Kutadgu Bilig`de Gözden Kaçan İki Sontakı: körü ve sayu Üzerine

Transkript

Türk Dilleri Araştırmaları 7 (1997): 233-260
Kutadgu Bilig'de Gözden Kaçan İki Sontakı:
körü ve sayu Üzerine
Y on,e:-Song Li
(Ankara)
Bilindiği üzere Kutadgu Bilig üzerine uzun süre çalışan Reşid Rahmeti Arat,
bu eserin üç nüshasına dayanan karşılaştırmalı metni 1947 yılında ve bunun
çevirisini ise ancak 1959 yılında yayımlatabilmiştir. Arat aynca metnin
fişlerini ha,zırlamış ancak bunu dizin olarak yayımlatamadan vefat etmiştir.
Dizinin yayımlanması ölümünden 15 yıl sonra öğrencileri tarafından gerçekleştirilmiştir. ı Bu dizin cildinde geçen kimi noktalara etraflı olarak değinen
Semih Tezcan, aynntılı ve tamamlayıcı bir yazı yayımlamıştır. 2 Yakın zamanda da Aysu Ata'nın kür "cesur, yiğit" (kür arslan vb.) sözü ile kör
"gör!" sözünün ayırt edilmesi gerektiğine dair bir yazısı yayımlandı. 3 Ben
Türk dillerinde kullanılan sontakılan incelerken Tezcan tarafından değinil
meyen, dizin cildinde maddebaşı olarak yer verilmeyen körü ve sayu
sontakılarını fark ettim. Köken olarak eylemin ulaç biçimi olduğu için, bu iki
sontakı dizin cildinde kör- "görmek, bakmak" ve sa- ~'saymak" maddelerinde
k.-ü ve S.-yu altmaddelerine konulmuştur. Yani, dizini hazırlayanlar bu iki
sözcüğü ilgili eylemlerin normal ulaç biçimi kabul etmişlerdir. Oysa aşağıda
değinilecek olan örneklerde de görüleceği üzere, bu sözcüklerin birer sontakı
kabul edilmesi gerekmektedir.
2
3
Reşid Rahmeti ARAT, 1979: Kutadgu Bilig III İndeks. İndeksi neşre hazırlayanlar: .
Kemal ERASLAN, Osman F. SERTKAYA, Nuri YÜCE. Türk Kültürünü Araştırma
Enstitüsü Yayınları: 47. Seri: IV - Sayı: A 12. İstanbul, XV + 565 s.
Semih TEZCAN, 1981: "Kutadgu Bilig Dizini Üzerine", TTK-Belleten, XLV/2,
178: 23-78.
.
Aysu ATA, "Kutadgu Bilig Üzerinde Bir Düzenleme Denemesi: Kör mü? Kür
mü?", A.Ü. D TCF, Türkoloji Dergisi, XI (1993): 301-308.
http://www.turkdilleri.org/
YONG-SONG Li
234
körü
Dizine göre Kutadgu Bilig' de. 83 kez körü geçmektedir. Bunlardan bizi
ilgilendiren 2574, 3225,4600 ve 4861. beyitlerdir. körü bu beyitlerde şöyle
geçmektedir:
.
Bagırsız
tusulmaz ogulda körü / agırsa~ tapugçı tususı örü .
(ve) hayırsız (harf. fayda vermez) oğuldan sadık hizmetçinin
faydası (daha) fazlaedır) (harf. yüksek(tir»" (2574. beyit).
-
"Vefasız
Biligsiz tapug ~ılmışında körü / iliglig u~ımış muyanı örü.
"Bilgisizin ibadet etmesinden bilgilinin uyumasının sevabi (daha) çok(tur)
(harf. yüksek(tir»" (3225. beyii).
Silerke meni1Jdin asıg söz kerek.' / özümde kör# qu sözüm e:s.gürek.
"Size benden faydalı sözeler) gerek(lidir); bu söz(ler)im kendimden daha
iyi(dir)" (4861. beyit).
Neçe me to~ erse yiyü turgu aş / kişi aş kişike körü bir f$;a~aş.
"Ne kadar tok ise (de), insan (kendisine verilen) yemeği yemeli(dir); (ey)
kardeş, yemeği adam(ın)a göre ver" (4600. beyit).
Görüldüğü
üzere, üç beyitte çıkma durumundaki sözcük ile birlikte, bir
beyitte ise verme durumundaki sözcük ile kullanılmıştır. Bu örneklerde
geçen körü'yü kör- eyleminin normal ulaç biçimi kabul etmek herhalde
doğru olmaz. Bu sözcük, Uygurcada körü biçiminde tesbit edilen ve daha
sonraki dönemlerde ise genellikle köre biçiminde kullanılmış ve
kullanılmakta olan sontakının aynısı olsa gerek. Bu konu, şu örneklere
bakıldığında iyi anlaşılır:
Uyg. körü "-den (daha), -e göre (daha)" (çıkma durumu ile)4:
\
4
Hamilton (198(j), aşağıdaki örneklerde geçen köra sontakısına ilişkin yaptığı
açıklamada (s. 96), DLT III: 133'te k.rü biçiminde eksikyazılı geçtiği için Atal~y
. (1940b: 133) ve Brockelmann (1954: 174) tarafından kerü biçiminde okunan
(Dankoff 1984: 216, 1985: 98'de de kerü biçiminde okunan) sözcüğün de DTS:.
318'de olduğu gibi körü okunarak ilgili tümcenin YawZa~ tıllıg begden körü
yabJuz tuZ yeg I'Kötü dilli beyden yalnız dul daha iyi (dir)" (beyden: sözü kocadan
olarak değiştirilmeli) biçiminde okunüp anlaşılması gerektiğini belirtmiştir.
KUTADGU BİLİG'DE KÖRÜ VE SA YU ÜZERİNE'
235
Altun sarıgınta körü eşiç ~arası yeg "Altın(ın) sansından tencere(nin)
daha iyi (dir) " (Hamilton 1986: 94).
Eşidmişte körü körmiş yeg "İşitmiş olmaktan görmüş olmak daha iyi"
(Hamilton 1986: 95).
Yürü1J kümüşde körü aya~ tolusı yeg "Beyaz gümüşten kadeh dolusu
daha iyi(dir)" (Hamilton 1986: 94).
karası
Har. köre "-e göre, uygun olarak" (verme durumu ile):
Ava köre cümle şaJ:ılibalar ewleringe bardılar, küçleri yeterinçe
dünyliwıdin keltürdiler "Ona göre bütün sahabeler evlerine gittiler, güçleri
yettiği kadar dünyalıktan getirdiler" (NF: 10917-8).
Kilimüvge köre kösül aya~nı "Kilimine göre ayağ(ın)ı uzat" (HŞ:
52r/15).
Siz uy~uvuz içinde üküş yıgladıvız erse, bizler ta~ı sizke köre yıgladımız
"Siz uykunuz içinde çok ağlayınca, bizler de size göre ağladık" (NF: 103178).
Kıp. köre, khora, kora "-e göre, uygun olarak; -e nazaran, -e kıyasla;
-den dolayı, yüzünden" (verme durumu ile):
Doythegoy rozkhazanyesına' kora' lJondikharnıv barı çoruvun obozdan
surdular nemiç usna şturumga "Üstelik, imparatorun fermanına göre
kamptan bütün ordusunu Polonyalıların üstüne saldırıya sürdüler" (Schütz
1968: 68).
Eger toz topra~ ~uyaşdan ... mi1J ~urla yarı~ boIsedi, hanuz teV[ ri}niv
yarılJlı~ına köre ~ara1Jgı-dır "Eğer toz toprak (yani, bu dünyadaki hayat)
güneşten ... bin kat (daha) parlak olsaydı, henüz Tanrı'nın aydınlığına (yani,
öbür dünyaya) nazaran karanlıktır" (KW: 101).
Pas kerek awwal o~ uzunlugın bilgey, andın s01Jra yanı ava köre algay
"İrndi önce okun uzunluğunu bilmek, ondan sonra yayı ona göre almak
gerek" (MG: 100v/3-5).
çağ.
köre "-e göre, uygun olarak" (verme durumu ile):
Anda~ kim öz lJord aJ:ıwlilıga köre ay ta alurlar "Öyle ki kendi
durumlarına
göre konuşab.ilirler" (ML: 775b/l0).
Hamilton, aynca, kitabın sözlük kısmında körü'nün "-den (daha), -e göre (daha)"
bir sontakı olduğunu da belirtmiştir (s. 240).
anlamında
YONG-SONG Lİ
236
Anıl) ~ıymatı cawharına
köre :ıahir bolur "Onun değeri, özüne göre
ortaya çıkar" (Eckmann 1966: 125) .
... yana bir maşlalJ,at rüy berse a1Ja köre 'amal ~ılgay biz " ... yine bir
(önemli) iş çıkarsa ona göre (gerekli) iş yapacağız" (BN: ı21a) .
. BAT göre H-e göre, uygun olarak" (verme durumu ile)5:
Günine göre kürkin gey "Gününe göre kürküllü giy" (AS: 8/1-2).
Her biril)üZÜ1J (ameline göre cezasıni ~ıl.:ı eger lJayr eger şerr eger az eger
·ço~ "Her birinizin ameline göre karşılığını verir (harf. kılar), ister iyi ister
kötü, ister az ister çok" (TS LU: 1388).
İrte gice al)a gÖj e tanışı~ idevüz "Gece gündüz (harf. Sabah gece) ona
göre danışıyoruz" (TS II: 998, III: 1517).
Osm. göre "-e göre, uygun olarak" (verme durumu ile):
Cibale bel)zer idi kibriyası nidasına göre idi şadası "Ululuğu da~lara
benzer idi (ve) sesi (ise) nidasına gö~e idi" (YYZ: 3264).
.
Diyiş, dil)leyiş al)layışa göre olur "Deyiş (ve) dinleyiş, anlayışa göre
olur" (TS II: 1191).
Kişifehm itse·ta~lr-i lJudayı al)agöre olurdı cümle rayı "İnsan Allah'ın
takdirini anlasa, ona göre bütün fikri olurdu" (YYZ: 4086).
Trk. göre "(bir şeye) uygun olarak, bir şey uyarınca; göz önünde
tutulursa, bakılırsa; sorulursa, düşüncesinee" (verme durumu ile):
Bana göre ikisi de bir (Demiray 1977: 229; Canpolat 1983a: 460; Eren
1988a: 563).
Onun sözüne göre hareket etme (Ediskun 1963: 286).
Yorganına göre ayağını uzat (Kononov 1956:. 323; Baskakov 1977:
932).
5
Prof. Dr. Mustafa CANPOLAT'tan edinilen bilgiye göre Eski Anadolu Türkçesinin
ilk örneklerinden olan Behcetü'l-lfada'i~j[ MevCiıeti'l-f:J/...ıa'i~'te göre sontakısının
çıkma durumu ile kullanıldığı örneklere sıkça rastlanmaktadır:
BunulJ kibi kÖlJüller talJrıya sevgülürek durur ayru~ kÖlJüllerden köre "Bunun
gibi gönüller başka gönüllere göre Tanrıya daha sevimlidir" (13. sayfa, 4. satır)
Men ol /:ıalde ya~ınra~-men size anadan atadan köre "Ben o halde size anneden
babadan daha yakınım" (293. sayfa, IS. satır)
Ol ~ul minüm ~atumda cazlzra/ç, durur bu ~uldan köre "O kul benim katıında bu
kuldan daha azizdir" (42. sayfa, 23. satır) vb.
KUTADGU BİLİG'DE KÖRÜ VE SA YU ÜZERİNE
237
Gag. göra (röpa) "-e göre" (verme durumu ile):
Hepsindan kuvedina gora, hepsina işina göra "Hepsinden gücüne göre,
hepsine işine göre" (Gaydarci 1973: 518).
Dll çoktan partiyanın çırmasına gora hem işçi Gaganovun örnena göra,
ban gittim işlema kollJoza "Geçenlerde partinin çağırmasına göre ve işçi
Gaganov'un ömeğina göre, ben gittim çalışmaya kolhoza" (Pokrovskaya
1964: ,273).
Yorganına göra uzan "Yorganına göre uzan" (Pokrovskaya ] 064: 273,
1966: 129; Gaydarci 1973: 219,653).
Az. g6ra (ımpg) "-e göre, uygun olarak; -den dolayı, yüzünden" (verme
durumu ile):
Kandin adiitinagöra,.galini arvad geyindirii bilardi "Köyün adetine göre,
gelini (evli) kadın giydirebilirdi" (Şiraliyev 1971:160).
Yagışa göra küçaya çılJmqdıg "Yağmurdan dolayı sokığa çıkmadık"
(Rasulov 1991: 147).
Yorganınagora ayağını uzat "Yorganına göre ayağını uzat" (Gasımzada
1985: 417).
Tkm. göra (repg) "-e nazaran; -den dolayı, yüzünden; ~e göre, uygun
olarak" (verme durumu ile):6
'
Ayna Keyige göra çaltokayar "Ayna; Keyik'e göre (daha) hızlı okuyor"
(Meskutov 1988: 439) ..
Düyn obada bolmagınagöril, Meret agşamkı yıgnaga gelip bilmedi"Dün
köyde olduğu için, Meret akşamki toplantıya gelemedi" (ijıdırov 1947: 5051).
Yorganı1Ja göra ayak uzat "Yorganına göre ayağ(ını) uzat" (ijıdırov
1947: 11, 58; Azımov 1960: 486, 508; Baskakov 1968: 316; Meskutov
1988: 166).
YUy. \~örii (Kepg) "-e göre, uygun olarak" (verme durumu ile), "-e
nazaran, -den" \9ıkma durumu ile):
elingan lJiiwarlarga köra "alınan haberlere göre" (Nadjip 1968: 648).
Polo yigandin köra suy~aş içkan yalJşi "Pilav yemekten erişte çorbası
6
Türkmence örneklerde ünlü uzunluklan yalnızca sontakılarda (göra, sayın, sayı)
gösterilmiştir.
238
YONG-SÖNG Lİ
içmek daha iyi" (Schwarz 1992: 701).
UnilJdin köra buni alğan yabşi "Onu almaktan bunu almak daha iyi"
(Nadjip 1968: 138).
Özb. körii (Kypa) "-e göre, uygun olarak; -den dolayı, yüzünden" (verme
durumu ile), "-e nazaran, -den" (çıkma durumu ile):
Riihim kiisalligigii köra miiclisgii kell1lmiidi "Ralıim, hastalığından dolayı
toplantıya gelemedi" (Karnal 1957: 498).
RaisnilJ iiytişigii köra, bu yil kolboz pabtii planini aşirib baciiriidi
"Başkanın söylediğine göre, bu yıl kolhoz pamuk planını fazlasıyla yerine
getiriyor" (Karnal 1957: 498).
U adamnilJ aytişigii köra, yığılişga beş kişi kelgiin "O adamın söylediğine göre, toplantıya beş kişi gelmiş" (Waterson 1980: 60).
BirawnilJ yurtidii şah bolgiindiin köra öz yurtivdii giida bol "Başkasının
yurdunda şah olmaktansa kendi yurdunda dilenci ol" (Kononov 1959: 309).
Siz buni mendiin köra ya!Jşira/f, bilasiz "Siz bunu bana nazaran daha iyi
biliyorsunuz" (Akabirov 1959: 233; Ma'rufov 1981a: 419).
Undan köra bu yabşira/f, "Ona nazaran bu daha iyi(dir)" (Akabirov 1959:
233; Azizov 1989: 101).
KTa. köre (Kope) "-e göre, uygun olarak" (verme durumu ile):
İnstruktsiyada nasıl yazılğan olsa men de 0lJa köre stanoknı tüzeltirim
'~Talimatta ne yazılmış ise ben de ona göre tezgahı düzeltirim" (Sevortyan
1966: 256).
- TereknilJ de özüne köre ağırısı, yarası ola "Ağacın da kendine göre
ağrısı, yarası oluyor" (Garkavets 1989: 93).
WelinilJ ayt~anına köre, caminilJ içinde obalanıp ço/f,tan-ço/f, kemikler
tura eken ... "Weli'nin söylediğine göre, caminin içinde yığın halinde pek
çok kemik duruyor imiş ... " (Garkavets 1989: 84).
Kar.(k) köre, (t) k'or'a, (lı) k'er'e, k'ere (KÖp3, Kep5I, Kepe, Kep3) "-e
göre, uygun olarak; -e nazaran" (verme durumu ile):
(t) K'uç 'um'a k 'or'a kapçu!J !Jıyar iştırdım "Gücüme göre(bir) çuval
salatalık topladım" (Firkovicius 1996: 109).
(t) T;oreyt; t'en;ri Simbağa işin'a k'or'a "Tann, Simba'ya işine göre
karşılık veriyor" (Kowalski 1929: 129).
(k) TöşegilJe köre ayağılJ uzat "Yatağına göre ayağını uzat" (Baskakov
1974: 542).
Kmk. göre (repe) "-e göre, uygun olarak; -den dolayı, yüzünden" (verme
durumu ile):
Bibliatekada kitaplar belgW sistemağa göre tizile "Kütüphanede kitaplar
belirli bir sisteme göre diziliyor" (Magomedov 1969: 285)./
Marziyat awruyğanğa göre darslağa gelip bolmadı "Marziyat hasta
olduğu için derslere gelemedi" (Hajiahmatov 1991: 34).
Yuwurğanğa göre ayağı1Jnı uzat "Yorgan(ın)a göre ayağını uzat"
(Magomedov 1969: 381).
Krç.-Blk. köre (Kepe) "-e göre, uygun olarak; -e nazaran" (verme durumu ile):
Bu sputnikni ciberiw - atmosferanı baş *atların em kosmos kef] liktetti
tinter üçün etillik işleni programmasına köre bardırılgandı ."Bu uyduyu
göndermek, atmosferin üst tabakalarını ve uzayın enginliklerini incelemek
için 'yapılacak işlerin programına göre düzenlenmiş(tir)" (Baskakov 1966d:
233).
.
Cuwurğanı1Ja köre ayağı1Jı uzat "Yorganımi göre ayağını uzat"
(Baskakov 1966d: 233,241, 1976: 130; Goçiyayeva 1989: 262).
Sizni cazğanığızğa köre, sizde bitim igidi "Sizin yazdığınıza göre, sizde
rekolte iyidir" (Baskakov 1976: 290).
~
Kzk. köri, göri (Kepi, repi) "-den daha, -e nazaran, -e göre" (çıkma
durumu ile): .
Attan göri maşina jıldam jüredi "Ata nazaran otomobil hızlı gidiyor"
(Kenesbayev 1955: 94).
Kökşe kökten göri kögirek taw yeken "Kökşe, gökyüzünden daha mavi
(bir) dağ imiş" (SKY: 180).
01J jağımızda anan göri kişirek üy tur "Sağ tarafımızda ondan daha
küçük ev duruyor" (SKY: 180-181,206).
Kkp. köre (Kepe) "-e göre, uygun olarak" (verme durumu ile), köri, göri
(Kepu, repu) "-den daha, -e nazaran" (çıkma durumu ile):
Baltasına köre sabı "Baltasına göre sapı" (Baskakov 1952: 487, 506,
1958b: 837).
Bügin keşegiden köri ıssıra* "Bugün dün(kün)e göre daha sıcak"
YONG-SONG Lİ
240
(Baskakov 1958b: 338).
Cas agaştan göri, lç,alç, agaş tez canadı "Yaş ağaca göre kuru ağaç çabuk
yanar" (Baskakov 1958b: 359).
Onnan köri mınaw jalç,sıralç, "Ona nazaran işte bu daha "iyi" (Baskakov
1958b: 338).
Nog. köre (Kobpe) "yüzünden, -den dolayı; -e göre, uygun olarak"
(venne durumu ile):
Balalar asıkların uttırganga köre; kişkey inilerin üyge asık likelmege
yiberediler "Çocuklar aşıklarını kaybettikleri için küçük, küçücük erkek
kardeşlerini eve aşık getinneye gönderiyorlar" (Kalmıkova 1973: 278).
Kılıgına köre ol katı yürek7 adem tuwıl "Tabiatına göre o, katı yürekli
kişi değil(dir)" (Baskakov 1956a: 332).
YurkanılJa köre ayagılJdı soz "Yorganına göre ayağını uzat" (Baskakov
1963: 451).
Tat. kürli (kypg) "-den dolayı, yüzünden; -e göre, uygun olarak" (venne
durumu ile):
Aşına küra tabagı, balına küra kalagı "Aşına göre tabağı, bahna göre
kaşığı" (TRS: 505).
Başım awırtkanga küra, işkli çıkmadım "Başım ağrıdığı için işe
çıkmadım" (Zakiyev 1966: 150).
Üıigina küra ınazarı, towarına küra bazarı, digan babaylar "'Ölüsüne
göre mezan, malına göre pazan' demişeler) atalar" (TTAS LL: 56).
Bşk.
kürli (Kypg) "-den dolayı, yüzünden; -e göre, uygun olarak" (venne
durumu ile):
Awırıw bulgangaküra, işlay almay "Hasta olduğu için çalışarnıyor"
(BRS: 300).
Sanahına küra atı, yujahına küra lii "Kızağına göre atı, sahibine göre iti"
(GSBLY: 327).
Zamanına küra ulç,ımışlı kişilari la bulgan "Zamanına uygun olarak okur
yazar kişileri de olmuş" (BTH i: 582).
Kır.
7
körö (Kapa) "-den daha iyi,
Yürek yazımı yürekli yerine bir dizgi
-eceğine,
hatası
-e göre, -e nazaran"
(çıkma
olabilir mi?
241
durumu ile )8;
İşim kalgandan körö, aşım kalsın "İşim kalacağına aşıin kalsın" (GKLY:
364).
Mından körö, al cakşı "Buna nazaran o iyi" (Oruzbayeva 1964: 340;
GKLY: 364).
Oku kitebinen körö, adamdar me,nen süyıöşköndii. tura dep taptım
"Okuma kitabına· nazaran adamlar ile konuşmayı doğru (diye) buldum"
(Kasımova 1991: 95).
Alt. körö (KÖpÖ) "-e göre, -e nazaran" (verme duru~u ile):
Bıltırgızına körö budaydıl} tüjümi biyiktep kaldı "Geçen yılkine göre
buğdayın rekoltesi arttı" (Baskakov 1964: .127).
Boyınıl} d "ajına körö ol d "[ı körünip d "at "Kendisinin yaşına göre o genç
görünüyor" (Baskakov 1964: 136).
Sege körö ol ne de emes "Sana nazaran o hiçbir şey değil" (Baskakov
1964: 466).
Hak. köre (Köpe) "-e bakarak, -i örnek tutarak; yüzünden, -den dolayı"
(verme durumu ile):
lkinçi soldat pirsine köre suğaolJ som sılJlJçın "İkinci asker (de)
birincisine bakarak suya girmiş" (Baskakov 1975: 259).
Sağa köre min de nanıbıslJam "Senin yüzünden ben de döndüm"
(Baskakov 1975: 259).
Şor.
köre H-e göre, uygun olarak" (çıkma durumu ile )9:
SSSR-de sotsializm çozagı çadıga akkirilça: parçın kijidel) li l}
sposobnozınal} köre, parçın kijige til} çobagınal} köre "SSCB' de sosyalizm
ilkesi hayata geçirilıyor: herkesten onun yeteneğine göre, herkese onun
emeğine göre" (Dırenkova 1941: 167).
8
Aynı anlamda körök, körökçö biçimleri de var:
A körökçö (- Andan körök), unçukpay kalgandı kiilaym "Öyle yapmaktansı;ı,
susmak istiyorum" (GKLY: 364)
Andan körökçö, ana' cardam bergenim
01)
"Ona nazaran, ona
yardım
etmem
kolay" (GKLY: 364)
9
mından körökçö "buna göre, buna nazaran" (ORUZBAYEVA 1964: 340)
DIRENKOVA 1941: 239'e göre verme durulJlu ile.
YONG-SONG Lİ
242
çuv. kura (Kypa) "-e göre, uygun olarak; yüzünden, -den dolayı" (verme
durumu ile):
Sınna kura muatavi "Adamına göre şöhreti" (Skvortsov 1985: 194,
249).
Tüşekne kura uruna tıs "Döşeğine göre ayağını uzat" (Skvortsov 1985:
194).
Utna kura urapa tu "Atına göre araba yap" (Sirotkin 1961: 179;
Skvortsov 1985: 194).
Yukarıdaki örneklerden anlaşılacağı gibi, Şorca bir yana günümüz Türk
dil ve lehçelerinden Kazakça ile Kırgızcada bu sontakı Eski Uygurcada
olduğu gibi sadece çıkma durumundaki sözcüklerle kullanılarak karşılaştırma
anlamını vermektedir. Yeni Uygurca, Özbekçe ve Karakalpakçada ise çıkma
durumundaki sözcüklerle kullanıldığında karşılaştırma anlamını, verme durumundaki sözcüklerle kullanıldığında ise uygunluk (veya sebep) bildirmektedir. Öteki Türk dil ve lehçelerinde ise her iki anlam da verme durumundaki
sözcüklerle kullanılarak ifade edilmektedir. ~utadgu Bilig'in 2574, 3225 ve
4861.beyitlerinde geçen körü'nün işlevi Eski Uygurca, Yeni Uygurca,
Özbekçe, Kazakça, Karakalpakça ve Kırgızcada çıkma durumundaki
sözcüklerle kullanılan sontakının işlevi ile aynıdır. Kutadgu Bilig'in 4600.
beyitindeki körü'nün işlevi ise Türk dil ve lehçelerinin büyük çoğunluğunda
da görülmektedir. Bundan başka, Kazakça ile Karakalpakçada kullanılan
köri - göri biçimi, körü biçiminin devamı niteliğindedir. 10 O halde Kutadgu
Bilig' de geçen körü örneklerinden bu dördünü sontakı olarak kabul etmek ve
-e göre
(daha); -e göre, uygun
dizin cildinde bunlar için körü "-den (daha),
..
"
olarak" biçiminde ayrı bir madde koymak gerekmektedir.
sayu
Sayu'ya gelince, dizine göre Kutadgu Bilig' de beş kez sayu geçmektedir. Bunlardan bizi ilgilendiren 2314. ve 6043. beyiderdir. ~u beyitler
şöyle geçmektedir:
Ştitü tüşte 'izz ol ağan tevi ·1 birer bağna sayu ağırl* ÖV i
"Rüyada merdiven" izzettir, (insan) yükseldiği nisbette (ve) her basamak
için ayrı bir itibar görür" (6043. b~yit).
10
Krş.
Trk. üsfünkörü "inceliklerine inmeden, özen göstermeden (yapılan),
yüzeysel, gereği gibi olmayan, şöyle böyle" (Eren 1988b: 1541).
gelişigüzel, sathı;
243
Uluğ tutsa T:ıamyet kör arslanlayu / ügi teg usuz bolsa tünle sayu
"Arslan gibi,· ham~yeti yüksek tutmalı; baykuş gibi, her .gece uykusuz
olmalıdır" (2314. beyit).
Bu örneklerde geçen sayu'yu sa- eyleminin normal ulaç biçimi olarak
kabul etmek herhalde doğru olmaz. Bu sözcük, daha Orhon Türkçesinden
başlayarak günümüze kada~ Türk dil ve lehçelerıılin büyük çoğuıiluğunda
kullanılan ve kullanılmakta olan sayu sontakısı olsa gerek. Bu konu, 'şu
örneklere bal9ldığıncla' iyi anlaşılır:
OrhT sayu "her" (yalın durum ile):
Anta ~almışi yir sayu ~op toru ölü yorıyur ertig "Oralarda (nasılsa sağ)
kalmış (olanlar)ı(nız da hemen) her yönde bitkin ve mecalsiz (bir halde)
yürüyor idin(iz)" (Kül Tigin Yazıtı, Güney Yüzü, 9. satır).
Antağı1Jın üçün ,igidrniş ~ağanı1Jın sabin almatin yir sayu bardığ ...
. "Böyle olduğun için, (seni) besleyip doyurmuş olan kağanlarının sözlerini
(dinlemeden ve rızalarını) almadan her yere gittin ... " (Kül Tigin Yazıtı,
Güney Yüzü, 8-9. satır).
Ol o~ tün bodunin sayu ıtfımız "O gece hepsinin halkına (bunlarla haber)
gönderdik" (Tunyukuk Yazıtı, 42. satır).
Uyg. sayu "her" (yalın durum ile):
Begimsinmeyük beg bolsar, beltir sayu berge salur; ata~ımsınmayu~ atıg
bulsar, ari sayu maya~ayur "Beyolmaya alışmamış (biri) beyolursa, her
dörtyol ağzına kamçı koyar; şöhret kazanmaya alışmamış (biri) şöhret
kazanırsa, her dağ geçidine sınır işareti koyar" (TT VII: 54).
Kün sayu neçe yawla~ sa~ınç sa~ınur biz "Her gün nice kötü düşünce
düşünüyoruz" (Huastuanift, 293-294).
OL lın!Jwa sayu birer ağuluğ yılan bar "O lotusların her birinde' birer
zehirli yılan var" (Hamilton 1971: XXXVIII/2-4).
Har. sayu, sayı,
11
sayın
"her;
-diği
zaman hep"ll
(yalın
durum ile):
Aysu Ata, 1997b: Naşırü'd-dln bin Burhanü'd-dln Rabgüz[: Kışaşü'l-Enbiya
(Peygamber Kıssaları), II Dizin'in 541. sayfasında bu sözcükler sayın "sayı, adet"
ve sayu/ı "her; sayı, kadar" olarak geçmektedir. Fakat metinde bu örnekler şöyle
geçmektedir:
sayu: kün say u "her gün" (23r/20, 23v/6, 40v/4, 183r/7), tegme bir dem sayu
"her bir soluk" (l2rllI), yıl sayu "her yıl" (l4v/15, 49r/4, 49r/9, 57r/6-7)
YONG-SONG Lİ
Adem yıl ~ayu f$;urban ~ılur erdi, ~ayu ~urban ~abül bolsa kökdin ot ketır
ol ~urbannı köydürür erdi, f$;abül bolmasa ot kelmez erdi "A.dem her yıl
kurban keser idi, hangi kurban kabul edilirse, gökten ateş gelir, o kurbanı
yakar idi, kabul edilmezse ateş gelmez idi" (KB: 14v/15-16).
Meryem tün kün mi/:ırabda namaz ~ılur erdi, Zekeriyya kirgen sayı
ölJide ni(met körer erdi "Meryt?m gece gündüz mihrapta namaz kılar idi, Zekeriya girdiği zaman hep (onun) önünde nimet görür idi" (KB: 167r/9-10).
M ewll tdala tegme süre sayın bir ferişte l?ıdı kötere bilmediler ... "Hak
Taala her sureye bireer) melek gönderdi (fakat melekler onu) kaldıramadılar
... " (KE: 119r/19). '
çağ.
"her; -dikçe; -diği zaman hep" (yalın durum ile):
Alar I:ıiyalf$;zlgan sayı bu ru!Jşatnı tikrar f$;ıldı "Onlar kurnazlık yaptıkça (o
da) bu isteğ(in)i yineledi" (BN: 155b).
Her tügi sayu bir f$;ara f$;aygu "Her tüyü bireer) kara kaygı(dır)"
(Eckmann 1966: 124).
Seni körgen sayın allah der men "Seni gördüğüm zaman hep
"Allah(ım)" derim" (Eckmann 1966: 124).
sayu,
sayı, sayın
Tkm. 12 sayın, sayı (cati.bIH, catibI) "her; -dikçe; kadar (çok); -e (doğru)"
(yalın durum lle):
Bekdurdı
dOlJza
aga sakgal sayı gözünden yaş goyberip,
atılan yalı okdurılıp,
Mater
şılJılJ ızından
pıçagını sırdı-da,
gitdi
sakal(daki saç teli) kadar (çok miktarda) gözünden
"Bekdurdı
yaş
edil
amca
döküp (harf.
koyuverip) bıçağını çıkardı ve sanki domuza atılmışçasına atılıp Mater Şıb'ın
arkasından
12
gitti" (Baskakov 1970: 411).
sayı: ay sayı "her ay" (170vIl9), kirgen sayı "girdiği zaman hep" (167r/9),
tegme bir er sayı "her bir askere" (l80vIl0), yıl sayı "her yıl" (185r/11)
sayın: tegme bir ayet sayın "her bir ayete" (11,9r/20), tegme bir I;arf sayın
"her bir harfe" (1 19r/20), tegme süre sayın "her sureye" (119r/19)
Yukanda görüldüğü üzere bu sözcükler sontakı olup "sayı", "adet" veya "kadar"
gibi anlamlara sahip değildirler. Dolayısıyla dizinde bu sözcükler sayu/sayın "her",
sayı "her; -diği zaman hep" biçiminde maddebaşı olarak yer almalıdır. Bu örneklerin
bir kısmında geçen tegme veya tegme bir sözcüğü, sayu/sayı/sayın ile eşanlamlı
olup burada bunlann kullanımı bir yerde fazlalıktır.
Burada verilen örneklerde sadece sözkonusu olan sontakıda ünlü uzunluklan
gösterilmiştir. Aynca Türkmencede var olan ama yazıında belirtilmeyen peltek Ş ve
Z ünsüzleri de gösterilmemiştİL
KUTAOGU BİLİG'DE KÖRÜ VE SA YU ÜZERİNE
245
Hdzir rayanda nebit senagatı günsayın diil-de, sagatsayın ösdürilyiir
"Şimdi rayonda petrol sanayii günden güne değil de, saatten saate
geliştiriliyor"
(ijamzayev 1962: 570).
Yılgeçdigi sayı,
siz ulalıp baryarsıl}ız "Yıllar geçtikçe, siz büyüyor-
sunuz" (Meskutov 1988: 439).
Özb. siiyin (catiJ1H) "her; -dikçe" (yalın durum ile):
~ıznil}
yüriigidii sewgi kün sayin
küçlira~ yal~ınliiniidi "Kızın yüreğinde
sevgi günden güne daha güçlü alevleniyor" (Akabirov 1959: 350).
Respublikamizdii palJtii hasili yil sayin aşib barma~dii "Cumhuriyetimizde pamuk rekoltesi her yıl artmakta(dır)" (Abduralımanov 1975: 547;
Ma'rufov 1981b: 11).
Yel bargiin sayin küçliina bardi "Rüzgar gittikçe
şiddetlendi"
(Abdurahmanov 1975: 547).
KTa.
sayın
(catibIH) "her; -dikçe"
A~şam sayın
(yalın
durum ile):
Osman ~art-baba bizge masal ay ta edi "Her akşam Osman
dede bize masal anlatıyor idi" (İzidinova 1997: 307).
Del}izde
dalgalarnıl} ~uweti
kuvveti de gittikçe
Yarası, saglıgı
arttı"
de bargan sayın
arttı
"Denizde dalgalann
(Garkavets 1989: 90).
tüzele bergen sayın Menzad doktorlarnı bezdirip
"Yarası
(ve) sağlığı düzeli verdikçe Menzad doktorlan bezdirmeye
(Garkavets 1989: 267).
başLadı
başladı"
Kar.(thk) sayın (CaıibIH) "her; -dikçe" (yalın dıııum ile):
(t) Da yarattı t"en "ri kiyigin" yernin" cınsı sayın da ol tuwarnı cınsı
sayın da bar kurtun ol yernin" cınsı sayın ... "Ve Tann, yeryüzünün
yabani hayvan(lar)ıll1 cinsine göre, o (evcil) hayvan(Jar)ı her cinsinde ve o
yerin tüm böcek(ler)ini her cinsinde yarattı" (Kowalski 1929: 47).
(k) kişi sayın "herkes, her kişi, kişi başına" (Baskakov 1974: 460).
(t) No artlJan sayın biz" da k "uç "um "uz ", aleyarttı çayalıgımız, 11 'eçik
ay ttı Moşe ribbimiz" ... "Ama biz ve bizim gücümüz arttıkça, küstahlığJmız
(da) öyle arttı, nitekim Moşe (:::: Musa) hocamız söyledi .. ." (Kowalski
1929: 145).
Kmk.
sayın
(catibIH) "her; -dikçe;
-diği
zaman hep"
(yalın
durum
YONG-SONG Lİ
246
Gün sayın sanawu artagan otarlılar yem masalasın çeçme de üyrendi
"Her gün sayısı artan (yalnız duran) küçük çiftlikliler yem sorununu çözmeyi de öğrendi" (Hajiahmatov1991: 128).
Gün sayın üyken /ç,ona/ç, gele "Her gün büyük konuk geliyor"
(Magomedov 1969: 33.7).
Samol ~ot bargan sayın töben tüşe "Uçak gittikçe alçalıyor (harf. aşağı
iniyor)" (Magomedov 1969: 274).
I\rç.-Blk. sayın (CatibIR) "her; -dikçe; -diği zaman hep" (yalın durum ile):
Adamla bekden bek söleşe bargan sayın, Haniy Zeytunnu /ç,argaydı
"Adamların konuşması arttıkça, Haniy Zeytun'u lanetliyor" (Baskakov
1966d: 239).
Sagat sayın /ç,olJurow zılJırdab turdu "Her saat zil çalıyordu" (Baskakov
1966d: 239).
Tünene men elde üy sayın aylandım "Dün ben köyde her evi dolaştırn"
(Baskakov 1976: 296).
(caHbIR) "her; -dikçe" (yalın durum ile):
. Borsı/ç, urgan sayın semiredi "Porsuk vurdukça semirir" (Isl,<:~ov 1985:
104).
Jata/ç,banada turuwşı studentter kün sayın yertemen gimnastika jasaydı
"Yurtta kalan öğrenciler her gün sabahleyinjirimastik yapıyor" (SKY: 324).
Özen sayın elektr stantsiyasısalınuwda "Her ırmakta elektrik santrali
kurulmakta(dır)" (Am~njolov 1955: 51).
Kzk.
sayın
Kkp. sayın (caHbm) "her; -dikçe" (yalın durum ile):
A wılga ca/ç,ınlagan sayın /ç,attı cürdi "Köye yaklaştıkça (daha) hızlı (harf.
sert) yürüdü" (Baskakov 1958b: 557).
Kün sayın körkeyip, ösip ayma-ay, öşpes babıt nurın şaşa basladı "Her
gün zarif bir biçim alıp, her ay büyüyüp, sönmez baht nurunu saçmaya
başladı" (.I}:alenderov 1982: 45).
Vraç şiyşembi sayın /ç,abıl yetedi "Doktor her salı kabul ediyor"
(Baskakov 1958b: 557).
(caHbm) "her; -dikçe; -diği zaman hep" (yalın durum ile):
kün sayın lidemler kawgaga ketediler "Köyden her gün insanlar
savaşa gidiyorlar" (Kalınıkova 1973: 276).
Nog.
sayın
Awıldan
KUTADGU BİLİG'DE KÖRÜVE SA YU ÜZERİNE
247
alma bolgan "O ağaçta her budakta üç elma
O.LH1UŞ" (Kaımıkova 1973: 276).
, Onı körgen sayın körgü] keledi! "Onu gördükçe göresin geliyor!"
(Kaımıkova 1973: 276).
OL terekte
bıtak sayın üş
Tat. sayın (caeH) "her; -diği zaman hep; -dikçe" (yalın durum ile):
K işi sayın altışar daftar aldık "Kişi başına altışar defter aldık"
(ljismatullin 1957: 68).
Tukay haykaıi yanında yıl sayın şigır / bayram i bula "Tukay heykelinin
yanında her yıl şiir bşöleni düzenleniyor (harf. oluyor)" (Safiullina 1986:
116).
Ukıgan sayın ukıysı kilii "Okudukça okuyası geliyor" (TRS: 461).
Bşk. hayın
(hatibIH) "-dikçe; -diği zaman hep; her" (yalın durum ile):
Min bıl garip ~unagımdı kÖ:f bulgan hayın işka töşöram "Ben bu garip
konuğumu hep güz olduğunda hatırlıyorum" (aafuri 1970: 10).
Ular:fı şof/or kön hay ın irtan ilta, kis barıp ala "Onlan şoför her gün
sabahleyin götürüyor, akşamleyin gidip alıyor" (Abdullina 1991: 45).
Yıl hayın Kremlda yolka bayramı ütkiirila "Her yıl Kremlin' de yılbaşı
ağacı şenliği düzenleniyor (harf. geçiriliyor)" (Abdullina 1991: 79).
Bar. sayın "her; -dikçe, -diği zaman hep" (yalın durum ile):
Alar kiJn sayın kölga kilip yiJzatilar "Onlar her gün göle gelip
yüzüyorlar" (Dmitriyeva 1981: 109).
Öysip yitkiin sayın pallar ~ovırça~nı taşlıy paratılar "Büyüdükçe çocuklar
putları atıyorlar" (Dmitriyeva 1981: 86).
Po kgnnan sov kgn sayın ~oyaş patarda, ~oyaş çıgarta taras tgbgntiigi
talğa ~onıp ... "Bu günden sonra her gün güneş batarken, güneş doğarken
pencere dibindeki söğüt ağacına konup ... " (Dmitriyeva 1981: 77).
Kır. sayın (CaİiibIH)
"her; -dikçe" (yalın durum ile):
Kolbozçular üçün cıl sayın cavı üylör kurulat ":Kolhozcular için her yıl
yeni evler kuruluyor" (Kasımova 1991: 51).
Külük at çapkan sayın arbıtat "Koşu atı koştukça (koşmayı) hızlandınr"
(Oruzbayeva 1964: 335; Yudabin 1965: 66; Şambayev 1979: 215; GKLY:
355).
Kün sayın bolboso da, cuma sayın, ay sayın közümö körün üp tur,
YONG-SONG Lİ
248
balam "Her gün .olmasa da, her hafta (harf. her cuma), her ay gözüme
görünedur, yavrum" (GKLY: 355).
,
Alt. sayın (ca:iİbIH) "her; -diği zaman hep; -dikçe" (yalın durum veya tamlayan durumu ile):
Ay sayın avdap d/üredim "Her ay avlanıyorum" (Dırenkova 1940: 216).
Bisti1) d/urtta kandıy turalar d/ıldıv sayın köptöyt? "Bizim kasabada her
yıl ne tür evler çoğalıyor?" (Multuyeva 1986: 83).
KollJoz d/rv"ını d/ıl ötkön sayın d/aranar "Kolhaz hayatı yıl geçtikçe
iyileşecek" (Dırenkova 1940: 216).
SUy. sen, sein, silin, sen, senla "her" (yalın durum ile):
Av~a,kün sein semige paş çalğa~ pi-dro "Yaşlı adam her gün
saneınhanede dua ederrniş" (Malov 1967: 53).
Khun senla pu taleynu) ~ızığta pır khempeştığ yağanın suğarvato "Her
gün bu gölün kıyısında bir kadın filini suvanyor" (Tenişev 1976a: 236).
Mıstıv kovçhavta yil sen la tiorth-pes aya~h menekh khuelavatıph tro
"Bizim fabrikamızda her yıl kırk elli bin ~ara (menek h, :LG yuan) zarar
etmiştir"
(L# 1992: 172).
Hak. say (ca:iİ) "her; -dikçe" (yalın durum veya tamlayan durumu ile):
Navmır, kügürt küzüren say, ulam lJosçatlJan çili plldlrgen "Gök
gürledikçe yağmur daha da şiddetlenmiş gibi geldi" (Baskak,ov 1975: 256).
pis çaslJı say şkola lJırinda ağas odırtıpçabıs "Biz her ilkbahar okulun
yanında ağaç dikiyoruz" (Pataçakova 1989: 94).
pistlv' oblast /ta zavodtar sanı çıl say ösçe "Bizim bölgede fabrika sayısı
her yıl artıyor" (Pataçakova 1989: 33).
kün say 'ıher gün" (Baskakov 1953: 178, 435), künnlv say "her gün"
(Çankov 1961: 207, 305; Karpov 1966: 440).
Şor.
saya "her;
-diği
zaman hep"
(yalın
durum veya tamlayan durumu
ile) 13:
13
Şorcada
saytm "-diği zaman hep" biçimine de rastlanmaktadır:
Açıkta!) kelgen say tm tük ne be akkelip odurgan "Avdan geldiği zaman hep
kürk getirmiş" (DIRENKOVA 1941: 235)
Sözürbe sugda1J şıgara tartkan saytın otka palık pıjırıp odurganmıs "Ağı sudan
çıkararak çektiğimiz zaman hep ateşte balık pişirmişiz" (DIRENKOVA 1941: 235)
249
Avnap pargan sa-,a köp av kuş tapçav "Avlanmaya gittiği zaman hep çok
(harf. vahşi hayvan-kuş) elde etmiŞ" (Dırenkova 1941: 235).
OL kan küs saya kalıktav alban çıgıp odurgan "O kağan h~r güz halktan'
haraç toplamış" (Dırenkova .1941: 235).
Pistiv kollJoz çılıV saya ılam-na paylapça "Bizim kolhoz her yıl gittikçe
daha zenginleşiyor" (Dırenkova 1941: 235).
(sayıda) av
Yak. ayı (aatibI) "her; -dikçe; -diği zaman hep" (yalın durum ile)14:
İyam zvenota ıy iiyı bılanın aha rı toloror "Annemin ekibi her ay planını'
fazlasıyla yerine getiriyor" (Poskaçin 1978: 46).
Kallagin iiyı, kini suolJ buolar "(Senin) her gelişinde, o bulunmuyor"
(Sleptsov 1972: 23). '
Raketa kötflta türgafatagin ayı, kiriahila ulam apsari ılan ispita "Roketin
uçuşu hızlandıkça, koltuğu daha da sıkı tutmaya (harf. almaya) devam etti"
(Poskaçin 1978: 114).
Dol. ayı (aa:tibI) "her" (yalın durum ile):
Atagı, ta1Jahı tigar masterskoydar pos ~olok iiyı baZlar "Ayakkabıyı,
elbiseyi diken atelyeler her kasabada var(lar)" (Artem~ev 1995: 93).
Karandaştarı ahigi kün ayı illgitigar ılagıt "Kurşunkalemleri siz her gün
elinize alıyorsunuz" (Artem~ev 1995: 46).
Ogolor harsiarda iiyı şkolaga barallar "Çocuklar her sabah okula gidiyorlar" (Artem~ev 1995: 24).
Çuv. -seren (-cepeH) "her"15:
ljur kayıksem sulserenelJ kirkunne visse kayassi "Yaban kazıarı her yıl
güzün uçup gidiyorlar" (Sirotkin 1961: 625).
Santallk kunseren pısllsa pırat~ "Hava günden güne bozuluyor"
14
Bu sontakıya durum ekleri eklenebilir (ayınan "her ... ile", ayıttan "her -den",
"= ayı"):
Ardab üta bas banaba ayınan üriibbii surtii "Yağmur suyu her hendekten çaya
aktı" (GSYLY: 420)
Connor, ıallar ayıttan ıyıtalastılar "Akrabalar(ın)ın, komşular(ın)ın her
birinden sormuşlar" (GSYLY: 420)
Kiniiibii tıağa tabsar kihi ayınan suruk ftabın "Ona rayona giden herehangi bir)
kişinin aracılığıyla mektup gönderiyorum" (GSYLY: 420-421)
Körsübüt kihigit ayıttan ıyıtan ihi1J "Karşılaştığınız herkesten sorunuz"
(Sleptsov 1972: 23)
Sirotkin 1961: 62S'e göre ağızlarda -saran, -sayran {-capaH, -caMpaH) biçimleri
ayıtın
15
kullanılmaktadır.
YONG-SONG Ll
250
(Skvortsov 1985: 193).
WL uyllJseren ki/e ki/se kayat" "O, her 'ayeve geliyor" (Skvortsov ·1985:
508).
Yukarıdaki
örneklerden anlaşılacağı gibi, Kutadgu Bilig'in 2314 ve
6043. beyitlerinde geçen sayu sözcüğü, eski ve yeni Türk dil ve lehçelerinin
çoğunluğunda da rastlanan sontakının aynısıdır.
halde Kutadgu Bilig' de
geçen sayu örneklerinden bu ikisini sontakı olarak kabul etmek ve dizin
cildinde bunlar için sayu "her" biçiminde ayrı bir madde koymak gerekmektedir.
°
Kısaltmalar
L Dil ve Lehçeler
Alt.: Altayca (= Oyrotça)
Az.: Azerice
Bar.: Baraba Tatarcası
Blk. : Balkarca
Bşk.: Başkurtça
Çağ.: çağatayc~
Kkp.: Karakalpakça
: Kmk.: Kumukça
Krç.: Karaçayca
KTa.: Kırım Tatatcası
Kzk.: Kazakça
Nog.: Nogayca
OrhT: Orhon Türkçesi
Osm.: Osmanltea
Özb.: Özbekçe
SUy.: Sarı Uygurca
Çuv.: Çuvaşça
Dol.: DolganGa
EAT: Eski Anadolu Türkçesi
Gag.: Gagauzca
Şor.: Şorca
Hak.: Hakasça
Tat.: Tatarca
Har.: Harezm Türkçesi
Kar.(h): Karayca (Lutsk-Haliç lehçesi) Tkm.: Türkmence
Trk.: Türkçe (Türkiye Türkçesi)
Kar.(k): Karayca (Kırım lehçesi)
Uyg.: Uygurca (Eski Uygurca)
Kar.(t): Karayca (Troki lehçesi) .
Yak.: Yakutça
Kıp.: Kıpçakça
YUy.: Yeni Uygurca
Kır.: Kırgızca
2. Kitaplar
AS: İZBuDAK, Velet, 1936: Atalar Sözü, İstanbuL.
BN: THACKSTON, Jr., W. M., 1993: Zahiruddin Muhammad Babur Mirza: Babumama iIlI, Cambridge.
BRS: İnstitut istorii, yazıka i ·literatun Başkirskogo filiala AN SSSR, 1958: Başkirsko
russkiy slovar', Moskva.
BTH I: Rossiya Fa~dar Akademiyalıı Ural bmlgı' Baş~ortostan gilmi üzlgI tarig., tiı lıam
azabiat institutı, 1993: Başfr-ort tiliniIJ hüg,ligi lA-M, Moskva.
251
DTS: NADELYAYEV, V. M., D. M. NASİLOV, E. R. TENİŞEV ve A. M. ŞÇERBAK (red.),
1969: Drevnetyurkskiy slovar/, Leningrad.
GKLY: İnstitut yazıka i literatun Akademii Nauk kirgizskogo SSR, 1987: Grammatika
kirgizskogo literaturnogo yazıka (Çast/ 1: Fonetika i morfologiya), Frunze.
GSBL Y: institut istorii, yazıka i literatun Başkirskogo filiala AN SSSR, 1981:
Grammatika sovremennogo başkirskogo literaturnogo yazıka, Moskva.
GSYLY: İnstitut yazıka, literatun i istorii Yakutskogo filiala SO AN SSSR, 1982: "
Grammatika sovremennogo yakutskogo literaturnogo yazıka, Moskva .
. HŞ: ZAJJ\CZKOWSKI, Ananiasz, 1958: Najstarsza Wersja Turecka Ijusriiv u Sfrfn QUfba,
CZf/sc 1 Tekst, Warszawa.
- , 1961: Najstarsza Wersja Turecka Ijusriiv u Sfrfn QUfba, Cz~sc III Slownik,
Warszawa.
KE: ATA, Aysu, 1997a: Naşırü'd-dln bin Burhanü'd-dln Rabğüz [. ~ışaşü'l-Enbiya
(Peygamber Kıssaları), i Giriş-Metin-Tıpkıbasım, Ankara.
- , 1997b: Naşırü'd-dın bin Burhiinü'd-dın Rabgüz[: ~ışaşü'l-Enbiya (Peygamber
Kıssaları), II Dizin, Ankara.
KW: GR0NBECH, Kaare, 1942: Komanisches Wörterbuch, Kopenhagen.
MG: ÖZTOPÇU, Kurtuluş, 1989: Munyatu)l-Ghuziit, A 14th-tentury Mamluk-Kipchak
Military Treatise, Cambridge.
ML: ÖZÖNDER, F. Sema Barutçu, 1996: 'All Şır Nevayı: Mu/:ıakemetü'l-Lugateyn (İki
Dilin Muhakemesi), Ankara.
NF: ECKMANN; Janos, 1985: Nehcü)l-Feriidıs Il, Metin (Çevriyazı), (yayımlayan: Semih
TEZCAN ve Hamza ZÜLFİKAR), Ankara.
SKY: institut yazıkoznaniya Akademii nauk kazabskoy SSR, 1962: Sovremennıy
kaza!Jskiy yazık (Fonetika i morfologiya), Alma-Ata.
TRS: Kazanskiy institut y:;ızıka, literatun 1 istorii Akademii nauk SSSR, 1966: Tatarskorusskiy slovar/, Moskva.
TS II-III: Türk Dil Kurumu, 1965: Tarama Sözlüğü II, Ankara.
" - , 1967: Tarama Sözlüğü lll, Ankara.
TT VII: RACHMATI, Gabdul Raschid, 1936: Türkische Turfan-Texte VII, Berlin.
TTAS II: SSSR Fannar akademiyasI Kazan filialı Ga1imcan İbrahimov islmlndagI TIl,
adabiyat ham tarib institutı, 1979: Tatar tilini1J a1Jlatmalı süzligi II K-S, Kazan.
YYZ: ÇAVUŞOOLU Mehmed: Yahya Bey: Yusuf ve Zelfha (Tenkidli Basım), istanbul
1979.
Kaynakça*
ABDULDAYEV, E, D. iSAYEV (red.), 1969: Kırgız tilinin tüşündürmö sözdügü, Frunze.
ABDULLİNA, Fardana Fayzrabmanovna, ve Jjabir Salavatoviç FARİTOV, 1991 12 : Baş~ort
tiıi: Ös yıllı~ başlangıs miiktiiptiIJ 2-si k/ası ösön diirislik, Öfö.
ABDURAijMANOV, G. A., 1997: "Karabanidsko-uygurskiy yazık", Yazıki Mira":
Tyurkskiye yazıki, Bişkek: 64-75.
ABDURAijMANOV, R. (red.), 1954: Russko-uzbekskiy slovar/, Moskva.
*
au bölümde makale içerisinde anılmamaklabirlikte, körü ve sayu için gözden
geçirilen kaynaklann tümüne yer verilmiştir.
252
YONG-SÇ)NG Lİ
AFANAS'YEV, P. S., L. N. ijAR1TONOV (red.), -1968: Russko-yakutskiy slovar/, ·Moskva.
S. F., Z. M. MAGRUFOV ve A. T. ijODJAIjANOV (red.), 1959: Uzbekskorusskiy slovar/, Moskva.
.
AKSENOVA, Ye. Ye., N. P. BEVTYUKOVA ve T. M. KOŞEVEROVA, 1992: Slovar/
dolgansko-russkiy i russko-dolganskiy, S'ankt-Peterburg.
AMANJOLOV, S., A. ABtL~AYEV ve 1. UYI~BAYEV, 19559 : J.(aza/ç, tili grammatikası, II
Bölim:Sintaksis (jeti jıldıJç, mektep pen orta mektepterdiu 6-7 klastarına amalgan),
AKABİROV,
Almatı.
ANDREYEV, 1. A., 1966: "Çuvaşskiy yazık", Yazıki narodov SSSR, t. Il, Tyurkskiye
yazıki, Moskva: 43-65.
-, N. P. PETROV (red.), 1971: Russko-çuvaşskiy slovar/,Moskva.
-, 1997: "Çuvaşskiy yazık", Yazıki Mira: Tyurkskiye yazıki, Bişkek: 480-491.
ANTONOV, N. K., 1997: "Yakutskiy yazık", Yazıki Mira: Tyurkskiye yazıki, Bişkek:
513-524.
ARAT, Reşid Rahmeti, 1947: Kutadgu Bilig I, Metin, İstanbuL.
-, 1951: Edib Ahmet b. Mahmud YUkneki: Atebetü'l-Hakayık, İstanbuL.
-, 1959: Yusuf Has Ha.cib: Kutadgu Bilig Il, Tercüme, Ankara.
-, 1979: Kutadgu Bilig III, İndeks, (İndeksi neşre hazırhiyan: Kemal ERASLAN, Osman
F[ikri] SERTKAYA ve Nuri YÜCE), İstanbuL.
ARTEM'EV, Nikolay Matveyeviç ve Vladimir Nikolayeviç PARFİR'EV, 1995 2: Dulgaattar
tıllara'2 (Dolganskiy yazık: Uçebnik dlya 2 klassa), Sankt-Peterburg.
ATALAY, Besim, 1939: Divanü Lugat-it-Türk Tercümesi I, Ankara..
-, 1940a: Divanü Lugat-it-Türk Tercümesi Il, Ankara.
-, 1940b: Divanü Lugat-it-Türk Tercümesi III, Ankara.
-, 1943: Divanü Lugat-it-Türk Dizini ((Endeks", Ankara.
- (çeviren), 1945: Ettuhfet-üz-Zekiyye jil-Lugat-it-Türkiyye, ~stanbu1.
AZIMOV, P., M. N. ijIDIROV ve G.SOPIYEV, 1960: Hiizirki zaman türkmen dili,
Aşgabat.
-, Dj. AMANSARIYEV ve K. SARIYEV, 1966: "Turkmenskiy yazık", Yazıki narodov
SSSR, t. Il, Tyurkskiye yazıki, Moskva: 9 i - i ll.
AZİZBEKOV, ijudadad-bek Asadulla oglı, 1965: Azerbaydjansko-:russkiy slovar/, Baku.
BABUŞKİN, G. F., G. İ. DONİDZE, 1966: "Şorskiy yazık", Yazıki narorlrı 1 1 SSSR, t. Il,
Tyurkskiye yazıki, 'Moskva: 467-481.
BAMMATOV, Zaynal Ziyautdinoviç (red.), 1960: Russko~kumıkskiy slovar/, Moskva.
BASKAKOV, A. N., N. P. GOLUBEVA, A. A. KYAMİLEVA, K. M. LYUB1MOV, F. A.
SALİMZYANOVA ve R. R. YUSİPOVA, 1977: Turetsko-russkiy slovar/, Moskva.
BASKAKOV, Nikolay Aleksandroviç, T. M. TOŞÇAKOVA, 1947: Oyrotsko-russkiy slovar/,
Moskva.
-, 1952: Karakalpakskiy yazık Il, Fonetika i morfologiya, çast/ 1 (çasti reçi i
slovoobrazovaniye), Moskva.
-, A.1. İNKtJEKOVA-GREKUL, 1953: ljakassko-russkiy slovar/, Moskva.
- (red.), 1956a: Russko-nogayskiy slovar/, Moskva.
-, M. Ya. ijAMZAYEV (red.), 1956b: Russko-turkmenskiy slovar/, Moskva.
-, 1958a: Altayskiy yazık (Vvedeniye v izuçeniye altayskogo yazıka i yegodialektov),
Moskva.
KUTADGU BİLİG'DE KÖRÜ VE SAYU ÜZERİNE
253
1958b: Karakatpaksko-russkiy slovar/, Moskva.
1963: Nogaysko-russkiy slovar/, Moskva.
- (red.), 1964: Russko-altayskiy slovar/, Moskva.
- , 1966a: "Nogayskiy yazık", Yazıki narodov SSSR, t. II, Tyurkskiye yazıki, Moskva:
280-300.
- , 1966b: "Karakalpakskiy yazık", Yazıki narodov SSSR, t. II, Tyurkskiye yazıki,
Moskva: 301-319.
- , 1966e: "Altayskiy yazık", Yazıki narodov SSSR, t. II, Tyurkskiye yazıki, Moskva:
506-522.
~ (red.), 1966d: ~araçay-mal~ar tilni grammatikası, Nal/çİk.
- , B. A. KARRIYEV ve M. Ya. ijAMZAYEV (red.), 1968: Turkmensko-russkiy slovar/,
Moskva.
- , M .. Ya. ijAMZAYEV ve B. ÇARIYAROV (red.), 1970: Grammatika turkme.nskog9
yazıka i (Fonetika i moifologiya), Aşbabad.
- , A. ZAJf\CZKOWSKI ve S. M. SZAPSZAL (red.), 1974: Karaimsko-russko-porskiy
slovar/, Moskva.
- (red.), 1975: Grammatika bakasskogo yazıka, Moskva.
- (red.), 1976: Grammatika karaçayevo-balkarskogo yazıka, Nal/çik.
- , 1997a: "Altayskiy yazık", razıki Mira: Tyurkskiye yazıki, Bişkek: 179-187.
_, 1997b: "Karakalpakskiy yazık", Yazıki Mira: Tyurkskije yazıki, Bişkek: 264-272.
- , 1997e: "Nogayskiy yazık", Yazıki Mira: Tyurkskiye yazıki, Bişkek: 328-335.
BAZIN, Louis, 1959: "Le Turkmene", Philologiae Turcicae Fundamenta, Tomus Primus,
Wiesbaden: 308-317.
BENZING, Johannes, 1959a: "Das Kumük~sehe", Philologiae Turcicae Fundamenta,
Tomus Primus, Wiesbaden: 391-406.
_, 1959b: "Das Basehkirisehe", Philologiae Turcicae Fundamenta, Tomus Primus,
Wiesbaden: 421-434.
~, 195ge: "Das Tschuwaschisehe", Philologiae Turcicae Fundamenta, Tomus Primus,
-
(red.),
-
(red.),
Wiesbaden: 695-751.
BROCKELMANN, Carl, 1954: Osttürkische Grammatik der islamischen Litteratursprachen
Mittelasiens, Leiden.
BURGANOVA, N. B., M. Z. ZAKİYEV, ij. R. KURBATOV, A. ~. LATIPOV, L. T.
MAljMUTOVA, K. S. SABİROV, M. A. SAGİTOV, D. G. TUMAŞEVA, V. ij.J}AKOV
ve F. Yu. Yusupov, 1969: Sovremennıytatarskiy literatumıy yazık, Moskva.
CAFEROGLU, Ahmet, Gerhard DOERFER, 1959: "Das Aserbeidsehanische", Philologiae
Turcicae Fundamenta, Tomus Primus, Wiesbaden: 280-307.
- , 1968: Eski Uygur Türkçesi Sözıüğü,İstanbul.
CANPOLAT, Mustafa, 1965: Behcetü'l-ljada'i~fi Mev(iıeti'l-Ijazii'i~ incelemesi, Ankara.
(Yayımlanrriamış Doktora Tezi)
_, Kemal DEMİRAY, Semih TEZCAN, Kadriye ALKAN, Adviye AYSAN, Neval
KILIÇKINI, Mübeeeel TEKİN, Nuran TEZCAN, Selma TUNCAY ve Tayyibe Uç,
1983a7 : Türkçe Sözlük 1 A-K, Ankara.
Türkçe Sözlük 2 L-Z, Ankara.
CREN, Zöng Zhen (Ilt, *~) ve Xuan Chün LEİ (m, m~), 1985: Xrbu Yuguyu
Jianzki Ciffl~:mlr!l~rm~ Batı Yugucanın -Sarı Uygurca- /(ısa Kaydı), BeijIng (:it*
-
ı 983b7 :
,-254
YONG-SONG Lİ
Peking).
CLAUSON, Gerard, 1957: "The Ongin Inscription", Journal of the Royal Asiatic Society
1957: 177-192.
- ve Edward TRYJARSKI, 1971: "The Inscription at Ikhe Khushotu", Roeznik
Orientalistyczny, XXXVI,I: 7-33.
- , 1972: An Etymological Dietiotıary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxfo~d.
ÇANKOY, Dmitriy İvanoviç (red.), 1961: Russko-bakasskiy slovar/, Moskva.
ÇARIYAROV, B., S. ALTAYEV (red.), 1986: Borşoy russko-turkmenskiy slovar/ lA-O,
Moskva.
- ve S. ALTAYEV (red.), 1987: Borşoy russko-turkmenskiy slovar/ II, Moskva.
- , O. NAZAROV 1997: "Tu'rkmenskiy yazık", Yazıki Mira: Tyurkskiye yazıki, Bişkek:
412-426.
ÇAVUŞOGLU, Mehmed: Yahya Bey: Yusufve Zelfha (Tenkidli Basım), İstanbul 1979.
ÇEÇENOY, A. A., İ.ij. AijMATOV, 1997: "Karaçayevo-balkarskiy yazık", Yazıki Mira:
Tyurkskiye yazıki, Bişkek: 272-286:
DANKOFF, Robert, 1983: Wisdom of Royal Glory (Kutadgu Bilig), Chicago-London.
DANKOFF, Robert, James KELLY, 1984: MaJ:ımüd al-Kasyarf: Compendium of the Turkie
Dialects (Dfwan luyat at-Turk). II.
- , 1985: MaJ:ımüd al-Kasyarf: Compendium of the Turkie Dialects (Dfwan luytit atTurk). III.
DEMİRAY, Kemal, Semih TEZCAN, Kadriye ALKAN, Adviye AYSAN, Mazlum BEYHAN,
Mübeccel TEKİN, Nuran TEZCAN ve Tayyibe Uç, 1977: Resimli Türkçe' Sözlük,
Ankara.
.
DIRENKOVA, Nadejda Petrovna, 1940: Grammatika oyrotskogo yazıka, MoskvaLeningrad.
- , 1941: Grammatika şorskogo yazıka, Moskva-Leningrad.
DMİTRİYEV, Nikolay Konstantinoviç, 1940: Grammatika kumıkskogo yazıka, MoskvaLeningrad.
-:-' 1948: Grammatika başkirskogo yazıka, Moskva-Leningrad.
DMİTRİYEVA, Lyudmila Vasil'evna, 1966~ "Yazık barabiJ)skib tatar", Yazıki narodov
SSSR, t. II, Tyurkskiye yazıki, Moskva: 155-172.
- , 1981: Yazık baraçinskib tatar (Materialı i issledovaniya), Leningrad.
- , 1997: "Barabinskib tatar yazık", Yazıki Mira: Tyurkskiye yazıki, Bişkek: 199-205.
DOERFER, Gerhard, Semih TEZCAN, 1980: Wörterbueh des Chaladseh (Dialekt von
Charrab), Budapest,.
- , 1987: Lexik und Spraehgeographie des Chaladeh (Textband), Wiesbaden.
- , 1988: Grammatik des Chaladseh, Wiesbaden.
DONİDZE, G. İ., 1997a: "ijakasskiy yazık", Yazıki Mira: Tyurkskiye yazıki, Bişkek: 459470.
~, 1997b: "Şorskiy yazık", Yazıki Mira: Tyurkskiye yazıki, Bişkek: 497-506.
ABDURAHMANOV, G. A., A. MA'RUFOV, A. SAYFULLAYEV, H. RUSTAMOV ve M.
PİRMUHAMEDOV, 1973: Özbek tili darsligi (Keçki (smenali) orta umumiy ta'lim
miiktabliirini1) 5-8 sinjlari üçün), Taşkent.
- , Ş. Ş. Şaabdurahmanov ve A. P. Haciyev (red.), 1975: Özbek tili grammatikasi, i tom:
Morfologiya, Taşkent.
255
A;ZİZOV, O, Z. RİZAYEVA, 1989: Özbekça-rusça luğat (Orta maktab olf,ıiwçilari üçün),
Taşkent.
ECKMANN, Janos, 1959: "Das Chwarezmtürkische", Philologiae Turcieae Fundamenta,
. Tomus Primus, Wiesbaden: 113-117.
- , 1966: Chagatay Manual, Bloomington-The Hague.
EDİsKUN, Haydar, 1963: Yeni Türk Dilbilgisi, İstanbuL.
EREN, Hasan, Nevzat GÖZAYDIN, İsmail PARLATIR, Talat TEKİN ve Hamza ZÜLFİKAR,
1988a: Türkçe Sözlük 1 A -.f, Ankara.
-19Ş8b: Türkçe Sözlük 2 K-Z, Ankara.
FİRKOVİCİUS"Mykolas, 1996: Mien karajce ürianiam, Vilnius.
,
GABAIN, Annemarie von, 1959: "Das Alttürkische", Philologiae Turdeae Fundamenta,
-, 19743 : Alttürkisehe Grammatik, Wiesbaden.
-,1988: Eski Türkçenin Grame)-i~ '(çeviren: Mehf!1et AKALIN), Ankara.
GADJİYEVA, N. Z., '1966: "Azerbaydjanskiy yazık", Yazıki narodov SSSR, t. II,
Tyurkskiye yazıki, Moskva: 66-90.
GAFURt, Majit, 1970: ~ır lf,aıı, Öfö.
GARKAVETS, Aleksandr Nikolayeviç, 1989: 'Ana Tilinde, Kiyev.
GASIMZADA, Hamid, 1985: Atalar sözü, Baki.
GAYDARCİ, G. A., Ye. K. KOLTSA, L. A. POKROVSKAYA ve B. f. TuKAN, 1973:
Gagauzsko-russko-molda~skiy slovar', Moskva.
.
GOÇİY AYEV A, Sof'ya Ayubovna, ijanafi İdrisoviç SUYYNÇEV, 1989: Karaçayevobalkarsko-russkiy slovar', Moskva.
ijABtÇEV, M. A. 1966: "Karaçayevo-balkarskıyyazık", Yazıki narodov SSSR, t. II,
Tyurkskiye yazıld, Mo-skva: 213-233.
HACIEMİNOGLU, Necmettin, 1968: Kutb'un Husrev,ü Şirin'i ve Dil Hususiyetleri,
İstanbuL.
-, 1996: Karahanlı Türkçesi Grameri; ,Ankara.
HAJİAHMATOV, Nurmagomed El'derg.anoviç, Abdulla Atayeviç SABANÇİYEV, 1991:
~umulf, til (5 klass), Mahaç~ala.
HAMILTON, James Russell, 1971: Le eonte bouddhique du bon et 'du mauvais'prinee,en
version oui'goure, Paris.
- , 1986: Manuserits oui'gours du ıxe-xe siecle de T01:len'-houang, tome I, Paris.
ijAMZAYEV, M. Ya. (red.), 1962: Türkmen Dilinil) Sözlügi, Aşgabat.
ijANG1LDİN, V. N., 1959: Tatar tili grammatika:Sı (Moifologiya ham sintaksis); Kazan.
HANSER,Oskar, 1977: Turkmen Manual, Wien.
HIDlROV, M. N., 1947: Posleloglar we olarıl) ulanıZışları, Aşgabat.
ijİSMATULLİN, ijı' ve Ş. SA YK1N, i 957 2: Tatar tizi'grammatikası, i nç( kisak: fonetika
ham moifologiya, Kazan.
'
HODJİYEV, A. P., 1997: "Uzbekskiy yazık", Yazıki Mira: Tyurkskiye yazıki, Bişkek:
. . 426-437.
.~
. IS~A~OV, A. i. (red.), 1985: ~azalf, tilinil) tüsindirme sözdig~ 8 P-T (planetariy-tal)dırıw),
Almatı.
İSljAKov, Fazı1
. tuvinskogo
Garifoviç, i Aleksandr Adol'foviç PAL'MBAij, 1961: Grammatika
(Fonetika i morfologiya), Moskva.
yazıka
256
YONG-SONG Lİ
İZ1D1NOVA, S. R., 1997: "Krımskotatarskiy yazık", Yazıki Mira: Tyurkskiye yazıki,
Bişkek: 298-309.
JANKOWSKI, Henryk, 1992: Gramatyka JfEzyka Krymskotatarskiego, Poznan.
~ALENDEROV, Mamut (yay.), 1982: ~ara/ç,alpa/ç, tilinüJ tüsindirme sözligi i A-V, Nökis.
KALMIKOVA, Sorya Abdul-ijamidovna, Mariya Fedorovna SARUYEVA, 1973:
Grammatika nogayskogo yazıka, Çerkessk.
KARPOV, V. G., 1966: "ijakasskiy yazık", Yazıki narodov SSSR, t. ll, Tyurkskiye
yçızıki, Moskva: 428-445.
KASIMOV A, Bella Kasımovna, Kurmanbek Toktogul~viç TOKTONALİYEV ve Asan
Kanbayeviç KARIBAYEV, 1991: İzuçayem kirgizskiy yazık, Frunze.
KAŞGARLı, Sultan Mahmut, 1992: Modern Uygur Türkçesi Grameri, İstanbuL.
KAYDAROV, A. T., 1966: "Uygurskiy (Novouygurskiy) yazık", Yazıki narodov SSSR, t.
ll, Tyurkskiye yazıki, Moskva: 363-386.
- , 1997: "Kazabski:v yazık", Yazıki Mira: Tyurkskiye yazıki, Bişkek: 242-254.
KAMAL, Fabri (red.), 1957: Hazirgi zaman özbek tili, Taşkent.
KENESBAYEV, S. K., A. İS~A~ov ve K. AijANOV, 1955 4 : ~aza/ç, tiZi grammatikası, i
Bölim: Fonetika, leksika jane moifologiya (jeti jıldı/ç, mektep pen orta rnekteptil) 5-6
klastarına arnalgan), Almatı.
- (red.), 1959: ~aza/ç, tilinil) tüsindirme sözdigi lA-K, Almatı.
- (red.), 1961: ~aza/ç, tilinil) tüsindirme sözdigi LI ~-Ya, Almatı.
- , N. B. KARAŞEVA, 1966: "Kazabskiy yazık", Yazıki narodov SSSR, t. ll, Tyurkskiye
KONONOV, Andrey Nikolayeviç, 1956: Grammatika sovremennogo turetskogo
literaturnogo yazıka, Moskva-Leningrad.
-,1959: Grammatika sovremennogo uzbekskogo literaturnogo yazıka, Leningrad.
- , 1997: "Turetskiy yazık", Yazıki Mira: Tyitrkskiye yazıki, Bişkek: 394-41 ı.
KOWALSKI, Tadeusz, 1929: Karaimische Texte im Dialekt von Troki, Krak6w.
KRUEGER, John R., 1961: Chuvash Manual, Bloomington-The Hague.
- , 1962: Yakut Manual, Bloomington-The Hague.
- , 1977: Tuvan Manual, Bloomington.
LE COQ, Albert von, 1911: "Dr. Stein's Turkish Khuastuanift from Tun-Huang, Being a
Confession-Prayer of the Manichrean Auditores", Journal of the Royal Asiatic Society
1911: 277-314.
Xuan Chün LE1 (m, ~W), 1992: Xrbu Yuguhan ddian (iZ!iır~mUID~~riJ ~ Batı Yuguca
(-Sarı Uygurca-)-Çince Sözlük), Chengdü (fflGim).
LEV1TSKA YA, Liya Sergeyevna, 1976: İstoriçeskaya rnorfologiya çuvaşskogo yazıka,
Moskva.
- , 1997: "Kumıkskiy yazık", Yazıki Mira: Tyurkskiye yazıki, Bişkek: 319-327.
MAGOMEDOV, A, G., 1966: "Kumıkskiy yazık", Yazıki narodov SSSR, t. ll, Tyurkskiye
- , 1969: Kumıksko-russkiy slovar/, Moskva.
MAijMUDOV, ij., G. MUSABAYEV, 1954: Kazaosko-russkiy slovar/, Alma-Ata.
MALOV, Sergey Yefimoviç, 1957: Yazıkjeltıo uygurov (slovar/ i grammatika), AlmaAta.
- , 1967: Yazıkjeltıo uygurov (Tekstı i perevodı), Moskva.
KUTADGU BİLİG'DE KÖRÜVE SA YU ÜZERİNE
257
MANSUROGLU, Mecdut, 1959a: "Das Karakhanidische", Philologiae Tu~cicae Fundamenta,
- , 1959b: "Das Altosmanische", Philologiae Turcicae Fundamenta, Tomus Primus,
Wiesbaden: 161 -182.
MA'RUFOV, Z. M. (red.), 1981a: Özbek tilinil} izahli lugati i A-R, Moskva.
- (red.), 1981b: Özbek tilinil} izahli lugati II S-H, Moskva.
MENGES, Karl Heinrich, 1959a: "Die aralo-kaspische Gruppe", Philologiae Turcicae
Fundamenta, Tomus Primus, Wiesbaden: 434-488.
- , 1959b: "Das Sojonische und Karagassische", Philologiae Turcicae Fundamenta,
Tomus.. Primus, Wiesbaden: 640-670.
MESKUTOV, Vabit, 1988: Turkmensko-russkiy uçebnıy slovar', Moskva.
MIRZABEKOVA, I>-., I>-. ABDİKARrMOVA ve S. ABDİGALİYEV, 1992: I<aza/Ç-şa-nemisşe
sözdik,
Almatı.
MONGUŞ,
D. A. (red.), 1980: Russko-tuvinskiy slovar', Moskva.
MULTUYEVA, Yekaterina Grigor'evna ve Mariya Mibaylovna SURAZAKOVA, 19865 :
Altay til (i-kı klasska), Gomo-Altaysk.
MUSAYEV, Kenesbay Musayeviç, 1964: Grammatika karaimskogo yazıka, Moskva.
- , 1966: "Karaimskiy yazık", Yazıki narodov SSSR, t. II, Tyurkskiye yazıki, Moskva:
260-279.
- , 1997: "Karaimskiy yazık", Yazıki Mira: Tyurkskiye yazıki, Bişkek: 254-264.
MUSTAFAYEV, Ebsan Mamed-Eminoviç ve Vladimir Georgiyeviç ŞÇERBİNİN, 1972:
Russko-turetskiy slovar', Moskva.
NADJİp, Emir Nadjipoviç, 1968: Uygursko-russkiy slovar', Moskva.
NASİLAV; V. M., 1940: Grammatika uygurskogo yazıka, Moskva.
OJEGOV, Sergey İvanoviç, 199022 : Slovar' russkogo yazıka, (red.) N. Yu. Şvedov,
Moskva.
ORKUN, Hüseyin Namık, 1936: Eski Türk Yazıtları I, İstanbuL.
- , 1938: Eski Türk Yazıtları II, İstanbuL.
- , 1940: Eski Türk Yazıtları III, İstanbuL.
ORUDJEV, A. A. (red.), 1983: Azarbaycan Dilinin İzahlı Lügatı III K-R, Baki.
- (red.), 1991a5 (1971): Russko-azerbaydjanskiy slovar' lA-K, Baku.
- (red.), 1991b5 (1975): Russko-azerbaydjanskiy slovar' II L-P, Baku.
- (red.), 1991c5 (1978): Russko-azerbaydjanskiy slovar' III R-Ya, Baku.
ORUZBAYEVA, B. O., S. KUDAYBERG~NOV (red.), 1964: Kırgız tilinin grammatikası
(Morfologiya), Prunze.
- , 1997: "Kirgizskiy yazık", Yazıki Mira: Tyurkskiye yazıki, Bişkek: 286-298.
ÖZTOPÇU, Kurtuluş, 1989: Munyatull-Ghuziit, A 14th-Century Mamluk-Kipchak Military
Treatise, Cambridge.
ÖZTÜRK, Rıdvan, 1994: Yeni Uygur Türkçesi. Grameri, Ankara.
PAL 'MBAij, Aleksandr Adol'foviç (red.), 1953: Russko-tuvinskiy slovar', Moskva.
- (red.), 1955: Tuvinsko-russkiy slovar', Moskva.
PATAÇAKOVA, Dar'ya Fyodorovna, 1989 6: ljakas tili (Tört çıllıg pastalıg şkolanıl) 4-c
klazına grammatika uçebnigi), Abakim.
POKROVSKA YA, Lyudmila Aleksandrovna, 1964: Grammatika gagauzskogo yazıka
(Fonetika i moifologiya), Moskva.
258
YONG-SONG Lİ
- , 1966: "Gagauzskiy yazık", Yazıki narodov SSSR, t. II, Tyurkskiye yazıki, Moskva:
112-138.
- , 1997: "Gagauzskiy yazık", Yazıki Mira: Tyurkskiye yazıki, Bişkek: 224-235.
POPPE, Nikolaus, 1959: "Das Jakutisehe", Philologiae Turcicae Fundamenta, Tomus
Primus, Wiesbaden: 671-684.
- , 1964: Bashkir Manual, Bloomington-The Hague.
- , 1968: Tatar Manual, Bloomington-The Hague.
POSKAÇİN, Roman Mibayloviç, Andrey Nikolayeviç ANİSİMOV, Viktor Fedoroviç
AFANAS'EV ve Gavril Fedotoviç SİVTSEV, 1978 5 : Törööbüt sa1Jabyt, Naçal'nay
oskuola ma1Jnaygı kılaahfgar aagar kiniga, Yakutskay.
PRITSAK, Omeljan, 1959a: "Das Karaimische", Philologiae Turcicae Fundamenta, Tomus
Primus, Wiesbaden: 318-340.
- , 1959b: "Das Karatschaisehe und Balkarische", Philologiae Turcicae Fundamenta,
- , 1959c: "Das Neuuigurische", Philologiae Turcicae Fundamenta, Tomus Primus,
Wiesbaden: 525-563.
- . 1959ç: "Das Altaitürkische", Philologiae Turcicae Fundamenta, Tomus Primus,
Wiesbaden: 568-598.
- , 1959d: "Das Abakan- und Culymtürkische und das Sehorische", Philologiae Turcicae
Fundamenta, Tomus Primus, Wiesbaden: 598-640.
RACHMATI H ARAT
i'
RASSADİN, Valentin İvanoviç, 1971: Fonetika i leksika tofalarskogo yazıka, Ulan-Ude.
-,1978: Morfologiya tofalarskogo yazı ka v sravniternom osveşçenii, Moskva.
- , 1997: "Tofalarskiy yazık", Yazıki Mira: Tywkskiye yazıki, Bişkek: 372-383.
RA.SULOV, Askar Adil oğlu, Rüf'at Aşraf oğlu RÜSTA.MOV, 1991: Türk dili, Baki.
REBİ, D. İ., B. M. AÇKİNAZİ ve İ. V. AÇKİNAZİ, 1997: "Krımçakskiy yazık", Yazıki
Mira: Tyurkskiye yazıki, Bişkek: 309-319.
REŞETOV, V. V., 1966: "Uzbekskiy yazık", Yazıki narodov SSSR, t. II, Tyurkskiye
SADVAKASOY, G. S., 1997: "Uygurskiy yazık", Yazıki Mira: Tyurkskiye yazıki, Bişkek:
437-450.
SAFlULLİNA, Flera Sadriyevna, Kamil' Rabimoviç Galiullin, 1986: Russko-tatarskiy
razgovornik, Kazan'.
SAFİYEV, T. S., 1962: Kratkiy russko-karakalpakskiy slovar', Moskva ..
SAGOL, Gülden, 1993: An Inter-linear Translation of t!ıe Qur' an into Khwarazm Turkish,
Part i: Introduction and Text, Cambridge.
SAT, Şuluu Çırgal-ooloviç, 1966: "Tuvinskiy yazık", Yazıki naro,dov SSSR, t. II,
- , 1997: "Tuvinskiy yazık", Yazıki Mira: Tyurkskiye yazıki, Bişkek: 384-393.
SCHÜTZ, E., 1968: An Armeno-Kipchak Chronicle on the Polish-Turkish Wars in 16201621, Budapest.
SCHWARZ, Henry G., 1992: An Uyghur-English Dictionary, Bellingham.
SEVORTYAN, E. V" 1966: "Krımsko-tatarskiy yazık", Yazıki narodov SSSR, t. II,
SHNITNIKOV, Boris Nikolayeviç, 1966: Kazakh-English Dictionary, London-The Hague-
KUTADGU BİLİG'DE KÖRÜ VE SAYU ÜZERİNE
259
Parls.
SİROTKİN,
Mibail Yakovleviç (red.), 1961: Çuvaşsko-russkiy slovar', Moskva.
SKVORTSOV, M. İ. (red.), 1985 2 : Çuvaşsko-russkiy slovar', Moskva ..
SLEPTSOV, P. A. (red.), 1972: Yakutsko-russkiy slovar', Moskva.
STACHOWSKI, Marek, 1993: Dolganischer Wortschatz, Krak6w.
-,1997: Dolganische Wortbildung, Krakow.
SUYUNÇEV, Ij. İ.,).Ij. URUSBİYEV (red.), 1965: Russko-karaçayevo-balkarskiy slovar',
Moskva.
ŞAMBA YEV, Sırgabek, 1979: Kirgizsko-russkiye poslovitsı, pogovorki i izreçeniya,
Frunze.
ŞÇERBAK, A. M., 1997: "ijaladjskiy yazık", Yazıki Mira: Tyurkskiye yazıki, Bişkek:
470-476.
ŞÇERBİNİN, Vladimir Georgiyeviç, 1989: Russko-turetskiy slovar', Moskva.
ŞİRALİYEV, M. Ş., E. V. SEVORTYAN, 1971: Grammatika azerbaydjanskogo yazıka
(Fonetika, moifologiya i sintaksis), Baku.
- , 1997: "Azerbaydjanskiy yazık", Yazıki Mira: Tyurkskiye yazıki, Bişkek: 160-172.
TANNAGAŞEVA, Nadejda Nikolayevna Kurpeşko, Şükrü Haluk AKALIN, 1995: Şor
Sözlüğü, Adana.
TEKİN, Talat, 1968: A Grammer of Orkhon Turkic, Bloomington-The Hague.
- , 1988a: Orhon Yazıtları, Ankara.
- , 1988b: Volga Bulgar Kitabeleri ve Volga Bulgarcası, Ankara.
- , 1989: Xl. Yüzyıl Türk Şiiri: Dıviinu Lugiiti't-Turk'teki Manzum Parçalar, Ankara.
~, 1991: "A New Classification of the Turkic Languages", Türk Dilleri Araştırmaları
1991: 5-18.
- , 1994: Tunyukuk Yazıtı, Ankara.
- , 1995: Orhon Yazıtları (Kül Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk) , İstanbuL.
TENİŞEY, Edgem Rabimoviç, 1976a: Stroy sarıg-yugurskogo yazıka, Moskva.
- , 1976b: Stroy salarskogo yazıka, Moskva.
- (red.), 1988: Sravnitel'no-istoriçeskaya grammatika tyurkskib yazıkov, Morfologiya,
Moskva.
- , 1997: "Sarıg-yugurskiy yazık", Yazıki Mira: Tyurkskiye yazıki, Bişkek: 345-354.
TEZCAN, Semih, 1981: "Kutadgu Bilig Dizini Üzerine", TTK-Bel/eten, XLV12, 178: 2378.
THOMSEN, Kaare, 1959: "Das Kasantatarische und die westsibirischen Dialekte",
Philologiae Turcicae Fundamenta, Tomus Primus, Wiesbaden: 407-421.
TÖMÜR, ijamit, 1987: Hazir~i Zaman Uygur Tili Grammatikisi (Morfologiyii), Pekin.
UBRYATOVA, E. İ., 1966: "Yakutskiy yazık", Yazıki narodov SSSR, t. Il, Tyurkskiye
. ı\
URAKSİN, Zinnur Gazizoviç (red.), 1996: Başkirsko-r~;skiy slovar', Moskva.
WATERSON, Natalie, 1980: Uzbek-English Dictionary, New York.
WURM, Stefan , 1949: "The (Kara-)Kirghiz Language", BuZletin of the School of Oriental
and African Studies, XIII, 1: 97-120.
- , 1951: "The Karakalpak Language", Anthropos, XLVI, 3-4: 487- 610.
- , 1959: "Das Özbekische", Philologiae Turcicae Fundamenta, Tomus Primus,
Wiesbaden: 489-524.
260
YONG-SONG Lİ
YUDAIJİN, Konstantin Kuz~miç, (red.), 1957: Russko-kirgizskiy slovar~, Moskva.
- , 1965: Kirgizsko-russkiy slovar',-Moskva.
YULDAŞEV, A A, 1966: "Başkirskiy yazık", Yazıki narodov SSSR, t. Il, Tyurkskiye
- , 1997: "Başkir",skiy yazık", Yazıki Mira: Tyurkskiye yazıki, Bişkek: 206-216.
YUNUSALİYEV, B. M., 1966: "Kirgizskiy yazık", Yq,zıki narodov SSSR, t. Il, Tyurkskiye
ZAKİYEV, M. Z., 1966: "Tatarskiy yazık", Yazıki narodov SSSR, t. Il, Tyurkskiye
- , 1997: "Tatarskiy yazık", Yazıki Mira: Tyurkskiye yazıki, Bişkek: 357-372.

Kutadgu Bilig`de Gözden Kaçan İki Sontakı: körü ve sayu Üzerine

Transkript

Benzer belgeler

XII. Ulusal Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Kongresi

Güne Başlarken Okuma Yazmaya Hazırlık Hayat Bilgisi • Dilin tat

PDF, 215KB - Umut Oran

aynalı kahve sohbetleri-61

Uydular ve Plastik Al

"Tarihi Hatırlamak

Dışişleri Bakanlığı Bütçesi Üzerinde

Sayı 12 – Aralık 2014 - Turizm Fakültesi

Concluding Remarks by the Chairman, Hon. Nguyen Van Giau

Wisdom of Royal Glory (Kutadgu Bilig): A Turko