel bilgisayarlar küçük boyutlu, kullanılması kolay ve düşük fiyattan satılıyormuş.
KİŞİSEL BİLGİSAYARLAR
İlk başarılı kişisel bilgisayar modeli Apple I olarak adlandırılmış. Amerika’da 1976 yılında Stiv Cobs ve Stiv Vozniyak tarafından, Stiv
Cobs’un garajında yapılmış. Kasası odundan yapılı ve elektronik fuarda tanıtım amacıyla tasarlanmıştır. Fuarda büyük başarı elde etmiş ve çok büyük bir ilgi çekmiş.
Apple I’in modeline göre, gelecek 1977 yılında Apple II adında ilk kişisel bilgisayar yapılmıştır. Cobs ve Vozniyak’ın sahip olduğu Apple
Computers şirketinde yapılmıştır. Apple II çok pahalı değilmiş, kullanılması kolay ve proğramlar içeren disketler verilerek aynı zamanda ekranda birkaç renkli grafiğin gösterilmesine olanağı varmış.
Klavyeden girilen metin şeklindeki komutlarla çalışıyormuş.
Büyük beğeni kazanmış. 1981 yılında İBM şirketi kendi ilk kişisel bilgisayarını üretmiş-PC Home
Computer.
12
ENİAC İLE ÇAĞDAŞ BİLGİSAYAR ARASINDA KIYASLAMA
Yıl
Boyutlar
Ağırlık
Temel elektronik
parçalar
1946
Yaklaşık 160 m2
30 ton
İntel Core Duo işlemci
kullanan bilgisayar
2006
90 mm2
hafifçe küçük
18 000 elektronik lamba
150 milyon tranzistör
Verileri işletme hızı
300 işlem saniyede
20 bilyon saniyede
Çalışma yönetme şekli
Tellerin elle bağlanması
İşletim sistemi
Fiyat
$500,000
$600 cıvarında
ENIAC
Elektrik enerji harcaması 170 000 W
30W
Ve sonunda KOMİK BİRŞEY!:-)))))
1954 yılında bilim adamların 50 yıl sonraki (2004 yılında) insanların evde kullanalabilecekleri bilgisayarın nasıl olacağını düşünüyorlarmış, biliyor musunuz?
İşte böyle:
Komik değil mi?
13
BİLGİSAYAR TÜRLERİ
Bugünümüzde kullanılan bilgisayarların büyüklüğü ve olanakları açısından şöyle ayırabiliriz
• süper bilgisayarlar,
• büyük bilgisayarlar,
• mikro bilgisayarlar
SÜPER BİLGİSAYARLAR
Süper bilgisayarlar en pahalı, en hızlı ve en
güçlü bilgisayarlardır. Bu bilgisayarları dünyada
sadece birkaç şirket ya da hükümet kullanabilir.
Süper bilgisayarlar çok karmaşık hesaplamalar
ve simulasyonlar için kullanılır. Örneğin, bilimde genetik araştırmalar, uzay araştırmaları ya da
hava koşullarının değişmesini öngörmek amacıyla, kısa zamanda çok sayıda verilerin işlenmesi gereken durumlarda kullanılır.
BÜYÜK BİLGİSAYARLAR
Büyük bilgisayarlar (Main frame computers)
aynı zamanda terminallerle – ekran ve klavyeyle bağlı olan çok sayıda kullanıcının (yüzlerce)
çalışmasını sağlayan büyük ve güçlü bilgisayarlardır. Bu tür bilgisayarlar büyük bankalarda, sigorta şirketlerinde ve benzer yerlerde kullanılır.
MİKROBİLGİSAYAR
Mikro bilgisayarlar verilerin mikroişlemci tarafından işlendiği bilgisayarlardır. Mikro bilgisayarlar server ya da kişisel bilgisayarlar
olabilir.
Serverler büyük sayıda kişisel bilgisayarlara
ortak verilerle, aygıtlarla, İnternet hizmetleriyle
çalışmayı sağlayan bilgisayarlardır.
Kişisel bilgisayarlar kişisel ihtiyaçlar için kullanılan bilgisayarlardır.
14
KİŞİSEL BİGİSAYARLARIN OLANAKLARI VE AYIRIMI
Kişisel bilgisayarlarda belli bir zamanda sadece bir kişi çalışabilir. Kişisel bilgisayar
genellikle okullarda, şirketlerde ve evlerde kullanılır.
Kişisel bilgisayarlar genellikle metin düzenlemek, hesaplama ve farklı veri türlerin
sıralanması, İnternette tarama, elektronik posta alam ve göndermek, müzik dinlemek, video klipler izlemek ve oyun oynamak için kullanılır.
ELEKTRONİK
DİJİTAL
BİLGİSAYARLAR
SÜPER
BİLGİSAYARLAR
BÜYÜK
BİLGİAYARLAR
MİKRO
BİLGİSAYARLAR
KİŞİSEL
BİLGİSAYARLAR
SERVERLER
MACİNTOSH
PC
Kişisel Bilgisayar Türleri
Günümüzde genellikle iki tür kişisel bilgisayar vardır: PC ve Macıntosh (MAC)
İnsanların büyük bir kısmı ev ve iş yerinde PC kullanmaktadır. Dünyada birçok şirket PC-ler üretiyor (örneğin daha
büyük ve tanınmış şirketler şunlardır:
İBM, Dell, HP v.b.). Bizde genelde, küçük şirketlerin farklı üreticilerden elde ettikleri kısımları bir araya getirerek meydana getirdikleri PC-ler satılıyor. Bu şekilde farklı kısımlardan oluşan bilgisayarlara “adı olmayan” (No Name) bilgisayar
denir.
PC
15
Macintosh
Macintoch (MAC) bilgisayarlarını Apple şirketi üretiyor ve satıyor. PC-lere kıyasen,
MAC kişisel bilgisayarlar ev ve iş yerlerinde fazla kullanılmıyor. Bu tür kişisel bilgisayarlara yayıncılıkta, grafik, müzik ve sinema endüstrisinde sıkça rastlanmaktadır.
• MAC bilgisayar modelleri
Taşınır ve taşınmaz bilgisayarlar
Boyutlara göre kişisel bilgisayarlar taşınır ya da taşınmaz bilgisayar olabilir.
Taşınmaz (desktop) kişisel bilgisayarlar daha büyük boyutlu ve sabit elektrik enerjisi kaynağından elektrik enerji alıyorlar.
Taşınır bilgisayarların daha küçük boyutu ve daha düşük ağırlığı var ve bu özelliklerden dolayı kullanıcı tarafından kolayca taşınabilir. Pillerle
çalışabildikleri gibi aynı zamanda elektrik enerjisiyle de çalışabilirler. Taşınır kişisel bilgisayarlar büyklüğüne göre ikiye ayrılır:
• avuç büyüklüğünde, Handheld ya da
Personal Digital Assistent-PD olarak adlandırılır,
• küçük bir çanta büyüklüğünde, Notebook
ya da Laptop olarak adlandırılır.
16
ÇAĞDAŞ HAYATTA BİLGİSAYARLARIN KULLANIMI
Günümüzde çağdaş hayat bilgisayarsız düşünülemez. Günümüzde bilgisayarın kullanılmadığı meslek ya da iş yeri neredeyse yoktur. Bilgisayarın kullanıldığı alanların sadece bir parçası şunlardır: bilim, tıp, eğitim, uzay araştırmaları,
iletişim, ticaret, eğlence...
Aşağıdaki resimlerde bilgisayarın kullanılıdığı örneklere bak:
• İletişim ve farklı konular ve
• Mаrkette alışveriş yapmak (Marketteki bilgisayarlarda ürünlerin sayı durumunun takip edilme ve fişin verilmesi için barkodu okuyan lazer kullanılıyor)
17
• Yazmak, çizmek, sunum
• Eğlence
farklı olaylar hakkında bilgiye
ulaşmak
• Okumak
• Bankada paranın yatırılması ve çekilmesi (para kaldırmak için kullanılan
bankamatikler bankadan uzak ancak
banka bilgisayarına bağlı olan bilgisayarlardır)
• Kütüphanelerde kitapların bulunması ve seçimi
• Tıpta farklı testler, araştırmalar ve
ameliyatlarda kontroller
• Hava koşullarının öngörülmesi
• Televizyon ve sinema stüdyolarında, televizyon yayınlarında ve
filmlerde görsel ve özel efektlerin yapımı
18
• Müzik bestelemek ve icra etmek
• Taşıma araçlarında
19
Bazı iş yerleri var ki bilgisayar tamamıyla insanı değiştiriyor. Bu iş yerlerin çoğu
insanın hayatına ve sağlığına kolayca zarar verebilecek iş yerleridir. Örneğin
• kimya fabrikaları
• nukleer santraller
• savaş koşulları
• doğal felaketler ve benzeri
Yeni çağın bilgisayarlarını kasası, ekranı, klavye ve faresi olan aygıt olarak görmemeliyiz. Bilgisayar, bu parçaları olmadan da olabilir.
Bulunduğu yere ve ne yapması gerekene bağlı, bilgisayar verileri ve komutları
farklı senzörlerden ve aygıtlardan alıp verebilir, farklı şekilleri ve boyutları olabilir.
• Ev aletlerinde (bilgisayar evde kullanılan bazı aygıtların içinde bulunabilir. Örneğin elektrikli süpürgede, buzdolabında v.b.)
BİLGİSAYAR KÜLTÜRÜ VE ETİĞİ
BİLGİSAYAR DERSHANESİNDE DAVRANIŞ KURALLARI
DAVRANIŞ KURALLARIN İHTİYACI
Hergünkü hayatta, insanlar durmadan aynı mekanları kullanma, ortak nesneleri paylaşma, diğer
insanlarla beraber aynı olayları duyma ve görme
durumlarında bulunabilir.
Böyle durumlar market, kütüphane, otobüs durakları, sinema salonları, okullar ve hatta evlerde de
meydana gelebilir.
Her bireyin istediği şeyi yapması, öğrenmesi, görmesi, okuması, işitmesi ya da kazanması için hepimizin kültürlü davranmamız gerekiyor.
Kültürlü davranma, belli yerlerde davranış
kurallarına saygı duymak ya da ortak nesnelerin ve aygıtların kullanış kurallarına uymak
anlamına gelmektedir.
Kurallara uyulmadığı zaman birinin ihtiyacı olan
şeyi alamaması, incinmesi ve üzülmesi ya da ortak nesne ve aygıtların yok olmasına neden olabilir. Bazı kurallar yazılıp, görülür yerde asılır, diğerleri ise yazılı olmamalarına rağmen aynı önemi taşımaktadırlar.
Uyulması gereken en önemli kurallardan biri
de her insanın sahiplik ve kendi özel hakkıdır
Şimdi de düşün, cevap ver ve açıkla:
• Başkalarına ait olan nesnelerin yok edilmesi
doğru mudur?
• Başkalarına ait olan mektupları, gündelikleri ve
hatıra defterleri okumak ya da yırtmak doğru
mudur?
• Aynı şeylerin sana yapılmasını ister misin?
• Başka birinin iade etmediği ve senin de ihtiyacın olduğu aynı kitabı kütüphanede bulmak ister misin?
• Buna benzer çok sayıda örnekler bulabilirsin
20
Bilgisayar dershanesi tüm öğrencilerin ve öğretmenlerin kullandığı okulun bir bölümüdür. Bilgisayar dershanesinde kitap okunur, okul afişleri hazırlanır, İnternette
her konudan sorulara cevap bulunur, şahadetnameler hazırlanır, öğrencilerin başarısı hesaplanır v.b. Tüm etkinlikler okul için çok önemli ve gerekli olduğundan bilgisayar dershanesini kullanan her kişi, dershanede davranış kurallarını ve bilgisayar araçların kullanma kuralarını bilip onlara uymalıdır. Sadece bu şekilde, bilgisayar araçları
düzgün çalışıp daha uzun süre dayanarak okumak ve çalışmak için elverişli olacaktır.
Devamda bilgisayar dershanesinde uymamız gereken birkaç davranma kuralı önerilmiştir. Bunların aynılarını uygulayabilir, yeni kurallar ekleyebilir ya da kendinize ait
kurallar uygulayabilirsiniz.
1. DERSHANEYE GİRMEDEN ÖNCE, ÖNCEKİ DERSTEN TÜM ÖĞRENCİLERİN
ÇIKMASINI BEKLE
2. SESSİZCE VE KOŞMADAN GİR
3. ÇANTANI, MONTUNU VE DİĞER ÖZEL EŞYALARINI BELİRLENMİŞ YERDE BIRAK
4. SENİN İÇİN BELİRLENMİŞ YERDE OTUR
5. ÇALIŞMA İÇİN TALİMAT BEKLE
6. DERSHANEDE YEME, İÇME VE ÇÖP ATMA
7. KULLANDIĞIN BİLGİSAYAR SENİN DEĞİL, ONUN İÇİN
• tme sistemin arka planını değiştirme
• şahsi mesajlar içeren ekran koruyucu proğramları aktifleştirme
• izin almadan okul bilgisayarına ya da senin bellek aygıtına İnternetten
proğram, resim ve video klipler indirme
21
DAVRANIŞ KURALLARI
DAVRANIŞ KURALLARI
• Bilgisayara ya da proğramlara başkasının kullanıcı adını ya da şifresini kullanarak
girme. Onlar özel bilgilerdir, kendi kullanıcı adını ve şifreyi kimseye verme ve aynı
zamanda başkalarının öğrenmesini deneme ve kullanma- sahiplik ve özellik kuralarını kırma
• Senin olmayan klasörleri ve dosyaları silme ve yerlerini değiştirme
• Ders içinde çalıştıklarını belirlenen klasöre kaydet
• Çalışma sırasında bilmediğin ya da anlamadığın herşeyi öğretmene sor.
8.MASA ÜZERİNDE BİLGİSAYARI VE EKRANI OYNATMA
9.DERS BİTMEDEN ÖNCE ÇALIŞTIĞIN TÜM PROĞRAMLARI KAPAT
10.SANDALYENİ RAHLEYE YAKLAŞTIR
11.SES ÇIKARTMADAN VE KOŞMADAN DERSHANEDEN ÇIK.
Verilen kurallara, bilgisayar dershanesini kullanan HERKES uymalıdır
BİBİLGİSAYAR
LGİSAYAR DERSHANESİNDE
BİLİMİNİN TEMELLERİ
DAVRANIŞ KURALLARI
RAHAT VE SAĞLIKLI ÇALIŞMA ORTAM GEREĞİ
ERGONOMİ
Ergonomi insan için sağlam, rahat ve sağlıklı çalışma araçları ve aygıtları
tasarlayan bilim dalıdır. Bilgisayar kullanıcıların sağlığını korumak için yapılan ve
kullacıya daha rahat çalışma koşulları sağlayan bilgisayar aygıtarına ergonomi aygıtları denir. Çalışma sırasında yanlış duruş sırt, omuz,boyun ve bilek ağrılarına, başağrısı ve göz yorgunluğuna da yol açabilir. Bilgisayar üzerine çalışırken sıkça kısa molalar yapılmalı, uzağa bakarak gözler dinlendirilmelidir ve benzeri.
BİLGİSAYAR ÖNÜNDE NASIL DÜZGÜN OTURULUR
Sandalyenin yüksekliği ayakların dizlerini dik açıda kıvırtmayı sağlamalıdır (1). Ekranın üst kısmı gözlerin yüksekliğinde ya da ondan biraz daha alçak olabilir ve mesafe uzanan kolların uzunluğu kadar olmalıdır (2). Sırtımız düz olmalı ve sandalyeye dayalı olmalıdır (3). Eller bileklerde dik açıda kıvrılmalıdır (4). Bilekler dik açıda
kıvrık olduğu durumda, klavye tam avuçların altında olmalıdır. Avuç ve avuçaltı kısmı düz çizgide olmalı ve yerle paralel olmalıdır (avuç bileğimiz kıvrık olmasın) (5).
Ayaklar yere değmelidir (6).
22
KLAVYE VE FAREYLE ÇALIŞMA
DOĞRU
YANLIŞ
YANLIŞ
DOĞRU
DOĞRU
YANLIŞ
DOĞRU
SORULAR
YANLIŞ
23
SORULAR
Temel Bilgisayar Terimleri
SORULAR
1. Bilgisayar bilimi neyi inceliyor?
2. Veri ve bilgi arasında fark var nediv?
3. Veri için örnekler vermeyi dene!
4. Bilgi nedir?
5. Bilgi için örnekler vermeyi dene!
6. Bugünkü bilgisayar nasıl bir aygıttır?
• elektrikli
• elektronik
• mekanik
7.Bilgisayar yardımıyla verilerle ne yapılabilir?
• aktarma işlemi
• koruma işlemi
• işletme
• hepsi
8. İnsanın bilgisayara aktarabileceği farklı veri türlerinden örnekler ver!
9. Bilgisayarın verilerle çalışabilmesi için, aktarılan verileri neye dönüştürüyor?
• ikili rakamlara
• metine
• sayılara
10.Bilgisayarı neden dijital aygıt olarak tanımlıyoruz?
11.Bilgisayar otomatik bir aygıt mıdır? Neden?
Bilgisayar Tarihi
1. İnsanın hesaplamak için kullandığı ilk yardımcı aletler hangileriymiş?
2. Tarihte hesaplamak ve verileri işletmek için kullanılan farklı aygıt türlerini say!
3. Bilgisayarın yapılmasını ve elektronik bilgisayarların gelişimini sağlayan buluşları
çevrele!
• dişli mekanizma
• çip
• elektronik lamba
• delinmiş kartlar
• tranzistör
4. Birinci elektronik bilgisayar ne zaman yapılmış, nasıl adlandırılmış ve özellikleri
(boyutları, ağırlığı, çalışma şekli) neymiş?
24
5. Birinci kişisel bilgisayarın yapılışını sağlayan, elektronik alanındaki buluşları çevrele!
• Tranzistör
• Elektronik lambalar
• İşlemci
• RAM belleği
6. Şahsi kullanım için dünyanın ilk başarılı kişisel bilgisayar modeli ne zaman ve ki
min tarafından yapılmış ve nerede sunulmuştur?
7. Fabrikada yapılmış ilk kişisel bilgisayar hangisiymiş?
Bilgisayar türleri
1. Bugünkü elektronik bilgisayarları verileri işletme olanaklarına göre hangi üç ana
türe ayırabiliriz?
2. Süper bilgisayarlar ne için kullanılıyor?
3. Kişisel bilgisayarlar hangi türe aittir?
• Süper bilgisayarlar
• Mikro bilgisayarlar
• Büyük bilgisayarlar
4. Serverler nasıl bilgisayarlardır:
• fazla kişisel bilgisayarı gereken proğramlarla ve verilerle servis eden bilgisayarlar
• kişisel bilgisayarlardan verilerle çalışmak için daha güçlü ve hızlı bilgisayarlar
• yukarıda sayılanların hepsi
5. Günümüzde hangi iki model kişisel bilgisayar satılıyor?
6. Büyüklüğüne göre taşınır bilgisayarların çeşitlerini say!
İnsanın bilgisayarı kullandığı iş yerleri, meslekler ve etkinlikleri say!
Senin düşüncene göre, bilgisayar kütüphandeki okuyuculara nasıl yardım edebilir?
Bilgisayar marketteki işleri nasıl kolaylaştırabilir?
Taşıma araçlarında bilgisayar insanlara nasıl yardım edebilir ve insanın yerini nasıl
değiştirebilir?
5. Bilgisayarlar ev aletlerinde yer alabilir mi?
6. Bilgisayarların insanı tamamiyle değiştiren iş yerleri var mıdır? Hangileridir?
SORULAR
1.
2.
3.
4.
Çağdaş hayatta bilgisayarların kullanımı
25
Bilgisayar Kültürü ve Etiği
SORULAR
1. Aşağıda verilen ifadelerden hangileri kültürlü davranışı tanımlıyor?
• Kaldığımız yerde davranış kurallarına uyum sağlamak
• Ortak ya da yabancı nesnelerin kullanma kurallarına uymak
• İsteklere ve ihtyaçlara göre davranış
• Başkalarının istek ve ihtayaçlarına göre davranış
2. Kamu yerlerde davranış kurallarına karşı davranılırsa neye yol açılabilir?
3. Ortak nesnelerin kullanma kurallarına saygı gösterilmezse ne olabilir?
4. Her insanın yapması gereken şey:
• Sahibinin bilmeden ve izin vermeden nesnelerini ve kişisel bilgilerini kullanmak
• Başka insanların sahip olma hakkına ve özellik hakkına saygı göstermek
• Kendisine karşı sahip olma ve özellik hakkına diğerlerinin saygı göstermesi,
onun ise başkalarının sahiplik ve özellik hakklarına uymaması
5. Okulda bilgisayarların bulunduğu dershanelerde özel davranış kuralları olması gerekiyor mu? Neden?
6. Okul bilgisayarını kullanırken uyulması gereken kurallar hangileridir?
26
27
BİLGİSAYARLAR
Sistem birkaç
parçanin
bağlanarak
belli bir etkinliğin
yerine gelmesini
sağlayan bir
bütündür. Örneğin
sindirim sistemi,
güneş sistemi,
müzik sistemi ve
başka. Bilgisayar
sistemi yazilim
ve donanim
bütünüdür
BİLGİSAYARLAR
28
BİLGİSAYARLAR
29
BİLGİSARAYDA DONANIM AYGITLARI
BİLGİSAYAR SİSTEMİ
Sistem birkaç parçanın bağlanarak belli bir etkinliğin yerine gelmesini
sağlayan bir bütündür. Örneğin sindirim sistemi, güneş sistemi, müzik sistemi
v.b. Sistemin bir parçası düzgün çalışmadığında diğer parçaların da düzgün çalışmasını etkileyebilir ve sonuç olarak sistem tamamen çalışmayabilir.
Sen de bir örnek verebilir misin?
Bilgisayar sistemi yazılım ve donanım bütünüdür. Donanım (Hardware)
bilgisayarın makine bölümleridir. Yazılım (Software) bilgisayarda çalıştırılan proğramlardır. İnsan vücudunu donanımla, düşüncelerini ise yazılımla kıyaslayabiliriz.
Donanım ve yazılım birbirine bağlıdır ve biri olmadan öteki kullanılmaz olur.
Yeni ve daha iyi bilgisayar proğramları daha yeni ve daha güçlü bilgisayar modelleriyle çalışmakta, dolayısıyla daha iyi bilgisayar proğramların tasarlanmasını da beraberinde getirmektedir.
Komik!!!!:-)))))
BİLGİSAYARLAR
Bilgisayar sisteminin iki bölümünün komik bir
tanımı diyor ki:
Donanım yazılımın çalışmadığı zaman vurduğun şeydir.
Bu sadece şakadır! Bu şekilde yazılım hiçbir zaman çalıştırılamaz!
TİPİK PERSONEL BİLGİSAYAR DONANIM AYGITLARI
30
Tipik personel bilgisayarı şu donanım parçalarından oluşmaktadır:
1. Kasa – Bilgisayarın tüm önemli parçaların yerleşmiş olduğu metal ya da koyu
plastik kutusu,
2. Ekran – Bilgisayar tarafından üretilmiş resimleri ve metinleri gösteren aygıt,
3. Klavye – bilgisayara veri ve talimatların girilmesini sağlayan aygıt,
4. Fare – ekranda gösterilen simgelerin seçilme ve hareket edilmesini sağlayan aygıt,
5. Hoparlörler – bilgisayarda üretilen seslerin işitilmesini sağlayan aygıt,
6. Yazıcı – bilgisayarda elde edilen belgelerin kağıda basılmasını sağlayan aygıttır.
Kasa
Kasa, bilgisayarın tüm
önemli parçaların yerleşmiş olduğu kutudur.
Değişik kasalar ilk bakişta farklı gözükmelerine
rağmen birbirine çok benzerdir. Farklı kasaların aynı
işlevi (fonksiyonu) gören
düğme ve fişleri bulunmaktadır.
BİLGİSAYARLAR
Pozisyonuna göre kasalar
dikey ya da yatay olabilir.
Ayrıca “hepsi bir arada”
olan kasalar da mevcuttur.
Kasa ile ekran aynı bölümde
bulunmaktadır.
31
Dikey kasanın ön kısmıının görünüşü
Kasanın ön kısmında şunlar bulunmaktadır:
• Bilgisayarın açılması için kullanılan düğme – Power
• Bilgisayarın yeniden başlatılması için kullanılan düğme – Reset
• Disket, CD ya da DVD çalışma aygıtların ön giriş kısmı
• Bağlantılar (USB, hoparlörlere bağlanan kulaklıklar vb)
• Küçük ışıklar
Disketle
çalışma aygıtı
CD ya da DVD ile
çalışma aygıtları
Açma düğmesi
Bilgisayarın açık olduğunu
gösteren ışık
Kulaklıkların takıldığı bölüm
USB bölümü
BİLGİSAYARLAR
FireWire bölümü
Bellek aygıtlarına erişim ışığı
Yeniden başlatma (Reset) süreci, bilgisayarın kapatılmadan gereken proğramların yeniden okunmasını sağlayan süreçtir. Yeniden başlatma düğmesi yoksa, bu süreç bilgisayarı açmak için kullanılan düğmenin daha uzun süre basılı tutulmasıyla da
elde edilebilir.
Kasanın bazı ışıkları sürekli bazıları ise belirli aralıklarla yanmaktadır. Örneğin, bilgisayarın açık olduğunu gösteren ışık devamlı yanıyor. Sabit disk, disket, CD ya da
DVD aygıtların çalışmasını gösteren ışıklar sadece bu aygıtarın çalıştığı süre içinde
yanmaktadır.
32
Dikey kasanın arka kısmının görünümü
Kasanın arka kısmında genelde farklı girişler (portlar) bulunur. Bu portlar bilgisayarın dış aygıtlarla bağlanmasını sağlamaktadır. Kasanın arka tarafında klavye, fare,
ekran, hoparlörler, yazıcı, ağ girişleri, ceryan kablosu, video kamera, web kamera, dijital resim makinesi, telefon ve başka aygıtların bağlanmasını sağlayan portlar bulunmaktadır. Aygıtların büyük bir kısmı USB porlarına bağlanmaktadır.( klavye, fare, yazıcı, oyun çubuğu (joystick), dijital resim makineleri v.b. )
Paralel port
Fare portu
PS/2 klavye portu
USB portu
Ekran portu
Dizi portu
Ağ portu
Mikrofon portu
Modem ve
telefon portu
Ceryan düğmesi
Ceryan portu
BİLGİSAYARLAR
Firewire bağlantısı USB bağlantısından daha
hızlı bir bağlantıdır. Yeni model bilgisayarlarda bu
bağlantı mevcuttur.
Hoparlör portu
33
BİLGİSAYARIN GİRİŞ-ÇIKIŞ AYGITLARI
RAM belleği
Sabit disk
Disket, CD, DVD
KAYDETMEK
veriler
GİRİŞ
Klavye
Fare
Tarayıcı
Mikrofon
Joystick
İŞLETME
İŞLETME
İşlemci
Ekran
Hoparlörler
Yazıcı
veriler
Dış Aygıtlar
Dış aygıtlar bilgisayarın kasa ertafında bulunan parçalardır.
Dış aygıtların ayırımı
1. Dış aygıtlar, giriş aygıtları- verilerin bilgisayara aktarılmasında kullanılan
aygıtlar ve çıkış aygıtları – bilgisayarda işlenen veri ve proğramların gösterilmesini
sağlayan aygıtlar olarak iki kısımdan oluşmaktadırlar.
2. Dış aygılar bilgisayara kabloyla ya da kablosuz bağlanabilir.
Elektronik aygıtların kablosuz bağlanma şekillerinin tanınmış olanları İnfra
Red, Blueooth ve başkalarıdır.
Günümüzde, aygıtların kablosuz bağlanma şekillerinin en yaygın olanı
Bluetooth’dur. Günümüzde Bluetooth gibi kablosuz bağlanılan aygıtlar olarak
klavye, fare ve yazıcılar da kullanılabilir. Bluetooh aygıtları, aygıta bağlı olarak 10
ile 100 metre arası mesafeden çalışabilir ve verileri duvar, masa gibi farklı engelleri
aşıp taşıyabilirler. Bu aygıtlar doldurulabilir pillerle çalışmaktadrlar. Bilgisayarda
Bluetooth aygıtı varsa, o zaman bilgisayarın USB portuna Bluetooth bağlanma
cihazı (Bluetooth adaptörü) bağlanabilir.
İlginç:
BİLGİSAYARLAR
Bluetooth aygıtı 10.ncu yüzyıl Danimarka Kralı Harald Bluetooth’un
adından adlandırlmıştır. Harald Bluetooth böğürtlen yemeyi çok
sevdiğinden dişleri her zaman mavi renkteymiş.
34
GİRİŞ DIŞ AYGITLARI
Bilgisayarın giriş dış aygıtları, bilgisayarda verilerin ve komutların girilmesini sağlayan aygıtlardır. Verilerin bilgisayara aktarılması insan veya termometre, hızmetre gibi benzeri aygıtlar tarafından yapılabilir. Verilerin insan tarafından aktarılmasında genelde şu aygıtlar kullanılmaktadır: klavye, fare, tarayıcı,
mikrofon, dokunma ekranı, video kamera ve benzer.
KLAVYE
Klavye verilerin bilgisayara aktarılmasını tuşlara basma sayesinde sağlayan, 100’den fazla tuştan oluşan bir giriş aygıtıdır. Klavyeler görünüm, tuşların düzeni, bilgisayara bağlanma şekli ve kullanılan malzeme açısından birbirinden değişik klavyelere rastlamak mümkündür.
ergonomik
sanal
kablosuz
yumuşak
klasik
BİLGİSAYARLAR
Klavyede tuş çeşitleri
35
1.Alfabetik
2.Caps Lock
3.Shift
4.Sayısal
5.Num Lock
6.Noktalama
İşaretleri
7.İşlevi
8.Esc
BİLGİSAYARLAR
9.Ctrl, Alt
10.Space
11.Backspace Delete
12.Enter
Harfli tuşlar
Bu tuşla büyük harfler “kitleniyor”. Bu tuşa basıldığında
klavyenin üst sağ kısmında -14 Caps Lock ışıkların
yanması gerekiyor. Caps Capital Letters’in kısaltmasıdır,
Lock ise kilitlenmiş anlamına geliyor
Shift tuşuna ve her hangi bir harfe paralel olarak
basıldığında, büyük harf yazılıyor
Numaralı tuşlar. Klavyede harflerin üstünde ve
klavyenin sağ tarafında bulunuyorlar
Klavyenin sağ tarafında bulunan numaralı tuşları
kullanmak için Num Lock’un açılması gerekiyor.
Açıldıktan sonra klavyenin üst sağ kısmındaki -14 Num
Lock ışığının yanması gerekiyor.
Nokta, virgül, noktalı virgül...
F1-F12 tuşları proğramlardaki bazı etkinliklere kısa
yoldan ulaşılmasını sağlıyor. Örneğin, F1 tuşu bir
çok proğramın kullanılmasında yardımcı proğramın
açılmasını sağlıyor.
Bu tuşa basıldığında bilgisayarda uygulanan işlemin
sona ermesi sağlanıyor.
Başka tuşlarla birlikte kullanılmaktadırlar. Örneğin
Alt+S tuşlarına paralel olarak basıldığında kaydetme
işlemi gerçekleşiyor.
Metin yazma esnasında boş yer bırakıyor.
Silme tuşları. İmlecin sol tarafında bulunan işareti
siliyor.
Kullanıcının seçtiği komut işlevinin onayı veya metin
yazımı esnasında yeni sıraya geçme durumunda
kullanılır. Klavyede aynı işlevi gören iki Enter tuşu
vardır. Biri harflerin sağ tarafında, diğeri klavyenin
sağındaki numaralı tuşların sağ tarafında bulunuyor
13.Oklar
İmleçin ekranda hareket etmesi için kullanılıyor (yukarı,
aşağı, sağa, sola)
14.Işıklar
Caps Lock ve Num Lock’un açık olup olmadıklarını
gösteriyorlar
36
FARE
Fare ekranda gösterilen nesnelerin belirtilmesi, seçilmesi, yerini değiştirme
ve aktifleştirilmesi için kullanılan aygıttır.
Düz yüzeyde hareket eden ve düğmelerden oluşan bir aygıttır. Sağ ve sol düğmelerin arasında ekranın aşağı yukarı olarak hareket etmesini sağlayan kaydırma düğmesi bulunmaktadır.
Fare Çeşitleri
Görünüme, çalışma ve bilgisayara bağlanma şekline göre farklı fare çeşitleri mevcuttur.
• mekanik fare (alt kısmında küçük topu olan)
• lazerli fare
• kablosuz fare
Fareler farklı ilginç şekillerde ve farklı
renklerde üretilmektedir.
FARE İMLECİ
BİLGİSAYARLAR
Masa üzerinde hareket ettirdiğimiz farenin hareketlerini ekranda takip etmemizi sağlayan küçük resme
fare imleci denir. Fare imlecin farklı proğramlarda, ekranın farklı yerlerinde
ve farklı işlemlerin uygulanması sırasında
farklı şekli olabilir. Genellikle ok şeklinde görünmektedir fakat çoğu kez de kum
saati, işaret eden el, haç, kalem ve fırça
gibi şekillerde de karşımıza çıkmaktadır.
37
Faredeki düğmelerin fonksiyonları şunlardır:
Sol düğme
Tek Tıklama – nesnenin seçimi. Bu işlem farenin sol düğmenin kısa sürede bastırılıp bırakılmasıyla elde edilir.
sol tıklama sol çift tıklama
Çift Tıklama – nesnenin aktifleşmesini sağlıyor. Bu işlem fare imlecinin istenilen nesnenin üzerine yerleştirilip farenin sol düğmesine çok kısa aralıkla iki
sağ tıklama tıkla-sürükle-bırak
kez basılıyor.
Tıkla sürükle bırak – nesneyi bir
yerden başka bir yere taşıyor.
Sağ düğme:
Tıkla – nesnenin seçilme işlemi gibi yapılır fakat sadece farenin sağ düğmesi tıklanıyor.
MİKROFON
Mikrofon bilgisayarda sesli verilerin (konuşmanın) aktarılmasını sağlayan aygıttır.
BİLGİSAYARLAR
TARAYICI
Tarayıcı, grafik verilerin bilgisyara aktarılmasını sağlayan aygıttır.
. Taranan yüzeye bağlı olarak, iki çeşit tarayıcı olabilir:
• Desk (masa) tarayıcıları – daha büyük yüzeyler için kullanılır (sayfalar, kitaplar, fotoğraglar),
• El tarayıcıları – daha küçük yüzeyler (bar kodları ve benzerleri için)
Ver Verilerin bilgisayara aktarılması işleminde bunların dışında başka aygıtlar da
mevcuttur
38
DIŞ ÇIKIŞ AYGITLARI
Bilgisayarda verilen işlenlenmesinden sonra elde edilen bilgilerin kullanıcıya gösterilmesini sağlayan aygıtlara dış çıkış aygıtları denir. Genellikle dış çıkış
aygıtları olarak ekran, yazıcı, hoparlörler ve benzeri aygıtlar kullanılmaktadır.
EKRAN (Monitör)
Ekran, resim ile metinleri içeren ve sunan çıkış aygıtıdır. Resim ve metinler ekranda gösterilmektedir.
Ekran Çeşitleri
Çalışma şekline göre ekranlar şöyle olabilir:
• CRT (Cathode Ray Tube) ekranları – büyük katod tüpü içermektedir. Bu ekranlar büyük ve ağır
olduklarından gittikçe daha az kullanılıyor.
39
BİLGİSAYARLAR
• Dokunmaya duyarlı ekranlar (touch screen) fare yerine dokunmatik olarak ekranda sunulan verilerin bilgisayara aktarılmasını sağlamaktadır.
Genelde ekranın ön tarafında resmin görünümünü ayarlayan düğmeler bulunuyor. Bu
düğmelerin kullanımıyla resmin pozisyonu,
renk uyumu ve benzer ayarlar yapılabilir.
Ekranın boyutu çapraz şeklinde ölçülüyor ve inç ölçüm birimiyle belirtiliyor (inch“) 1”=2.54 cm. Ekranın boyutu 15’’ten 30’’a kadar değişiyor. En çok rastlanan büyüklükler 17” ve 19” ‘luk ekranlardır.
Ekranın netlik çözünürlüğü (rezolüsyon) dikey ve yatay olarak çizilen resmin nokta sayısını (pikselleri) belirtiyor.
• LCD (Liquıd Crystal Display) ekranları – sıvı kristallerden yapılıdır. Bu tür ekranlar CRT ekranlarına kıyasen, daha az radyasyonlu olduğu gibi aynı zamanda ince, güzel görünmekte, daha az yer kaplamakta ve
daha az elektrik enerjisi de harcamaktadır.
YAZICI
Yazıcı, bilgisayardaki verilerin kağıt ya da folyo üzerine gösterilmesini sağlayan aygıttır.
Yazıcıların özellikleri şunlardır:
• 1 dakikada basılan sayfa sayısı (ppm – page per minute),
• basılan sayfaların kalitesi
• harcanan malzemeler
• çıkardığı ses
Daha iyi özelliklere sahip olan yazıcılar daha pahalıdır.
BİLGİSAYARLAR
Yazıcı çeşitleri
Yazıcın çalışma şekline göre iğneli, inkjet ve lazerli olmak üzere üç çeşit yazıcı vardır.
İğneli yazıcılarda iğneler mürekkepli bir şeride – ribona vurarak karakterin basılmasını sağlıyor.
İnkjet yazıcıları basınç altına kağıtta çabuk
kuruyan mürekkep püskürtüyor. Mürekkepler
kartuj olarak adlandırılan plastik kutularda yerleştirilmiştir.
Lazerli yazıcılarda lazer ışık demeti tonerden
kağıda yayılan rengi “pişiriyor”. Yukarıdaki yazıcılardan en hızlı, en az ses çıkaran ve en kaliteli
kağıt basımını gerçekleştiren yazıcı lazerli yazıcılarıdır. Yukarıda adı geçen tüm yazıcılar renkli ya
da siyah-beyaz olabilir.
40
HOPARLÖRLER
Hoparlörler ses verilerinin kullanıcıya aktarılmasını sağlayan çıkış aygıtlarıdır. Hoparlörler ses kartı aracılığıyla bilgisayarın ana kartına bağlıdır. Hoparlörler
dışında ses kartına kulaklıklar da bağlanabilir.
•
•
•
•
•
•
•
KASA PARÇALARI
Kasada genellikle şu elektronik aygıtlar bulunmaktadır:
ana kart,
işlemci
3 RAM belleği
RAM belleği
7 Elektrik
sabit (hard) disk
enerji
kaynağı
dış aygıtların bağlanmasını
2
sağlayan elektronik aygıtlar
İşlemci
CD ya da DVD ile çalışma
5
6 CD ya da DVD aygıtı
aygıtları
Elektronik
kartlar
elektrik enerji kaynağı
4 Sabit disk
1 ANA KART
41
KASA PARÇALARI
Ana kart bilgisayar kasasının en önemli parçasıdır ve bilgisayarın tüm
önemli elektronik parçaları ana karta bağlıdır. Kasada bulunan tüm parçalar
ana karta bağlıdır - çocukların anneye bağlı olduğu gibi.
Ana karta bağlı olan en önemli parçalar şunlardır:
• işlemci
• ROM ve
• RAM belleği
BİLGİSAYARLAR
ANA KART
İŞLEMCİ
İşlemci verileri işleten ve bilgisayarda proğramları
çalıştıran aygıttır. Her işlemci şu özelliklere sahiptir:
• üretici,
• model,
• çalışma hızı
• keş belleği
İşlemci çalışma hızının ölçüm birimi
Giga Herz (GHz)'tir. Örneğin:
Üretici
Model
Hız
İntel
AMD
Q9300 Core 2 Quad
Phenom 8750 Triple-Core
2.5 GHz
2.4 GHz
ROM BELLEĞİ
ROM belleği üretici firma tarafından hazırlanan komutların yazıldığı bellektir. Bu komutlar bilgisayarın
açıldığı sırada okunmaktadır.
ROM belleği bilgisayarı "uyandırıyor" tüm donanım
ve yazılım kısımların yerinde ve çalışmaya hazır olduklarını kontrol ediyor. Eğer her şey normal değilse
ekrandan kullanıcıya yazılı mesaj veya sorun hakkında sesli uyarılarda bulunuyor. Örneğin, klavye ve fare
düzgün şekilde bağlı değillerse bilgisayar çalışamaz.
RAM BELLEĞİ
KASA PARÇALARI
BİLGİSAYARLAR
RAM belleği o anda işlenen veri ve proğramları bilgisayara yerleştiren çalışma belleğidir. Proğramların
çalışma hızı aynı zamanda bilgisayarda çalıştırılabilen
proğramların sayı ve boyutu RAM belleğinin boyutuna bağlıdır.
Bilgisayar kapandığı zaman RAM belleği siliniyor. Bu
bellek verileri geçici olarak saklıyor.
42
SABİT DİSK
Kasanın içinde yer alan sabit disk, bilgisayardaki proğram ve verileri kalıcı olarak
kaydeden bellek aygıtıdır. Bilgisayarın kapatılması durumunda da sabit diskte bulunan
proğram ve veriler silinmiyor. Sabit disk, RAM
belleği ve işlemci birbirine veri alışverişinde bulunuyorlar.
ELEKTRONİK KARTLAR
Elektronik kartlar, bazı dış aygıtların (ekran,
hoparlörler v.b.) ana kartına bağlanmasını sağlayan elektronik aygıtlarıdır. Bu kartlar kasanın
bir tarafı arka tarafına yerleştirilmiş diğer tarafı
ise ana kartın slot olarak adlandırılan yerlerine
yerleştirilmiş. Bu kartlar bağlanan aygıta bağlı
olarak video kartları, TV kartları, ses kartları, ağ
kartları ve başka tür kartlara rastlanabilir.
ELEKTRİK ENERJİ KAYNAĞI
BELLEK TÜRLERİ
Bilgisayar belleği ana ve yardımcı bellek olmak üzere ikiye ayrılır. Aynı zamanda bilgisayar belleği verileri geçici ve kalıcı olarak kaydeden belleklere
ayrılır.
Ana belleği sabit disk ve RAM belleği oluşturmakta, yardımcı belleği ise diğer bellek aygıtları oluşturmakta (disket, CD, DVD, USB belleği v.b.).
43
BİLGİSAYARLAR
BELLEK AYGITLARI
Bilgisayarda çalıştırılan proğram ve verileri kaydeden hafıza alanındaki aygıtlara bellek aygıtları denir.
BELLEK AYGITLARI
Her bilgisayarın çalışması için elektrik enerjisi getiren aygıtın olması gerekiyor. Bu aygıta adaptör(uyarlayıcı) de denir. Bilgisayardaki elektronik kısımların yanmaması için elektrik kaynağına kadar olan bölümde havalandırıcı bulunmaktadır.
RAM belleğinde veriler geçici olarak kaydediliyor. Veri ve proğramların sürekli kaydedilmesi için şu bellek aygıtları kullanılır:
Sabit disk
Flopi disk ya da disket
Kompakt disk
Dijital video disk
Flash belleği
HD
FD
CD
DVD
BELLEK KAPASİTESİ
Bellek kapasitesi her bellek aygıtının özelliğini teşkil etmektedir.
Bellek kapasitesi, bir bellek aygıtında korunabilecek veri miktarıdır.
Bellek kapasitesi özel ölçüm birimiyle tanımlanır. Bilgisayarın alabileceği en küçük
veri miktarı 1 bit'tir (1b). Bit'in iki değeri olabilir: 0 ya da 1. Bu rakamlar bilgisayarın
çalışabileceği ikili sayı sistemini oluşturuyor. Bitler baytlara gruplanıyor ve o şekilde
bilgisayar belleğinin ölçü birimleri oluşuyor.
1b
1B
1KB
1MB
1GB
1TB
1PB
Bit
Bayt (Byte)
Kilobayt
Megabayt
Gigabayt
Terabayt
Petabayt ve daha büyük
(0 yada 1)
=8 b
=1024 B
=1024 KB
=1024 MB
=1024 GB
=1024 TB
BİLGİSAYARLAR
BELLEK AYGITLARI
1 Bayt harf, sayı,işaret ve benzeri olan bir işareti sığdırabileceği bellek kapasitesidir. 1 MB orta büyüklükteki bir kitabın (yaklaşık 200 sayfa) metin verilerini sığdırabilecek bellek kapasitesidir.
Sabit disk, genelde kasada sabit bir şekilde yerleşmiş bellek aygıtıdır. Günümüzde sabit diskin boyutu
genelde 80, 250, 500 GB büyüklüğündedir.
44
Disketlerin bellek kapasitesi 1.44 MB'tır. Disketler, verilerin okunma ve yazdırılmasında kullanılmaktadırlar. Düşük kapasite ve düşük kaliteden dolayı giderek daha seyrek kullanılmaktadırlar.
Fleş belleği sopacık - stik şeklindedir. USB belleği olarak da adlandırılır. Faklı bellek kapasitesi
olabilir. Örneğin 4 MB, 8 MB v.b.
CD'nin bellek kapasitesi 650-700 MB arasındadır. Farklı CD'ler olabilir:
• Sadece okuma - CD ROM,
• Okuma ve bir kez yazma - CD R (Recordable)
• Okuma ve birden fazla yazma - CD RW (ReWrıteble)
• 1 CD = yaklaşık 450 disket (ya da örneğin, yaklaşık 100 mp3 şarkı sığdırabilir).
CD ler genelde veriler ve müzik kaydetmek için kullanılmaktadır.
BİLGİSAYARLAR
BELLEK AYGITLARI
DVD tek katmanlı ya da çift katmanlı, tek taraflı ya da çift taraflı ve küçük (8 cm) ya da büyük
(12 cm) olabilir. DVD'lerin bellek kapasitesi 4.7
GB'tan 8.5 GB'a kadar değişiyor. 1 tek katmanlı, tek taraflı büyük DVD'de 1 ortalama uzunlukta
yüksek kaliteli film sığdırılabilir. 1 DVD = 6-7 CD
Yeni DVD aygıtları, bilgileri okuma ve yazma işleminde kırmızı lazer yerine mavi lazer kullanan
DVD aygıtlarıdır. Bu aygıtlara Blue Laser DVD
aygıtları denir. Mavi lazer kırmızı lazere kıyasen
verileri diske daha yoğun bir şekilde yazdırabilir. Bundan dolayı Blue Laser DVD'lerin, sıradan
DVD'lerden çok daha büyük bellek kapasiteleri
vardır. İki tür Blue Laser DVD'ler mevcuttur:
• HD-DVD (High Definition), kapasitesi 30 GB'a
kadar olabilir, ve
• Blu-Ray DVD'ler, kapasiteleri 50 GB'a kadar olabilir
45
YAZILIM
Bilgisayarda çalıştırılan proğramlara bilgisayar yazılımı denir.
Bilgisayar proğramları, bilgisayarın belli bir ödev üzerine çalışan komut
topluluğudur. Aşçının yemek yapaken tarifteki komutalara göre yemek pişirdiği
gibi, bilgisayar da verilen proğramın komutalarına dayanarak çalışmaktadır.
Bugün çok sayıda farklı bilgisayar proğramları vardır. Hemen her kullanıcı ihtiyaçlarına göre
proğramlar bulabilir: yazma, çizme, hesaplama,
İnternette gereken bilgileri arama, müzik dinleme, oyun oynama ve öğrenme gibi ihtiyaçlarını
karşılayabilirler.
YAZILIM
BİLGİSAYARLAR
GEREKEN BİLGİSAYAR PROĞRAMLARIN SATIN ALINMASI
Gereken bilgisayar proğramları aşaıda verilen şekillerden biriyle satın alınabilir:
• CD ya da DVD'de yazılım mağazalarından satın alınabilir,
• Bilgisayara İnternetten satın alınır ve "indirilir",
• Kullanıcı, şirket veya bir kurumun talep ve ihtiyacına istinaden yazılım şirketlerinden özel yazılımların yapıtırılması istenebilir.
BİLGİSAYAR PROĞRAMLARIN YAPILIŞI
Bilgisayar proğramları, proğramcı denilen ve yazılım evleri olarak adlandırılan şirketlerde çalışan kişiler tarafından yapılmaktadırlar (yazılmaktadır).
46
Proğramlar proğramlama dillerinde yapılır. Proğramlama dilleri uydurulmuş
yapay diller olarak komut ve yazılış kurallarından oluşmaktadırlar. Proğramlama
dilleri özel bilgisayar proğramların yazılımına yöneliktir.
Proğramın proğramlama diliyle yazılmış bölüme proğramın kaynak kodu denir
ve genelde bu kaynak koduna proğram kullanıcıları ulaşamazlar. Sen de proğramlama dillerinden bazısını öğrendiğinde kendi proğramını yazabilirsin.
47
YAZILIM
1. Bilgisayarın çalışmasına yönelik olarak bilgisayar proğramları ikiye ayrılır:
• Sistem proğramları
• Kullanıcı proğramları
Sistem proğramları insanın bilgisayarla çalışmasını sağlıyor ve tüm donanım
parçaları ile bilgisayardaki diğer proğramların düzgün çalışıp çalışmadığını kontrol etmektedir.
BİLGİSAYARLAR
BİLGİSAYAR PROĞRAMLARIN AYIRIMI
Kullanıcı proğramları bilgisayar kullanıcıların çalıştırdığı proğramlardır. Kullanıcı proğramlar aplikatif proğramlar olarak da adlandırılır. Bu tür proğramlara metin düzenleme, çizme, okuma, sunum tasarlama, İnternette arama, oynama, müzik
dinleme, elektronik posta kullanma proğramları, marketlerde, bankalarda, postalarda ve diğer şirketlerde verilerle çalışan proğramlar da dahildir.
2. Kullanıcın proğramlara ulaşma şekline göre bilgisayar proğramları ücretli satılık ve ücretsiz bilgisayar proğramları olabilir. Ücretli bilgisayar proğramları yazılım mağazalarında satın alınabilir ya da İnternetten sipariş edilebilir.
Bilgisayar proğramı sahibinin proğramını, İnternette, dergilerde, CD veya başka bir
şekilde kullanıma açık tutarsa bu proğramlara ücretsiz bilgisayar proğramları denir.
3. Kullanıcının yazılıma hangi şekilde
sahip olduğu ve kullandığına bağlı olarak
yazılım, yasal ya da yasadışı (korsan) olabilir. Yasal yazılım, proğram sahibinin izniyle kullanıcın şirketlerden satın aldığı ve kullanmaya hak kazandığı bilgisayar proğramlarıdır. (Serbest yazılım da yasaldır).
YAZILIM
BİLGİSAYARLAR
Ücretsiz proğramları kullanabileceğimiz koşullara göre, bu proğramlar
şöyle ayrılır:
• Açık kaynak kodlu ücretsiz proğramlar - Open Source
• Geçici süreli ücretsiz proğramlar (Shareware, Demo).
Bazı ücretsiz proğramlar sadece kullanıma açık olarak değil de aynı zamanda çalışma şekilleri değişebilen proğramlar da mevcuttur. Bu tür proğramlara açık kaynak kodlu proğramlar denir. Geçici süreyle ücretsiz
proğramlarda, proğram sahibi kullanıcılara sadece belli bir süre içinde (1 ay veya benzer)
proğramı ücretsiz kullanma hakkı veriyor.
Kullanıcı, Belli bir süre zarfında proğramın
bir bölüm ya da tüm olanakalarını görebilir,
çalıştırabilir ya da test edebilir. Kullanıcı proğramı beğendiği takdirde proğramı sahibinden
satın alması gerekiyor.
48
Yasal yoldan satın alınan proğramı yasal olarak da kullanmak gerekmektedir.
Proğramın yasal olarak kullanılması, proğram sahibinin yetki haklarını korumak
ve uygulamak yönünde proğramı yazan kişinin aradığı gibi kullanılması anlamına
gelmektedir.
Kullanıcının, proğramı bilgisayara yüklemeden önce bilgisayarında o proğramın
kullanma şartlarını kabul edip etmediğini beyan etmesi gerekmektedir. Kullanıcı
bu şartları kabul etmiyorsa, proğramı kullanma hakkı yoktur. Proğramın sahibi ya
da şirket tarafından satış izni verilen dükkan ve marketlerden alınmayan ve yazılımın kulanma şartlarına saygı gösterilmeyen yazılım da yasadışı (korsan) yazılımdır.
Yasadışı yazılım kullanmayın
Yasadışı yazılımın kullanımı entellektüel çalışma ve yazarın hakkına saygı
göstermemek anlamına geliyor!
YAZILIM
BİLGİSAYARLAR
Bu cezalanan bir suçtur!
49
VİDEO OYUNLAR
Video oyunlar ekranı olan bir aygıtta gösterilen eğlence proğramlarıdır.
Video oyunları oyun konzolları, bilgisayar ve cep telefonları yardımıyla oynanıyor.
Oyuncu, kumanda kolu (joystick), klavye, fare, direksiyon gibi aygıtların düğmelerine basarak oynuyor.
OYUN KONZOLLARI
Oyun konzolları bellek ve işlemci bazıları da sabit disk içeren elektronik aygıtlardır.
Onlar kendi işletim sistemiyle çalışmaktadır. Oyunları okumak için CD ya da DVD
okuyucuları mevcuttur. Şu anda en popüler oyun konzolları arasında örneğin Sony
Playstation, Microsoft Xbox ve Nintendo konzolları yer almaktadır.
BİLGİSAYAR OYUNLARI
Bilgisayarda oynanan eğlence proğramlarına bilgisayar oyunları denir.
VİDEO OYUNLAR
BİLGİSAYARLAR
Bilgisayar Oyunlarının Tarihçesi
Dünyada birinci bilgisayar oyunu 1961 yılında yapılmış ve Spacewar adını taşımaktaymış. Bu oyun kişisel bilgisayar için değil de, istatistik hesaplamalarda
kullanılan büyük bilgisayar için yapılmış.
50
Oyun, oyuncu tarafından kontrol edilen iki uzay uçağından oluşuyormuş. Bu
iki uçak ortada yerleşmiş bir yıldız etrafında dönüp birbirini yoketmeye çalışıyormuş.
Kişisel bilgisayarlar için tasarlanan ilk oyunlar interaktif ve metinsel maceralarmış.
Oyuncu klavyeden komutlara giriyor ve
girdiği komuta göre cevap ve oyunun devamı hakkında talimatlar alıyormuş. Daha
sonra oyunlara metin dışında grafik de eklenmiş.
VİDEO OYUNLAR
BİLGİSAYARLAR
Daha sonra hızlı refleks ve hareketlenmeyi gerektiren bilgisayar oyunları yapılmış. Bu tür oyunların ilkleri arasında, düşen geometri figürlerin sıralanma oyunu - tetris, sonra da engelleri aşma ve puan toplama
oyunları olan- Pacman, Mario Bros vb. oyunlar meyda gelmiş.
51
Doksanlı yıllarda ilk üçboyutlu ve birinci kişi oyuncunun olduğu oyunlar
yapılmış. Bu oyunlarda oyuncu, oyunun baş kahramanın gözüyle yarışıyor gibidir.
Bu oyunlar sayesinde bilgisayar, video oyunların oynandığı popüler aygıt olmuştur.
Bilgisayar oyunları günümüzde en yaygın eğlenme şekillerinden biridir. Oyunlar
bazen öğrenme amaçlı da kullanılmakta, aile bireylerinin gencinden yaşlısına kadar
herkes tarafından kullanımlaktadır. Oyunların güzel grafikleri olduğu gibi müzik, konuşma ve farklı seslere de sahipler. Bilgisayar oyunları fare, klavye bir ya da iki joystick kumanda koluyla araba sürme oyunlarında
özel konzoller ile başka aygıtlarla da oynanıyor.
Hoparlörler ya da kulaklıklar kaçınılmazdır. Bilgisayarın güçlü grafik kartı ve hızlı işlemcisi olması da oyun oynanması için avantajlıdır.
VİDEO OYUNLAR
BİLGİSAYARLAR
Oyunların Özellikleri
Her oyunun oyun kuralları ve oyuncunun
yerine getirmesi gereken bir hedefi var. Hedef galibiyet, mantıksal sorunların çözülmesi,
tüm düzeylerden geçme, daha uzun süre oynama ve benzeri hedefler olabilir. Oyunun kurallarına göre oyuncu gereken hedefe ulaşmak için
gereken hareketleri yapıyor. Bazı oyunların zaman sınırlaması bazı oyunların ise alan sınırlamaları vardır.
Oyunların ayırımı
Oyuncuların sayısına göre, oyunlar şöyle ayrılır:
• tek oyuncu (single player)
• çok oyuncu (multiplayer)
Çok kişili oyunlarda oyuncular bir bilgisayarda (iki kişi), ağa bağlı olan farklı bilgisayarlarda oynayabilir (fazla oyuncular) ve onlayn (İnternetten)oynayabilir.
Konu, içerik e oyuncunun becerilerine bağlı olarak çok sayıda farklı oyunlar vardır, Örneğin:
• arkad oyunları,
• mantık oyunları,
• simulasyon oyunları,
• strateji oyunları v.b.
52
Oyunlar değişik tür oyunların karışımından meydana geldiklerinden onları
türlere ayırmak doğru olmaz. Bazı oyunlarda, örneğin arkad oyunlarında, iyi bir
oyunun oynanması için hızlı tepki verme ve refleksler önemlidir. Mantık oyunlarında düşünmek, hafıza ve zeka gerekmekte, strateji ve simulasyonlarda ise
oyun içinde hareketlerin planlanması ve oyun sırasında daha gerçekçi davranmak gerekmektedir. Farklı alanlarda öğrenme amaçlı oyunlar vardır (dil, matematik, müzik v.b.), yaratıcı oyunlar da vardır (modelleme, besteleme, boyama,
tasarlama, inşa etme ve benzeri).
MANTIKSAL
ARKAD OYUNU
SİMULASYON
EĞİTİM
STRATEJİ
VİDEO OYUNLAR
BİLGİSAYARLAR
Bilgisayar oyunları 2D ya da 3D
olabilir. 3D oyunları 3 boyutlu alanda oynanıyor ve şöyle olabilir:
• klasik – oyuncunun oynadığı figürü ve tüm alanı gördüğü
oyunlar
• birinci kişi oyunları - oyuncu,
oyunun baş kahramanın gözüyle yarışıyor gibidir.
ŞİMDİ OYUN OYNAMA ZAMANI!
53
İŞLETİM SİSTEMİ
İşletim sistemi kullanıcıya bilgisayarı (proğramları, aygıtları ve belleği) işletmeyi (çalışmayı) sağlayan proğram topluluğudur. İşletim sistemi, bilgisayar
açıldığında ilk olarak devreye giriyor ve bilgisayarı kapatılınca da en son kapanıyor.
İşletim sistemi olmadan bilgisayar kullanılamaz bir aygıt olur.
•
•
•
•
Günümüzde kişisel bilgisayarlada şu işletim sistemleri kullanılıyor:
Windows,
MAC OS X,
LİNUX,
UNİX.
Tüm işletim sistemlerin eski ve yeni verziyonları vardır.
WİNDOWS
Windows işletim sistemin sahibi Microsoft şirketidir.
Windows'un verziyonları şunlardır: Windows 95, Windows
98, Windows ME, Windows NT, Windows 2000, Windows
XP, Windows Vista ve Windows 7. PC'lerde en yagın işletim
sistemi Windows işletim sistemidir.
MAC OS X
BİLGİSAYARLAR
Mac OS X işletim sistemin sahibi Apple şirketidir. Mac OS X'in verziyonları şunladır: Jaguar, Tiger, Panther ve Leopard. Bu işletim sistemi Macintosh kişisel bilgisayarları kullanıyor. Aynı zamanda Mac OS X işletim sistemi diğer PC'lerde de kullanılabilir.
LİNUX
Linux işletim sisteminin bulucusu Finlandiyalı Linus Torvald. Linux işletim sistemi 1991 yılında yapılmış ve bu işletim sisteminin sembolu Taks penguenidir.
54
Bu işletim sistemi kullanıcılar tarafından
yapılan değişikliklere açıktır ve ücretsiz CD
verziyonları olduğu gibi İnternetten de indirilebilir. Kişisel bilgisayarlar kullanıcıları arasında Linux işletim sistemi gittikçe popülerlik kazanıyor. Bu işletim sistemin çok sayıda
farklı (dağıtım) verziyonları vardır: Ubuntu,
Edubuntu, RedHat, SuSe, Mandriva v.b.
UNİX
Unix işletim sistemi en çok serverlerde ancak kişisel bilgisayarlarda da kullanılan güçlü işletim sistemidir. Şu anda geniş kapsamda kullanılan işletim sistemlerinden Unix en
eski işletim sistemidir. Farklı şirketlerden ve
sahiplerden geliştirilen Unix işletim sisteminin farklı verziyonarı vardır: Unix Ware, Solaris v.b. Linux işletim sistemi Unixin görünümüne ve işlevselliğine göre yapılmıştır.
BİLGİSAYARLAR
İşletim Sistemlerin Özellikleri
Bir bilgisayara birkaç işletim sistemi
yüklenebilir ve kullanıcı hangi işletim
sistemiyle çalışacağını seçme imkanına
sahiptir.
1. Bugünkü işletim sistemleri fazla
kullanıcı işletim sistemleridir (multi user OS). Bu özellik farklı zamanda, farklı kullanıcıların kendi proğramları ve verileriyle (kendi ortamında) çalışmasını sağlamaktadır. Her kullanıcı
bilgisayara kendi kullanıcı adıyla (user
name) ve şifresiyle (password) giriyor.
2. Bugünkü işletim sistemleri fazla vazifeli işletim sistemleridir (multi
tasking OS).
Bu özellik bilgisayarın aynı zamanda
birden fazla proğramın çalıştırmasını
sağlamaktadır.
55
Örneğin, kullanıcı bir proğramda metin yazarken veya resim çizerken aynı anda başka
bir proğramda müzik dinleyebilir.
Kullanıcı işletim sistemiyle iki türlü çalışabilir:
• Komut satırı kullanarak: Kullanıcı bilgisayarı komutları metin şeklinde klavyeyi
kullanarak yazıyor. Bu çalışma şekli daha
zordur.
• Grafikle (resimlerle): Grafiksel çalışma
şeklinde proğram ve komutlar ekranda görünmekte ve genellikle fareyle seçilmektedir. Grafiksel işletim sistemiyle çalışma
çok daha basittir.
Biz sadece grafiksel işletim sistemlerini öğreneceğiz ve kullanacağız.
İŞLETİM SİSTEMİN ELEMANLARI
DESKTOP
İşletim sisteminin başlatılmasından sonra ekranda beliren resme çalışma alanı ya da desktop
denir. Farklı işletim sistemlerinin farklı çalışma
alanları vardır. Kullanıcı da çalışma alanın görünümünü değiştirebilir.
GÖREV ÇUBUĞU
BİLGİSAYARLAR
Desktopun genelde alt ya da üst kısmında, kullanıcının o anda kullanıdığı proğram ve klasörleri gösteren uzun ve ince bir çubuk bulunmaktadır. Bu çubuğa görev çubuğu denir - taskbar (task-görev, bar -çubuk).
56
SİMGELER
İşletim sistemin çalışma alanında yerleşmiş
elemanlara simge (icon) denir. Simgeler proğram, dosya ya da klasörleri tanımlayan küçük
resimlerdir.
PENCERELER
Simge içeriğinin gösterildiği çerçeveye pencere denir. Pencere açılabilir, küçülebilir, boyutları değişebilir ya da kapanabilir.
PENCERE ELEMANLARI
57
1. İsim çubuğu (title bar) - Pencerenin üst kısmında bulunan çubuktur. İsim çubuğu, o anda pencerede gösterilen dosya ya da klasör içeriği ve proğramın adının yazıldığı çubuktur.
2. Pencerde çalışma düğmeleri - Bu düğmeler pencerenin üst sağ kısmında bulunuyor, pencereyi görev çubuğuna indirmek, pencerenin ekranın tüm ya da bir bölümünde gösterilmesi ve pencerenin kapatılması için kullanılıyorlar.
3. Menü - Menü çubuğu isim çubuğu altında bulunuyor. Menüler komut çubuğulistesidir. Farklı proğramlarda menüler de farklıdır, ancak genelde şunları içermektedir:
• File (Dosya) menüsü,
• Edit (Düzenle) menüsü,
• View (Bakış, Görünüm) menüsü,
• Help (Yardım) menüsü.
Kullanıcının, menüden komutları seçerek pencerede gösterilen içeriklerle çalışması şağlanıyor. Örneğin, yazıcıdan basılma komutları, silme, kaydetme, resim ekleme,
tablo ekleme ve başka komtlar vardır. Kullanıcı genellikle farenin sol düğmesiyle menüleri açabilir ve açtığı menüden komutlar seçebilir.
4. Aletler Çubuğu - Alet çubuğu pencerede menü altında bulunmaktadır.
BİLGİSAYARLAR
Pencerenin elemanları şunlardır:
Kullanıcı, aletleri kullanarak menü komutlarında olduğu gibi pencerede gösterilen içeriklerle çalışmaktadır. Öğreğin kullanıcı aletlerle çizebilir, boyayabilir, kesebilir ve harflerin şeklini değiştirebilir v.b. Aletler de genellikle farenin soğ tuşuyla
en çok ve en basit şekilde seçilip kullanılmaktadır.
5. Kayma çubuğu - Pencere ekrana sığmadığı kadar çok bilgi içerdiğinde pencerenin sağ ve/ya da alt kısmında kaydırma çubuğu ortaya çıkıyor. Bu çubuklar
pencereyi aşağı-yukarı ve/ya da sağa-sola hareket ettiriyor ve böylece pencerenin
tüm içeriğinin görünmesi sağlanmış oluyor.
6.Gösteriş alanı - Pencerenin bu kısmında proğram içeriği gösterilyor.
WİNDOWS
WİNDOWS İŞLETİM SİSTEMİN ELEMANLARI
Windows OS'un ekranının elemanları
şunlardır:
1. çalışma alanı (desktop),
2. görev çubuğu (task bar),
3. simgeler,
4. Start düğmesi.
WİNDOWD OS’UN ÇALIŞMA ALANI
BİLGİSAYARLAR
Windows OS'nin çalışma alanında genelde bulunan simgeler şunlardır:
My Computer sabit diski ve bilgisayara takılan diğer bellek aygıtlarını (disket, CD, USB fleş belleği v.b.) gösteren simgedir. My Computer penceresinde gösterilen her bellek aygıtı kendi adıyla tanımlanıyor (C, A, D, E, F, G,...).
My Documents - kullanıcının genelde bazı proğramda çalışırken oluşturduğu dosyaları kaydetiği ve organize ettiği klasörüdür.
My Network Places, eğer yerel ağ kurulmuşsa, ağa başlanmış olan bilgisayarları göstermektedir.
Recycle Bin simgesinin sepete "çöp atma" görevi vardır. Bu "sepete" silinen dosya ve klasörler gönderiliyor ki bu dosya ve klasörler sepetin boşaltılmasına kadar orada kalıyorlar.
58
WİNDOWS
Gerçek hayatta olduğu gibi, çöp sepetinde de çoğu kez yanlışlıkla silinen
dosya ve klasörler yerleşiyor. Recycle Bin bu dosyaların Restore komutuyla silinmeden önce bulunduğu yere yeniden dönme olanağını veriyor.
59
Start düğmesine basılınca altmenüler içeren ve basamaklı şekilde bulunan
menüler açılıyor. Onların içeriği metin ve resimle tanımlanmıştır. Start menüsünde bazı içeriklerin anlamı şöyledir:
All Programs bilgisayarda yüklenen tüm proğramlara erişmemizi ve açmamızı sağlıyor.
Documents (My documents, My
recent documents) kullanıcının yarattığı dosya ve klasörleri gösteriyor.
Control Panel bilgisayardaki yazılımın ve donanımın düzenlemesini ve
kontrol edilmesini sağlıyor.
Search belli bir bellek aygıtında dosya ve klasörleri arama olanağı veriyor.
Kullanıcı Help seçeneğini kullanarak bilgisayarla çalıştığı sırada anlamadığı bir konu hakkında açıklama ve bilgi şeklinde yardım alabilir. Bu olanağı
uygulamak için soru sorması ya da ilgilendiği alanda kelime ya da konu seçmesi gerekmektedir.
Run komut satırında yazılı komutların girilmesini şağlayan proğramın
açılmasını sağlıyor.
Log Off seçeneğiyle kullanıcı bilgisayardaki çalışmasını sonlandırıp ondan
sonra aynı bilgisayarın başka bir kullanıcı tarafından da kullanılmasına imkan
verilmektedir.
Shut Down bilgisayarı kapatmak, yeniden başlatmak ya da bekleme
(standby) durumlarına getirmek için kullanılmaktadır.
BİLGİSAYARLAR
START DÜĞMESİNİN MENÜSÜ
LINUX
LİNUX İŞLETİM SİSTEMİN ELEMANLARI
Simgeler
Menüler
Uygulama başlatıcıları
Aktif uygulamalar
BİLGİSAYARLAR
Çalışma alanını göster
Fare imleci
Alt panel
Apletler
Üst panel
Kapat
Çalışma ortamın değişimi
Çöp
Çalışma ortamı
Ubuntu ekranı üç ana bölümden oluşuyor:
• üst panel,
• çalışma ortamı ve
• alt panel
Üst panel ekranın ucunda bulunuyor ve ince çubuk şeklindedir. Panel birkaç uygulamanın erişilmesini ve aktivasyonunu sağlamaktadır. Üç bölüme ayrılmıştır:
• Birinci bölümde Uygalamalar, Yerler ve Sistem menüleri bulunuyor. Bu
menüler özel komut, görev veya uygulamaların kısaltma şekillerinin listelerini
içeriyorlar. Bu üç menü uygulamalara, bilgisayar sisteminin bölümlerine ya da
ağ konumlarına kolay grafiksel erişim sağladığı gibi sistem yönetmesi ile ilgili
görevler de içermektedir.
• Uygulama başlatıcıları hemen menülerin yanında bulunuyorlar. küçük simge şeklinde olan uygulamalar farenin bir tıklanmasıyla başlatılıyorlar.
• Çubuğun sağ tarafında apletler bulunmaktadır. Apletler küşük simgelerle tanımlanmaktadırlar ve genelde küçük uygulamalar belirliyor
60
LINUX
(notlar, kısa mesajlar, ağa bağlanma bilgileri, pilin doldurulmuş yüzdesi v.b). Sonunda da Kapat düğmesi bulunuyor.
Bu düğmeye basıldıktan sonra diyalog
kutusu açılıyor ve burada kullanıcı devrimden çıkma, ekranı kilitleme, kullanıcıyı değiştirme, bilgisayarın hibernet (bekleme) moduna geçme, yeniden başlatma
ya da kapatma seçeneklerinden birini seçiyor.
Çalışma ortamı uygulamaların gerçekleştirildiği çalışma alanınn temelini tanımlıyor. Çalışma ortamına, ekrandaki
tüm nesnelerin arka planı olarak bakabiliriz fakat yine de ondan çok daha fazla
öneme sahiptir. Kullanıcının ihtiyaçlarına
göre ayarlanabilen ve kendine has özellikleri olan bir nesnedir.
Üzerinde kendi grafik sembolleri, simgeler veya uygulamalara komutlar verilen
ve uygulama sonuçlarının yazıldığı açık
pencerler şeklinde olan farklı nesneler
"tutabiliyor".
Alt panel ekranın alt kısmında bulunmaktadır. Sol tarafta çalışma ortamını
gösteren düğme bulunmaktadır. Bu düğmeye basıldığında tüm uygulamalar küçülüyor ve üzerine yerleşmiş simgelerle birlikte çalışma ortamı da görüntüleniyor. Alt panelin orta bölümünde o anda çalışma alanında aktif olan tüm uygulamalar gösteriliyor. Çöp bir
aplettir ve elektronik çöp sepeti olarak görev yapmaktadır. Orada gerekmeyen dosya ve klasörler yerleştiriliyor.
Her silinen dosya ya da klasör çöp sepetine gönderiliyor. Kullanıcıya silinen herhangi bir belge gerektiğinde onları geri alabilir. Simgede kağıtlı sepet göründüğünde sepetin boş olmadığı anlaşılmaktadır. Simge boş sepet
şeklindeyse o zaman çöp yok demektir. Çöp farenin sağ düğmenin tıklanmasıyla ve "çöplüğü boşalt" seçeneğin seçilmesiyle boşaltılıyor, farenin çift
tıklanmasıyla ise açılıyor.
Yeniden Başlat
Kullanıcı Değistir
Bildisayari Kapat
Cancel
Askıya Al
Ekrani Kilitle
BİLGİSAYARLAR
Oturumu Kapat
61
KLASÖRLER VE DOSYALAR
Klasörler ve dosyalar bilgisayarda işlenilen verilerin organizasyon şeklidir.
Veriler önce dosyalara gruplanıyor, ondan sonra da dosyalar klasörlere yerleşiyor. Nesne, çekmeceler ve dolaba benzer birşey. Farklı işletim sistemlerinde farklı
klasör ve dosya şekillerine rastlanabilir.
KLASÖRLER
Klasörler dosya ve diğer klasörlerin gruplaşıp sıralandığı elektonik dosyalardır. Klasörler kullanıcılar tarafından oluşuyor, ancak işletim sistemi ve proğramından da meydana gelebilir. Klasörlere aynı zamanda direktoryum ya da dizin
de denir.
Klasörün oluşmasında ona adres verilyor. Klasörün adresi kaydedildiği
yer ve verildiği adından oluşuyor.
WİNDOWS
Klasörün yeri kaydedildiği bellek aygıtıyla, ve aradığımız klasörde yerleşmiş
olan klasörlerin ve alt klasörlerin adlarıyla belirleniyor.
Örneğin:
c:\Resimler\Hayvanlar
klasörün
yeri
klasörün
adı
Hayvanlar klasörün adresi
LINUX
/Resimler/Hayvanlar
BİLGİSAYARLAR
klasörün
yeri
klasörün
adı
Hayvanlar klasörün adresi
Linux'te büyük ve küçük harfler arasında ayırımın yapımlasını belirtmemiz
gerekiyor. Onun için hayvanlar ve Hayvanlar iki farklı isimdir.
İki klasörün aynı adresi olamaz. Aynı isimli iki klasör ancak farklı adreste olabilir.
62
DOSYALAR
Dosyalar beraber kaydedilmiş veri gruplarıdır. Dosyaları kullanıcı oluşturuyor ancak işletim sistemi ve proğramlar da dosyalar oluşturabilir.Dosyalara aynı zamanda belge ya da dizi de denir. Kullanıcı dosyaları herhangi bir proğram kullandığında oluşturuyor.
Dosyalar oluştuğunda eğer kaydetmek gerekirse onlara adres veriliyor.
Adres kaydedilmiş yerden ve dosyanın adından oluşuyor. Yeri ve adını kullanıcı
seçiyor. Yer dosyanın yerleştirilmiş adresidir
LINUX
WİNDOWS
klasörün
adı
köpek.bmp dosyanın adresi
klasörün
yeri
klasörün
adı
köpek.bmp dosyanın adresi
Genelde dosyanın adı yanında noktayla ayrılmış ek görünmektedir. Eki genelde dosyanın yarattığı proğram belirtiyor. Eki en çok 3 hartfen oluşan kısaltmadır.
Örneğin Güneş.bmp dosyasının adı Güneş eki ise bmp’tır. Eke göre, dosyanın
hangi verilerden, hangi proğramdan oluştuğunu ve hangi proğramla açıp
içeriğini görebiliriz.
Çizim için kullanılan proğramla müzik açıp dinleyebilir miyiz?
Bazen bir dosya sadece yaratıldığı proğramla değil, birkaç farklı proğramla açılabilir. Aynı adresli iki dosya olamaz. İki aynı isimli dosya, farklı adreste olabilir. En
çok kullanılan ve rastlanan dosya uzantıları şunlardır:
• txt, doc, pdf, odt metin dosyaları için,
• jpg, gif, bmp grafik dosyaları için,
• wav, mp3, ogg audio dosyaları için,
• avi, mov, mpg, rm video dosyaları için,
• htm, html internet dosayaları için,
• exe, bat, sh proğramları başlatan dosyalar için,
• rar, arj, bz2, zip, gz arşivlenmiş, paketlenmiş veriler için.
63
klasörün
yeri
/Resimler/Hayvanlar/köpek.bmp
BİLGİSAYARLAR
c:\Resimler\Hayvanlar\köpek.bmp
KLASÖRLERLE ÇALIŞMAK İÇİN PROĞRAMLAR
WİNDOWS
Klasörlerle çalışmayı sağlayan proğram Windows Explorer proğramıdır.
Proğramı Start → All Programs → Accessories → Windows Explorer
adımlarıyla başlatabiliriz. Proğram, desktopta bulunan klasörün veya alt klasörün simgesine iki kez tıklandığında açılır.
Klasörlerin Açılması ve Kapatılması
Klasörün içeriğini görmek için, klasörün açılması gerekiyor.
Klasörün açılması için birkaç yöntem vardır:
• Simge üzerine iki kez tıklama yöntemi en çok kullanılan yöntemdir
• Open seçeneği-farenin sağ düğmesine bir kez tıklama
• Enter (klavye)- farenin sol düğmesine tıklama
Klasör, içeriğinin gösterildiği pencerenin kapatılmasıyla kapatılır.
1 klasör adresinin gösterildiği alan
BİLGİSAYARLAR
Alanı klasör adresinin gösterildiği alandır. Adres, okun sol tıklanmasıyla
açılan listeden de seçilebilir (2) veya klasörün açılmasıyla gösterilebilir. (3)
Simgelerin görünüm şekli (3) simgenin tıklanması (4) veya View menüsünün
açılmasıyla seçilebilir.
64
LINUX
Dosya ve klasörlerle çalışan proğram Nautilus'dur. Nautilus, üst panelde
bulunan Yerler menüsünün ve şunlardan birinin: Ev klasörü, Ortam, Belgeler v.b. seçilmsiyle açılabilir. Klasörün içeriğini görmek için, onun açılması gerekmektedir.
Klasörlerin Açılması ve Kapatılması
Klasörün açılması için birkaç yöntem vardır:
• Simge üzerine iki kez tıklama yöntemi en çok kullanınlan yöntemdir
• Open seçeneği-farenin sağ düğmesine bir kez tıklama
• Enter (klavye)- farenin sol düğmesine tıklama
Klasör, içeriğinin gösterildiği pencerenin kapatılmasıyla kapatılır.
BİLGİSAYARLAR
Nautilus penceresi birkaç elemandan oluşmaktadır:
1. menü,
2. alet çubuğu,
3. yer çubuğu
4. büyütme kontrolü
5. simgelerin/listelerin incelenmesi
6. içeriği gösterildiği alan
7. yan çubuk (sol taraf)
8. statü çubuğu
65
KLASÖR GÖVDESİ
Klasörler ve alt klasörler dallanmış
gövde şeklinde gösterilebilir. Klasörlerin bu şekilde gösterilmesi, klasörlerin daha
güzel ve daha hızlı incelenmesini, klasörler
arasında daha kolay işlem yapılmasını, yeni
klasörlerin hızlı ve basit şekilde oluşturulmasını, kopyalanmasını, kesilmesini, yer değiştirmesini, eski klasörlerin yer ve adlarının
değiştirilmesini sağlamaktadır.
Klasör gövdesinde çalıştığınızda bir labirente yukardan bakıyormuşsunuz hissine,
klasör gövdesi olmadan çalıştığınızda ise
kendinizi labirentin içindeymişsiniz hissine
kapılmaktasınız.
Klasör gövdesinde dosyalar gösterilmiyor.
V sınıf
Zeynep
Metinler
Resimler
Mehmet
Resimler
Metinler
WİNDOWS
BİLGİSAYARLAR
Folders seçeneği (1) aledin seçilmesiyle klasörler gövde şeklinde görünebilir. Bunun ardından
pencere iki bölüme bölünmektedir. Bir bölümde klasör gövdesinin dizini, diğer bölümde ise seçilen klasörün içeriği ortaya
çıkmaktadır.
Klasör
gövdesi
Pencerenin sağ tarafında
bulunan bir klasörün içeriğini görmek istediğimizde, pencerenin sol tarafında bulunan gövdenin klasörü üzerine tıklamamız gerekmektedir. Gövdenin bir üst seviyesine ilerlemek
(2) simgenin tıklanmasıyla gerçekleşmektedir. Bir adım önce girdiğimiz klasöre dönmek için (3) düğmesine tıklamalıyız. Bir adım öne gitmemiz için ise
(4) düğmesine tıklamalıyız.
66
WİNDOWS
GÖVDENİN DALLANMASI VE TOPLANMASI
Gövdenin dallanması için "+" ve "-" simgeleriyle çalışmak gerekmektedir.
Simgeler, gövdede bulunan klasörün sol tarafında bulunmaktadırlar. Gövdedeki klasör isminin yanında "+" işareti varsa, o klasörün alt klasörlerinin de
olduğu anlamına gelmektedir. "+" işaretine tıkladığımızda gövdedeki alt klasörler gösteriliyor ve o anda"+" işareti "-" işaretine dönüşüyor. "-" işaretine
tıklandığında alt klasörlerin görünümü klasörün içine çekiliyor ve "-" işareti
"+" işaretine dönüşüyor. Klasör isminin yanında hiçbir simge görünmüyorsa
bu da, o klasörün alt klasörlerinin olmadığı anlamına gelmektedir.
LINUX
Kenar çubuğu (Sidebar) başka görüntüler de sağlıyor. Bu görüntüler resimde göserilen kayan menü ve Tree olanağının seçilmesiyle değişmektedirler.
BİLGİSAYARLAR
Pencerenin sağ tarafında bulunan bir klasörün içeriğini görmek istediğimizde, pencerenin sol tarafında bulunan gövdenin klasörü üzerine tıklamamız gerekmektedir. Gövdenin bir üst seviyesine ilerlemek için "Yukarı" düğmesine tıklamak gerekmektedir. Bir adım önce girdiğimiz klasöre dönmek
için ’’Geri’’ düğmesine tıklamalıyız. Bir adım öne gitmemiz için ise ’’İleri’’
düğmesine tıklamalıyız.
Gövdenin Dallanması ve Toplanması
Gövdenin dallanmasını sağlamak için "ok aşağıya ve "ok yukarıya" simgeleri kullanılır. Simgeler, gövdede bulunan klasörün sol tarafında bulunmaktadırlar. Bu simgeler klasör ve alt klasörden oluşan gövdenin dallanması ve
toplanmasını sağlamaktadır.
67
KLASÖRLER VE DOSYALARLA ETKİNLİKLER
Verilerin korunması ve verimli bir şekilde işlenmeleri için, klasör ve dosyalarla
düzgün işlenilmesi büyük önem taşımaktadır.
Bu sebepten dolayı her bilgisayar kullanıcısının şunları bilmesi gerekmektedir:
• klasörler ve alt klasörler oluşturma ve adlandırma,
• klasörler ve alt klasörler arasında hareket etme girme, çıkma, açma, kapatma
• klasörleri ve alt klasörleri kopyalama,
• klasörleri ve alt klasörleri bir yerden başka bir yere taşıma,
• belli klasörleri ve alt klasörleri silme
• oluşturulmuş klasörlerin ve alt klasörlerin adlarını değiştirme.
WİNDOWS
Kullanıcı yukarda verilen etkinlikeri şöyle yapabilir:
gövdede gösterilen klasörlerle,
pencerede simge halinde bulunan klasörlerle (ya da liste) yapabilir.
Klasör gövdesi
Simge olarak
klasörlerin
tanımlanması
BİLGİSAYARLAR
Klasörler ve dosyalarla yapılan etkinliklerin komutları şuradan seçilebilir:
- aktif pencerenin menüsünden,
- farenin sağ düğmesinin yardımıyla, simge veya pencerenin çalışma alanına
tıklanmasıyla açılan menüden.
Her kullanıcı kendisine en uygun olan şekli seçebilir. Biz klasör ve alt klasörlerin oluşturulmasını değişik yöntemlerle öğreneceğiz.
68
LINUX
Klasörler ve alt klasörlerle etkinlik komutlarını, aktif peceresi olan Düzenle menüsünden veya farenin sağ düğmesine simge ya da pencerenin çalışma
alanına tıklamakla açılan menüden seçebiliriz. Her kullanıcı kendisine en uygun olan yöntemi seçebilir.
WİNDOWS
Windows kullanıcıya, dosyaları yerleştirmesi için ilk önce My Documents
klasörünü sunuyor. Kullanıcının dosyaları burada koruması mecburi değildir.
69
Klasörler, önceden oluşturulmuş klasörlerin içinde oluşturulabilir ya da işletim sistemin desktopuna yerleştirilebilir.
Yeni klasörün oluşturulması için kullanılan komut New ("klasör oluştur")'dur.
Bu komut, File (dosya) menüsünde bulunan klasörün içeriğinde oluşturulan
yeni klasörde ya da çalışma alanına sağ tıklamayla açılan menüde bulunmaktadır.
Yeni klasörün oluşturulma işlemi şöyledir:
- yeni klasörün yeri belirleniyor (yeni alt klasörün oluşturulacağı klasör veya
desktop),
- New ("klasör oluştur") komutu seçiliyor
- yeni klasöre isim verilip Enter tuşuna basılıyor.
Klasör ve alt klasörlerin oluşturulmasında belli bir sıra vardır. Önce klasörler
ondan sonra alt klasörler oluşturulur. Ebeveyin ve çocukların sıralanması gibi.
BİLGİSAYARLAR
KLASÖRLERİN VE ALT KLASÖRLERİN OLUŞTURULMASI
Her Linux kullanıcısının kendi ev (home) klasörü vardır. Örneğin, mehmet
kulanıcının klasörü /home /mehmet olacak ve kullanıcı dosyalarını bu klasörde
kaydedebilecektir. Bir okul bilgisayarında çok öğrenci çalışmaktadır.
V sınıf
Önümüzdeki derslerde her öğrencinin dosya
oluşturması gerekecek - metinler, resimler, müzikler v.b. Dolayısıyla, her öğrencinin okul bilgisayarında kendi klasör gövdesini oluşturması ve
oluşturduğu yeni dosyalarını da burada kaydetmesi gerekecektir.
Va
Meryem
Metinler
Resimler
Emin
Metinler
Resimler
Vb
My Documents
V sınıf
Meryem
Va
V sınıf
Va
Meryem
Emin
Metinler
Resimler
Resiml
Emin
Metinler
Resimler
Resimler
KLASÖRLERİ VE DOSYALARI KESMEK, KOPYALAMAK, SİLMEK VE ADINI
DEĞİŞTİRMEK
Oluşturulan klasör ve dosyalar kesilebilir, kopyalanabilir, yerleri ve isimleri değiştirilip silinebilirler.
SEÇMEK
BİLGİSAYARLAR
Klasör veya dosyaların işlenmesi için önce onların seçilmesi gerekmektedir. Seçmek işlemi, klasör veya dosyanın üzerine farenin sol tıklanmasıyla yapılmaktadır. Bir
klasör veya bir dosyayla işlenebilindiği gibi, klasör veya dosya gruplarıyla da işlenebilinir. Grup, komşu ya da komşu olmayan klasör veya dosyalardan oluşturulabilir.
Komşu klasör ve dosyaların seçilmesi, onların sol tıklamayla çerçeve içine alınmalarıyla yapılabilir.
Komşu klasörler
70
Komşu olmayan klasörler
Komşu olmayan klasör ve dosyalar grubunun seçilmesinde, önce grubun birinci
klasör ve dosyası seçilir, diğerleri ise klavyedeki Ctrl tuşunun basılıp sol tıklanmasıyla seçilirler.
Klasör veya dosyaların kesilmesi, klasör veya dosyayı yerinden almak işlemiyle yapılır. Böylece, klasör ve dosya eski yerinde bulunmayıp başka yerlere yerleştirilebilir.
Komut: Edit → Cut (Düzenle → Kes)
Resimler
Resimler
Aynur
Aynur
Mavrova
Mavrova
Ohri
Ohri
Yılbaşı
Ali
Ali
Kır
Kır
paste
Yılbaşı
Klasör veya dosya kopyalamak, klasörün ya da dosyanın kopyasını oluşturmak
anlamına gelmektedir. Bu işlemle klasör veya dosya bulunduğu yerde kaldığı gibi aynısı başka yerlere de yerleştirilebilir. Komut: Edit → Copy (Düzenle → Kopyala)
Kesilmiş ya da kopyalanmış klasör veya dosyanın yapıştırılması şöyle yapılır: Paste (yapıştır). Komut: Edit → Paste (Düzenle → Yapıştır)
Kopyalanmış ya da kesilmiş klasör veya dosyanın yeni yerlere yerleştirilmesi istenilen sayıda yapılabilir.
Klasörün yeniden adlandırılması eski adını yenisiyle değiştirmek demektir. Komut:
Edit → Rename (Düzenle → Yeni ad ver)
Klasörlerin silinmesi Edit → Delete (Düzenle → Sil) komutuyla gerçekleşiyor ya
da farenin sol tuşuna tıklayarak ve klavyedeki Delete tuşuna basılarak yapılır.
Resimler
Resimler
Aynur
Mavrova
Ohri
Yılbaşı
Ohri
Ali
Mavrova
BİLGİSAYARLAR
Aynur
Yılbaşı
Ali
Kir
Kir
Yılbaşı
71
ÖDEV:
V sınıf
Va
Meryem
Metinler
Resimler
Tarifler
Tuzlu
Sebze
Et
Tatlı
Pastalar
Muz
Çilek
Kurabiyeler
BİLGİSAYARLAR
1. Okul bilgisayarında senin klasöründe Tarifler klasörünü ve resimde gösterilen alt klasörleri oluştur.
2. Pastalar alt klasöründen Muz klasörünü kopyala ve Kurabiyeler klasörüne yapıştır.
3. Pastalar alt klasöründen Çilek klasörünü kes ve Kurabiyeler klasörüne yapıştır.
4. Et alt klasörünü Tuzlu klasöründen sil
5. Tatlı klasörün ismini Şeker olarak değiştir.
72
METİN DÜZENLEME YARDIMCI PROĞRAMLARI
METİN DÜZENLEYİCİLER
Metin yazma proğramları en çok kullanılan faydalı bilgisayar proğramlarıdır.
Metini düzenleme şekline bağlı olarak metinle çalışma proğramları metin düzenleyici ve metin işlemcileri olabilir. Metin düzenleyicileri yazılan metnin görünümünü
daha basit şekilde düzenleme olanaklarına sahiptir, metin işlemcileri ise metnin görünümünü ilginç düzenleme şekilleriyle düzenleme olanaklarına sahiptir. Metin görünümünün düzenlemesine metin biçimlendirilmesi (formatlanması) denir.
BİLGİSAYAR
METİN DÜZENLEYİCİLER
Kısa metinlerin yazılmasını ve onun daha basit şekilde düzenlenip kullanılmasını sağlayan kullanıcı proğramlarına metin düzenleyicileri denir.
Metin düzenleyiciler genelde kısa metinler yazmak için kullanılır. Örneğin, notlar,
adresler, mesajlar ve proğram ya da veb sayfası oluştururken kullanılan proğramlama
dilinde komutları yazmak için kullanılır. Metin düzenleyicilerin genelde şu olanakları vardır:
• metin girme (yazma),
• metinde hataları düzeltme ve metni değiştirme,
• metin bölümlerini bulma ve değiştirme,
• basma,
• kaydetme.
Metin düzenleyicileri bugün kişisel bilgisayarlarında kullanılan işletim sistemlerin
parçalarıdır. Kendi aralarında adı, görünümü ve kullanım şekline göre ayrılmaktadırlar. Windows metin düzenleyicisine Notepad denir. Linuxta farklı kişilerden oluşturulmuş farklı metin düzenleyicileri vardır: vi, nano, pico, KWrite, gedit ve başka. Bunların dışında bilgisayara yüklenebilen ve bu işletim sistemlerinde kullanılabilen başka
metin düzenleyicileri de vadırr.
Metin düzenleyicide metin yazarak, klavyedeki bazı tuşların işlevini ve tüm metin
yazma ile düzenleme kullanıcı proğramlarında kullanılan menü komutlarını tanıyacaksın. Proğramda klavye ve fareyle çalışılır. Menüdeki komutlar, farenin sol tarafının tıklanması veya klavyedeki tuşlara basılmayla uygulanmaktadır.
73
BİLGİSAYARLAR
Biçimlendirilmemiş metin
METİN DÜZENLEME YARDIMCI PROĞRAMLARI METİN DÜZENLEYİCİLER
BİLGİSAYAR
Biçimlendirilmiş metin
PROĞRAMIN ÇALIŞMA PENCERESİNİN GÖRÜNÜMÜ
WİNDOWS
Genelde, Windows işletim sistemiyle birlikte gelen metin düzenleyicisi
NotePad'tir. NotePad'i açmak için şu
işlemi yapıyoruz: Start → All Programs → Accessories → Notepad.
Bunun ardından resimde de göründüğü gibi çalışma penceresi açılıyor:
BİLGİSAYARLAR
LINUX
gedit Metin düzenleyicisi şu
komutla açılmaktadır:
Uygulamalar → Servisler
→ Metin düzenleyici
METİN DOSYASININ KAYDEDİLMESİ
Yeni oluşturulmuş metin dosyasını kaydederken isim verilmesi ve yerleştirileceği yerin (bellek aygıtı ve klasör) belirlenmesi gerekmektedir. Metin
File→ "Save
Save As
As" (Dosya →"olarak kaydet") ya da File →
dosyanın kaydedilmesi File
Save (Dosya → Kaydet) seçenekleriyle yapılmaktadır.
Kaydetme yeri penceredeki (1) ya da (2) ile işaretlenmiş bölümlerde seçilir. (3)’cü
alanda isim verilir. Dosyanın eki txt türündendir ve dosya isminin ardından yazılır.
Bu tür dosya ekleri biçimlendirilmemiş metindir. Yerin ve dosya isminin seçilmesinden sonra Save (Kaydet) düğmesine (4) ya da klavyedeki Enter’e basılır.
Save ve Save As komutları arasında fark vardır. File → Save (Dosya →Kaydet) komutu belgede yapılan değişikliklerin eski ismi ve eski yerinde kaydedilmesini sağlamaktadır. Değiştirilmiş belgenin farklı bir isimle kaydedilmesi gerekiyorsa o
zaman Save As (gibi kaydet) komutu kullanılmaktadır.
74
LINUX
WİNDOWS
3
2
1
4
BASILMA
Kullanıcı, yazılan veya kaydedilen metni ekranda görüntüleyebilir veya yazıcıda
basabilir. Metin basılmaya menüdeki File → Print (Dosya → basılma) komutuyla gönderiliyor. Bu komuttan sonra yeni açılan pencerede, bilgisayar birden fazla
yazıcıya bağlıysa onlardan birinin seçilmesi, kopya sayısının belirlenmesi ve diğer
ayarlamaların yapılması gerekmektedir.
PROĞRAMDAN ÇIKIŞ
Proğramdan File → Exit (Dosya →Çık) komutuyla çıkılmaktadır.
METİN DÜZENLEYİCİ PROĞRAMINDA METİNLE ÇALIŞMA
METİN YAZMAK
Metin, klavyede bulunan tuşların kullanılmasıyla yazılmaktadır. Metin yazarken
bilmemiz gereken bazı kurallar şunlardır:
• klavyedeki işaretin yazılması imlecin (göstergenin) bulunduğu yerden başlıyor - yanan-sönen çizgiden
• büyük harf Shift + harfin aynı zamanda basılmasıyla yazılır,
• Caps Lock düğmesinin açılmasıyla tüm harfler büyük yazılır,
• tuşta bulunan üst işareti yazmak için Shift + düğmeye aynı anda basılır,
• kelimeler arasında boş yer klavyenin uzun tuşuyla - space tuşuyla bırakılır.
• yeni sıraya Enter tuşuna basılarak geçilir.
75
BİLGİSAYARLAR
File → New (Dosya → Yeni) seçeneğiyle metin yazmak üzere yeni belge açılmaktadır. Kaydedilmiş belgenin açılması File → Open (Dosya → Aç) komutu ve
açılması gereken dosyanın isminin seçilmesiyle gerçekleşmektedir.
YAZMAK İÇİN YENİ YA DA ÖNCEDEN KAYDEDİLMİŞ DOSYAYI AÇMAK
YAZI TİPLERİ (FONTLAR)
Yazı tipi alfabe işaretlerin metin düzenleme proğramında yazılış şeklidir.
Proğram kullanıcısı metni yazacağı yazı tipini kendisi belirlemektedir. Yazı tiplerin
kendi isimleri vardır. Örneğin: Times New Roman, Arial, Algerian, Comic Sans
MS v.b. Bir yazı tipi farklı büyüklüklükte kullanılabilir. Aynı yazı tipindeki işaretler
farklı tarzda yazılabilir - kalın, altı çizilmiş ve eğri olabilir.
Yazı tipi, boyutu ve tarzı proğramını kullanıcı Format → Font (Düzenle → Tercihler → "Yazı tipleri ve renkler" komutundan ayarlayabilir ve şeçebilir.
BİLGİSAYARLAR
Merhaba,
Benim adım Notepad,
basit metin yazma proğramıyım
Merhaba,
Yazı tipi: Arial
boyut: 14
Yazı tipi: Arial
boyut: 20
tarz: kalın harfler (B)
Merhaba,
Benim adım Notepad, ve eğri harfler (İ)
Merhaba,
Yazı tipi: Arial
boyut: 20
Yazı tipi: Lithos Pro
boyut: 20
WİNDOWS
Makedonca ya da Türkçe destek şöyle seçilir:
• çubuğun sağ tarafında, saatin yanında bulunan
En simgesine sol tıklamayla açılan menüden Makedonca destek için MK (Türkçe destek için TR)
seçilir.
• Alt + Shift düğmelerin aynı anda basılmasıyla.
TR Turkish
LINUX
Linuxta Makedonca (Türkçe) destek şöyle ayarlanır:
• Üst panelin sağ tarafında bulunan USD simgesine, Mkd (ya da Tr) olmasına kadar tıklıyoruz
• Alt + Shift düğmelerin aynı anda basılmasıyla
Türkçe destekle çalışırken, türk alfabesine özel harflerin yazılması
ğ - [ ü - ] ş - ; i - ' ı - i ö -, ç - .
76
METİNDE DÜZELTMELER
Her günkü hayatta elle yazılan metin ya da yazma makinesinde yazılan metnin değiştirilmesi gerektiğinde tüm metnin yeniden yazılması gerekiyor.
Metin düzenleyicilerde metinin değişmesi ve düzeltilmesi sadece gereken
yerlerde ve istediğimiz kadar değişir, metnin kalan bölümü ise değişiklikler
görmüyor. Düzeltmeler eski metni silerek ve/ya da yeni metnin eklenmesiyle
gerçekleşmaktedir.
METİN BÖLÜMLERİNİ SEÇMEK
Seçmek, işlenecek bölümü işaretlemek ve ayırmak demektir (işaret,
kelime, tümce, satır). Metin bölümünü seçmek: farenin sol düğmesine gereken metnin başında tıklayarak - metini sonuna kadar çekiyoruz ve fare düğmesini bırakıyoruz.
Dogum tarihi:
En cok sevdigi renk:
En cok sevdigi yemek:
Adı Soyadı:
01.01.1999
portakal
lazanya
Hasan Selim
SİLMEK
Klavyedeki tuşların ve menüdeki silme komutunun kullanılması.
Bir işaretin ya da seçilmiş metnin silinmesi şöyle yapılabilir:
• İmlecin sol tarafındaki işaretlerin silinmesi için BackSpace tuşu kullanılır,
• İmlecin sağ tarafındaki işaretler için Delete tuşu kullanılır,
• İmlecin sol tarafındaki işaretin silinmesi için menüden Edit → Delete (Düzenle →Sil) komutu seçilir.
77
BİLGİSAYARLAR
İmleç, metinde değişikliler yapılması gereken yerde yerleştirilyor. Belge içinde imlecin gereken yerde yerleştirilmesine metnin konumlandırılması denir.
İmlecin gereken yere yerleştirilmesi genelde şöyle yapılmaktadır:
• farenin sol tarafına tıklama
• konumlandırma okları (yukarı, aşağı, sağ, sol)
• klavyedeki Home düğmesi, satırın başına yerleştirmek için,
• klavyedeki End düğmesi, satırın sonuna yerleştirmek için.
METİNİ KONUMLANDIRMA
ÖDEV
• Metin düzenleyicisini aç
• Adını soyadını, doğum tarihini, en sevdiğin rengi ve yemeği aşağıdaki şekilde
yaz:
BİLGİSAYARLAR
Adı ve soyadı:
Dogum tarihi:
En sevdigin renk:
En sevdiğin yemek:
Hasan Selim
01.01.1999
portakal
lazanya
°Adı ve soyadı metnini yazdıktan sonra klavyedeki Tab düğmesine bas ve ondan sonra adını ve soyadını yaz
°Diğer verileri de yazarken aynısını yap
Klavyede bulunan Tab düğmesinin işlevi nedir?
Yazılan metni “Yoklama1.txt” olarak adlandır ve okul bilgisayarında senin adındaki klasörde, Metinler alt klasöründe kaydet.
Yeni belge aç
Arial yazı tipini seç, boyutu 16 ve kalın yazma tarzını ayarla
Türkçe desteği seç
“Yoklama1.txt” ki aynı verileri yaz
Yeni dosyayı senin metinler klasöründe “Yoklama2.txt” olarak kaydet.
•
•
•
•
•
•
•
ÖDEV
•
•
•
•
•
•
•
“Yoklama1.txt” dosyasını aç.
Yazı tipi değişmiş mi? Hangi yazı tipine değişmiş?
En sevdiğin rengi değiştir. Backspace ile sil.
En sevdiğin yemeği değiştir. Backspace ile sil.
Yapılan değişiklileri aynı isimle “Yoklama1.txt” olarak kaydet
Şimdi birinci sırayı sil.
Değişiklikleri “degişmeler.txt” olarak yeni isimle kaydet. Hangi komutu kullanacaksın?
• Yazıcıda belgeyi bas.
78
HESAP MAKİNESİ
Gerçek hayatta hepiniz hesap makinesi – basit
hesaplamalar için kullanılan elektronik aygıt, görmüş ya da kullanmışsınız.
İşletim sistemiyle beraber her zaman kullanıcıya matematik işlemler gerçekleştirdiği proğram sunulmaktadır. Hesap makinesinin grafik görünümü ve kullanma
şekli gerçek hesap makinesine çok benzemektedir.
WİNDOWS
Windows işletim sistemiyle birlikte gelen hesaplama proğramı Calculator proğramıdır. Proğramın işlevi
için şunlar gerekmektedir: Start →
All Programs → Accessories →
Calculator.
LINUX
HESAP MAKİNESİ
BİLGİSAYARLAR
Hesap makinesi proğramı
şöyle açılmaktadır:
Uygulamalar → Servisler → Hesap Makinesi
79
Proğram, hesap makinesinin farklı şekillerde görüntülenmesini sağlıyor:
• daha az sayıda matematiksel işlemler ve daha basit ifadeler - Standard (temel)
görüntüsü ve
• daha büyük sayıda matematiksel işlemler ve daha karmaşık ifadeler - Scientific
(bilimsel) görüntü
İstenilen görüntü View (Bakış) menüsünden seçiliyor.
Proğramda matematiksel işlemler sayıların aktarılması ve işlem seçimiyle gerçekleşir. Aktarılan sayı ekranda görünüyor (2). Seçim, hesap makinesinin grafik görüntüsünde (3) klavyenin düğmeleri veya farenin sol düğmesine tıklayarak yapılır.
Daha basit hesaplama işlemleri şunlardır: toplama "+", çıkarma "-", çarpma "*",
bölme "/", karekök "Sqrt" v.b. Aktarılan sayının hesaplama sonucu "=" işaretinin
aktarılmasıyla alınır. Aktarılan unsurların düzeltmeleri (4) bölümüdeki düğmelerle
yapılır. Onların işlevi şudur:
• Backspace (Bksp) - Girilen sayının son rakamını siliyor (aynı işlem klavyedeki
Backspace tuşuyla gerçekleşir),
• CE - Son girilen sayıyı siliyor (ya da klavyedeki Delete tuşu),
• C (Clr) - Girilen ifadenin tümünü siliyor (klavyedeki Esc tuşu)
WİNDOWS
HESAP MAKİNESİ
BİLGİSAYARLAR
(5) bölümdeki düğmeler bellekle işleme imkanı veriyor. Bu düğmeler daha sonraki hesaplama işleminde kullanılacak olan sayıları hafızalama ve koruma işlevini görmektedir:
• MC - Memory Clean, hafızadaki içeriği siliyor.
• MR - Memory Read, hafızanın içeriğini okuyor
• MS - Memory Store, hafızaya yeni veri kaydedip hafızadaki eski veri siliyor.
• M+ - Memory +, hafızadaki eski veriye yeni veri ekliyor.,
• kare, bellek durumunu gösteriyor:
° M ile veri varsa,
° eğer veri yoksa boş
80
EĞİTİM YAZILIMI
Eğitim yazılımı öğrenmek, öğrenme sırasında yardım ya da tek başına öğrenme için
kullanılan bilgisayar proğramıdır.
İnsanlar bilgisayarı çoğu kez öğrenme proğramları için kullanmaktadırlar. Küçük yaştaki çocuklardan başlayıp yetişkin insanlara kadar farklı yaş
gruplarına yönelik değişik eğitim proğramları bulunmaktadır.
BİLGİSAYAR EĞİTİM PROĞRAMLARI ÇEŞİTLERİ
Eğitim yazılımı okuma kitabı, ansiklopedi, sözlük, bilgisayar oyunu, simulasyon
(pilotların eğitimin bir parçası olarak, otomobil sürme ve benzeri) şeklinde olabilir.
BİLGİSAYAR EĞİTİM PROĞRAMLARIN İÇERİĞİ
CD ya da DVD'de eğitim yazılımı, yazılım mağazalarından ya da İnternetten satın alınabilir. İnternetten ücretsiz indirilebilir ya da doğrudan İntenetten (online)
bellli internet sitelerinden kullanilabilir.
81
EĞİTİM YAZILIMI
EĞİTİM YAZILIMIN SATIN ALINMASI
BİLGİSAYARLAR
Eğitim yazılımı farklı amaçlı olabilir. Örneğin, yabancı dil, matematik, tarih, coğrafya, sanat, sağlık ve benzeri bilimlerin öğrenilmesi amacıyla kullanılabilir.
Bilgisayar eğitim proğramları metin, grafik, ses, video klipler ve diğer bağlantılı
(link) içeriklerinden oluşmaktadır.
Eğitim proğramın kullanıcısı gereken bilgileri arayıp bulabilir, sorulan sorulara
cevap alabilir, kendi bilgisini kontrol edebilir v.b.
EĞİTİM YAZILIMI İÇİN VEB SİTELERİ
Devamda satılan ya da ücretsiz indirilebilen eğitim içeriklerin onlayn kullanmasını
sağlayan veb sitelerin adresleri verilmiştir:
ENCARTA - Encarta Microsoft yazılım şirketinin multimedia ansiklopedisidir. DVD, birkaç CD'den ya da İnternetten www.microsoft.com/Encarta sitesinden satın alınabilir.
Ansiklopedinin içeriklerine encarta.msn.com sitesine abone
olup on-line da ulaşılabilir. Aynı veb sitesinde içeriklerin bir
bölümü ücretsiz de kullanılabilir.
Şu anda bu ansiklopedi 60.000 farklı alanlardan yazı sunuyor. 25.000'den fazla fotoğraf ve tanım, 800'den fazla video
ve kullanıcıya interaktif etkinlikler, 3000'den fazla ses ve müzik klipleri içeriyor. Ansiklopedi durmadan yenileniyor, değişiyor ve kendi alanında
uzman olanlar tarafından düzeltiliyor.
WİKİPEDİA - on-line serbest ve fazla dilli ansiklopedidir.
www.wikipedia.org veb sitesinden ulaşılıyor. Encarta’ya kıyasen
bunların içerikleri uzmanlar tarafından değil de tüm dünya kullanıcıları tarafından yazılıp düzenleniyor. Wikipedıa Makedonca dilinde de vardır ve buna mk.wikipedia.org veb sitesinden ulaşılır.
WEBOPEDİA - Webopedia bilgisayarlar ve İnternet alanlarından terimleri, ifadelerin ve kısaltmaların anlamını açıklayan ücretsiz on-line ansiklopedisidir. www.webopedia.com
Veb sitesinden ulaşılabilir.
ELEKTRONİK ATLAS - maps.google.com veb sitesinden uzaydan yeryüzüne yapılan çekimleri toplayarak herhangi bir yerin haritasının çizilmesini sağlayan on-line atlasın kullanılmasını sağlıyor. Coğrafya okunurken Google
Earth atlas olarak kullanabilen yazılımdır.
HESAP MAKİNESİ
BİLGİSAYARLAR
ÇOCUKLAR İÇİN EĞİTİM YAZILIMI
kids.nationalgeographic.com
ASTRONOMİ ALANINDAN EĞİTİM
YAZILIMI
www.astronomija.com.mk.
SÖZLÜKLER
www.m-w.com/dictionary/, http://rechnik.on.net.mk.
82
SORULAR
Bilgisayarda donanım aygıları
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Bilgisayar sistemi nedir?
Yazılım nedir?
Donanım nedir?
Bir kişisel bilgisayarda genellikle bulunan donanım parçalarını say !
Kasanın ön tarafında bulunan düğmeleri say!
Kasanın ön tarafında durmadan yanan ışıklar ile yanıp sönen ışıklar ne gösteriyor?
Kasanın ara tarafında ne var?
Hangi port bilgisayar ve takılan aygıt arasında en hızlı veri erişimi sağlıyor:
• paralel
• dizili
• USB
• Firewire
83
SORULAR
1. Aşağıda verilen bilgisayar aygıt gruplarından hangileri dış aygıtlardır?
• Ekran, klavye, fare, yazıcı
• Sabit disk, disket, CD, DVD
• Anakart, sabit disk ve işlemci
2. Bilgisayara bağlandıkları şekle göre dış aygıtlarını nasıl ayırıyoruz?
• kablolu ve kablosuz,
• bağlanmış ve bağlanmamış,
• iç ve dış
3. Bilgisayara dış aygıtların kablosuz bağlanma teknolojilerden bugün en popüler
olan hangisidir?
4. Bilgisayarın giriş dış aygıtları aşağıdakilerden hangisi için kullanılıyor:
• Bilgisayara verilerin aktarıması,
• Bilgisayar kullanıcısına verilerin gösterilmesi,
• Bilgisayara aktarılan verilerin korunması için.
5. Giriş dış aygılarını çevrele:
• klavye,
• ekran,
• yazıcı,
• fare,
• tarayıcı.
BİLGİSAYARLAR
Dış Donanım Aygıtları
6. Giriş dış aygıtların işlevi nedir?
7. Çıkış dış aygıtlarını çevrele:
• klavye,
• ekran,
• yazıcı,
• fare,
• tarayıcı.
8. Çıkış dış aygıtların işlevi nedir?
9. Klavyede tuş gruplarını say!
10. Farenin düğmelerini say ve onların fonksiyonlarını açıkla!
11. Görünüşe ve çalışma şekline göre ne tür ekranlar vardır?
12. Ekranın ön tarafına ne denir?
13. Ekranın çözünürlüğü nedir?
• ekranın boyutu
• resmin gösterildiği ekranın yatay ve dikey noktaların sayısı
• ekran türü
14. Bildiğin farklı yazıcı türlerini say !
15. İyi bir yazıcı hangi özelliklere sahip olmalıdır?
16. Farklı yazıcı türlerinde harcanan malzemeleri say !
Kasanın Parçaları
BİLGİSAYARLAR
Bilgisayar kasasının içine yerleşmiş en önemli parçaları say!
Anakart'ta hangi önemli elektronik aygıtları yerleşmiştir?
ROM belleğinin işlevi nedir?
RAM belleğinde hangi proğramlar yerleşiyor?
• bilgisayarda belli bir anda çalıştırılan proğramlar
• bilgisayarın tüm proğramları
5. Bilgisayarı kapattıktan sonra RAM belleğin içeriği siliniyor mu? Bunu neye göre
anlayabilirsin?
6. Ana kartın hangi bölümünde bilgisayarda veriler işleniyor?
• ekran
• sabit disk
• işlemcide
SORULAR
1.
2.
3.
4.
84
7. Bilgisayarın hangi aygıtında kalıcı veri ve proğramlar korunuyor?
• işlemcide,
• sabit diskte
• ekranda
8. Bilgisayarı kapattıktan sonra sabit diskin içeriği siliniyor mu? Neden?
9. Bilgisayarda bağlanabilir bir kaç elektronik kart türünü say !
10. Ekranı bilgisayara bağlamak için kullanılan elektronik karta ne denir?
11. Ses aygıtlarını bilgisayara bağlamak için kullanılan elektronik karta ne denir?
12. Bilgisayara yeni kartlar eklenebilir mi?
13. Anakartta elektronik kartların takıldığı bölümlere ne denir?
• slotlar,
• portlar,
• bağlayıcılar.
Bellek Aygıtları
SORULAR
BİLGİSAYARLAR
1. Bilgisayar bellek aygıtları ne için kullanılır?
• verileri korumak,
• verileri göstermek,
• verilerin işlenmesi için.
2. Ana bilgisayar belleğini hangi bellek aygıtları oluşturuyor, hangi bellek aygıtları
ise yardım bellek aygıtlarıdır?
3. Bellek aygıtların bellek kapasitesi neye göre ölçülüyor:?
• bellek aygıtın boyutlarına göre.
• aygıtın sahip olduğu bellek boyutuna göre.
4. 1 Baytta kaç bit vardır?
• 10,
• 8,
• 100.
5. Bayt'tan daha büyük bellek kapasitesi ölçüm birimleri hangileridir?
6. Bildiğin bellek aygıtlarını say !
7. Onların bellek kapasitesi ne kadardır?
8. Verileirin yazılış şekli ve bellek büyüklüğüne göre hangi CD türleri var?
9. Ne tür DVDler var?
85
Yazılım
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Bilgisayar proğramı nedir?
Gereken bilgisayar proğramları nasıl satın alınabilir?
Bilgisayar proğramlarını oluşturan kişilere ne denir?
Proğramlama dili nedir?
Siz de proğramlama dillerinden birini öğrenip proğram yazabilir misiniz?
Kullanışına göre bilgisayar proğramları nasıl olabilir?
İlgilenen kullanıcılara alınan şekle göre bilgisayar proğramları nasıl olabilir?
Yasalı yazılım nedir, yasadışı - korsan yazılımı ise nedir?
Bilgisayar Oyunları
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Video oyunar nedir?
Video oyunların oynanması için kullanılabilen aygıtları say !
Oyun konzolları nedir?
Bügün en popüler oyun konzolları hangileridir?
Bilgisayar oyunları nedir?
Dünyada ilk bilgisayar oyunun ismi neymiş ve ne zaman yapılmış?
İlk bilgisayar oyunu kişisel bilgisayar için mi yapılmış?
Kişisel bilgisayarlar için yapılan bilgisayar oyunları nasılmış:
• savaş içerikli oyunlar
• metinsel maceralar
• grafik mantık oyunları
9. Bugünkü bilgisayarlar oyunlarının başarılı bir şekilde oynanmaları için bilgisayarda hangi dış aygıtların bulunması ve bilgisayarın hangi özelliklere sahip olması gerekmektedir?
10. Oyunların özellikleri nedir?
11. İçeriğine göre bilgisayar oyunları nasıl olabilir?
12. Grafik görüntüsüne göre bilgisayar oyunları nasıl olabilir?
1. İşletim sistemi nedir?
2. Kişisel bilgisayarlarda bügün hangi işletim sistemleri kullanılıyor?
SORULAR
BİLGİSAYARLAR
İşletim Sistemi
86
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
En eski işletim sistemi hangisidir?
Kişisel bilgisayarlarda en çok rastlanan işletim sistemi hangisidir?
Hangi işletim sistemi ücretsiz ve kullanıcılar tarafından değiştirilmeye açıktır?
İşletim sistemiyle metinsel ve grafiksel şekilde çalışmak nedir?
Bir işletim sistemin çok faydalı-kullanılır olması ne demektir?
Bir bilgisayara birden fazla işletim sistemi yüklenebilir mi?
İşletim sistemin grafik şekilde tanımlanması sırasında hangi elemanları görebiliyoruz?
10. Farklı işletim sistemlerin çalışma alanı - Desktop'un aynı görüntüsü var mı?
11. Simge nedir?
12. Pencere nedir?
13. Pencerenin hangı parçaları vardır?
14. Pencerenin üst sağ kısmında bulunan düğmelerin fonksiyonları nedir?
Klasörler ve dosyalar
Klasör nedir?
Klasörün içeriği ne olabilir?
Klasör için kullanılan başka isimler hangileridir?
Klasörleri kim oluşturabilir?
Klasörün özellikleri nedir?
Klasörü gövde şeklinde göstermenin ve gövde şeklinde gösterilen klasörlerle çalışmanın avantajları nelerdir?
7. Bir klasör içinde oluşturulabilecek alt klasör sayısı sınırlı mıdır?
8. Klasörlerin ve alt klasörlerin dallanmasına dikkat etmek gerekir mi? Neden?
9. Dosya nedir?
10. Dosyanın diğer isimleri nedir?
11. Dosyaları kim oluşturabilir?
12. Dosyanın özellikleri nedir?
13. Dosyayı kim isimlendirebilir?
14. Dosya uzuntusu nedir?
15. Dosya uzunutusu nasıl verilir?
SORULAR
BİLGİSAYARLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
87
Metin düzenlemek için yardımcı proğramlar - metin düzenleyiciler
1.
2.
3.
4.
5.
Metin düzenleyicisi nedir?
Her işletim sistemi genelde metin düzenleyiciyle birlikte mi geliyor?
Metin düzenleyici ve metin işlemci arasında fark nedir?
Biçimlendirilmemiş metin nedir?
Metin düzenleyici proğramlar ne için kullanılır?
• kısa notlar ve mesalar yazmak için
• uzun metin yazmak için
• bazı proğramda belli bir proğramlama dilinde komutların yazılması için
6. Alfabe, yazı tipi, yazıt tipi tarzı ve yazı tipi boyutu nedir?
7. Klavyede Makedonca (ya da Türkçe) destek nasıl ayarlanıyor?
8. Metin düzenleyici tarafından yazılan metin pencerenin hangi bölümünde yazılmaya başlıyor?
• en üst sol tarafından
• İmlecin yanıp söndüğü yerden
• pencerenin ortasından
9. Klavyedeki hangi tuş harfin büyük yazılmasını sağlar?
10. Klavyedeki tüm harflerin büyük yazılması için klavyedeki hangi tuşun basılı olması gerekiyor?
11. Kelimeler arasında boş yer bırakmak için hangi tuşu kullanmalıyız?
12. İki kelime arasında ne kadar boş yer bırakılır?
13. Klavyenin hangi tuşuyla yeni satıra geçilebilir?
14. Metindeki bir işaretin silinmesi klavyenin hangi tuşuyla gerçekleşir?
15. MER|HABA sözünde R ve H harfleri arasında imleç yanıp sönerse o zaman
Delete tuşuyla MERHABA sözünden ____ harfi silinecek. Backspace tuşuyla
MERHABA sözünden ____ harfi silinecek.
16. Metnin bir bölümünün seçilmesi ne demektir?
1. Hesap makinesi proğramında sayılar hangi iki yöntemle aktarılabilir?
2. Hesap makinesine girmeden aşağıdaki işlemi hesaplamayı dene! Ondan sonra
kontrol et:
• 5+3MS+MR=
• 2MS3*4MS+MR=
• 2MS3*4MCMS+MR=
SORULAR
BİLGİSAYARLAR
Hesap Makinesi
88
Eğitim yazılımı
SORULAR
BİLGİSAYARLAR
1. Eğitim bilgisayar proğramları uygulamalı (kullanılırı) proğramlar yoksa bilgisayar sistemli proğramlar mıdır?
2. Eğitim bilgisayar proğramları ne şekilde olabilir?
3. Eğitim yazılımını kim ve nerede kullanabilir?
4. Eğitim yazılımı nereden satın alınabilir?
5. Eğitim yazılımın interaktif olması ne demektir?
6. Eğitim yazılımın multimedyalı (çok ortamlı) olması ne demektir?
7. Wikipedia nedir?
89
MULTİMEDYA
(ÇOKLU ORTAM)
Multimedya,
aynı zamanda
metin, resim, ses,
video klipler ve
müzik kullandığı
belli içeriklerin
gösteriş şeklidir.
Çoklu ortamda
gösterilen içerikler,
onların kulanıcılar
tarafından en iyi
ve en ilginç şekilde
anlamalarını
sağlamaktadırlar.
Örneğin kaplan
sözcüğünün
yazılarak tarif
edilmesi, kaplanın
resim, video ve ses
çıkarılmasyla tarif
edilmesine kıyasen
daha az verimli
olacaktır.
MULTİMEDYA
(ÇOKLU ORTAM)
90
MULTİMEDYA
91
MULTİMEDYA TERİMİ
Multimedya, aynı zamanda metin, resim, ses, video klipler ve müzik kullandığı belli içeriklerin gösteriş şeklidir. Çoklu ortamda gösterilen içerikler, onların kulanıcılar tarafından en iyi ve en ilginç şekilde anlamalarını sağlamaktadırlar. Örneğin kaplan sözcüğünün yazılarak tarif edilmesi, kaplanın resim,
video ve ses çıkarılmasyla tarif edilmesine kıyasen daha az verimli olacaktır.
BİLGİSAYAR MULTİMEDYA PROĞRAMLARI
Bilgisayar multimedya proğramları
yazı, resim, fotoğraf, ses, animasyon, video klipler ve bağlantılar karışımı olan
içeriklerden oluşmaktadır.
Linkler kullanıcının fareye tıklamasıyla
multimedyalı proğramının içinde "gezinmesini" sağlayan bağlantılardır.
Örneğin Multimedyalı proğramlar şunlardır: eğitim yazılımı, bilgisayar oyunları,
veb siteleri, bilgisayar simulasyonları, sunum proğramları v.b. Multimedya proğramları büyük ve bellek aygıtlarına çok
fazla bellek kabul ediyorlar. Onların boyutu, içeriklerinin bir parçası olan ses ve
video dosyaların büyüklüğünden kaynaklanmaktadır.
SES VE VİDEO DOSYALARI
BİLGİSAYARLAR
Sesli verilerden oluşmuş olan dosyaya sesli ya da audio dosyası denir. Audio
dosyalar içeriğine göre ses ya da şarkılardır. Genelde rastlanan audio dosya formatları şunlardır: WAV, OGG, MID, MP3, WMA, CDA ve başka.
Video verilerden oluşmuş dosyalara video dosyaları denir. Video dosya içerikleri
video klipler ya da filmlerden oluşmaktadır. En çok rastlanan video dosya formatları şunlardır: MOV, WMV, DIVX, AVI, MPEG, MPG ve başka.
92
SESLİ VE VİDEO DOSYALARLA ÇALIŞMAK İÇİN KULLANILAN
PROĞRAMLAR
Audio ve video dosyalar, bilgisayarda ortam yürütücüsü (Media Player) olarak adlandırılan proğramlardan dinlenebilir ve izlenebilir. Kullanıcılar audio ve video dosyaları birçok farklı ortam yürütücülerden birini seçebilir. Daha yaygın ortam yürütücü proğramları şunlardır: Windows Media Player, Totem, Ritam Box, ITunes, Real Player, QuickTime v.b. Bunlardan bazıları audio bazıları ise videodur, fakat genelde audio/video yürütücüleridir.
KODEK (CODEC) PROĞRAMLARI
Şimdiye kadar istediğiniz video klibi ya da filmi bazı ortam yürütücüden açmayı denerken, onların açılmaması ya
da sadece sesi işitip görüntünün olmadığı durumlara düşmüş müşünüz? Eğer bu sorunu çözmek isterseniz, ismi
KODEK olan proğrmlarla "tanışmanız" gerekiyor!
Ses ve video dosyaları büyük ve bellek aygıtlarına çok fazla bellek kabul ediyorlar. Bir CD'de fazla şarkıların ya da bir CD veya DVD'de bütün bir filmin
korunması için onların küçülmesi - sesli ve video dosyaların orijinel büyüklüğünün sıkıştırılması gerekiyor. Dosyaların küçülmesi sırasında orijinel büyüklüğünün ne kadar azalmış olmasına bağlı olarak dosyalar az-çok kalitesinden
kaybediyor. Dosyalar açılmalarına kadar sıkıştırılmış durumdadır. Ortam yürütücüsünde kullanıldıklarında dosya içeriklerinin görünmesi için onları sıkıştırılmış durumdan çıkarmak- genişletmek gerekmektedir.
BİLGİSAYARLAR
Audio ve video dosyaların oluşturulmasında küçülmesini ve ortam yürütücüsüyle açıldığında genişlenmesini sağlayan proğramlara KODEK (Codec - COmpressionDECompression) denir.Sesli dosyaların sıkışmasını sağlayan en popüler formatlar MP3 ve
OGG'dir, video dosyaların sıkıştırılmasını sağlayan en popüler formatlar ise şunlardır: DivX,
XviD, WMA, RealVideo v.b.
93
WİNDOWS
WİNDOWSTA MULTİMEDYA
BİLGİSAYARLAR
Windows işletim sistemiyle multimedia dosyalarıyla çalışmayı sağlayan
birkaç proğram geliyor:
• Sound Recorder,
• Volume Control,
• Windows Media Player,
• Windows Movie Maker.
Bu proğramları kullanmak için bilgisayarda hoparlörler, kulaklıklar ve
mikrofon gibi aygıtların bağlı olması gerekmektedir.
Sound Recorder
Sound Recorder WAV audio dosyaların işitilmesini ve kaydedilmesini sağlayan basit bir proğramdır. Kaydedilen videolar İnternette, sunumlarda, video kliplerde v.b. yerlerde kullanılabilir. Kaydedilen audio dosyaların uzunluğu çok kısadır, yaklaşık 1 dakika.
Proğram şöyle açılır: Start → All Programs → Accessories →Entertainment → „Sound Recorder“.
Pencerede görünen bölümlerin şu anlamları vardır:
1. Kaymacın durumuna kadar çalınan bölümün uzunluğu /san.
2. Kaymaç
3. Başlangıca hızlı dönme
4. Sona hızlı gitme
5. Başlat
6. Durdur
7. Kaydetme
8. Ses kaydının toplam uzunluğu/san.
VOLUME CONTROL
Volume Control proğramı şöyle açılıyor:
• Start → „All Programs“→ Accessories → Entertainment ya da
• "Task bar" çubuğunun sağ tarafında bulunan hoparlör simgesine çift tıklamayla açılmaktadır.
94
WİNDOWS
Volume Control proğramı bilgisayardan ve bilgisayara: hoparlörlerin (kulaklıkların), PC nin içinde yerlemiş hoparlörlerin, mikrofonun,
CD'den müziğin ses yüksekliğin değişmesi için kullanılır.
Ses yüksekliği dikey kaymaçların(1) aşağıya ya da yukarıya çekilmesiyle
ayarlanıyor. Her dikey kaymacın üzerinde bulunan yatay kaymaçlar (2) sol
ve sağ hoparlörün seslerini dengelemek için kullanılır.Bilgisayarda sesle ilgili
yüklenmiş ya da bağlanmış aygıtlara bağlı olarak yatay kaymaçların sayısı değişiyor. Mute düğmesi (3) sesin tamamen kapanmasını sağlıyor.
WINDOWS MEDIA PLAYER
Windows Media Player proğramı şu olanakları sunuyor:
• müzik dinlemek,
• filmler ve video klipler izlemek,
• Audio CD'den müzik dosyalarını farklı format dosyalarına dönüştürmek
- müziğin sıkıştırılması (Rip)
• CD'ye müzik kaydetmek (Burn)
Proğram şu şekilde açılıyor:
Start → „All Programs“→„Windows Media Player“
BİLGİSAYARLAR
Pencerenin parçaları şunlardır:
1. Proğramın adı
2. Proğram penceresinin çalışma
düğmeleri,
3. Menü listesi
4. İleri ve geri gitme düğmeleri
5. Film ve müziklerin dinlendiği
sırada görünen görsel efektlerin,
seyredilen resimlerin veya seçilen
menünün içeriğine bakıldığında kullanılan çalışma bölümü
6. Müzik ya da filmin durumunu kontrol eden düğmeler,
7. Film veya şarkının o anki durumunun gösterilme veya değiştirilmesini
sağlayan kaymaçlı çubuk,
8. Pencerede gösterilen proğramın görünümünü değiştiren düğmeler.
95
Çizgi
filmi
Müzik
dinlereken
görsel efektler
Müzik dinlereken görsel
efektler
Menü listesi şu şekilde ayrılmıştır:
Now Playing menüsü şu olanakları veriyor:
Panelin açılması ya da kapanması
Müzik dinlendiğinde görsel efektler tipini seçme v.b.
Cancel
Panelin
açılması ve
kapanması
Görsel efektin
seçimi
BİLGİSAYARLAR
Library menüsü şu olanakları veriyor:
- playlisti kurma - seçilen şarkılar grubu - (1). Bu şarkılar sırasına göre veya
rastgele olarak dinlenebilir (shuffle) - (2),
- müzik, video dosya veya resim ve fotoğrafların farklı kategorilere göre kütüphanelerde düzenlenmeleri: (3) sanatçı, aktör,Tv dizisi, tarz, albüm, tarih, söz ve şarkılara göre gruplaştırma olabilir.
96
WİNDOWS
Rip menüsü müziğin audio CD'den sıkıştırılmış format dosyalarına dönüştürülmesini sağlıyor (mp3, wma, wav vb). Rip, audio CD'nin bilgisayardan CD'siz veya başka bir taşınabilir aygıttan (örneğin iPod'tan) dinlenilmesine imkan vermektedir.
Burn menüsü şarkıların kütüphaneden CD'ye kaydedilmesini sağlamaktadır. Kaydetmek işlemi, herhangi bir CD yürütücüsünde dinlenebilen audio CD’de olabildiği gibi, sadece belli formatları (mp3, wma) okuyabilen
CD yürütücülerinden dinlenenbilen data CD’ de (mp3, wma v.b) de gerçekleşebilir .
Sync menüsü şarkıların bilgisayardan herhangi bir müzik dinleme aygıtına sekronizasyonunu (eşleme) sağlamaktadır.
Media Guide menüsü on-line müzik satın alma, İnternet radyo, müzik
yürütücü indirmeden oluşan multimedya içeriklerinde rehber konumundadır.
WİNDOWS MOVİE MAKER
Windows Movie Maker video dosyaların oluşturulmasını ve işlenmesini sağlayan proğramdır.
Proğramın orijinal video dosyalarına metin, resimler, müzik, değişik görsel efektler v.b. eklenebilir. Video dosyaların bölümleri kesilebilir veya belirli sahnelerden resimler yapılabilir. Görsel efektlerin geçişine imkan veren birden fazla dosya aralarında istenilen sırada bağlanabilirler. Bu proğramda, belirli bir sıra ve kullanım süresinde gösterilen ard arda dizilmiş
resim ve fotoğraflardan oluşan yeni
bir video dosya oluşturulabilir. Sıradaki resme geçiş görsel efektler, resim üzerine metin yazma, ses ya da
müziğin aktifleştirilmesiyle gerçekleşebilir.
BİLGİSAYARLAR
Winddows Movie Maker proğramı
şu şekilde açılır: Start → All programs→ Windows Movie Maker.
97
WİNDOWS
Penceredeki daha önemli parçaların anlamı şudur:
1. Video, audio ve grafik dosyaların aktarılması yeni video dosyanın oluşturulmasında elemanlar olarak kullanılacaktır.
2. Video dosyadaki elemanların ayarlanması (sıralama, kullanım süresi,
animasyon seçimi, geçiş efektleri v.b.).
3. Yerleştirilecek yerin seçimine göre video dosyanın kaydedilmesi.
4. Video dosyanın (video klipleri, audio dosyaları, resimler görsel efektler,
animasyonlar v.b.) oluşturulmasında, (1) ve (2) adımlarında seçilen dosya ve
efektlerin görünümünü göstermek.
5. Video dosyanın içerdiği elemanların
sıralama bölümü (tıkla- çek - bırak). Bu
bölümde şunlar gösterilebilir:
• Video dosyaların ve tüm elemanların
süresi,
• Video dosyanın elemanlarının görünme sırası.
Görünümü değiştiren düğme
Görüntüleme sırasına göre video elemanları
Resimler ve video dosyalar
Geçiş efektleri
Video dosyalardan alınan sesler
Merhaba
BİLGİSAYARLAR
Başlık
Video elemanarın zaman göstergesi
Geçiş
efektler
Resim
Video
klip 2
Video
klip 2
Aktarılmış müzik ve sesler
Video dosyasına aktarılan metin
6. Video klibin gösterildiği ekran. Ekranda (1) video dosyanın o anki görüntüsünden resim yapılması (2)’nin altında bulunan düğmeye tıklanması
yeterlidir, ardından resmin isim ve yerinin seçilmesi gerekmektedir (3).
98
WİNDOWS
Yeni video dosyayı kaydettiken sonra bazı yürütücüden izlenebilir
LINUX
LİNUXTA MULTİMEDYA
Ubuntu masa üstü yönelik Linux sistemidir. Diğerleri arasında multimedya verilerle hergün temasta olan sıradan kullanıcılara da yöneliktir. Buraya ses ve videolar da dahildir. Verilerle çalışılması için Ubuntu multimedya birtakım uygulamalar içermektedir. Bu uygulamalar, Uygulamalar menüsünde bulunan "ses ve video" alt menüsünde yer almaktadır.
SES HACMİ
BİLGİSAYARLAR
LİNUXTA MULTİMEDYA
"Ses hacmi" uygulaması bilgisayardan çıkan ses yoğunluğunun ayarlanmasını sağlamaktadır. Bu uygulamadan ses yoğunluğunun dengesi, ses çıkaran özel elemanlar (aygıtlar), sol ve sağ hoparlörün ses yoğunluğu ve sesin tamamen kısılması kontrol ediliyor. Bu uygulama aplet şeklinde çalışıyor ve Ubuntunun başlama koşulu sırasında hoparlör şeklinde olan simge
üst çubuğun sağ tarafında bulunuyor.
99
Farenin çift tıklanmasıyla ses hacminin ayarlanma uygulaması açılıyor.
Resimde birkaç kaymaç görünüyor ve bunların arasında Master kaymaçı
ana çıkış sesine uygulanıyor. Diğer elemanlar ve bilgisayarda olan aygıtlar
(dizi girişi, CD, mikrofon) da görünüyor. Dolayısıyla bu uygulamada her
aygıtın özel olarak ses hacmi ayarlanabiliyor.
BİLGİSAYARLAR
AUDİO CD'LERİN İŞİTİLMESİ
Audio CD'ler ayrı şarkılar şeklinde ses kayıtları içermektedir (Standard
CD diskinde 74 dakikaya kadar). Diski CD aygıtına yerleştirdikten birkaç
saniye sonra çalışma alanında "Audio disk" simgesi beliriyor ve Sound Juicer uygulaması devreye geçiyor.
Pencerenim üst kısmında diskin başlığı, yorumcu, müzik tarzı ve toplam
süre gösteriliyor. Listenin alt kısmında diskte bulunan şarkılar (ses
kayıtları) gösterilmekte ve CD diskini CD aygıtına yerleştirdiğimizde tüm kayıtlar seçilmiş durumda
oluyor. Bu da, CD'de bulunan tüm
kayıtların (birer birer) dinleneceği
anlamına gelmektedir. Şarkılardan
biri seçimden çıkarıldığında sıra o
şarkıya geldiğinde hemen başka bir
şarkıya geçiş yapılır. Başla düğmesi diskin içeriklerin başlanması için
kullanılmaktadır.
100
AUDİO DOSYALARIN AÇILMASI
Audio dosyaları ses kaydı içermekte ve genelde wav, ogg ya da mp3
uzantıları mevcuttur. Audio dosyanın en basit şekilde açılması onun simgesine çift tıklamayla gerçekleşir (Nautilus üzerinden). Dosya ogg formatındansa, onun açılması için
kodekler gerekmiyor. Bu tür
formatlı bir dosya Totem izleyicisi tarafından açılır. Bu
proğram genelde video kayıtları için kullanılmaktadır
fakat audio kayıtlarını da açmaktadır. Totem izleyicisi
şu komutla açılıyor: Uygulamalar→ ses ve video→
Film oynatıcısı.
BİLGİSAYARLAR
Pencerenin merkez bölümünde (resimde siyah donatılmış bölüm) o
anda çalınan müziğe göre hareketlenen animasyon görünmektedir. Aşağıdaki bölümde başlama, ara verme, önce ya da sonraki kayda geçme kontrolleri bulunmaktadır. Zaman kaymaçı audio dosyanın zamanını ve açılan
kaydın o anki durumunu göstermaktedir. Kullanıcı bu kaymaçı sağa sola
hareket edip kayıt üzerinden ileri-geri gidebilir. Sağ tarafta bulunan "yan
çubuk" ta kullanıcı şarkılar ekleyebilir ya da çıkarabilir, çalma listesini kaydedebilir.
Audio dosyaların büyük bölümü MP3 formatında kayıt ediliyor. Bu bölümde kodeklerin yüklenmesi ve
MP3 kayıtların açılış şekli açıklanmıştır. Kodeklerin en kolay
yüklenme yöntemi Ubuntu otomatik yükleme yöntemidir.Yüklenmesnin başlatılması için MP3
şarkısına iki kez tıklamak yeterlidir.
101
LINUX
Bundan sonr a şarkıyı açmaya deneyen Totem izleyicisi açılmaktadır. Kodekler henüz yüklenmediklerinden dolayı kullanıcıya, Ubuntu gereken kodekleri aramaya geçsin mi sorusu sorulmaktadır.
Aramanın başlatılması için bilgisayarın İnternete bağlı olması gerekmektedir. Arama birkaç saniyeden birkaç dakikaya kadar sürebilir.
BİLGİSAYARLAR
Bulunduktan sonra, kodekler gösteriliyor.
Kullanıcı kodekleri seçiyor ve aynı zamanda hukuk kurallarından dolayı
yükleme koşullarını kabul etmesi gerekiyor.
102
LINUX
Onaydan sonra Yüklet düğmesine tıklanır. İşletim sisteminde sistem değişiklikleri yapılmaları gerektiğinden dolayı yüklemeyi sadece yönetici (administrator), kendi şifresini girdikten sonra yapabilir.
BİLGİSAYARLAR
Bundan sonra yükleme dosyaların alınması ve ardından kodeklerin otomatik yüklenmesi başlıyor. Kodekler yüklendikten sonra, Totem izleyicisi
MP3 şarkıyı çalmaya devam edecektir. Yüklenen yazılım sadece audio kodekleri değil, video kayıtlar için kodekler de içermektedir.
Totem izleyicisi müziğin çalınması için sadece temel işlevsellikleri sunmaktadır. Kullanıcının çok şarkıları varsa, dosyaların düzenlenmesi ve onların daha kolay yönetilmesi gerekirse Ubuntu Ritamboks müzik dinleme
uygulamasını sunuyor. Onun simgesi Uygulamalar → Ses ve video menüsünde bulunabilir. Bu uygulamanın görünümü resimde verilmiştir.
103
LINUX
Uygulamanın üst bölümünde müzik çalma ve listenin tekrarlanma kontrolleri ile sıradaki şarkının rastgele seçilmesi bulunmaktadır. Sol tarafta
birkaç kategoriye ayrılmış kütüphane, kullanıcının çalma listesi ve şarkılar
içeren ek aygıtlar (Örneğin CD aygıtı) bulunmaktadır.
Kullanıcı şarkıları birer birer aktarma yerine bütün bir şarkı dizini birden
ekleyebilir. Bunu Müzik → Klasör Ekle komutuyla sağlayabilir. Şarkı dizinini aktardıktan sonra, Ritamboks İnternette şarkının yorumcusu,albümü
ve albüm kapağı hakkında ek bilgiler aramaktadır. Alınan bilgilere göre
Ritamboks şarkıları yorumcu ve albüme göre gruplaştırıyor.
BİLGİSAYARLAR
RADYONUN AÇILMASI
İnternet radyosu İntenette radyo ortamının yayılmasının yeni yöntemlerinden birisidir. Bu yayın şekli kullanıcıların istediği radyo istasyonlarını dünyanın her yerinden dinlemelerini sağlamaktadır. İnternet üzerinde
radyo dinlemek için audio dosyaların dinlenmesini sağlayan Ritamboks
proğramı kullanılmaktadır. Ritamboksun Kütüphane bölümünde Radyo
listesi bulunmaktadır. Kullanıcı bu liste üzerine İnternetten yayın yapan
radyo istasyonlarını düzenleyebilir.
104
LINUX
BİLGİSAYARLAR
Listeye yeni radyo istasyonu eklemek için şu komut kullanılıyor: Müzik
→ New Internet Radio Station ya da listenin boş alanında farenin sağ
düğmesine tıklayarak "New Internet Radio Station" seçeneği kullanılıyor. Radyonun İnternet adresine girmek için diyalog kutusu açılıyor. Radyolar, daha fazla radyo içeren çalma listesi ekleyerek de listeye eklenebilir.
Kullanıcılar bu veb sitesinde birçok kritere göre radyo istasyonları seçebilme imkanına sahiptirler. Ondan sonra Tune it bağlantısına tıklanarak seçilen radyo yayını dinlenebilir.
105
LINUX
DVD VİDEOLARIN AÇILMASI
DVD disklerin ana içerikleri birkaç saatlik video kayıtlarından oluşmasına rağmen veriler
de içerebilirler. Totem izleyicisi
DVD ve diğer farklı video kayıtların izlenmesi için standard ve
tamamiyle işlevi bir izleyicidir.
Onun açılması çok kolaydır.
DVD'nin aygıta yerleştirilmesinin ardından kullanıcın izleyebileceği video kaydı otomatik olarak devreye geçiyor.
Seslerin yönetimi için kullanılan standart kontroller burada da karşımıza
çıkıyor. Bakış menüsüde Oran alt menüsü bulunmakta, buradan ekranda videonun gösterildiği kenarların oranı ve Tercüme alt menüsünde filmin tercüme edilen dili seçilmektedir.
Totem DVD’ de izlenen filmin resmini kaydetme özelliğine de sahiptir.
Bunu yapmak için Aygılar → Ekranı kaydet komutu seçilerek açılan diyalog kutusunda resmin nerede kaydedileceği belirtiliyor.
BİLGİSAYARLAR
VİDEO DOSYALARIN
AÇILMASI
Çok sayıda audio formatlar olduğu gibi çok
sayıda video formatlar
da vardır. Nautilus video
dosyası üzerine iki kez
fare tıklanmayla açılmaktadır. Resimde avi uzantılı sıkıştırılmış video dosyası ve sub uzantılı filmin
iki tercümesi verilmiştir.
106
LINUX
Film seçildiği anda, Totem avi dosyası aynı adı taşıyan tercümeyi arıyor.
Böylece örneğin Troy.sub tercümesi açılacaktır.
AUDİO CD'NİN KAYDEDİLMESİ
BİLGİSAYARLAR
Audio CD'lerin kaydedilemsi için Serpentine proğramı kullanılmaktadır. Bu proğram Uygulamalar → Ses ve Video menüsünde bulunmaktadır fakat kullanıcı CD aygıtına boş CD koyduğunda bu proğram otomatik olarak açılmakta ve kullanıcı Audio CD Yap seçeneğini seçmektedir. Kullanıcının audio CD oluşturması için CD'ye kaydedilecek 74 dakikalık audio dosyalar seçmesi gerekmektedir (ogg, mp3 veya başka format). Audio dosyaların eklenmesi iki şekilde yapılmaktadır: dosyaların birer birer eklenmesi ( Ekle düğmesi) ya da şarkı çalma listesinin (Ritmboks
veya başka proğram) eklenmesiyle yapılmaktadır.
107
Düzenle → Tercihler (Preferences) komutuyla kaydetme parametreleri
ayarlanıyor.
Device:
Use maximum speed
Choose writing speed
Close
Kaydetme koşulları ayarlandıktan sonra ana pencereden Diske yazdır düğmesiyle kaydetme başlamaktadır.
BİLGİSAYARLAR
SORULAR
SORULAR
Multimedya Terimi
1. Çok ortamlı bilgisayar proğramları nedir?
2. Ses dosyanın içeriği ne olabilir?
3. Ses doyaların diğer ismi nedir?
4. Dosyanın sıkıştırılması nedir?
5. Ses ve video dosyaların sıkıştırılması neden gerekiyor?
6. Aynı bir film iki farklı yöntemle sıkıştırılmışsa ve birinci yöntemle bir DVD boyutu, ikinci yöntemle ise CD boyutu alırsa, hangi film daha iyi kaliteli olacaktır?
Neden?
7. Audio ve video dosyalar için birkaç format say!
108
9. Medya yürütücü proğramları hangi olanakları sağlamaktadır?
10. Tanınmış medya yürütücü proğramların adlarını say!
11. Kodek proğramı nedir?
12. Tanınmış kodek proğramların adlarını say!
Multimedya Proğramları
Ses kayıtçıları, Ses Kontrolu
1. Ses kartın bağlantısına mikrofon (bilgisayara sesli verilerin girilmesinin sağlayan
aygıt) tak.
2. Ses kaydı için proğramı aç ve kendini tanıtacağın konuşmayı (adın ve soyadın,
sınıf,okul v.b.) kaydederek kısa bir ses dosyası oluşturmayı dene.
3. Oluşturduğun ses dosyasını senin Sesler klasöründe Merhaba adıyla kaydet.
4. Ses aygıtlarını ters yönde, daha hızlı, daha yavaş, yankı ekleyerek çalmayı dene!
5. En çok beğendiğin değiştirilmiş dosyayı senin klasöründe Merhaba_degismis
adıyla kaydet.
6. Merhaba ve Merhaba_degişmiş dosyalarını bağlanmış olarak adlandıracağın bir
dosyaya bağlamayı dene.
7. Yeni dosyayı Bağlanmış adıyla kaydet.
8. Bağlanmış dosyasını dinle!
Audio-Video Yürütücüleri
1. Müzik dinle veya bir video klip seyret.
2. Sesi önce kapatmayı sonra da yeniden açmayı dene.
3. Öğretmenin yardımıyla bazı müzik CD'den ses dosyalarını mp3 formata dönüştür ve ondan sonra bilgisayarın CD aygıtını kullanmadan dönüştürdüğün ses dosyalarını aç.
SORULAR
BİLGİSAYARLAR
Videoyla Çalışma Proğramları
1. Resimlerden video klip oluşturmayı dene öyle ki resimlerin geçiş arasında efektler, resimlerin animasyon efektleri, video klibin başında ve sonunda metin ve/
yada resimlerden bazılarına yorum ekle. Video klibe müzik kat! Dosyayı video
dosyası olarak kaydet ve bazı medya yürütücü proğramını kullanarak oluşturduğun dosyayı aç.
109
İNTERNET
İletişim kuran
ve bilgi alışverişi
yapan, birbirine
birçok biçimde
bağlı olan
dünya çapında
miliyonlarca
bilgisayar
düşünün. O
internet ağıdır.
İNTERNET
110
İNTERNET
111
BİLGİSAYAR AĞLARI
Bilgisayar ağı iki ya da daha çok birbirine bağlı bilgisayarlar grubundan oluşmaktadır.
Ağ bağlantılı bilgisayarlar daha büyük veya
daha küçük mesafede bulunabilir ve farklı aygıtlar aracılığıyla bağlanabilir - kablolu ya da
kablosuz
BİLGİSAYAR AĞ TÜRLERİ
Temel bilgisayar ağ türleri, birbirine bağlı olan bilgisayarların kendi aralarındaki
mesafeye göre şunlardır :
• Yerel bilgisayar ağı (LAN – Local Area Network).
• Yaygın bilgisayar ağı (WAN – Wide Area Network).
YEREL BİLGİSAYAR AĞI - LAN
LAN ağı aralarındaki mesafenin çok
uzak olmadığı bilgisayarları bağlar. Bir
sınıftaki, ofisteki, evdeki, binadaki ve buna
benzer yerlerdeki bilgisayarların birbirlerine
bağlanması yerel bilgisayar ağı için örnek olarak gösterilir.
BİLGİSAYARLAR
YEREL BİLGİSAYAR AĞLARI
Birbirine bağlı olan bilgisayarlar kendi aralarında ortak donanım aygıtları paylaşabilir, yazıcı, tarayıcı ve başka aygıtlar gibi proğram ve dosyalar paylaşabilir Örneğin : Ağdan
sadece bir bilgasayara bağlı olan yazıcı veya tarayıcı, bu ağa bağlı olan diğer bilgisayarlarda tarayıcı ve yazıcı onlara bağlı olmamalarına rağmen onları kullanabilirler. Verileri ve proğramları USB bellek ya da CD kullanmadan bir bilgisayardan başka bir
bilgisayara aktarabilirler. Yerel bilgisayar ağa bağlı olan her bilgisayarın kullanıcısı diğer bilgisayarlara hangi aygıt ve klasörlerin kullanılabileceklerini ayarlayabilir. Kullanıcı bilgisayarındaki içeriğin ağa bağlı olan diğer bilgisayarların görmemelerini de
sağlayabilir. Sadece bir klasörü diğer bilgisayarlarla kullanım amaçlı ve anlaşmalı olarak da belirli proğram ve dosyaları paylaşabilir.
112
WİNDOWS
Windows'ta yerel bilgisayar ağdaki bilgisayarları, ortak aygıtları ve dosyaları masaüstünde ya da Start menüsünden My Network Places'te görülür.
LINUX
Yerler → Ağ manüsünde ağda kaynakları ayıran bilgisayarlara ve aygıtlara erişiliyor
LAN AĞINA BİLGİSAYARLARI BAĞLAYABİLECEK AYGITLAR
Yerel bilgisayar ağına bağlanacak her bilgisayarın kendi ağ kartı olmalıdır.
Yerel bilgisayar ağına bağlı olan bilgisayarların aralarındaki veri aktarılması ve düzenlenmesini sağlayan aygıta sviç (switch) denilir. Daha küçük yerel
bilgisayar ağlarında sviç ruter (router) adlı aygıtın bir parçası olabilir. Router, yerel bilgisayar ağının başka ağlarla bağlanmasını sağlamaktadır. (örneğin : başka yerel bilgisayar ağı ya da İnternet)
YAYGIN BİLGİSAYAR AĞLARI - WAN
WAN ağı büyük coğrafi mesafeleri dahilindeki
bilgisayarları bağlamakatdır. Örneğin, bir devlette,
farklı devletlerde ve kıtalardaki bilgisayar ağını oluşturmaktadır. WAN ağı, LAN ve WAN ağlarından oluşan
bir ağ olarak da düşünülebilir. WAN ağını bağlama aygıtları : transokyanus kabloları, uydu, telefon hatları, v.b.
Dünya’nın en büyük WAN ağı internet ağıdır.
BİLGİSAYARLAR
İNTERNET
İletişim kuran ve bilgi alışverişi yapan, birbirine birçok biçimde bağlı olan
dünya çapında miliyonlarca bilgisayar düşünün. O internet ağıdır. İnternet
dünyanın en büyük WAN ağıdır, bu yüzden ona Dünya bilgisayar ağı da denilir. Dünya'daki bütün bilgisayar ağlarının ağı olarak hayal edebiliriz.
113
İNTERNETİN ÇALIŞMASI
İNTERNET'TE HER BİLGİSAYARIN İNTERNET ADRESİ
Her bilgisayarın internete bağlanması için kendi adresinin olması gerekmektedir.
Ona İnternet adresi denir ve IP kısaltması ile işaret edilir (Ay Pi). Bu adresle bilgisayar gerekli verileri İnternetten bulabildiği gibi kendi verilerini de İnternetteki diğer bilgisayarlara gönderebilir. İnternete bağlı her bilgisayarın kendi İnternet adresi
olduğu gibi İnternetteki diğer bilgisayarların gözlenmesini sağlayan dosyanın (metin, resim, video, müzik, v.b.) da kendi adresi olmalıdır, buna web adresi veya URL
denir (Uniform Resource Locator).
BİLGİSAYARLAR
İNTERNETE BAĞLANMA BİÇİMLERİ
Bilgisayarın internete bağlanması için, bağlanmayı sağlayacak bir şirketin olması
gerekmektedir. İnternete bağlanmayı sağlayan şirketlere İnternet Servis Sağlayıcıları denir (ISP). Bizde bu tür şirketler: MtNet, OnNet v.b.
Bağlantı birkaç türden olabilir:
• sabit telefon hattı aracılığıyla :
° Dial Up,
° ISDN,
° ADSL.
• Televizyon aracılığıyla :
° kablo,
° uydu
• Kablosuz ( WiFi,WADSL,WiMAX).
• Cep telefonu aracılığıyla (GPRS, EDGE,3G).
Veri aktarmanın hızı, fiyatı, fırsat ve diğer özellikleri bütün bu bağlanma şekillerinin gerçekleşmesinde kullanılan cihazlara bağlıdır (telefon hattı, modemler, uydular, kablolar, kablosuz adaptörler v.b). Her kullanıcı kendine en uygun olan bağlanma şeklini seçebilir.
114
İNTERNET SERVİSLERİ
İnternetin sunduğu konuşma, mesajlaşma, veriler, alışveriş, resim, müzik, video klip indirme ve diğer avantajlara İnternet servisleri denir. Servisler sunucu(server) adı verilen İnternete bağlı olan bilgisayarlarda çalışırlar. İnternetteki fırsatları değerlendiren, İnternete bağlı olan bilgisayarlara müşteriler denilir. Bu alışveriş merkezine benzer, insanların bir bölümü hizmet sunar,
daha fazlası ise hizmetlerden yararlanır. Ör: otopark, çeşitli ürünler için dükkanlar, restoranlar, postaneler, bankalar, kuaförler, sinemalar, v.s.
İnternet servislerin bazıları :
• WWW (World Wide Web). Kendi veb sitesini tasarlayan ve diğer veb sitelerde gezinebilmeyi sağlayan servistir.
• Search Engines (arama motorları). İnternetten
gerekli olan bilgileri bulabilme servisidir.
• E-mail. E - posta alma ve gönderme servisidir.
• İnteraktif iletişim. Internet
üzerinde aynı zamanda insanlar arasında Servisi metin, ses veya video iletişimi
servisidir. İletişim mIRC,
Yahoo Messenger, ICQ, Skype ve diğerleri gibi çeşitli programlar aracılığıyla gerçekleştirilir.
BİLGİSAYARLAR
• E-commerce. Çeşitli online ürünleri satın alma ve
satma ve farklı servislerin
uyulanmasi.
115
• Elektronik bankacılık . Banka hesabını
kontrol etmek, hesapları ödemek ve buna
benzer faaliyetleri olan servistir.
• Download. Ağdan veri indirmek için farklı
servislerdir (resim, müzik,video klipler, filmler v.b).
• Upload. Ağa veri göndermek servisleridir.
.
BİLGİSAYARLAR
VEB SAYFASI VE VEB SİTESİ
İNTERNETTE DAVRANIŞ KURALLARI
İnternet kullanıcıları şunları bilmelidir :
• İnternetteki veb adresleri ya da içerilikler her zaman doğru ve güvenli olmayabilir.
• İnternette iletişim kuran insanlar her zaman iyi niyetli olmayabilirler. İnternet
kullanıcısı isen ve rahatsız edici ve istenmedik olaylardan korunmak istiyorsan
aşağıdaki ipuçlarını dikkate al :
• Nasıl davranacağını bilmediğin olaylarda, güvendiğin ve avantajları ile tehlikeleri iyi bilen birinden öğüt alabilirsiniz (ebeveyin, öğretmen).
• İnternette kullandığın şifreleri kimseye söyleme çünkü kötü niyetli olarak kullanabilirler. Örneğin : Birisi e-posta adresindeki mesajları okuyabilir veya silebilir,
senin adına İnternette iletişim kurabilir ya da istenmeyen olaylara dahil olabilir.
• Kendi verilerini ve e-mail adresini tanınmamış ve güvensiz sitelere kaydetmeyin.
Tanınmamış mesajlara cevap vermeyin çünkü reklamların ve virüslerin saldırısına uğrayabilirsiniz.
• Hiçbir zaman İnternette bir şeyi satın almak veya sipariş etmek için ebeveyinlerinizin izni olmadan kredi kartı numarasını yazmayınız.
• Tanımadığınız insanlar için tanınmamış olarak kalın çünkü en kötüleri bile iyi niyetli, çocuk ya da genç olarak kendilerini tanıtabilirler.
• Kendi veya ailenin kişisel bilgilerini tanımadığınız insanlara vermeyin ( ad ve soyad, adres, telefon ya da resim). Kendi düşünce ve görüşleriniz hakkında dürüst
olun fakat kimliğinizi ortaya çıkarmayın.
• İnternette tanıştığın biriyle görüşmek istersen o açık bir yerde olsun. İnternette
yaptığın anlaşmanın ne kadar doğru oldğunu asla bilemezsin. Yanlız gitme, kendini güvensiz hissediyorsan hemen git, telefon aç ve yardım ara.
116
• İnternette sohbet ederken rahatsız edici ve değersiz sözler kullanma.
• Sohbet ederken metinde büyük harfler kullanma çünkü bu bağırdığın anlamına gelir.
• Bu konu hakkında daha çok bilgi almak istersen www.crisp.org.mk. adresine girebilirsin
Ben
Ben
VEB SİTESİ
Veb sitesi bir ya da daha fazla veb sayfanın koleksiyonudur. Veb sitelerden veb sayfaları klasör ve alt klasör gövde şeklinde örgütlenmiştir.
117
BİLGİSAYARLAR
Veb sayfası İnternette gözetlemek için ayarlanmış bir belgedir.
Veb belgelerinde .htm ya da .html ekleri bulunur. Veb sayfaları metin, resim,
ses ve videoların kombinasyonundan oluşan içeriklere sahiptir. Veb sayfalarını ayarlamak ve gözetlemek için en pöpüler İnternet servisi WWW (World
Wide Web) dir.
VEB SAYFASI
ANA SAYFA
Her veb sitesinin kendi ana sayfası vardır. Veb
sitenin ana sayfasına Home Page denilir. Genellikle bu sayfa kullanıcının veb sitede ne bulabileceğini gösterir - kitabın baş sayfasının içeriğine benzer.
ADRES
İnternet
İstemci
(müşteri)
Veb server
Veb
sitesi
Veb
sayfası
Her veb site sayfasının açık olması için kendi
adresinin olması gerekmektedir (URL). Kullanıcı genellikle veb sitenin ana sayfasını açar. İşte
bazı veb sitelerinin adresleri nasıl yazılır:
http://mk.wikipedia.org
http://www.cartoonnetwork.com veya
http://www.cartoonnetwork.com/games/dexterlabs.html
http://www.masterint.mk
Gördüğümüz gibi veb adresleri birkaç bölümden oluşabilir. Her bölümün kendi anlamı vardır. İnternet sitesinin kime ait olduğu, hangi şirket veya organizasyon türü olduğu, sitenin hangi ülkede barındırıldığını veb adreslerin bölümlerinden öğrenebiliriz.
BİLGİSAYARLAR
VEB ADRESLERDE Kİ BÖLÜMLERİN ANLAMLARI:
• http:// - veb sayfaların verişimi için protocol (kural) kısaltması
• www. mk - veb server adı için kısaltma
• cartoonnetwork, wikipedia, а1, antenna5... - site isimleri
• Sitenin tipi için kısaltmalar:
Com - ticari
Biz - biznis
Net - ağ hizmetleri
Gov - devlet kurumları
Org – sivil toplum kuruluşları
Edu - eğitim kurumları
Mil - askeri kurumları
ve başka
• Devletler için kısaltmalar: mk - Makedonya, it - İtalya, bg - Bulgaristan, hr Hırvatistan.
• /games/dexterlabs.html - klasör ve alt klasörler rotası - site ve veb sayfası gövdesinden sayfa (dexterlabs.html).
118
BAĞANTILAR (LİNKLER)
Bir veb sayfasından başka bir veb sayfasına veya diğer veb sitelerinden diğer veb sayfalarına geçmek için, veb sayfasının içeriğinde belirlenmiş bölümler link olarak adlandırılmaktadır. Bağlantılar metinsel ya da grafiksel olabilir.
Metinsel bağlantılar altı çizilmiş sözler, veb sayfasının metin renginden farklı renkte olan sözcükler ve listede düzenlenmiş metin olabilir.
Grafiksel bağlantılar resim, düğme v.b. olabilir. Bağlantılar kalan metnin renginden farklı renkte olmalarından, altı çizimliş olmalarından ya da
üzerinde imleç bulunduğunda şeklinin değişmesinden (örneğin
okun işaret parmağını gösteren ele dönüşmesi) tanınabilirler.
VEB SİTENİN YAYINLANMASI VE BARINDIRMA (HOSTİNG)
Günümüzde veb sitelerin sahipleri sıradan insanlar, okullar,
şirket, kurum ve enstitüler olabilir.
Veb sayfaları veb sitelerine özel proğramlar yardımıyla oluşturulup ekleniyor. Veb sitesi bir bilgisayarda oluşturuluyor, faklı bilgisayarda ise korunuyor. Veb sitenin İnternette görünmesi için açık olması için barındırılan
bilgisayara veb server ya da host (barındırıcı) denir. Bunun yardımıyla veb sitesi
dünyanın her yerinden İnternet kullanıcılara günde 24 saat açıktır. Veb sitenin içeriğinin oluşturulduğu bilgisayardan, barındırılan bilgisayara aktarılmasına veb
sitenin yayınlanması denir. Herhangi bir veb serverinde veb sitesine yer ayrılmasına veb sitenin barındırılması denir. İnternet servisi dağıtıcı şirketleri (Mt Net, On
net v.b.) çoğunlukla veb siteleri barındırıyorlar.
BİLGİSAYARLAR
VEB TARAYICILARI
Veb sitelerin açılması, görünmesi ve veb
sitenin farklı veb sayfalarnda gezinmesini sağlayan proğramlara veb tarayıcı (web
browser) denir.
İnternette farklı veb sayfaları arasında gezinmeye popüler olarak İnternette "sörf yapma"
denir. Veb sayfaları veb tarayıcılarında adresler için özel alanda veb sayfanın adresini yazarak açılıyor.
119
TANINMIŞ VEB TARAYICILARI
Büyük sayıda veb tarayıcıları vardır.
En popülerleri arasında şunlar yer almaktadır: Mozilla Firefox, Microsoft
Internet Explorer, Opera ve Safari'dir.
Bir bilgisayara birçok birbirinden
farklı veb tarayıcı yüklenebilir. Kullanıcı bunların arasında kiminle çalışacağını seçiyor veya hepsini aynı zamanda kullanabiliyor. Veb tarayıcının açıldığında, ilk açılan
veb sayfasına ana sayfa ya da başlangıç sayfası denir.
VEB TARAYICILARIN ELEMANLARI
BİLGİSAYARLAR
VEB TARAYICILARI
Yukarda verilen veb tarayıcıları birbirinden farklı olmasından daha çok birbirine
benzemektedir. Kullanıcının bu proğramlarla çalıştığında bazı önemli ortak bölümler şunlardır:
1. Görünen veb sitenin isim çubuğu ve veb tarayıcının adı.
2. Veb sitenin veb tarayıcıda görünmesinin çalışma menüsü.
File menüsü komutuyla sekmeler açılabilir, görünen veb sitesi kaydedilebilir ya da
yazıcıdan basılabilir v.b.
View menüsü komutuyla aletler çubuğunda gösterilecek aletler seçilebilir, veb sayfanın görünümüne zumyapılabilir v.b.
Bookmarks (Favorites) komutuyla kullanıcının tekrar ziyaret etmesini istediği
veb sayfaların adreslerini içeren liste oluşurulabilir. Böylece kullanıcının bu adesleri
ezberleme veya yazması gerekmiyor, sadece Bookmarksa tıklaması yeterlidir.
History komutuyla belli bir süre içinde ziyaret edilen veb sayfaların listesi oluşturulabilir, örneğin son hafta, ay v.b.
120
3. Veb tarayıcısında veb sayfaların görünümüyle çalışma aletleri. Daha fazla kullanılan aletler şunlardır:
1. Back - ziyaret edilen önceki sayfaya geri döndürüyor.
2. Forward - kullanıcının bir sayfa geriye dönmeden daha önceki sayfayı yeniden açıyor.
3. Stop - Veb sayfanın okunkasını durduruyor, örneğin okuma çok yavaş gidiyorsa v.b.
4. Reload ya da Refresh - sayfanın açılması başarısızsa, çok yavaş açılır ya da sonuna kadar açılamazsa aynı sayfayı yeniden açmayı deniyor.
5. Home - veb tarayıcının ilk sayfasını gösteriyor
4. Veb sayfasının adresi yazıldığı alan. Adres klavyeden İngilizce destekle yazılıyor.
5. Daha önce ziyaret edilmiş veb sayfaların adres seçenek listesi. Adresi girilen sayfa, klavyeden Enter düğmesinin tıklanmasıyla başlıyor. Veb adresini veb tarayıcıda yazarken büyük ya da küçük harflerle yazılması önemli değildir. http://
www.ohrid.org.mk = HTTP://WWW.OHRID.ORG.MK
6. Adresi girilen veb sayfasına ulaşım göstergesi. Gösterge animasyonlu resimdir (açılan pencere, çember şeklinde dönen ok ve benzeri). Gösterge (animasyon)
aktif olduğu zaman veb tarayıcı veb sayfasının bulunduğu bilgisayara ulaşmayı deniyor demektir.
9. Veb tarayıcının penceresinde farklı veb sayfaların açılması sekmelerde
gösteriliyor. Belirli bir süre içinde sadece bir sekmede izlenen veb sayfası aktif
olabilir.
121
BİLGİSAYARLAR
8. Veb sayfası içeriğinin gösterildiği alan
VEB TARAYICILARI
7. Statü göstergesi yavaş yavaş küçük kareciklerle dolan dikdörtgenli alandır. Böylece veb tarayıcısında aranan veb sayfasının tamamlanma süresinin nereye kadar
geldiğini izleyebiliriz
VEB ARAYICILARI
WWW'de farklı içerikli milyonlarca veb sayfası vardır. Gereken bilgilere ulaşmak
için gereken veb sayfaları adreslerin bulunması için arama motorları (search engine) olarak adlandırılan ücretsiz İnternet hizmetleri kullanılmaktadır. Onların kullanışı veb sayfa üzerindedir.
TANINMIŞ ARAMA MOTORLARI
Günümüzde en tanınmış ve en yaygın şekilde kullanılan arama motorları şunlardır:
• Google
www.google.com veb adresine ziyaret edilmesiyle kullanılabilir. Amerikada Stenfort Üniversitesinde 1998 yılında Lari Pejc ve Sergey Brin tarafından oluşturulmuştur. Google kelimesi googol kelimesinden geliyor. Googol matematikte 100 sıfırdan
izlenen 1'i işaretliyor.
• Yahoo!
search.yahoo.com veb adresine ziyeret edilmesiyle kullanılabilir.
• MSN
www.msn.com veb adresine ziyeret edilmesiyle kullanılabilir.
• Ask.com
www.ask.com veb adresine ziyeret edilmesiyle kullanılabilir. Tüm bu arama motorları veb sayfaların, resimlerin, harita ya da belirli içerikli video kliplerin aranmasına
olanaklar sunmaktadırlar.
BİLGİSAYARLAR
VEB ARAYICILARI
ARAMA ŞEKİLLERİ
İki arama şekli vardır: kategoriye (konuya) göre arama ve anahtar kelimeyle arama.
Tüm arama motorları iki arama şeklini sunuyor.
• Kategorilere (klasörlere) göre arama.
Kategoriler ilgi alanlarıdır. Örneğin: eğitim, bilgi, eğlence, spor, sağlık, alışveriş v.b. Kategozilere göre arandığında, sunulan kategori listesinden bizi ilgilendiren şeyi seçmemiz veya istenen kategoriyi arama alanında yazmamız gerekmektedir.
Buradan aranılan konu içeriklerinin sunulduğu alt kategoriler ya da veb sayfa adreslerinin listesi sunulmaktadır.
122
search.yahoo.com sayfasından kategoriye (klasöre) göre arama yapılabilir (1).
Aranan konu (örneğin bilgisayarlar) (2) alanda yazılıyor ve arama (3) düğmesine basılıyor. Ya da (4)'ten aranan konunun, sitenin bulunduğu kategori seçiliyor.
seçilen kategoriler ve
alt kategoriler
diğer alt kategoriler
İlgi konusu içerikli
veb sayfası
123
VEB ARAYICILARI
• Anahtar kelimeye göre arama
Anahtar kelimeyle arama, anahtar kelimeyi ya da cümleyi yazarak gereken bilgilerin bulunmasını sağlıyor. Anahtar kelime aranan terimi açıklayan sözcüktür. Örneğin, "Elephant" sözcüğü o kelimeyi içeren veb sayfalarını sunacak anahtar kelimedir. Sunulan veb sayfaları fil hayvanı ile ilgili olabilir, fakat
aynı zamanda da kendi veb sayfasında bu kelimeyi kullanan filmler, dergiler,
şirketler, lokantalar v.b. da olabilir.
BİLGİSAYARLAR
aranan konu için
veb sayfaları
Anahtar kelimeye göre arama yapılırken şunlara dikkat etmemiz gerekmektedir:
• Aranan terimi hassas şekilde açıklayan kelimenin seçimi,
• birden fazla anahtar kelime yazıldığında daha çok önem taşıyan kelime ilk önce
yazılmalı,
• anahtar kelimelerin doğru yazılması önemlidir, çünkü arama sonuçları ona bağlıdır.
Anahtar kelimeye göre arayıcı www.google.com adresiye Google'dır.
ne aranıyor
anahtar kelime
VERİLEN ARAMA SONUÇLARIN ANLAMI
BİLGİSAYARLAR
VEB ARAYICILARI
Arama sonuçları, kullanıcının aradığı şekilde (metin, resim, video v.b.) aranan terimi içeren veb adresler listesi sunulmaktadır. Aranan konunun en yüksek bulunma
ihtimali listenin ilk 20 sayfasında yer almaktadır.
124
Elde edilen arama sonuçların anlamı şudur:
1. Listedeki her sonuç veb sayfasının başlığını gösteriyor. Başlığa tıklandığında veb sayfası açılıyor.
2. Başlıktan sonra sayfadaki metnin ilk birkaç mısrası beliriyor. Bu mısralar,
verilen sayfada aradığımız bilginin olup olmadığına karar vermemize yardımcı oluyor.
3. Ondan sonra sayfanın veb adresi beliriyor.
4. Sonunda veb sayfasının boyutunu ya da resmin baytlarını yazıyor.
VEB SAYFASINDA RESİMLERLE (NESNELERLE) ÇALIŞMAK
Veb sayfasında resmin kopyalanma veya indirilmesi veb sayfasındaki resmin
üzerine sağ tıklamayla gerçekleşiyor. Tıklamadan sonra açılan menüden "Copy
İmage" seçiliyor. Kopyalanan resim paste komutuyla başka belgeye aktarılabiliyor. Veb sayfasından resmin kaydedilmesi veb sayfasndaki resim üzerine sağ
tıklamayla gerçekleşiyor. Açılan menüden "Save Picture As" seçiliyor. Bundan
sonra resmin kaydedileceği yer seçiliyor.
ÖDEV
VEB ARAYICILARI
BİLGİSAYARLAR
Google arama motoruyla şunları dene:
• Dünyadaki herhangi bir ülkenin başkentinin hangisi olduğunu anla,
• Bu ülkenin bayrağından ve başkentinden resimler bul,
• Ünlü şarkıcıların, aktörlerin ve çizgi
film kahramanların resimlerini bul,
• Resimler adlı bir klasör oluştur ve 50
KB daha büyük resimlerden bazılarını kaydet
125
PORTAL
Portal merkezleşmiş veb sitesidir. Portallar haber, forum, elektronik posta,
arama motorları, farklı alet ve başka veb hizmetleri içermektedir.
En tanıdık portallar şunlardır: YAHOO, GOOGLE ve MSN. Çoğunlukla portallar belli bir bölüm, şirket ve kurumlar için kurulmaktadır. Portalın sunduğu bazı
hizmetlerden yaralanmaları için, kullanıcıların ad ve şifre kullanmaları gerekmektedir.
İLKOKUL VE ORTAOKULLARIN PORTALLARI
Makedonya’da diğer okullar hakkında fazla bilgi almak ister misiniz, onların öğrencileriyle tanışmak, onların nasıl ve ne çalıştıklarını, sizin nasıl ve ne çalıştığınızı söylemek, eğitimde yapılan aktivite ve projeleri öğrenmek ve onlara katılmak ister misiniz?
www.schools.edu.mk portalı bunları öğrenmek için doğru bir yerdir! Bu portal
Makedonya’da ilkokulların ve ortaokulların ihtiyaçları için yapılmıştır. Eğitimle ilgili haberler, forumlar, aletler ve linkler içermektedir. Öğretmenler, öğrenciler, ebeveyinler ve eğitimde yenilikleri takip etmek ve öğrenmek isteyen herkes kullanabiliyor. Portal Makedonca ve Arnavutça dillerinde kullanılabiliyor.
PORTALIN TANIMI VE KULLANILMASI
BİLGİSAYARLAR
VEB ARAYICILARI
Başlangıç sayfası:
1. www.schools.edu.mk adresli portalda okullarla ilgili en yeni, en ilginç ve en
önemli bilgiler bulunmaktadır. Projeler, aktiviteler, anlaşmalar, öneriler, düşünceler v.b.
Başlangıç sayfasında kullanıcıya farklı olanaklar sağlayan veb sayfalarında bağlantılar listesi de bulunuyor.
126
2. Bağlantı Makedonya’da ilkokul ve
ortaokul listesini içeren sayfaya yönlendirir. Bu sayfada okulların adresi, telefon
numarası, e-posta adresi ve veb sayfalarına bağlantı yer almaktadır.
127
VEB ARAYICILARI
10. Farklı eğitim dersleri için on-line kurslara bağlantı. Şu anda iki bağlantı
var - bilgisayar ve kimya eğitim derslerine on-line bağlantı.
11. Takvim eğitimden haberlerin hronolojik sırayla bulunan bağlantıdır.
BİLGİSAYARLAR
Bu şekilde okullar birbirleriyle ilgili bilgi alabilir, irtibat kurabilir, işbirliği yapabilir, tecrübe paylaşımı ya da toplu ziyaretler, projeler anlaşmaları yapabilir
v.b.
3, 4, 5. Öğrenci, öğretmen ve ebeveyin konularına yönelik bilgi içerikli bağlantı sayfaları sunulmaktadır.
6. Öğrenci ve ebeveyinlere yönelik bağlantı forumları. Öğrenci ve ebeveyinler birbiriyle farklı konularda konuşarak kendi düşüncelerini söyleme ya da tartışma konusu açmayı ve yorum yapmayı sağlıyor.
7. Ücretsiz elektronik posta açılması ya da kontrol edilmesi için bağlantı. Portaldaki hizmetlerin kullanıcısı olmak için elektronik adresin oluşturulması şarttır.
8. Veb sitesi oluşturmak için MAMBO aletine bağlantıdır. Bu alet yardımıyla
okullar basit ve hızlı bir şekilde kendi okulu için veb siteleri oluşturabiliyorlar.
9. Bu kitabın hazırlandığı sırada, elektronik gündeliğe bağlantı oluşma aşamasındaydı.
12. Kulanışlı bağlantılar, eğitimle ilgili ya da eğitim için önemli olan veb sayfaların adres listesine bağlantıdır.
13. Portalın kaydedilmiş ziyaretçiler ve kullanıcılar kendi kullanıcı adı ve şifreyi girerek portalın hizmetlerinden birini kullanabiliyorlar: elektronik posta, oluşturulmuş veb sitesinde değişiklikler yapmak için MAMBO aleti, haberler v.b.
14. Portal anahtar kelimeyle vebte ya da portalda bulunan içeriklerin aranma olanağını sunmaktadır.
Portal hakkında daha fazla bilgiye kendiniz de ulaşabilirsiniz. Portalı kullanın,
kendi önerileriniz, fikirleriniz, okulunuzla ilgili yeniliklerle portalın içeriğini zenginleştirin. Ebeveynlerinize de portalı ziyaret etmelerini ve kullanmalarına davet edin.
Birlikte okulları okumak, arkadaşlık etmek ve eğlenmek için daha güzel ve daha
hoş olmalarını yapabiliriz.
BİLGİSAYARLAR
ELEKTRONİK POSTA
ÖDEV
• Portalın sayfasında kendi e-posta adresini oluştur.
• Anahtar kelimeyle portalda bilgiler bulmayı dene.
128
ZARARLI BİLGİSAYAR PROĞRAMLARI
Virüsler için duymuş musun? Virüsler insanın hiç anlamadan vücuduna giren çok
küçük canlı organizmalardır. Vücuda girdikten sonra hücrelerin çalışma kontrolunu
ele geçiriyor, onunla belli organların sağlığını da kontol altına alıyor, çoğalıyor ve organdan organa ve insandan insana geçiyor. Bunlara çok benzer olan ve aynı zamanda çok farklı virüsler bilgisayar virüsleridir.
Bilgisayar virüsleri, kullanıcının bilmeden ve istemeden bilgisayarına "giren" zararlı ve istenmeyen proğramlardır. Zararlı bilgisayar proğramları iyi niyetli olmayan ancak çok zeki olan proğramcılar tarafından yazılmıştır.
BİLGİSAYARLAR
ELEKTRONİK POSTA
Proğramcılar bu proğramlarla, bilgisayarla her gün ve normal çalışan kullanıcılara sorun ve zarar yaratmak istiyorlar. Bazı virüslerin yaptığı zarar önemsizdir. Örneğin, ekranda birdenbire hoş olmayan mesajlar ve resimler çıkıyor, bilgisayar yeniden başlatılıyor ve
benzer.
Ancak bazı virüslerin yaptığı zarar çok büyük olabilir. Örneğin, bilgisayar yavaşlayabilir,
bilgisayar belleği gerekmeyen verilerle dolabilir, önemli dosyalar kaybolabilir, adları ya da
yerleri değişebilir v.b.
Virüsler diskette, USB'de, CD'de ya da
DVD'de kaydedilmiş dosyalarda da olabilir.
Bilgisayarından açtığın İnternet sayfaları (resimler, müzik, video kliplerde) da virüs içerebilir. Dosyalar eklenmiş elektronik mesajlarla
gönderilen eklenmiş dosyalar da aynı öyle virüs içerebilir.
Bilgisayardan bilgisayara geçiş şekilleri ve
yaptıkları zarara göre zararlı bilgisayar proğramları virüs, solucan, truva atı ya da gözetmen olabilir. Faklı isimleri olmasına rağmen
insanlar hepsini virüs olarak adlandırıyor.
129
VİRÜSLER
Virüs proğramları, ev sahibi-dosyanın eklenmesiyle ulaşıyor ve kullanıcı o dosyayı açtığı ya
da kullandığı zaman etkilemeye başlıyor. Virüsler kendiliğinden kopyalanıyor, başka dosyalara
ulaşıyor ve bu şekilde bilgisayara yayılıyor.
Virüsler çoğunlukla CD, DVD ya da USB ile verilerin bir bilgisayardan başka bilgisayara aktarılmasıyla yayılıyor.
SOLUCALAR
Solucanlar (Worms) virüsler gibi kendiliğinden kopyalanan ve yayılan proğramlardır. Ancak başlamak ve etkilemek için girebileceği ev sahibi - dosyası onlara gerekmiyor. Onlar bilgisayardaki dosyalara bağlanmıyor, kendileri etkilemeye başlıyor, çoğunlukla
kendileri dosyalar oluşturuyor ve bu dosyalara
sığınıp bilgisayarlarda ve İnternet ağında "geziniyorlar". Solucanlar genelde İnternetten gönderilen eletronik mesajlara ekleniyor ve kullanıcının adres defterinde buldukları tüm e-posta
adreslerine kendiliğinden gönderilebiliyorlar.
BİLGİSAYARLAR
ELEKTRONİK POSTA
TRUVA ATLARI - TRUVALILAR
Bu zararlı proğramlar adını Truvalılardan almış. Truvalılar şehir kapıları önünde gördükleri ve Yunanlılar tarafından bırakılan büyük atı uzun yıllar yürütülen savaşlardan sonra barış için gönderilen hediye olduğunu sanmışlar. Truvalılar hediyeyi kabul etmiş ve şehir içine almış. Ancak, atın içinde Yunan savaşçıları saklıymış ve akşam olunca attan çıkıp diğer savaşçıların girmesi için şehir kapılarını açmışlar. O şekilde Yunanlılar şehiri ele geçirip Truvalıları yenmişler.
Aynı şekilde Truva atları proğramları da çalışıyor. Kullanıcı çoğunlukla İnternetten üzcretsiz şarkı ya da ekran koruyucu (screen saver) indirdiğini veya ilginç
bir proğram başlattığını zannediyor, aslında bu şekilde Truvalıyı kendi bilgisayarına girmesine izin
veriyor ve böylece Truvalı zararlı etkinsine başlıyor.
130
GÖZETMENLER
Gözetmenler (spywares) bir bilgisayara ulaştıklarında kullanıcının bilgisayarda
çalıştıklarını kaydetmeye başlayan proğramlardır. Ziyaret ettiği veb sitelerden, girdiği verilere (örneğin, kredi kartı numarası, iletişim kurduğu insanlar hakkında bilgi v.b.) verilere kadar kaydediyor. Bununla gözetmen-proğramı aldığı bilgileri bazı
pazarlama şirketine, reklam şirketine gönderiyor ya da kredi kart numaralarını suistimal edebiliyor. Gözetmenler genelde
kullanıcıya beğenilir şekilde tanımlanıyor
ve kullanıcı onları İntenetten kendisi indirip bilgisayarına yüklüyor.
ANTİVİRÜS PROĞRAMLARI
131
BİLGİSAYARLAR
Yeni bilgisayar virüsleri her gün oluşturuluyor. Antivirüs proğramının sağlam koruma sistemi olması için, antivirüs proğramının devamlı güncelleştirilmesi (update) gerekmektedir. Göncelleştirmek, antivirüs proğramlarını en yeni virüsler hakkında bilgi vermektir. Güncelleştirme kullandığınız antivirüs proğramı şirketinin veb
sayfasından yapılmaktadır.
Antivirüs proğramları tüm bilgisayar proğramların satın alındığı şekilde satın alınabilir, bazıları ise ücretsizdir. Daha fazla kullanılan antivirüs proğramları şunlardır:
AVG, NortonAntivirus, McAfee, BitDefender, Panda, Kaspersky v.b.
ELEKTRONİK POSTA
Antivirüs proğramları bilgisayar
dosyaların virüslerle bulaşmış olduğunu kontrol eden ve bilgisayarı yeni virüslerle bulaşmasını engelleyen proğramlardır. Bu proğramlar, bilgisayara zararlı olan proğramı gördüğünde kullanıcıyı uyarıyor, kullanıcı da ne yapacağını seçmelidir. Yapacağı iş, zararlı bilgisayar proğramını silmek, dezenfekte etmek,
izolire etmek ya da yoksaymak olabilir.
ANTİVİRÜS PROĞRAMIN KULLANIMI
En basit şekli, bilgisayara yüklenmiş antivirüs proğramın bellek aygıtı, klasör ya
da dosyanın zararlı proğramlardan etkilendiğini kontrol etmek istediğimizde açılan
menüye sağ tıklamayla gerçekleşmektedir.
BİLGİSAYAR VİRÜSLERİNDEN ÖNLEYİCİ TEDBİR
Aşağıda, bilgisayarınızı virüslerden bulaşmasını önlemek için yardımcı öğütler
verilmiştir:
• her zaman güncellenmiş, bilgisayara yüklenmiş antivirüs proğramı kullanın,
• her zaman diğer bilgisayarlarda kullanılılmış bellek aygıtlarını kendi bilgisayarınızda kullanmadan önce kontrol edin,
• sadece sağlam veb sayfalardan dosyalar ve proğramlar indirin ve açın,
• Şüpheli ya da bilmediğiniz kişilerden gelen elektronik mesajlarda eklenen dosyaları açmayın.
Sonunda şunu unutmayın:
ZARARLI BİLGİSAYAR PROĞRAMLARIN OLUŞTURULMASI VE YAYILMASI
YASADIŞIDIR VE CEZALANIR, çünkü bu sahiplik hakkını yok etme, çalma,
BİLGİSAYARLAR
ELEKTRONİK POSTA
gözetleme şeklidir ve kişisel verilerle çalışma hakkı da alınmaktadır.
132
ELEKTRONİK POSTA
Elektronik posta (e-posta) İnternet üzerine elektronik posta kullanıcıların
birbirine elektronik mesajlar göndermesini sağlayan bir İnternet hizmetidir.
Günlerce sürebilen klasik mektubun gönderilmesine kıyasen, elektronik postanın
gönderilemsi sadece birkaç saniyede gerçekleşmektedir.
Elektronik postayı İnternete bağlı bilgisayarı olan herkes kullanabiliyor. Elektronik posta üzerinden çok hızlı ve basit şekilde metinsel mesajlar, resimler, belgeler, müzik, video klipleri ve benzeri şeyler gönderilebiliyor.
Eektronik postayı kullanmak için, her kullanıcının kendi elektronik adresi olmalıdır. Her elektronik adresi için elektronik
posta kutusu tayin ediliyor. Eletronik posta kutusu (e-mail box) e-posta server bilgisayarın sabit diskte ayrılan ve kullanıcıların elektronik mesajların korunduğu yerdir. E-posta serveri İnternete bağlanmış olan ve kullanıcıların elektronik mesajlarını elektronik postaya gönderen bilgisayardır.
133
BİLGİSAYARLAR
Üç çeşit eletronik posta var: müşteri tabanlı, veb tabanlı (webmail) ve iki
türü kulanan karışık elektronik postası.
Müşteri tabanlı elektronik postada ekeltronik mesajların okunması ve gönderilmesi özel proğram (email müşteri) yardımıyla gerçekleşmektedir.Bu proğramdan
bazıları işletim sistemin parçası olarak işletim sistemiyle geliyor. Örneğin, Outlook
express, MacOS Mail, bazıları ise satın alınabilir ya da ücretsiz alınabilir ve bilgisayara yüklenebilir. Örneğin Eudora, Mozilla Thunderbird v.b.
Veb tabanlı elektronik postada mesajların okunması ve gönderilmesi mail serverin veb sayfasından yapılıyor. Kendi veb sayfası üzerinde, veb tabanlı elektronik postanın oluşturulması ve kullanmasını sağlayan en tanınmış e-posta servisleri şunlardır:
• Yahoo! Mail, mail.yahoo.com,
• Gmail (Google'da), gmail.google.com,
• Hotmail (Microsoft'ta), www.hotmail.com
ya da www.windowslive.com.
ELEKTRONİK POSTA
ELEKTRONİK POSTAYLA ÇALIŞMA ŞEKLİ
BİLGİSAYARLAR
ELEKTRONİK POSTAYI KULLANMAK İÇİN ELEKTRONİK POSTA ADRESİ
Elektronik postanın kullanılması için, her kullanıcının kendi elektronik posta
adresi olmalıdır. E-posta adresini kullanıcı seçiyor, e-posta serveri ise onaylıyor.
Elektronik mesajlar önemli ve saklı bilgiler içerebildiklerinden elektronik postanın
kullanıcısının kendi elektronik posta kutusuna sağlam erişimi olması çok önemlidir.
Elektronik posta kutusuna erişimin güvencesinı şifre sağlıyor. Şifre sadece kullanıcının bilmesi gereken veridir. Şifreyi elektronik posta kutusunun anahtarı
olarak tanımlayabiliriz. Şifre olmasa kullanıcının e-posta adresini bilen herkes onun
postasını suisitimal edebilir, mesajları okuyabilir, silebilir, ya da kullanıcı adına mesajlar gönderebilir v.b.
E-posta adresi iki bölümden oluşuyor: kullanıcı adı ve e-posta server adı.
Bu iki bölüm @ ("at" olarak okunuyor) sembolüyle ayrılmıştır. Kullanacağı e-posta
adresini oluşturduğu sırada adres serbest olduğu takdirde (başka bir kullanıcı tarafından aynı mail-serverde seçilmemişse) kullanıcı o adresi seçiyor. @ işaretinden
sonra gelen bölüm kullanıcının elekronik postasının gerçekleştiği e-posta serverin
adıdır. Örneğin [email protected], e-posta adresinde mehmet_tarik kullanıcı adı, mt.net.mk ise serverin adıdır. Elektronik postayla çalışıldığı zaman e-posta
adreslerine küçük ve büyük harf farkı yapılmıyor. Örneğin [email protected]
= [email protected]. şifrede büyük ve küçük harf arasında fark oluyor. Örneğin, emİN123 ≠ emin123.
ELEKTRONİK POSTADA KULLANICILARIN KAYDEDİLMESİ
kaydedilen kullanıcının
girdiği bölüm
yeni kullanıcının
kaydedilmesi
Yeni veb tabanlı e-posta adresi kullanıcı seçilen e-posta serverin veb sayfasından
açılabiliyor (örneğin mail.google.com adresiyle Google). Veb sayfasından Sign Up,
Register ve benzer işareti olan düğme seçilmesi gerekiyor. Ondan sonra doldurma
kurallarına göre verilen formayı doldurmak gerekiyor.
134
BİLGİSAYARLAR
kaydetme forması şu şekildedir:
1. Ad yazılıyor.
2. Soyad yazılıyor.
3. Serbest kullanıcı ad seçimi
4. En az 8 karakterden oluşan şifre giriliyor. Şifre şahsi bilgiler içermemeli, küçük ve büyük harfler, özel karakter ve
sayı karışımı olması en iyidir. Şifrede
büyük ve küçük harfler ayırımı yapılıyor
(case sensitive).
5. Aynı şifre yeniden yazılıyor.
6. Unutulmuş şifre durmunda cevabı verilmesi gereken saklı soru seçiliyor .
7. Saklı sorunun cevabı yazılıyor.
8. Sağdaki oka tıklandığında açılan listede
sunulan ülke seçiliyor.
9. Resimdeki karakterler yazılıyor.
10.
En aşağıda bulunan düğmeye tıklanmayla, Google sayfasında verilen
elektronik posta kullanım kuralarını kabul ettiğimizi onaylıyoruz. Gereken veriler doğru girilmişse ve seçilen kullanıcı adı serbest ise birkaç saniye sonra
e-posta adresi açılıyor ve kullanıcı hemen kullanmaya başlayabiliyor.
Kaydedilen kullanıcı kendi elektronik postasıyla çalışmak için keydedildiği veb sayfasına girmesi gerekmektedir. Bunu yapmak için E-posta serverin veb sayfasında
kullanıcı adı giriliyor(1) ve şifre giriliyor (2) ve "Sign in", "Log in", "Log on" ve benzer yazı bulunan düğme (3) seçiliyor.
Bunun ardından elektronik posta ve sunulan elektronik posta kutusuyla çalışılıyor.
Google üzerinden yeni kullanıcının
135
ÖDEV
• mail.google.com adersi olan GOOGLE sayfasından kendi e-posta adresi açınız
• "Sign up for Gmail" düğmesine tıkla ve verilen yönergeleleri takip et.
ELEKTRONİK POSTA KUTUSU VE ELEKTRONİK
MESAJLARLA ÇALIŞMA
BİLGİSAYARLAR
ELEKTRONİK POSTA KUTUSU VE ELEKTRONİK MESAJLARLA ÇALIŞMA
ELEKTRONİK POSTA KUTUSU
Elektronik posta kutusu kullanıcının aldığı ve gönderdiği mesajların farklı klasörlerde sıralanan yer olarak tanımlanıyor. Hemen her elektronik posta
kutusu hangi elektronik postayı kullansa şu bölümlerden oluşuyor (1):
• İnbox - alınan mesajlar
kutusu
• Sent Mail (Outbox) –
gönderilen kopyalanmış
mesajlar kutusu
• Drafts - başlanmış ancak
bitirilmemiş ve gönderilmemiş mesajlar.
• Spam (Junk, Bulk) - Reklam, uygunsuz mesajlar ve benzer türünden tanımadığınız kişilerden ya da şirketlerden gönderilen mesajlar kutusu.Spam mesajları
ilan, reklam, zincir dizi mektupları, yalancı virüs alarmları, dilekçeler v.b. malzemeler içeriyor ve genelde fazla kişiye aynı zamanda gönderiliyor.
• Trash (Deleted) - Geçici süre için silinen mesajların bulunduğu sepet.
136
Contacts (Addresses) düğmesine (2) tıklandığında, adres defteri penceresi
açılıyor. Bu pencerede elektronik posta kullanıcının yeni tanıdıkları eklenebilir
ya da artık yazılmış tanııdıkların e-posta adreslerinden biri seçilebilir.
(3) düğmesine tıklandığında yeni elektronik mesajı yazmak için pencere açılıyor.
Bölüm (4)'te elektronik posta kullanıcısı kendi elektronik posta kutusunda
kullanabileceği bellek yeri hakkında bilgi alabiliyor.
Elektronik postayla çalışmayı bitirince kullanıcı, "Sign Out", "Log out", "Log
Off" ya da benzer yazılı düğme (5)'in seçimiyle oturumu kapatması gerekiyor.
Elektronik postayla çalışırken genelde şu etkinlikler yapılabilir:
• Gelen mesajlarla işlemler,
• Yeni mesajın oluşturulması.
Gelen mesajlarla işlemler
Gelen mesajlar elektronik posta kutusunda İnbox olarak adlandırılan bölümde bulunuyorlar. İnbox bölümüne tıklandığında gelen mesajlar pencerede göseriliyor. Her gelen mesajın içeriği mesaja tıklanmayla gösteriliyor.
Gmail - Merhaba Meryem
[email protected]
BİLGİSAYARLAR
Merhaba Meryem
ELEKTRONİK POSTALARLA ÇALIŞMA
Merhaba Meryem
nasılsın?
Tatilin nasıl geçti? Resim gönder!
Selam Yasemin
137
Mesaj geldikten sonra kullanıcı şu seçenekleri kullanabilir:
1. Reply - mesajı gönderen kişiye cevap gönderebilir.
2. Forward - gelen mesajı başka kullanıcıların adreslerine gönderebilir.
3. Spam - gelen mesajı istenmeyen ve şüpheli mesajlar kutusuna yerleştirebilir.
4. Delete - mesajı elektronik posta kutusundan silebilir.
5. Print - mesajı yazıcıdan basabilir
BİLGİSAYARLAR
Elektronik mesajın oluşturulması
Yeni mesaj "Compose Mail" düğmesinin seçimiyle oluşabiliyor. Bu düğmeye tıkladıktan sonra mesajı oluşturmak için pencere açılıyor. Pencere şu bölümlerden oluşmaktadır:
1. Mesaj göndereceğimiz kişinin adresini yazmak için kullanılan alan. Bu alanda
virgüllerle ayrılmış birden fazla adres yazılabilir.
2. Mesajın kısa başlığı.
3. Mesajın içeriği.
4. Mesaja dosya eklemek için pencereyi açan düğme.
5. Mesajı göndermek için düğme.
6. Mesaj gönderilmesinin iptal edilmesi
Merha
[email protected]
[email protected]
Nasılsın?
Merhaba Ebru,
Ohri nasıl? hava güzel mi, plajlarda kalabalık var
mı?
Resim gönder!
Aysel
138
ÖDEV
Senin elektronik postana kullanıcı adıyla ve şifreyle gir.
1. Yeni metin mesajı yaz.
2. Mesajın konusu "Merhaba,nasılsınız" olsun.
3. To alanında sınıftaki arkadaşların adreslerini yaz Cc alanında ise öğretmenin adresini yazıp mesajı gönder. To alanında mesajı göndereceğin kişilerin
adresleri yazılıyor, Cc alanında ise mesajın içeriğini görmesi gereken kişilerin adresleri yazılıyor.
4. Ondan sonra "Sign Out" düğmesine tıklayarak elektronik posta kutusunda
oturumu kapat.
5. Onda sonra yenider oturum aç ve senin elektronik posta kutuna herhangi
bir arkadaşından mesaj gelip gelmediğini kontrol et.
6. Mesaj gelmişse mesajı oku ve Reply ile cevap yaz.
SORULAR
139
SORULAR
1. Bilgisayar ağı şunlardan oluşmaktadır:
• bir ülkedeki tüm bilgisayarlardan,
• iki ya da birbirine bağlı daha fazla bilgisayarlardan,
• bir mekanda yerleşmiş ve birbiriyle bağlanmamış bilgisayarlardan.
2. Bilgisayarı neye göre büyük ya da küçük olabilir:
• birbirine bağlı olan bilgisayarların sayısına göre,
• bağlanmış bilgisayarların bulunduğu mesafeye göre,
• bağlanmış oldukları kabloların uzunluklarına göre.
3. Küçük - yerel bilgisayar ağı şu bilgisayarları birbirine bağlamaktadır:
• boyutları küçük olan - dizüstü bilgisayarları
• kısa mesafede bulunan bilgisayarları ( 1 oda, 2 yana yana odalar, 1 bina ve
benzeri)
• daha küçük komşu şehirlerdeki bilgisayarları
4. Bilgisayarın yerel bağlanması için kasanın arka tarafında bulunması gereken
aygıta ne denir?
• Yönlendirici (Router),
• ağ kartı,
• grafik kartı.
BİLGİSAYARLAR
Bilgisayar ağları
5. Bilgisayarların yerel ağa bağlanmasına neden gerek duyulmaktadır?
6. Sizin okulunuzda yerel bilgisayar ağı var mı?
7. Okulunzda/bilgisayar dersi sınıfında yerel bilgisayar ağını hangi şekilde kullanıyorsunuz?
8. Büyük bilgisayar ağı (WAN) nedir?
İnternetin Kullanışı
1. Dünyada en büyük WAN ağının adı nedir?
2. İnternette bağlanmış her bilgisayarın adresi nasıl işaretleniyor?
• İSDN,
• İP,
• PC.
3. İnternette izlenmesi için kurulan her belgenin adresi hangi kısaltmayla tanımlanıyor?
• URL,
• USB,
• WWW
4. İnternet hizmet dağıtıcıları (İSP) hangi şirketlerdir:
• Bilgisayarları İnternette bağlanmayı sağlayan şirketler,
• Bilgisayar satan şirketler,
• Bilgisayarları tamir eden şirketler.
5. İnternete bağlanma şekillerini say!
6. En tanınmış ve en çok kullanılan İnternet hizmetlerini say!
7. WWW kısaltması hangi İnternet servisiyle ilgilidir?
8. İnternet ağında hangi bilgisayarlara İnternet serveri, hangilerine ise İnternet istemcileri diyoruz?
BİLGİSAYARLAR
SORULAR
İnternette Davranma Kuralları
1. İnternet bilgi almak, eğlenmek, sohbet etmek ve veri alışverişi için her zaman sağlam ve korunmuş bir yer midir?
2. Veb sitelerin içerikleri her zaman doğru ve kontrol edilmiş midir?
3. İnternette tanımadığın kişilerle sohbet ettiğinde şahsi bilgiler vermen doğru mudur?
4. İnternette davranma kurallarını bilmen ve onlara uyman gerekiyor mu?
5. İnternette iyi davranma kuralları hangileridir?
6. Elektronik postayala çalışıldığı zaman iyi davranma kuralları hangileridir?
140
Veb Sayfası ve Veb Sitesi
1.
2.
3.
4.
5.
Veb sayfası nedir?
Veb sitesi nedir?
Veb sitenin ana sayfası nedir?
İnternette kurulan ve gerek duyduğumuz veb sayfası nasıl bulunabilir?
Biri küçük harflerle diğeri ise büyük harflerle yazılmış iki aynı veb adresi arasında fark var mıdır?
6. Birbirinden noktayla ayrılmış veb adresi bölümlerine ne denir?
• alt kümeler,
• alıtlar (domain)
• bloklar
7. Veb sayfası hakkında veb adresinden neyi anlayabiliriz?
Veb Tarayıcıları
1. Veb sayfalarını görmek için kullanılan proğramlara ne denir?
2. Veb sayfalarını gözetlemek için en tanınmış proğramların adlarını say!
3. Bir bilgisayarda, veb sayfalarını izlemek için birden fazla farklı proğram kullanılabilir mi?
4. Veb sayfalarını görmek için aynı zamanda farklı proğramlar kullanabilir miyiz?
5. Veb tarayıcıların pencerelerinde, veb sayfalarda hareket etmek için ve çalışmak
için kullanılan aletler hangileridir?
6. History aleti ne sağlıyor?
7. Favorites (Bookmarks) aleti neyi sağlıyor?
8. address alanı ne için kullanılıyor?
9. Veb sayfasının erişim göstergeleri nedir, statü göstergeleri ise nedir?
SORULAR
1. İnternette belirli içerikli veb sayfaları, resimler, video klipler ve benzeri şeyleri bulmak için bazı yöntem var mıdır?
2. İnternette aradıklarımızı bulmak için günümüzde en tanınmış makineler hangileridir?
3. Arama makinelerin hizmetlerini sunduğu veb sayfaların adresleri hangileridir?
4. Kategoriye göre arama nasıl yapılıyor?
5. Anahtar kelimesine göre arama nasıl yapılıyor?
BİLGİSAYARLAR
Veb Arama Motorları
141
6. Anahtar kelime seçim kuralları hangileridir?
7. Arama motorun verdiği arama sonuçları nasıl sıralanıyor?
8. Elde edilen arama sonuçlarında ne gösteriliyor?
Portal
1.
2.
3.
4.
Portal nedir?
İnternette kurulan en tanınmış portallar hangileridir?
www.scools.edu.mk adresli portal hangi amaçla oluşturulmuştur?
Bu portal hangi bilgi ve hizmetleri sunuyor?
BİLGİSAYARLAR
SORULAR
Zararlı Bilgisayar Proğramları
1. Bilgisayar virüsü nedir?
• Bilgisayar hastalığı,
• Herhangi bir kimsenin bilgisayarına zarar vermek için oluşturulan proğram,
• Verileri hasar eden donanım hataları.
2. Zararlı bilgisayar proğramları bilgisayara nasıl zarar verebilir?
3. Zararlı bilgisayar proğram türlerini say!
4. Bilgisayar, zararlı bilgisayar proğramlarıyla nasıl “bulaşır”?
5. Çalışılan bilgisayarda zararlı bilgisayar proğramların korunması gerekiyor mu? Neden?
6. Virüs ve solucan zararlı bilgisayar proğramları arasındaki fark nedir?
7. Zararlı bilgisayar proğramlarından birine neden Truva atı denir?
8. Gözetmen olarak adlandırılan zararlı bilgisayar proğramları bilgisayarı nasıl etkiliyor?
9. Zararlı bilgisayar proğramın varlığını kim uyarıyor?
• Şiddetli ses şeklinde alarm,
• Antivirüs proğramı,
• Arkadaşınız.
10. Antivirüs bilgisayar proğramı nedir?
11. Antivirüs proğramı ne yapıyor?
• Bilgisayarda bulaşıcı dosya olduğundan şüphelenen tüm bilgisayar dosyalarını
siliyor,
• Bilgisayarının zarar görmemesi için diğer kullanıcıların bilgisayarına erişmelerini yasaklıyor,
• Senin bilgisayarındaki dosyaları ve e-posta eklentilerini virüsle bulaşmış olduğunu kontrol ediyor ve bulduğu bulaşık dosyaları ve eklentileri yok ediyor ya da
izole ediyor.
142
12. Bilgisayarı zaralı proğramlardan korumak için aşağıdaki öğütlerden hangileri iyi
değildir:
• En yeni zararlı bilgisayar proğramların tanınma ve bulunması hakkında bilgi veren antivirüs proğramı kullan,
• Başkalarına senin bilgisayarındaki bellek aygıtlarını kullanmalarına izin verme,
• Sadece sağlam ve tanınmış veb sayfalardan dosyalar indir,
• İlginç görünen tüm e-posta mesajlarını aç.
13. Senin arkdaşının bilgisayarında çalışıyorsun. Başladığın çalışmayı evde devam etmen için arkadaşın onun bilgisayarında yaptığın çalışmaları kaydetmek için disket veriyor. Evde senin bilgisayarında disketi açınca, senin antivirüs proğramın
diskette virüs olduğunu uyarıyor. Ne yapacaksın?
• Antivirüs proğramı yardımıyla virüsü disketten temizleyeceksin,
• Antivirüs proğramı yardımıyla virüsü disketten temizleyeceksin ve arkadaşını
bilgisayarında virüs olduğunu uyaracaksın.
• Antivirüs proğramı yardımıyla virüsü disketten temizleyeceksin, arkadaşını bilgisayarında virüs olduğunu uyaracaksın ve virüsü silmek için arkadaşına senin
antivirüs proğramını sunacaksın
• Hiçbir şey yapmayacaksın, virüs herhalde hiçbir zarar yapmaz.
Eletronik Posta
SORULAR
BİLGİSAYARLAR
1. Elektonik posta hizmeti kullanıcılara ne sağlıyor?
2. Elektronik postanın klasik postaya kıyasen avantajları nedir?
3. Elektronik adresi nedir?
4. Elektronik posta kutusu nedir?
5. E-posta serveri nedir?
6. Elektronik postayı kim kullanabilir?
7. Elektronik posta yardımıyla ne tür veriler alışverişi yapılabilir?
8. Veb tabanlı elektronik posta nasıl bir elektroni posta türüdür?
9. E-posta adresi hangi iki bölümden oluşuyor?
10. E-posta adresin şifresi nedir?
143
BİLGİSAYARLAR
SORULAR
11. Şifre gizli veri midir? Neden?
12. Şifrede küçük ve büyük harfler arasında fark var mıdır?
13. Elektronik adresinde kullanıcı adında küçük ve büyük harfler arasında fark var
mıdır?
14. Elektronik posta kutusu hangi bölümlerden oluşuyor?
15. Elektronik posta kutusunda elektronik mesajın geldiğinde kullanıcı gelen
mesajla ne yapabilir?
16. Elektronik postayla çalıştığımızda ne tür yeni elektronik mesajların gönderilmesi
mümkündür?
17. Spam nedir?
144
145
ÇİZİM
TEMELLERİ
Hepimizin etrafında
çizimler, resimler,
fotoğraflar ve
animasyonlar vardır.
Hayatımızı daha renkli,
daha eğlenceli ve
daha güzel yapıyor,
her şeyi, daha
yakınlaştırıp daha açık
ve anlaşılır yapıyor.
Etrafımızda grafiklerin
çoğu bilgisayar
yardımıyla yapılmış ya
da güzelleştirmiştir.
ÇİZİM
TEMELLERİ
146
ÇİZİM TEMELLERİ
147
BİLGİSAYAR GRAFİĞİ
Hepimizin etrafında çizimler, resimler, fotoğraflar ve animasyonlar vardır. Televizyonlarda, reklam afişlerinde, dergilerde, ansiklopedilerde, veb sitelerine, okul kitaplarında ve daha birçok yerde. Hayatımızı daha renkli, daha eğlenceli ve daha güzel
yapıyor, herşeyi daha da yakınlaştırıp, bir Çin atasözünde olduğu gibi "bir resim bin
söz kadar eder" daha açık ve anlaşılır yapıyor. Etrafımızda grafiklerin çoğu bilgisayar
yardımıyla oluşturulmuş ya da "güzelleştirilmiştir". Bilgisayarda çizilen ya da işlenen resimlere bilgisayar grafiği denir.
+
=
BİLGİSAYARLAR
GRAFİKLE ÇALIŞMAK İÇİN
KULLANILAN PROĞRAMLAR
Bilgisayar grafiği ile grafik oluşturmak ve çalışmak için grafik proğramları ya da grafik düzenleyiciler kullanılır. İnsanlar grafik proğramlarıyla profesyonel,amatör veya eğlence amaçlı
farklı neden ve gereklerden dolayı çalışabilir.Bu
proğramlar kullanıcılara fikirlerini ve yaratıcılığını ifade etmek için büyük sayıda çalışma aletleri sunmaktadır. Grafik proğramlar, kullanıcılara kağıtsız, renkleri dökmeden, renk kalemlerini katmadan, etrafı dağıtmadan istedikleri kadar ve istedikleri şeyleri çizmeyi ya da elde olan
resim ve fotoğrafları farklı ilginç efektlerle değiştirmeyi sağlamaktadır.
Grafik proğramların en iyi özelliklerden biri de çizim sırasında yapılan istenmeyen
hataları "affedip" düzeltilmelerini sağlamaktır ve sıradan kağıt kullandığımıza "özgün"
ve "inceltmek" durumu olmadan üzerine binlerce kez silinebilir ve düzeltilebilirler.
148
BİLGİSAYAR GRAFİK TÜRLERİ
2D VE 3D GRAFİĞİ
Bilgisayar grafiği 2D - iki boyutlu ya da 3D - üç boyutlu olabilir.İki boyutlu
resimlere kıyasen üç boyutlu resimlerin onları daha gerçekçi yapan gölgeleri ve
efektleri vardır.
Bu en iyi aşağıdaki resimlerden fark edilebilir.
Bilgisayar grafiği:
• bit haritalı (bitmap) ve
• vektör grafiği olabilir
Bu iki tür grafik arasında önemli farklar vardır. Her türün kendi avantajları ve dezavantajları vardır.
BİT-HARİTALI GRAFİK
Bit haritalı resimler noktalar haritası olarak düşünülebilir. Noktaların sayısı yüzlerce,
binlerce, milyonlarca olabilir. Resmi oluşturduğu noktalar sadece resmi büyütünce görünebilir. Resimdeki her noktanın kendi konumu ve rengi var.
Resimin oluşturulduğu alan biriminde
nokta sayısına resimin grafik rezolüzyonu
(azimliği) denir.
BİT HARİTALI GRAFİĞİN AVANTAJLARI
BİLGİSAYARLAR
Resimde her noktanın rengi değişebilir ve bu
şekilde bit haritalı resim çok net şekilde oluşturulabilir, değişebilir ve düzeltilebilir.
149
BİT HARİTALI GRAFİĞİN DEZAVANTAJLARI
Bit haritalı resimlerde daha zor olan resmi küçültmek ya da büyütmektir. Resmi küçültüğümüz zaman noktaların bir bölümü "çekiliyor" ve o zaman onların boyutları
küçülüyor. Aynı resmi yeniden büyütmek istersek "çekilen" noktalar eksik olacak ve
resim artık orijinel görünüşüne "geri dönemez". Boyutların büyümesi için bazı noktalar kopyalanıyor. Bu şekilde resim netliğini kaybederek daha düşük kaliteli resim
elde ediliyor.
Bit haritalı grafikle çalışma proğramları şunlardır: MS Paint, KolourPaint,
Adobe Photoshop, Gimp, Corel Photo Paint v.b. Bu proğramlarda oluşturulan
dosyalar genelde jpg, bmp, gif, png, tiff v.b. türdendir.
VEKTÖR GRAFİĞİ
Vektör resimleri çok sayıda nokta, çizgi ve çokgenlerden elde edilmektedir. Bunlar farklı şekillerde işlenebilen matematiksel tanımlanmış nesnelerden elde ediliyor.
VEKTÖR GRAFİĞİN DEZAVANTAJLARI
Büyük sayıdaki nesnelerin görünümü daha zor
değiştiğinden dolayı vektör resimlerin görünümü
de daha zor değişiyor.
VEKTÖR GRAFİĞİN AVANTAJLARI
BİLGİSAYARLAR
ÇİZİM PROĞRAMIYLA TANIŞMA
Vektör resimleri kaliteden ödün vermeden kolay büyütülebilir ve küçültülebilir.Vektör grafiği
çalışma proğramları şunlardır: Adobe Illustrator,
Corel
Draw, Adobe Flash v.b. Bu proğramlarda elde
edilen dosyaların uzantıları şunlardır: wmf, ai,
cdr, fla.
Bu bölümde farklı alet ve renklerle resimlerin çizilme ve boyanmasını sağlayan basit grafik proğramını tanıtacağız. Aletler ve renkler genelde farenin
yardımıyla bazen de klavyenin yardımıyla seçilip kullanılıyor. Resimler farklı efektlerin kullanımıyla (kopyalama, kesme, ters çevirme, özel aletlerle çalışma v.b.) daha ilginç olabilir.
150
ÇİZİM PROĞRAMLARI
Windows'ta, en basit grafik çalışma proğramı Paint'tir. Linux'ta buna
benzer proğram KolourPaint'tir. Her iki proğramın benzer görünümü ve aynı
işlevleri vardır.
Bu proğramlarda çizilebilir, İnternetten indirilmiş dijital kameralarla çekilmiş
ve benzer şekilde elimizde olan hazır resimler açılabilir ve değişebilir. Bu basit proğramların olanakları diğer karmaşık grafik proğramların da parçalarıdır.
Bundan dolayı, bu proğramları öğrenirsek, daha karmaşık proğramlarda resim
oluşturma ve düzenlemeyi de daha kolay öğrenebiliriz.
PAINT
Paint proğramı Microsoft Windows
işletim sistemin parçasıdır. Start →
All Programs → Accessories → Paint.
KOLOURPAINT
BİLGİSAYARLAR
KolourPaint proğramı Uygulamalar
→ Grafik → KolourPaint seçimiyle
açılır. Uygulamanın ana penceresi resimde verilmiştir.
encerede görünen proğramın daha önemli bölümleri şunlardır:
1. Menü
2. Alet çubuğu
3. Renkler paleti
4. Çizme alanı
151
RENK PALETİ (COLOR BOX)
Renk paletinden, çalışacağımız aletlerin rengini seçiyoruz. Seçilen renk, renk çubuğunun solunda, karelerden birinde görünüyor.
Kare (1)'de gösterilen renk, paletten seçilen ve farenin sol tıklamasıyla kullanılan
renktir.
Kare (2)'de paletten seçilen ve farenin sağ tıklamasıyla kullanılan renk bulunuyor. Bu renk çizilen
alanda taban rengi olarak kullanılıyor. Örneğin, kalem aletini seçerseniz ve farenin sol düğmesine tıklayarak çekerseniz mavi renkli çizgi çizilir, sağ tıklamayla ise sarı renkli çizgi çizilir. Proğramı açtığımızda kare (1)'in rengi siyahtır, kare (2)'in ise beyazdır.
ALETLER ÇUBUĞU
Aletlerin görünümü resimde verilmiştir.
BİLGİSAYARLAR
PAINT
152
KOLOURPAINT
Aletlerin işlevine göre ayrılma şekilleri:
1. resmin bir bölümünü serbest elle seçme aleti,
2. resmin bir bölümünü dikdörtgen şeklinde seçme aleti,
3. silgi,
4. kapalı alanların boyalama kutusu,
5. resimden renk alma pipeti,
6. tüm resmin ya da bir bölümünün büyütülmesi için büyüteç.
7. serbest elle yazma kalemi,
8. serbest elle çizim fırçası,
9. rengi farklı kapsamda ve büyüklükte püskürten alet,
10. metin yazma aleti (seçilmiş büyüklük, yazı tipi ve renk)
11. düzgün geometri figürler çizim aleti (düz çizgi, eğri çizgi, dikdörtgen, çokgen, elips ve köşeleri yuvarlanmış dikdörtgen),
12. 12. ve 13. (1), (2) ve (10) aletleri kullanıldığında görünür ve tabanla (12) ya
da tabansız (13) çalışma seçilebilir.
14. düz çizgi ve eğri çizgi çizerken gösterilen ve çizginin kalınlığını belirleyen
alet
15. dikdörten, çokgen, elips ve yuvarlanmış dikdörtgen çizim aletleri kullanıldığında görünen ve çizim şeklini seçen alet (tabansız çerçeve çizgisi, tabanlı çerçeve çizgisi, tabanlı çerçeve çizgisiz)
16. Fırçanın kullanıldığı zaman gösterilen ve fırçanın şekli ve büyüklüğünü seçen alet.
17. Silgiyi kullandığımızda gösterilen ve silginin kalınlığını seçen alet.
18. Belli renkte silen silgi
BİLGİSAYARLAR
Çubuklar pencerenin başka yerinde de yerleşebilir. Farenin tıklamasıyla ve çubuğu yukarıya, aşağıya, sola, sağa çekmekle gerçekleşir.
153
BELGELERLE(ÇİZİMLERLE) ÇALIŞMA MENÜSÜ
File proğram menüsü belgeyle çalışma komutları içeriyor
- yeni belge açma, kaydetme, basılma öncesi görünüm, basma, sayfanın parametrelerini seçme, resmi işletim sisteminin artalan olarak ayarlanması, proğramdan çıkış v.b.
Edit menüsündeki komutlar kesmeyi, kopyalamayı, silmeyi, resmin belli parçaların ayarlanmasını, iptal etmeyi ya da iptal edilen adımları geri almayı sağlıyor.
View menüsü komutları çalışma pencerenin görünümünü değiştirebilir. Çalışma
penceresinde alet çubukların, tüm resim üzerinde ya da resmin seçilmiş bölümlerindeki zumlanan görünümü v.b.
İmage menüsü tüm çizim üzerine ya da çizim bölümüne geometri değişikliklerin
gerçekleşmesini, renklerin değişmesini sağlıyor
Colors menüsü palette renklerin değişmesini sağlıyor
BİLGİSAYARLAR
SERBEST ELLE VE DÜZGÜN GEOMETRİ ŞEKİLLERİYLE ÇİZME
SERBEST ELLE ÇİZME
Serbest elle çizim aletleri kalem ve fırçadır. Fırça için şekil ve kalınlık seçilir.
Serbest elle kalem ve fırça aletlerini kullanarak elma ve kurt çizmeyi dene.
Adım 1
Fırçayla çiz. Fırça için orta büyüklük ve çember şekli seç.
Rengin dışarı çakmaması için elmanın çizgisi kapalı olmalıdır.
Adım 2
Fırçanın aynı şekliyle fakat fırçayı istediğin kalınlığa büyütüp kurtcağızı çiz. Fırçanın orta büyüklüğünde ve siyah
renkte iki nokta olarak kurtçağızın gözlerini çiz.
Adım
Isırılmış elma, bir bölümünün silgi yardımıyla silinmesiyle elde edilir.
Çizimi senin çizimler klasöründe "elma" adıyla kaydet.
Proğram dosyaya hangi uzantıyı veriyor?
154
DÜZGÜN GEOMETRİ ŞEKİL ALETLERİYLE ÇİZMEK
Düzgün geometri şekil çizme aletleri dikdörtgen, çokgen, elips ve yuvarlanmış dikdörtgen aletleridir. Her alet için şekillerin çizileceği çizgi kalınlığı seçilebilir.
Resimde verildiği gibi bu aletlerle trafik ışığı çizmeyi dene!
Yeni çizim çizmek için menüden File → New komutuyla yeni dosya açılıyor. Geometri şekillerin çizilmesi sırasında çizgilerin orta kalınlıkta olmasını seç!
Adım 1:
2 dikdörtgen çiz
Adım 2:
Trafik ışığın direğinde çizgiler çiz
Adım 3:
Üç çember şekli çiz - trafik ışığın ışıkları
Adım 4:
Trafik ışığını istediğin renge boya, renk kutusu ve boyanması
gereken kapalı alanı sol tıklamayla boya.
Yaptığın çizimi senin çizimler klasöründe "trafik ışığı" adıyla kaydet.
DÜZGÜN GEOMETRİ ŞEKİLLERİN ÇİZİMİ
BİLGİSAYARLAR
Trafik ışığında ışıklar için düzgün çemberler yapmayı başardınız mı? Elips
yerine çember çizmek için ve dikdörtgen yerine kare çizmek için şu adımları yapın:
- gereken şekil için çizim aletini seçin
- Shift tuşuna basın ve farenin sol tıklamasıyla çizmeye başlayın.
155
HAZIR RESİMİN DÜZELTİLMESİ
SİLGİYLE DÜZELTME
Çizimde düzeltmeler çoğunlukla silgiyle yapılır. Seçilmiş büyüklükteki silgiyle, sol
tıklama kullanılırsa silinen yerde tabanın rengi kalıyor. Silgiyle silindiğinde çizimde
bir renk başka bir renkle silinebilir.
Bunu yapmak için şu adımları takip edin:
PAINT
Silinmesi gereken renk sol tıklamayla
seçiliyor ve üst karede gösteriliyor. Yeni
renk tabanın rengi olarak sağ tıklamayla seçiliyor ve alt karede göseriliyor. Ondan sonra:
- uygun kalınlıkta silgi aleti kullanlıyor.
Sağ tıklamyla rengi değişmesi gereken
alan üstünden geçiliyor.
Silgi portakal rengini sağ
tıklamayla sarıya
değiştiriyor
Yüz ifadesi
KOLOURPAINT
Alet (18) seçiliyor. Silinmesi gereken renk sol tıklamayla seçiliyor, yerine gelen renk ise sağ tıklamayla seçiliyor. Onunla sadece resmin seçilmiş rengi değişiyor, resimin kalan kısmı ise aynı kalıyor.
BİLGİSAYARLAR
HAZIR RESİMİN DÜZELTİLMESİ
HASSAS DÜZELTMELER
Çizimin bir bölümün hasBüyütülmüş bölüm
Düzeltilen
sas düzeltilmesi, değişen
bölüm
Düzeltilecek bölüm
bölümün büyüteç (View
→Zoom menüsünden seçiliyor) yardımıyla yaklaştırarak
(büyüterek) yapılıyor. Büyütülmüş bölümün düzeltilmesi için herhangi bir alet kullanılabilir.
Çok hassas düzeltmeler
resmin birkaç kez büyütülmesiyle yapılabilir. O zaman her noktanın renk değişmesi en küçük boyutlu silgi,
fırça ya da kalemle yapılabilir.
156
BLOKLAR VE BLOKLARLA ÇALIŞMA
Seçme aletleriyle seçilen resim bölümlerine bloklar denir. Bloklar yerini
değiştirebilir, silinebilir, kopyalanabilir, kesilebilir, yatay ya da dikey düzeyde dönebilir, kendi etrafında belli bir açıda dönebilir, uzatılabilir, kısaltılabilir, büyütülebilir, küçültülebilir ve benzer şeyler yapılabilir. Bu şekilde farklı kombinasyonlarla çok sayıda ilginç efektler yapılabilir.
BLOKLARIN SEÇİLMESİ
Serbest elle seçim yapmak genelde
dikdörtgen şeklinin çizilemeyeceği resmin bölümünün seçilmesi gerekmektedir. Nesne etrafında eğri çizgi çizimi yapılmaktadır.
Seçilen blok
Bloklarla çalışırken, tabanın rengine
dikkat edilmelidir. Çizim alanın rengini
belli renkte bir çarşaf olarak düşünürsek, o zaman tabanı da çarşafla örtülmüş masa olarak düşünebiliriz. Çarşafın bir bölümü kesilirse o yerde masanın
rengi gözükecektir.
Tabanın rengi farenin renk paletinden bir renk sağ tıklamayla seçiliyor.
resim biz bölümünükesiyoruz
artalan mavidir
BLOĞUN YER DEĞİŞTİRMESİ
Blok, resmin bir yerden başka bir yerine taşınması farenin şu hareketiyle yapılır: sol tıklama - çek - yeni yerde bırak.
157
BİLGİSAYARLAR
BLOKLAR VE TABAN RENGİ
Dikdörgen şeklinde seçim yapaken blok etrafında dikdörgen düşünülür, düşünülen köşelerden biri seçilir ve
ters düşünülmüş köşeye doğru çekilir.
BLOĞUN SİLİNMESİ
Bloğun silinmesi klayveden Delete tuşuyla yapılır ya da Edit→ „Clear Selection“
(Edit → „Delete Selection“) menüsünden gerçekleşebilir. Aşağıdaki resimde güneş
seçilmiştir. Bu bir blok tanımlıyor. Sonraki resimde klavyeden Delete tuşuyla blok
silinmiştir.
BLOĞUN SİLİNMESİ VE YER DEĞİŞTİRMESİ
BİLGİSAYARLAR
Resim bloğu menüden Edit → Cut komutuyla ya da klavyeden Ctrl+X tuşlarının aynı zamanda bastırılmasıyla kesilebilir. Edit → Paste komutuyla kesilen blok
çizim pencerenin üst sol kısmında yerleşiyor. Oradan sol tıklama - çek - bırak hareketiyle yeni bir yere yerleşiyor. Kesmeden önce kesilen bloğun yerine çıkan tabanın rengi seçiliyor.
BLOĞU KOPYALAMAK VE YAPIŞTIRMAK
Blok menüden Edit → Copy komutuyla ya da klavyeden Ctrl+C tuşları aynı zamanda bastırmakla kopyalanıyor. Edit → Paste komutuyla kesilen blok, çizim pencerenin üst sol kısmına yapışıyor. Oradan sol tıklama - çek - bırak hareketiyle yeni
yere yerleşiyor. Bir blok kopyalandıktan sonra Edit → Paste komutuyla gerektiği
kadar kopyalanıp yapışabiliyor.
158
ÖDEV
ÇİÇEK ÇİZİMİ
Resim (6) gösterilen resim gibi çiçeğin çizilmesi için şu adımları izle:
159
ÖDEV
ÖDEV
• Bir ağaç çiz! Ondan sonra bir yaprak ve bir elma çiz!
• Ağacı aynı elmalarla ve yapraklarla şu şekilde süsle:
• Elmayı seç, tabanı kapat, kopyala ve ağaca sol tıklama + Ctrl + çek hareketiyle ağaca yapıştır. Bu şekilde ağaca kolay ve hızlı bir şekilde çok sayıda yaprak ve elma eklenebilir.
• Çizimi senin resimler klasöründe
"Ağaç" adyla kaydet.
• Silgiyle
elmanın
rengini kırmızıdan
sarıya değiştirmeyi
dene.
• Ne oluyor? Yapılan değişiklikleri yeni adla "Ağaç1" adıyla değiştir.
BİLGİSAYARLAR
• küçük bir çember çiz
• Çemberi seç. Tabanı kapat. Bloğu Edit → Copy ile kopyala.
• Çiçeği tamamlayana kadar aşağıdaki adımları tekrarla
• Kopyalanan çemberi Edit → Paste komutuyla yapıştır
• Tıkla - çek - bırak hareketiyle geren yere yerleştir.
• Son çemberi tamamladıkan sonra, çiçeği boyala.
• Dosyayı senin resimler klasöründe "Çiçek" adıyla kaydet.
BLOKLARLA GEOMETRİ DEĞİŞİMLER
Geometri değişimi bir resmin ya da resim bölümünün durum ve
boyutların geometri değişimi demektir.
Çizim proğramında şu geometri değişimleri yapılabilir:
1. yatay dönme,
2. dikey dönme,
3. 90,180 ve 270 derecede dönme,
4. yatay, dikey ve hem yatay hem dikey kısaltma
5. yatay, dikey ve hem yatay hem dikey uzatılma
6. Belli açı için yanlama
Verilen geometri değişimlerini gerçekleştirmek için Paint menüsünden şu
komutlar kullanılıyor.
Image → Flip/Rotate ve Image → Strech/Skew
BİLGİSAYARLAR
BLOKLARLA GEOMETRİ DEĞİŞİMLER
PAINT
KOLOURPAINT
KOLOURPAİNT: Verilen değişimleri elde etmek için gereken komutler
İmage menüsünde verilmiştir:
Resize/Scale, Flip, Rotate, Scew
İlginç bir örnek-ödevle bloklarla çalışırken geometri değişimlerin nasıl
kullanıldığını göreceğiz. Sadece bir blok yardımıyla ve geometri değişimlerle,
blok üzerine ilginç resim çizilebilir.
160
ÖDEV
bunu:
nasil elde edebiliriz?
ÖDEV
1. Yuvarlak şekli ve orta kalınlıkta fırçayla kalbin yarısını çiz.
Yarı kalbi seç ve artalanı kapat.
2. Ctrl - sol tıklama - çek - bırak eylemiyle kopyala ve bir yarı
daha yapıştır.
3. İkinci yarıyı Image → Flip/Rotate → „FlipHorizontal“
(Image → Flip → Horizontal) komutuyla yatay düzeyde
döndür.
4. İki yarı kalbi tam bir kalp elde etmek için yan yana yerleştir.
Meydana gelen yanlışlıkları silgi, kalem gibi aletlerle düzelt.
5. Elde edilen kalbi seç.
6. Ctrl - sol tıklama - çek ve bırak eylemiyle kopyala ve yapıştır.
7. İkinci kalbi Ctrl – ya da menüden Image → Strech/Skew
(Image → Resize/Scale) ve Strech (Percent) yatay için
50% ve dikey için 50% ayarların yarısını küçült.
8. Küçültülmüş kalbi tıkla- çek – bırak birinci kalbin içine yerleştir.
9. İkinci kalbi boya.
10. Boyalanmış kalbi seçip kopyala ve bir tane daha yerleştir.
11. İkinci kalbi sağ tıklama - Flip/Rotate → „Rotate by ang
le“ → 900(Image →Rotate → 900) ile döndür.
12. Resimde olduğu gibi kalpleri yerleştir.
13. İki kalbi seç.
14. Seçtiğin kalpleri kopyala ve Ctrl - sol tıklama - çek - bırak
hareketiyle bir kez daha yapıştır.
15. İkinci resimi 1800 derece için döndür.
16. Gereken görüntüyü elde etmek için kalpleri yan yana yer
leştir.
Elde ettiğin çizimi senin klasöründe "Yürek" adıyla kaydet.
BİLGİSAYARLAR
Bundan:
161
METİN İLE ÇALIŞMA
Resimlere metin de eklenebilir. Yazma aleti seçildikten sonra metin bloğu işaretlenmelidir. Yazı tipi, büyüklük ve harflerin tarzını seçmek için menü açılıyor.
PAINT
Bu menü çıkmazsa kapanmış olabilir ve açılması için View → Text Toolbar
seçiliyor.
KOLOURPAINT
Harflerin rengi renk çubuğuna tıklayarak seçiliyor. Bir blokta metin sadece bir
renkte yazılabiliyor. Metinin silinmesi ve değişmesi metin bloğun aktif olduğu sürece yapılabilir. Blok kapanınca (örneğin, isteyerek ya da istemeyerek blok
dışında tıklanırsa) metin artık metin değil, o resme dönüşüyor. Metindeki değişiklikler ve kullanımı artık çizilmiş ve boyalanmış resimlere yapıldığı şekilde yapılıyor.
BİLGİSAYARLAR
METİN İLE ÇALIŞMA
ÖDEV
1. Çizim ve metin yazma karışımı olan bir oyun türü çiz. Çokgen çizme aletini seç
ve resimde göründüğü adımlarla bir yıldız çizmeyi dene:
2. Yuvarlak şekli ve daha kalın, kırmızı renkli fırça aletiyle her köşede nokta belirle.
3. Sol tıklamayla siyah rengini seç, taban için beyaz rengi seç ve silgiyi kullanarak sağ tıklamayla yıldızın köşelerini bağlayan siyah çizgileri hassas bir şekilde sil.
162
4. Metin yazma aletiyle BİLGİSAYAR. sözcüğünü yaz.
Artalanı kapat.
5. Dikdörtgen şekli kesme aletiyle, sözcükten birer birer harf kes ve doğru sıralamayla, tıkla - çek - bırak hareketiyle harfleri uygun köşeler yanına yerleştir
6. Metin yazma aletini seç, artalanla çalışma aletini aç,
sarı artalanı seç ve yazmak için mavi rengini seçerek şu
metini yaz: "Bilgisayar. sözcüğün harflerini bağlayıp resimde ne
saklandığını bul."
Dosyayı "Yıldız" adıyla keydet.
7. Noktaları bağladıktan sonra şu resmin meydana gelmesi gerekiyor:
L
İ
B
g isayar
L
Bilgisayar sözcüğün harflerini bağlayıp resimde ne
saklandığını bul!
İ
L
G
İ
B
G
İ
İ
R
B
S
R
Y
S
Y
A
A
A
A
Senin daha küçük arkadaşın için ilginç bir oyun oldu.
163
BİLGİSAYARLAR
Bu resimleri beğeniyor musun? Dijital foto makinesinde resimlerin varsa, onları bilgisayarda değiştirebilirsin. Resimleri uygun proğramda açıp, senin yaratıcılığına ve hayaline bağlı onları ilginç şekilde değiştirebilirsin. Tüm aletleri kullanabilirsin, özellikle resim bölümlerini büyüterek daha hassas ve daha ilginç
şekilde resimleri değiştirebilirsin.
HAZIR RESİMLERLE ÇALIŞMAK
HAZIR RESİMLERLE ÇALIŞMAK
SORULAR
ÇİZME PROĞRAMLARI
1. Seçme aletiyle resmin seçilmiş bölümüne ne denir:
• dikdörtgen
• blok
• çerçeve
2. Resmin bir bloğun kesilmesi için önce:
• bloğu seçmek gerekiyor,
• resmi kaydetmek gerekiyor
• resmin boyalanması gerekiyor
3. Bloğu kopyalama komutu şudur:
• copy,
• paste,
• cut.
SORULAR
BİLGİSAYARLAR
1. Bilgisayar grafiğine şunlar aittir:
• Bilgisayar proğramı yardımıyla yazılan metin içerikler,
• Bilgisayar proğramlarıyla yapılan ve gösterilen çizimler, fotoğraflar, grafikonlar v.b.
• Bilgisayardan dinlenen müzik, ses ve konuşmalar.
2. Bilgisayar grafiğinin iki farklı türü hangisidir?
3. Her noktanın tam olarak belirlenmiş renginin olduğu nokta örgüsüyle tanımlanan resimlere _________ resimleri denir.
4. Matematik ifadelerle belirlenmiş çok sayıdaki çizgi ve çokgenler yardımıyla çizilmiş resimlere ________________ resimi denir.
5. Bilgisayar resimin grafik azimliği bize neyi gösterir?
6. Aşağıdaki ifadelerden hangisi bilgisayar resmin azimliğini tanımlayabilir:
• 450х560,
• 234-345,
• 1024.
7. Bit haritalı grafiği hassas şekilde düzeltilebilir mi? Neden?
8. Bit haritalı grafiğin boyutları kolay değişebilir mi?
9. Vektör grafiği kolay değişip düzeltilebilir mi? Neden?
10. Vektör grafiğin boyutları kolay değişebilir mi?
164
4. Bir bloğu hızlı şekilde kopyalama ve yapıştırma komutu şudur:
• seç - Ctrl - sol tıklama - çek - bırak,
• seç - sol tıklama - çek - bırak,
• Ctrl - sol tıklama - çek - bırak.
5. Bir bloğun bir yerden başka yere yerleştirilmesi şöyle yapılır:
• seç - kopyala - yapıştır,
• seç - çek - yapıştır,
• seç - sil.
6. Çizerken son yaptığımız hamlenin iptal edilmesi için kullanılan komut şudur:
• copy,
• paste,
• undo
BLOKLARLA GEOMETRİ DEĞİŞİMLERİ
1. Bilgisayar grafik proğramında tüm resim ya da resim bölümü üzerine yapılabilecek geometri değişimlerini say!
2. Hangi geometri değişimleriyle resim 1'den resim 2 elde edilebilir
• Dikey dönme
• Yatay dönme ondan sonra 1800 derece rotasyon
• Yukarda sayılan hepsi
SORULAR
BİLGİSAYARLAR
METİNLE ÇALIŞMA
3. Çizim proğramında girilen metin için Makedonca destek, yazı tipi ve harf büyüklüğü seçilebilir mi?
4. Çizimde metin girilirken metine başka hangi düzenlemeler yapılabilir?
5. Çizimde, metnin aktarılma işlemi sonlandıktan sonra onu klasik metin gibi değiştirebilir miyiz? Açıkla!
165
ÖDEV
Çalışma rehberi:
• çizim proğramında paralel olarak iki pencere aç,
• İnternetten gereken resimleri ve çizimleri bul! Senin okul klasöründe kaydet
ya da doğrudan çizim proğramında kopyala,
• birinci pencerede hazır fotoğrafları aç ve işle, ikinci pencerede ise aranan şekli elde etmek için hazır fotoğrafları çiz ve kopyala,
• hazır resimlere geometri değişimleri uygulayabilirsin.
SORULAR
BİLGİSAYARLAR
Fotomontaj hazır resimler ve/ya da çizim karışımıdır.
Resimde verilen fotomontajı nasıl yapabileceğini düşün!
166
167
METİN
En
çok
kullanılan
bilgisayar
proğramları
metin
yazma
proğramlarıdır.Bugün
kullanıcılar
Microsoft
Offi
ce
Word,
Open
Offi
ce
Writer,Corel
WordPerfect,
Apple
iWork
Pages
gibi
büyük
sayıda
farklı
metin
işlemci
proğramlar
arasında
seçim
yapabilir.
Tüm
bu
proğramlar
kullanıcıya
her
şey
yazabilme
imkanları
sunmaktadır
:
mektuplar,
dilekçeler,
ilanar,
bildiriler,
tebrikler,
davetiyeler,
aplikasyonlar,
broşürler,
kitaplar
ya
da
veb
sayfaları
için
farklı
aletler
sunmaktadır.
168
METİN
METİN
169
METİN İŞLEMCİ PROĞRAMLARI
En çok kullanılan bilgisayar proğramları metin yazma proğramlarıdır.
Metin yazma proğramları, kullanıcıya
sunulan olankalara göre, kısa metinler yazmak için kullanılan metin düzenleyicileri ve daha uzun metinler
yazmak ve düzenlemek için kullanılan metin işlemcileri olabilir.
Bugün kullanıcılar Microsoft Office Word, Open Office Writer,Corel
WordPerfect, Apple iWork Pages
gibi büyük sayıda farklı metin işlemci proğramlar arasında seçim yapabilir. Tüm
bu proğramlar kullanıcıya her şey yazabilme imkanları sunmaktadır : mektuplar, dilekçeler, ilanar, bildiriler, tebrikler, davetiyeler, aplikasyonlar, broşürler, kitaplar ya da veb sayfaları için farklı aletler sunmaktadır.
Metim işlemciler, metin düzenliyicilerin tüm özelliklerini içeriyor ve aynı zamanda metnin biçimlendirilmesini de sağlıyor. Biçimlendirmek metnin görünümünü
düzenleyen süreçtir. Düzenlemek genelde şunları kapsamaktadır: yazı tipi, tarz,
büyüklük ve renk seçimi, sutünlerde ve satırlarda yazmak, sıralama ve sayma ayarları, çerçeve takmak, resim ve grafik nesnelerin eklenmesi ve başka.
BİLGİSAYARLAR
METİN İŞLEMCİ PROĞRAMLARI
Selim Selim
kalabalık caddesi no.100
Yeşilkent
tel:0123456
Doğum günün
kutlu olsun Selim
!!!
Temel ve Hasan
170
METİN DÜZENLEYİCİ PROĞRAMIYLA TANIŞMAK
ÇALIŞMA PENCERENİN GÖRÜNÜMÜ
WORD
WRITER
Open Office proğram paketinde Writer metin işlemcisi yerleşmiştir. Bu
proğram farklı Linux dağıtımların standard metin işlemcisidir, aynı zamanda
Linux için aynı olan Windows verziyonu da vardır. Pencere şu elemanlardan
oluşmaktadır:
BİLGİSAYARLAR
1. Proğram menüsü,
2. Aletler çubuğu,
3. Metin yazma için çalışma
alanı,
4. Verilerin gösterildiği
statüs çubuğu.
En popüler metin işlemcilerinden biri Microsoft Word'tur. Bu proğram
Microsoft şirketinin ofis çalışmaları için Microsoft Office proğram paketinin bölümüdür. Word proğramı şu şekilde açılıyor: Start → All Programs
→ Microsoft Office → Microsoft Word.
Word'un çalışma penceresi genelde şu bölümlerden oluşmaktadır:
1. Proğram menüsü.
2. Proğramla çalışma alet çubuğu.
3. Metnin yazıldığı çalışma alanı.
4. Ödevler paneli.
5. Belgede imleçin bulunduğu sayfa,
satır ve sutünü gösteren statüs çubuğudur.
171
ALETLER ÇUBUĞU
Aletler çubukları alet gruplarıdır ve hepsinin kendi adları vardır - Standard (Standart), Formatting (Biçimlendirmek), Drawing (çizim), Frames (çerçeve), Pictures
(Resim) ve başka. Çubukların açılması ve kapanması menüden View → Toolbars
(Görünüş → Araç çubukları) ile yapılır. Bizim de kullanacağımız genel araç çubukları şunlardır:
WORD
belgelerle çalışma, düzenleme, bakış, düzeltme
metin biçimlendirmesi
çubukları hızlı kapatan
ve açan düğmeler
tablolarla ve çerçevelerle
çalışmak
nesne çizimi ve süslü yazmak
WRITER
Standart
Biçimlendirmek
BİLGİSAYARLAR
Standart
Resim
Çerçeve
Standart
Çizmek
Bazı alet çubukların aktif çubukları hızlı açan ve kapatan düğmeleri vardır. Çubukların pencerede yeri değişebilir ve kullanıcı tarafından seçilebilir.
METİN BELGELERİYLE ÇALIŞMAK İÇİN MENÜ KOMUTLARI
Metin belgesi metin işlemciyle oluşturulan dosyadır. Bir ya da fazla sayfadan oluşabilir. Word'ta yaratılan dosyanın uzantısı .doc, Writer'de yaratılan dosaynın uzantısı ise .odt'dir. Proğramda aynı zamanda paralel olarak fazla belgelerle çalışılabilir.
172
Metin yazma ve düzenleme proğramı şunları sağlayan komut menüsü
içermektedir:
File - belgeyle çalışma (yeni belge açmak, varolan belgeyi açmak, kaydetmek,
kapatmak, yazıcıdan basmak, sayfanın görünümünü düzenlemek v.b.)
Edit - seçmek, kopyalamak, kesmek, yapışırmak, silmek, metin bulma ve benzeri gibi metinle çalışmak
İnsert - belgeye resim, diyagram, sayfa numrası v.b. eklemek için
Format - Metni biçimlendirme komutları
Table - Metnin tablo şeklinde gösterilme ve başka tablo işlemleri gibi
View - metin belgesinin farklı görünümlerde açılma olanakları
METİN BELGEYE GÖZ ATMA ÇEŞİTLERİ
BİLGİSAYARLAR
• Normal - metni girmek, düzenlemek ve biçimlendirmek için normal görünüm - kenar boşluğu (marjin), sayfa numarasını v.b. göstermiyor.
• Web Layout ("veb görüntü") - İnternette veb sayfası olarak yayınlanacak belge görünüm
• Print Layout ("basılma görüntüsü") - belgeyi yazıcıdan basarsak nasıl görüneceğini gösteren görünüm. Kenar boşlukları ve sayfa numarasını da gösteriyor.
• Outline - yapının ve bölümlerin görüntüsü için kulanılan görünüm.
• Reading Layout - belgeyi ekranda okumak için belge görünümü
173
SEÇİLEN GÖRÜNÜMÜN BÜYÜTÜLMESİ VE KÜÇÜLTÜLMESİ
Proğram,metnin ekranda görünen bölümün büyütülmesini ve küçültülmesini sağlıyor. Büyütme metnin bir bölümünün tüm ayrıntılarla daha iyi görünmesini sağlıyor. Küçültmek ise belgenin daha büyük bölümünün ekranda görünmesini sağlıyor. Sayfanın görünecek büyüklüğü Standard (Standart) çubuğundan Zoom (büyüt) aletiyle ya da View →Zoom (Görünüm → Büyüt) menüsünden seçiliyor.
WORD
WRITER
Ekranda belgenin görünümünün
büyütülmesi ve küçültülmesi
BİLGİSAYARLAR
BELGE OLUŞTURMA SÜRECİ VE ADIMLAR
Metin işlemci proğramında, metin yazarken metin görünümünün istediğimiz
gibi olması için şu en basit sıralamayı takip edersek elde ederiz:
1. metnin girilmesi
2. metnin düzenlenmesi - hataların düzeltilmesi, metin bölümlerin yer değiştirmesi, kopyalanması, bulunması, değiştirilmesi ve en sonunda
3. Metnin biçimlendirilmesi.
Proğram kullanıcıların büyük bir kısmı bu üç eylemi ardı ardına değil de hepsini aynı zamanda yapıyorlar. O şekilde çalışılırsa istenen görünümün elde edilmesi yolunda zorluklarla karşılasma olanağı daha yüksektir. Ancak, yine de her kullanıcı nasıl çalışacağını kendisi seçiyor. Metin üzerine çalışılan üç önemli bütün şunlardır: kelime, satır ve paragraf. Metin bölümleri arasında boşluklar varsa proğram
bu metin bölümlerini KELİMELER olarak tanıyor. SATIR yazılan sırayı tanımlıyor. PARAGRAF ise klavyeden yeni sıraya geçmek için kullanılan düğme - Enterin bastırılmasından sonraki metin bölümüdür. Metin yazılırken, satır sonunda
yeni sıraya geçme otomatiktir.
174
PRATİK YOKLAMALAR YAPILIŞ SÜRECİ
Metin yazma, düzenleme ve biçimlendirme olanaklarını pratik yoklamaların işlenmesiyle öğreneceksin. İlk belgeyi oluşturmalısın. Belgeyi gereken görünümü
elde edene kadar adım adım düzenleyeceksin.
Ben ve Benim Bilgisayarım
Evimde bir bilgisayarım var
Benim için çok değerlidir
Bütün gün önünde sandalyede oturuyorum
Bilgiler arıyorum, bakıyorum ve okuyorum
Bilgisayarımda farklı oyunlar var
Bazılarına hastayım
Fareye tıklıyorum ve tıklıyorum
Ve sevinçten parlıyorum
Bilgisayar bir derstir
Ve bu dersi çok seviyorum
Devamlı okuyorum
Ve sorun görmüyorum
İşte şimdi sonuna geldim
Tırn of ve bay bay
Bütün gün önünde sandalyede
oturuyorum
Bilgiler arıyorum, bakıyorum ve
okuyorum
Bilgisayarımda farklı oyunlar vardır
Bilgisayarımda farklı oyunlar var
Kıtaların yerini değiştir
Devamlı okuyorum
Devamlı okuyorum
vebay-bay
Tırn-of
Kliki
değiştir
Tırn of ve bay bay
Klik`i
Kliki
BEN VE BENİM BİLGİSAYARIM
Devamlı okuyorum
Devamlı okuyorum
Devamlı okuyorum
Devamlı okuyorum
Turn - off ve bay - bay
oturuyorum
KLİKİ
KLİKİ
Sevil
5 sınıf
KLİKİ
Her dersin sonunda belgede yaptıklarını "Bilgisayar_şiiri" adıyla metin klasörüne kaydetmen gerekiyor. Belgeyi işlerken değişikliklerin son görünümünü elde
edene kadar aynı adla kaydetmen gerekiyor. Ondan sonra son şeklini yazıcıdan
basabilirsin.
175
BİLGİSAYARLAR
Bunu birkaç adımda yapacaksın:
1. Metnin yazılması.
2. Yer değiştirme ve hataların düzeltilmesiyle metnin düzenlenmesi .
3. Metnin biçimlendirilmesi - satırların pozisyonunu belirlemek, yazı tipi, büyüklük ve tarz seçimi.
4. Yazı tipi rengin seçimi ve metin bölümlerin altını çizme şeklin seçimi.
5. Artalanın renk seçimiyle metni işaretlemek.
6. Sayfaya çerçeve eklemek.
7. Resimlerin eklenmesi, boyutların değişmesi ve pozisyonarın belirlenmesi.
8. Resim etrafına çerçeve takmak.
9. Uygun çizgi rengi ve kalınlığıyla grafik nesnelerin çizimi, boyanması ve metnin aktarılması.
METİN YAZMA
Metnin yazılması Notepad (Gedit) proğramına benzer şekilde yapılmaktadır.
Yazma imleçin yanıp söndüğü yerden başlıyor. Yazmak için klavyeden bildiğin tuşlar kullanılıyor.
ÖDEV
Birinci ödevde metin düzenleme proğramında bir şiir yazman gerekiyor. Şu adımları takip edeceksin:
1. Proğramı aç.
2. Aktif yazı tipinde Türkçe dili desteğini seç.
3. Belgenin görünüm büyüklüğü 100% olsun.
4. Bilgisayara bir şiirin sözlerini yaz.
Devamlı okuyorum
Turn- off ve bay-bay!
5. Belgeyi senin Metinler klasörüne "Bilgisayar_şiiri" adıyla kaydet.
6. Belgeyi kapat ve proğramı kapat.
METİN YAZMA
BİLGİSAYARLAR
Kliki
176
DEĞİŞMELER VE HATALARIN DÜZELTİLMESİ
Metinde değişmeler ve hataların düzeltilmesi şu eylemlerle yapılıyor: bulmak, silmek, değiştirmek, kesmek, kopyalamak ve metin bölümlerin yer değiştirmesi.
ÖDEV
Resimde gösterildiği gibi şiirdeki metni değiştirmeyi dene. Şu adımları takip et:
1. Word proğramını aç.
2. "Bilgisayar_şiiri" belgesini aç
3. İkinci ve üçüncü kıtaların yerlerini değiştir.
4. İkinci kıtayı üstündeki boş satırla beraber seç.
Kıtaların yerini değiştir
5. Edit → Cut (Düzenleme → Kes) ile kes.
6. İmleçi üçüncü kıtanın altındaki boş satıra yerleştir.
ve
7. Edit → Paste (Düzenle → Yapıştır) komutunu seç.
8. Tırn off ve bay bay sözcüklerini sil ve yerlerine İngilizce dili desteğiyle Turn off ve byebye sözcüklerini yaz.
9. Yapılan değişiklikleri aynı adla "bilgisayar_şiiri" olarak kaydet.
Devamlı okuyorum
bay-bay
değiştir
METNİN BİÇİMLENDİRİLMESİ
Metin görünümünün yazı tipi, yazı tipi tarzı, büyüklük, renk seçimi,
kenar boşluklara göre metnin pozisyonunu belirlemek ve yapılan benzer düzenlemelere metnin biçimlendirilmesi denir.
ALETLERLE BİÇİMLENDİRİLME
Metnin biçimlendirilmesi Formatting (Biçimlendirme) alet çubuğunun aletleriyle yapılıyor.
177
Kliki
BİLGİSAYARLAR
Tırn-of
WRITER
Biçimlendirme
Standart
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Yazı tipi seçimi,
Harf büyüklüğü seçimi,
Metnin kalınlaşması,
Metnin eğrilmesi,
Metnin altını çekme,
Metnin konumlandırılması: sola, ortada, sağa, sol ve sağ kenar boşluğuna göre
soldan ve sağdan eşit konumlandırılması,
7. Artalanın renk seçimiyle metnin işaretlenmesi,
8. Yazı tipinin renk seçimi.
MENÜ KOMUTLARLA BİÇİMLENDİRİLME
Metnin biçimlendirilmesi aynı zamanda Format → Font (Biçimlendir → Yazı
Tipi) komutuyla açılan pencerede sunulan olanakların seçimiyle de yapılır:
WORD
BİLGİSAYARLAR
Benim
1. Yazı tipi seçimi,
2. Yazı tipinin tarz seçimi,
3. Yazı tipi büyüklüğü,
4. Yazı tipinin rengi,
5. Altını çekme şekli,
6. Altını çekme çizginin rengi,
7. Özel efektler (gölgeler, dışçizgiler v.b.),
8. Biçimlendirmeden sonra metnin görünümü.
WRITER
178
ÖDEV
Şiirin metnini resimde olduğu gibi biçimlendir
Devamlı okuyorum
Proğramı aç.
KLİKİ
"Bilgisayar_şiiiri" belgesini aç.
Metnin tümünü seç ve yazı tipini Times New Roman'dan Arial'a değiştir.
Seçilen metni ortaya konumlandır.
Başlığı seç ve başlık için yazı tipi büyüklüğü 20 seç.
Seçilen başlıkta tüm harfleri büyük yap, ancak bunu silerek değil, Format →
„Change Case“ →UPPERCASE (Biçimlendir →"Büyük harflere dönüştür"
→ Büyük harfler) menüsünden seçerek yap. Başlığın harflerini kalınlaştır.
7. Kıtaları seç ve onlar için 14 yazı tipi büyüklüğü seç. İkinci ve dördüncü
kıtaları seç ve harfleri kalınlaştır.
8. Şiir yazarının adını seç ve sayfanın sağ tarafına yeleştir. Kalınlaştır, büyüklüğü
10'a ayarla ve tüm harfleri büyük harflere dönüştür
BİLGİSAYARLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
179
ÖDEV
"Bilgisayar_şiiri" belgesini aç ve metni farklı renk, altını çizerek başlığın ve şiir
yazarının metnini işaretleyerek resimde olduğu gibi biçimlendireyi dene.
1. Başlığı seç ve Format →Font (Biçimlendir →
Yazı tipi) penceresinden alt çizginin rengini
kırmızı olarak seç.
2. Ondan sonra başlıkta sözleri teker teker seçerek
gereken rengi seç. Başlığın artalanını sarı renkle
işaretle.
3. Kıtaları teker teker seçerek metin için uygun
rengi seç.
4. Yazarın ismini seç ve altını çizmek için çizgi seç.
5. Değişmeleri kaydet.
oturuyorum
Devamlı okuyorum
KLİKİ
ÇERÇEVE EKLEMEK
BİLGİSAYARLAR
ÇERÇEVE EKLEMEK
Çerçeveler metin belgesinde sayfada metin, paragraf, satır, kelime, resim
ve diğer nesneler etrafında yerleşen sınırlamalardır. Çerçevelerin çizgileri
farklı renk, kalınlık ve şekilde olabilir, aynı zamanda da ilginç sembollerden
oluşmuş süslü bir çerçeve de olabilir.
Çerçeveler duyuruların, reklamların, ilanların, davetiyelerin ve benzer belgelerin
süslenmesi ve sınırlandırılması gerektiğinde ya da metnin bir bölümünün
vurgulanması gerektiğinde çok kullanışlıdırlar.
180
WORD
Word'ta çerçeve ekleme olanakları Format → Borders and Shading penceresinden seçiliyor. Pencerede olanaklar üç sekmeye ayrılmıştır:
a. Borders - metin bölümü etrafına çerçeve takmak
b. Page Border - tüm sayfaya çerçeve takmak
c. Shading - çerçeve içinde ya da çerçevede olmayan metnin artalanına
renk seçimi.
BORDERS VE PAGE BORDER SEKMESİNDEN ALETLERİN AÇIKLANMASI
1. Çerçeve ve çerçeve şekli seçimi,
2. Çerçeve çizgi şeklin seçimi,
3. Çerçeve rengin seçimi,
4. Çerçeve kalınlığın seçimi
5. Süslü çerçeve seçimi,
6. Seçilen çerçeveye göz atma,
7. Çerçeve bölümlerin açılma ve
kapanma aletleri - sağ, sol,
yukarı, aşağı
A
B
C
A ve B sekmeleri aynı aletleri içeriyor. Tek fark alet 5 - süslü çerçeve seçimindedir. Bu seçim B'de vardır, A'da yoktur.
ÇERÇEVE EKLEMEK
B
BİLGİSAYARLAR
Shading sekmesinde aletlerin
açıklanması:
1. Metnin seçilmiş bölümün
artalan renk seçimi,
2. Artalan şeklin seçimi (noktalar, çizgiler),
3. Seçilen artalana metine uygulanmadan önce göz atma.
181
WRITER
Biçimlendir → Sayfa → Köşeler diyaloğuyla sayfaya çerçeveler eklenebilir. Bu diyalog kutusunda köşelerin birçok özellikleri ayarlanabilir:
1. Kurulan çizgilerin sıralanması.
2. Çizgi tarzı.
3. Çizginin içeriğe kadar mesafesi.
4. Gölge tarzı
BİLGİSAYARLAR
ÇERÇEVE EKLEMEK
ÖDEV
Bilgisayar_şiiri belgesinin sayfasına resimde göründüğü gibi aşağıdaki adımlara göre çerçeve ekle:
1. Sayfaya köşelerin ayarlanması için diyaloğu aç.
2. Sayfaya beğendiğin çerçeveyi oluştur.
3. Sağ ve sol çerçeveyi önce
çıkar, ondan sonra onları
yeniden geri gönder.
182
oturuyorum
Bilgiler arıyorum, bakıyorum ve
okuyorum
Devamlı okuyorum
KLİKİ
RESİMLERLE AKTİVİTELER VE GRAFİK NESNELERİN ÇİZİLMESİ
Hangi konuda olursa olsun, metni tamamlayan ve önemini artıran resimler
yer aldığında o tür metinler okuyuculara her zaman daha ilginç ve daha çekici
gelmektedir. Resimler metnin anlamını tamamlıyor.
METİN BELGESİNDE RESİMLERİN YERLEŞMESİ
RESİMLERLE AKTİVİTELER
Resimler farklı şekilde değişebilir: boyutları, renkleri, döndürebilirler,
etrafarına çerçeve takılabilir, onların etrafında ya da içinde metin yazılabilir v.b.
BİLGİSAYAR
Resmin görünüm değişikliklerin en büyük kısmı: rotasyon, kesmek, renklerin
değişmesi, renklerin karşıtı v.b, View → Toolbars → Picture (Bakış → Aletler çubuğu → Resim) seçilmesiyle açılan “Picture Toolbars” çubuğunda bulunan aletlerle yapılıyor.
183
BİLGİSAYARLAR
Seçilen resim belgede imlecin yanıp söndüğü yerde gösteriliyor. Resimi eklemeden önce imleci resmi eklemek istediğimiz yere yerleştirip
ekleyebiliyoruz.
Kullanıcı, belgesindeki proğram galerisinden hazır resimler ya da kendi resimlerini ekleyebilir - bazı grafik proğramında çizilen resimleri, fotoğrafları, İnetrnetten indirilmiş resimleri v.b. kullanabilir.
Kullanıcını klasöründen resimler İnsert → Picture → "From File" (Ekle
→ Resim → "Dosyadan") komutundan sonra metine eklenecek resmin bulunduğu yer seçiliyor.
WRITER
WORD
WORD
WRITER
REIM BOYUTUN DEĞIŞMESI
Resimlere en çok yapılan değişiklik resmin boyutların değişmesidir. Onu resme
tıklamayla yapabiliyoruz. Tıkladıktan sonra resmin etrafında siyah karecikler çıkıyor. Bu karecikleri çapraz, yatay ya da dikey yönde çekersek, çektiğimiz yöne göre
resmin büyüklüğü ve görünümü değişir.
Word belgesinde grafik nesneler çizilebilir. Grafik nesneler Drawing (Çizim) çubuğundan uygun aletlerin seçimiyle yapılır.
GRAFİK NESNELERİN ÇİZİLMESİ
BİLGİSAYARLAR
ÇERÇEVE EKLEMEK
Çizmi çubuğundan aletferin işfevi şunladir:
Resim
184
oturuyorum
Devamlı okuyorum
Sevil
5 sınıf
KLİKİ
185
ÖDEV
"Bilgisayar_şiiri" belgesinde, resimde verildiği gibi grafik nesneler çiz.
1. Gülen yüz çiz ve Başlığın altında sol tarafa yerleştir.
2. Aynı şekilde ancak daha küçük boyutlu bir gülen yüz daha çiz ve resmin ekranı üzerine yerleştir.
3. Birinci gülen yüz ve bilgisayar resmi arasında ok çiz.
4. Resmin sağ tarafında, metnin altında yıldız
çiz.
5. İki gülen yüz, ok ve yıldız için çizgi kalınlığı ve renk seçmelisin. Birinci gülen yüz için
yeşil, ikincisi için sarı rengi seç, yıldız için
sarı rengi, ok için de karışık yeşil-sarı renk
seç ve çizgi kalınlığı 3 pt olsun.
6. Yıldızın içinde kendi adını yaz.
7. Belgeyi kaydet
BİLGİSAYARLAR
1. Çizilen nesnelerin düzenleme aletleri - sıralama, rotasyon ve benzer,
2. Bir ya da fazla çizilmiş nesnenin seçme aleti,
3. Hazır şekle göre çizme menüsü içeren Autoshape aleti,
4. Düz çizgi çizme aleti,
5. Ok çizme aleti,
6. Dikaçılı şekiller çizme aleti,
7. Elips şekillerin çizme aleti,
8. Metnin yazıldığı süslü çerçeve aleti,
9. Sunulan şekle göre süslü metin yazma aleti,
10. Diyagram çizme aletleri,
11. Clip Art'tan resimler ekleme aleti,
12. Dosyadan resimler ekleme aleti,
13. Çizilen nesnenin artalanın renk seçimi aleti
14. Nesnenin çizildiği çizginin rengini seçme aleti,
15. Metin rengini seçme aleti,
16. Nesnenin çizildiği çizginin kalınlığını seçme aleti,
17. Nesnenin çizildiği çizginin türünü seçme aleti,
18. Çizilen çizgiye ok ekleme aleti,
19. Çizilen nesneye gölge ekleme aleti,
20. Çizilen nesneyi üçboyutlu gösterme aleti.
NUMARALAMA
Numaralama liste içeriklerin sıralama şeklidir. Sıralanan liste içeriği önünde sıra numaraları, harfler ya da işaretler konulabilir.
Numaralama sırasında numaralanan içeriğin sıralanması önemli olabilir ya da
numaralanan içerik istenilen sıralamayla yapılabilir.
1. Numaralama içeriğin sıralanması önemli değilse numaralama için işaretler
kullanılabilir.
2. Numaralama içeriğin sıralanması önemliyse o zaman numaralama sayı ve
harflerle yapılabilir.
3. Numaralama içeriği numara, harf ve işeratler karışımıyla da numaralandırılır.
Okul müsameresinde
öğrencilerin çıkış sıralaması
Çikolatalı pasta için gereken
malzeme listesi
• çikolata
• yağ
• un
• yumurta
• vanilya şekeri
ÇIKOLATALI PASTA TARIFI
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Fırını 250 derecede ısıt
250 gram çikolata rendele
Çikolatayı yağla karıştır
Karışıma yumurtaları ve bir
kaşık vanilya şekeri ekle
Karışıma 1 bardak un ekle ve
iyice karıştır
Karışımı pişirme tepsisine dök
Yaklaşık 40 dakika pişir
Servisini yapmadan önce
soğumaya bırak
Pastayı kare şeklinde kes
1. Müsamerenin açılışı
• Meryem
• İbrahim
2. Üsküp şarkısı
Aynur
Aylin
Erol
3. Ritmik oyun
• V-b sınıfın öğrencileri
4. Komedi oyunu
• Sevil
• Mehmet
• Ali
• Zeynep
5. Resitasyon
• Murat
• Elif
6. Müsamerenin kapanışı
Şimdiye kadar numaralama, sayı numarası ile işaretlenmiş ve alfabe sırasına göre
uzun bir liste yapıp sonunda listenin bir satırını unuttuğunuz olmuş mudur? Böyle
bir durumda tüm listeyi yeniden yazmanız ve atlanan sıradan sonuna kadar tüm sıra
numaralarını değiştirmeniz gerekiyor.
Deniz 1. Aynur
2. Mehmet
3. Murat
4. Mustafa
5. Yasemin
1. Aynur
2. Deniz
2. 3. Mehmet
3. 4. Murat
4. 5. Mustafa
5. 6. Yasemin
OTOMATİK NUMARALAMA
NUMARALAMA
BİLGİSAYARLAR
1. Aynur
2. Mehmet
3. Murat
4. Mustafa
5. Yasemin
Bu yüzden proğramlar, listeden hiçbir işaretin yeniden yazılması gerekmeden, çözülmesini sağlayan otomatik numaralama seçeneğini sunuyor. Otomatik numaralama satırlara otomatik olarak sıra numarası yazılıyor. Bu şekilde listede satırların eklenmesi ya da silinmesiyle değişiklikler yapılınca sıra numaraları her zaman gereken
sırada olacaktır.
186
OTOMATİK NUMARALAMA MENÜSÜNDE KOMUTLAR
Otomatik numaralama sayı, harf ya da nokta, çizgi, yıldız gibi işertlerle yapılabilir. Otomatik numaralama Format → Bullets and Numbering ( Biçim-
lendir → Noktalar ve numaralama)
WORD
WRITER
Sekme (1) sayılarla ve harflerle numaralamak içindir. Sekme (2) ise işaretlerle numaralamak içindir.
OTOMATİK NUMARALAMA ALETLERİ
Noktalar ve numaralama
187
NUMARALAMA
Writerde "noktalar ve numaralama" alet setiyle numaralama daha kolay bir
şeklilde düzenlenir ve biçimlendirilir.
BİLGİSAYARLAR
Otomatik numaralamayla çalışmak için daha verimli ve hızlı çalışma şekli için
Formatting aletler çubuğundan aletler kullanılabilir.Bo aletlerle bazı içeriğin
numaralaması başlayabilir ya da bitebilir.
ÖDEV
Resimde gösterildiği gibi kendi sınıfının öğrenci listesini yap:
BİLGİSAYARLAR
ÖDEV
1. Öğrencilerin adlarını seç ve aletler çubuğunda sayılarla numaralamayı seç.
2. Resimde olduğu gibi listede üç yeni isim ekle:
• İmleçi yeni ismin eklenmesi gerekten yerden
önceki sıranın sonunda yerleştir:
• Enter ile yeni sıraya geç. Yeni ismin yazılması için serbest sıra numarası görüneceğini
göreceksin. Diğer isimler de sıra numaralarını bir için yükseltiyor.
3. Belgeyi senin klasöründe "Liste" olarak kaydet
4. "Liste" belgesinde sayılarla numaralamayı
kapat ve işaretlerle - örneğin yıldızlarla işaretlemeyi seç.
• İsimleri sıra numaralarıyla seç.
• Aletle, numaralama aletler çubuğundan numaralamayı kapat
• Numaralamak için beğendiğin bir işareti seç.
5. Belgeyi "liste_yeni" adıyla kaydet
188
BENİM SINIFIMIN ÖĞRENCİ LİSTESİ
Adı ve soyadı
Deniz Mahmut
Ali Veli
Mehmet Salih
Erkan Selim
Erol Hasan
İbrahim Mustafa
Mustafa Emin
Adı ve soyadı
1. Deniz Mahmut
2. Ali Veli
3. Mehmet Salih
4. Erkan Selim
5. Erol Hasan
6. İbrahim
Mustafa
7. Mustafa Emin
Adı ve soyadı
1. Deniz Mahmut
2. Ali Veli
3. Yasemin Feta
4. Mehmet Salih
5. Neşe Ahmet
6. Erkan Selim
7. Erol Hasan
8. Zeynep Emin
9. İbrahim Mustafa
Adı ve soyadı
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Deniz Mahmut
Ali Veli
Yasemin Feta
Mehmet Salih
Neşe Ahmet
Erkan Selim
Erol Hasan
Zeynep Emin
İbrahim Mustafa
TABLOLAR
Metin yazma proğramları metni tabloda düzenleme olanağı sağlıyor. Tabloda örneğin öğrencilerin kişisel bilgileri (adı, soyadı,sınıf, doğum tarihi, ev adresi v.b.), ders proğramı ve benzer veriler düzenlenebilir.
Tablolar sıralardan ve sütunlerden oluşuyorlar. Sütun ve sıranın kesiştiği dikdörtgene tablo hücresi denir.
sütunler
s
ı
r
a
l
a
r
hücre
METİN BELGEDE TABLONUN EKLENMESİ VE DÜZENLENMESİ
Tablonun görünümünü sütun ve sıraların yükseklik ve genişlik seçimiyle,
hücrelerin artalanında rengin tanımlanmasıyla, farklı tarz,kalınlık ve renkte sınır çizgilerin belirlenmesiyle, tabloda hücrelerin bitişmesi ve ayrılmasıyla, sıralar ve sütunlerin silinip eklenmesiyle ve benzer işlemlerle düzenlenir.
Okul
Ayda
Jale
merhaba
Metinle çalışma proğramlarında tablolarun yapılması uygun aleterle
ya da menu komutlarıyla yapılıyor. Tablo görünümün düzenlenmesi tabloyla çalışma için uygun aletler çubuğunun aletleriyle ya da tabloyla çalışma
menu komutlarıyla yapılır.
TABLO MENÜSÜYLE ÇALIŞMA
Tablolarla Table (Tablo) menüsüden çalışılır.
WRITER
WORD
1
BİLGİSAYARLAR
4
TABLOLAR
2
189
Menüde çıkan komutların anlamları şudur:
1. İnsert (ekle) - tablonun sıra ve sütunlerin sayı seçimiyle tablonun eklenmesi,
2. Delete (sil) - tüm tablonun, seçilen sıranın, sütunun ya da hücrenin silinmesi,
3. "Split Cells" ("hücreleri ayır") - seçilen hücreyi iki ya da fazla hücreye ayrılması,
4. "Merge Cells" ("hücreleri birleştir") - seçilen hücrelerin bir hücre ya da başka
hücrelerle birleşmesi.
TABLOLARLA ÇALIŞMA ÇUBUĞUNDAN ALETLERLE ÇALIŞMA
Menü komutların büyük kısmı aletler çubuğundaki aletlerde "Tables and Borders" (Tablo) de vardır. Tablolar aletler çubuğundaki aletlerle kolay bir şekilde yapılır ve düzenlenir.
WORD
WRITER
BİLGİSAYARLAR
TABLOLAR
Tablo
Bu aletler çubuğundaki aletlerin fonksiyonları şunlardır:
1. Serbest elle tablo çizim kalemi,
2. Tabloda çizilen sıra ve sütunler arasında çizilmiş sıra, sütun ya da çizgilerin silinmesi için silgi,
3. Tablonun çizgi türünü seçme aleti,
4. Çizginin kalınlık seçimi,
5. Çizginin renk seçimi,
6. Seçilen çizginin çizilme şeklin seçimi,
7. Tabloda hücrelerin artalan rengi,
8. Tabloda sıra ve sütun sayılarının seçimi,
9. Tabloda seçilen sıraların ve sütunlerin birleşmesi,
10. Seçilen hücrenin belirlenmiş sıra ve sütunlere ayrılması,
11. Seçilen sıralar aynı genişliğe ayarlanıyor,
12. Seçilen sütunler aynı genişliğe ayarlanıyor,
13. Hücrede metnin dikey yönde yazılması.
190
ÖDEV
Resimde gösterildiği gibi senin sınıfındaki öğrencilerin verilerinden oluşan
bir tablo oluştur:
Adı ve soyadı, doğum günü ve e-posta adresi.
Birinci resimdeki gibi başla:
1. Comic Sans Ms yazı tipi ve 12 büyüklü- BENİM ARKADAŞLARIMIN VERİ TABLOSU
ğü seç.
2. Caps Lock’u açık tutarak şu metni yaz
"BENİM ARKADAŞLARIMIN VERİ
TABLOSU"
3. Bir boş sıra bırakarak bir sonraki sıraya üç
sütunlu ve bir sıralı tablo ekle. Table → BENİM ARKADAŞLARIMIN VERİ TABLOSU
İnsert → Table: "Number of columns":3,
"Numbers of rows":1. (Tablo → Ekle →
Tablolar: Sütunler:3, Sıralar:1).
4. Her sütunde metni resimde olduğu gibi
yaz
BENİM ARKADAŞLARIMIN VERİ TABLOSU
• Açık Caps Lock'la tabloda birinci sıradaki metni yaz.
• Caps Lock'u kapat ve senin arkadaşlarının verilerini yaz.
• e-posta adreslerini yazarken İngilizce
destekle yazabilirsin.
5. Sütunde bazı öğrencinin adı ve soyadı
uzunsa ve iki sırada yazılıyorsa sütunun
genişliğini büyüt. İmleçi birinci ve ikinci
sütun arasındaki sınıra yerleştir. Sol tıklamayla ve gerektiği kadar genişletince fare
düğmesini bırak.
6. Tablolarla çalışma çubuğunu aç.
7. Birinci sırayı seç ve metin için kırmızı rengi seç.
8. Birer birer sütun seç ve tablolarla çalışma
için alet çubuğundan her sütun için alet- BENİM ARKADAŞLARIMIN VERİ TABLOSU
ler çubuğundan uygun aleti seçerek gereken artalanın rengini ayarla.
9. Resimde verildiği gibi tablodaki çizgileri
ayarla.
• Tüm tabloyu seç ve 1½ kalınlıkta çift
çizgi seç.
• Tablo etrafında yerleştir. Ondan sonra 1¼ kalınlıkta tek çizgi seçerek tablonun içine yerleştir
10. Belgeyi "Tablo1" olarak kaydet.
E-POSTA
ADI VE SOYADI
DOĞUM GÜNÜ
E-POSTA
Yasemin Yonuz
Erkan
Selim
9 Mayıs
[email protected]
20 Ekim
[email protected]
Neşe Ahmet
Zeynep Emin
İbrahim Mustafa
5 Kasim
31 Aralik
1 Nisan
[email protected]
[email protected]
yok
ADI VE SOYADI
DOĞUM GÜNÜ E-POSTA
Yasemin Yonuz
Erkan Selim
Neşe Ahmet
Zeynep Emin
İbrahim Mustafa
9 Mayıs
20 Ekim
5 Kasim
31 Aralik
1 Nisan
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
yok
ADI VE SOYADI
DOĞUM GÜNÜ E-POSTA
Yasemin Yonuz
Erkan Selim
Neşe Ahmet
Zeynep Emin
İbrahim Mustafa
9 Mayıs
20 Ekim
5 Kasim
31 Aralik
1 Nisan
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
yok
ADI VE SOYADI
DOĞUM GÜNÜ
E-POSTA
Yasemin Yonuz
9 Mayıs
20 Ekim
5 Kasim
31 Aralik
1 Nisan
[email protected]
[email protected]
[email protected]
Erkan Selim
Neşe Ahmet
Zeynep Emin
İbrahim Mustafa
[email protected]
yok
191
ÖDEV
DOĞUM GÜNÜ
BİLGİSAYARLAR
ADI VE SOYADI
ÖDEV
Resimde olduğu gibi ders planı tablosunu oluştur.
PAZARTESİ
SALI
ÇARŞAMBA
PERŞEMBE
CUMA
BİLGİSAYARLAR
TABLOLAR
Tabloyu oluşturmaya başlamadan önce çalışma planı yapmalısın:
• Tabloda sıra sayısı 8, sütun sayısı ise 6'dır.
• Türkçe destek, Arial yazı tipi ve yazı tip büyüklüğü 12 olarak çalış.
• Başlangıçta tabloda tüm sütunlerin aynı genişliği vardır.
• Birinci sütun daha dar olabilir çünkü orada kısa veri - dersin sayı numarası yazılacaktır. Bu sütunun daralması gerekiyor, belli günlerde derslerin yazılması gereken diğer sütunlerin genişlikleri ise aynı olmalıdır.
• Birinci sütunu daraldığında ikinci sütunun genişliği büyüyecektir. Birinci sütun
daraldığında kalan beş sütun genişliğinin aynı olması için aletler çubuğundan uygun aletin seçilmesi gerekiyor.
• Belgeyi senin klasöründe "Tablo2" olarak adlandır ve kaydet.
• Resimler eklemeyi dene ve "DERS PLANI" metnini çizim aletler çubuğundan
süslü yazma aletiyle yazmayı dene.
192
METİN BELGENİN BASILMASI
Metin düzenleme proğramları aktif metin belgesinin basılmasını sağlamaktadır.
BASKI HAZIRLIKLARI
Yazıcı Seçimi
Belgenin basılmasından önce yazıcının açılması
ve içinde kağıt olup olmadığı kontrol edilmesi gerekiyor. Bir bilgisayara birkaç yazıcı bağlı olabilir
ve hangi yazcıyla çalışacağımızı seçmeliyiz.
Belgeyi baskıya göndermeden önce sayfanın
bazı parametrelerini seçmek ve aktiflemek gerekiyor.
Sayfa Parametreleri (Özellikleri)
Sayfanın parametreleri sayfanın bazı özellikleridir: format, sayfa yönü, kenar
boşluğu genişliği v.b.
Metin düzenleme proğramlarında sayfa parametreleri seçilebilir, ayarlanabilir ve değişebilir.
Sayfa parametrelerin doğru ve uygun seçilmesi, metnin baskıya hazırlanması
sırasında oldukça önemlidir.
Sayfa parametrelerinden bazılarının anlamı şudur:
• Sayfa formatı sayfanın büyüklüğüdür - uzunluk ve genişlik. Farklı sayfa
formatları vardır. Örneğin A4, B5, mektup v.b.
• Sayfa yönü sayfanın hangi yönde basılacağını belirtiyor: dikey (portrait) ve
yatay (landscape) olabilir.
• Kenar boşluğu metin etrafında beyaz ala-
BİLGİSAYARLAR
nardır. Sayfanın dört kenar boşluğu olabilir yukarı, aşağı, sol ve sağ.
193
Sayfa parametreleri File → page setup komutuyla da seçilebilir ve değişebilir.
WORD
Açılan pencerede Margins sekmesinde kenar boşluğu değerleri ayarlanır ve
sayfa yönü seçilir.
Paper sekmesinde sunulan sayfa formatlarından uygun sayfa formatı seçilir.
BİLGİSAYARLAR
WRITER
METİN BELGESİNİN OLASI BASILMA ÇEŞİTLERİ
Metin belgesinin basılması sırasında sayfaların seçimine göre şu baskı çeşitleri vardır:
- tüm belgenin basılması
- aktif sayfanın basılması
- belirttiğimiz kapsamda (5-23) sayfaların basılması
- Seçilen kapsamda tek ya da çift sayfaların basılması
- Belgede seçtiğimiz sayfaların (5,12,16,17,18,19,20 yada 5,12,16-19,20) basılması
Seçilen sayfaların kopya sayısının seçilmesi.
194
Belge baskıya menüden File → Print komutuyla gönderiliyor. Pencerede olanakların anlamları şunlardır:
WORD
1 - yazıcı seçimi
2 - Belgede tüm sayfaların basılması
Sayfa kapsamı seçimi
3 - İmleçin bulunduğu - aktif
sayfanın basılması
4 - Basılacak sayfaların seçimi
5 - Belgenin seçilmiş bölümün
basılması
6 - tüm sayfaların, çift ya da tek
sayıların, seçilen kapsamdaki sayfaların basılması seçimi
7- Baskı için seçilen sayfa kapsamının basılacak kopya sayısı
BİLGİSAYARLAR
WRITER
195
BİLGİSAYARLAR
SORULAR
SORULAR
1. Metin yazma ve düzenleme bilgisayar proğramların adlarını say!
2. Metnin istenilen görünümünün en kolay şekilde elde edilmesinde hangi sıralama türünün takip edilmesi gerekiyor?
3. Metni biçimlendirme ne demektir?
4. Metin düzenleyici proğramında metni yazarken:
• Satır sonuna kelimenin kırılmamasına dikkat edilmesi gerekiyor
• Yenı satıra geçme otomatiktir ve kelime kırılması olmuyor.
5. Metin düzenleme proğramlarında daha önemli çalışma alet grupları hangileridir?
6. Metin düzenleme proğramında iki ya da fazla belgeyle aynı zamanda çalışılabilir mi? Bu neden kullanışlıdır?
7. Alfabe, yazı tipi, tarz ve yazı tipi büyüklüğünün ne olduklarını hatırla!
8. Makedonca ya da Türkçe desteğin nasıl seçildiğini hatırla!
9. Metin düzenleme proğramlarında metnin hangi konumlandırma şekilleri vardır?
10. Metin belgesinin hangi bölüm, içerik ve nesneye çerçeve eklenebilir?
11. Metin belgesinde hangi tür grafik nesneleri eklenebilir?
12. Metin belgelerinde eklenmiş resimler üzerine hangi grafik dönüşme ve değişmelerin yapılması mümkündür?
13. Metinde otomatik numaralama nedir ve klasik numaralamaya göre avantajları nedir?
14. Metinde hangi tür otomatik numaralamalar uygulanabilir?
15. Tabloda metin yazarken tablonun hangi özellikleri seçilebiliyor?
16. Tüm sıralarda ve sütunlerde metin silinirse tablo da silinir mi?
17. Tablo içinde metnin ve sıradan metinin biçimlendirilmesi arasında fark var
mıdır?
18. Bir bilgisayara fazla yazıcı bağlıysa, metin belgenin basılma süreci nasıldır?
19. Bir metin belgesi büyük sayıda sayfa içerirse, her zaman tüm belgenin basılması gerekiyor mu? Açıkla!
20. Bir metin belgenin basılması sırasında çift ve tek sayfalar ayırımı yapılabiliyor
mu? Bu olanak neyi sağlıyor?
21. Sayfa kopyası nedir?
196
197
SÖZLÜK
SÖZLÜK
198
SÖZLÜK
199
TERİMLERİN KÜÇÜK SÖZLÜĞÜ VE KISALTMALARIN ANLAMLARI
Abaküs
Büyük rakamlarla hesaplamalar için
ilk el hesaplayıcısı. Çinliler tarafından
M.Ö. 3000 yılında yapılmıştır.
Animasyon
Hareketleme görsel efektini oluşturan benzer resimlerin hızlı değişimi
Antivirüs yazılımı
Bilgisayarın bilgisayar virüslerin
ulaşmasından koruyan ve kontrol
eden bilgisayar proğramı
Apple1 (Eypıl1)
Stiv Cobs ve Stiv Vozniyak tarafından 1976 yılında Amerika’da oluşturulan ilk kişisel bilgisayar modeli
Barındırma (hosting)
Veb sitesi içeriğinin İnterenette gösterilmesi için ana makine olarak adlandırılan veb sitesi için ayrılan alan.
Bayt
8 bitten oluşan veri miktarıBcc
Bileşik devre
Büyük sayıda küçük elektronik parçaları - tranzistörler içine bağlayan
elektronik aygıtı
Bilgi
Aralarında mantıksal bağlanmış veriler
Bilgisayar bilimi
Bilgisayarda verilerle çalışma bilim
dalı
Bilgisayar
Verilerin girmesi, işlenmesi ve korunmasını sağlayan elektronik aygıt
Bit haritalı grafik
Bilgisayar grafiğin noktalara (piksellere) ayıran gösteriş ve çalışma
şekli
Blue laser DVD (Blu lazer dividi)
Sıradan DVD’lerden çok daha büyük kapasitesi olan yeni DVD türü.
blue laser DVD’nin okunması için
blue laser DVD aygıtı kullanılmalıdır
(blind carbon copy)
SÖZLÜK
Eletronik mesajın “kör” kopyası.
Bazısına elektronik mesaj bbc şeklinde gönderilirse, mesajı alan diğer kişiler, aynı mesajın bcc olarak gönderildiği kişiye de gönderildiğini görmüyor.
200
Bluetooth (Blutut)
Elektronik aygıtların kablosuz bağlanma popüler şekli
BMP (bitmap)
Windows OS’de grafik formatı
Bilgisayarın tanıyabildiği en küçük
veri miktarı
Çip
Bileşik devreye bak
DİVx (div iks)
Windows OS’de video dosyaların
sıkıştırılmış formatı
Dosya
Aynı adla kaydedilmiş veriler bütünü
Download (daunload)
İnternetten verilerin indirilmesi
için İnternet hizmeti
ENİAC (eniyak)
Amerika’da 1946 yılında yapılmış
birinci elektronik bilgisayar adının
kısaltması. Futbol sahası kadar büyük, 30 ton ağırlığında olan bilgisayar çok gürültülü ve her yeni hesaplama için tellerin elle bağlanması gerekiyormuş.
Grafik rezolüsyonu
Bilgisayar grafiğinin gösterildiği
alan biriminde noktaların sayısı
Haker (Hacker)
Tutkulu ve hırslı proğramcı olan insan. Bu terim medyalarda yanlış anlamda, kraker’in(cracker) davranması
anlamında kullanılıor. Kraker bilgisayarlara ve ağlara zarar vermek niyetiyle izinsiz giren kişidir.
Hiper bağlantı
Başka belge ya da aynı belgenin
belli bir yerine bağlanan metin ya da
resimdir. Bağlantı farenin tıklanmasıyla aktifleniyor.
Htm ve html
İnternette- veb sayfalarının izlenmesi için takılan veb belgelerin formatı
HTTP
İnternette veb sayfaların birbirine
alıp verme süreç ve kuralları
İkili sayılar
Sayıların yazılması için sadece 1 ve 0
rakamlarından oluşan ikili sistem numaraları
İmleç
Farenin ekrandaki hareketlerini takip eden gösterici
İnternet
Dünya çapında aralarında bağlanmış bilgisayar ağı
İstemci
Ağa bağlanmış, sunulan hizmetleri
kullanan bilgisayar
İP (ay pi)
Ağa başlanmış bilgisayarın İnternet
adresi
JPG
Çok popüler grafik formatı. İnternete eklenen resimlerin en büyük kısmı bu formattadır ve aynı zamanda
dijital kameralarda da kullanılıyor.
SÖZLÜK
Bit
201
Kodek
RAM belleğı
Audio ve video dosyaların sıkıştırılma- Verilen anda işlenen verileri geçici
süre için kaydedilen bilgisayar belleği.
sı ve açılmasını sağlayan proğram
Klasör
ROM Belleği
Dosyaların sıralanması için elektronik Bilgisayarın açıldığında okunan, bilgisayarın oluşturulmasında yazılan bilgiklasör
sayar belleği.
Macintosh (Mekintoş)
Apple şirketinin kişisel bilgisayarları
Server
Büyük sayıda kişisel bilgisayara veriler
ve proğramlar dağıtabilen güçlü bilgisaMp3 (em pe üç)
Audio dosyaların çok popüler sıkıştı- yar
rılmış formatı
Spam
Open Source (oupın sors)
Zincirli elektronik mesaj
proğramları
Proğramcı kullanıcılara değişiklikler
için açık proğramlar
Sviç (açkı)
Yerel ağda verilerin birinden ötekine
geçmeyi kontrol eden elektronik aygıt.
Oturum
Bugün sviçlerin çoğu yönlendiricilerin
İnsanların belli bir konu üzerine biri- içine yerleşmiş bulunuyor.
birlerine bilgi verme İnternet “meydanı”
PDA(pedeler)
Küçük boyutlu taşınır bilgisayarlar
Piksel
Nokta
Portal
Ziyaretçilere farklı hizmetlerin seçimini ve kullanılmasını sağlayan merkezleşmiş veb sitesi
PC (pi si)
Kişisel bilgisayar
SÖZLÜK
Proğramlama dili
Belli türdeki bilgisayar proğramların
oluşturulması ve yazılması için belli komutları ve kuralları olan sanal dil
202
Upload (aploud)
İnternet üzerinden ağa verilerin gönderilme hizmeti
URL
İnternetin izlenmesini sağlayan belgenin veb adresin kısaltması
Veb sitesi
bir ya da fazla veb sayfasından oluşan
koleksiyon
Veb sayfa
htm ya da html formatında İnternettin görünmesini sağlayan belge
Vektör grafiği
Bilgisayar grafiğini matematik çizgilerle - vektörlerle gösteriş ve çalışma şekli
Virüs
Ekranda değişik mesajların gösterilmesi, verileri sabit diskten silmesi, bilgisayarın yavaşlaması gibi eylemlerle bilgisayarın normal çalışmasını durduran ve
önleyen bilgisayar proğramı
Veri
Kendiliğinden anlamı olmayan işaretler, sesler, resimler ve benzeri
Yayınlama
İnternette gösterilmek için veb sitenin
içeriklerini, oluşturulduğu bilgisayardan
ana (hosting) bilgisayara taşıma süreci
Yazı Tipi
Alfabe harflerin bilgisayarda yazılış şekli - bilgisayarın el yazısı bağlanma teknolojilerin kısaltması
WWW (world wide web)
Veb sayfaların izlenmesi için İnternette en popüler hizmetin işareti
Wi-fi, Wi-max (ViFi, VajMaks)
İnternette bilgisayarların kablosuz
3G
İnternetin cep telefonları üzerinden teknolojik bağlanma işareti
Yönlendirici (Router)
SÖZLÜK
Bilgisayar ağının farklı türdeki ağla (İnternet ya da başka bir ağ) bağlanmasını
sağlayan Elektronik ağ aygıtı
203
BEŞİNCİ SINIFLAR İÇİN ENFORMATİK
Müellifler:
Dr. Sime Arsenovski
Üsküp FON Üniversitesi
Maya Loşanska Todorovska
Üsküp 'Rayko Jinzifov' İÖO
Gorgi Kakaşevski
Üsküp FON Üniversitesi
Lektör ve korektör:
Emiliya Arsenovski
Kapak:
Mr. Mariya Veteroska
Düzenleyenler:
Prof. Dr. Dragan Mihaylov
Bilyana İndova
Boban Yakimovski
Makedonca'dan Türkçeye çeviri: Ervin Salih
Dil redaksiyonu: Dr. Fatima Hocin
Lektör: Feyhan Ruşid
Grafik işbirlikçisi: Enformatik Prof. Abdülfeta Fetai
Yayıncı: Makedonya Cumhuriyeti Eğitim ve bilim bakanlığı
Baskı: Üsküp - Dooel Grafik merkezi
Tiraj: 800
Makedonya Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı’nın 19.06.2009 tarihli 10-1603/1 sayılı
kararıyla bu kitabın kullanılmasına izin verilmiştir.
CIP - Каталогизација во публикација
Национална и универзитетска библиотека “Св.Климент Охридски” , Скопје
ЛОШАНСКА, Маја
Информатика за петто одделение / Маја Лошанска, Ѓорѓи Какашевски, Симе
Арсеновски. - Скопје : Министерство за образование и наука на Република
Македонија, 2009. - 199 стр. : илустр. ; 30 см
ISBN 978-608-4575-24-5
373.3.016:004(075.2)=163.3
204
COBISS.MK-ID 79198986

bilgisayar - Министерство за образование и наука

Transkript

Benzer belgeler

1. Sunum

Untitled

UNIVERSITY OF CAMBRIDGE INTERNATIONAL EXAMINATIONS

H01_ders_notu - WordPress.com

MS Publisher Kullanım Hatırlatmaları - İrem Sak

YAZIM KURALLARI ve KAYNAK GÖSTERME BİÇİMİ