küreselleşme ve enflasyon: küresel çıktı açığı hipotezi – türkiye örneği

EconAnadolu 2009: Anadolu Uluslararası İktisat Kongresi’nde sunulmuş tebliğdir.
17-19 Haziran 2009, Eskişehir, Türkiye.
Küreselleşme ve Enflasyon : Küresel Çıktı Açığı Hipotezi : Türkiye
Örneği*
Ercan Eren **
Yıldız Teknik Üniversitesi, İktisat Bölümü, Türkiye.
e-mail: [email protected]
Serkan Çiçek
Maltepe Üniversitesi, İktisat Bölümü, Türkiye.
e-mail: [email protected]
Özet
Çalışmanın amacı Türkiye’de enflasyon oranı ile yurtiçi ekonomik aktivite arasındaki
ilişkinin seyri noktasında bir değişimin olup olmadığını araştırmak ve küreselleşme düzeyinde
yaşanan artışın bu değişim üzerinde etkili olup olmadığını sınamaktır. Elde edilen bulgular
Türkiye’de Phillips eğrisinin eğiminin azaldığına işaret etmektedir. Azalışın nedeni olarak
öngörülen küreselleşmenin etkisi, küresel çıktı açığı hipotezi çerçevesinde sınanmıştır.
Tahmin sonuçları küreselleşmenin Türkiye’deki enflasyon oranı üzerinde –özellikle ticarete
konu olan malların enflasyon oranı üzerinde– etkili olduğunu göstermiştir.
Anahtar Kelimeler: Merkez Bankaları, Para Politikası, Küreselleşme, Enflasyon
Jel Kodları: E52, E58
**
İletişim: Yıldız Teknik Üniversitesi, İktisat Bölümü e-posta: [email protected]
1
EconAnadolu 2009: Anadolu Uluslararası İktisat Kongresi’nde sunulmuş tebliğdir.
17-19 Haziran 2009, Eskişehir, Türkiye.
Globalization and Inflation: Global Output Gap Hypothesis:
Evidence From Turkey
Ercan Eren *
Department of Economics, Yildiz Technical University, Turkey.
e-mail: [email protected]
Serkan Çiçek
Department of Economics, Maltepe University, Turkey.
e-mail: [email protected]
Abstract
The aim of paper to search whether there is a change in relationship between inflation rate and
domestic economic activity in Turkey and to test whether an increase in the level of
globalization has an impact on this changing. The findings point out that the slope of Phillips
Curve has declined in Turkey. The effect of globalization that is foreseen the reason of
flattening, is tested by global output gap hypothesis. The results show that globalization has
an impact on domestic inflation rate -especially on traded goods inflation rate-.
KeyWords: Central Banking, Monetary Policy, Globalization, Inflation
Jel Codes: E52, E58
Corresponding author: Departmant of Economics, Yıldız Technical University, İstanbul, Türkiye. e-mail:
[email protected]
**
2
EconAnadolu 2009: Anadolu Uluslararası İktisat Kongresi’nde sunulmuş tebliğdir.
17-19 Haziran 2009, Eskişehir, Türkiye.
GİRİŞ
1970’li yıllarda yaşanan yüksek enflasyonun sebebi durgunluk ve yüksek hammadde fiyatları
olarak görülmekteydi. Son 20 yıldır birçok sanayileşmiş ülkede benzer ekonomik sorunlar
mevcut olmasına karşın enflasyon oranları 1970’li yıllara nazaran daha düşük ve istikrarlı
seyretmektedir. Bu durum enflasyon dinamikleri ile yurtiçi kaynak kullanım düzeyi
arasındaki ilişkinin zayıflayıp zayıflamadığı sorusunu gündeme getirmiştir.
Enflasyon dinamikleri üzerine yapılan araştırmalarda genellikle Phillips eğrisi (bazen toplam
arz eğrisini) kullanılmaktadır 1. Phillips eğrisi modellerinde yurtiçi kaynak kullanımını temsil
eden ulusal çıktı açığı değişkeninin katsayısı, enflasyon oranı ve yurtiçi üretim gelişmeleri
arasındaki ilişkinin derecesini göstermektedir 2. Son dönemlerde yapılan çalışmalar, iki
değişken arasındaki ilişkinin azaldığı sonucuna varmıştır. Literatürde bu durum Phillips
eğrisinin yataylaşması olarak ifade edilir. Bean (2006) bu konuyu aşağıdaki gibi ele almıştır 3;
“Son dönemlerde yaşanan en önemli gelişmelerden biri enflasyon ve yurtiçi
aktivite arasındaki kısa dönemli ilişkinin yataylaşmasıdır. Bu durum sadece
İngiltere’de değil ABD gibi ülkelerde de görülmektedir. 1970’lerde
İngiltere’de iki değişken arasındaki ilişki dikey iken işsizliği doğal oranının
altına düşürmek enflasyonla sonuçlanmaktaydı. 1980’lerde yeniden negatif
eğimli ilişki ön plana çıktı ve enflasyonu ekonomik durgunluk yoluyla sistem
dışına atmak mümkün hale geldi. 1990’lardan bu yana ise ilişki daha da
yataylaştı.”
Mishkin (2007) Phillips eğrisinin eğiminde meydana gelen azalışın biri olumlu diğeri
olumsuz olmak üzere iki sonuç doğurduğundan bahsetmiştir. Olumlu sonuç, ekonomide aşırı
bir ısınma meydana gelse bile enflasyondaki artışın sınırlı kalacağı; olumsuz sonuç ise
enflasyonda ortaya çıkacak bir artışı sistemin dışına atmanın maliyetinin –fedakârlık
oranının– yüksek olacağıdır 4. 2000’li yılların başından itibaren dünyada enflasyonun artış
trendine girmesi, özellikle olumsuz etkiye yönelik bakışların artmasına ve bu konuya yönelik
araştırmaların derinleşmesine neden olmuştur. Phillips eğrisinin eğiminin azalmasına yönelik
yapılan araştırmalarda üç temel faktör ön plana çıkmaktadır; (1) para politikası değişimi, (2)
iyi şans ve (3) küreselleşme.
Enflasyonun seyri konusunda para politikası değişimini baz alan açıklamalar, açıklayıcı
değişken olarak enflasyon beklentilerini kullanmaktadır. Enflasyon beklentilerinin kurala
dayalı para politikası izleyen merkez bankalarınca şekillendirilmesi, ekonomik birimlerin
Orijinal Phillips eğrisinde ücret enflasyon oranı ile işsizlik oranı arasındaki ilişki incelenmiştir [Phillips,
A. W. “The Relationship Between Unemployment and The Rate of Change of Money Wages in the United
Kingdom: 1861-1957”, Economica 25, November, (1958): 283-299]. Daha sonra Okun (1962) tarafından
işsizlik oranındaki değişim ile reel GSYİH büyüme oranındaki değişim arasında ters yönlü bir ilişkinin
mevcut olduğu ifade edilmiş [Okun, Arthur M. “Potential GNP: Its Measurement and Significance” in
Proceeding of the Business and Economic Statistics Section, (1962): 98-103] ve modellerde işsizlik sapması
yerine üretim sapması (çıktı açığı) kullanılmaya başlanmıştır. Ayrıca fiyatların marjinal maliyetlerce
belirlendiği kabulü, modelde ücret enflasyonu yerine genel enflasyon değişkeninin kullanılmasına yol
açmış ve günümüzde kullanılan Phillips eğrisi modeli ortaya çıkmıştır.
2 Çıktı açığı, gerçekleşen çıktı ile potansiyel çıktı arasındaki farkı ifade etmektedir. Potansiyel çıktı ise bir
ülkede enflasyona neden olmayacak düzeydeki kaynak kullanımını ifade etmektedir. Bir diğer deyişle
potansiyel çıktı, enflasyonu hızlandırmayan işsizlik oranına karşılık gelmektedir.
3 Bean, Charlie. “Globalization and Inflation”, Bank of England Quarterly Bulletin Q4, (2006): 471
4 Mishkin, Frederic S. “Inflation Dynamics”, International Finance, Volume 10, Issue 3, December, (2007):
317-334
1
3
EconAnadolu 2009: Anadolu Uluslararası İktisat Kongresi’nde sunulmuş tebliğdir.
17-19 Haziran 2009, Eskişehir, Türkiye.
beklentilerinin sabitlenmesine yol açmaktadır 5. Bu durum ekonomideki kaynak kullanımında
bir değişiklik olsa bile fiyat beklentilerinin değişmesine engel olmaktadır. Örneğin; eğer para
politikacıları ekonomik istikrarı sağlamak için agresif bir politika izlerlerse çıktının potansiyel
düzeyden sapmasının enflasyona etkisi düşük olacaktır. Benzer bir şekilde çıktının potansiyel
düzeyin altında seyretmesi durumunda enflasyondaki azalış da daha az olacaktır 6. Laxton ve
N’Diaye (2002) Phillips eğrisinin yataylaşmasının nedeni olarak enflasyon beklentilerinin
sabitlenmesini göstermiştir 7. Benzer bir sonuç Debelle ve Wilkinson (2002) tarafından
Avustralya ekonomisi yapılan çalışmada da saptanmıştır 8. Yine Roberts (2006) tarafından
ABD ekonomisi üzerine yapılan çalışmada da para politikası yönetimindeki değişimin
enflasyon-işsizlik ilişkisini büyük ölçüde açıkladığı sonucuna ulaşılmıştır 9.
Enflasyonun seyri konusunda iyi şansı baz alan açıklamalar, fiyat düzeyinde yaşanan
volatilite değişiminin temel sebebinin dış şoklar olduğunu ifade etmektedirler. Ülke içinde
farklı para politikası stratejileri izlense dahi bunun enflasyon davranışları üzerinde anlamlı bir
etkisinin olmayacaktır 10. Özellikle 1990 sonrasında dünyada dış şokların (özellikle petrol
fiyatlarındaki değişimin) azalmış olması, enflasyonun bu dönemdeki istikrarlı seyrini
açıklamaktadır 11. Ravenna (2007) tarafından Kanada ekonomisi üzerine yapılan çalışmada
düşük ve istikrarlı enflasyonun iyi politikadan ziyade iyi şans tarafından sağlandığı
vurgulanmıştır 12. Lostumbo (2007) tarafından yapılan çalışmada ise sanayileşmiş ülkelerdeki
enflasyonun iyi politikadan, sanayileşmekte olan ülkelerdeki enflasyonun ise daha çok dış
şoklardan (iyi şanstan) etkilendiği sonucuna ulaşılmıştır 13.
Enflasyonun yurtiçindeki kaynak kullanımına olan duyarlılığının azalmasını temel alan
kuramlardan biri de küreselleşmedir. Küreselleşmenin açıklayıcı değişken olarak yer aldığı
çalışmaların sayısında son dönemlerde artış yaşanmıştır. BIS (2005) tarafından yapılan
çalışmada küreselleşmenin etkisi “artan küreselleşme bireysel ülkelerde yurtiçi faktörlerin
enflasyon üzerindeki belirleyiciliğini azaltmıştır” şeklinde belirtilmiştir14. Helbling, Jaumotte
ve Sommer (2006) tarafından yapılan çalışmada benzer bir şekilde “fiyatlar yurtiçi üretim
dalgalanmalarından daha az etkilenmektedir” şeklinde ifade edilmiştir 15. Friedman (1963)
tarafından “enflasyon her zaman ve her yerde parasal bir olgudur” ifadesi 16 Cicharelli ve
Iokava, Dora. “Flattening of the Phillips Curve: Implications for Monetary Policy”, IMF Working Paper,
WP/07/76, April (2007): 12
6 Roberts, John M. “Monetary Policy and Inflation Dynamics”, International Journal of Central Banking, Vol:
2, September, (2006): 194
7 Laxton, Douglas and N’Diaye, Papa. “Monetary Policy Credibility and The Unemployment-Inflation TradeOff: Some Evidence From Seventeen Industrial Countries”, IMF Working Papers, No: 220, (2002): 36
8 Debelle, Guy and Wilkinson, Jenny. “Inflation Targeting and the Inflation Process: Some Lessons From An
Open Economy”, Reserve Bank of Australia Discussion Papers, No: 01, (2002): 30
9 Roberts, John M. (2006): 227
10 Pescatori, Andrea. “The Great Moderation: Good Luck, Good Policy or Less Oil Dependence?”, Federal
Reserve Bank of Cleveland, Economic Commentory, March (2008): 1
11 Besley, Timothy. “Inflation and the Global Economy”, Canada-Uk Chamber of Commerce, London, April
(2008): 4
12 Ravenna, Federico. “The Impact of Inflation Targeting: Testing the Good Luck Hypothesis”, SSCIE
Working Paper, No: 02, November, (2007): 29
13 Lostumbo, Nicola. “Success in Hitting the Inflation Targeting: Good Luck or Good Policy?”, Economics of
Boston College, Dissertation Workshop, Fall (2007): 21
14 Bank of International Settlement (BIS). ““75th Annual Report”, April 2004 – March 2005, Basel, June,
(2005): 20
15 Helbling, Thomas; Jaumotte, Florence and Sommer, Martin. “How Has Globalization Affected Inflation?”,
Chapter III, in IMF World Economic Outlook, Globalization and Inflation, (2006): 122
16 Friedman, Milton. “Inflation: Causes and Consequences”, New York: Asia Publishing House, (1963)
5
4
EconAnadolu 2009: Anadolu Uluslararası İktisat Kongresi’nde sunulmuş tebliğdir.
17-19 Haziran 2009, Eskişehir, Türkiye.
Mojon (2005) tarafından yapılan çalışmada “sanayileşmiş ülkelerdeki enflasyon büyük
oranda küresel bir olgudur” ifadesine bürünmüştür 17.
Küreselleşmenin enflasyon-ulusal çıktı açığı ilişkisine etkisi çeşitli kanallar aracılığıyla ortaya
çıkmaktadır. Birincisi, ticari açıklık derecesinde meydana gelen artış sonucunda ülkelerin
toplam arz ve toplam talep bileşenlerin değişmekte; üretim kıtlığı dış ticaret açığı, üretim
fazlalığı ise dış ticaret fazlası ile giderilmektedir. İkincisi, uluslararası yatırım
düzenlemelerinin yaygınlaşmasıyla birlikte sanayileşmiş ülkelerin birçoğunun Çin ve
Hindistan gibi yeni kapitalistleşen ülkelere doğrudan sermaye ihraç etmeye başlaması, ucuz
emeğe sahip olan ve kapitalist sisteme yeni entegre olan bu ülkelerin verimlilik düzeyinin
artmasına ve ithalat fiyatlarının azalmasına neden olmaktadır. Üçüncü olarak üretimin
bölgesel anlamda kısa zamanda yer değiştirebilmesi, emek sahiplerinin ücret üzerindeki
pazarlık gücünü zayıflatmakta, bu durum ücret maliyetleri ile kaynak kullanımı arasındaki
bağı da esnekleştirmektedir. Maliyetlerin ücret artış kısıtlaması ile düşürülemediği alanlarda
ise firmalar kâr paylarından tavizler vererek fiyat artışını sınırlandırmaya çalışmaktadırlar.
Finansal küreselleşme konusu ise teorik olarak Woodford (2007) tarafından ele alınmıştır.
Yeni Keynesyen çerçevede analiz yapan Woodford, küresel entegrasyonun tam olduğu bir
dünyada ulusal merkez bankalarının enflasyonu kontrol etme gücünün ortadan kalkacağını
ifade etmiştir 18.
Yurtiçi enflasyonun dış kaynak kullanımına olan duyarlılığının artması, para politikasının
formülasyonu açısından da önemli etkiler ortaya çıkarmaktadır. Bu durum Fed Başkan
Yardımcısı Kuhn (2005, 2006) 19 Avrupa Merkez Bankası’nın eski başkanı Papademos
(2006) 20, San Francisco Federal Rezerv Başkanı ve CEO’su Yellen (2006) 21, Avrupa Merkez
Bankası İcra Kurulu Üyesi Paremo (2007, 2008) 22, Amerikan Merkez Bankası (FED) Başkanı
Bernanke’nin (2007) 23 ifadelerine de yansımıştır. Politikacılar açısından temel sorun,
enflasyonun küresel koşullara bağımlılığının artıp artmadığı ve ulusal merkez bankalarının
enflasyon dinamiklerini kontrolde hâlâ etkin olup olmadıkları noktasındadır. Eğer bir artış söz
konusu ise para politikası yönetimi yeniden sorgulanmalıdır. Hatta bir adım daha öteye
gidilirse ulusal merkez bankaları arasında koordinasyon mekanizmasının oluşturulması
konusu da düşünülmelidir.
Küreselleşmenin etkisini dolaylı olarak inceleyen Pain, Koske ve Sollie (2006) Çin ve diğer
dinamik Asya ülkelerinden yapılan ithalatın Amerika ve Euro Bölgesi’ndeki tüketici fiyat
Ciccarelli, Matteo and Mojon, Benoit. “Global Inflation”, ECB Working Papers, No: 537, (2005): 25
Woodford, Michael. “Globalization and Monetary Control”, NBER Working Papers, No: 13329, (2007)
19 Kuhn, Donald L. “Globalization, Inflation and Monetary Policy”, The College of Wooster, Ohio, October,
(2005);
Kuhn, Donald L. “The Effects of Globalization on Inflation and their Implications on Monetary Policy”,
Federal Reserve Bank of Boston’s 51th Economic Conference, Chatham, Massachuthe, June (2006),
20 Papademos, Lucas. “Monetary Policy in a Changing World”, Fourth Conference of the International
Research Forum on Moneyarty Policy, Washington DC, 1 December (2006)
21 Yellen, Janet L. “Monetary Policy in a Global Environment”, The Euro and The Dollar in a Globalized
Economy Conference, UC Santa Cruz, CA, May (2006)
22 Paramo, Jose Manuel Gonzales. “Globalization and Monetary Policy”, Lecture at Suomen Pankki, Helsinki,
15 March (2007)
Paramo, Jose Manuel Gonzales. “Globalization, Macroeconomic Stability and Monetary Policy at a Time
of Financial Turmoil”, Seminar on Globalization in the XXI. Century: Challenges and Dilemmas, San
Sebastian, 5 September (2008),
23 Bernanke, Ben S. (a), “Globalization and Monetary Policy”, 4th Economic Submit, Stanford Institute for
Economic Policy Research, Stanford, CA, March, (2007)
17
18
5
EconAnadolu 2009: Anadolu Uluslararası İktisat Kongresi’nde sunulmuş tebliğdir.
17-19 Haziran 2009, Eskişehir, Türkiye.
endeksinin artış oranını sınırlandırdığını sonucuna ulaşmıştır24. Glatzer, Gnan ve Valderrama
(2006) Avusturya üzerine yapılan çalışmada yeni kapitalistleşen ülkelerden yapılan ithalatın
imalat sektöründeki fiyatları düşürdüğü sonucuna ulaşmıştır 25. Chen, Imbs ve Scott (2004)
tarafından sektörel veri setine dayanılarak yapılan çalışmada dışa açıklıktaki artışın verimlilik
ve kâr marjları aracılığıyla fiyatlar üzerinde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır26. Razin ve
Binyamini (2007) ise özellikle tekstil ve elektronik aletler gibi uluslararası rekabetin yoğun
olduğu sektörlerde ücret artışlarının sınırlı olduğu sonucuna ulaşmıştır 27.
Küreselleşmenin etkisini incelerken modellerde doğrudan küresel çıktı açığı değişkeninin
kullanıldığı çalışmaların sonuçları farklılıklar içermektedir. Tootell (1998) ve Ihrig ve
diğerleri (2007) tarafından ABD ekonomisi üzerine yapılan çalışmalar küresel etkilerin ya çok
az etkili olduğu ya da hiç olmadığı sonucuna ulaşmıştır. Gamber ve Hung (2007), Borio ve
Filardo (2007) ve Wynee ve Kersting (2007) ise küresel talep gelişmelerinin yurtiçi fiyatları
etkilediği sonucuna ulaşmıştır. Euro Bölgesi üzerine yapılan çalışmalarda ise Borio ve Filardo
(2007) küresel çıktı açığının etkisinin güçlü olduğu sonucuna ulaşırken Calza (2008) bu
etkinin önemsenmeyecek derecede küçük olduğu bulgusuna ulaşmıştır.
Türkiye 1980’li yıllarda ticari, 1989 sonrasında finansal entegrasyon sürecine dahil olmuştur.
Tablo 1’e bakıldığında 1987 yılında dış ticaretin GSYİH’ye oranının %33 iken 2007 yılında
%49’a ulaştığı görülmektedir. Türkiye’nin küresel sisteme artan ölçüde entegre olması
Türkiye’de küresel talep koşullarının yurtiçi enflasyon sürecinde –özellikle ticarete konu olan
mallar enflasyonu üzerinde– anlamlı bir etkiye sahip olup olmadığını sorusunu gündeme
getirmiştir.
Tablo 1: Türkiye'nin Dışa Açıklık Derecesi (1987 ve 2007)
1987 2007
%18 %27
İthalat / GSYİH
(İhracat+İthalat) / GSYİH %33 %49
Pain, Koske ve Sollie (2006) tarafından yapılan çalışmaya göre Asya ülkelerinden yapılan ithalat, yurtiçi
fiyatlar ile ithalat yapılan ülkenin üretici fiyatları arasındaki farkı açmış, bunun sonucunda ABD’deki
enflasyonu 1996-2005 döneminde %0.1 oranında, Euro Bölgesi’ndeki enflasyonu da 2000-2005 arasında
%0.3 oranında düşürmüştür. Daha detaylı bilgi için Bkz: Pain, Nigel; Koske, Isabella and Sollie Marte.
“Globalization and Inflation in the OECD Economies”, OECD Economics Department Working Papers, No:
524, (2006): 15
25 Glatzer, Gnan ve Valderrama (2006) Avusturya ekonomisi üzerine yaptıkları çalışmada küreselleşmenin
yurtiçi enflasyonu ithalat fiyatları ve yurtiçi üretici fiyatları aracılığıyla düşürdüğünü ileri sürmüşlerdir.
Çalışmanın sonucunda düşük fiyatlı ülkelerden yapılan ithalatın payının arttığı, bunun sonucunda ithalat
fiyatlarındaki artışın sınırlı kaldığı ve Çin gibi yeni kapitalistleşen ülkelerin bu fiyat gelişmelerinde önemli
rol üstlendiği tespit edilmiştir. Diğer taraftan küresel rekabetin Avusturya’daki üretici fiyatları üzerinde
de etkili olduğu, özellikle emek verimliliği konusunda önemli artışların ortaya çıkmasına neden olduğu
bulgusuna ulaşmışlardır. Daha detaylı bilgi için Bkz: Glatzer, Ernst; Gnan, Ernest and Valderrama, Maria
Teresa. “Globalization, Import Prices and Produver Prices in Austria”, Monetary Policy and the Economy,
Vol: Q4/06, Vienna: Oesterreichische Nationalbank (2006): 24
26 Chen, Natalie; Imbs, Jean and Scott, Andrew. “Competition, Globalization and Decline of Inflation”, CEPR
Discussion Paper, No: 4695, (2004): 35
27 Razin, Assaf and Binyamini, Alon. “Flattened Inflation-Output Trade-Off and Enhanced Anti-Inflation
Policy: Outcome of Globalization?”, NBER Working Papers, No: 13280, July, (2007): 19
24
6
EconAnadolu 2009: Anadolu Uluslararası İktisat Kongresi’nde sunulmuş tebliğdir.
17-19 Haziran 2009, Eskişehir, Türkiye.
TÜRKİYE’DEKİ ENFLASYON KÜRESEL GELİŞMELERDEN ETKİLENMEKTE
MİDİR?
Çalışmanın temelini iki soru oluşturmaktadır. (1) Yurtiçi enflasyon oranının ulusal çıktı
açığına olan duyarlılığı azalmış mıdır? (2) Küresel talep gelişmelerinin yurtiçi enflasyon oranı
üzerinde açıklayıcı gücü bulunmakta mıdır? Bu soruların cevabı araştırılırken İleriye Dönük
Genişletilmiş Phillips Eğrisi Modeli ele alınmıştır.
Model: İleriye Dönük Genişletilmiş Phillips Eğrisi
Enflasyon uzun dönemde para politikası tarafından belirlenmektedir. Ancak kısa dönemde
fiyatların yapışkan olması sebebiyle para politikası enflasyon oranı üzerinde etkili olmaktadır.
Günümüzde fiyat istikrarı sağlamaya yönelik olarak dünyadaki birçok merkez bankası
tarafından enflasyon hedeflemesi stratejisi izlenmektedir 28. Türkiye Cumhuriyet Merkez
Bankası (TCMB) 2002’de örtük, 2006’da ise açık enflasyon hedeflemesine geçmiştir 29.
Enflasyon hedeflemesi stratejisi insanların bekleyişlerinin şekillendirilmesi aracılığıyla para
politikasının oluşturulmasını ifade ettiği için enflasyon modellerinde merkez bankalarının
kredibilitesini ifade eden enflasyon bekleyişlerinin de yer alması zorunluluğu bulunmaktadır.
Fiyatların kısa dönemde yapışkan olduğu ve beklentilerin rasyonel olduğu durum, İleriye
Dönük Genişletilmiş Phillips Eğrisi ile karşımıza çıkmaktadır. Bu eğriye Yeni Keynesyen
Phillips Eğrisi adı da verilmektedir. İleriye Dönük Phillips Eğrisi Modeli, Roberts (1995),
Mankiw ve Reis (2002), Gerlach ve Svensson (2003) ve Roberts (2006) tarafından yapılan
çalışmalara dayanmaktadır 30.
(1)
Denklem 1 bize genel anlamdaki Yeni Keynesyen Phillips Eğrisi’ni göstermektedir. Buna
göre enflasyonu etkileyen değişkenler; TCMB’nin kredibilitesini göstermesi açısından
enflasyon beklentisi, çıktı açığı değişkeninin bir dönem gecikmesi ve Türkiye’nin küçük ve
dışa açık bir ekonomi olması sebebiyle nominal döviz kurudur. Merkez bankasının
kredibilitesini gösteren enflasyon beklentisi, ekonomik birimlerin rasyonel davranış
sergilediğini göstermektedir. Mankiw ve Reis (2002) ekonomik birimlerin beklentilerinin tam
rasyonel olmadığını belirtmiştir 31. Bu nedenle ekonomik birimlerin bir kısmı rasyonel
beklentilere (RE) diğer kısmı ise adaptif beklentilere sahiptir. Bu durumda merkez bankasının
kredibilitesini gösteren değişken;
28 1990 yılında enflasyon hedeflemesi uygulayan ülke sayısı sadece bir iken (Yeni Zelanda) 2004 yılının
sonunda bu sayı 21’e yükselmiştir. Slovakya, Endonezya, Romanya ve Türkiye’nin katılımıyla 2006 yılı
sonunda 25’e çıkan sayı, 2007 yılında Gana’nın da katılmasıyla 26’ya çıkmıştır. 2004 yılı sonuna kadar
olan veriler Petursson, Thorarinn G. “Formulation of Inflation Targeting Around The World”, Monetary
Bulletin, 01/04, (2004): 71’den; diğer veriler ise merkez bankalarının web sitelerinden alınmıştır.
29 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Basın Bülteni, Sayı: 4, Aralık (2006): 4
30 Gerlach ve Svensson (2003) tarafından ele alınan model
şeklindedir. Buna göre enflasyon, bir önceki dönemde belirlenen enflasyon beklentilerinin, geçmiş dönem
çıktı açığının ve dışsal değişkenlerin bir fonksiyonudur. Enflasyon beklentisi ise merkez bankasının
belirlenen dönem için enflasyon hedefinden ve bir önceki dönemin enflasyon sapmasından
. Daha detaylı bilgi için Bkz: Gerlach, Stefan and Svensson, Lars
etkilenmektedir
E. O. “Money and Inflation in the Euro Area: A Case for Monetary Indicators”, Journal of Monetary
Economics 50, (2003): 1649-1672
31 Mankiw, Gregory N. and Reis, R. “Sticky Information Versus Sticky Prices: A proposal to Replace the New
Keynesian Phillips Curve”, Quarterly Journal of Economics 117 (4), (2002): 1295-1328
7
EconAnadolu 2009: Anadolu Uluslararası İktisat Kongresi’nde sunulmuş tebliğdir.
17-19 Haziran 2009, Eskişehir, Türkiye.
(2)
Denklem 2’yi Denklem 1’de yerine yazarsak Yeni Keynesyen Phillips eğrisi aşağıdaki gibi
olur.
(3)
Reel GSYİH, potansiyel GSYİH ile çıktı açığının toplamından oluşmaktadır. Buna göre;
(4)
Potansiyel büyümeyi etkileyen unsurlar, potansiyel büyümenin kendi geçmiş değeri ve
potansiyel çıktının büyüme oranıdır. Sarıkaya ve diğerleri (2005) tarafından belirtilen
potansiyel büyüme değişkeni Denklem 5’teki gibi ifade edilmiştir 32.
(5)
Potansiyel çıktının büyüme oranı da Denklem 6’daki gibidir;
(6)
Clarida, Gali ve Gertler (2000) tarafından yapılan çalışmada rasyonel bekleyişlerin olduğu bir
ekonomik yapıda çıktı açığı beklentisinin cari çıktı üzerinde etkili olduğu belirtilmiştir33.
Buna ek olarak tarafımızca küresel çıktı açığının da bir dönemlik gecikme ile dış ticaret kanalı
aracılığıyla cari çıktı açığı üzerinde etkili olduğunu düşünmekteyiz (Küresel çıktı açığının
nasıl hesaplandığı veri seti kısmında ayrıntılı olarak ele alınacaktır). Bu durumda cari çıktı
açığı denklemi;
(7)
Bu eşitliği bir dönem geçmişe göre yeniden düzenlersek;
(8)
Denklem 8’i Denklem 3’te yerine yazarsak;
(9)
Denklemi yeniden düzenlersek;
[
ve
]
(10)
Gnan ve Valderrama (2006) küresel talep faktörlerinin yurtiçi enflasyon üzerindeki etkisini
araştırmak için küresel çıktı açığı yerine açıklayıcı değişken olarak küresel çıktı açığının
Sarıkaya, Çağrı; Öğünç, Fethi; Ece, Dilara; Kara, Hakan ve Özlale, Ümit. “Estimating Output Gap for the
Turkish Economy”, Working Paper No: 05/03, (2005): 6
33 Clarida, Gali ve Gertler (2000) tarafından yapılan çalışmada ekonomide kısa dönemde fiyatların
yapışkan ve beklentilerin rasyonel olduğu bir durumda cari dönem çıktı açığının beklenen çıktı açığından
etkilendiği formüle edilmiştir
. Daha detaylı bilgi için Bkz: Clarida,
32
Richard; Gali, Jordi and Gertler, Mark. “Monetary Policy Rules and Macroeconomic Stability”, Quarterly
Journals of Economics, 65/1, (2000): 147-180
8
EconAnadolu 2009: Anadolu Uluslararası İktisat Kongresi’nde sunulmuş tebliğdir.
17-19 Haziran 2009, Eskişehir, Türkiye.
ulusal çıktı açığından farkını kullanmıştır 34. Buna göre çıktı açığı farkı aşağıdaki gibi ifade
edilebilir.
(11)
Yeni küresel çıktı açığı değişkenini Denklem 10’da yerine yazarsak;
(12)
Tootell (1998) yurtiçi fiyat düzeyinin ve enflasyon oranının ticarete konu olan ve olmayan
mallar olmak üzere iki gruptan oluştuğunu, küresel faktörlerin daha çok ticarete konu olan
mallar üzerinde (daha) etkili olması gerektiğini belirtmiştir 35. Tootell (1998) çalışmada
bağımlı değişken olarak ticarete konu olan malların enflasyon oranını almıştır.
(13)
Denklem 13 bize tüketici fiyat endeksinin
, ticarete konu olan
ve olmayan malların
36
ağırlıklı toplamından oluştuğunu ifade etmektedir . Denklem 12’de yer alan modeli
ticarete konu olan mallar için yeniden yazdığımızda aşağıdaki denkleme ulaşırız.
(14)
Küresel faktörlerin ticarete konu olan malların enflasyon oranı üzerinde açıklayıcı güce sahip
olması beklenmektedir. Ticarete konu olmayan malların fiyatının ise daha çok yurtiçi
gelişmelerden etkilenmesi beklenmektedir. Bu nedenle bağımlı değişkenin ticarete konu
olmayan malların enflasyon oranı olması durumunda küresel çıktı açığının katsayısının
anlamsız çıkması beklenmektedir. Denklem aşağıdaki gibi ifade edilmiştir.
(15)
Veri Seti
Çalışmada 1987-2007 yıllarını kapsayan çeyrek dönemli veriler kullanılmıştır. Enflasyon
oranı TÜFE endeksinden türetilmiştir. Ticarete konu olan ve olmayan mallar ile ilgili fiyat
endeksleri ise TÜFE sepetlerinde yer alan mal ve hizmet grupları dikkate alınarak
hazırlanmıştır. Ulusal çıktı açığı serisi hesaplanırken ise Türkiye’nin reel GSYİH serisi
kullanılmıştır. Tüm seriler Tramo-Seats Yöntemi’yle mevsimsellikten arındırılmıştır. Fiyat
endeksleri ve reel GSYİH serileri TCMB’nin elektronik veri dağıtım sisteminden temin
edilmiştir.
Küresel çıktı açığı hesaplanırken ise Tootell’in (1998) yöntemi benimsenmiştir. Buna göre ilk
etapta Türkiye’nin 1996-2007 dönemlerini kapsayan dış ticaret değerleri Türkiye İstatistik
Kurumu’ndan (TUİK) temin edilmiş, en çok ticaret yapılan 16 ülkenin ticaretteki ağırlıkları
Gnan, Ernst and Valderrama, Maria Teresa. “Globalization, Inflation and Monetary Policy”, Monetary
Policy and the Economy, Vol: Q4/06, Vienna: Oesterreichische Nationalbank (2006): 46
35 Tootell, Geoffrey M. B. “Globalization and US Inflation”, New England Economic Review, July/August,
(1998): 22
36 Türkiye’de 2003 baz yılına dayanan Tüketici Fiyat Endeksi’nde (TÜFE) yer alan ticarete konu olan
malların ağırlığı %71.94, ticarete konu olmayan malların (hizmetlerin) ağırlığı ise %28.06’dır.
34
9
EconAnadolu 2009: Anadolu Uluslararası İktisat Kongresi’nde sunulmuş tebliğdir.
17-19 Haziran 2009, Eskişehir, Türkiye.
hesaplanmıştır 37. Küresel çıktı açığının hesaplanmasında kullanılan yöntem aşağıdaki gibi
ifade edilebilir.
Denklemde
, her bir ülkenin Türkiye’nin dış ticareti içindeki ağırlığını temsil etmektedir.
Çıktı açığı
, reel GSYİH’nin
potansiyel GSYİH’den
sapmasıdır.
Potansiyel çıktının hesaplanmasında Hodrick-Prescott Filtresi Yöntemi kullanılmıştır.
Hodrick Prescott (HP) Filtresi Yöntemi ile potansiyel çıktı tahmin etme, literatürde en sık
kullanılan yöntemlerden biridir. Bu yöntem teknik olarak serinin büyüme ve konjonktür
devrelerinden oluştuğunu varsayarak serinin trend etrafındaki varyansını minimize etmeye
çalışmaktadır 38. Yöntemin dezavantajlarından biri serideki yapısal kırılmaları bulmak yerine
seriyi düzleştirmesidir. Ayrıca elde edilen trend serisinden sapmaların toplamı sıfır
olmaktadır. Oysa ekonomilerde özellikle de gelişmekte olan ülkelerde milli gelir serileri
uzunca bir süre potansiyelin altında yer alabilmektedir. HP filtresine yönelik bir diğer eleştiri
de tahminlerin son dönem verilerine oldukça duyarlı olmasıdır (son problemi). Yöntem,
parametre tahmininde geçmiş ve geleceğe yönelik verileri kullanmaktadır. Serinin başlangıç
veya bitiş dönemlerinde bu verilerden biri eksik olduğu için tahmin sonuçlarında sapma
ortaya çıkabilmektedir. Bu durum geleceğe yönelik tahmin sonuçlarına dair problem teşkil
etse de geçmişe yönelik tahmin yapılan çalışmalar açısından önemli bir problem teşkil
etmemektedir.
Nominal döviz kuru serisi TCMB’nin Şubat 2001 Krizi’nden önce uygulamış olduğu sabit
döviz kuru sisteminde kullanılan kur sepeti dikkate alınarak belirlenmiştir. Bu sepet 1 USD +
0.77 EUR’dan oluşmaktadır 39.
Ampirik Analiz
Çalışmada İleriye Dönük Genişletilmiş Phillips Eğrisi ile tahmin yapılmış ve küreselleşmenin
yurtiçi enflasyon oranı üzerindeki etkisi sınanmıştır. Denklem 10 ve 12 ile yapılan tahminin
sonuçları Tablo 2’de sunulmuştur. Denklem 10’un tahmin sonuçlarına göre açıklayıcı
37
Tootell (1998) ilk etapta bireysel ülkelerin çıktı açıklarını hesaplamış, daha sonra ticaretteki payları ölçüsünde
bu değerleri toplamıştır. Borio ve Filardo’da (2007) benze yöntemi belirlemiş, ancak altı farklı yöntemle küresel
çıktı açığı hesaplamıştır. Calza (2008) ise ilk etapta ülkelerin reel GSYİH değerlerini ticaretteki ağırlıkları
ölçüsünde toplamış, daha sonra bu değişkene filtre uygulaması yaparak küresel çıktı açığı değişkenini elde
etmiştir.
38 HP Filtresi yöntemindeki varyans minimizasyon denklemi: L =
2 +
]2 dir. λ ceza parametresi serinin düzgünlüğünü ölçmektedir.
λ
Çeyrek dönemli analizlerde genellikle λ=1600 kabul edilmektedir. Bu de
ğerin ABD ekonomisi için uygun
olduğu, diğer ekonomiler için uygun olmadığı yönünde eleştiriler vardır. Ancak bu değer literatürde kabul
gördüğü için çalışmamızda da aynı değer benimsenmiştir.
39 Euro 1999 yılından itibaren kaydi para biçiminde yürürlüğe girmiştir. Dolayısıyla 1987-1999
döneminde euronun yürürlükte olmaması sebebiyle nominal döviz kuru hesaplamasında Alman Markı
(DM: Deutche Mark) kullanılmıştır. Alman markının euro para birimi sepeti içindeki ağırlığı 1.955821
oranı ile sabitlenmiştir. Bu nedenle belirtilen dönem için sepetin ağırlığı o dönemdeki şekliyle 1 USD +
1.5DM olarak alınmıştır.
10
EconAnadolu 2009: Anadolu Uluslararası İktisat Kongresi’nde sunulmuş tebliğdir.
17-19 Haziran 2009, Eskişehir, Türkiye.
değişken olarak küresel çıktı açığı kullanıldığında, dış talep faktörlerinin yurtiçi enflasyon
oranı üzerindeki etkisi anlamsız çıkmaktadır. Ancak Gnan ve Valderama (2006) tarafından
yapılan çalışmadaki gibi küresel etkileri ifade etmesi için açıklayıcı değişken olarak çıktı
açıkları farkı kullanıldığında ise çıktı açığı değişkenlerinin her ikisi de anlamlı çıkmaktadır.
Tahmin sonucunda ulusal çıktı açığının katsayısı 0.19, küresel çıktı açığının katsayısı ise 0.17
olmaktadır.
Tootell (1998) yurtiçi fiyat düzeyinin ve enflasyon oranının ticarete konu olan ve olmayan
mallar olmak üzere iki gruptan oluştuğunu, küresel faktörlerin daha çok ticarete konu olan
mallar üzerinde (daha) etkili olması gerektiğini belirtmiştir. Bu nedenle bu çalışmada
Denklem 12’de anlamlı çıkan model ikiye ayrıştırılmış ve ticarete konu olan ve olmayan
mallar enflasyonu biçiminde ayrı ayrı modellenerek tahmin edilmiştir. Küresel faktörlerin
ticarete konu olan malların enflasyon oranına etkisinin genel enflasyon oranından daha fazla
olması beklenmektedir.
Denklem 14 ve Denklem 15’in tahmin sonuçları da Tablo 2’de sunulmuştur. Buna göre
bağımlı değişkenin ticarete konu olan mallar enflasyonu olduğu Denklem 14’den elde edilen
bulgular, hem ulusal hem de küresel faktörlerin ticarete konu olan mallar enflasyonu üzerinde
anlamlı bir etkiye sahip olduğunu göstermiştir. Denklem 12’de 0.17 olarak tahmin edilen
küresel çıktı açığının katsayısı Denklem 14’te beklendiği gibi ticarete konu olan mallarda
daha yüksek (0.23) tahmin edilmiştir. Bu durum küresel faktörlerin ticarete konu olan
malların fiyat gelişmeleri üzerinde daha fazla etkili olduğunu göstermektedir. Denklem 15 ise
ticarete konu olmayan malların enflasyon oranının bağımlı değişken olarak alındığı modeldir.
Tahmin sonucunda beklendiği gibi ticarete konu olmayan mallar ile küresel talep faktörleri
arasında anlamlı bir ilişki tespit edilememiştir.
Kalman Filtresi İle Katsayıların Zaman İçerisindeki Değişiminin (TVP) İzlenmesi
Çalışmanın amacı önceden de belirtildiği gibi iki soruya cevap bulmaktır: (1) Yurtiçi
enflasyon oranının ulusal çıktı açığına olan duyarlılığı azalmış mıdır? (2) Küresel talep
gelişmelerinin yurtiçi enflasyon oranı üzerinde açıklayıcı gücü bulunmakta mıdır? Denklem
12 bize küresel talep gelişmelerinin yurtiçi enflasyon oranı üzerinde açıklayıcı gücünün
bulunduğunu, Denklem 14 ise bu etkinin ticarete konu olan mallar üzerinde daha fazla
olduğunu göstermiştir. Dolayısıyla ikinci sorunun cevabı “evet” olacaktır. Birinci sorunun
cevabı ise Denklem 12 aracılığıyla tahmin edilen katsayıların zaman içindeki değişiminin
seyrinin izlenmesi ile cevaplanabilecektir. Katsayıların zaman içindeki değişimi Kalman
Filtresi algoritması kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Katsayı değişimlerinin tahmin edileceği
spesifikasyon aşağıdaki gibidir;
Spesifikasyon:
11
EconAnadolu 2009: Anadolu Uluslararası İktisat Kongresi’nde sunulmuş tebliğdir.
17-19 Haziran 2009, Eskişehir, Türkiye.
beyaz gürültü (white noise) stokastik sürecini ifade etmektedir.
Çalışmada kullanılan katsayıların zaman içindeki değişimini tahmin etmek için MATLAB
programından faydalanılmıştır40. Uygulama sonucunda ulusal çıktı açığı değişkeninin
katsayısının zaman içerisinde seyri Şekil 1’de sunulmuştur (Diğer değişkenlerin katsayılarının
zaman içerisindeki değişim grafikleri Ekler bölümünde sunulmuştur).
Şekil 1: TVP Tahmini: Ulusal Çıktı Açığı
.5
.4
.3
.2
.1
.0
88
90
92
94
96
98
00
02
04
06
ULUSAL CIKTI ACIGI
Şekil 1 bize yurtiçi enflasyon oranının ulusal çıktı açığına olan duyarlılığının zaman içerisinde
azaldığını göstermektedir. Dolayısıyla çalışmadaki diğer sorunun cevabı da “evet”
olmaktadır. Bu durum küreselleşmenin yoğunlaşmasıyla birlikte Türkiye’de enflasyon
sürecinin değişime uğradığını, TCMB’nin kısa vadeli faiz oranları ile belirlemeye çalıştığı
ulusal kaynak kullanımının enflasyonla mücadelede yetersiz olabileceğini göstermektedir. Bu
nedenle enflasyon modellerinde küresel talep koşullarına da yer verilmesi gerekmektedir.
SONUÇ
Çalışmada iki sorunun cevabı araştırılmıştır: (1) Yurtiçi enflasyon oranının ulusal çıktı
açığına olan duyarlılığı azalmış mıdır? (2) Küresel talep gelişmelerinin yurtiçi enflasyon oranı
üzerinde açıklayıcı gücü bulunmakta mıdır? Bu soruların cevabı araştırılırken İleriye Dönük
Genişletilmiş Phillips Eğrisi Modeli’nden faydalanılmıştır.
Çalışmada küreselleşmeyi temsil etmesi açısından iki farklı küresel çıktı açığı değişkeni
kullanılmıştır. Birincisi Tootell (1998) tarafından yapılan çalışmayı takiben dış ticaret yapılan
ülkelerin bireysel çıktı açıklarının birleştirilmesiyle oluşan küresel çıktı açığı; ikincisi Gnan
ve Valderama (2006) tarafından yapılan çalışmayı takiben küresel çıktı açığının ulusal çıktı
Programda kullanılan tahmin kodları Kara, Hakan; Küçük Tuğer, Hande; Özlale, Ümit; Tuğer, Burç ve
Yücel, Eray M. “Exchange Rate Regimes and Pass-Through: Evidence From Turkish Economy”,
Contemporary Economic Policy, Vol: 25, No: 2 April (2007) makalesinde kullanılan kodlardır. Yazarlara
kodları bizimle paylaştıkları için teşekkür ederiz.
40
12
EconAnadolu 2009: Anadolu Uluslararası İktisat Kongresi’nde sunulmuş tebliğdir.
17-19 Haziran 2009, Eskişehir, Türkiye.
açığından çıkarılması sonucu elde edilen çıktı açığı farkıdır. Küresel çıktı açığı ile yapılan
tahmin sonucunda küresel faktörlerin yurtiçi enflasyon üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığı
tespit edilmiştir. Çıktı açığı farkı ile yapılan tahmin sonucunda ise hem ulusal çıktı açığının
hem de çıktı açığı farkının yurtiçi enflasyon oranı üzerinde etkili olduğu bulgusuna
ulaşılmıştır. Bu durum küresel kaynak kullanım gelişmelerinin yurtiçi enflasyon süreci
üzerinde etkili olduğunu göstermiştir.
Küreselleşmenin ticarete konu olan malların fiyat düzeyi üzerinde daha fazla etki yapması
beklenmektedir. Bu amaçla enflasyon oranı, ticarete konu olan ve olmayan mallar enflasyonu
şeklinde ayrıştırılarak yeniden modellenmiş ve beklendiği gibi küresel faktörlerin (çıktı açığı
farkının) ticarete konu olan malların enflasyon oranı üzerinde daha fazla açıklayıcı güce sahip
olduğu tespit edilmiştir. Ticarete konu olmayan malların fiyat gelişmeleri üzerindeyse
beklendiği gibi herhangi bir etki bulunamamıştır.
Son olarak ulusal çıktı açığının yurtiçi enflasyon oranı üzerindeki etkisi Kalman Filtresi
Yöntemi’yle analiz edilmiş ve modelde tahmin edilen katsayıların zaman içerisindeki
değişimi izlenmiştir. Sonuçta beklendiği gibi katsayısının zaman içerisinde azaldığı tespit
edilmiştir. Bu durum Türkiye’de Phillips eğrisinin yataylaştığını ifade etmektedir.
13
EconAnadolu 2009: Anadolu Uluslararası İktisat Kongresi’nde sunulmuş tebliğdir.
17-19 Haziran 2009, Eskişehir, Türkiye.
KAYNAKÇA
Alvarez, Fernando; Lucas, Robert E ve Weber, Warren E. “Interest Rates and Inflation”,
American Economic Review, (Papers and Proceeding) 91, (2001)
Andersen, Palle S. “The Stability of Money Demand Functions: An Alternative Approach”,
BIS Economic Papers, No:14, (April 1985)
Arpa, Markus; Curesma, Crespo; Gnan, Ernest and Antoinette, Maria. “Oil Price Shock,
Energy Prices and Inflation: A Comarision Austria and EU”, Monetary Policy and
the Economy Vol: Q1/06, Vienna: Oesterreichische Nationalbank, (2006)
Ball, Laurence. “Has Globalization Changed Inflation?”, NBER Working Papers, No:
12786, Novermber (2006)
Ball, Laurence. “Policy Rules for Open Economies”, Edited by John B. Taylor, Monetary
Policy Rules, Study of Business Cycle, Volume 31, (Chicago: University of Chicago
Press, 1999)
Ball, Laurence; Mankiw, Gregory N and Romer, David. “The New Keynesian Economics and
the Output-Inflation Trade-Off”, Brookings Papers on Economic Activity 1 (1988)
Bank of International Settlement (BIS). “75th Annual Report”, April 2004 – March 2005,
Basel, June, (2005)
Barro, Robert J ve Gordon, David B. “Rules, Discretion and Reputation in a Model of
Monetary Policy”, Journal of Monetary Economics 12/1 (1983)
Bean, Charlie. “Globalization and Inflation”, Bank of England Quarterly Bulletin Q4,
(2006)
Bernanke Ben and Mishkin, Frederic S. “Inflation Targeting: A New Framework for
Monetary Policy?”, Journal of Economic Perspectives, Vol. 11, Issue 2, (1999)
Bernanke, Ben S. “Globalization and Monetary Policy”, 4th Economic Submit, Stanford
Institute for Economic Policy Research, Stanford, CA, March, (2007)
Besley, Timothy. “Inflation and the Global Economy”, Canada-UK Chamber of
Commerce, London, April (2008)
Borio, Claudio and Filardo Andrew. “Globalization and Inflation: New Cross Country
Evidence on the Global Determinants of Domestic Inflation”, BIS Working Papers,
No: 227, May, (2007)
Calza, Alessandro. “Globalization, Domestic Inflation and Global Output Gaps: Evidence
From The Euro Area”, ECB Working Paper Series, No: 890, April (2008)
Chen, Natalie; Imbs, Jean and Scott, Andrew. “Competition, Globalization and Decline of
Inflation”, CEPR Discussion Paper, No: 4695, (2004)
Ciccarelli, Matteo and Mojon, Benoit. “Global Inflation”, ECB Working Papers, No: 537,
(2005)
Clarida, Richard; Gali, Jordi and Gertler, Mark. “Monetary Policy Rules and Macroeconomic
Stability”, Quarterly Journals of Economics, 65/1, (2000)
Debelle, Guy and Wilkinson, Jenny. “Inflation Targeting and the Inflation Process: Some
Lessons From An Open Economy”, Reserve Bank of Australia Discussion Papers,
No: 01, (2002)
14
EconAnadolu 2009: Anadolu Uluslararası İktisat Kongresi’nde sunulmuş tebliğdir.
17-19 Haziran 2009, Eskişehir, Türkiye.
Friedman, Milton. “Inflation: Causes and Consequences”, New York: Asia Publishing
House, (1963)
Friedman, Milton. “The Role of Monetary Policy”, American Economic Review 58, (1968)
Gaiotti, Eugenio, “Has Globalization Changed the Phillips Curve? Firm Level Evidence on
the Effect of Activity on Prices”, Banca D’Italia Working Papers, No: 676, June
(2008)
Gamber, Ed. and Hung, J. H. “Has the Rise in Globalization Reduced US Inflation in the
1990s?”, Economic Inquiry 39-1, (2001)
Gerlach, Stefan and Svensson, Lars E. O. “Money and Inflation in the Euro Area: A Case for
Monetary Indicators”, Journal of Monetary Economics 50, (2003)
Glatzer, Ernst; Gnan, Ernest and Valderrama, Maria Teresa. “Globalization, Import Prices and
Produver Prices in Austria”, Monetary Policy and the Economy, Vol: Q4/06,
Vienna: Oesterreichische Nationalbank (2006)
Gnan, Ernst and Valderrama, Maria Teresa. “Globalization, Inflation and Monetary Policy”,
Monetary Policy and the Economy, Vol: Q4/06, Vienna: Oesterreichische
Nationalbank (2006)
Grauwe, Paul De and Polan, Magdalena. “Is Inflation Always And Everywhere A Monetary
Phenomenon?”, Scandinavian Journal of Economics, (2005)
Helbling, Thomas; Jaumotte, Florence and Sommer, Martin. “How Has Globalization
Affected Inflation?”, Chapter III, in IMF World Economic Outlook, Globalization
and Inflation, (2006)
Iokava, Dora. “Flattening of the Phillips Curve: Implications for Monetary Policy”, IMF
Working Paper, WP/07/76, April (2007)
Ihrig, Jane;. Kavin, Steven B; Lindner, Deborah and Marquez, Jaime. “Some Simple Test of
the Globalization and Inflation Hypothesis”, International Finance Discussion
Paper, No: 891, April (2007)
Judd, John P ve Scadding, John L. “The Search for a Stable Demand Function: A Survey of
the Post 1973 Literature”, Journal of Economic Literature, 1982, Vol. 20, Issue 3,
(1982)
Kara, Hakan; Küçük Tuğer, Hande; Özlale, Ümit; Tuğer, Burç ve Yücel, Eray M. “Exchange
Rate Regimes and Pass-Through: Evidence From Turkish Economy”, Journal of
Contemporary Economic Policy, Vol: 25, No: 2 April (2007)
Kuhn, Donald L. “Globalization, Inflation and Monetary Policy”, Speech at the College of
Ohio,
October,
(2005)
Wooster,
[www.federalreserve.gov/boarddocs/speeches/2005/20051011/default.htm]
Kuhn, Donald L. “The Effects of Globalization on Inflation and their Implications on
Monetary Policy”, Federal Reserve Bank of Boston’s 51th Economic Conference,
Chatham,
Massachuthe,
June
(2006)
[www.federalreserve.gov/newsevents/speech/kohn20060616a.htm]
Kydland, Fin E ve Prescott, Edward C. “Rules Rather Than Discreation: The Inconsistency of
Optimal Plans”, Journal of Political Economy, Volume 15, No: 3, (1977)
15
EconAnadolu 2009: Anadolu Uluslararası İktisat Kongresi’nde sunulmuş tebliğdir.
17-19 Haziran 2009, Eskişehir, Türkiye.
Laxton, Douglas and N’Diaye, Papa. “Monetary Policy Credibility and The UnemploymentInflation Trade-Off: Some Evidence From Seventeen Industrial Countries”, IMF
Working Papers, No: 220, (2002)
Lostumbo, Nicola. “Success in Hitting the Inflation Targeting: Good Luck or Good Policy?”,
Economics of Boston College, Dissertation Workshop, Fall (2007)
Mankiw, Gregory N. and Reis, R. “Sticky Information Versus Sticky Prices: A proposal to
Replace the New Keynesian Phillips Curve”, Quarterly Journal of Economics 117
(4), (2002)
Mishkin, Frederic S. “Inflation Dynamics”, International Finance, Volume 10, Issue 3,
(2007)
Mishkin, Frederic S. and Savastano, Miguel A. “Monetary Policy Strategies For Latin
America", Journal of Development Economics, Vol:66/2, (2001)
Okun, Arthur M. “Potential GNP: Its Measurement and Significance” in Proceeding of the
Business and Economic Statistics Section, (1962)
Pain, Nigel; Koske, Isabella and Sollie Marte. “Globalization and Inflation in the OECD
Economies”, OECD Economics Department Working Papers, No: 524, (2006)
Papademos, Lucas. “Monetary Policy in a Changing World”, Fourth Conference of the
International Research Forum on Monetary Policy, Washington DC, 1 December
(2006) [http://www.bis.org/review/r061207e.pdf]
Paramo, Jose Manuel Gonzales. “Globalization and Monetary Policy”, Lecture at Suomen
Pankki,
Helsinki,
15
March
(2007)[www.ecb.int/press/key/date/2007/html/sp070316.en.html]
Paramo, Jose Manuel Gonzales. “Globalization, Macroeconomic Stability and Monetary
Policy at a Time of Financial Turmoil”, Seminar on Globalization in the XXI.
Century: Challenges and Dilemmas, San Sebastian, 5 September (2008)
[http://www.bis.org/review/r080909d.pdf]
Pescatori, Andrea. “The Great Moderation: Good Luck, Good Policy or Less Oil
Dependence?”, Federal Reserve Bank of Cleveland, Economic Commentory, March
(2008)
Petursson, Thorarinn G. “Formulation of Inflation Targeting Around The World”, Monetary
Bulletin, 01/04, (2004)
Phelps, Edmund S. “Money-Wage Dynamics and Labor Market Equilibrium”, Journal of
Political Economy, 76, (1968)
Phillips, A. W. “The Relationship Between Unemployment and The Rate of Change of
Money Wages in the United Kingdom: 1861-1957”, Economica 25, (Novermber
1958)
Ravenna, Federico. “The Impact of Inflation Targeting: Testing the Good Luck Hypothesis”,
SSCIE Working Paper, No: 02, November, (2007)
Razin, Assaf and Binyamini, Alon. “Flattened Inflation-Output Trade-Off and Enhanced
Anti-Inflation Policy: Outcome of Globalization?”, NBER Working Papers, No:
13280, July, (2007)
Richard Agenor, Development Macroeconomies, 3. Ed. (New Jersey: Princeton University
Press, 2008)
16
EconAnadolu 2009: Anadolu Uluslararası İktisat Kongresi’nde sunulmuş tebliğdir.
17-19 Haziran 2009, Eskişehir, Türkiye.
Roberts, John M. “Monetary Policy and Inflation Dynamics”, International Journal of
Central Banking, Vol: 2, September, (2006)
Roberts, John M. “New Keynesian Economics and the Phillips Curve”, Journal of Money,
Credit and Banking, Vol:27, (1995)
Sargent, Thomas and Wallace, Neil. “Some Unpleasent Monetarist Arithmetic”, The
Federal Reserve Bank of Minneapolis - Quarterly Review 531, (Fall 1981)
Sarıkaya, Çağrı; Öğünç, Fethi; Ece, Dilara; Kara, Hakan ve Özlale, Ümit. “Estimating Output
Gap for the Turkish Economy”, Working Paper No: 05/03, (2005)
Svensson, Lars E. O. “Inflation Forecast Targeting: Implementing and Monitoring Inflation
Targets”, European Economic Review Volume 41, Issue 6 (June 1997)
Taylor, John. “Discretion Versus Policy Rules in Practice”, Cornegie-Rochester Conference
Series in Public Policy, Volume 39, (December 1993)
Taylor, John. “The Impacts of Globalization on Monetary Policy”, Banque De France
Symposium on Globalization, Inflation on Monetary Policy, March (2008)
Tootell, Geoffrey M. B. “Globalization and US Inflation”, New England Economic Review,
July/August, (1998)
Tootell, Geoffrey M. B. “Globalization and US Inflation”, New England Economic Review,
July/August, (1998)
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Basın Bülteni, Sayı: 4, Aralık (2006)
Woodford, Michael. “Globalization and Monetary Control”, NBER Working Papers, No:
13329, (2007)
Wynee, Mark E. and Kersting, Erasmus K. “Openness and Inflation”, Staff Papers Federal
Reserve Bank of Dallas, No: 2 April, (2007)
Yellen, Janet L. “Monetary Policy in a Global Environment”, The Euro and The Dollar in a
Globalized Economy Conference, UC Santa Cruz, CA, May (2006)
17
EconAnadolu 2009: Anadolu Uluslararası İktisat Kongresi’nde sunulmuş tebliğdir.
17-19 Haziran 2009, Eskişehir, Türkiye.
EKLER
Tablo 2: İleriye Dönük Geliştirilmiş Phillips Eğrisi Tahmin Sonuçları
Denklem 10
1.94 (0.69)c
0.18 (0.07)b
0.39 (0.07)c
0.11 (0.10)
Denklem 12
1.84 (0.68)c
0.17 (0.07)b
0.39 (0.07)c
0.19 (0.11)a
Denklem 14
2.03 (0.75)c
0.14 (0.08)a
0.35 (0.07)c
0.21 (0.12)a
Denklem 15
2.08 (0.72)c
0.23 (0.08)c
0.35 (0.08)c
0.08 (0.11)
0.08 (0.40)
-
-
-
0.17 (0.10)a
0.23 (0.12)b
0.05 (0.10)
c
c
c
0.27 (0.03)
0.29 (0.03)
0.30 (0.03)
0.22 (0.03)c
0.8030
0.8102
0.7354
0.7546
Adj. R2
7.87 (0.01)
10.97 (0.00)
16.00 (0.00)
7.71 (0.02)
JB
5.3665 (0.252) 5.7573 (0.218) 6.7583 (0.149) 15.430 (0.004)
Q(4)
8.11 (0.08)
9.09 (0.06)
10.58 (0.03)
18.77 (0.00)
SC LM(4)
27.48 (0.12)
24.11 (0.23)
29.96 (0.07)
34.64 (0.02)
WH
c, b ve a sırasıyla %1, %5 ve %10 anlamlılık düzeyini göstermektedir.
Şekil 3: TVP: Enflasyon Gecikmesi
Şekil 2: TVP: Enflasyon Beklentisi
.32
.50
.28
.45
.24
.40
.20
.35
.16
.30
.12
.25
88
90
92
94
96
98
00
02
04
06
88
90
92
ENFLASYON BEKLENTISI
94
96
98
00
02
04
06
ENFLASYON GECIKMESI
Şekil 4: TVP: Nominal Döviz Kuru
Şekil 5: TVP: Küresel Çıktı Açığı
.7
.4
.6
.3
.5
.2
.4
.1
.3
.0
.2
.1
-.1
88
90
92
94
96
98
00
02
04
06
88
NOMINAL DÖVIZ KURU
90
92
94
96
98
GAPF
18
00
02
04
06