Rehber Kitap / Guide Book - APL Transfer Web Platformu

Transkript

MAHKÛM KADINLAR İÇİN
KARİYER PLANLAMA MERKEZİ
PROJESİ
REHBER KİTAP
1
PROJE EKİBİ
Banu TUNCAY YILDIZ – Proje Yöneticisi
Genel Müdür Yardımcısı
Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
Meryem Ayşegül KOZAK ÇAKIR – Proje Gerçekleştirme Görevlisi
Daire Başkanı
Ar-Ge ve Proje Daire Başkanlığı, Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Aile ve Sosyal
Politikalar Bakanlığı
Mehmet ERDOĞAN – Proje Uzmanı
Aile ve Sosyal Politikalar Uzmanı
Raife Sıdar ALŞAN KILIÇ – Proje Uzmanı
Aile ve Sosyal Politikalar Uzman Yardımcısı
PROJE AKADEMİSYEN EKİBİ
Doç. Dr. İsmail KARAKAYA (Ekip Lideri - Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi,
Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Anabilim Dalı)
Prof. Dr. Şener BÜYÜKÖZTÜRK (Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Eğitimde
Ölçme ve Değerlendirme Anabilim Dalı)
Yrd. Doç. Dr. Hasan EŞİCİ (Hasan Kalyoncu Üniversitesi Eğitim Fakültesi)
Yrd. Doç. Dr. Nevriye YAZÇAYIR (Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Eğitim
Programları ve Öğretim Anabilim Dalı)
Arş. Gör. Rana SALMANER (Gazi Eğitim Fakültesi Eğitim Fakültesi)
Arş. Gör. Seyhan SARITAŞ (Gazi Eğitim Fakültesi Eğitim Fakültesi)
Arş. Gör. Sibel ADA (Gazi Eğitim Fakültesi Eğitim Fakültesi)
"Bu proje T.C. Avrupa Birliği Bakanlığı, AB Eğitim ve Gençlik Programları
Merkezi Başkanlığınca (Türkiye Ulusal Ajansı, http://www.ua.gov.tr) yürütülen
Erasmus+ Programı (Hayatboyu Öğrenme) kapsamında ve Avrupa
Komisyonu’ndan sağlanan hibeyle gerçekleştirilmiştir. Ancak burada yer alan
görüşlerden Türkiye Ulusal Ajansı veya Avrupa Komisyonu sorumlu tutulamaz.”
i
KISALTMALAR LİSTESİ
TDK
Türk Dil Kurumu
İŞKUR
Türkiye İş Kurumu
TÜİK
Türkiye İstatistik Kurumu
ÖÖB
Ön Öğrenmelerin Değerlendirilmesi
ÖÖDT
Ön Öğrenmelerin Değerlendirilmesi ve Tanımlanması
MEB
Milli Eğitim Bakanlığı
HEM
Halk Eğitim Merkezi
MEM
Mesleki Eğitim Merkezi
KOSGEB
Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi
KOBİ
Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler
UMYS
Ulusal Mesleki Yeterlilik Sistemi
MYK
Mesleki Yeterlilik Kurumu
UYÇ
Ulusal Yeterlilik Çerçevesi
KPM
Kariyer Planlama Merkezi
DFA
Doğrulayıcı Faktör Analizi
ii
İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR LİSTESİ .......................................................................................................... ii
1. Kadın Mahkûmlar İçin Kariyer Planlama Merkezleri Projesi............................................. 2
1.1. Projenin Amacı ..................................................................................................................... 2
1.2. Projenin Önemi ..................................................................................................................... 2
2. Kariyer ve Mesleğe Genel Bakış............................................................................................... 5
2.1. Kariyer Gelişimi ................................................................................................................... 5
2.2. Meslek ve İş Yaşamı ............................................................................................................. 9
2.3. Meslek Seçimi..................................................................................................................... 11
2.4. Dezavantajlı Gruplar ve Türkiye’de Bu Gruplara Yönelik Çalışmalar .............................. 14
3. Kariyer Planlamanın Önemi .................................................................................................. 19
4. Kariyer Planlamada Ön Öğrenmelerin Değerlendirilmesi ................................................. 19
5.1. Türkiye’de Meslek Edindirmeye Yönelik Hizmet Veren Kuruluşlar ................................. 24
5.1.1. Meslek Yüksek Okulları – Üniversiteler ......................................................................... 24
5.1.2. MEB – Hayat Boyu Öğrenme ...................................................................................... 25
5.1.3. Türkiye İş Kurumu (İŞKUR)........................................................................................ 28
5.1.4. Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi
Başkanlığı (KOSGEB) .................................................................................................. 29
5.1.5. Mesleki Yeterlilik Kurumu........................................................................................... 29
8. Kariyer Planlama Sürecinde Kullanılan Ölçme Araçları ................................................... 39
9. Kariyer Planlama Merkezlerinde Kariyer Planlama Süreci ............................................... 48
9.1. Kabul ................................................................................................................................... 48
9.2. Tanı ..................................................................................................................................... 50
9.3. Yönlendirme ....................................................................................................................... 50
9.4. Yeterliliklerin Belirlenmesi ................................................................................................ 51
9.5. Yeterliliklerin Doğrulanması .............................................................................................. 51
9.6. Yeterliliklerin Sertifikalanması ........................................................................................... 51
KAYNAKÇA................................................................................................................................ 52
EKLER ......................................................................................................................................... 56
EK 1 ........................................................................................................................................... 57
EK 2 ........................................................................................................................................... 59
EK 3 ........................................................................................................................................... 60
EK 4 ........................................................................................................................................... 61
EK 5 ........................................................................................................................................... 64
EK 6 ........................................................................................................................................... 65
EK 7 ........................................................................................................................................... 69
EK 8 ........................................................................................................................................... 70
EK 9 ........................................................................................................................................... 85
EK 10 ......................................................................................................................................... 88
1
1. Kadın Mahkûmlar İçin Kariyer Planlama Merkezleri Projesi
1.1. Projenin Amacı
Bu projenin temel amacı; Portekiz’deki ISQ araştırma enstitüsünün ürettiği ve
hüküm giymiş kişiler de dâhil olmak üzere dezavantajlı bireylere yönelik uyguladığı
“Ön Öğrenmelerin Değerlendirilmesi” (Assessment of Prior Learning- APL) modeli ile
Almanya’daki dezavantajlı bireylere kariyer planlama hizmeti veren bir “Yeterlilik
Ajansı” olan BBS START GmbH’nin çalışmalarının birleştirilerek dezavantajlı gruplar
arasında yer alan kadın mahkûmların tutukluluk süresi bittikten sonra karşılaştıkları
problemleri göz önüne alarak, özellikle topluma entegre olma ve kendi ilgileri
doğrultusunda bir mesleğe yönlendirilmelerine yardımcı olmak için Türkiye’de
uygulanabilir bir model oluşturulmasıdır.
Bu doğrultuda;
•
Ceza ve Tevkif Evleri Genel Müdürlüğü bünyesinde Kariyer Planlama
Merkezleri’ni kurma,
•
Kariyer Planlama Merkezleri’ni yönlendirmek ve koordineli çalışmalarını
sağlamak amacıyla Ceza ve Tevkif Evleri Genel Müdürlüğü bünyesinde
yeterlilik ajansını oluşturma,
•
Yeterlilik Ajansı ve Kariyer Planlama Merkezleri’nde kullanılmak üzere el
kitabı (kılavuz)
hazırlama ve pilot uygulamalarının yürütülmesi gibi
faaliyetlerin gerçekleştirilmesi amaçlanmıştır.
1.2. Projenin Önemi
Kadın mahkûmlar, dünyada olduğu gibi Türkiye'de de dezavantajlı gruplar
arasında yer almaktadır. Bu grubun en önemli dezavantajı, etkili bir kariyer planlaması
yapabilecek eğitim çevresine, sosyal ve kültürel çevreye, bu konularda bilgi ve deneyim
kazanabilecekleri yaşantılara sahip olamamalarıdır. Türkiye'deki mahkûm profili
incelendiğinde
bütün
mahkûmların
kariyer
gelişiminin
sağlıklı
bir
şekilde
gerçekleşebilmesi için gerekli olan boyutlardan birisi bireyin kendisinin eğitimi, diğeri
ise ailesinin eğitimidir. Bu konuda İçli, Arslan, Başpınar, Bahtiyar, Dinler, ve Altay
(2007) tarafından yapılan profil çalışmasına göre mahkumların ve ebeveynlerinin
öğrenim düzeylerinin oldukça düşük olduğu görülmektedir. Hükümlülerin %86’sı
okuma-yazma bilmekte olup %14’ü okuma-yazma bilmemektedir. Eğitim seviyelerine
bakıldığında %70’inin ilköğretim; %84’ünün ilköğretim ve altı eğitime sahip olduğu
2
görülmektedir. Hükümlülerin ebeveynlerinin eğitim düzeylerinin daha da düşük olduğu
görülmektedir. Hükümlülerin annelerinin %53’ü okuryazar değil, %9,7’si sadece
okuryazar1, %34’ü ilköğretim mezunudur. Lise ve üniversite mezunu olanlar ise % 3,2
oranındadır. Babaların %29’u okuryazar değil, %13’ü sadece okuryazar, %51’i
ilköğretim mezunudur. Lise ve üniversite mezunu olanlar ise %7 oranındadır.
Mahkûmların kariyer gelişimlerinin sağlıklı olabilmesi ve ideal kariyerlerine yönelik
gelişimlerini tamamlayabilmeleri için eğitimin önemli olduğu görülmektedir (İçli ve
diğerleri, 2007).
Tablo 1. Hükümlüler İçin Okumayazma Oranları (Yüzde)
Okuryazar olan
86
Okuryazar olmayan
14
Tablo 2. Hükümlülerin Ebeveynleri İçin Okumayazma Oranları (Yüzde)
Anne
Baba
Okuryazar olamayan
53
29
Sadece okuryazar
9,7
13
Ilköğretim mezunu
34
51
Lise ve üzeri mezunu
3,2
7
Öğrenimlerini etkili bir şekilde düzenleyemeyen dezavantajlı gruplar, ekonomik
kazançların
yanında statü kazandıran mesleklere
yönelmekten çok geçimini
sürdürebileceği daha düşük düzeyde bilgi ve beceri gerektiren iş veya mesleklere
yönelmektedirler (İçli ve diğerleri, 2007). Bu bağlamda incelendiğinde İçli ve
diğerlerinin (2007) çalışmasında mahkûmların meslekleri arasında %23,4 ile esnaflık ilk
sırada yer almaktadır. İkinci sırada ise %16,8 ile zanaatkârlık gelmektedir. Çiftçiler ise
%14,8’lik oranla üçüncü sırada yer almaktadır. Ayrıca bireylerin kendi çalışmalarının
yanı sıra eşlerinin çalışması da önemli bir faktör olarak görülmektedir. Aynı araştırmada
mahkûmların çalışma amacı sorulduğunda “eşim çalışmadığı için çalışıyorum”
1
“Sadece okuryazar” ifadesi ile ilkokuldan mezun olmadığı halde okuma yazma bilenler
kastedilmektedir.
3
diyenlerin çoğunluğu kadın olup bu cevabı verenlerin oranı %39'dur. Hükümlülerden
%52'si ailesini geçindirmek için çalıştığını belirtirken meslek öğrenmek veya hoşlandığı
bir işi yapmak için çalıştığını ifade edenlerin oranı %8'dir. Hükümlülerin, genel
ekonomik durumları ile ilgili yöneltilen soruya verdikleri cevaplar içerisinde en yüksek
oran %54 ile geçimini güçlükle sağladığını belirten grup oluşturmaktadır. Bu profil
araştırmasından elde edilen bu veriler hükümlülerin kariyer gelişimi sürecinde bazı
kariyer engelleriyle karşılaşan dezavantajlı gruplar arasında olduklarını göstermektedir.
Bu engellerle mücadele etme konusunda mesleki rehberlik önemli bir yer tutmaktadır.
Mesleki rehberlik kavramı zamanla yerini kariyer danışmanlığı kavramına
bırakmaktadır. Mesleki rehberlik kavramı daha çok “bireyin mesleki seçim yapmasına
ve mesleki kararlar vermesine yardım” olarak tanımlanırken; kariyer danışmanlığı
“yaşam boyu kariyer gelişim süreci”ni ifade eden bir kavram olarak düşünülmektedir
(Yeşilyaprak, 2011).
Kariyer gelişimi yaşam boyu devam eden bir süreci ifade
etmektedir. Bu nedenle kariyer danışmanlığı hizmeti, bireylerin yaşamlarının her
döneminde verilen bir hizmettir. Bu hizmet bireyin içinde bulunduğu gelişim dönemleri
ve sahip olduğu koşullar dikkate alınarak verilmektedir. Ayrıca bu hizmetin en önemli
özelliği, bireylerin kariyer gelişim ihtiyaçlarını belirleyerek kariyer gelişim görevlerini
gerçekleştirmelerine yardımcı olmaktır. Kariyer seçimi genellikle on dörtlü yaşlardan
sonra bireyin mesleki ilgilerinin, yeteneklerinin ve mesleki değerlerinin şekillenmesiyle
başlar, bununla birlikte yaşam boyunca devam eder (Sharf, 2006).
Projenin önemi ise bu noktada kendini göstermektedir. Zira Türkiye’de ilk defa
bu proje ile kadın mahkûmların, yaşantılarındaki önceki deneyimleri dikkate alınarak
mahkûmiyetlerinden sonraki hayatları için kariyer planlaması yapabilmelerine imkân
tanıyan bir model önerilmektedir. Ayrıca bu konuda kadınların kendileri için uygun
mesleklere yönlendirilebilecekleri merkezlerin kurulmasına öncülük edilmektedir.
4
2. Kariyer ve Mesleğe Genel Bakış
Kariyer, bireyin yaptığı işte kendisini mesleki açıdan geliştirebileceğini
düşündüğü alanları ve konuları belirleyip gerekiyorsa bir uzmandan destek alarak ilgi
alanı ve becerileri doğrultusunda ilerleyebileceği ve kendini geliştirebileceği alanlara
eğilip kendini mesleki, ekonomik, sosyal ve kişisel açılardan tatmin edebilmesidir.
(Yeşilyaprak, 2013). Kariyer, en klasik şekli ile sonu olmayan bir yol benzetmesi ile
açıklanabilir. Çünkü insanın kendisini geliştirmesinin sonu yoktur.
Kariyerin sözlük anlamı “bireyin, başlangıç yaptığı, yaşamının üretken yıllarını
kullanarak geliştirdiği ve genelde çalışma hayatının sonuna dek sürdürdüğü iş ya da
pozisyon” olarak ifade edilmektedir. Türk Dil Kurumu’na göre genellikle tek bir iş
alanında dikey olarak ilerlenen ve yapılan uğraşta uzmanlaşılan işler olarak
açıklanırken, günlük hayatta sadece iş olarak algılanabilmektedir. Öte yandan bu
kavram iş ve zaman olmak üzere iki boyutu da içerisinde barındırmaktadır. Bu anlamda,
“bireyin yaşamı boyunca ardışık iş deneyimleri” olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca
kişinin içinde bulunduğu iş yolunda ilerlediği ve işle beraber daha fazla deneyim
kazandığı, mevcut yeteneklerini geliştirdiği, daha fazla sorumluluk aldığı ve toplum
içinde saygınlığını artırdığı bir süreç olarak ifade edilebilir. Dolayısıyla kariyer, bireyin
yaşam standartlarını da doğrudan etkilemektedir.
2.1. Kariyer Gelişimi
Kariyer planlaması bir kimsenin seçeneklerini, hedeflerini sınırlandırma süreci
olarak bilinir. Kariyer gelişimi bir seçeneği belirli bir zamanda belirleme işlemi değil,
bireyin sürekli değişen özü, çevresi ve olanakları hakkındaki bilgilerin uygunluğunun
sınandığı ve tercihlerini zaman zaman değiştirerek bireyin kendisine en uygun olanı
bulmaya çalıştığı bir süreçtir (Kuzgun, 2006).
Kariyer gelişim süreci hem kişisel niteliklerden hem de yaşanılan toplumun
sosyal, kültürel ve ekonomik yapılarından etkilenmektedir. Kariyer gelişim sürecini
etkileyen faktörler, psikolojik ve sosyolojik olmak üzere iki başlık altında incelenebilir.
Psikolojik faktörler kendi içinde yetenek, ilgi, kişisel özellikler ve mesleki değerler
olarak dört kısma ayrılabilir. Yetenek; genel anlamda çeşitli alanlarda sergilenebilen
performans kapasitesi anlamına gelmektedir. Bireyin sahip olduğu yeteneğin türü ve
düzeyi, onun meslek seçimini etkileyen en önemli faktörlerdendir. İlgi; bir faaliyete,
göreve ya da bir nesneye karşı duyulan sevme ya da sevmeme durumu olarak
5
tanımlanabilir. Yaptığımız faaliyetten zevk alma düzeyiyle ilişkilidir. Kişilik özellikleri
ise, bir bireyin değişik durumlarda nasıl davranacağının belirlenmesinde önemli bir rol
oynar ve kişiliğin birçok yönü kariyer gelişimiyle de yakından ilişkilidir. Meslek
değerleri, bir mesleğe girme sonucunda o mesleğin getirilerinden elde edilen doyumdur
ve mesleklere atfedilen değer bireyden bireye değişir. Kariyer gelişiminde sosyolojik
faktörler ise sosyoekonomik düzey, cinsiyet, ekonomik ve politik faaliyetler olmak üzere
yine dört başlık altında toplanabilir (Pişkin, 2011). Bu faktörler Şekil 1’de sunulmuştur.
Psikolojik Faktörler
Yetenek
İlgi
Kişisel Özellikler
Kariyer Gelişim
Sürecini Etkileyen
Faktörler
Meslek Değerleri
Sosyolojik Faktörler
Aile
Sosyoekonomik düzey
Cinsiyet
Ekonomik ve Politik
Faaliyetler
Şekil 1: Kariyer Gelişimini Etkileyen Faktörler
Bireyin kendisine en uygun kariyer planını gerçekleştirmesi için önce kişisel
özelliklerini bilmesi, sonra meslekler ve iş alanları hakkında ayrıntılı bilgi sahibi olması
gerekir. Kariyer planlama süreci beş aşamada incelenebilir: Bireyin kendini tanıması,
meslekleri tanıması, iş alanlarını tanıması, kendine en uygun işi bulması sonucu kariyer
basamaklarında yükselmesi.
Bireyin kendini tanıması:
Kariyer planlama sürecinde bireyin kendini tanıması, kendi özelliklerini,
yapabilirliklerini anlaması, yetenek ve becerilerini fark etmesi, değerlerini belirlemesi
6
ilk ve doğru adım olacaktır. Kendini tanıma, şu anda bulunulan noktayla olmak istenilen
nokta arasındaki yoldur.
Meslekleri tanıması:
Birey kendini tanıyıp ilgi ve yeteneklerini keşfettikten sonra meslek özellikleri
ile kendi özelliklerini karşılaştırarak kariyer tercihi hakkında fikir yürütebilir. Birey,
meslekler hakkında araştırma yaparken meslek ile ilgili olarak yürütülen temel
faaliyetler, çalışma ortamı, çalışma koşulları, çalışanlarda aranan nitelikler, mesleğe
hazırlanma süreci, mesleğin kazancını, meslekte iş bulma imkânlarını, mesleğin
gelecekteki durumu gibi faktörleri dikkate almalıdır. Birey, meslekleri tanımak için
bireysel olarak yaptığı araştırmaların dışında, meslek tanıtım seminerlerine katılabilir ya
da imkânları dâhilinde seçmeyi düşündüğü mesleği icra eden kişiyle görüşüp çalışma
şartlarını öğrenebilir.
İş alanlarını tanıması:
Meslekleri teorik olarak tanıdıktan sonra gerçek hayattaki tecrübe ile bunu
somutlaştırmak birey için faydalı olacaktır. Çünkü meslekler hakkında bilgi alınan
kişiler kendi bakış açıları ile ilgili mesleğin uygun olup olmayacağını yorumlamaya
çalışacaktır. Birey, kendisi ile ilgili gerçek şartları en iyi kendisi bileceği için, meslekte
gerçek hayat uygulamasıyla deneyim kazanılması çok önemlidir. Bunun için kişi
seçtiği/seçeceği mesleğin uygulandığı kurum ya da kuruluşlarda belli bir süre çalışarak
gerçek hayat deneyimi kazanabilir.
Kendine en uygun işi bulması:
Birey kendini ve meslekleri tanıyıp seçtiği meslekle ilgili deneyim kazandıktan
sonra kendine uygun olduğunu düşündüğü ve iş hayatına atılmak istediği kurum veya
kuruluşları belirleyebilir. Birey, seçtiği kurum veya kuruluş için neden kendisinin işe
alınması gerektiğini ya da o işi isteyen diğer kişilerden neden bir adım daha önde
olduğunu işe girme sürecinde ispat etmelidir. Bu süreçte yeteneklerini ve becerilerini
sürekli geliştirmeye açık olmalıdır.
Kariyer basamaklarında yükselmesi:
Birey hayal ettiği hedef doğrultusunda ilerleyerek kendisi için en uygun kariyer
planı ile istediği işe girdikten sonra kurumu tanımaya çalışmalıdır. Genellikle kurumlar,
7
yeni işe başlayan kişileri kendileri yetiştirmek ister. Birey bunu fırsat bilerek varsa
eksiklerini tamamlamak amacıyla öğrenmeye ve gelişime açık olmalıdır. Böylece
istediği kariyer planında adım adım ilerlemek için kendinde güç bulacaktır.
Şekil 2’de kariyer planlamada önemli olabilecek 10 öneri yer almaktadır.
Kariyer Planlamada 10 Önemli Öneri
1. İşe kendinizle başlayın.
2. Öz kaynağınızı iş ortamında değerlendirin.
3. Kariyeriniz ve yaşamınıza dair bir plan yapın.
• Kendinize ve hayatınıza objektif olarak bakın. Kariyerinizde ilerlemek istediğiniz yola
doğru ilerliyor musunuz? Hayatınız yolunda gidiyor mu? Kişisel ve kariyerinizle ilgili
gelişiminize devam ediyor musunuz? Sevdiğiniz işi mi yapıyorsunuz?
• Güçlü olduğunuz yanlar ve değerleriniz neler? İş yetenekleriniz, uzmanlık alanınız,
ilişkileriniz, çevreniz, imajınız ve başarılarınızı gözden geçirin.
• Hayattan beklentileriniz konusunda yeterince kesin ve açık mısınız? Uzun vadede
hayalleriniz neler? Hayat içindeki değerleriniz neler? Önümüzdeki 5-10 yıl içinde
neler yapmak istiyorsunuz? Tüm hayatınıza dayalı bir yaklaşım geliştirin,
yaşam/kariyer, finans, sağlık, ruhsal gelişim, boş zamanları değerlendirme,
ilişkiler, ev hayatı, kişisel ve profesyonel gelişim konularını gözden geçirin. Ne
istediğiniz ve neye değer verdiğiniz konusunda açık olursanız daha akıllıca adımlar
atabilirsiniz.
4. Başarılarınızı takip edin.
• Bilginizin ve becerilerinizi geliştirecek yeni fırsatlara açık olun. Tüm başarılarınıznı,
performansınızdaki yükselişin, katıldığınız çalışmaların, sunumlarınızın kaydını tutup
takip edin.
5. Her şeyin düzenli gitmesi için çalışın.
• Duygusal ve fiziksel tüm alanlarda tam bir temizliğe girişin. Geçmişte öğrendiğiniz
hatalardan ders alarak bugünü yaşayın. İhtiyacınız olmayan ya da sevmediğiniz şeyleri
hayatınızdan çıkarın. Hayatınızın her alanında mümkün olan her şeyi sadeleştirin.
6. Saygı duyduğunuz ve hayranı olduğunuz
insanların hayatlarını kendinize örnek alın.
• Özel yaşamında ve kariyerinde başarılı insanlardan öğrenecek çok şeyiniz olabilir.
Bağlantı kurabileceğiniz örnek alınacak kimseler ya da mentor bulun.
• Yeni olasılıklara her zaman açık olun. Yeni bilgi, kaynak ve deneyimlerden yararlanın.
7. Yeni seçeneklere ve fırsatlara açık olun.
8. Üretici olun, harekete geçin.
• Kariyeriniz ve hayatınızla ilgili ne yapmak istediğiniz konusunda eminseniz, harekete
geçebilirsiniz. Tüm seçeneklerinizi gözden geçirin, çevre edinin, yeni insanlarla tanışın,
yeni kaynaklar araştırın.
9. Bilinçli bir şekilde çevre yapın.
• Mevcut tanıdıklarınızla irtibata geçin ve yeni insanlarla tanışarak çevrenizi genişletin. İlgi
alanlarınıza ve kendinizi geliştirmek istediğiniz alanlara odaklanın ve bu alanlardaki
insanlara ulaşmak için yollar deneyin.
10. Sezgilerinize güvenin.
• Sezgilerinize ve içinizden gelen sese kulak verin. Kendinize güvenin ve inanın. Ne
yapmanız gerektiğini size söyleyecektir.
Şekil 2: Kariyer Planlamada 10 Önemli Öneri2
2
http://www.kariyer.net/kariyer-rehberi/kariyerinizi-degistirmek-icin-10-strateji/
8
Bireylerin kendi kariyerlerini yönetebilmeleri için şu özelliklere sahip olması
gerekir (Yeşilyaprak, 2011):

Sürekli yeni beceriler öğrenmeyi sürdürme,

Farklı özellikteki çalışanlarla etkili iletişim kurabilme ve birlikte
çalışabilme,

Hızla değişen iş dünyası taleplerine uyum sağlayabilme,

Mesleki bilgileri elde etme ve etkili kullanabilme.
2.2. Meslek ve İş Yaşamı
Meslek, “belli bir eğitim ile kazanılan sistemli bilgi ve becerilere dayalı,
insanlara yararlı mal üretmek, hizmet vermek ve karşılığında para kazanmak için
yapılan, kuralları belirlenmiş iş” olarak tanımlanmaktadır. İş ise; i) bir sonuç elde
etmek, herhangi bir şey ortaya koymak için güç harcayarak yapılan etkinlik, çalışma, ii)
bir değer yaratan emek, iii) birinden istenen hizmet veya birine verilen görev, olarak
belirtilmektedir (TDK). Bir kimsenin mesleği olabilir ama işi olmayabilir. Daha açık bir
ifadeyle, iş mesleki bilgi ve becerilerin uygulamaya konulmasıdır3
Toplum yaşamında her birey bir meslek sahibi olma, bir iş yapma ve etkin olma
ihtiyacı içindedir. İş, insan ile yaşam arasındaki en kuvvetli bağdır. Bireyin yaptığı
iş/meslek, onun kimliğini oluşturan ve onu tanımlayan en önemli öğedir (Herr, Cramer
ve Niles, 2004: Akt: Yeşilyaprak, 2011). Çünkü bireyin yaptığı iş, onun yaşamındaki
diğer rolleri ve konumunu etkiler. Dolayısıyla, bireyin sosyal konumunu etkileyen
önemli bir etmendir. Bireyin nasıl bir ortamda çalışacağı, kimlerle ilişki kuracağı, nasıl
bir yaşam tarzı olacağı, ne kadar tatil yapacağı ile yakından ilişkilidir. Bu nedenle yeni
tanışılan kişilere sorulan ilk soru genellikle ne iş yaptığı ya da mesleğinin ne olduğudur
(Yeşilyaprak, 2011).
Mesleği sırf para kazanmak için yapılan faaliyet olarak tanımlamak amacını
fazla sınırlamak olur. Çünkü para kazanmaya ihtiyacı olmayan kimselerin de bir meslek
edindikleri ya da bazı insanların az kazanç getiren meslekleri çok kazanç getiren
mesleklere tercih ettikleri gözlenmektedir. Bu olgu karşısında mesleğin, para kazanma
ve geçimi sağlama yolu olmanın ötesinde ve belki de bunun kadar önemli olarak,
yetenekleri kullanma ve geliştirme yolu, özü gerçekleştirme ve kendini ifade etme aracı
olduğu söylenebilir.
3
ttp://mesbil.meb.gov.tr/mesleki_rehberlik/ogrenciler/meslek_danismanligi_ile_ilgili_bazi_kavramlar.pdf
9
Bir mesleği icra etmek, özel uğraşılardan (hobi) farklıdır. Meslek, para
kazanmanın ötesinde mevcut potansiyelleri kullanarak çeşitli faaliyetlerde bulunmaktır.
Dolayısıyla bu amaçla gerçekleştirilen faaliyetler kısa veya uzun, planlı veya plansız
eğitimler olabilir. En basit düzeyde yapılan mesleki faaliyetler için bile en alt düzeyde
bir eğitim gereklidir.
Meslek kendini gerçekleştirme yoludur. Kişinin kimliğinin en önemli kaynağı
olup onun çevrede saygı görmesine, başkaları ile ilişki kurmasına, toplumda bir yer
edinmesine ve faydalı olma duygusunu yaşamasına olanak veren bir etkinlik alanıdır.
Eğer bu meslek kişilerin ilgi, yetenek ve isteklerine uygun olmazsa, bireylerin çalışma
yaşamındaki mutsuzluğun en önemli nedenlerinden birisi olabilir.
Meslek ile ilgili önemli kavramlardan biri etiktir. Etik bireyin doğru davranış
biçimlerini açıklayan ve tanımlayan ilkeleri, değerleri, standartları gösteren bir sistem
olarak düşünülebilir. “Türk Dil Kurumu’na göre etik kavramı çeşitli meslek kolları
arasında tarafların uyması veya kaçınması gereken davranışlar bütünü, ahlaki, ahlakla
ilgili; ahlak kavramı ise bir toplum içinde kişilerin uymak zorunda olduğu davranış
biçimleri ve kuralları olarak tanımlanır. Ahlak gelenek anlamına gelir ve bireylerin
davranışlarını şekillendiren töre bilim olarak da isimlendirilir. Bireylerin yaşamının bir
parçası olan ve eylemlerine şekil veren inanç, değer, norm ve uyulması gereken kurallar
dizisi şeklinde düşünülebilir. Etik ile ahlak arasındaki farklılık ise şöyle açıklanabilir:
İyi-kötü, doğru-yanlış belirten ilkeler ahlakı oluştururken insanların karar ve
hareketlerine şekil veren ve bunların ahlaki bir temele göre iyi-kötü, doğru-yanlış olarak
sınıflandırılması etik olarak ifade edilir.”4
“Meslek ahlakı, mesleğin gerektirdiği kuralları içeren ahlaki kurallardır. Meslek
etiği ise bu kuralların sorgulanması, tartışılması, değerlendirilmesi, karar verilmesidir.”5
Başlıca meslek etiği ilkeleri Şekil 3’de gösterilmiştir.6
4
http://nasilbasardik.meb.gov.tr
http://nasilbasardik.meb.gov.tr/_genel/TematikKonular6.aspx
6
5
10
Doğrusallık
Sevgi ve
Hoşgörü
Yasallık
Meslek Etiği
İnsan
Haklarına
Saygı
Yeterlilik
Sorumluluk
Güvenirlik
Mesleğe
Bağlılık
Şekil 3: Meslek Etiği İlkeleri
“Meslek etiği ilkeleri, doğrusallık doğru sözlülük, yalan söylememe, içten ve
dürüst davranma; yasallık iş hayatında yasalara bağlı kalma; yeterlilik sorumluluk alma,
mesleğinde yetkin olma, nitelikli olma; güvenirlik mesleğin gerektirdiği etik ilkelere
bağlı olmak, rekabette doğru, dürüst davranma; mesleğe bağlılık mesleği sevme, meslek
gelişimine
önem
verme;
sorumluluk
mesleği
ile
ilgili
konularda
kendi
sorumluluklarının bilincinde olma; insan haklarına saygı temel insan haklarına iş
yaşamının gerektirdiği boyutlarda saygılı olma; sevgi ve hoşgörü mesleği ile ilgili insan
ilişkilerinde sevgiyle ve hoşgörüyle davranma şeklinde açıklanabilir.”7
2.3. Meslek Seçimi
“Mesleki gelişim sürecinin en önemli aşamalarından biri meslek seçimidir.
Meslek seçimi ne kadar bilinçli yapılırsa birey iş hayatında da o kadar verimli, başarılı
ve mutlu olur. Kişisel ve sosyal özellikler, yaşanılan ülkenin politik ve ekonomik yapısı,
eğitim sistemi, iş bulma olanakları ve bunlarla birlikte şans faktörü de meslek seçiminde
7
11
oldukça etkilidir. Seçilen mesleğe ait olan aşağıdaki özelliklerinin belirlenmesi daha
sağlıklı kararların alınmasını sağlar.”8

Nasıl bir eğitime gerek olduğu,

Bireyleri ne tür görev ve rollerin beklediği ,

Ne tür çalışma koşullarının olduğu,

İş bulma olanakları,

Kazanç durumu.
“İş ve meslek danışmanlığının amacı; meslek seçimi aşamasındaki gençlere, iş
yaşamına ilk defa katılan yeni mezunlara, kariyerinin yükselme aşamasında olanlara,
kariyer düzenlemesi sorunu yaşayanlara, iş ve meslek tatmini düşük olanlara, iş ve
meslek değiştirmek isteyenlere, iş yaşamında ayrımcılığa uğrayanlara, iş yaşamında
dezavantajlı durumda olan gruplara ve emekliliği yaklaşan kişilere, birey veya grup
olarak kendilerini tanıma, iş dünyası ve meslekler hakkında bilgi verme, istihdam ve
kendilerini geliştirme konularında destek olmaktır”9
Meslek rehberliği ve danışmanlığının temel amacı, bireylerin olabildiğince
zengin, ayrıntılı, gelişmiş ve gerçekçi bir öz (benlik) kavramına sahip olmalarına
yardımcı olmaktır. Bu durum ne kadar iyi sağlanırsa birey çevresini o kadar doğru ve
geniş çerçevede algılamaya istekli olur, dolayısıyla bu etki verdiği kararlara da yansır.
Kendini tanıyan ve doğru değerlendiren bireyler, aynı zamanda çevreleri hakkında daha
gerçekçi ve detaylı bilgi sahibi olacaklarından bu bireylerin karar verirken kendisi için
en uygun mesleği bulmakta fazla zorluk çekmemesi beklenir (Kuzgun, 2006).
Bireylerin sahip oldukları potansiyellerin belirlenmesi:
Bireyin sahip olduğu potansiyellerin geliştirilmesi, bireyin kendisine en uygun
mesleği seçmesine yardım etme sürecini ifade etmektedir. Dolayısıyla bireyin ilgi,
yetenek ve mesleki değerleriyle birlikte kişisel özelliklerini de tanımak ve kendisine
tanıtmak çok önemlidir.
Bireyi tanımlarken kullanılan ölçme araçlarının etkili olabilmesi için bütün
ölçme araçlarının bireyler tarafından içtenlikle doldurulması gerekmektedir. Aksi
takdirde birey için elde edilen bilgiler güvenilir olmayacaktır. Kullanılan ölçme
8
http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/50/01/962524/icerikler/meslek-tanitma-kulubu-mesleksecme-sureci-1_50044.html
9
http://www.iskur.gov.tr/Portals/0/Duyurular/ISKUR-IMD-EgitimKitabi.pdf
12
araçlarının yanında bireyle ilgili diğer gözlem ve görüşmelerden de yararlanılabilir.
Bunlar aşağıdağıdaki gibi sıralanabilir:
 Bireyin eğitim hayatında aldığı derslerdeki başarısı,
 Okulda ders dışı etkinliklere katılması ve performansı,
 Bireyin yakınları ve arkadaşlarının gözlemleri,
 Geçmiş yaşantıları ve iş-meslek deneyimleri ,
 Sahip olduğu imkânlar ve koşullar.
Özellikle yetişkin bireylere kariyer danışmanlığı hizmeti verilirken geçmiş
yaşantılarının ve sahip olduğu kültürel ve çevresel koşulların göz önünde
bulundurulması önemlidir. Bu çerçevede mesleklerin eğitim olanaklarına yönelik bilgi
verme sürecinde bireylerin gelişimsel özellikleri, kişisel özellikleri, içinde yaşadığı
ortamın özellikleri, gelecek planları ve sahip olduğu yaşam becerileri gibi durumların
incelenmesi gerekmektedir.
Birey, kendi özellikleri ile mesleklerin özellikleri hakkında yeterince bilgi
edindiğinde o mesleğe sahip olmak için alması gereken eğitim sürecini de göz önünde
bulundurarak sağlıklı karar verebilecektir.
Karar verme süreci bireyler için başlı başına zor bir süreç olabilmektedir.
Özellikle verilecek kararın niteliği ve önemi karar verme sürecini daha da
zorlaştırabilmektedir. Kariyer planlama sürecinde bireyin etkili karar verebilmesi için
kendini ve meslekleri tanımasının yanı sıra karar verme sürecinin basamakları hakkında
da bilgi sahibi olması önemlidir.
Kuzgun (2006) karar verme durumunda olan ve bu konuda sorun yaşayan
bireylere yönelik şu önerilerde bulunmaktadır:

Seçenekleri değerlendirirken her bir seçeneğin karşılaştırılacağı bir düzen
oluşturmak,
 Seçenekleri her seferinde belirli bir ölçüte göre değerlendirerek sıraya
koymak ve puanlandırmak,
 Ölçütleri, istenirlik derecesi ve erişebilirlik derecesi olarak iki gruba
ayırmak,
 Ölçütleri kısa ve uzun vadeli yararlar olarak gruplayarak uzun vadeli
yararlara ağırlık vermek,

Seçenekleri değerlendirmede kullanılan ölçütlerden bazılarına ağırlık
vermek.
13
2.4. Dezavantajlı Gruplar ve Türkiye’de Bu Gruplara Yönelik Çalışmalar
Yaşanılan toplumun temel ekonomik, kültürel ve sosyal kaynaklarından mahrum
kalan veya mahrum bırakılan insan gruplarına “dezavantajlı gruplar” denir. Kadınlar,
gençler, yaşlılar, hükümlüler, eski hükümlüler, engelliler, göçmenler ve uzun süreli
işsizler gibi işgücü piyasasına girişte zorluklar yaşayan, bu nedenle korunmaya ve
desteklenmeye ihtiyaç duyan kişilerden oluşan gruplar özel politika gereken ya da
dezavantajlı gruplar olarak adlandırılmaktadır. (İŞKUR, 2011). Birleşmiş Milletler
Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü’ne (UNESCO) göre dezavantajlı gruplar, ekonomik
durumları, cinsiyetleri, etnik veya dilsel kökenleri, dinleri veya politik statüleri
(sığınmacılar vb.) nedeniyle toplumsal ve ekonomik entegrasyon şansları diğer
insanlara göre daha düşük olan kimselerden oluşur. Bu dezavantajlı gruplar çoğunlukla
birbirleriyle iç içe ve birbirlerini besleyerek şekillenir. Örneğin, eğitimsizler genellikle
işsiz; işsiz insanlar yoksul ve çoğu kez de sosyal güvenlikten yoksun olabilmektedir.
Gelir dağılımındaki adaletsizlik, mutlak ve göreli yoksulluğa yol açarken, dezavantajlı
grupların ortaya çıkmasının da önemli bir nedenidir.
Dezavantajlı olma durumu sadece ırk, etnik grup, yoksulluk ya da cinsiyete göre
tanımlanamaz.
Toplumdaki
olanaklara
erişmedeki
yetersizlikler
de
bireylerin
dezavantajlı olma durumlarını etkiler. Buna örnek olarak sağlık, eğitim, bilgi vb. gibi
olanaklara erişim konusundaki engellerden söz edilebilir. Kaynakların yetersizliği, bir
gruba toplumun bakış açısı vb. unsurlar da eklenebilir. Dezavantajlı grupları şu şekilde
sınıflandırabiliriz: Eski hükümlüler, kadınlar, özürlüler, gençler/çocuklar, sosyal
güvenliği olmayanlar, evsizler-yoksullar, bağımlılar.
Eski
Hükümlüler
Kadınlar
Özürlüler
Bağımlılar
Dezavantajlı
Gruplar
Gençler/
Çocuklar
EvsizlerYoksullar
Sosyal
güvenliği
olmayanlar
Şekil 4: Dezavantajlı Gruplar
14
Türkiye’de Dezavantajlı Gruplara (Tutuklu/mahkûm/kadın/çocuk) Yönelik Yapılan
Çalışmalar
“İŞKUR ve UNICEF işbirliği ile 1991 yılında başlayan ve 5 yıl devam eden
“Genç Kız ve Kadınların Mesleki Oryantasyonu ve İstihdamı Projesi” yürütülmüştür.
Projenin amacı İstanbul, Kocaeli ve Şanlıurfa’ya kırsal kesimden göç eden ve
gecekonduda yaşayan genç kız ve kadınlara yönelik beceri kazandırma programları ile
onlara çağdaş ve topluma açık alanlarda meslek kazandırmak ve diğer sosyal yönlerini
geliştirmektir. Bu süreçte bilgisayarlı büro elemanı, elektrik ve elektronik montajı,
kuaförlük
ve
turizm
sektörlerine
yönelik
açılan
195
kurstan
3717
kadın
yararlanmıştır.”10
Adalet Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Türkiye İş Kurumu,
Milli Eğitim Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı işbirliği ile ceza infaz kurumları ve
tutukevlerinde bulunan yetişkin ve çocukların tahliye sonrasında daha kolay iş
bulabilmeleri veya bir iş kurabilmeleri için bir proje gerçekleştirilmiştir. “Ceza İnfaz
Kurumları ve Tutukevlerinde Uygulanacak Meslek ve İş Kurma Kursları Projesi”nde
protokol kapsamında Türkiye İş Kurumu eğitim alan kursiyerlere tahliye öncesinde ve
sonrasında mesleki danışmanlık hizmeti vermiştir ve eğitimlerine uygun işlere
yerleştirilmelerine yardımcı olmuştur. Bu projeden 2004 yılında açılan 8 kurstan 236
kursiyer, 2005 yılında açılan 56 kurstan 1332 kursiyer ve 2006 yılında 34 kurstan 578
kursiyer yaralanmıştır.11
Türkiye Cumhuriyeti Kalkınma Bakanlığı tarafından 2008 yılında düzenlenen
“SODES Toplumla Kaynaştırma ve İstihdam Projesi” 12 birçok kurumun işbirliği ile
Erzurum Koruma Kurulu Başkanlığı çatısı altında hazırlanmıştır. Projenin amacı
Erzurum’da annelerinin, babalarının ya da çocuklarının mahkûmiyetleri nedeniyle
kendilerini toplumdan dışlanmış hisseden ve ekonomik olarak zorluk çeken ailelere ve
eski hükümlülere yönelik mesleki eğitim kurslarının düzenlenmesi, mesleki eğitim
kurslarının neticesinde kazanacakları sertifika ve mesleki beceriyle iş bulma
imkânlarının artırılması ve ekonomik sıkıntılarının giderilmesi olarak belirlenmiştir.
Ayrıca aile içi iletişim ve çocuk eğitimi, aile içi şiddetle mücadele ve kadın hakları
konularında toplantılar, seminerler düzenleyerek sosyal ve kültürel donanımlarını
artırmak da projenin amaçları arasındadır. Projenin hedef kitlesini riskli hükümlüler,
10
http://www.iskur.gov.tr/kurumsalbilgi/projeler.aspx#dltop.
http://statik.iskur.gov.tr/tr/proje_protokol/ceza_infaz.htm
12
http://umutluyarinlara.com/dokumanlar/sunum_sodes(kurul).pptx.
11
15
tutuklu ve hükümlü yakını gençler, anneler ve babalar oluşturmaktadır. Proje
kapsamında hedef kitledeki bireylere ileri düzey kaynakçılık, bilgisayarlı muhasebe,
hasta ve yaşlı bakımı ile çağrı merkezi operatörlüğü meslek becerisi kazandırılması
amaçlanmıştır.
Daha öncede bahsedildiği gibi, İŞKUR tarafından dezavantajlı grup olarak
özürlüler, kadınlar, eski hükümlüler ve gençler tanımlanmaktadır. Bu gruplarda bulunan
bireyler genellikle “kötü işler” olarak adlandırılan kayıt dışı ve düşük ücretli işlerde
istihdam edilmektedir. Özel politika gerektiren gruplara yönelik etkili politikalar
geliştirebilmek için bu bireylerin işgücü piyasasına girişlerine sebep olan engeller doğru
bir şekilde tanımlanmalıdır. Bu grupların önündeki temel engeller, cinsiyet ayrımcılığı
ve bu kapsamda kadına biçilen roller, engelli, eski hükümlü, hükümlü ya da göçmenlere
yönelik önyargılar gibi toplumsal bilinç eksikliği durumları olarak sıralanabilir. Bu
konuda İl İstihdam ve Mesleki Eğitim Kurulları tarafından özel politika gerektiren
gruplara yönelik olarak başta mesleki eğitim programları olmak üzere birçok alanda
destekleyici politikalar üretilmektedir. Tablo 3’de 2010-2013 yılları arasında bu
kurulların eski hükümlü/hükümlülere yönelik aktif işgücü faaliyetleri görülmektedir.13
Tablo 3 incelendiğinde 2013 yılına doğru kurslar ve katılımcı sayısında azalma olduğu
görülmektedir. 2010 ve 2011 yıllarında kurslara katılan toplam kişi ve cinsiyete göre
katılım durumları da belirtilmiştir. Katılım durumlarına bakıldığında verilen
hizmetlerden kadınların yaklaşık %3 oranında faydalandıkları görülmektedir. Bu durum
eski hükümlü/hükümlü kadınlara yönelik özel politikalar geliştirilmesinin gerekliliğini
ortaya koymaktadır.
Tablo 3: 2010-2013 Yılları Arasında İl İstihdam ve Mesleki Eğitim Kurulları
Tarafından Eski Hükümlü/Hükümlülere Yönelik Açılan Kurslar ve Katılım Sayıları
13
Yıl
Açılan Kurs Sayısı
Kurslara Katılan Kişi Sayısı
2010
414
5483 (5316 erkek 167 kadın)
2011
335
4438 (4289 erkek 149 kadın)
2012
354
4681
2013
119
1626
http://www.iskur.gov.tr/kurumsalbilgi/raporlar.aspx#dltop.
16
İŞKUR istatistiklerine göre hükümlü/eski hükümlülere ilişkin çalışmaların
bilgisi Tablo 4 verilmektedir.14
Tablo 4: 1981 Yılından 2013 Yılı Sonuna Kadar Eski Hükümlü/Hükümlülere İlişkin Çalışmalar
İŞE YERLEŞTİRME (***)
BAŞVURU
Yıllar
Toplam
Özel
Kamu
Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam
1981
1.545
16
1.561
899
7
906
513
1
514
386
6
392
1982
3.585
43
3.628
966
14
980
625
13
638
341
1
342
1983
5.077
56
5.133
1.504
20
1.524
945
13
958
559
7
566
1984
5.185
43
5.228
2.035
24
2.059
1.098
10
1.108
937
14
951
1985
4.229
56
4.285
2.658
34
2.692
903
3
906
1.755
31
1.786
1986
6.078
75
6.153
2.032
20
2.052
1.081
7
1.088
951
13
964
1987
5.229
45
5.274
2.595
24
2.619
1.348
4
1.352
1.247
20
1.267
1988
4.581
41
4.622
2.735
25
2.760
1.480
8
1.488
1.255
17
1.272
1989
6.137
41
6.178
4.232
41
4.273
2.043
19
2.062
2.189
22
2.211
1990
6.594
59
6.653
3.158
26
3.184
1.398
14
1.412
1.760
12
1.772
1991
10.081
145
10.226
2.863
43
2.906
1.032
8
1.040
1.831
35
1.866
1992
6.859
64
6.923
2.509
35
2.544
680
5
685
1.829
30
1.859
1993
5.712
53
5.765
2.785
23
2.808
852
4
856
1.933
19
1.952
1994
4.868
70
4.938
2.370
43
2.413
1.052
5
1.057
1.318
38
1.356
1995
3.557
55
3.612
2.556
39
2.595
997
5
1.002
1.559
34
1.593
1996
3.773
48
3.821
2.129
28
2.157
528
6
534
1.601
22
1.623
1997
3.990
64
4.054
2.068
31
2.099
405
1
406
1.663
30
1.693
1998
5.111
81
5.192
2.297
38
2.335
611
2
613
1.686
36
1.722
1999
13.425
135
13.560
7.200
80
7.280
2.737
15
2.752
4.463
65
4.528
2000
11.233
209
11.442
5.180
65
5.245
910
5
915
4.270
60
4.330
2001
13.959
246
14.205
6.439
123
6.562
711
5
716
5.728
118
5.846
2002
11.963
218
12.181
5.638
109
5.747
408
6
414
5.230
103
5.333
2003
18.815
265
19.080
5.902
95
5.997
191
3
194
5.711
92
5.803
2004
15.141
210
15.351
5.542
106
5.648
438
3
441
5.104
103
5.207
2005
8.654
163
8.817
6.574
120
6.694
632
6
638
5.942
114
6.056
2006
7.670
128
7.798
6.336
118
6.454
301
4
305
6.035
114
6.149
2007
7.157
113
7.270
5.106
98
5.204
288
2
290
4.818
96
4.914
2008
6.483
120
6.603
2.440
41
2.481
189
2
191
2.251
39
2.290
2009
2.231
44
2.275
328
4
332
328
4
332
-
-
-
2010
1.435
23
1.458
222
1
223
222
1
223
-
-
-
2011
1.542
31
1.573
233
4
237
233
4
237
-
-
-
2012
7.542
112
7.654
263
7
270
263
7
270
-
-
-
2013
5.783
85
5.868
246
1
247
246
1
247
-
-
-
196
27.845
Toplam 225.224 3.157 233.948 100,04 1.487 104.491 25.688
74.352 1.291
Kadınların daha çok talep gösterdikleri halk eğitim kursları Tablo 5’te verilmiştir.
14
http://www.iskur.gov.tr/kurumsalbilgi/istatistikler.aspx#dltop.
17
76.646
Tablo 5: Kadınların Daha Çok Talep Gösterdikleri Halk Eğitim Kursları ve İçerikleri
1.
Kurslar
Aile Eğitimi 12-18 yaş
2.
3.
Aile Eğitimi 3-6 yaş
Aile Eğitim 7-11 yaş
4.
Arapça Kursu (İlk Kademe)
5.
6.
Cenaze Hizmetleri
Diksiyon
7.
8.
9.
İngilizce Kursu (İlk Kademe)
İngilizce Kursu (İleri Kademe)
İngilizce Seviye A1
10. Pratik İngilizce 1
11. Pratik İngilizce 2
12. Step-Aerobik
13. Temel Bilgisayar Okuryazarlığı
14. Aşçı Çırağı
15. Basit Nakış İğne Teknikleri
16. Bilgisayar Kullanımı (Bilgisayar
İşletmeciliği-Operatör)
17. Çeyiz Hazırlama
18. Dekoratif Ahşap Süsleme
19. Ebru
20. Elde Kurdele İşi
21. Halı Dokuma
22. Hazır Gereçlerle Yapılan Nakışlar
23. İğne Oyası
24. Kadın Giysi Dikimi (Düz dar etekKadın pantolonu- Bluz- EtekFantezi Elbise)
25. Kadın Üst Giysileri Dikimi-1
26. Kadın Üst Giysileri Dikimi-2
27. Makine Nakışları
28. Salon Takımları Dikimi
29. Takılar
(Misinalı-Çivili-ÖrmeDüğümlü)
30. Tel Kırma
31. Yatak Odası Tekstili Hazırlama
İçerikler
Bu Branşın Eğitim Süresi 70 saat'tir.
(http://ismek.ibb.gov.tr/branslar.aspx?branscode=991)
(http://ismek.ibb.gov.tr/branslar.aspx?BransCode=673)
18
3. Kariyer Planlamanın Önemi
Bireyin hayatı boyunca kendini tanıması, kimliğini ve benliğini ifade etmesi için
sahip olduğu işi ve mesleği çok önemlidir. Çünkü bireyin kimliği veya benliği kendi
seçtiği mesleğiyle büyük oranda şekillenmektedir. Kişinin hayatının önemli
kararlarından birisi, belki de en önemlisi iş - meslek - kariyer seçimleridir.
Kariyer seçimleri bireyin gelecekte evleneceği kişinin seçiminden, sahip olacağı
sosyal statüye kadar birçok farklı durumları doğrudan ya da dolaylı olarak
etkileyebilmektedir. Bu nedenle her bireye etkili bir şekilde kariyer rehberliği ve kariyer
danışmanlığı hizmetinin sunulması önem arz etmektedir. Yapılan kariyer danışmanlığı
sayesinde bireylerin özelliklerine ve sahip olduğu koşullara göre en etkili kararları
vermeleri, potansiyellerini gerçekleştirebilecekleri alanlara yönelmeleri sağlanabilir.
Aksi takdirde bireylerin potansiyelleri körelebilir ve bireyler gelecekte pişmanlıklar
yaşayabilir. Kariyer danışmanlığı sürecinde bireyler, karşılaşabileceği zorluklar ve
fırsatlar hakkında bilgilendirilerek kariyer gelişimlerini sürdürmeleri sağlanabilir.
4. Kariyer Planlamada Ön Öğrenmelerin Değerlendirilmesi
4.1. Ön Öğrenmelerin Değerlendirilmesi
UNESCO ön öğrenmelerin değerlendirilmesini, iş tecrübesi, resmi olmayan
eğitimler ve yaşam tecrübesiyle kazanılmış yetenek, bilgi ve becerilerin resmi onayı
olarak açıklamaktadır (Vlãsceanu, Grünberg, ve Pârlea, 2004, s. 55). Başka bir deyişle,
resmi öğrenme kurumları dışında geliştirilen becerileri tanımak için yapılan işlemlere
Ön Öğrenmelerin Değerlendirilmesi (Assessment of Prior Learning-APL) denir. Bu
değerlendirme yöntemi, ilköğretim, ortaöğretim çağındaki öğrencilerden ziyade
yetişkinlerin öğrenme biçimlerine odaklanmaktadır.
Genel olarak ön öğrenmelerin belirlenmesi (ÖÖB), kişilerin gelecek
öğrenmelerinin geçmiş öğrenmeleri üzerinde yapılanmasında büyük rol oynamaktadır
(Conrad, 2008). Ön öğrenmelerin değerlendirilmesi ve tanılanması (ÖÖDT)
yetişkinlerin örgün (formal) ve algın (informal) öğrenmelerle kazanabilecekleri yetenek,
bilgi, tutum ve öğrenme sağlayabilecek öncüllerin değerlendirilmesine dayanır
(Bélanger ve Mount, 1998). Bu tanımlardan da anlaşılacağı gibi öğrenmeler
“değerlendirme nesneleri” olarak karşımıza çıkmaktadır. Öğrenmelere daha yakından
bakmak gerekirse:
19
Örgün Öğrenmeler (Formal Learning): Yetkili resmi kuruluşlar tarafından
verilen ve program dâhilinde bir eğitici eşliğinde gerçekleştirilen öğrenmelerdir.
Öğrenmeler sonucunda karne ve diploma gibi belgeler verilmektedir.
Yaygın Öğrenmeler (Non-formal Learning): Çalışma ortamlarında ve sivil
toplum örgütleri gibi yerlerde öğrenme amaçları doğrultusunda gerçekleşir (Joosten-ten
Brinke, Sluijsmans ve Jochems, 2009). Genelde sertifika verilir, fakat bunlar yasal ya da
sosyal olarak kayıt gören sertifikalar değildir. Hedeflenen bir konu, amaçlar ve öğrenme
zamanları vardır. Seminer, kurs, atölye, konferans ve çalıştaylarla gerçekleştirilen
öğrenmelerdir. Örnek olarak, iş yerlerindeki eğitimler ve halk eğitim merkezleri
tarafından verilen kurslar verilebilir.
Algın Öğrenmeler (Informal Learning) : Doğal ve yaşamın her anında olan
öğrenmelerdir. Kişisel, ailevi, profesyonel ve sosyal alanlarda günlük her türlü şekilde
gerçekleşebilir. Kasıtlı olması gerekmez. Birey süreçte bilinçli olmadan da öğrenmeyi
gerçekleşebilir. Belirli amaçlar doğrultusunda gerçekleşmeyen ve sertifikasız olan
öğrenmelerdir (Blinkhorn 1999). Livingstone (2000)’a göre, bu tarz öğrenmelerde,
öğrenme bireysel ya da aşamalı/ardışık olarak ve dışardan müdahale olmaksızın
gerçekleşebilir. Örnek olarak gönüllülük etkinlikleri, yaşam tecrübeleri, aile
sorumlulukları, hobiler verilebilir.
Genel olarak, yaygın ve algın öğrenme ortamlarında kazanılan yeterlilikler ödül
olarak belgelendirilmez (Sweygers, Soetewey, Meeus, Struyf ve Pieters, 2009), ve bu
tür öğrenmeler tecrübeye dayalı öğrenmeler başlığı altında toplanır. Ayrıca
değerlendirilmesi en zor olan öğrenmeler, akademik olmayan eğitimsel olaylarla (özel
kurslar ve seminerler vb.) ve yaşam tecrübesiyle kazanılan öğrenmelerdir (Fiddler,
Marienau ve Whitaker, 2006).
İş yerlerinde resmi olamayan eğitimlerde edinilen öğrenmeler ya da yaşamdan
edinilen resmi ve resmi olmayan öğrenmeler genellikle yüksek eğitim kurumlarında
kredili bir ders olarak sayılmamasına rağmen, ön öğrenme değerlendirme süreçlerinde
ölçülecek materyal olarak görülmektedir (Conrad, 2008). Bu materyallerin çeşidine göre
prosedürler de aynı anlama gelen birçok farklı isim almaktadır. Yaygın ve algın
öğrenmelerin vurgulandığı prosedürler “tecrübeye dayalı ön öğrenmelerin kredilenmesi
(APEL)”, “ön öğrenmelerin değerlendirilmesi (APL)”, “ön öğrenmelerin geçerliliği
(VPL)” gibi isimlerle tanımlanmaktadır (Joosten-ten Brinke ve diğerleri, 2009).
Ön öğrenmelerin değerlendirilmesi sürecinde, kişilerin resmi ve resmi olmayan
konulardaki bilgi, beceri ve yeteneklerinin öğrenme amaçlarına uygun olup olmadığı
20
belli standartlar çerçevesinde ölçülür (Thomas ve diğerleri, 2001). Önceki örgün, yaygın
ve algın öğrenmeleri ölçmek için kullanılan bu prosedürler öğrenenlere istedikleri
eğitim programlarına kendi beceri profiline uygun bir seviyeden başlayabilmelerini
sağlar. Dewey (1938) bu konuyla ilgili düşüncelerini “Programların başlangıçları
öğrencilerin önceki tecrübelerinden faydalanılarak oluşturulmalıdır. Eğitimlerle
geliştirilecek olan bu tecrübe ve kapasiteler daha sonraki öğrenmeler için bir başlangıç
noktası özelliğini taşımaktadır.” şeklinde ifade etmiştir.
Teknolojik gelişmelerle birlikte, yaygın ve algın olarak kazanılmış öğrenme
tecrübelerinin,
kişilerin
eğitim
programlarındaki
amaç,
bilgi
ve
becerileri
kazanabilmelerine yardımcı olduğu söylenebilmektedir (Colardyn ve Bjørnavold 2004).
Bu doğrultuda, algın ve yaygın öğrenmeler ile örgün öğrenmeler arasında benzerlikler
ve farklılıklar dikkate alınarak çeşit düzenlemeler yapılabilir (Harris 2006). Sonuç
olarak, ön öğrenmelerin değerlendirilmesi sürecinin kişilerin bilişsel ve duyuşsal
özellikleri üzerine etkisi söz konusudur.
4.2. Ön Öğrenmeleri Değerlendirmede Kullanılan Yöntemler
Ön öğrenme değerlendirmesi sadece bir metot ya da araç değildir. Bu süreç
genel olarak sözlü ve betimsel mülakatlarla desteklenen bir takım belgelerin ve
çalışmaların toplandığı dosyaları (portfolyo) içermektedir (Lester, 2007). Bu dosyalar,
(1) bireylerin mesleki süreçlerini takip etmek, (2) süreç basamaklarında bireye
uygulanan ölçek ve formları bir arada tutarak belli bir program ya da kursa kabul
edilmesi için hazır olup olmadığını belirlemek, (3) kişinin bu kurslarda daha ileri bir
düzeye kabul edilip edilmeyeceğini belirlemek amacıyla kullanılır (Fjortoft ve Zgarrick
2001). Belirli kurslar için yetenek sınavları, bireysel ve grup odaklı görüşmeler, standart
testler, sertifikalar, belgeler, otantik testler (görevler) ve bilgi testleri bu alanda yaygın
kullanılan araçlardır (Bélanger ve Mount, 1998).
Tüm bu araçlar ve bu araçların kullanılma süreci, en alt düzeyden en üst düzeye
kadar her türlü öğrenim seviyesini içeren kişisel öğrenmeleri toplumun, öğrenenlerin ve
iş dünyasının onaylayacağı toplumsal öğrenmelere çevirmeyi amaçlamaktadır.
4.3. Ön Öğrenmeleri Değerlendirmenin İşlevleri
Ön öğrenme belirlenmesinin, biçimlendirici ve özetleyici olmak üzere iki ayrı
işlevi bulunmaktadır (Sweygers ve diğerleri, 2009):
21
a. Sürecin Biçimlendirici İşlevi (Formative Function of APL): Yeterliliklerin
tanımlanmasıyla ilgilidir. Kariyer planlama sürecindeki öğrenmeleri desteklemek için
tasarlanan araç ve metodolojilerle ilgilenir. Temel amaç bireyin yeterliliklerini
geliştirme yoluyla kişisel gelişimlerini sağlamak ve bu gelişimleri sağlayan
yeteneklerini artırmaktır.
b. Sürecin Özetleyici İşlevi (Summative Function of APL): Bireyin sahip
olduğu yeterliliklerin onaylanması ile ilgilidir. İş dünyasında ve eğitimde sertifikalarla
yapılır. Bu sertifikalar belirli kurslara ya da örnekleri içeren kısaltılmış çalışma
saatlerine katılım sonucu elde edilmektedir. Amacı algın öğrenmeler sonucundaki
yeterliliklerin,
örgün
kurumlarda
edinilen
yeterliliklerin
sertifikalanması
gibi
tanımlanmasıdır.
4.4. Dünyada Ön Öğrenmeleri Değerlendirme ve Tanıma Uygulamaları
Ön öğrenmelerin belirlenmesi birçok ülkede güncel bir konu iken Amerika
Birleşik Devletlerinde uzun zamandır yaygın olarak kullanılmaktadır. Parker, Leplatre
ve Ward (1994) ön öğrenmeleri belirlemenin öneminin 1980’li yıllardan itibaren
teknolojideki büyük gelişmeler, yeni mesleklerin ortaya çıkması ve mevcut mesleklerin
de yeniden yapılandırılması sonucu ortaya çıkmış olduğunu ayrıca toplumdaki sosyal ve
ekonomik gelişmelerin de bu durumun temelini oluşturduğunu belirtmişlerdir. Birçok
ülkede ve bölgede, bu durum dikkate alınmış, bu bağlamda çeşitli düzenlemeler
yapılmıştır (VLOR, 2002). Ülkelere göre farklılık gösteren bu düzenlemeler üç
kategoride incelenebilir:

Ön öğrenmelerin değerlendirilmesini ulusal düzeyde eğitim, öğretim ve işe
girme politikasının bir parçası olarak ele alıp kendilerine ait sistem
geliştiren ülkeler,

Ön öğrenmelerin değerlendirilmesini kısmi düzeyde benimsemiş ve bunu alt
sektör eğitimindeki ve iş dünyasındaki gelecek gelişmelerin sağlanması için
yasal ve endüstriyel literatüre yerleştirmiş ülkeler,

Ön öğrenmelerin değerlendirilmesinin az öneme sahip olduğu ve ayrıntılı
stratejiye sahip olmayan ülkeler.
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü’ne (OECD) (1994) göre, yapılanmanın
birçok üye ülkesi farklı durumlarda ve ifadelerde bir dizi yaklaşım geliştirilmek için
22
çeşitli çalışmalar yapmaktadır. Barker (1995)’a göre, bu yaklaşımlar 3 geniş kategoride
toplanabilir ve her biri çeşitli ülkeler tarafından örneklendirilebilir:
İskoçya ve Fransa’da, ön öğrenme değerlendirmesi ile öğrenme sistemindeki
mesleki yeterlilikler arasında bağlantı kurulmaya çalışılmaktadır. Ön öğrenmelerin
değerlendirilmesi, bu ülkelerde edinilen mevcut bilgi ve beceriler ile olması gereken
bilgi ve beceriler arasındaki uyumsuzluğu belirlemek için kullanılmaktadır. Bu
uyumsuzluklar örgün ya da algın öğrenilmelerle edinilecek bilgi ve becerilerin
kazanılmasında uygulanan programların temelini oluşturmaktadır.
İngiltere, Avustralya ve Yeni Zelanda’da ön öğrenmelerin değerlendirilmesi,
genel olarak standart mesleki yeterliliklere uygun becerileri edindirecek eğitim ve
öğretim sisteminin kurulması için kullanılmaktadır. Bu eğitimlerle kişilerin mesleki
yeterliliklerin hepsini ya da bazılarını kazanabileceği belirtilmektedir.
Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri’nde, ön öğrenmeler, akademik eğitimler
sonucu verilen diplomanın bir parçası olarak ele alınıp eğitim ve öğretim sisteminin
oluşturulmasında kullanılmaktadır.
5. Türkiye'de Kariyer Planlama
Türkiye’de rehberlik hizmetleri 1950’lerde gelişmeye başlamıştır. Günümüze
kadar olan altmış yıllık süreç mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı hizmetleri
açısından üç döneme ayrılabilir: i) Başlangıç Dönemi: Öncü adımlar (1953-1975), ii)
Arayış Dönemi: Kararsız adımlar (1976-1994), iii) Gelişme Dönemi: Sistematik adımlar
(1995-2010). Türkiye’de mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı hizmetleri açısından
güncel duruma ilişkin saptamalar ise şöyledir (Yeşilyaprak, 2011):

Halen sistematik ve gelişmiş bir düzeye ulaşmamıştır.

Bu alandaki hizmetleri sunan profesyonel elemanlar yok denecek kadar azdır
ve bu alanda eğitim verecek akademisyen sayısı oldukça azdır.

Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı hizmetlerini verecek profesyonel
elemanların meslek standartları, etik ilkeleri, yetiştirme ve değerlendirme,
belgelendirme/sertifikalandırma sistemi bulunmamaktadır.

Ülkemizde mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı hizmetleri, eğitim
sistemi içinde liseden yükseköğretime geçişe odaklıdır.
23

Mesleklere ve iş dünyasına güncel bilgileri sistematik olarak sunan bilgi
sistemleri, veri tabanları henüz yeteri kadar gelişmemiştir. Mesleklere ve
istihdam olanaklarına yönelik gelecek projeksiyonları yapılamamaktadır.

Bilgisayar destekli mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı programları
henüz çok düşük aşamalardadır.
5.1. Türkiye’de Meslek Edindirmeye Yönelik Hizmet Veren Kuruluşlar
5.1.1. Meslek Yüksek Okulları-Üniversiteler15
Yükseköğretim; ortaöğretime dayalı, en az iki yıllık yükseköğrenim veren
eğitim kurumlarının tümünü kapsar. Yükseköğretimin amaç ve görevleri, milli eğitimin
genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak,
1. Öğrencileri ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsün ve doğrultusunda Türkiye’nin
bilim politikasına ve toplumun yüksek seviye ve çeşitli kademelerdeki insan
gücü ihtiyaçlarına göre yetiştirmek;
2. Çeşitli kademelerde bilimsel öğretim yapmak;
3. Ülkeyi ilgilendirenler başta olmak üzere, bütün bilimsel, teknik ve kültürel
sorunları çözmek için bilim alanlarını genişletip derinleştirecek inceleme ve
araştırmalarda bulunmak;
4. Türkiye’nin türlü yönde ilerleme ve gelişmesini ilgilendiren bütün sorunları,
Hükümet ve kurumlarla da elbirliği etmek suretiyle öğretim ve araştırma konusu
yaparak sonuçlarını toplumun yararlanmasına sunmak ve Hükümetçe istenen
inceleme ve araştırmaları sonuçlandırarak düşüncelerini bildirmek;
5. Araştırma ve incelemelerinin sonuçlarını gösteren, bilim ve tekniğin ilerlemesini
sağlayan her türlü yayınları yapmak;
6. Türk toplumunun genel eğitim seviyesini yükseltici ve kamuoyunu aydınlatıcı
bilimsel verileri sözlü ve yazılı olarak halka yaymak ve yaygın eğitim
hizmetlerinde bulunmak
şeklinde ifade edilebilir.
Yükseköğretim kurumları;
15

Üniversiteler

Fakülteler
http://www.meb.gov.tr/duyurular/duyurular2006/takvim/egitim_sistemi.html
24

Enstitüler

Yüksekokullar

Konservatuarlar

Meslek yüksekokulları

Uygulama ve Araştırma merkezleridir.
5.1.2. MEB-Hayat Boyu Öğrenme
Türkiye’de yaygın eğitim sağlayan en büyük kuruluş Milli Eğitim Bakanlığı’dır.
Milli Eğitim Bakanlığı bünyesindeki Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü’ne bağlı
kurumlar tarafından yaygın eğitim hizmetleri sürdürülmektedir.
Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü:
Milli Eğitim Bakanlığı Merkez Teşkilat yapısı içerisinde yer alan Hayat Boyu
Öğrenme Genel Müdürlüğü’nün temel görevleri16;
• Zorunlu eğitim dışında, hayat boyu devam eden eğitimi ve öğretimi
yaygınlaştırmak amacıyla politikalar oluşturmak, bunları uygulamak, izlemek
ve değerlendirmek,
• Yaygın eğitim ve öğretim ile açık öğretim hizmetlerini yürütmek, örgün eğitim
sistemine girmemiş, herhangi bir eğitim kademesinden ayrılmış veya bitirmiş
vatandaşlara yaygın eğitim yoluyla genel, meslekî ve teknik öğretim
alanlarında eğitim ve öğretim vermek,
• Yaygın eğitim ve öğretim yapan okul ve kurumların eğitim ve öğretim
programlarını, ders kitaplarını, eğitim araç-gereçlerini hazırlamak veya
hazırlatmak ve Talim ve Terbiye Kurulu’na sunmak,
• Yaygın özel öğretim kurumlarıyla ilgili hizmetleri yürütmek
şeklinde belirlenmiştir.
Bu Genel Müdürlük çalışmalarını; Halk Eğitim Merkezleri, Mesleki Eğitim
Merkezleri, Yaygın Eğitim Enstitüsü, Kız Teknik Öğretim Olgunlaşma Enstitüleri,
Pratik Kız Sanat Okulları, Turizm Eğitim Merkezleri ve Açık Öğretim okulları yoluyla
yapmaktadır.
16
http://mevzuat.meb.gov.tr/html/mebtesvegorevkhk_1/mebtesvegor_0.html
25
Halk Eğitim Merkezleri (HEM):
Türkiye’de örgün eğitim kurumları dışında düzenlenen yaygın eğitim
faaliyetleri büyük ölçüde ülke genelindeki HEM’lerde yerine getirilmektedir. Bu
merkezlerde, her yaş ve eğitim düzeyindeki insanlara yönelik olarak; okuma-yazma
kursları, meslek kursları, sosyal kültürel kurslar ve uygulamalar düzenlenmektedir.
MEB Yaygın Eğitim Kurumları Yönetmeliği’nin 26. Maddesine göre; HEM’ler özel ve
kamu kurumlarıyla işbirliği içinde de kurslar düzenleyebilir. Ayrıca Kamu Kurum
Kurslar Yönergesi kapsamında, kamu kurumları, belediyeler, vakıflar, dernekler ve
meslek kuruluşları MEB denetiminde ücretsiz kurslar düzenleyebilir. Türkiye’de şu
anda toplam 969 Halk eğitim merkezi bulunmaktadır. 17
Mesleki Eğitim Merkezleri (MEM):
İlköğretimi bitirip bir üst öğretime gitmeyen, gidemeyen ya da çeşitli nedenlerle
örgün eğitimin dışında kalmış ilköğretim mezunu her yaştaki bireye çıraklık, kalfalık ve
ustalık eğitimi ile kısa süreli meslek kurslarının verildiği kurumlardır. Bu kurumlarda
yapılan teorik eğitim ile işletmelerde yapılan pratik eğitimin bütünlüğü içerisinde
bireyleri bir mesleğe hazırlayan, mesleklerinde gelişmelerine olanak sağlayan ve sonucu
belgelendirilen kurslar yoluyla sanayinin ihtiyaç duyduğu nitelikli ara insan gücünü
yetiştirme amaçlanmaktadır. Bu kurumlarda verilen eğitimin uygulamalı kısmı 3308
sayılı Mesleki Eğitimi Kanunu’nu, Mesleki ve Teknik Eğitim Yönetmeliği, 5362 Sayılı
Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu’na göre kurulmuş meslek
kuruluşlarına üye işyerleri, 5174 Sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve
Borsalar Kanunu'na göre kurulmuş meslekî kuruluşlara üye işyerleri ve işletmelerde
yapılmaktadır. Türkiye’de şu anda toplam 333 mesleki eğitim merkezi bulunmaktadır.18
Kız Teknik Öğretim Olgunlaşma Enstitüleri:
En az ilköğretim mezunlarının devam ettiği yaygın mesleki ve teknik eğitim
programlarının uygulandığı ve öğretim süresi iki yıl olan kurumlardır. Mesleki ve
teknik orta öğretime denk olan programlarının yanı sıra mesleki bilgi ve becerilerin
geliştirilerek meslek sahibi olunmasına imkân sağlayan, yöresel Türk Giyim ve El
Sanatlarını araştıran, geliştiren, değerlendiren ve yaşatılmasını sağlayan döner sermaye
ile çalışan kurumlardır. Bu okulların mesleki ve teknik alanlarından bitirme belgesi olan
17
18
http://www.jret.org/FileUpload/ks281142/File/38.miser.pdf
http://www.rec.org.tr/dyn_files/42/5521-SinasiBayraktar-YayginEgitim.pdf
26
lise mezunlarına bitirdikleri alanda “meslek lisesi” diploması düzenlendiğinden alanları
ile ilgili işyerlerinde çalışabilecekleri gibi, ustalık belgesinin yetki ve sorumluluklarını
taşıyan “İşyeri Açma Belgesi” ile bağımsız işyeri de açabilirler. Bu koşulları taşıyanlara
“teknisyen unvanı” da verilmektedir. Türkiye’de şu anda toplam 15 olgunlaşma
enstitüsü bulunmaktadır.19
Pratik Kız Sanat Okulu:
En az ilköğretim okulu mezunu olmak şartıyla, örgün eğitim kurumlarını
tamamlamış, herhangi bir kademesinden ayrılmış veya bu sisteme hiç girmemiş genç
kız ve kadınlara değişik süre ve kademelerde düzenlenmiş modüler programlarla meslek
eğitimi vermek amacıyla faaliyet gösteren yaygın mesleki ve teknik eğitim
kurumlarıdır. Bu okulların mesleki ve teknik alanlarından örgün eğitime denk bitirme
alan lise mezunlarına bitirdikleri alanda “meslek lisesi” diploması düzenlenebildiğinden
alanları ile ilgili işyerlerinde çalışabilirler. Ayrıca, ustalık belgesinin yetki ve
sorumluluklarını taşıyan “İşyeri Açma Belgesi” de verilmektedir. Bu koşulları
taşıyanlara “teknisyen unvanı” verilmektedir. Türkiye’de şu anda toplam 10 pratik kız
sanat okulu bulunmaktadır.20
Turizm Eğitim Merkezleri:
Turizm sektöründe ihtiyaç duyulan yiyecek içecek ile konaklama ve seyahat
alanlarındaki mutfak elemanı (aşçı), pastacı, barmen, servis, kat hizmetleri, ön büro vb.
alanlarındaki nitelikli insan gücünün yetiştirilmesi için 30 hafta süreli teorik ve
uygulamalı “Turizm İşletmelerine Personel Yetiştirme Temel Eğitim Kursları” nın
uygulandığı bir yaygın eğitim kurumudur. Bu program kapsamında öğrenciler ayrıca 4
ay işletmelerde beceri eğitimi almaktadır. Bu merkezlerde, gelecek talepler
doğrultusunda sertifikalı kısa süreli meslek kursları da açılmaktadır. Merkezlerde
konaklama ve seyahat hizmetleri ile ön büro alanına kaydolacakların en az lise ve dengi
okul mezunu olması ve en az bir yabancı dil bilmesi, diğer alanlara kaydolacakların en
az ilköğretim mezunu olması koşulu vardır. Türkiye’de şu anda toplam 9 turizm eğitim
merkezi bulunmaktadır.21
19
http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/06/01/972455/icerikler/egitim-program_618173.html
21
iibfdergi.aksaray.edu.tr/index.php/asuiibfd/article/download/99/pdf_4
20
27
5.1.3. Türkiye İş Kurumu (İŞKUR)
Günümüzde modern iş kurumları, ekonomik, teknolojik ve sosyal yapıdaki hızlı
gelişmeler karşısında, işe yerleştirme yanında, bireylerin mesleki nitelik kazanmalarını
sağlayıcı programlar da üstlenmektedir. Bu iş bir bakıma işgücü piyasasının işleyişini
iyileştirme çabasını da ifade etmektedir. Bunun yanı sıra iş kurumlarının iş arayanları
kaydetmek, doğru eşleme yaparak ise yerleştirmek, mesleki alanda ve meslek seçiminde
yol göstericilik ve danışmanlık yapmak, iş arayanlara sağlanan eğitimlerle işgücü
piyasasında aranan niteliklere sahip olmalarına yardımcı olmak gibi fonksiyonları da
bulunmaktadır.
İstihdamın korunması, geliştirilmesi, yaygınlaştırılması ve işsizliğin önlenmesi
faaliyetlerine destek olmak ve işsizlik sigortası hizmetlerini yürütmek üzere kurulan
Türkiye İş Kurumu günümüzde klasik iş ve işçi bulma hizmetlerinin yanı sıra, aktif ve
pasif işgücü politikalarını uygulayabilecek bir yapıya kavuşturulmuştur. Kurum
bünyesinde katılımcı ve sosyal diyaloğa açık bir örgütlenme modeli benimsenerek
Türkiye'nin istihdam politikasının oluşturulmasına yardımcı olmak üzere, sosyal
tarafların çoğunlukta olduğu kamu ve üniversite temsilcilerinin de yer aldığı bir Genel
Kurul oluşturulmuştur. Ayrıca illerde, bölgesel kalkınmada yerel inisiyatifi geliştirmek
ve
yerel
istihdam
politikalarını
sağlamak
amacıyla
İl
İstihdam
Kurulları
yapılandırılmıştır.
Kurumun vizyonuna bakıldığında şunlar görülmektedir:

İşgücü piyasası ihtiyaçları doğrultusunda; iş ve işçi bulmaya aracılık hizmetini
etkili bir şekilde ortaya koymak,

İşgücünün istihdam edilebilirliğini artırma doğrultusunda aktif programlar
yoluyla istihdamı kolaylaştırmak, korumak, geliştirmek, çeşitlendirmek ve işini
kaybedenlere geçici bir süre gelir desteği sağlamak.
Bunların yanı sıra “değişim ve yeniliklere uyum sağlayarak, hizmet kalitesi ve
çeşitliliği ile işsizlikle mücadelede etkin rol oynayan, işgücü piyasasında öncü ve saygın
bir kurum olmak” misyonu ile çalışmalarını yürütmektedir.22
22
http://www.iskur.gov.tr/tr-tr/kurumsalbilgi/kurum.aspx
28
5.1.4. Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi
Başkanlığı (KOSGEB)
Ekonomide ve istihdamda önemli bir paya sahip olan küçük ve orta ölçekli
sanayi işletmelerinin etkinliğini artırmak, rekabet güçlerini yükseltmek ve sanayide
entegrasyonu geliştirmek amacıyla, 1990 yılında kurulan KOSGEB’in faaliyetleri
arasında Tek Adımda Bilgilendirme ve Yönlendirme, İşletmelerarası Geliştirme ve
Destek Programları Uygulama Bilgi Temini ve Yayımı, Eğitim ihtiyaçları Tespit ve
Program Hedeflerine Uyumlu Eğitim Programları başlıkları altında sunulan işletmelere
yönelik hizmet içi eğitim faaliyetleri önemli bir yer tutmaktadır. Eğitim hizmetlerinin
yürütülebilmesi amacıyla, birçok ilde eğitim merkezleri kurulmuştur. Eğitim merkezi
bulunan illerin dışındaki il ve ilçelerde de eğitim hizmetleri sanayiciye yerinden
sağlanmaktadır. KOSGEB bu amaçla sınıf ya da laboratuvar temelinde kurslarla birlikte
teknik, idari, mali ve yönetsel konularda iş başında eğitim vermektedir. Hedef kitlesi,
işlerini kurmak üzere olan ya da halen kurmuş bulunan kişilerdir. Kuruluşun teknoloji
geliştirme merkezleri, katma değeri yüksek ve teknoloji yönelimli KOBİ’leri (Küçük ve
Orta Büyüklükteki İşletmeleri) destekleyip teşvik etmektedir. KOSGEB altı ana konuda
eğitim vermektedir. Bu konular;
 Ekonomi, işletme, maliye, iletişim,
 Girişimcilik, uluslararası ilişkiler,
 İleri düzey mesleki yabancı dil eğitimi, bilgisayar ve otomasyon,
 Endüstri, elektrik/elektronik, makine, metalürji ve malzeme seçimi, kimya,
gıda, tekstil, çevre, orman endüstrisi,
 Kalite güvence sistemleri,
 Uluslararası teknik mevzuat uygulamalarıdır.
5.1.5. Mesleki Yeterlilik Kurumu
Mesleki Yeterlilik Kurumu, ulusal ve uluslararası meslek standartlarını temel
alarak teknik ve meslekî eğitim standartlarının ve yeterliliklerin geliştirilmesi,
uygulanması ve bunlara ilişkin akreditasyon, yetkilendirme, denetim, ölçme,
değerlendirme ve belgelendirmeye ilişkin kural ve faaliyetleri yürüten kurumdur.
Mesleki Yeterlilik Kurumu;

Ulusal meslekî yeterlilik sistemi ile ilgili yıllık gelişme planlarını hazırlamak,
geliştirmek, uygulamasını yapmak veya yaptırmak, denetlemek, bunlara ilişkin
düzenlemeleri yapmak,
29

Standartları oluşturulacak meslekleri belirlemek ve bu standartları hazırlayacak
kurum ve kuruluşları tespit etmek,

Yükseköğretim Kanunu’na tâbi teknik ve meslekî eğitim veren yüksek öğretim
kurumlarında ulusal meslek standartlarına uygun eğitim ve öğretimin
yapılabilmesi için Yükseköğretim Kurulu ile; orta öğretim düzeyindeki meslekî
ve teknik eğitim veren öğretim kurumlarında ulusal meslek standartlarına uygun
eğitim ve öğretimin yapılabilmesi için Millî Eğitim Bakanlığı ile işbirliği
yapmak,

Ulusal meslek standartlarını temel alarak, teknik ve meslekî alanlarda ulusal
yeterliliklerin esaslarını belirlemek,

Ulusal meslekî yeterlilikler alanındaki eğitim ve öğretim kurumlarını ve
programlarını akredite edecek kurumları belirlemek, sınav ve belgelendirme
sistemi kapsamında yeterliliği belgelendirecek yetkilendirilmiş kurumları
belirlemek ve sınavlarda başarılı olanlara sertifika verilmesini sağlamak,

Türkiye'de çalışmak isteyen yabancıların sahip oldukları meslekî yeterlilik
sertifikalarının doğruluğunu belirlemek,

Ulusal meslekî yeterlilik standartlarını dünyadaki ve teknolojideki gelişmelere
uygun olarak geliştirmek, yeterlilik standartlarını yükseltmek ve uluslararası
alanda tanınmalarını sağlamak
gibi faaliyet alanına giren her türlü çalışmayı yapmakla görevlidir.
Ulusal Meslekî Yeterlilik Sisteminin (UMYS) amaçları şunlardır:
o Eğitim ile istihdam ilişkisini güçlendirmek.
o Öğrenme çıktıları için ulusal ve uluslararası standartlar oluşturmak.
o Eğitim ve öğretimde kalite güvencesini temin etmek.
o Yatay ve dikey geçişler için yeterlilikleri ilişkilendirmek, ulusal ve uluslararası
kıyaslanabilirlik altyapısını oluşturmak.
o Öğrenmeye ulaşmayı, öğrenmede ilerlemeyi, öğrenmenin tanınmasını ve
kıyaslanabilirliğini sağlamak.
o Hayat boyu öğrenmeyi desteklemek.
UMYS’de öncelikle iş dünyası ve diğer ilgili tarafların katılımıyla taslak meslek
standartları geliştirilmektedir. Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) sektör komitesine
30
sunulan taslaklar, yapılan inceleme ve değerlendirmenin ardından MYK Yönetim
Kurulu onayıyla Resmi Gazete’de yayımlanmaktadır. Başka bir ifadeyle, meslek
standartlarını temel alan ulusal yeterliliklerin hazırlanması süreci yine eğitim ve öğretim
kurumları, iş piyasası ve ilgili diğer tarafların katılımıyla gerçekleştirilmekte, hazırlanan
yeterlilik taslakları MYK sektör komitesinin değerlendirme ve incelemesinin ardından
MYK Yönetim Kurulu onayıyla ulusal yeterlilik olarak kabul edilerek Ulusal Yeterlilik
Çerçevesine (UYÇ) yerleştirilmektedir. Ulusal yeterlilikler; sınav ve belgelendirme
süreçlerine, sınav materyali ile eğitim ve öğretim müfredatlarının ve materyallerinin
geliştirilmesine temel teşkil etmektedir.
Ulusal yeterliliklerin hazırlanmasını takiben MYK tarafından yetkilendirilmiş
belgelendirme kuruluşlarınca ulusal yeterliliklere göre gerçekleştirilen sınavlar
sonucunda başarılı olan bireylere MYK Mesleki Yeterlilik Belgeleri verilmektedir.
Belgelere kullanılan standartlar ise ulusal mesleki standartlar olarak adlandırılmaktadır.
Ulusal meslek standardı; bir mesleğin başarı ile icra edilebilmesi için MYK tarafından
kabul edilen gerekli bilgi, beceri, tavır ve tutumların neler olduğunu gösteren asgari
normdur. Meslek standartlarının şekli ve içeriği, uluslararası uygulamalara uygun olarak
MYK Yönetim Kurulunca belirlenir ve tüm meslek standardı çalışmalarında bu biçime
uyulur.
Ulusal meslek standardı;
 İş analizine dayanır.
 Sürece sosyal tarafların etkili olarak katılması, görüş ve katkısının
alınması esastır.
 Kişinin yürütmesi gereken başlıca görevleri, sahip olması gereken
bilgi, beceri ve davranışları açıkça ifade eder ve meslekî açıdan sahip
olunmaması gereken hususları içerir.
 Meslekî yeterlilik seviyelerini yansıtır ve bu seviyeler uluslararası
yeterlilik seviyelerine uygun olarak belirlenir.
 Meslekî alanla ilgili sağlık, güvenlik ve çevre koruma konularındaki
mevzuat ile idari ve teknik gereklilikleri içerir.
 İşverenler,
çalışanlar,
stajyerler
ve
öğrencilerin
kolaylıkla
anlayabileceği açıklıkta yazılır.
 Bireyin hayat boyu öğrenme ilkesine uygun olarak kendini
geliştirmesini ve meslekte ilerlemesini teşvik eder.
 Açık ya da gizli ayırımcılık unsurları içermez.
31
6. Yeterlilik Ajansı ile Kariyer Planlama Merkezlerinin Yapısı ve
Görevleri
Mahkûm Kadınları için Kariyer Planlama Merkezleri Projesi ile ceza infaz
kurumlarındaki mahkûm kadınların kariyer planlama sürecini gerçekleştirmek üzere bir
model oluşturulmuştur. Bu modele göre sürecin Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü
bünyesindeki Yeterlilik Ajansı ile her bir ceza infaz kurumunda kurulacak olan Kariyer
Planlama Merkezleri tarafından yürütülmesi planlanmaktadır. Aşağıda belirtilen model,
proje kapsamında yapılan pilot çalışmalar neticesinde en uygun model olarak
görülmüştür. Fakat uygulama aşamasında Ceza Tevkifevleri Genel Müdürlüğü kendi
kurumlarına uygun olarak bazı düzenlemeler yapabilir. Yeterlilik Ajansı ile Kariyer
Planlama Merkezleri’nin tanımı, misyonu, teşkilat yapısı ve görevleri kısaca şunlardır:
a) Yeterlilik Ajansı: Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü bünyesinde
kurulacak ve ceza infaz kurumlarındaki Kariyer Planlama Merkezleri’nin (KPM)
koordinasyonunu sağlayacak merkezdir.
Yeterlilik Ajansı’nın içerisinde Kariyer Planlama Merkezleri’nin koordinesini
sağlayacak, danışmanlık yapacak koordinatör veya koordinatörler yer almalıdır.
Yeterlilik ajansında çalışacak olan koordinatör(ler), kariyer planlama süreciyle ilgili
olarak uzmanlığı olan ve öncelikli olarak psikolojik danışma ve rehberlik alanından
mezun kişiler olmalıdır. Psikolojik Danışma ve Rehberlik lisans programından mezun
olan bireylerin lisans öğrenimi sürecinde aldığı dersler, kariyer planlama sürecine ilişkin
bilgi ve becerileri ayrıntılı olarak kapsadığından Yeterlilik Ajansı ile Kariyer Planlama
Merkezleri’nde görev almalarının çok daha yararlı olacağı düşünülmektedir. Psikolojik
danışma ve rehberlik alanında yetişmiş personelin bulunmadığı durumlarda ise psikoloji
bölümünden mezun olan bireylerin görevlendirilmesi önerilmektedir.
b) Kariyer Planlama Merkezi (KPM): Ceza infaz kurumlarında mahkûmlara
yönelik kariyer planlama hizmetlerini yürüten merkezler olarak planlanmaktadır.
Bu merkezlerin temel amacı; bireylerin ilgi, yetenek, ihtiyaçları ile sahip
oldukları ön öğrenmelerini (ÖÖB) dikkate alarak ilgili mesleklere yönlendirilmelerini,
bu mesleklerde eğitim almalarını ve sertifikalandırmalarını gerçekleştirmektir.
KPM’lerin Misyonu: Dezavantajlı gruplar içerisinde yer alan mahkûmların;
kişisel ve mesleki gelişimlerine katkı sağlayarak hayata etkin katılımlarını ve toplumsal
hayata uyumlarını kolaylaştırmaktır.
32
KPM’lerde görevlendirilecek veya çalışacak bireylerin öncelikle psikolojik
danışma ve rehberlik ile psikoloji alanından mezun olmaları sürecin etkili olarak
yürütülmesi açısından önem taşımaktadır. Psikoloji ile psikolojik danışma ve rehberlik
alanından bireylerin olmadığı durumlarda ise sosyolog veya sosyal çalışmacı olarak
görev yapan bireyler kariyer planlama uzmanı olarak çalışabilir. Ancak bu alanlardan
mezun olan bireylerin kariyer planlama sürecine başlamadan önce konuyla ilgili olarak
ayrıntılı eğitim almaları gerekmektedir. Aksi durumda bireylere yönelik uygulanan
kariyer planlama hizmetleri olumsuz etkilenecektir.
Kariyer Planlama Merkezleri’nde mahkûm sayısına göre bir ile üç kişi arasında
kariyer planlama uzmanı görev yapabilir. Bu kişilerin uygulamalar öncesinde öncelikle
kariyer planlama sürecine ilişkin hazırlanmış olan “El Kitabı”nı özenle incelemeleri ve
bir eğitim programına katılmaları sürecin sağlıklı yürütülebilmesi açısından önem
taşımaktadır. Kariyer Planlama Merkezleri’nde çalışacak bireyler Yeterlilik Ajansı’nın
koordine edeceği eğitimlere katılmak durumunda olacaklardır.
Yeterlilik Ajansı ile Kariyer Planlama Merkezlerinin görevleri ise aşağıdaki
gibidir:
Yeterlilik Ajansı’nın Görevleri
1. KPM’leri koordine etmek ve eşgüdümlü olarak çalışmalarını sağlamak,
2. KPM’lerde kullanılan ilgili ölçme araçları ve materyalleri ile ilgili olarak
bilgilendirmeleri yapmak,
3. KPM’lerde
kullanılacak
ölçme
araçlarının
standart
bir
şekilde
yürütülebilmesi için çalışmalar yapmak,
4. Yazılım sistemi üzerinden online yapılan ölçme araçlarından elde edilen
verilerin analizini yaparak raporlaştırmak,
5. Kariyer planlama sürecinde kullanılan ölçme araçlarının ve materyallerinin
güncel formlarını oluşturmak, gerektiğinde uzmanlar eşliğinde revize
formlarını hazırlamak,
6. Kariyer planlama süreciyle ilgili Türkiye ve Dünya’daki çalışmaları takip
ederek KPM’lerin güncel bilgiler ışığında hizmet kalitesini arttırmak,
7. KPM’lerde yürütülen süreçlerin etkililiğini izlemek ve değerlendirmek,
8. Kariyer Planlama Sürecinde kullanılan yazılım sisteminin güncellemesini
yapmak.
33
Kariyer Planlama Merkezleri’nin Görevleri
1. Kayıt aşamasında bireylere KPM’lerin misyonu hakkında bilgi vermek,
2. Kariyer planlama sürecinin diğer basamakları ve yönlendirmelerdeki eğitim
ve öğretim fırsatları hakkında açıklamalar yapmak ve materyalleri
kullanarak süreçlerle ilgili bilgi vermek,
3. KPM’lerdeki kariyer planlama sürecine ait program ile bireyin izlemesi
gereken programı paylaşmak,
4. Ölçme araçlarını kullanarak birey hakkında profil oluşturmak,
5. Yeterlilik Ajansı tarafından gönderilen ya da ajanstan istenilen ölçme
araçlarını kariyer planlama sürecinde (kayıt, tanıma, mesleki temel bilgi ve
beceri eğitimi, vb.) uygulamak,
6. Bireylerin ihtiyaçları doğrultusunda bireysel veya grup mesleki rehberlik
etkinliklerini planlamak ve uygulamak,
7. Tahliyesi yaklaşan bireylerin aldıkları kariyer planlama hizmetlerini
hayatlarına aktarmalarına ilişkin gerekli yönlendirmeleri yapmak,
8. Yeterlilik Ajansı ile koordineli çalışmak.
7. Kadın Mahkûmlar İçin Kariyer Planlama Sürecinde Önerilen
Meslekler ve Kurslar
Ceza infaz kurumlarındaki kadın mahkûmlara yönelik olarak mesleki ve teknik
eğitimler verilmektedir. Mahkûm kadınların bu eğitimleri, genellikle yaygın eğitim ve
mesleki eğitim merkezleri programlarının uygulanması şeklinde yürütülmektedir.
Üniversiteler, belediyeler, ticaret ve sanayi odaları, meslek odaları, sivil toplum
kuruluşları da mahkûm kadınlar için mesleki eğitim kursları düzenlemektedir. Bu
kurslar, ceza evlerinin koşullarının uygunluğuna bağlı olarak belirli sayıda kadın
mahkûmun meslek kursunu talep etmesi ile açılmaktadır. Ancak, kadın mahkûmların
katıldıkları mesleki eğitim kursları, çoğunlukla ya hobi edinmeye yöneliktir ya da bir
mesleğin yalnızca bir ya da bir kaç yeterliğini kazandırabilecek nitelik taşımaktadır. Bu
nedenle kadın mahkûmların bu kurslarda kazandıkları mesleki yeterlilikler, onların ilgili
meslek alanlarında istihdamları için yeterli olmamaktadır. Mahkûm kadınların tercihleri
doğrultusunda ceza infaz kurumlarında açılan meslek kursları genellikle aşçılık, basit
nakış iğne teknikleri, çeyiz hazırlama, dekoratif ahşap süsleme, elde kurdele işi, halı
dokuma, iğne oyası, kadın giysileri dikimi, makine nakışları, takılar, yatak odası tekstili
34
vb. kurslardır. Günümüz istihdam koşulları değerlendirildiğinde kadın mahkûmlar,
eğitimini aldıkları meslek alanlarında iş sahibi olabilmelerinde ya da kendi iş yerlerini
açabilmelerinde bazı zorluklarla karşılaşabilirler. Ayrıca mahkûmların mesleki kurslara
katılımları sürecinde sahip olduğu ön öğrenmelerinin, becerilerinin, ilgilerinin ve diğer
kariyer özelliklerinin dikkate alınmaması bir diğer sınırlılık olarak ifade edilebilir.
Bu proje ile gerçekleştirilmesi planlanan Kariyer Planlama Merkezleri’nde kadın
mahkûmların sahip oldukları mesleki yeterliliklerin belirlenerek geliştirilmesi ve aynı
zamanda ilgileri ve ihtiyaçları doğrultusunda istihdam olanağı yüksek mesleki
yeterlilikler kazanmalarını sağlayacak eğitim süreçlerine yönlendirilmeleri de
amaçlanmaktadır. Bu amacı gerçekleştirmek için bu çalışmada ceza infaz kurumlarının
koşulları da göz önüne alınarak kadın mahkûmların yeterliliklerini geliştirebilecekleri
ya
da
ilgileri
doğrultusunda
yönlendirilebilecekleri
ve
ulusal
düzeyde
sertifikalandırılabilecekleri öncelikli meslek alanları ve ilgili meslekler belirlenmiştir.
Bu meslek alanları ve meslekler Tablo 6’da yer almaktadır.
Tablo 6: Kadın Mahkûmların İlgilerine Göre Yönlendirilebilecekleri Mesleki (İlgi)
Alanlar ile Örnek Meslekler
MESLEK (İLGİ) ALANLARI
Bahçecilik
(Ziraat Açık Alan İlgisi)
Bilişim Teknolojileri
(Teknoloji ve Bilim İlgisi)
Büro Yönetimi ve Sekreterlilik
(Büro İşleri İlgisi)
El Sanatları Teknolojisi
(El Sanatları İlgisi)
ÖRNEK MESLEKLER
İç Mekân Bitkileri Yetiştiriciliği
Dış Mekân Bitkileri Yetiştiriciliği
Çiçek Düzenlemeciliği
Sebze Yetiştiriciliği
Meyve Yetiştiriciliği
Ağ İşletmenliği
Bilgisayar Teknik Servisi
Web Programcılığı
Veri Tabanı Programcılığı
Sekreterlilik
Yönetici Asistanlığı
El Dokumacılığı
Halı Desinatörlüğü
Dekoratif El Sanatları
El ve Makine Nakışçılığı
Dekoratif Ev Tekstili
Minyatür Sanatı
Resim Sanatı
Tezhip Sanatı
Ebru Sanatı
Grafik Tasarımı
Çinicilik
Vitray Sanatı
Kadın Giyim Modelistliği
Çocuk Giyim Modelistliği
35
Giyim Üretim Teknolojisi
(Giyim Teknolojisi İlgisi)
Güzellik ve Bakım Hizmetleri
(Kişisel Bakım Hizmetleri İlgisi)
Halkla İlişkiler ve Organizasyon
Hizmetleri (Sosyal kolaylaştırma İlgisi)
Bakım Hizmetleri
(Sosyal Hizmetler İlgisi)
Konaklama ve Seyahat Hizmetleri
(Temel Hizmetler İlgisi)
Pazarlama ve Satış Hizmetleri
(İkna İlgisi)
Yabancı Diller
(Dil İlgisi)
Yiyecek ve İçecek Hizmetleri
İç Giyim Modelistliği
Kadın Terziliği
Makine Dikişçiliği (Düz Dikiş Makineciliği)
Hazır Giyim Model Makineciliği
Kuaförlük
Güzellik Hizmetleri
Halkla İlişkiler
Organizasyon Hizmetleri (Mekan süslemeciliği vb.)
Çağrı Merkezi/Müşteri Hizmetleri
Hasta Bakıcılığı
Yaşlı Bakıcılığı
Engelli Bakıcılığı
Çocuk Bakıcılığı
Ön Büro Yönetimi/Hizmeti
Kat Hizmetleri
Çamaşırhane Hizmetleri
Kuru Temizleme
Satış Elemanı/Pazarlama Elemanı
Gıda Satış Elemanı
Kantin İşletmeciliği
Almanca
Arapça
Çince
İngilizce
Rusça
Aşçılık, Pastacılık
Yiyecek ve İçecek Servis Hizmeti/Garsonluk
Bulaşıkhane Hizmetleri
Pizzacılık
Bu meslek alanlarının ve mesleklerin belirlenmesinde, kadın mahkûmların
mevcut eğitim durumları, mesleki ön öğrenmeleri, geçmiş yaşantıları, ceza infaz
kurumlarındaki olanaklar ve yaygın eğitim programları dikkate alınmıştır.
Türkiye’de kadınlar genel olarak mesleki eğitim süreçlerinde bu meslek
alanlarına yönlendirilmekte ve bu mesleki alanları tercih edilmektedir. Mahkûm
kadınların mahkûmiyetleri öncesinde örgün, yaygın ya da informal eğitim süreçlerinde
bu mesleklerin bazı yeterliliklerine sahip oldukları varsayılabilir. Bu sayede ceza infaz
kurumlarında bu mesleklere ilişkin eğitim alt yapısının oluşturulması daha kolay bir
şekilde sağlanabilir. Ancak bu konuda literatürde yapılan herhangi bir araştırmaya
rastlanmamıştır. Tabloda önerilen meslek alanları ve iligli meslekler örnek olarak
sunulmuştur. Bu mesleki alanlara ilgileri olan bireylerin bu alanlarda yer alan diğer
mesleklere yönlendirilmeleri de sağlanabilir. Bu meslek alanları ile ilgili tüm
mesleklerin listesi Ek 8’ de yer almaktadır. Kariyer Planlama Merkezleri’nde mesleki
36
alanlar ile bu alanlara giren mesleklerin tamamı kadın mahkûmlara kabul aşamasında
tanıtılmalıdır. Bu aşamada, hazırlanan broşürler ve meslek tanımlarına ilişkin
açıklamaların yer aldığı dokümanlar kullanılmalıdır.
KPM’lerde kadın mahkûmların, sahip oldukları ve ya sahip olmak istedikleri
mesleki yeterliliklerin geliştirilmesi ve istihdam olanaklarının artırılması açısından
ulusal düzeyde sertifikalandırılmaları gerekmektedir. Mesleki Yeterlilik Kurumu
(MYK) tarafından oluşturulan meslek standartları ve ulusal yeterlilikler de
incelendiğinde
bu
meslek
alanlarının
bazılarına
yönelik
standartların
ve
sertifikalandırma çalışmalarının mevcut olduğu görülmektedir. Kadın mahkûmların
yönlendirilebilecekleri bu mesleklerin günümüz koşullarında istihdam edilebilir olduğu
düşünülmektedir. Bu nedenlerle proje uygulamasının ilk aşamasında, KPM’lerde kadın
mahkûmların öncelikle bu meslek alanlarında kariyerler gelişimi sağlanmalıdır.
Bu proje kapsamında, yukarıda da belirtildiği gibi gerek kadın mahkûmların
mevcut mesleki nitelikleri, gerekse ceza infaz kurumlarındaki mevcut eğitim olanakları
göz önüne alındığında genellikle mesleki düzey açısından 1., 2. ve 3. seviye (çıraklık,
kalfalık ve ustalık düzeyine yönelik) meslekler önerilmiştir. Ancak kadın ceza infaz
kurumlarında diğer mesleklere yönelik eğitim ortamlarının bulunmadığı ve bu
ortamların oluşturulmasının ya da bu ortamlara sahip kurum ve kuruluşlardan
yararlanılmasının da kısa sürede gerçekleştirilemeyeceği açıktır. Projenin uygulanması
ile KPM’lerin gelişim süreçlerinde kadın mahkûmlar, aşamalı olarak istihdam ve eğitim
olanakları
dikkate
alınarak
daha
farklı
ve
akademik
olan
mesleklere
de
yönlendirilmelidir. Bir başka deyişle KPM’lerce sonraki aşamalarda kadın mahkûmların
yönlendirilebilecekleri meslek alanlarının akademik meslekleri de kapsayacak şekilde
genişletilmesi gerekmektedir.
KPM’lerce daha sonraki aşamalarda kadın mahkûmların yönlendirilebilecekleri
meslek alanları olarak aşağıdakiler önerilmektedir:
 Ahşap Teknolojisi
 Ayakkabı ve Saraciye Teknolojisi
 Eğlence Hizmetleri
 Gıda Teknolojisi
 Kuyumculuk Teknolojisi
 Muhasebe ve Finansman
 Müzik Aletleri Yapımı
 Müzik ve Gösteri Sanatları
37
 Spor
 Tarım Teknolojileri
 Tekstil Teknolojisi
 Toplum Sağlığını Koruyucu Hizmetler
Tablo 6’da yer alan “Yabancı Diller” alanı bu proje kapsamında mesleki alan
olarak ele alınmamıştır. Yabancı dil, günümüzde birçok mesleğin yürütülmesinde
gerekli bir yeterlilik olduğu için “kişisel ve mesleki gelişim” alanı kapsamında ele
alınarak yabancı dil eğitimine yönlendirme amacıyla önerilmiştir. Kadın mahkûmlara,
ilgi ve ihtiyaçları doğrultusunda ileriki aşamalarda genel ve akademik meslek alanlarına
da yönlendirme ve eğitim olanakları sağlanmalıdır.
Türkiye’de kadın mahkûmların eğitim ve mesleki yeterlilikleri ile ilgili önceden
elde edilmiş istatistikî bilgilere ve bu proje kapsamında Ankara ve Kocaeli Ceza İnfaz
Kurumları’nda yapılan gözlemlere dayanılarak kadın mahkûmların çoğunluğunun
eğitim ve mesleki yeterlilik düzeylerinin düşük olduğu söylenebilir. Bu nedenle Kariyer
Planlama Merkezleri’de öncelikle temel yaşam becerilerine (okuma-yazma, matematik,
bilgisayar kullanma, sosyal yaşam becerileri, kişisel yaşam becerileri vb.) yönelik
ihtiyaç analizi çalışmaları sonucunda hazırlanacak olan temel yaşam becerileri
programının uygulanması önerilmektedir. Ayrıca mesleki yönlendirme ve eğitim
süreçlerinde “araştırma teknikleri, çevre koruma, diksiyon, girişimcilik, iş güvenliği ve
işçi sağlığı, iş hayatında iletişim, iş organizasyonu, kişisel gelişim, meslek etiği ve
sosyal hayatta iletişim” gibi mesleki gelişim programlarının da uygulanması
gerekmektedir.
Ceza infaz kurumlarına gelen tüm bireylere üçüncü aşama (yönlendirme)
öncesinde temel yaşam becerileri ve mesleki gelişim programlarının uygulanmış olması
projede önerilen meslek alanlarının ve mesleki eğitimlerin başarısı için temel
oluşturacaktır.
38
8. Kariyer Planlama Sürecinde Kullanılan Ölçme Araçları
Merkezlerde, bireylere yönelik yürütülecek kariyer planlama sürecinin kabul
(kayıt), tanı, yönlendirme, mesleki yeterliliklerin belirlenmesi, mesleki yeterliliklerin
doğrulanması ve sertifikalandırma olmak üzere 6 aşamada çeşitli ölçme araçları
kullanılmaktadır. Ölçme araçlarının özellikleri ile uygulama ve değerlendirme
aşamalarına ilişkin açıklamalar her bir araç için aşağıda açıklanmıştır.
8.1. Kişisel Bilgi Formu
AMAÇ
İÇERİK
UYGULAMA
ZAMANI
Kişiler hakkındaki demografik bilgilerin yanı sıra kariyer planlama sürecine rehberlik
etmesi düşünülen mesleki deneyimleri hakkında bilgiler toplanmaktadır.
Form içerisinde; bireyin eğitim düzeyi, hangi mesleklerde ne kadar süre çalışıldığını,
çalışılan mesleklere ilişkin herhangi bir eğitim alınıp alınmadığını belirlemek amacıyla
çeşitli sorular yer almaktadır.
Mahkûm bireylerin kuruma ilk geldiği günlerde, kariyer planlama sürecinin birinci aşaması
olan kayıt /kabul ’de uygulanmaktadır.
UYGULAYICI
Form KPM’de görevli uzmanlar denetiminde doldurulur. Mahkûm bireylerin okuma/yazma
bilmemesi durumunda; uzman bireyle bire bir görüşme yaparak formu kendisi doldurur.
UYGULAMA
SÜRESİ
Tahmini olarak 15 dk. önerilir. Fakat bireylerin okuma hızı ve eğitim düzeyi gibi
değişkenlere göre süre kısaltılıp uzatılabilir.
8.2. Öz Değerlendirme Formu
AMAÇ
Bireylerin yaşamında en çok bilgi sahibi olduğu ve olmak istediği meslek ile
hoşlandığı ve çalışmak istediği mesleklere ilişkin farkındalığını belirlemek
amacıyla kullanılmaktadır.
İÇERİK
Bireyden; en çok bilgi sahibi olduğu ve olmak istediği meslekler, kendisinin en
çok hoşlandığı (sevdiği) ve çalışmak istediği meslekleri belirlemek için ifadeler
yer almaktadır.
UYGULAMA
ZAMANI
Kariyer planlama sürecinin ikinci aşamasında (tanı) kullanılmaktadır.
UYGULAYICI
KPM’de görevli uzmanlar denetiminde doldurulur. Mahkûmların okuma/yazma
bilmemesi durumunda; uzman bireyle bire bir görüşme yaparak formu kendisi
doldurur.
UYGULAMA
SÜRESİ
Öğrenim durumu lise ve üzeri bireylerin formu kendilerinin doldurması ortalama
5 dakika sürmektedir. Mahkûmların okuma yazma bilmemesi durumunda ise 10
dakika sürebilmektedir.
39
8.3. Mesleki Tercih Formu
AMAÇ
İÇERİK
UYGULAMA
ZAMANI
UYGULAYICI
UYGULAMA
SÜRESİ
Bireylere, ceza evlerinin koşulları, halk eğitim merkezlerindeki kurs
programları, kadınların kısa zamanda sosyal yaşamda uyum
sağlayabilmeleri kısa zamanda ekonomik olarak kazanç elde
edebilecekleri 50 meslek hakkında bilgi verilmiştir. Bu meslekler
içerisinden en çok yapmak istedikleri ve hiç yapmak istemedikleri
meslekler belirlenerek mesleki ilgi ölçeğinden elde bilgilerle
karşılaştırma yapmak, mesleki ilgilerini net bir biçimde ortaya
çıkarmak amacıyla hazırlanmıştır.
On iki farklı mesleki alandan öncelikli olan 50 meslek adı yer
almaktadır.
Kariyer planlama sürecinin ikinci aşamasında (tanı) kullanılmaktadır.
KPM’ de görevli uzmanlar denetiminde doldurulur. Mahkûmların
okuma/yazma bilmemesi durumunda; uzman tarafından doldurulur.
Ortalama olarak 3-4 dakika sürmektedir. Mahkûmların okuma yazma
bilmemesi durumunda ise 10 dakika sürebilmektedir.
8.4. Kadın Mahkûmlar İçin Mesleki İlgi Ölçeği
Kadın mahkûmların çeşitli meslek alanlarına ilişkin ilgilerini belirlemektir.
AMAÇ
Mesleki ilgi ölçeği on iki alt boyuttan oluşmaktadır. Bu on iki alt boyut
içerisinde toplam 75 madde yer almaktadır. Bu ölçek ile ilgili ayrıntılı bilgi
aşağıda yer almaktadır.
İÇERİK
UYGULAMA
ZAMANI
UYGULAYICI
UYGULAMA
SÜRESİ
Tanı aşamasında mesleki tercih formu uygulandıktan sonra uygulanmaktadır.
Mahkûmların eğitim düzeyi lise ve üstü bireyler formu kendileri doldurabilir.
Okuma yazma bilmeyen bireyler ile ilkokul ve ortaokul düzeyindeki bireylere
ise maddeler uzmanlar tarafından okunarak doldurulur. Eğitim düzeyi ortaokul
olan bireylerde bireyin durumuna göre bireyin kendisi de doldurabilir.
Ortalama 15-20 dakika sürmektedir. Mahkûmların okuma yazma bilmemesi
veya eğitim düzeyi düşük bireylerde ise 25 dakika sürebilmektedir.
8.4.1. Mesleki İlgi Ölçeğinin Geliştirilmesi
Dezavantajlı gruplar arasında yer alan kadın mahkûmların mesleki ilgi alanlarını
belirlemek amacıyla ilk olarak literatürdeki mesleki ilgi ölçekleri ele alınmıştır. Bu
aşamada özellikle Kuder mesleki ilgi envanteri (Kuder, 1934), kişisel küre envanteri
(Tracey, 2002), akademik benlik kavramı ölçeği (Kuzgun, 1994) ayrıntılı olarak
incelenmiştir. Literatürde var olan ilgi ölçeklerinin bazıları çok önceden geliştirildiği
40
için birçok mesleği içerisinde barındıran meslek ilgi alanlarını içermemesi ve bu
ölçeklerinin tamamının örgün bir eğitim ortamında bulunan bireylere yönelik
hazırlanması gibi nedenlerle yeni bir ölçme aracının geliştirilmesi zorunlu bir durum
olarak ortaya çıkmıştır. Bu ölçeklerin hedef gruptaki bireylerin mesleki ilgilerini
belirlemede yetersiz kalacağı düşüncesiyle yeni bir araç geliştirme sürecine girilmiştir.
Bu ölçekler içerisinde yer alan ilgi alanları arasından hedef kitleye uygun olan ilgi
alanları belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca ceza infaz kurumlarında verilen mesleki
eğitim kursları da dikkate alınarak 12 ilgi alanı tespit edilmiştir. Bu seçilen ilgi
alanlarına ek olarak çalışmanın amacına ve hedef kitlenin yapısına uygun olarak bazı
ilgi alanları da araştırmacılar tarafından eklenmiştir. Belirlenen 12 ilgi alanına yönelik
12 alt boyut belirlenmiştir. İlk aşamada ölçekte 111 madde bulunurken uzman
görüşleriyle madde sayısı 73’ee indirilmiştir.
8.4.2. Pilot Çalışma
Deneme formu geliştirilen ölçek, Aralık 2014 tarihinde Kocaeli Kadın Açık
Cezaevi ile Ankara Sincan Kapalı Kadın Cezaevinde bulunan 374 kadın mahkûma proje
ekibi tarafından uygulanmıştır. Eğitim düzeyi lise ve üstü olan bireylere, ölçek ile ilgili
açıklamalar yapıldıktan sonra ölçekler bireylerin kendisi tarafından doldurulmuştur.
Okuma yazma bilmeyen veya eğitim düzeyi ilkokul olan bireylere ilgi ölçeği uzmanlar
tarafından uygulanmıştır. Uygulama öncesinde her bireye teker teker ölçeğin amacı ve
yanıtla biçimiyle ilgili açıklamalar yapıldıktan sonra her bir madde sırasıyla uzmanlar
tarafından okunmuş, bireylerin yanıtları ölçek üzerine işaretlenmiştir. Eğitim düzeyi
ortaokul olan bireylerde, ölçeklerden bazıları kendileri tarafından, bazıları da
uzmanlardan tarafından doldurulmuştur. Ölçek 380 kişiye uygulanmıştır. Altı kişinin
bilgileri, ölçek içerisinde boş bıraktığı madde sayısının fazla olması nedeniyle analize
dahil edilmemiştir. Ayrıca uygulama sonrasında 3 kişinin verisi uç değer özelliği
taşıdığı için analiz dışı bırakılmıştır.
Deneme uygulamasında bazı maddelerin uygulama sırasında okuma yazma
bilmeyenler ile ilkokul mezunu olan bireylerde anlam açısından sıkıntı yaşandığı
gözlenmiştir. Proje ekibinin gözlemlerinden ve uygulamaya ait notlarından hareketle
ölçek içerisindeki bazı maddelerdeki kelime sayıları ölçmek istenilen özelliğin
ölçülmesini olumsuz etkilemeyecek şekilde azaltılmaya çalışılmıştır.
41
8.4.3. Ölçeğin Yapı Geçerliği Çalışması
Kadın Mahkûmlara Yönelik Mesleki İlgi Ölçeği 12 alt boyuttan oluşmaktadır. Bu
çalışmada Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA), Kadın Mahkûmlara Yönelik Mesleki İlgi
Ölçeği’nin
geliştirilmesinde
araştırmacılar
tarafından
tamamen
teorik
olarak
oluşturulmuş bir modeli test etmek amacıyla uygulanmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi –
DFA (Confirmatory Factor Analysis), araştırmacı tarafından tamamen teorik olarak bir
kuram bağlamında oluşturulmuş bir modeli test etmek amacıyla kullanılabileceği gibi,
başka bir kültürde geliştirilmiş bir ölçeğin başka bir kültüre uyarlanma sürecinde de
kullanılmaktadır (Pedhazur & Schmelkin, 1991). Ayrıca bir kültüre özgü ölçek
geliştirilirken Açımlayıcı Faktör Analizi sonucu oluşan yapıyı test etmek amacıyla bir
başka gruptan elde edilen verilerden de yararlanılabilir. Oluşturulan modelin yapısına
göre birinci düzey (first order) DFA uygulanmıştır. Analize başlamadan önce,
dağılımların normalliği, aşırı uç değerlerin varlığı (outliers), veri seti içerisinde eksik
veri olup olmaması gibi varsayımlara bakılmıştır. Veri seti içerisinde uç değer özelliği
gösterdiği için 3 kişi araştırmadan çıkarılmıştır ve 371 kişiye ait veriler analizlere dahil
edilmiştir. On iki alt boyutun çoklu bağlantı özelliği gösterip göstermediğini belirlemek
için boyutlar arası korelasyona bakılmıştır. Analiz sonucunda boyutlar arası çoklu
bağlantı bulunmamıştır (Tablo 7).
Tablo 7: İlgi Ölçeğinin Al Boyutlar Arası Korelasyonları
1
1.BAH
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
---
2.BAK .458
---
**
3. HAK .346
.473*
**
*
4.PAZ .396
.509*
.726*
**
*
*
5.YAB .277
.225*
.507*
**
*
*
.426
.485*
.465*
**
*
*
7.BUR .295
.356*
.668*
**
*
*
.175
.210*
.527*
**
*
*
.429
.422*
.502*
**
*
*
10.GİY .361
.397*
.418*
**
*
*
11.GÜZ .216
.354*
.412*
**
*
*
6.YİY
8.BİL
9.EL
----.385**
---
.572**
.26
2**
.55
5**
.60
7**
.40
6**
.28
2**
.34
0**
.612**
.386**
.590**
.532**
.492**
--.392**
---
.202**
.577**
---
.563**
.498**
.396**
---
.536**
.407**
.305**
.788**
---
.424**
.421**
.432**
.499**
.503**
42
---
12
12.KO .274 .373* .326* .432** .12
.414**
**
*
*
*
N
5
1. BAH: Bahçecilik (Ziraat Açık Alan İlgisi)
7.
2. BAK: Bakım Hizmetleri (Sosyal Hizmetler
8.
İlgisi)
3. HAK: Halkla İlişkiler ve Organizasyon
9.
(Sosyal kolaylaştırma İlgisi)
4. PAZ: Pazarlama ve Satış Hizmetleri (İkna
10.
İlgisi)
5. YAB: Yabancı Diller (Dil İlgisi)
11.
6. YIY: Yiyecek ve İçecek Hizmetleri
12.
.370**
.425**
.010
.455**
.365**
---
BUR: Büro Hizmetleri (Büro İşleri İlgisi)
BIL: Bilişim Teknolojileri
(Teknoloji ve Bilim İlgisi)
EL: El Sanatları Teknolojisi
(El Sanatları İlgisi)
GIY: Giyim Üretim Teknolojisi
(Giyim Teknolojisi İlgisi)
GUZ: Güzellik ve Bakım Hizmetleri
(Kişisel Bakım Hizmetleri İlgisi)
KON: Konaklama ve Seyahat Hizmetleri
Alt boyutlar arası korelasyon değerleri incelendiğinde alt boyutlar arası
korelasyonların 0.010 ile 0.788 arasında olduğu görülmektedir. Alt boyutlar arası
korelasyonların yüksek olmaması, boyutların birbirlerinden farklı özellikler ölçtüğü
şeklinde yorumlanabilir. Alt boyutlar arasında en yüksek ilişki Giyim Üretim
Teknolojisi ile El Sanatları Teknolojisi arasında olup en düşük ilişki de Konaklama ve
Seyahat Hizmetleri ile Bilişim Teknolojileri arasındadır. Bu bulgulardan hareketle
Kadın Mahkûmlara Yönelik Mesleki İlgi Ölçeği içerisindeki alt boyutların, kendi
içerisinde farklı bir özelliği ölçtüğü sonucu çıkarılabilir.
Varsayımlar
incelendikten
sonra
DFA,
LISREL
8.51
programından
yararlanılarak yapılmıştır. Modeli temsil eden maddelerin faktör yük değerleri 0.40 ile
0.93 arasında değişmektedir ve hata varyansları ise 0.13 – 0.84 değerleri arasında yer
almaktadır.
Tablo 8: Veri ve Model Arasındaki Uyum ve χ2 İstatistikleri
χ2
Sd
χ2 /sd
NFI NNFI
CFI
IFI
GFI
AGFI SRMR RMSEA
6096.35
(p=0.000)
2486
2,45
0,94
0,97
0,97
0,69
0,66
0,96
0,072
0,063
Model veri uyumunu test eden χ2 sonuçları, verilerin modele uyumlu olmadığını
göstermektedir. Çünkü χ2 değeri anlamlı (p<.05) çıkmıştır. Bununla birlikte χ2 nin
örneklem büyüklüğünden etkilenmesi nedeniyle, model veri uyumuna karar vermede
χ2/sd oranı da kullanılmakta ve bu oranında 5 ve daha küçük olması durumunda modelveri uyumunun yeterli olduğu kabul edilmektedir (Sümer, 2000). Tablo 8’de verilen
modelin χ2/sd oranı 2.45 olduğundan, model veri uyumu kabul edilebilir sınırlar
içerisindedir.
43
SRMR ve RMSEA’de değerlerin 0.05’den küçük olması iyi bir uyum değerini,
0.08’in altında olması ise kabul edilebilir bir uyum iyiliği değerini ifade eder. Tablo
8’de bu değerlere bakıldığında model SRMR ve RMSEA indeksine göre kabul edilebilir
bir uyum değerine sahip olduğu görülmektedir. GFI ve NFI 0.90 ve üzerinde olması
kabul edilebilir, 0.95 ve üzeri olması ise iyi bir uyum iyiliği değerini gösterdiği çeşitli
kaynaklarda belirtilmektedir (Schumacker ve Lomax, 1996). AGFI ise 0.85 – 0.90 arası
kabul edilebilir; 0.90 ve üzeri iyi uyum değerini göstermektedir (Raykov ve
Marcoulides, 2000). Bu çalışmada elde edilen NFI ve IFI değerlerinde daha iyi bir
model veri uyumu sağlanırken; GFI ve AGFI değerlerinde model veri uyumu
sağlanamamıştır. Analiz sonucunda elde edilen uyum iyiliği değerleri genel olarak
istenilen ölçütlere sahiptir (Tablo 8).
44
M1
M38
M2
M39
M3
M4
M40
BAH
BUR
M5
M42
M6
M43
M7
BİL
M8
M9
M41
BAK
M44
M45
M46
M1
M47
M1
1
M1
M48
M49
2
M1
M1
M50
M51
HAL
EL
M1
M52
M1
M53
M1
M54
M55
M18
M56
M19
M20
PAZ
M57
M21
M22
M58
GİY
M23
M59
M60
M24
M61
M25
M62
M26
M63
YAB
M64
M27
M28
M65
M29
GUZ
M30
M31
M32
M66
M67
M68
YİY
M69
M33
M70
M34
KON
M35
M71
M72
M36
M73
M37
Şekil 5: Mesleki İlgi Ölçeğine Ait Ölçme Modeli
45
8.4.4. Ölçeğin Güvenirlik Çalışması
Mesleki ilgi ölçeğinin güvenirlik çalışması; pilot gruba bir defa uygulanması ve
5’li dereceleme ölçeği kullanılması nedeniyle Cronbach Alfa güvenirlik katsayısı
kullanılmıştır. Ölçeğin her bir boyuta ilişkin güvenirlik katsayıları Tablo 9’da
verilmiştir.
Tablo 9: Boyutlara Ait Alfa Güvenirlik Katsayıları
Alt Boyutlar
Cronbach
Alpha
0.85
Madde
Sayısı
6
BAK: Bakım Hizmetleri (Sosyal Hizmetler İlgisi)
HAK: Halkla İlişkiler ve Organizasyon (Sosyal kolaylaştırma
İlgisi)
PAZ: Pazarlama ve Satış Hizmetleri (İkna İlgisi)
YAB: Yabancı Diller (Dil İlgisi)
0.82
0.81
6
5
0.90
0.85
7
4
YIY: Yiyecek ve İçecek Hizmetleri (Temel Hizmetler İlgisi)
BUR: Büro Hizmetleri (Büro İşleri İlgisi)
BIL: Bilişim Teknolojileri (Teknoloji ve Bilim İlgisi)
0.87
0.83
0.94
9
5
4
EL: El Sanatları Teknolojisi (El sanatları İlgisi)
GIY: Giyim Üretim Teknolojisi (Giyim Teknolojisi İlgisi)
GUZ: Güzellik ve Bakım Hizmetleri (Kişisel Bakım Hizmetleri
İlgisi)
KON: Konaklama ve Seyahat Hizmetleri (Temel Hizmetler
İlgisi)
0.91
0.94
0.89
10
8
5
0.87
4
BAH: Bahçecilik (Ziraat Açık Alan İlgisi)
Tablo 9’a göre Cronbach alpha iç tutarlılık katsayıları en düşük 0.81 en yüksek
ise 0.94 olarak kestirilmiştir. Ölçekte yer alan maddelerin tamamı göz önünde
bulundurulduğunda ise Cronbach alpha değeri 0.97 olarak bulunmuştur. Hem
boyutlarda hem de ölçeğin tüm maddeleri üzerinden hesaplanan Cronbach alpha
değerleri yüksek güvenirlik olarak nitelendirilir (Crobach & Shavelson, 2004).
Sonuç olarak, kadın mahkûmların mesleki ilgilerinin belirlenmesi amacıyla
geçerliği ve güvenirliği sağlanmış bir ölçme aracı geliştirilmiştir. Ölçeğin nihai şeklinde
12 alt boyut yer almakta ve toplam 73 madde bulunmaktadır.
8.5. Mesleki Yeterliliklere Ait Ön Öğrenmeleri Belirleme Formları
Mesleki ön öğrenmeleri belirleme formu; proje kapsamında önerilen 45 meslek
için hazırlanmıştır. Bu formlar, mesleki ilgi ölçeği başta olmak üzere meslek tercih
formu, kişisel bilgi formu, öz değerlendirme formu gibi çeşitli ölçme araçları ile
46
KPM’de görevli uzmanın gözlemleri doğrultusunda bireylerin ilgi ve beceriye sahip
olduğu mesleklere yönlendirilmesi amacıyla kullanılır.
AMAÇ
İÇERİK
UYGULAMA
ZAMANI
UYGULAYICI
UYGULAMA
SÜRESİ
Bireylerin yönlendirildikleri mesleklerdeki yeterliliklere ait ön öğrenmeleri
belirlemek amacıyla hazırlanmıştır.
Kırk beş meslek için ayrı ayrı olmak üzere, o meslekte çalışacak bireylerin sahip
olması gereken yeterlilikler belirlenmiştir. Bu yeterlilikler ilgili meslek için
temel düzeydeki yeterlilikler arasından belirlenmiştir.
Bireylerin önceki aşamalarda kullanılan ölçme araçlarından hareketle
oluşturulan profil ve rapor doğrultusunda, dördüncü aşamada mesleki
yeterlilikleri belirleme ile beşinci aşamada mesleki yeterliliklerin doğrulanması
aşamasında kullanılabilmektedir.
Form içerisinde, kadın mahkumlar ile mesleki kurslarda görevli eğiticiler için
ilgili yer bulunmaktadır. Form önce bireyin kendisi tarafından KPM’de görevli
uzman rehberliğinde doldurulur. Bireyin okuma yazma bilmemesi durumunda
ise uzmanla yapacağı birebir görüşme doğrultusunda doldurulmaktadır. Formun
ikinci kısmı ise yönlendirildikleri kurstaki eğitici tarafından bir günlük ön eğitim
sonrası doldurulmaktadır.
Form, önce bireyin kendisi sonrada ilgili kursun eğiticisi tarafından
kullanılmaktadır. Her iki durumda formun doldurulması ortalama 5-7 dakika
sürmektedir.
8.6. Performans Görevleri / İş Testleri
Performans görevleri veya iş testleri dördüncü aşamadaki bireylerin mesleki
yeterliliklerin belirlenmesi, beşinci aşama mesleki yeterliliklerin doğrulanması ve altıncı
aşama serfikalandırma süreçlerinde, meslekler ile ilgili bilgi ve becerilerin ölçülmesi
amacıyla kullanılır. Performans görevleri (iş testleri), bütün mesleklerdeki yeterliliklere
ilişkin olarak bireylerin performanslarının ayrıntılı olarak ölçülmesine ve geribildirim
verilmesine olanak tanımaktadır. Ekte örnek olarak bir görev verilmiştir.
AMAÇ
İÇERİK
UYGULAMA
ZAMANI
UYGULAYICI
UYGULAMA
SÜRESİ
Bireylerin yönlendirildikleri mesleklerdeki yeterliliklere ait ön öğrenmeleri ve
ölçütlere yönelik olarak bireylerin performanslarını belirlemek amacıyla
hazırlanmaktadır.
Kırk beş meslek için ayrı ayrı olmak üzere, o meslekte bireylerden istenen
performansları belirlemek amacıyla hazırlanabilir.
Bireylerin önceki aşamalarda kullanılan ölçme araçlarından hareketle
oluşturulan profil ve rapor doğrultusunda, dördüncü aşamada mesleki
yeterlilikleri belirleme ile beşinci aşamada mesleki yeterliliklerin doğrulanması
ile sertifikalandırma aşamalarında kullanılabilmektedir.
Araç, kursu veren eğitici tarafından kullanılmaktadır. Ayrıca bireylerin kendi ve
akranlarının performanslarını değerlendirmeleri için katılımcılar tarafından da
kullanılmaktadır
Uygulama süresi bireylere verilen görevlere göre değişebilmektedir.
47
9. Kariyer Planlama Merkezlerinde Kariyer Planlama Süreci
Kadın mahkûmların kariyer planlama süreci altı aşamada yürütülmektedir. Bu
aşamalar sırasıyla; kabul (kayıt), tanı, yönlendirme, mesleki yeterliliklerin belirlenmesi,
mesleki yeterliliklerin doğrulanması ve sertifikalandırmadır.
9.1. Kabul
Kadın mahkûmlar için kariyer planlama sürecinin birinci adımı kabul
aşamasıdır. Kabul aşaması, bireylerin tutuklu veya hükümlü olarak kabul edildikleri
ceza infaz kurumuna geldikleri ilk günlerde Kariyer Planlama Merkezi’ne başvurusuyla
başlar. Bu aşamada Kariyer Planlama Merkezi'nin tanıtımı yapılmakla birlikte bireyin
merkeze kabulü gerçekleştirilir.
Bu aşamada ilk olarak bireyle tanışma ve kariyer planlama sürecinin tamamı
hakkında bilgi verilir.
İkinci olarak Kariyer Planlama Merkezi’nin tanıtımı amacıyla hazırlanan
broşürler ve diğer materyaller yardımıyla ceza infaz kurumunda yapılan kariyer
planlama hizmetleri hakkında bilgi verilir.
Üçüncü aşamada Kariyer Planlama Merkezi’nin misyonu, görevleri, sürecin
diğer basamakları, süreçte yönlendirilebilecekleri olası eğitim olanakları ve bir sonraki
tanı süreci hakkında bilgilerin de yer aldığı genel bir bilgilendirme yapılır.
Dördüncü olarak tutuklu ve hükümlülerin bilgilerine göre Ek 1’de verilen kayıt
formu doldurularak bireyin Kariyer Planlama Merkezi’ne kabulü gerçekleştirilir. Bu
form KPM’de görevli uzman danışmanlığında bireyle birebir ve yüz yüze görüşmeler
yapılarak doldurulmaktadır. Kabul aşamasındaki en önemli amaçlardan biri, bireyin
Kariyer Planlama Merkezi ve kariyer planlama süreci hakkında olumlu tutum
geliştirmesidir. Bununla birlikte bireyin kariyer yönetimi konusunda Kariyer Planlama
Merkezi ile işbirliği yapmasını sağlamak da önemli bir amaç olarak görülmektedir.
48
KARİYER PLANLAMA SÜRECİ
1. KABUL
2. TANI
3. YÖNLENDİRME
4. YETERLİLİKLERİN
BELİRLENMESİ
DOĞRULANMASI
SERTİFİKALANDIRILMASI
Kayıt formu
KPM ve Mesleklere yönelik
broşürlerin tanıtılması
Öz değerlendirme formu
Mesleki İlgi Ölçeği
Mesleki Tercih Formu
Koruma görevlisi
KPM Uzmanı (Sosyal
çalışan)
KPM Uzmanı
Kayıt / Kabul
KPM
15+15 dk
(30 dk)
KPM
10dk +
20dk +
5dk
(35 dk)
Sonuçların Raporlanması
KPM Uzmanı
KPM
20 dk
Mesleki Yeterliliklere ait Ön
Öğrenmelere İlişkin Formlar
KPM Uzmanı
KPM
20-25
dk
İş Testi (Görev)
Sertifika
BİTİŞ
49
Eğitici Denetimi
Mesleğe
Kurs Atölyeleri
göre süre
(KPM Uzmanı süreç ile
(İstasyon)
değişebilir
ilgili bilgilendirilmeli)
Yetkili Kurum
KPM
9.2. Tanı
Tanı aşamasında, bir önceki aşamada mesleklere ilişkin tanıtıcı broşürün
paylaşımının ardından bireylere kendi mesleki geçmişlerini/deneyimlerini, mesleklere
ilişkin ön öğrenmelerini ifade edebilmeleri için öz değerlendirme formunun (Ek 2)
doldurulması sağlanır. Bu formun doldurulması ortalama 15-20 dakika sürmektedir. Bu
süre mahkumların eğitim durumları ve anlama düzeylerine göre değişebilir. Bu form
bireyle bire bir ve yüz yüze uygulanmalıdır. Kariyer Planlama Merkezi’nde görevli
uzmanın form üzerindeki maddeleri bireye sözel olarak sorarak doldurabileceği gibi
eğitim düzeyi lise ve üniversite olan bireylerin kendisi tarafından da doldurulabilir.
Bu aşamada kullanılacak bir diğer araç ise bireylerin mesleki ilgilerini ortaya
çıkaran “Kadın Mahkûmlar İçin Mesleki İlgi Ölçeği”dir. Ölçek KPM’de görevli uzman
danışmanlığında ortalama 20-25 dakika içerisinde doldurulmaktadır.
Tanı aşamasında
son olarak bireylerin en çok sevdiği veya hiç sevmediği
meslekleri doğrudan ifade etmesine imkân tanıyan “Mesleki Tercih Formu” (Ek 3)
kullanılmalıdır. Bu araç, uzman eşliğinde ortalama 5 dakikada doldurulabilmektedir. Bu
araçlardan elde edilen bilgiler, bireyin eğitim durumu, bireyle yapılan bireysel ve grup
görüşmeleri ve diğer uygun stratejiler kullanılarak bireye ait profil analizinin
oluşturulmasında kullanılmaktadır.
Tanı aşamasında yukarıdaki araçların kullanımı dışında uzmanın bireysel ya da
grup odaklı görüşme yöntemini kullanması bütüncül değerlendirme açısından gereklidir.
Bu görüşmelerden bireylerin ön öğrenmelerine, mesleki ilgi ve becerilerine, iş
deneyimlerine ve mesleki yönelimlerine ilişkin elde ettiği bilgileri sistem üzerinde ilgili
alana yüklemelidir. Bu bilgileri diğer ölçme araçlarından elde edilen bilgilerle
karşılaştırarak kullanması önem taşımaktadır.
9.3. Yönlendirme
Bu aşamada, kayıt ve tanı aşamasında bireye uygulanan ölçme araçları,
görüşmeler ile tanıtıcı broşürler paylaşımından sonra birey için meslek alanlarına ilişkin
en uygun 3-4 meslek önerilir. Bu öneriler profilden hareketle yapılmalıdır. Bütün
araçlardan elde edilen bilgilerden hareketle oluşturulan raporlar bireyle paylaşılır.
Süreçte olası mesleklere ilişkin ön bilgi vermek amacıyla bireyle bireysel görüşme
yapılması yerinde olacaktır.
50
Bireyin profil analizi ve ceza infaz kurumlarında alabilecekleri eğitim olanakları
göz önüne alınarak, en uygun yöneltme seçenekleri belirlenir. Bireyle görüşülerek bu
yöneltme sonucu kesinleştirilir.
9.4. Yeterliliklerin Belirlenmesi
Bir önceki aşamada birey için oluşturulan profil doğrultusunda, önerilen çeşitli
mesleklerle ilgili yeterlilikler belirlenmektedir. Bu aşamada bireyler için önerilen 3 – 4
mesleğin herbiri için “Mesleki Yeterliliklere ait Ön Öğrenmelerin Değerlendirmesine
İlişkin Formlar” (Ek 10) kullanılır. Bu araçlarda sadece bireyin kendisinin dolduracağı
kısımlar KPM’de görevli uzman eşliğinde doldurulur. Doldurulan formlar görevli
uzman tarafından sisteme aktarılır. Burada birey hakkında ayrıntılı dosya (portfolyo)
oluşturulmaya başlanır. Dosya içerisinde bireyle ilgili doldurulan bütün araçlar yer
alabileceği gibi bireyle yapılan görüşmeler de yer alabilir.
9.5. Yeterliliklerin Doğrulanması
Bu aşamada bireylerin ifade ettikleri mesleki yeterliliklerin doğrulanması
yapılmaktadır. Bireyler için önerilen 3 – 4 mesleğe ait mesleki yeterlilikler, her bir
meslek için ayrı ayrı zamanlarda ve mesleğe ait atölyelerde eğitici bireyler ve uzmanlar
eşliğinde yapılmaktadır. Ek 10’da verilen formların eğitici bireyler için ayrılan kısmı bu
aşamada doldurulmaktadır. Ayrıca bu aşamada her bir mesleğin çeşitli yeterliliklerini
içinde barındıran iş testleri (görevler) bireylere uygulanır. Bu uygulamalardan elde
edilen bilgiler doğrultusunda teknik görüşmeler yapılır. Sahip olunan veya olunmayan
yeterlilikler belirlenir. Bu süreçte elde edilen bilgiler sisteme girilerek kayıt edilir.
Birey, sürecin devamına ya da sertifikalandırma sürecine yönlendirilir.
9.6. Yeterliliklerin Sertifikalanması
Bireyler, yönlendirildiği mesleki kursun sonunda Kariyer Planlama Merkezi’nde
görevli uzman, eğitici ile yapılan görüşmelere, süreçte eğitici tarafından uygulanan iş
testlerine dayanarak (görevler) sahip oldukları mesleki yeterlilikler dolayısıyla
sertifikalandırma işlemi ile resmi süreci tamamlar. Sertifikalandırmada Hayat Boyu
Öğrenme Genel Müdürlüğü’nün yanı sıra Mesleki Yeterlilik Kurumu’nun işbirliği
içerisinde bulunduğu kurumlardan yararlanılabilir. Bireye bitirmiş olduğu mesleğe ve
düzeye ilişkin sertifika verilir. Bu süreç tamamlandığında sistemdeki dosya
tamamlanarak arşive aktarılır.
51
KAYNAKÇA
Barker, K. (1995). Prior Learning Assessment: Issues and opportunities for the CLFDB.
Ottawa, ON: Canadian Labour Force Development Board.
Belanger, C.H. & Mount, J. (1998). Prior Learning Assessment and Recognition
(PLAR) in Canadian Universities, The Canadian Journal of Higher Education,
2:3, 99-120.
Blinkhorn, K.W. (1999). Prior learning assessment: An investigation of nonsponsored
learning for college credits Unpublished doctoral dissertation, Ontario Institute
for Studies in Education/University of Toronto, Canada.
Colardyn, D. and Bjørnavold, J. (2004). Validation of formal, non-formal and informal
learning: policy and practices in EU Member States. European Journal of
Education 39:69_89.
Conrad, D. (2008). Building Knowledge Through Portfolio Learning In Prior Learning
Assessment And Recognition. The Quarterly Review of Distance Education, 9: 2,
139–150.
Cronbach, Lee J.; Shavelson, Richard J. (2004). "My Current Thoughts on Coefficient
Alpha and Successor Procedures". Educational and Psychological Measurement
64 (3): 391–418.
Dewey, J. (1938). Experience and education. New York: Macmillan.
Fiddler, M., Marienau, C. & Whitaker, U. (2006). Assessing learning, standards,
principles, & procedures. Chicago: The Council for Adult & Experiential
Learning (CAEL).
Fjortoft, N.F., and Zgarrick, D.P.. (2001). Survey of prior learning assessment practices
in pharmacy education. American Journal of Pharmaceutical Education 65,
Spring: 44–53.
Harris, J. (2006). Introduction and overview of chapters. In Re-theorising the
recognition of prior learning, ed. P. Andersson and J. Harris, 1–29. Leicester:
NIACE.
52
İçli, T., Arslan, Z., Başpınar, T., Bahtiyar, M., Dinler, V. ve Altay, A., (2007).
Türkiye’nin Suçlu Profili: Cezaevlerinde Bulunan Hükümlülerin Sosyal,
Ekonomik ve Kültürel Özellikleri. 105K014 no'lu TÜBİTAK SOBAG Projesi.
Joosten-ten Brinke, D., Sluijsmans, D.M.A. & Jochems, W.M.G. (2009) Quality of
assessment of prior learning (APL) in university programmes: perceptions of
candidates, tutors and assessors, Studies in Continuing Education, 31:1, 61-76.
Kuder, G. F. (1934). Kuder Preference Record-Vocational. Chicago; Science Research
Associates.
Kuzgun, Y. (1994). Akademik benlik kavramı ölçeği. I. Eğitim Bilimleri Kongresi
Bildiriler Kitabı. Adana: Çukurova Üniversitesi.
Kuzgun, Y. (2006). Meslek Gelişimi ve Danışmanlığı. 2. Baskı. Nobel Yayın Dağıtım:
Ankara
Lester, S. (2007). Professional practice projects: APEL or development? Journal of
Workplace Learning 19, no. 3: 188–202.
Livingstone, D.W. (2000). Exploring the icebergs of adult learning: Findings of the
first Canadian survey of informal leaning practices. Canadian Journal for the
Study of Adult Education 13: 49_72.
OECD (1994). Assessment and recognition of skills and competencies, provisional
report. Paris: Directorate for Education, Employment Labour and Social Affairs.
Parker, H., Leplatre, F., & Ward, C. (1994). Identification and accreditation of skills
and knowledge acquired through life and work experience: Comparative reports
of practice in France and the UK. Mimeographed.
Pedhazur, E., & Schmelkin, L. (1991). Chapter 22. In 1st Ed. Measurement, Design and
Analysis: An Integrated Approach. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
Pişkin, M. (2011). Mesleki Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığı. 2. Bölüm: Kariyer
Gelişim Sürecini Etkileyen Faktörler. Editör: Binnur Yeşilyaprak. 1. Baskı.
Pegem Akademi: Ankara
Schumacker, R. E. & Lomax, R. G. (1996). A Beginner’s Guide to Structural Equation
Modeling. Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.
Sharf, S., R. (2006). Applying Career Development Theory to Counseling. Thomson
Learning Academic Resource Center
53
Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: temel kavramlar ve örnek uygulamalar.
Türk Psikoloji Yazıları, 3 (6) 49-74.
Sweygers, A , Soetewey, K., Meeus, W., Struyf, E. & Pieters, B. (2009). Portfolios for
Prior Learning Assessment: Caught Between Diversity and Standardization, The
Journal of Continuing Higher Education, 57:2, 92-103.
Raykov, T., & Marcoulides, G. A. (2000). A first course in structural equation
modeling. Mahwah, NJ: Erlbaum.
Telman, C. (2000). Başarıya Giden yolda Meslek Seçimi. Epsilon Yayıncılık; İstanbul
Tracey, T. J. G. (2002). Personal Globe Inventory: Measurement of the spherical model
of interests and competence beliefs. [Monograph]. Journal of Vocational
Behavior, 60,113-172.
Vlãsceanu, L., Grünberg, L., & Pârlea, D. (2004). Quality assurance and accreditation:
A glossary of basic terms and definitions. (Papers on Higher Education).
Bucharest, Hungary: UNESCOCEPES.
VLOR-Vlaamse Onderwijsraad. (2002). Prior learning assessment. A comparative study
of systems of acknowledgement in Great Britain, France, the Netherlands,
Germany and Finland. Leuven/ Apeldoorn: Garant.
Yeşilyaprak, B. (2011). Mesleki Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığı. 1. Bölüm: Mesleki
Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığına Giriş. Editör: Binnur Yeşilyaprak. 1. Baskı.
Pegem Akademi: Ankara.
http://nasilbasardik.meb.gov.tr
http://www.iskur.gov.tr/kurumsalbilgi/projeler.aspx#dltop
http://umutluyarinlara.com/dokumanlar/sunum_sodes(kurul).pptx)
http://www.iskur.gov.tr/kurumsalbilgi/raporlar.aspx#dltop
http://www.iskur.gov.tr/kurumsalbilgi/istatistikler.aspx#dltop
http://www.iskur.gov.tr/Portals/0/Duyurular/ISKUR-IMD-EgitimKitabi.pdf
http://statik.iskur.gov.tr/tr/proje_protokol/ceza_infaz.htm
http://www.tuik.gov.tr/Kitap.do?metod=KitapDetay&KT_ID=5&KITAP_ID=38
54
http://mesbil.meb.gov.tr/mesleki_rehberlik/ogrenciler/meslek_danismanligi_ile_ilgili_
bazi_kavramlar.pdf
http://www.kariyer.net/kariyer-rehberi/kariyerinizi-degistirmek-icin-10-strateji/
http://kariyer.ssu.edu.tr/
http://www.msxlabs.org/forum/meslekler/10030-kariyer-nedir.html#ixzz3FZHCdADW
http://www.kariyer.net/kariyer-rehberi/
http://www.meb.gov.tr/duyurular/duyurular2006/takvim/egitim_sistemi.html
http://mevzuat.meb.gov.tr/html/mebtesvegorevkhk_1/mebtesvegor_0.html
http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/06/01/972455/icerikler/egitimprogram_618173.html
https://www.turkiye.gov.tr/mesleki-yeterlilik-kurumu
http://www.myk.gov.tr/index.php/tr/ulusal-yeterlilikler/216-ulusal-meslek-yeterllksstem-umys
http://www.jret.org/FileUpload/ks281142/File/38.miser.pdf
http://www.deu.edu.tr/userweb/yunusemre.ozer/YOKSULLUK%20DEZAVANTAJLI
%20GRUPLAR.ppt
55
EKLER
EK 1 – Kişisel Bilgi Formu
EK 2 – Öz Değerlendirme Formu
EK 3 – Mesleki Tercih Formu
EK 4 – Kadın Mahkûmlar İçin Mesleki İlgi Ölçeği
EK 5 – Mesleki İlgi Ölçeğinin Alt Boyutlarındaki Maddelere Ait Yol Katsayıları
EK 6 – İş Testi / Performans Görevi (Örnek)
EK 7 – Dereceleme Ölçeği (Örnek)
EK 8 – Meslek Alanları ve Meslekler Listesi
EK 9 – Profil Analizi Örneği
EK 10 – Mesleki Yeterliliklere Ait Ön Öğrenmeleri Belirleme Formları
56
EK 1
Kariyer Planlama Süreci
Kişisel Bilgi Formu
1. Kimlik Bilgileri
Adı ve Soyadı:________________________________________________________________
TC. Kimlik No: ____________________________
2. Eğitim Düzeyi:
( ) Okuma yazma bilmiyor
( ) İlkokul
( ) Ortaokul
( ) Lise ( ) Üniversite
3. Mesleki Deneyim
Mesleği : ____________________ Uzmanlık Alanı: ___________________________________
Düzeyi (sertifikalı):
( )
Çırak
( ) Kalfa
( ) Usta
Meslekteki çalışma süresi (Kıdem) : ________________________________________________
Mesleki eğitim geçmişi:
( ) Eğitim aldı
( ) Eğitim almadı
Eğitim alındıysa, alınan kursun adı : _______________________________________________
Sahip olunan sertifikalar :
________________________________________________
57
3. Mesleki Bilgiler
( Türkiye’de veya yurt dışında çalıştığınız işleri düşündüğünüzde en çok çalıştığınız meslek ile
ilgili bilgileri yazınız)
Çalıştığınız İş Alanı/ Sektör : ______________________________________________________
Çalıştığınız Kurum veya Firma
(Şirketin adı doğrudan yazılmayabilir) :
______________________________________________
Çalıştığınız Bölüm : _____________________________________________________________
Bölümde/İş yerinde yaptığınız işleri kısaca açıklayınız: _________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Bu iş yerindeki/şirketteki çalışma süresi: _____ yıl _____ ay
58
EK 2
ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU
Bu form, kariyer planlama sürecinde sizin daha iyi değerlendirilmenize katkı sağlayacağını
düşündüğünüz diğer bilgileri yazmanız amacıyla hazırlanmıştır. Lütfen kendiniz ile ilgili mesleklere ait
bilgileri açık olarak yazınız.
En çok bilgi sahibi olduğum meslek : _____________________________________________________
En çok bilgi sahibi olmak istediğim meslek : _______________________________________________
En çok sevdiğim/ hoşlandığım meslek :___________________________________________________
Küçüklüğümde en çok ____________________________mesleğinde çalışmak isterdim.
İmkanım ve/veya zamanım olsa en çok ________________________mesleğinde çalışmak isterim.
Çalışacağım iş yeri ortamının özellikleri (Bu bölüme, hangi ortamlarda çalışmaktan hoşlandığınızı yazınız.
Örneğin kapalı ortamda yalnız başına çalışmak, açık ortamda birçok kişiyle birlikte çalışmak, gezerek çalışmak):
_________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
Kendime uygun bir meslekte çalıştığımda, en çok sahip olmak istediklerim:
__________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
59
EK 3
MESLEKİ TERCİH FORMU
Değerli Katılımcı,
Bu uygulama siz değerli katılımcıların ilgi alanlarına yönelik olarak en çok sevdiğiniz veya
kendinize en uygun mesleklerle en az uygun meslekleri belirlemek amacıyla hazırlanmış. Aşağıda
verilen mesleklerden en çok yapmak istediğiniz ve kesinlikle yapmak istemediğiniz beş mesleği
derecelendirerek (1.derecede en çok yapmak istediğiniz ya da yapmak istemediğiniz, 2. derecede
yapmak istediğiniz ya da yapmak istemediğiniz şeklinde) belirleyerek en altta yer alan ilgili tabloya
yazınız. Gösterdiğiniz ilgi ve özen için teşekkürler..
MESLEKLER
1.
İç Mekân Bitkileri Yetiştiriciliği
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Dış Mekân Bitkileri Yetiştiriciliği
Çiçek Düzenlemeciliği
Sebze Yetiştiriciliği
Meyve Yetiştiriciliği
Ağ İşletmenliği
Bilgisayar Teknik Servisi
Web Programcılığı
Veri Tabanı Programcılığı
Sekreterlilik
26. Organizasyon Hizmetleri (Vitrin , mekan
süslemeciliği vb.)
27. Çağrı Merkezi/Müşteri Hizmetleri
28. Hasta Bakıcılığı
29. Yaşlı Bakıcılığı
30. Engelli Bakıcılığı
31. Çocuk Bakıcılığı
32. Ön Büro Yönetimi/Hizmeti
33. Kat Hizmetleri
34. Çamaşırhane Hizmetleri
35. Kuru Temizleme
11. Yönetici Asistanlığı
36. Satışçılık/Pazarlamacılık
12.
13.
14.
15.
16.
17.
El Dokumacılığı
Halı Desinatörlüğü
Dekoratif El Sanatları
El ve Makine Nakışçılığı
Dekoratif Ev Tekstili
Kadın Giyim Modelistliği
37. Gıda Satışçılığı
38. Kantin İşletmeciliği
39. Minyatür Sanatı
40. Resim Sanatı
41. Tezhip Sanatı
42. Ebru Sanatı
18.
19.
20.
21.
22.
23.
Çocuk Giyim Modelistliği
İç Giyim Modelistliği
Kadın Terziliği
Makine Dikişçiliği (Düz Dikiş Makineciliği)
Hazır Giyim Model Makineciliği
Kuaförlük
43. Grafik Tasarımı
44. Çinicilik
45. Vitray Sanatı
46. Aşçılık
47. Pastacılık
48. Yiyecek-İçecek Servis Hizmeti
Garsonluk
49. Bulaşıkhane Hizmetleri
50. Pizzacılık
24. Güzellik Hizmetleri
25. Halkla İlişkiler
En Çok Yapmak İstediğiniz 5 Meslek
Kesinlikle Yapmak İstemediğiniz 5 Meslek
1.
2.
3.
4.
5.
1.
2.
3.
4.
5.
60
EK 4
Kadın Mahkûmlar İçin Mesleki İlgi Ölçeği
Değerli Katılımcı,
Bu çalışma; mesleki kariyer planlama sürecinde sizlerin mesleklere yönelik ilgilerinizi belirlemek
amacıyla geliştirilmiştir. Aşağıda yer alan ifadelerden hiçbirinin kesin doğru bir cevabı yoktur. Bunun
için vereceğiniz cevaplar sizin kendi (bireysel) görüşünüzü yansıtmalıdır. Her bir cümle ile ilgili
görüşünüzü belirtirken, önce cümleyi dikkatlice okuyunuz, sonra cümlede belirtilen düşüncenin, sizin
düşünce ve duygularınıza ne derecede uygun olduğunuza karar veriniz ve o seçeneği işaretleyiniz.
Verilen cümleler için
Hiç Uygun Değil
1
Uygun Değil
2
Kararsızım
Uygun
3
Tamamen Uygun
4
5
seçeneklerini aşağıdaki örneğe uygun olarak çarpı (x) ile işaretleyiniz. Bir cümleyi okuduktan sonra
aklınıza ilk geleni işaretleyiniz ve lütfen bütün cümleleri işaretlemeyi unutmayınız. (Bu ölçeği
yanıtlamak ortalama 30 dakikanızı alacaktır).
Bir mağazanın satış reyonunda çalışmak
Göstereceğiniz ilgi ve özen için şimdiden çok teşekkür ederiz.
61
Kararsızım
Uygun
1
2
3
4
Tamamen
Uygun
Uggun Değil
İfadeler
Hiç Uygun
Değil
Örnek:
5
X
Hiç
Uygun
Ugun
Değil
Değil
Kararsızı
m
Uygum
Tamamen
Uygun
İfadeler
1
2 3 4 5
Hiç Uygun
Değil
Uygun Değil
Kararsızım
Uygun
Tamamen
Uygun
1. Bahçede severek sebze/meyve yetiştirme
2. Çiçekçi dükkânını veya çiçek serasını zevkle gezme
3. Maddi durumum yeterli olduğunda severek çiçekçilik yapma
4. Doğa ile ilgili haberleri keyifle takip etme
5. Bitkilerin budama, ayıklama, gübreleme, ilaçlama işlerinde çalışmaktan hoşlanma
6. Merakla bitki üretim tekniklerini araştırma
7. Yardıma muhtaç birisine yardım etmekten mutlu olma
8. Hasta ve engelli bireylere yönelik sosyal etkinliklerde gönüllü olarak çalışma
9. Çocuklarla uzun süre bıkmadan usanmadan oyun oynama veya zaman geçirme
10. İhtiyacı olan bir kişinin yeme, içme, ilaç, temizlik gibi gereksinimlerini özenle karşılama
11. Çocuk bakımında faydalı olabilecek yayınları ve haberleri büyük bir arzu ile izleme
12. Yaşlıların ev işlerini severek yapma
13. Çağrı merkezinde usanmadan insanlara bir şeyler anlatma
14. Alışveriş merkezi veya mağazalarda insanlara istekle danışmanlık yapma
15. İnsanlarla sıkılmadan saatlerce konuşma
16. Telefon kullanarak bireylerin sorunlarını çözmekten hoşlanma
17. Düğün, sünnet, toplantı gibi her türlü organizasyon için mekan düzenlenme
18. Her tür ürünün tanıtım ve sergilenmesi için vitrin düzenleme
19. Bir ürün hakkında en ince detaylara kadar sıkılmadan tanıtım yapma
20. Bir mağazadaki ürünleri özenle raflara dizme
21. Bir mağazanın satış reyonunda çalışmaktan hoşlanma
22. Müşteri ile etkili iletişim kurarak herhangi bir ürünün satışını yapma
23. Giyim eşyaları ve aksesuarları satan bir yerde satış elemanı olarak çalışmayı sevme
24. Herhangi bir yerde kantin işletmesi kurma ve çalıştırma
25. Bilmediğim bir dili severek öğrenme
26. Yabancı dil konuşulduğunda anlamasam bile dinlemekten hoşlanma
27. Yabancı dille yayın yapan radyo veya tv leri ilgiyle izleme
28. Yabancı dil konuşan kişilerle iletişim kurmaktan hoşlanma
29. Yemek hazırlamaktan keyif alma
30. Mutfakta istek duyarak kendine özgü yemekler hazırlama
31. Bir yemek masasını çeşitli şekillerde düzenlemekten zevk alma
32. Yemekle ilgili program, dergi ve gazeteleri dikkatli bir şekilde takip etme
33. Yeni yemek tariflerini zevkle deneme
34. Pastane ürünlerini (hamur işleri) hazırlayarak sunumunu yapma
35. Lokanta, pastane gibi yeme-içme yerlerinde garson olarak çalışmak isteme
36. Büyük bir istekle pizza üretimi yapma
37. Bulaşıkları sıkılmadan temizleme
38. Bir işte bireysel olarak çalışmaktan hoşlanma
39. Bitirene kadar aynı iş üzerinde usanmadan çalışma
40. Herhangi bir yöneticinin yanında sekreterlilik yapma
41. İşyerinde günlük işleri organize etmeyi sevme
İfadeler
1
42. İş yerlerinde iletişim ve raporlaştırma gibi işleri sıkılmadan yapma
43. Bilgisayarda uzun süre sıkılmadan çalışabilme
62
2 3 4 5
44. Bilgisayarla ilgili konularda kendini geliştirmekten keyif alma
45. Bilgisayar programlama ve yazılım konularında çalışmaktan haz duyma
46. Bir dergi veya kitabın bütün tasarımını bilgisayar ortamında yapmayı sevme
47. Kuyumculuk gibi ince el işçiliği gerektiren mesleklerde istekle kendini geliştirme
48. Yaratıcılığın kullanılabileceği sanatsal etkinlikleri (Ebru, resim, minyatür, hat vb) sabırla
yapabilme
49. Çini, seramik ve cam ürünler üzerine süsleme motiflerini çizme
50. Çini, seramik ve cam atölyelerinde çinici olarak çalışmayı sevme
51. Farklı takı tasarımları üzerinde çalışmaktan hoşlanma
52. Dikiş / nakış makinesinde çeşitli dekoratif desenler yapmayı sevme
53. Dikiş nakış makinasıyla yapılabilecek bütün desenleri merakla araştırma
54. Severek iğne oyası yapma
55. Ev süs eşyalarının tasarımını ve üretimini sıkılmadan yapma
56. Halı, kilim dokumaktan zevk alma
57. Kişiye özel kıyafet tasarımını heyecanla yapma
58. Güzel ve şık bir kıyafet için uzun süre hiç yorulmadan çalışabilme
59. Kıyafetler üzerine makine dikişçiliği ile çeşitli tasarımlar yapmayı isteme
60. Bütün günümü bir dikiş makinasının başında seve seve geçirme
61. Kadın giyimine yönelik kalıp çıkarak dikilmesini sağlama
62. Çocuk giyimine yönelik kalıp çıkarmaktan hoşlanma
63. İç giyime ait temel ve model kalıp hazırlamaktan sıkılmama
64. Dikiş makinesi ile uygun dikiş tekniklerini kullanarak giysi üretimi yapma
65. Saç kesimi, boyama, şekillendirmeye ilişkin işlemleri yapmaktan hoşlanma
66. Bireylerin cildini analiz ederek cilt bakımlarını yapma
67. Makyaj teknikleri ile ilgili işlemleri tekniğine uygun yapmayı sevme
68. El ve ayak bakım işlemlerini yapmaktan hoşlanma
69. Masaj uygulamasına ilişkin işlemleri yapmayı isteme
70. Otel, pansiyon gibi işletmelerde oda ve kat hizmetlerini sıkılmadan yürütme
71. Otellerde konukları karşılama, oda satışı yapma ve konuk istekleriyle dikkatle
ilgilenme
72. Otellerdeki çamaşırhanelerde yıkama, ütüleme, depolama işlemlerini severek yapma
73. Konaklama tesislerinde kuru temizleme işlemlerini sıkılmadan yapma
63
EK 5
Mesleki İlgi Ölçeği Oniki Alt Boyutundaki Maddelerin Standartlaştırılmış Yol Katsayıları
Maddeler
Standartlaştırılmış Yol
Maddeler
Standartlaştırılmış Yol
Katsayısı
Katsayısı
1. Boyut: Bahçecilik (Ziraat Açık Alan İlgisi)
7. Boyut: Büro Hizmetleri (Büro İşleri İlgisi)
m1
0.72
m38
0.57
m2
0.74
m39
0.43
m3
0.61
m40
0.70
m4
0.63
m41
0.89
m5
0.75
m42
0.88
m6
0.72
8. Boyut: Bilişim Teknolojisi (Teknoloji ve Bilim
İlgisi)
m43
0.89
2. Boyut: Bakım Hizmetleri (Sosyal Hizmetler İlgisi)
m7
0.54
m44
0.89
m8
0.68
m45
0.93
m9
0.61
m46
0.88
m10
0.75
9. Boyut: El Sanatları Teknolojisi (El Sanatları
İlgisi)
m11
0.61
m47
0.60
m12
0.73
m48
0.68
m49
0.69
3. Boyut: Halka İlişkiler ve Organizasyon (Sosyal
Kolaylaştırma İlgisi)
m13
0.66
m50
0.65
m14
0.76
m51
0.65
m15
0.51
m52
0.83
m16
0.69
m53
0.85
m17
0.70
m54
0.69
m55
0.71
4. Boyut: Pazarlama ve Satış Hizmetleri (İkna İlgisi)
m18
0.74
m56
0.74
m19
0.76
10. Boyut: Giyim Üretim Teknolojisi (Giyim
Teknolojisi İlgisi)
m20
0.75
m57
0.73
m21
0.79
m58
0.71
m22
0.76
m59
0.84
m23
0.75
m60
0.83
m24
0.66
m61
0.83
m62
0.84
5. Boyut: Yabancı Diller (Dil İlgisi)
m25
0.74
m63
0.81
m26
0.76
m64
0.87
m27
0.77
11. Boyut: Güzellik ve Bakım Hizmetleri (Kişisel
Bakım Hizmetleri İlgisi)
m28
0.77
m65
0.79
m66
0.85
6. Boyut: Yiyecek ve İçecek Hizmetleri (Temel
Hizmetler İlgisi)
m29
0.73
m67
0.83
m30
0.75
m68
0.73
m31
0.76
m69
0.70
m32
0.73
12. Boyut: Konaklama ve Seyahat Hizmetleri
m33
0.78
m70
0.71
m34
0.75
m71
0.64
m35
0.52
m72
0.90
m36
0.67
m73
0.92
m37
0.40
64
EK 6
Performans Görevi
Verilme Amacı
Bu çalışma ile bireylerin aşçılık mesleğinin yeterliliklerine sahip olma düzeylerini belirlemek
amaçlanmaktadır. Bu yeterlilik düzeyini belirleme çalışması ön öğrenmeleri ya da alınan aşçılık
eğitimi sonrası sahip olunan yeterlilikleri kontrol etme amaçlı olabilir. Bu çalışmada bireylerden
gerçek çalışma ortamında aşçıların hazırlaması gereken bir çorbayı (kremalı, taneli veya püreli, berrak
ya da soğuk çorba çeşitlerinden birini) hazırlamaları istenmektedir. “Çorbayı hazırlama” performansı
ile bireylerin çorba çeşitleri ve çorba çeşitlerini hazırlama yöntemlerine ilişkin bilgi ve beceri
düzeylerini ortaya koymaları amaçlanmaktadır.
Bu çalışmada ayrıca bireylerden çorba hazırlarken, çalışma alanında iş sağlığı güvenliği ve
çevre koruma önlemlerini almaları; iş organizasyonu yapmaları; hijyen ve gıda güvenliği yöntemlerini
uygulamaları, temel malzemelerin hazırlıklarını yapmaları; çorbayı istenilen sürede hazırlamaları ve
hazırlanan çorbanın ürün niteliklerinin değerlendirilmesi için servise sunmaları da istenmektedir.
Bütün bu etkinlikler ile bir aşçının yiyecek ve içecek hazırlama ana görevini etkililikle yapmasında
sahip olması gereken diğer yeterliliklerin de değerlendirilmesini amaçlamaktadır.
Bu performans çalışması ile bireyin ön öğrenmelerinin aşçılık mesleğinin gerektirdiği
yeterlilikler için uygun olup olmadığının saptanacak ve bireyin geliştirmesi gereken yeterlilik
düzeyleri belirlenecektir. Böylece bundan sonra bireyin mesleki gelişimi açısından alması gereken
eğitimin kapsam ve düzeyi de belirlenerek birey, mesleki eğitimde kendisini sertifikaya ya da
diplomaya götürecek eğitime yönlendirilmiş olacaktır.
Not: Bu görev, kariyer planlama sürecinin mesleki yeterliliklerinin doğrulanması aşaması ile
sertifilandırma aşamalarında bireylerin bilgi, beceri ve yeteneklerini belirlemek ve izlemek amacıyla
kullanılan iş/performans görevlerine örnek olması amacıyla hazırlanmıştır.
65
Meslek (AŞÇI)
Performans Görevi
Düzey
Beklenen
Performans
Puanlama
Yöntemi
Iş güvenliği,
Organizasyon,
Tat,
Sunum Yapma
Dereceli Puanlama
Anahtarı
Yeterlilikler:
1. Çalışma sahasında ve görev sürecinde
İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) ve çevre
koruma önlemlerini alır.
2. İş sürecini organize eder.
3. İş sürecinde hijyen ve gıda güvenliği
yöntemlerini uygular.
4. Temel malzemelerin çorbaya hazırlık
işlemlerini uygular
5. Çorba çeşitlerini hazırlar
6. Çorbaları sunuma hazırlar.
Seviye 4
Merhabalar,
Aşçı (Seviye 4), işletme ve bölüm yönelimleri doğrultusunda,
standart reçete ve mönü hazırlama, yerel, ulusal ve dünya
mutfaklarına ait çorba ve konsomeleri, sıcak ve soğuk sosları,
hamur işi yemeklerini, et ve su ürünleri yemeklerini, sebze ve
kuru baklagillerden yapılan yemekleri, zeytinyağlıları, pilav ve
makarnaları, sıcak-soğuk mezeleri, salataları, garnitürleri ve
tatlıları reçete/mönülere ve hijyen kurallarına uygun olarak
hazırlama ve servis için sunuma hazır hale getirme bilgi ve
becerisine sahip kişidir.
Yapılan değerlendirmeler sonucunda sizin de aşçılık mesleğine
ilginiz ve bu mesleğin yeterliliklerine ilişkin ön öğrenmelere
sahip olduğunuz anlaşılmıştır. Bu ilgi ve ön öğrenmelerinizi
kontrol amaçlı olarak size sağlanan gerçek çalışma koşullarında
ve malzemelerle aşağıda belirtilen etkinlikleri yapmanız
beklenmektedir:
1. Sizden istenen çorba çeşidini hazırlayınız.
2. Hazırladığınız çorbayı ürün nitelikleri açısından
değerlendirmek üzere ilgili değerlendirme ekibine sununuz.
Çalışmanızı Yaparken Aşağıdaki Noktalara Dikkat Etmelisiniz.








Çalışma sahasında ve görev sürecinde İSG ve çevre koruma önlemlerini almalısınız
İş sürecinizi organize etmelisiniz.
İş sürecinde hijyen ve gıda güvenliği yöntemlerini uygulamalısınız.
Sizden istenen çorbanın temel malzeme hazırlığını yapmalısınız
Çorbayı size verilen reçetenin işlem basamaklarına uygun olarak hazırlamalısınız
Çorbayı sizden istenilen sürede hazırlamalısınız
Çorbayı hazırladıktan sonra çalışma ortamını temizlemeli ve düzenlemelisiniz.
Tüm etkinlikleri bireysel olarak gerçekleştirmelisiniz.
Çalışmanın Değerlendirilmesi
Çalışma “İş Sağlığı Güvenliği (İSG) ve Çevre Koruma, İş Organizasyonu, Hijyen ve Gıda güvenliği,
Temel Malzeme Hazırlığı, Çorba Hazırlama Süreci, Sunum, Ürün Nitelikleri, Süre ve Çalışma
Ortamının Temizliği ve Düzenlenmesi” ölçütleri dikkate alınarak değerlendirilecektir.
66
DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI
Performans Düzeyi
Ölçütler
İş Sağlığı
Güvenliği
(İSG) ve Çevre
Koruma
İş
Organizasyonu
Hijyen ve Gıda
güvenliği
Önemli
Eksiklikleri Var
(1)
Çalışma sahasında
ve görev
sürecinde İSG ve
çevre koruma
önlemlerinin çok
azını uyguladı.
Tezgâhını
düzenleme, araçgereçleri
düzenleme,
çalışma akışını
sağlama gibi
mutfak çalışma
sistem ve
kurallarını
uygulamada
oldukça yetersiz
Çorba hazırlama
sürecinde kişisel,
ürün, gıda
malzemeleri,
araç-gereç,
ekipman ve
üretim alanı ile
ilgili hijyen ve
sanitasyon
yöntemlerini
uygulama yetersiz
Temel
Malzeme
Hazırlığı
Çorba
hazırlamada
kullanacağı temel
malzemelerin
hazırlık
işlemlerini
uygulamada
yetersiz
Çorba
Hazırlama
Süreci
Çorbaların ön
hazırlığını da
kapsayan işlem
basamaklarının
tamamen
uygulamada
yetersiz
Çorba sunumunda
kullanacağı araçgereci sunuma
hazırlama,
çorbayı uygun
ısıda tutma,
çorbayı servis
kabına alma ve
çorbayı dekore
Sunum
Geliştirilmesi
Gerekir
(2)
ve görev
sürecinde İSG ve
çevre koruma
önlemlerinin
belirli bir kısmını
uyguladı.
Çalışma tezgâhını
düzenleme,
sağlama gibi
mutfak çalışma
sistem ve
kurallarını
uygulamada
kısmen yeterli
Çorba hazırlama
ürün, gıda
malzemeleri,
araç-gereç,
ekipman ve
üretim alanı ile
ilgili hijyen ve
sanitasyon
yöntemlerini
uygulama kısmen
yeterli
Çorba
hazırlamada
kullanacağı temel
malzemelerin
hazırlık
işlemlerinin belirli
bir kısmını
uygulamada
yeterli
Çorbaların ön
hazırlığını da
kapsayan işlem
basamaklarının
belirli bir kısmını
uygulamada
yeterli
Çorba sunumunda
hazırlama,
çorbayı uygun
ısıda tutma,
çorbayı servis
kabına alma ve
çorbayı dekore
67
Başarılı
(3)
Oldukça Başarılı
(4)
ve görev
sürecinde İSG ve
çevre koruma
önlemlerinin
çoğunluğunu
uyguladı.
düzenleme,
sağlama gibi
mutfak çalışma
sistem ve
kurallarını
uygulamada
çoğunlukla yeterli
Çorba hazırlama
ürün, gıda
malzemeleri,
araç-gereç,
ekipman ve
üretim alanı ile
ilgili hijyen ve
sanitasyon
yöntemlerini
uygulama yeterli
ve görev
sürecinde İSG ve
çevre koruma
önlemlerinin
tamamını
uyguladı.
düzenleme,
sağlama gibi
mutfak çalışma
sistem ve
kurallarını
uygulamada
tamamen yeterli
Çorba hazırlama
ürün, gıda
malzemeleri,
araç-gereç,
ekipman ve
üretim alanı ile
ilgili hijyen ve
sanitasyon
yöntemlerini
uygulama çok
yeterli
Çorba
hazırlamada
kullanacağı temel
malzemelerin
hazırlık
işlemlerini
uygulamada
tamamen yeterli
Çorba
hazırlamada
kullanacağı temel
malzemelerin
hazırlık
işlemlerinin
çoğunluğunu
uygulamada
yeterli
Çorbaların ön
hazırlığını da
kapsayan işlem
basamaklarının
çoğunluğunu
uygulamada
yeterli
Çorba sunumunda
hazırlama,
çorbayı uygun
ısıda tutma,
çorbayı servis
kabına alma ve
çorbayı dekore
Çorbaların ön
hazırlığını da
kapsayan işlem
basamaklarını
uygulamada
tamamen yeterli
Çorba sunumunda
hazırlama,
çorbayı uygun
ısıda tutma,
çorbayı servis
kabına alma ve
çorbayı dekore
Başarı
Puanı
Çorbanın
nitelikleri
(Ürün
nitelikleri)
Süre
Çalışma
Ortamının
temizliği ve
düzenlenmesi
etmede yetersiz
etmede kısmen
yeterli
etmede yeterli
etmede çok yeterli
Çorba renk, koku,
kıvam ve tat
açısından istenilen
özelliklere sahip
değil
Çorbayı istenilen
süreden ½ saat
sonra hazırladı
Çorba renk, koku,
kıvam ve tat
özelliklere kısmen
sahip
Çorbayı istenilen
süreden 15 dakika
sonra hazırladı
Çorba renk, koku,
kıvam ve tat
özelliklere
oldukça sahip
Çorbayı istenilen
süreden 5 dakika
sonra hazırladı
Çorba hazırlama
ve sunumundan
sonra çalışma
ortamını
temizleme ve
düzenlemede
yetersiz
Çorba hazırlama
ve sunumundan
sonra çalışma
ortamını
temizleme ve
düzenlemede
kısmen yeterli
Çorba hazırlama
ve sunumundan
sonra çalışma
ortamını
temizleme ve
düzenlemede
oldukça yeterli
Çorba renk, koku,
kıvam ve tat
özelliklere
tamamen sahip
Çorbayı tam
istenilen süre
içerisinde
hazırladı
Çorba hazırlama
ve sunumundan
sonra çalışma
ortamını
temizleme ve
düzenlemede çok
yeterli
68
EK 7
DERECELEME ÖLÇEĞİ
Açıklama: Bu ölçek Aşçılık Mesleğinin “Çorbaları İstenilen Nitelikte Hazırlayabilme” yeterliliğini gözleyerek
ölçmek üzere hazırlanmıştır. Gözlenecek süreç davranışlarını ve ürün niteliklerini derece değerine göre
puanlayınız.
Derece Değerleri: Çok İyi: 4
İyi: 3
Orta: 2
Kötü: 1
Gözlenmedi: 0
ÖĞRENCİLER
A
B
C
GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR
İş Sağlığı Güvenliği ve Çevre Koruma

Kişisel Koruyucu Donanımı kuşanma (Pantolon ve uzun kollu
gömlekten oluşan iş elbisesi, önlük, kep, iş ayakkabısı veya
terlik, maske vb.).

İşe başlamadan önce aksesuarlarını çıkarma

Ocakları ve fırınları emniyet talimatlarına uygun olarak kullanma

Ekipmanları emniyet talimatlarına uygun olarak kullanma
(mikser, kıyma makinesi, soğan doğrama makinesi, öğütme
makinesi, bıçaklar, vb.).

Mutfak çalışma mekânlarında güvenlik önlemlerini alma
(zeminlere dökülen yağ, krema vb. maddeler, tüpler için güvenli
mesafe, vb.).
İş Organizasyonu

Çalışma tezgâhlarını işe göre ayırma ve düzenlenme

Araç-gereçleri düzenleme

Çalışma akışını sağlama (planlama)

Zamanlama

Ekonomik olma
Hijyen ve Gıda Güvenliği

Kişisel hijyen ve sağlık uygulamaları

Gıda malzemeleri hijyeni ve sanitasyonu

Araç-gereç hijyeni ve sanitasyonu

Ekipman hijyeni ve sanitasyonu

Üretim alanı hijyeni ve sanitasyonu

Ürün hijyen ve sanitasyonu
Çorba hazırlamada kullanılan temel malzemelerin hazırlık işlemlerini
uygulama
Çorba Hazırlama (Süreç)

Çorbalarda kullanılacak besleyici suyu hazırlama

Çorbalara kıvam verici ve bağlayıcıları hazırlama

İzlenecek işlem basamaklarına uyarak ürünü hazır hale getirme
Sunum

Sunumda kullanılacak gerekli araç-gereçleri ve sosu sunuma
hazırlama

Sunulacak çorbayı uygun ısıda tutma

Sunulacak çorbayı servis kaplarına alma

Sunum tabağını çorbayı ve garnitürlerini, porsiyon miktarlarını
ayarlayarak dekore etme
Ürün

Çorbanın Görünümü

Çorbanın Tadı

Çorbanın Kıvamı

Çorbanın Rengi
Çorbayı zamanında hazırlama
TOPLAM TAM PUAN (30X4=120) NOT
Not: Bu ölçek, mesleki yeterliliklerin doğrulanması sürecince bireylerin bilgi, beceri ve yeteneklerinin
belirlenmesi amacıyla kullanılabilecek araçlara örnek olması amacıyla hazırlanmıştır.
69
EK 8
MESLEK ALANI, MESLEK, MESLEK SEVİYELERİ, MESLEK ELEMANI
TANIMLARI, GİRİŞ KOŞULLARI VE İSTİHDAM ALANLARI
ALAN: BAHÇECİLİK
MESLEK: İÇ MEKÂN BİTKİLERİ YETİŞTİRİCİLİĞİ
MESLEK SEVİYESİ: 4 SEVİYE
MESLEK ELEMANI TANIMI: İş organizasyonu yapan, tohum, çelik, daldırma, ayırma, aşı,
soğanla fide üreten, dikim ortamını hazırlayarak dikim yapan, kültürel bakım işlerini gerçekleştirerek
ürünü pazara hazırlama bilgi ve becerisine sahip kişidir.
GİRİŞ KOŞULLARI:
1. İlköğretimi tamamlamış olmak.
2. Mesleğin gerektirdiği iş ve yeterlilikleri yapacak bedensel ve fiziksel özelliklere sahip olmak
İSTİHDAM ALANLARI: Mesleğin gerektirdiği yeterlilikleri kazanan bireyler tarım sektöründe; dış
mekân işletmeleri, süs bitkileri (iç mekân ve kesme çiçek) seraları, meyve bahçeleri, sebze bahçeleri,
fidanlıklar, çiçekçi dükkânları vb. yerlerde çalışabilirler.
ALAN: BAHÇECİLİK
MESLEK: DIŞ MEKÂN BİTKİLERİ YETİŞTİRİCİLİĞİ
MESLEK ELEMANI TANIMI: İş organizasyonu yapan, tohumla, çelikle, aşıyla fidan üreten, ürünü
ekime dikime hazırlayan, dikim işlemini gerçekleştiren, bitkilerin kültürel bakımını üstlenen, fidanları
söken ve pazara hazırlayan, alet ve ekipmana bakım yapma bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.
mekân işletmeleri, süs bitkileri(iç mekân ve kesme çiçek) seraları, meyve bahçeleri, sebze bahçeleri,
fidanlıklar, çiçekçi dükkânları vb. yerlerde çalışabilirler.
ALAN: BAHÇECİLİK
MESLEK: ÇİÇEK DÜZENLEMECİLİĞİ
MESLEK ELEMANI TANIMI: İş organizasyonu yapan, vitrin hazırlayan, değişik çiçek
düzenlemeleri (buket, sepet, çelenk vb.) yapan, çiçekçilik organizasyonlarını gerçekleştiren, maliyet
hesabını yaparak kayıt tutabilen, Meslekî eğitim faaliyetlerini yürütme işini kendi başına ve belirli bir
süre içerisinde yapma becerisine sahip nitelikli kişidir.
GİRİŞ KOŞULLARI
mekân işletmeleri, süs bitkileri seraları, peyzaj büroları, fidanlıklar, park –bahçeler, otel, fabrika, tatil
köyü vb. yerlerde çalışabilirler.
70
ALAN: BAHÇECİLİK
MESLEK: SEBZE YETİŞTİRİCİLİĞİ
MESLEK ELEMANI TANIMI: İş organizasyonu yapan, tohumdan fide üreten, toprağı ekim dikime
hazırlayarak ekim dikim işlemini yapan, bitkilerin bakım ve kültürel işlemlerini yürüten, ürünü hasat
ederek hasat sonrası işlemleri gerçekleştiren, meslekî eğitim faaliyetlerini yürütme bilgi ve becerisine
sahip nitelikli kişidir.
GİRİŞ KOŞULLARI
mekân işletmeleri, süs bitkileri (iç mekân ve kesme çiçek) seraları, sebze bahçeleri, fidanlıklar, gıda
sektörü (konserve, salça, dondurulmuş gıda) vb. yerlerde çalışabilirler.
ALAN: BAHÇECİLİK
MESLEK: MEYVE YETİŞTİRİCİLİĞİ
MESLEK ELEMANI TANIMI: İş organizasyonunu yapan, fidan üreten, toprağı dikime hazırlayıp
dikim yapan, kültürel bakım işlemlerini üstlenen, meyvelerin hasadını yapan, budama işlemlerini
yürüten, alet ekipmanın bakımını yapma bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.
2. Mesleğin gerektirdiği işleri ve yeterlilikleri yapacak bedensel ve fiziksel özelliklere sahip olmak.
mekân işletmeleri, süs bitkileri(iç mekân ve kesme çiçek) seraları, meyve bahçeleri, sebze bahçeleri,
fidanlıklar vb. yerlerde çalışabilirler.
ALAN: BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ
MESLEK: AĞ İŞLETMENLİĞİ
MESLEK ELEMANI TANIMI: Bilgisayar sistemlerinin donanım ve yazılım kurulumu, ağ
sistemlerinin kurulumu, yönetimi ve ağ ortamı üzerinde yaşanabilecek sorunlar, çözüm yolları ve geniş
ağ sistemleri yönetimi yeterliliklerine sahip nitelikli kişidir.
GİRİŞ KOŞULLARI
İSTİHDAM ALANLARI: Mesleğin gerektirdiği yeterlilikleri kazanan bireyler Bilişim Teknolojileri
sektöründe; bilgisayar teknik servisi hizmeti veren bilgisayar firmalarında, kamu kurum ve
kuruluşlarında; ağ kurulum ve yönetimi hizmeti veren ya da bu hizmete ihtiyaç duyan firma, kamu
kurum ve kuruluşlarında; kullanıcı ara yüzüne sahip uygulama ve veri tabanı programları kullanımı ve
yönetimi hizmeti veren ya da bu hizmetlere ihtiyaç duyan firma, kamu kurum ve kuruluşlarında; web
tasarımı hizmeti veren veya web ortamında çalışan etkileşimli programlar hazırlayan yazılım
şirketlerinde ya da bu hizmetlere ihtiyaç duyan firma, kamu kurum ve kuruluşlarında vb. yerlerde
çalışabilirler.
71
MESLEK: BİLGİSAYAR TEKNİK SERVİSİ
MESLEK SEVİYESİ: 4. SEVİYE
MESLEK ELEMANI TANIMI: Bilgisayar sistemlerinin donanım ve yazılımı kurulumu, bakım ve
arıza giderme işlemleri ve bilgisayar ile kontrol edilebilen sistemler kurma yeterliliklerine sahip
nitelikli kişidir.
İSTİHDAM ALANLARI: Mesleğin gerektirdiği yeterlilikleri kazanan bireyler Bilişim sektöründe;
Bilgisayar teknik servisi hizmeti veren bilgisayar firmalarında, kamu kurum ve kuruluşlarında, Ağ
kurulum ve yönetimi hizmeti veren ya da bu hizmete ihtiyaç duyan firma, kamu kurum ve
kuruluşlarında, Kullanıcı ara yüzüne sahip uygulama ve veri tabanı programları kullanımı ve yönetimi
hizmeti veren ya da bu hizmetlere ihtiyaç duyan firma, kamu kurum ve kuruluşlarında, Web tasarımı
hizmeti veren veya web ortamında çalışan etkileşimli programlar hazırlayan yazılım şirketlerinde ya
da bu hizmetlere ihtiyaç duyan firma, kamu kurum ve kuruluşlarında vb. yerlerde çalışabilirler.
MESLEK: WEB PROGRAMCILIĞI
MESLEK ELEMANI TANIMI: Bilgisayar sistemlerinin donanım ve yazılım olarak kurulumunu
bilgilerinin yanında, web site ara yüzünü tasarlama, internet uygulamaları geliştirme, veritabanı
kullanma, yazılım geliştirme, hata giderme becerilerine sahip nitelikli kişidir.
MESLEK: VERİTABANI PROGRAMCILIĞI
MESLEK ELEMANI TANIMI: Bilgisayar sistemlerinin donanım ve yazılım olarak kurulumunu
bilgilerinin yanında, veritabanı ve programlama dilinin kurulumu, veri tabanının oluşturulması ve
yönetimi, kullanımı, yazılım geliştirme, hata giderme, bakım yapma, yedek alma becerilerine sahip
nitelikli kişidir.
GİRİŞ KOŞULLARI
72
ALAN: BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK
MESLEK: SEKRETERLİK
MESLEK ELEMANI TANIMI: Kendi başına ve belirli bir süre içerisinde, büro makinelerini
kullanarak, büro içi ve dışı iletişimi sağlama, günlük işleri organize etme, belge düzenleme ve
dosyalama işlemleri organize etme bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.
GİRİŞ KOŞULLARI
1. Okuma yazma bilmek veya ilkokul mezunu olmak.
İSTİHDAM ALANLARI: Mesleğin gerektirdiği yeterlilikleri kazanan bireyler Büro Yönetimi ve
Sekreterlilik alanında; Küçük veya büyük ölçekli işletmelerde, Resmi ve özel kurumlarda, Kendi
işyerinde vb. yerlerde çalışabilirler.
ALAN: BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK
MESLEK: YÖNETİCİ ASİSTANLIĞI
MESLEK ELEMANI TANIMI: Büro yönetimi, iletişim, organizasyon ve belgeleme işlemlerini
yapabilme bilgi ve becerisine sahip kişidir.
İSTİHDAM ALANLARI: Mesleğin gerektirdiği yeterlilikleri kazanan bireyler Büro Yönetimi ve
Sekreterlilik alanında; Küçük veya büyük ölçekli işletmelerde, Resmi ve özel kurumlarda
çalışabilirler.
ALAN: EL SANATLARI TEKNOLOJİSİ
MESLEK: EL DOKUMACILIĞI
MESLEK SEVİYESİ: 4.SEVİYE
MESLEK ELEMANI TANIMI: İpleri boyama, dokuma araç gereçlerini kullanma, dokumaya
hazırlık yapma, dokuma yapma ve dokumayı bitirme yeterliliklerini kazandırmaya yönelik bilgi ve
becerisine sahip nitelikli kişidir.
GİRİŞ KOŞULLARI
İSTİHDAM ALANLARI: Mesleğin gerektirdiği yeterlilikleri kazanan bireyler El Sanatları
Teknolojisi alanında; Dokuma fabrikaları, Dokuma ve boya atölyeleri, Halı deseni hazırlayan
işletmeler, Turistlik ve hediyelik eşya üretimi yapan işletmeler, El halısı dokuyan atölyeler, Desen
üretimi yapan işletmeler, Kendi işyerinde veya evinde vb. yerlerde çalışabilirler.
MESLEK: HALI DESİNATÖRLÜĞÜ
MESLEK ELEMANI TANIMI: Halı desenini elde ve bilgisayarda hazırlama ve deseni
renklendirme, araç gereçlerini kullanma ve dokuma yapma yeterliliklerine sahip nitelikli kişidir.
GİRİŞ KOŞULLARI
73
Teknolojisi alanında; Dokuma fabrikaları, Dokuma ve boya atölyeleri, Halı deseni hazırlayan
işletmeler, Turistlik ve hediyelik eşya üretimi yapan işletmeler, El halısı dokuyan atölyeler, Desen
üretimi yapan işletmeler, Kendi işyerinde veya evinde vb. yerlerde çalışabilirler.
MESLEK: DEKORATİF EL SANATLARI
MESLEK ELEMANI TANIMI: Geleneksel ve yöresel ürün hazırlama, giyim ve ev aksesuarları
yapma yeterliliklerine sahip nitelikli kişidir.
Teknolojisi alanında; Moda evleri, Çeyiz yapan işletmeler, Turistlik ve hediyelik eşya üretimi yapan
işletmeler, Kendi işyerinde veya evinde vb. yerlerde çalışabilirler.
MESLEK: EL VE MAKİNE NAKIŞÇILIĞI
MESLEK ELEMANI TANIMI: El ve makine nakışları tekniklerine uygun desen araştırıp
hazırlayabilen, araç-gereci işlemeye hazırlayabilen ve el ve makine nakış tekniklerini uygulayabilen
bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.
Teknolojisi Alanında; Turistlik ve hediyelik eşya üretimi yapan işletmeler, Desen üretimi yapan
işletmeler, Çeyiz yapan işletmeler, El Nakışı üretimi yapan atölyeler, Makine Nakışı üretimi yapan
atölyeler, Moda evleri, Kendi iş yerleri veya evinde vb. yerlerde çalışabilirler.
MESLEK: DEKORATİF EV TEKSTİLİ
MESLEK ELEMANI TANIMI: Dekoratif ev tekstiline ilişkin, evlerde kullanılan tekstil ürünlerini,
çeyiz ürünlerini ve dekoratif ev aksesuarlarını hazırlayabilen ayrıca sanayi makinelerini kullanabilen,
mesleğinin yeterliliklerine sahip nitelikli kişidir.
İSTİHDAM ALANLARI: Mesleğin gerektirdiği yeterlilikleri kazanan bireyler Ev Tekstili
sektöründe; Turistik ve hediyelik eşya üretimi yapan işletmeler, Çeyiz yapan işletmeler, Perdeciler,
Döşemeciler, Mefruşat mağazaları, Ev tekstili işletmeleri vb. çalışabilirler.
ALAN: GİYİM ÜRETİM TEKNOLOJİSİ
MESLEK: KADIN GİYİM MODELİSTLİĞİ
74
MESLEK ELEMANI TANIMI: Kadın giyimine ait temel ve model uygulamalı kalıp, şablon, seri ve
pastal planını hazırlayan, ürüne uygun malzeme tespit ederek numune dikiminin yapılmasını sağlayan
nitelikli kişidir.
İSTİHDAM ALANLARI: Mesleğin gerektirdiği yeterlilikleri kazanan bireyler Giyim-Hazır Giyim
sektöründe; Atölyeler, Hazır giyim işletmeleri, Modaevi-Butikler, Kendi iş yerleri vb. yerlerde
çalışabilirler.
MESLEK: ÇOCUK GİYİM MODELİSTLİĞİ
MESLEK ELEMANI TANIMI: Çocuk giyimine ait temel ve model uygulamalı kalıp, şablon, seri ve
nitelikli kişidir.
çalışabilirler.
MESLEK: İÇ GİYİM MODELİSTLİĞİ
MESLEK ELEMANI TANIMI: İç Giyime ait temel ve model uygulamalı kalıp, şablon, seri ve
nitelikli kişidir.
çalışabilirler.
MESLEK: KADIN TERZİLİĞİ
MESLEK ELEMANI TANIMI: Siparişe göre kadın giysileri dikmek için müşteriyi model ve
malzeme seçimi konusunda yönlendiren, provalı giysi dikimi yapan, moda ve güncel akımları takip
eden nitelikli kişidir.
çalışabilirler.
75
MESLEK: MAKİNE DİKİŞÇİLİĞİ (DÜZ DİKİŞ MAKİNECİLİĞİ)
MESLEK ELEMANI TANIMI: Düz sanayi dikiş makinesi ile uygun dikiş tekniklerini kullanarak
giysi üretimi yapma bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.
çalışabilirler.
MESLEK: HAZIR GİYİM MODEL MAKİNECİLİĞİ
MESLEK ELEMANI TANIMI: Modelist tarafından verilen dikim talimatına göre model ve
malzeme özelliğine uygun kadın, erkek, çocuk ve iç giyim numune dikimi yapma, iş geliştirmeye
yönelik önerilerde bulunma bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.
çalışabilirler.
ALAN: GÜZELLİK ve SAÇ BAKIM HİZMETLERİ
MESLEK: KUAFÖR
MESLEK ELEMANI TANIMI: Kuaför; saç ve sakal kesimi, renklendirme, şekillendirme ve
bakımına ilişkin işlemleri, kendi başına ve belirli bir süre içerisinde, estetik yorum katarak, yapma
bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.
İSTİHDAM ALANLARI: Kuaför kazandıkları yeterlilikler doğrultusunda; Bayan ve erkek kuaför
salonlarında, Güzellik salonları ve merkezlerinde, TV kanallarında, Tiyatro salonlarında, Sinema
stüdyolarında, Kozmetik imalatçılarında, Kamu kurum kuruluşları içerisindeki kuaför ve güzellik
salonları vb. yerlerde çalışabilirler.
ALAN: GÜZELLİK ve SAÇ BAKIM HİZMETLERİ
MESLEK: GÜZELLİK HİZMETLERİ ELEMANI
MESLEK ELEMANI TANIMI: Güzellik Hizmetleri Elemanı; cildi ve vücudu analiz ederek, cildin
ve vücudun ihtiyacı olan bakıma uygun araç gereç ve ekipmanları seçen, etkin bir biçimde kullanarak
cilt ve vücut bakımlarını epilasyon, depilasyon, masaj, makyaj ve el ayak bakımlarını belirli bir süre
içerisinde tek başına yapma bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.
76
İSTİHDAM ALANLARI: Güzellik hizmetleri elemanı kazandıkları yeterlilikler doğrultusunda;
Güzellik salonları ve merkezlerinde, Masaj salonları ve merkezlerinde, Kaplıca ve banyo tesislerinde,
SPA, thalosso terapi ve bakım merkezlerinde, Spor merkezleri ve salonlarında, TV kanallarında,
Tiyatro salonlarında, Sinema stüdyolarında, Kozmetik satış noktaları, Kozmetik imalatçılarında, Kamu
kurum kuruluşları içerisindeki kuaför ve güzellik salonları vb. yerlerde çalışabilirler.
ALAN: HALKLA İLİŞKİLER VE ORGANİZASYON HİZMETLERİ
MESLEK: HALKLA İLİŞKİLER
MESLEK ELEMANI TANIMI: Özel ya da tüzel kişilerin belirlenmiş hedef kitlelerle dürüst ve
sağlam bağlar kurup geliştirerek onların olumlu inanç ve eylemlere yöneltilmesini, tepkileri
değerlendirerek tutuma yön vermesini, bu amaçla gerekli faaliyetlerin planlama, yürütme bilgi ve
becerisine sahip nitelikli kişidir.
İSTİHDAM ALANLARI: Mesleğin gerektirdiği yeterlilikleri kazanan bireyler Halkla İlişkiler ve
Organizasyon Hizmetleri Alanında; Halkla ilişkiler ve tanıtım ajansları, Şirketlerin halkla ilişkiler,
kurumsal iletişim, tanıtım bölümleri, Görsel ve işitsel medya kuruluşları, Reklam ajansları, Çağrı
merkezleri, Şirketlerin müşteri ilişkileri birimleri, Organizasyon ve fuar şirketleri, Turizm şirketlerinde
vb. yerlerde çalışabilirler.
MESLEK: ORGANİZASYON HİZMETLERİ (VİTRİN, MEKÂN SÜSLEMECİLİĞİ VB.)
MESLEK ELEMANI TANIMI: Her tür organizasyon düzenlemek için proje geliştirme, tasarlama,
mekân düzenleme, yardımcı hizmetleri temin etme bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.
MESLEK: ÇAĞRI MERKEZİ ELEMANLIĞI
MESLEK ELEMANI TANIMI: Görevinde gelen telefonları doğru cevaplamak, kurumdan hizmet
almaya gelenleri en kısa sürede doğru yerlere yönlendirmek, faks ve e-postalara cevap verebilen
kişidir.
2. Mesleğin gerektirdiği iş ve yeterlilikleri yapacak bedensel ve fiziksel özelliklere sahip olmak.
77
ALAN: BAKIM HİZMETLERİ
MESLEK: HASTA BAKICILIĞI
MESLEK ELEMANI TANIMI: Bilim ve teknolojinin tüm verilerinden yararlanarak, ev ve
kurumlarda kendi sorumluluklarının bilinci altında; hasta bireylerin günlük temel, sosyal ihtiyaçlarını
kendi sağlığını koruyarak ve hastanın durumuna göre planlayıp, karşılayabilen ve alanıyla ilgili araçgereçleri yerinde ve zamanında kullanabilen elemandır. Bu alanda çalışacakların; Hasta bakımı
elemanlığının gerektirdiği işleri yapacak bedensel, ruhsal ve zihinsel engeli bulunmaması, Herhangi
bir bulaşıcı hastalığının olmaması, Hepatit aşısı olma özelliklerini taşıması gerekmektedir.
İSTİHDAM ALANLARI: Mesleğin gerektirdiği yeterlilikleri kazanan bireyler Hasta ve Yaşlı
Hizmetleri sektöründe; Bakımevleri, Evde bakım, Hastaneler, Geronto-psikiyatri klinikler,
Huzurevlerinde çalışabilirler.
MESLEK: YAŞLI BAKICILIĞI
kurumlarda kendi sorumluluklarının bilinci altında; yaşlı kişilerin bakım ve danışmanlığı, vücut
temizliği, sağlık personeli tarafından önerilen ilaçların kullanılması ve tespit edilen nefes, hareket
çalışmaları, beslenmeleri, yaşlı kişilerin kişisel ve sosyal sorunlarının çözümünde yardımcı olan,
alanıyla ilgili araç ve gereçleri yerinde ve zamanında kullanabilen elemandır. Bu alanda çalışacakların,
yaşlı bakim elemanlığının gerektirdiği işleri yapacak bedensel, ruhsal ve zihinsel engeli bulunmaması,
herhangi bir bulaşıcı hastalığının olmaması, Hepatit aşısı olma özelliklerini taşıması gerekmektedir.
GİRİŞ KOŞULLARI
Hizmetleri sektöründe; Huzurevleri, Bakımevleri, Evde bakım, Yaşlı dinlenme evleri, Hastaneler,
Geronto-psikiyatri kliniklerinde çalışabilirler.
MESLEK: ENGELLİ BAKICILIĞI
kurumlarda kendi sorumluluklarının bilinci altında; engelli bireylerin günlük temel, sosyal ihtiyaçlarını
kendi ve engellinin sağlığını koruyarak planlayıp, karşılayabilen ve alanıyla ilgili araç- gereçleri
yerinde ve zamanında kullanabilen elemandır. Bu alanda çalışacakların, engelli bakımı elemanlığının
gerektirdiği işleri yapacak bedensel, ruhsal ve zihinsel engeli bulunmaması, herhangi bir bulaşıcı
hastalığının olmaması, Hepatit aşısı olma özelliklerini taşıması gerekmektedir.
78
Hizmetleri sektöründe; Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezleri, Bakımevleri, Evde bakım,
Hastaneler, Geronto-psikiyatri klinikler, Huzurevlerinde çalışabilirler.
MESLEK: ÇOCUK BAKICILIĞI
MESLEK ELEMANI TANIMI: Eğitim kurumlarında çocuğun günlük bakımını, beslenmesini,
fiziksel güvenliğini sağlayan, çocuğun yaşına uygun basit etkinlik malzemelerini hazırlama işlemlerini
öğretmen, öğretmen yardımcısının gözetimi ve denetiminde yapma yeterliliklerini kazanan nitelikli
kişidir.
1. Okuma yazma bilmek veya İlkokul mezunu olmak.
İSTİHDAM ALANLARI: Mesleğin gerektirdiği yeterlilikleri kazanan bireyler, kazandıkları
yeterlilikler doğrultusunda eğitim sektöründe öğretmen veya öğretmen yardımcısının gözetim ve
denetiminde erken çocukluk eğitim kurumlarında, çalışabilirler.
ALAN: KONAKLAMA VE SEYAHAT HİZMETLERİ
MESLEK: ÖN BÜRO YÖNETİMİ/HİZMETİ
MESLEK ELEMANI TANIMI: Ön büro departmanında konukları karşılayabilen, etkili ve verimli
bir şekilde oda satışı yapabilen, konuk istek ve şikâyetleriyle ilgilenen, göreviyle ilgili raporları
hazırlayabilen kişidir.
İSTİHDAM ALANLARI: Mesleğin gerektirdiği yeterlilikleri kazanan bireyler turizm sektöründe;
Konaklama Tesislerinde (kamu ve özel), Seyahat acentelerinde, Danışma ve temizlik şirketleri vb.
yerlerde çalışabilirler.
MESLEK: KAT HİZMETLERİ
MESLEK ELEMANI TANIMI: Kat hizmetleri departmanında, konaklama tesisi standartlarına
uygun kalitede temizlik ve düzeni, kişiye özel hizmetlerle ilgili işleri yapabilen kişidir.
Konaklama Tesislerinde (kamu ve özel), Seyahat acentelerinde, Danışma ve temizlik şirketleri vb.
MESLEK: ÇAMAŞIRHANE HİZMETLERİ
MESLEK ELEMANI TANIMI: Konaklama tesislerinde çamaşırhanede yürütülen yıkama, ütüleme,
depolama işlemlerini yapma bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.
79
Konaklama Tesislerinde (kamu ve özel) vb. yerlerde çalışabilirler.
MESLEK: KURU TEMİZLEME
MESLEK ELEMANI TANIMI: Konaklama tesislerinde çamaşırhanede yürütülen yıkama, ütüleme,
depolama ve kuru temizleme işlemlerini yapabilen nitelikli kişidir.
Konaklama Tesislerinde (kamu ve özel) vb. yerlerde çalışabilirler.
ALAN: PAZARLAMA VE PERAKENDE
MESLEK: SATIŞÇILIK/PAZARLAMACILIK
MESLEK ELEMANI TANIMI: İş organizasyonu yapma, satış öncesi hazırlık yapma, müşterilerle
görüşerek satış işlemlerini takip etme, satış sonrası işlemleri kontrol etme, bir sonraki güne hazırlık
yapma, meslekî gelişime ilişkin faaliyetleri yürütme bilgi, beceri ve sorumluluğuna sahip nitelikli
kişidir.
İSTİHDAM ALANLARI: Mesleğin gerektirdiği yeterlilikleri kazanan bireyler pazarlama ve
perakendecilik sektöründe ve her alanda satı elemanı olarak çalışabilirler.
ALAN: PAZARLAMA VE PERAKENDE
MESLEK: GIDA SATIŞÇILIĞI
MESLEK ELEMANI TANIMI: Şarküteri, bakkal ve gıda pazarları satış elemanlığı; İş
organizasyonu yapma, satış öncesi hazırlık yapma, müşterilerle görüşerek satış işlemlerini takip etme,
satış sonrası işlemleri kontrol etme, bir sonraki güne hazırlık yapma, meslekî gelişime ilişkin
faaliyetleri yürütme bilgi, beceri ve sorumluluğuna sahip nitelikli kişidir.
1. Okuma-yazma bilmek veya ilkokul mezunu olmak.
İSTİHDAM ALANLARI: Pazarlama ve perakende hizmetleri alanında, Açık ve kapalı alanlarda
şarküteri, bakkal ve gıda pazarları satış yapılan yerlerde çalışabilirler.
ALAN: SANAT VE TASARIM
MESLEK: MİNYATÜR SANATI
MESLEK ELEMANI TANIMI: Geleneksel desenleri çizebilen, desenlerle kompozisyonlar
oluşturarak süslemeler yapabilen kişidir.
GİRİŞ KOŞULLARI
80
İSTİHDAM ALANLARI: Mesleğin gerektirdiği yeterlilikleri kazanan bireyler Sanat ve Tasarım
sektöründe; Küçük veya büyük ölçekli işletmelerde, Turistik ve hediyelik eşya üretimi yapan
işletmelerde, Matbaacılık ve ciltçilik yapan işletmelerde, Geleneksel el sanatları onarma koruma
çalışmalarında, Müzelerde, Kendi iş yerinde veya evinde vb. yerlerde çalışabilirler.
MESLEK: RESİM SANATI
MESLEK ELEMANI TANIMI: Desene uygun hazırlık yapan, teknikleri kullanarak uygulayan,
renklendirerek resim uygulamaları yapabilen kişidir.
İSTİHDAM ALANLARI: Mesleğin gerektirdiği yeterlilikleri kazanan bireyler Sanat Tasarım Alanı
işletmelerde, Sanat ve tasarım yapan atölyelerde, Kendi iş yerinde veya evinde vb. yerlerde
çalışabilirler.
MESLEK: TEZHİP SANATI
MESLEK ELEMANI TANIMI: Geleneksel desenleri çizebilen, desenlerle kompozisyonlar
oluşturarak boya ve altınla süslemeler yapabilen kişidir.
İSTİHDAM ALANLARI: Mesleğin gerektirdiği yeterlilikleri kazanan bireyler Sanat ve Tasarım
işletmelerde, Matbaacılık ve ciltçilik yapan işletmelerde, Geleneksel el sanatları onarma koruma
çalışmalarında, Müzelerde, Kendi iş yerinde veya evinde vb. yerlerde çalışabilirler.
MESLEK: EBRU SANATI
MESLEK ELEMANI TANIMI: Kitre ile yoğunluğu artırılmış su üzerine, özel fırçalarla, özel olarak
hazırlanmış boyaları serpe bilen orada meydana gelen damlaları şekillendirerek desen oluşturan,
kâğıda aktarabilen kişidir.
Teknolojisi sektöründe, Küçük veya büyük ölçekli işletmelerde, Turistik ve hediyelik eşya üretimi
yapan işletmelerde, Matbaacılık ve ciltçilik yapan işletmelerde, Kendi iş yerinde veya evinde vb.
81
MESLEK: GRAFİK TASARIMI
MESLEK ELEMANI TANIMI: Grafiker, bir mesajı görsel yolla belirli bir hedef kitleye ulaştırmak
amacıyla tasarımları elle ve bilgisayarla sanatsal ölçütler içinde hazırlama yeterliliklerine sahip,
işlerini kendi başına ve belirli bir süre içerisinde yapma becerisine sahip nitelikli kişidir.
İSTİHDAM ALANLARI: Mesleğin gerektirdiği yeterlilikleri kazanan bireyler Grafik ve Fotoğraf
sektöründe; Orta ve büyük ölçekli matbaa ve yayın kuruluşlarında, Grafik tasarım stüdyolarında,
Reklam ajanslarında, Televizyon, gazete vb. basın kuruluşları, Fotoğraf stüdyoları, Fotoğraf
laboratuarları, Bünyesinde tanıtım birimi bulunan tüm kurum ve kuruluşlarda, Kendi iş yerleri vb.
MESLEK: ÇİNİCİLİK
MESLEK ELEMANI TANIMI: Çinicilik mesleğinin gerektirdiği Türk süsleme motiflerini çizme,
desen oluşturma ve sır altı dekorlama yapma ile ilgili yeterlilikleri kazandırmaya yönelik eğitim ve
öğretim verilen dalda eğitim alan nitelikli kişidir.
İSTİHDAM ALANLARI: Mesleğin gerektirdiği yeterlilikleri kazanan bireyler Seramik ve Cam
sektöründe; Çini atölyeleri, Seramik ve cam atölyeleri, Seramik ve cam fabrikaları, Kendi işyerlerinde
MESLEK: VİTRAY SANATI
MESLEK ELEMANI TANIMI: Renkli ve şeffaf camları desene göre kesebilen, vitray uygulama
tekniklerini kullanarak vitray çalışmaları, kumlama, koparma, Bizote ve füzyon yapabilen, tüm
teknikleri kullanarak iç ve dış mekân için süslemeler yapabilen kişidir.
İSTİHDAM ALANLARI: Mesleğin gerektirdiği yeterlilikleri kazanan bireyler Cam sektöründe;
Vitray atölyeleri, Cam Fabrikalarında çalışabilirler, Kendi Vitray atölyelerini açabilirler.
ALAN: YİYECEK İÇECEK HİZMETLERİ
MESLEK: AŞÇILIK
MESLEK ELEMANI TANIMI: Aşçı, mutfak araç, gereç ve ekipmanlarını kullanarak, hijyen ve
sanitasyon kurallarına uygun yiyecek üretimi yapma ve servise hazır hale getirme yeterliliklerine sahip
nitelikli kişidir.
82
İSTİHDAM ALANLARI: Mesleğin gerektirdiği yeterlilikleri kazanan bireyler Yiyecek İçecek
Hizmetleri alanında; Konaklama işletmelerinin yiyecek içecek ünitelerinde, Kurum mutfaklarında,
Kafeterya, bar ve restoranlarda, Yemek fabrikalarında, Ulaşım araçlarının yiyecek içecek üretim
ünitelerinde vb. yerlerde çalışabilirler.
MESLEK: PASTACILIK
MESLEK ELEMANI TANIMI: Pastacılık, pastane mutfağı araç, gereç ve ekipmanlarını kullanarak,
hijyen ve sanitasyon kurallarına uygun pastane ürünlerini yapma ve servise hazır hale getirme
yeterliliklerine sahip nitelikli kişidir.
Hizmetleri alanında; Konaklama işletmelerinin pastane bölümlerinde, Pastanelerde, Kurum
mutfaklarında, Kafeterya, bar ve restoranlarda, Yemek fabrikalarında, Baklavacı ve börekçi, vb.
MESLEK: YİYECEK-İÇECEK SERVİS HİZMETİ (GARSONLUK)
MESLEK ELEMANI TANIMI: Servis Elemanı (Garson), yiyecek ve içecek hizmetlerinin verildiği
yerlerde servis ön hazırlıkları, yiyecek ve içecek servisi, hesabın takdimi ve tahsili işlerini yapan
meslek elemanıdır.
Kafeterya, bar ve restoranlarda, Yemek fabrikalarında, Ulaşım araçlarının yiyecek içecek üretim
ünitelerinde vb. yerlerde çalışabilirler.
MESLEK: BULAŞIKHANE HİZMETLERİ
MESLEK ELEMANI TANIMI: Bulaşıkçı-Meydancı, hijyen ve sanitasyon kurallarına uygun olarak
kirli bulaşıkları cinsleri ve kirlilik derecelerine göre sınıflandırarak temizleyebilen, alanı ile ilgili araçgereç ve ekipmanları kullanabilen mutfak elemanıdır.
Kafeterya, pastahane, bar ve restoranlarda, Yemek fabrikalarında, Ulaşım araçlarının yiyecek içecek
üretim ünitelerinde vb. yerlerde çalışabilirler.
83
MESLEK: PİZZACILIK
MESLEK ELEMANI TANIMI: Pizzacı, mutfak araç, gereç ve ekipmanlarını kullanarak, hijyen ve
sanitasyon kurallarına uygun pizza üretimi yapma ve servise hazır hale getirme yeterliliklerine sahip
nitelikli kişidir.
Kafeterya, pastane, bar ve restoranlarda, Yemek fabrikalarında, Ulaşım araçlarının yiyecek içecek
üretim ünitelerinde vb. yerlerde çalışabilirler.
84
EK 9
Kariyer Planlama Süreci
Profil Analizi
Kişisel Bilgiler:
Adı Soyadı
Ceza infaz kurumu:
Eğitim Düzeyi:
Yaş:
Fiziksel Sağlık:
Ruhsal Sağlık:
Dilek Pınar
Açık Ceza Evi
Ortaokul
34
İyi
İyi
.
ilgi Düzeyi
Mesleki İlgi Profili
5
4,5
4
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0
Profil Yorumu:
Sayın Dilek Pınar için elde edilen mesleki ilgilere yönelik ölçek profili: Sayın Pınar’a ait ilgi
profili dikkate alındığında mesleki ilgisinin en yüksek olduğu alan Bakım Hizmetleri (Sosyal
Hizmetler İlgisi)'dir. Bu ilgi alanı içerisinde Hasta Bakıcılığı, Yaşlı Bakıcılığı, Engelli Bakıcılığı ve
Çocuk Bakıcılığı meslekleri bulunmaktadır. Bireyin en az ilgisinin bulunduğu mesleki ilgi
alanları Yabancı Dil ve Bilişim Teknolojileri'dir.
Mesleklere İlişkin Tutarlılık Raporu
En çok tercih edilen meslekler
Hiç istenmeyen meslekler
1. tercih
2. tercih 3. tercih 4. tercih
5. tercih
Çocuk
Hasta
Engelli
Bahçecilik
Bakıcılığı
Bakıcılığı Bakıçılığı
Bilişim
Hizmetleri
Mesleki Deneyim
En çok bilgi sahibi olduğum meslek
Çocuk
Bakımı
En çok bilgi sahibi olmak istediğim meslek Asçılık
En çok sevdiğim/ hoşlandığım meslek
Çocuk
Bakıcılığı
85
Kariyer planlama merkezi uzmanının görüş ve önerileri
Bireyin mesleki ilgi ölçeği başta olmak üzere diğer ölçme araçlarından elde edilen bilgiler
doğrultusunda ve görüşmelerden elde edilen gözlemelere göre öncelikli olarak çocuk bakıcılığı
kursuna gitmesi önerilebilir.
86
EK 10 Mesleki Yeterliliklere Ait Ön Öğrenmeleri Belirleme Formları
BAHÇECİLİK
1
Bitkilerin ne kadar su ihtiyacı olduğunu bilme
2
Bitkilerde büyüme sürecini takip etme
3
Bitkiler için çevre koşullarını düzenleme
4
Sera türlerini araştırma
5
İç ve dış mekân bitkisi yetiştirme
6
Kesme çiçek yetiştirme
7
Meyve ve sebze yetiştirme
8
Bahçe ve çiçek düzenlemesi yapma
9
Tohumla üretim yapma
10 Aşıyla üretim yapma
11 Bitkilerde görülen hastalıkları inceleme
12 Bitkilerde görülen zararlıları inceleme
13 Hastalık ve zararlılarla mücadele yapma
14 Toprağın oluşumunu inceleme
15 Gübreleme yapma
16 Ekim dikim yerlerini hazırlama
17 Gelin buketi yapma
18 Serbest aranjman yapma
19 Kutu içinde aranjman yapma
20 Yemek ve toplantı masası aranjmanı yapma
21 Çiçek sepeti hazırlama
22 Çelenk hazırlama
23 Açık ve kapalı alan süslemesi yapma
24 Gelin ve sünnet arabası süslemesi yapma
Diğer Görüşler (Yorumlar) Eğitimci:
Birey:
87
Eğitici
Değerlendirmesi
YETERLİKLER
Öz
Değerlendirme
“ÇİÇEK DÜZENLEMECİLİĞİ”
ÖN ÖĞRENMELERİ BELİRLEME FORMU
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Çiçek
Düzenlemeciliği” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön
öğrenmelerin belirlenmesi amacıyla oluşturulmuştur. Formun birinci sütunu, adayın kendisi,
ikinci sütunu ise Eğitimci tarafından doldurulması gerekmektedir.
Aşağıda verilen
yeterliliklere ilişkin olarak aday yeterliliğe tamamen sahip ise “2”, kısmen sahipse “1” ve hiç
sahip değilse “0” vererek işaretleyiniz.
Göstermiş olduğunuz katkı ve özen için teşekkür ederiz…
“DIŞ MEKÂN BİTKİ YETİŞTİRİCİLİĞİ”
1
Dış mekân bitki yetiştiriciliği için bir işletme kurma
2
Çalışmalar sırasında iş güvenliğine ilişkin önlemlerini alma
3
4
5
Bitkilerin türlerine göre verilecek su miktarını ayarlama
Bitkilerin büyüme sürecini takip edebilme
İç ve Dış Mekân bitkisi yetiştirme
6 Bahçe ve Çiçek düzenlemesi yapma
7 Bitki tohumlarından bitki üretimi yapma
8 Bitkilerde aşılama yapma
9 Hastalık ve zararlı böceklerle mücadele etme
10 Bitki üretimi için toprağı inceleme
11 Bitkilerin gübreleme işlemelerini yapma
13 Açık tohumlu bitkileri sınıflandırma ve yetiştirme
14 Kapalı tohumlu bitkilerin sınıflandırmasını yapma
15 Süs ağaçlarını yetiştirme
16 Sarılıcı ve tırmanıcı bitkileri yetiştirme
17 Otsu yer örtücü bitkileri yetiştirme
Birey:
88
Eğitici Değerlendirmesi
YETERLİKLER
Öz
Değerlendirme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Dış
Mekan Bitki Yetiştiriciliği” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere
yönelik ön öğrenmelerin belirlenmesi amacıyla oluşturulmuştur. Formun birinci sütunu,
adayın kendisi, ikinci sütunu ise Eğitimci tarafından doldurulması gerekmektedir. Aşağıda
verilen yeterliliklere ilişkin olarak aday yeterliliğe tamamen sahip ise “2”, kısmen sahipse “1”
ve hiç sahip değilse “0” vererek işaretleyiniz.
“İÇ MEKÂN BİTKİ YETİŞTİRİCİLİĞİ”
1 Toprak yapısını inceleme
2 Üretim tekniklerini araştırma
3 Çevre koşullarını düzenleme
4 Sera türlerini araştırma
5 Kültürel işlemleri yapma
6 Pazarlama organizasyonu yapma
7 Dış Mekân bitkisi yetiştirme
8 İç Mekân bitkisi yetiştirme
9 Kesme Çiçek Yetiştirme
10 Meyve ve Sebze Yetiştirme
11 Bahçe düzenlemesi yapma
12 Çiçek düzenlemesi yapma
13 Tohumla üretim yapma
14 Çelikle üretim yapma
16 Ayırma ve bölme ile üretim yapma
17 Daldırma ile üretim yapma
22 Gübreleme yapma
Birey:
89
Eğitici
Değerlendirmesi
YETERLİKLER
Öz
Değerlendirme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “ İç Mekân
Bitki Yetiştiriciliği” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik
ön öğrenmelerin belirlenmesi amacıyla oluşturulmuştur. Formun birinci sütunu, adayın
kendisi, ikinci sütunu ise Eğitimci tarafından doldurulması gerekmektedir. Aşağıda verilen
“MEYVE YETİŞTİRİCİLİĞİ”
1
Yetiştirilecek bitki için toprağı inceleme
2
Pazarlama organizasyonu yapma
3
Dış Mekân bitkisi yetiştirme
4
İç Mekân bitkisi yetiştirme
5
Kesme Çiçek Yetiştirme
6
Meyve Yetiştirme
7
Sebze Yetiştirme
8
Bahçe düzenlemesi yapma
9
Çiçek düzenlemesi yapma
17 Gübreleme yapma
19 Organik tarımda toprak hazırlığı yapma
20 Organik tarımda üretim yapma
Birey:
90
Eğitici
Değerlendirmesi
YETERLİKLER
Öz
Değerlendirme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Meyve
Yetiştiriciliği” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön
Aşağıda verilen
“SEBZE YETİŞTİRİCİLİĞİ”
Bitkil
eri
Besle
mek
Hastalı
k ve
Zararl
ılar ile
Mücad
ele
Etmek
Sebze
Fidesi
Üretimi
Yapmak
Bahçe Bitkilerini
İncelemek
Bitki
Yetiştirmek
1 Toprak yapısını inceleme
2 Üretim tekniklerini araştırma
3 Çevre koşullarını düzenleme
4 Sera türlerini araştırma
5 Pazarlama organizasyonu yapma
1 Dış Mekân bitkisi yetiştirme
2 İç Mekân bitkisi yetiştirme
3 Kesme Çiçek yetiştirme
4 Meyve Yetiştirme
5 Sebze Yetiştirme
6 Bahçe düzenlemesi yapma
7 Çiçek düzenlemesi yapma
2 Gübreleme yapma
Birey:
91
Eğitici
Değerlendirmesi
Yeterlilikler
Öz
Değerlendirme
/
Görevler/
İşler
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Sebze
Yetiştiriciliği” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön
Aşağıda verilen
BAKIM HİZMETLERİ
Animasyon
Çalışmalarını
Yapmaya
Rehberlik
Etmek
Çocuklukta
Temel
Gereksinimle
r
Erken Çocuklukta Gelişimsel
Eğitim Programı Yapmak
1
2
3
4
Erken çocukluk dönemine yönelik plan hazırlama
Serbest zaman etkinliklerini hazırlama
Türkçe dil etkinliklerini hazırlama
Oyun etkinliklerini hazırlama
5
6
Müzik etkinliklerini hazırlama
Okuma yazmaya hazırlık çalışmaları için etkinlikler
hazırlama
0-36 ay çocuğunun temel günlük gereksinimlerini
karşılama
36-72 ay çocuğunun temel günlük gereksinimlerini
karşılama
Animasyon etkinlikleri düzenleme
Yüz ve vücut boyama
Çocuk kostüm ve aksesuarları hazırlama
Kukla gibi basit oyuncaklar yapma
1
2
1
2
3
4
Drama
Çalışmalarını
Yapmaya
Rehberlik
Etmek
1
Drama çalışmalarını hazırlama
2
Çocuklarla çeşitli oyunlar oynama
3
Oyun öncesi gerekli güvenlik önlemleri alma
4
Acil durumlarda basit düzeyde ilk yardım yapma
Birey:
92
Eğitici
Değerlendirm
esi
YETERLİKLER
Öz
Değerlendirm
e
/
Görevler/
İşler
“ÇOCUK BAKICILIĞI” MESLEK YETERLİKLERİ
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Çocuk
Bakıcılığı” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön
Aşağıda verilen
İlk
Yardı
m
Destek
Hizmetle
ri
Engelli Bakımı
Aktiviteler
Günlük aktiviteye ve egzersize yardım etme
Sosyal aktivite organizasyonu yapma
Aktivite programı yapma
Günlük seyahat organizasyonu yapma
Zihinsel aktiviteler yaptırma
El becerisi ile ilgili aktiviteler yaptırma
Hijyen (temizlik )kurallarını uygulama
Engellilere öz bakım becerilerini kazandırma
Engel türüne göre kişinin bakım hizmetlerini
yürütme
3 Vücut mekaniğini koruma
4 Engelliye pozisyon verme ve kaldırma
5 Günlük bakım yapma
6 Banyo yaptırma
7 Engelli ilaçlarını takip etme
8 Engellilere engeline yönelik eğitici etkinlik
hazırlama
9 Engelliye yemek yedirme
10 Engelli beslenmesini takip etme
1 Oda düzenlemesi yapma
2 Oda temizliği yapma
3 Çamaşırları yıkama
4 Çamaşırları ütüleme
1 Çalışma ortamında ilk yardım tedbirlerini alma
2 İlk yardım ekibi gelene kadar hastaya yardımcı
olma
1
2
3
4
5
6
7
1
2
Birey:
93
Eğitici
Değerlendirmesi
YETERLİKLER
Öz
Değerlendirme
/
Görevler/
İşler
“ENGELLİ BAKICILIĞI” MESLEK YETERLİKLERİ
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Engelli
Aşağıda verilen
“HASTA BAKICILIĞI” MESLEK YETERLİKLERİ
1
2
3
1
2
1
2
Oda düzenlemesi yapma
Odanın temizliğini yapma
Çamaşırları yıkama ve ütüleme
Çalışma ortamında ilk yardım tedbirlerini alma
İlk yardım ekibi gelene kadar hasta yardımcı olma
Hasta hizmetlerini yürütme
Tedavi hizmetlerini izleme
Hasta Bakımı
İlk
Ya
rdı
m
Tıp
Hizme
tleri
1
2
3
4
5
6
1
2
3
4
5
6
7
Birey:
“YAŞLI BAKICILIĞI” MESLEKİ YETERLİKLER
94
Öz
Değerlendirm
e
Eğitici
Değerlendirm
esi
/
1
2
3
İş için hazırlık yapma
Hijyen (Temizlik) kurallarını uygulama
Hastanın kişisel bakımını yapma
Günlük aktiviteye ve egzersize yardım etme
Sosyal aktivite organizasyonu yapma
El becerisi ile ilgili aktiviteler yaptırma
Sağlığını korumak için gerekli önlemleri alma
Hastalık türüne göre hastanın bakımını sağlama
Hastalarla ve hasta yakınları ile iletişim kurma
Hastaya pozisyon vermek ve kaldırma
Banyo yaptırma
Kullanılacak ilaçların takibini yapma
Acil durumlarda sağlık personeli gelinceye kadar
önlem alma
Hastaya yemek yedirme
Hasta beslenmesini takip etme
Oda servisi yapma
Aktiviteler
Hasta
Beslenm
esi
YETERLİKLER
Destek
Hizme
tleri
Görevler/
İşler
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Hasta
öğrenmelerin belirlenmesi amacıyla oluşturulmuştur. Formun birinci sütunu, adayın kendisi, ikinci
sütunu ise Eğitimci tarafından doldurulması gerekmektedir. Aşağıda verilen yeterliliklere ilişkin
olarak aday yeterliliğe tamamen sahip ise “2”, kısmen sahipse “1” ve hiç sahip değilse “0” vererek
işaretleyiniz.
Destek
Hizmetle
ri
Yaşlı
Beslenm
esi
Yaşlı Bakımı
Aktiviteler
1 Günlük aktiviteye ve egzersize yardım etme
2 Sosyal aktivite organizasyonu yapma
3 Aktivite programı yapma
4 Günlük seyahat organizasyonu yapma
5 Zihinsel aktiviteler yaptırma
6 El becerisi ile ilgili aktiviteler yaptırma
1 Yaşlıların sağlık sorunları ile ilgilenme
2 Bakım hizmetlerinde iletişim kurma
3 Vücut mekaniğini koruma
4 Günlük bakım yapma
5 Banyo yaptırma
6 Bakım planı hazırlama
7 Vefat durumlarında eşlik etme
8 Olağan dışı durumlarda önlem alma
1 Yaşlıya yemek yedirme
2 Yaşlı beslenmesini takip etme
3 Kahvaltı servisi yapma
4 Oda servisi yapma
1 Oda düzenlemesi yapma
2 Zemin temizliği yapma
3 Yüzey temizliği yapma
4 Çamaşırları yıkama ve ütüleme
Birey:
BİLİŞİM TEKNOJİLERİ
“AĞ İŞLETMENLİĞİ” MESLEKİ YETERLİKLERİ
95
Eğitici
Değerlendirmesi
Yeterlilikler
Öz
Değerlendirme
/
Görevler/
İşler
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Yaşlı
Aşağıda verilen
Eğitici
Değerlendirmesi
YETERLİKLER
Öz
Değerlendirme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Ağ
İşletmenliği” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön
Aşağıda verilen
1 İç donanım birimlerinin montajını yapma
2 Dış donanım birimlerinin bağlantılarını yapma
3 İşletim sisteminin kurulumunu ve yönetimini yapma
4 Ağ kurulumunu yapma
5 Kodlama öncesi hazırlıkları yapma
6 Basit kodlar yazma
7 Kelime işlem yazılımını kullanma
8 Elektronik tablolama yazılımını kullanma
9 Sunu hazırlama yazılımını kullanma
10 İnternet ve e-posta yönetim yazılımlarını kullanma
11 Doru akım ve alternatif akım devreleri kurma
12 Temel devre uygulamaları yapma
13 Temel mantık devrelerini kurma
14 İhtiyaca uygun ağ yapısını oluşturma
15 Kablosuz ağları yönetme
16 Ağ güvenliğini sağlama
17 E-Posta sunucu yazılımını kurma
18 E-Posta sunucuyu yapılandırma
19 E-Posta sunucu yazılımını yönetme
20 E-Posta sunucu yazılımında yedekleme yapma
21 Sunucu işletim sistemini kurma
22 Sunucu servislerini yönetme
23 Sunucu güvenliğini sağlama
Birey:
“BİLGİSAYAR TEKNİK SERVİS ELEMANI” MESLEKİ YETERLİKLERİ
96
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Bilgisayar
Teknik Servisi Elemanı” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
25
26
27
28
29
30
31
32
Kelime işlem yazılımını kullanma
Sunu hazırlama yazılımını kullanma
İnternet ve e-posta yönetim yazılımlarını kullanma
Doğru akım ve alternatif akım devreleri kurma
Temel devre uygulamaları yapma
Analog devre elemanları ile elektronik devreler kurma
Açık kaynak kodlu işletim sisteminin kurulumunu ve temel
ayarlarını yapma
Elektrik elektronik devre ve şemalara ait baskı devreleri bilgisayar
ortamında çizmek
Lehim yapmak ve baskı devre hazırlama
SMD montajı ve demontajı yapma
Güç kaynağı yapma
Tümleşik ve aritmetik devreler ile çalışma yapma
Flip - floplar ile çalışma yapma
Sayıcılar ile çalışma yapma
Kaydediciler ile çalışma yapma
Transistörler ile çalışma yapma
Modülasyon uygulamaları yapma
Anakartı kasa içerisine monte etme
İşlemciyi anakart üzerine monte etme
Bellek birimlerini anakart üzerine monte etme
İç donanım sürücülerini monte etme
Genişleme yuvası kartlarını monte etme
Bilgisayar ekranlarının bağlantısını yapma
Bilgisayar yazıcılarının bağlantısını yapma
Görüntü işleme cihazlarının bağlantısını yapma
Bilgisayar ortamı için koruyucu bakım yapma
Bilgisayarın bakımı için gerekli programların kurulumunu yapma
Donanımsal sorunları giderme
Yazılım sorunlarını giderme
İşletim sistemleri sorunlarını giderme
Ağ sorunlarını giderme
97
Eğitici
Değerlendirmesi
YETERLİKLER
Öz
Değerlendirme
33 Açık kaynak kodlu işletim sistemi sorunlarını giderme
Birey:
98
Elektronik tablolama yazılımını kullanma
Doru akım ve alternatif akım devreleri kurma
Temel devre uygulamaları yapma
Analog devre elemanları ile elektronik devreler kurma
Temel mantık devrelerini kurma
Açık kaynak kodlu işletim sisteminin kurulumunu ve temel
ayarlarını yapma
Açık kaynak kodlu işletim sisteminin araçlarını kullanma
Numaralandırma ve yapılar ile değer Türleri Oluşturma
Windows uygulamaları ile çalışma
Veriyi yönetme
Web uygulamaları oluşturma
Veritabanını tasarlama
Veritabanını oluşturma
Veritabanında sorgulama yapma
Ağ veritabanını kurma
Tablo işlemlerini yapma
Ağ veritabanı yönetimini sağlama
Gelişmiş internet uygulamalarıyla başlangıç işlemleri yapma
Kontrolleri kullanmak ve veri bağlama işlemlerini yapma
Yazılım geliştirme
Etkileşimli web uygulamaları yapma
Açık
Kayn
ak
Kodl
u
İşleti
m
Siste
mini
Kulla
nmak
Temel
Elektrik
ve
Elektron
ik
Uygula
maları
Yapmak
Ofis
Yazılıml
arını
Kullanm
ak
1
2
3
4
1
2
3
4
1
İnternet
Uygula
maları
Geliştir
mek
Ağ
Veri
Taban
ını
Yönet
mek
Veri
tabanı
nı
Yönet
mek
Nesne
Tabanlı
Program
lama
Uygula
malarını
Yapmak
2
1
2
3
4
1
2
3
1
2
3
1
2
3
4
Birey:
99
Eğitici
Değerlendirmesi
YETERLİKLER
Öz
Değerlendirme
/
Görevler/İşler
“VERİ TABANI PROGRAMCILIĞI” MESLEKİ YETERLİLİKLERİ
ÖN ÖĞRENMELERİ DEĞERLENDİRME FORMU
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Veri
Tabanı Programcılığı” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
İşletim sisteminin kurulumunu yapma
Ağ kurulumunu yapma
Basit kodlar yazma
Elektronik tablolama yazılımını kullanma
Web projesinin analizini gerçekleştirerek tasarım ilkelerine uygun
hazırlıkları yapma
HTML kodları ile basit web işlemlerini yapma
HTML kodları ile gelişmiş web işlemlerini yapma
Nesne işlemlerini yapmak ve site yönetimini gerçekleştirme
Veritabanı işlemlerini yapma
Betik dili yardımıyla script oluşturma
Programlama için gerekli yazılımı kullanma
Web sitesi yapısını oluşturma
Web sayfalarını biçimlendirme
Veri tabanını tasarlama
Veri tabanını oluşturma
Veri tabanında sorgulama yapma
Yönetimsel fonksiyonları kullanma
Web sayfaları için resimler hazırlama
Resimler ile web araçları hazırlama
Web sayfaları için animasyonlar hazırlama
Eylem kodlarını kullanarak gelişmiş animasyonlar hazırlama
Açık kaynak kodlu programlama için gerekli ortamı oluşturarak
temel programlama işlemlerini yapma
Form işlemlerini yapmak ve oturum yönetimini gerçekleştirme
Grafik ve nesne yönelimli programlama işlemlerini yapma
E-posta işlemlerini yapma ve hazır web sistemlerini kullanma
100
Eğitici
Değerlendirmesi
YETERLİKLER
Öz
Değerlendirme
“WEB PROGRAMCILIĞI” MESLEKİ YETERLİLİKLERİ
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Web
Programcılığı” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön
Aşağıda verilen
Birey:
101
BÜRO HİZMETLERİ
Sosyal çevresi ile etkili iletişim kurma
İş yerinde etkili iletişim kurma
Randevu ve konuk kabulü programı yapma
İş planı yapma
Bilgisayarda yazı yazma
İnternet üzerinden bilgiye ulaşma
Sunu oluşturma
Bilgisayarda resmi yazı hazırlama
Dosyalama ve takibini yapma
İş mektubu yazma
Belge akışını izleme
Büroyu çalışmaya uygun hale getirme
Arşivleme ve takibini yapma
Rapor yazma
Beden dilini etkili kullanma
Türkçeyi doğru konuşma
Mesleği ile ilgili gelişmeleri izlemek ve kendini kişisel olarak sürekli
geliştirme
18 Günlük aktivitelerde dramatik etkinlikleri kullanma
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
Birey:
“YÖNETİCİ ASİSTANLIĞI” MESLEK YETERLİKLERİ
102
Eğitici
Değerlendirmesi
YETERLİKLER
Öz
Değerlendirme
“SEKRETERLİK” MESLEK YETERLİKLERİ
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda
“Sekreterlik” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön
Aşağıda verilen
1 Sosyal hayatta sağlıklı ve etkili iletişim kurma ve sürdürme
2 İş hayatında sağlıklı ve etkili iletişim kurma ve sürdürme
3 Türkçeyi doğru ve etkili kullanma
4 Meslekle ilgili gelişmeleri izleme ve sürekli kişisel gelişimi sağlama
5 Meslek etiği gereklerine uyma
6 İş yerinde plan, program ve iş organizasyonu yapma
7 İşçi sağlığı mevzuatına uyma ve iş güvenliği önlemlerini alma
8 Sosyal çevresi ile etkili iletişim kurma
9 Telefonla etkili iletişim kurma
10 Randevu ve konuk kabulü programı yapma
11 Beden dili ile iletişim kurma
12 Bilgisayarda yazı yazma
13 Bilgisayarda resmi yazı hazırlama
14 İş mektubu yazma
15 Belge akışını izleme
16 Toplantı ve seyahat organizasyonu yapma
17 Sorunlar karşısında ani doğru kararlar verebilme
18 İş hayatıyla ilgili güncel olayları takip edebilme
Birey:
103
Eğitici
Değerlendirmesi
YETERLİKLER
Öz
Değerlendirme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Yönetici
Asistanlığı” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön
Aşağıda verilen
EL SANATLARI TEKNOLOJİSİ
“ÇİNİCİLİK”
YETERLİKLER
Eğitici
Değerlendirmesi
Öz
Değerlendirme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Çinicilik”
işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön öğrenmelerin
belirlenmesi amacıyla oluşturulmuştur. Formun birinci sütunu, adayın kendisi, ikinci sütunu
ise eğitimci tarafından doldurulması gerekmektedir. Aşağıda verilen yeterliliklere ilişkin
olarak aday yeterliliğe tamamen sahip ise “2”, kısmen sahipse “1” ve hiç sahip değilse “0”
vererek işaretleyiniz.
Hata i grubu motiflerini çizme
Ağaç motiflerini çizme
Hayvansal motifleri çizme
Rumî motiflerini çizme
Bulut motifleri ve basit geometrik motifleri çizme
Pano deseni çizme
Karo-fayans ulama deseni hazırlama
Dik form desen hazırlama
Pano desenini tahrirleme
Pano desenini boyama
Karo-fayans ulama desenini tahrirleme
Karo-fayans ulama desenini boyama
Dik formları tahrirleme
Dik Formları boyama
Çini formları sırlama ve pişirme
Tasarım programlarını kullanarak tasarım yapma
Düz elek baskı tekniği ile dekorlama yapma
Transfer baskı (çıkartma) tekniği ile dekorlama
18
yapma
19 Elek bezi ile hazırlanan tamburla baskı yapma
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
Birey:
“DEKORATİF EL SANATLARI” MESLEKİ YETERLİKLER
104
Geleneksel Türk giysi, süsleme ve dokuma sanatlarına ilgi duyma
Basit kirkitli dokuma desenleri çizme
Düz dikiş dikme
Overlok dikişi yapma
Makromede kullanılan temel düğüm tekniklerini yapma
Basit nakış temel iğne tekniklerini uygulama
Makineyi işlemeye hazırlama ve basit arızalarını giderme
Çeşitli objelerden çiçek yapma
Kumaş abajur, tığ örgü, makrome çanta yapma
Örme ve düğüm tekniklerini kullanarak takı yapma
Misina kullanarak takı yapma
Çivi ve tel ile takı yapma
Şiş örücülüğünde şal, hırka, eldiven vb. örme
Şifre danteli örme
Tığ oyası yapma ve temel teknikleri uygulama
Tığ örücülüğünde teknikleri birleştirerek desen oluşturma
El sanatları ürünlerinin bakımını yapma ve koruma
Yıpranan ve yırtılan dokuma ve örgü kumaşları onarma
Prototip turistik ve hediyelik eşyalar yapma
Prototip Kutlama aksesuarları yapma
Hediyelik eşyaları sunum yapma
Ebru boyama yapma
Boncuk aksesuar yapma
Keçeden giyim ve ev aksesuarları yapma
Özgün cam çalışmaları yapma
Birey:
105
Eğitici
Değerlendirmesi
YETERLİKLER
Öz
Değerlendirme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Dekoratif
El Sanatları” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön
Aşağıda verilen
Göstermiş olduğunuz katkı ve özen için teşekkür ederiz
GELENEKSEL TÜRK EL SANATLARINI İNCELEMEK
1
Geleneksel Türk giysi aksesuarlarıyla ilgilenme
2
Geleneksel Türk süsleme sanatlarıyla ilgilenme
3
Geleneksel Türk işleme sanatlarıyla ilgilenme
4
Geleneksel Türk dokuma sanatlarıyla ilgilenme
TEMEL TEKNİKLERİ UYGULAMAK
1
2
Oyuncak-bebek yapma
3
Ev tekstili ve ev dekorasyonu ürün kataloğu hazırlama
4
Düz dikiş dikme
5
6
7
Makromede kullanılan fantezi düğüm tekniklerini uygulama
8
İşlemeye hazırlık yapma
9
Basit nakış temel iğne tekniklerini yapma
10
Tığ oyası yapma
11
Pul ve boncuk dikme
12
Makineyi hazırlamak ve basit arızaları giderme
13
Kasnaksız makine nakışı yapma
EV TEKSTİLİ ÜRETMEK
1
Nevresim takımı üretme
2
Masa örtüsü ve peçete üretme
3
Sehpa örtüsü ve koltuk şalı üretme
4
Hurç üretme
Pike çeşitleri üretme
5
6
Dekoratif yastık ve minder üretme
7
Banyo takımı üretme
8
Mutfak takımı üretme
9
Koltuk ve sandalye örtüsü üretme
10
Yatak örtüleri üretme
TEMEL DİKİM TEKNİKLERİ UYGULAMAK
1
Fermuar dikme
106
Eğitici
Değerlendirmesi
Öz
Değerlendirme
“DEKORATİF EV TEKSTİLİ” MESLEKİ YETERLİKLERİ
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Dekoratif
Ev tekstili” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön
Aşağıda verilen
Otomatta ilik açmak-düğme dikme
2
3
Kesim yapma
4
Makinede çift iğne dikişi yapma
5
Reçme dikişi yapma
6
Makinede dikiş yapma
KIRKYAMA ÜRETİMİ YAPMAK
1
Elde kırkyama birleştirme teknikleri uygulama
2
Makinede kırkyama birleştirme teknikleri uygulama
3
Dekoratif kırkyama tekniklerini uygulama
4
Kırkyamada aplike yapma
PERDE ÜRETMEK
1
Büzgülü perde üretme
2
Perde aksesuarı üretme
3
Plili perde üretme
4
Katlamalı perde üretme
5
Rulo ( stor ) perde üretme
6
Dekoratif perde üretme
YORGAN ÜRETMEK
1
Yorgan desenleri hazırlama
2
Elde yorgan dikmek ve işleme
3
Makinede yorgan üretme
4
Uyku tulumu üretme
Birey:
107
“EBRU SANATI”
YETERLİKLER
1
2
3
4
5
6
Sağlıklı ve etkili iletişim kurmak ve sürdürme
Öğrenme ihtiyaçları doğrultusunda bilgi ve veri
toplama
Uygulanabilir girişimci (iş ) fikirler üretme
Girişimci (iş)fikri geliştirmek ve planlama
İşletme kurma ve geliştirme ile ilgili faaliyetleri
yürütme
İşçi sağlığı mevzuatına uymak ve iş güvenliği
önlemlerini alma
Çevreye karşı duyarlı olmak ve çevreyi koruma
Kendini geliştirerek karşılaştığı problemleri çözme
Geleneksel Türk süsleme sanatlarını inceleme
Kompozisyonu renklendirme
Ebru boyamaya hazırlık yapma
Ebru boyama yapma
Geleneksel Türk süsleme sanatlarını inceleme
7
8
9
10
11
12
13
Birey:
108
Eğitici
Değerlendirmesi
Öz
Değerlendirme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Ebru
Sanatı” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön
ikinci sütunu ise eğitimci tarafından doldurulması gerekmektedir.
Aşağıda verilen
1
Düz ve overlok dikiş dikme
2
3
Tığ oyası yapma
4
Makineyi hazırlama ve basit arızaları giderme
5
Kasnaksız makine nakışı yapma
6
İpek boyama yapma
7
Bitkisel, hayvansal, kimyasal lifleri ayırt etme
8
Kirkitli dokuma tezgâhları kurma
9
Kirkitli dokumalarda bakım onarım yapma
10 İlikli kilim dokuma
11 Konturlu kilim ve halı dokuma
12 Cicim dokuma yapma
13 Zili dokuma yapma
14 Sumak dokuma yapma
15 Bezayağı, Panama, Rips, Atlas gibi çeşitli mekikli dokuma
16 Bilgisayarda paket programları ile desen hazırlama
17 Bilgisayarda halı deseni tasarımları yapma
18 Motif çizim temel tekniklerini uygulama
19 Bitkisel ve hayvansal motif çizimi yapma
20 İnsan figürlü motif çizimi yapma
21 Yahyalı, Hereke, Gördes, Yağcıbedir gibi yöresel halı dokuma
22 Sarız, bayat, Kelkit gibi yöresel kilim dokuma
23 Yöresel çeşitli bezleri dokuma (Keşan, Ödemiş, Şile vb.)
Birey:
109
Eğitici
Değerlendirmesi
YETERLİKLER
Öz
Değerlendirme
“EL DOKUMACILIĞI” MESLEKİ YETERLİKLER
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “El
dokumacılığı” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön
Aşağıda verilen
“EL ve MAKİNA NAKIŞÇILIĞI” MESLEKİ YETERLİKLER
1
2
Düz dikiş dikme
3
4
5
İşlemeye hazırlık yapma
6
7
Tığ oyası yapma
8
Pul ve boncuk dikme
9
Makineyi hazırlamak ve basit arızaları giderme
10 Kasnaksız makine nakışı yapma
EL NAKIŞLARI
Basit nakış iğneleri yapma
1
Elde süzeni yapma
2
Kurdela işi yapma
3
Beyaz iş yapma
4
5
Kum işi yapma
6
Çin iğnesi yapma
Aplike yapma
7
Süzeni yapma
8
Geometrik çizimler ve desen tasarımı yapma
9
10 İğne oyası yapma
11 Mekik oyası yapma
12 Firkete oyası yapma
Diğer Görüşler (Yorumlar): Eğitimci:
Birey:
110
Eğitici
Değerlendirmesi
YETERLİKLERİ
Öz
Değerlendirme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “El ve
Makine Nakışcılığı” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik
“GRAFİK TASARIMI”
YETERLİKLER
1 Amblem ve logo oluşturma
2
Kartvizit , antetli kağıt ve zarf oluşturma
3
Davetiye oluşturma
4
Reklâm afişi oluşturma
5
Kitap kapağı oluşturma
6
Takvim oluşturma
7
Etiket oluşturma
8
Kutu oluşturma
9 Broşür oluşturma
10 Dergi oluşturma
11 Çalışmayı sulu boya tekniği ile renklendirme
12 Çalışmayı guaj boya tekniği ile renklendirme
13 Objeleri grafiksel yorumlama
14 Fikir ve mesajı sembollerle anlatma
17 Siyah beyaz film banyosu yapma
18 Temel animasyon işlemlerini gerçekleştirme
19 Web araçları oluşturma
20 Nesneyi sahnede oluşturma
21 Nesneleri biçimlendirme
22 Nesneleri hareketlendirme
23 Sahnede ışık kullanma
24 Sahnede kamera kullanma
25 Sahne malzemelerini kullanma
Birey:
111
Eğitici
Değerlendirmesi
Öz
Değerlendirme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Grafik Tasarımı”
Yeterlikler
1
2
Düz dikiş dikme
3
4
5
6
Tığ oyası yapma
7
Pul ve boncuk dikme
8
Makineyi hazırlama ve basit arızaları giderme
9
İpleri boyama
10 Bitkisel, hayvansal veya kimyasal lifleri ayırt edebilme
KİRKİTLİ DOKUMALAR YAPMAK
1
Kirkitli dokuma tezgâhları kurma
2
Kirkitli dokumalarda başlama işlemleri yapma
3
Kirkitli dokumalarda bakım onarım yapma
BİLGİSAYARDA HALI DESENİ ÇİZMEK
1
Bilgisayarda herhangi bir program yardımı ile halı deseni çizme
2
Bilgisayarda paket programları ile desen hazırlama
3
Bilgisayarda halı deseni tasarımları yapma
MOTİF ÇİZİM TEKNİKLERİ YAPMAK
1
Motif çizim temel tekniklerini uygulama
2
Bitkisel ve hayvansal motif çizimi yapma
3
Geometrik motif çizimi yapma
4
İnsan figürlü motif çizimi yapma
5
Karışık motif çizimleri yapma
6
Isparta, Milas, Yağcıbedir gibi en az bir türde halı dokuma
7
Kula, Uşak, Demirci, Şark, Sivas vb. yörelerden halı desenleri çizme
Diğer Görüşler (Yorumlar): Eğitimci:
Birey:
112
Eğitici
Değerlendirmesi
Öz
Değerlendirme
“HALI DESİNATÖRLÜĞÜ” MESLEKİ YETERLİKLER
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Halı
Desinatörlüğü” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön
Aşağıda verilen
“MİNYATÜR SANATI”
YETERLİKLER
Doku yorumlarıyla yüzey oluşturma
Nokta ve çizgi ile yüzey düzenleme
Objeleri açık, koyu, ışık ve gölge ile çalışma
Formları tasarı ilkelerine göre yüzey içinde
düzenleme
5 Kompozisyonu renklendirme
6 Geleneksel desen hazırlama
7 Basit motifleri çizme
8 Kır çiçekleri gurubu motiflerini çizme
9 Ağaç motiflerini çizme
10 Hayvansal motifleri çizme
11 İnsan figürü çizme
12 İnsan figürü detaylarını çizme
13 İnsan başı çizme
14 Yüzün ayrıntılarını çizme
15 Özgün resim yapma
16 Plastik anatomi incelemeleri yapma
17 Canlı modelden figür deseni yapma
18 Figür ve mekân resmi yapma
19 Canlı modelden portre deseni yapma
20 Bulut motifleri ve basit geometrik motifleri çizme
21 Bitki motifi çizme
22 Hayvansal motif ve figürlerini çizme
23 Geometrik motif çizme
1
2
3
4
Birey:
113
Eğitici
Değerlendirmesi
Öz
Değerlendirme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Minyatür Sanatı”
“RESİM SANATI”
YETERLİKLER
düzenleme
2
Kompozisyon renklendirme
3
4
Tors’un çizimini yapma
5
İnsan figürü detaylarını çizme
6
İnsan figürü çizme
7
Yüzün ayrıntılarını çizme
8
İki ve üç boyutlu form oluşturarak form kurma
9
Renk uygulaması yapma
Obje etütlerinden ve yapay malzemelerden yeni
10
dokular yapma
11 Perspektif ilkelerine uygun çizim yapma
11 Basit geometrik formların çizimini yapma
13 Cansız modellerden çizim yapma
14 Yağlı boya resmi yapma
15 Özgün grafik resim yapma
16 Geometrik çizimler yapma
17 Görünüş çıkarma
1
Birey:
114
Eğitici
Değerlendirmesi
Öz
Değerlendirme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Resim
Sanatı” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön
Aşağıda verilen
“TEZHİP SANATI”
YETERLİKLER
Mesleği ile ilgili gelişmeleri izlemek ve kendini
kişisel olarak sürekli geliştirme
3 İşçi sağlığı mevzuatına uymak ve iş güvenliği
önlemlerini alma
4 Temel düzeyde araştırma yapma
5 Geleneksel desen hazırlama
6 Basit motifleri çizme
7 Basit yaprak motiflerini çizme
8 Tırnaklı yaprak motiflerini çizme
9 Gelişmiş yaprak motiflerini çizme
10 Kır çiçekleri gurubu motiflerini çizme
11 Ağaç motiflerini çizme
12 Hayvansal motifleri çizme
13 Rumi motiflerini çizme
14 Bulut motifleri ve basit geometrik motifleri çizme
15 Bitki motifi çizme
16 Hayvansal motif ve figürlerini çizme
17 Geometrik motif çizme
1
Birey:
115
Eğitici
Değerlendirmesi
Öz
Değerlendirme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Tezhip Sanatı ”
“VİTRAY SANATI ”
YETERLİKLER
Objeleri açık, koyu, ışık ve gölge ile çalışma
düzenleme
4
5
6
Özgün strüktür uygulamaları yapma
7
Görünüş çıkartma
8
Basit geometrik formlar çizme
9
Cansız modellerden desen çizme
10 Seramik ve cam fırınlama
11 Üretim kademelerini tanıma
12 Düz cam ya da boru cam şekillendirme
13 Cam üretiminde yöntemleri belirlemek ve
planlama yapma
14 Cam Harman formülü hazırlama
15 Formüle uygun tartım yapmak ve cam fırınına
aktarma
16 Eritme-ergitme yapma
17 Basit harman denemeleri yapma
18 Yapılan denemelerden şema hazırlama
19
Boyama vitray için elde ya da bilgisayarda desen
hazırlama
20
Cam yüzeye kontur çekme
21 Cam yüzeyi boyama
1
2
3
Birey:
116
Eğitici
Değerlendirmesi
Öz
Değerlendirme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Vitray Sanatı ”
GİYİM
“ÇOCUK GİYİM MODELİSTLİĞİ”
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
İşletme kurma ve geliştirmeyle ilgili faaliyetleri yürütme
İşçi sağlığı mevzuatına uyma ve iş güvenliği önlemlerini alma
Çevreye karşı duyarlı olma ve çevreyi koruma
Kendini geliştirerek karşılaştığı problemleri çözme
Kesim Yapma
Düz dikiş dikme
Ütüleme yapma
Düz dar etek dikme
Tişört dikme
Türk bayrağı dikme
Giysi için ölçü alma
Düz dar etek kalıbı hazırlama
Tişört kalıbı hazırlama
Erkek gömleği kalıbı hazırlama
2–6 yaş çocuk elbisesi kalıbı hazırlama
Türk bayrağı kalıbı hazırlama
Tekstil ham maddelerini tespit etme
Tekstil yüzey özelliklerini tespit etme
Matematiksel işlemler yapma
Giysi teknik çizimleri yapma
Bilgisayarlı sistemde giysi kalıbı hazırlama
Bebek giysi kalıpları hazırlama
2–6 yaş çocuk giysi kalıpları hazırlama
2–12 yaş çocuk etek kalıpları hazırlama
2–12 yaş çocuk pantolon kalıbı hazırlama
2–12 yaş çocuk manto kalıbı hazırlama
2–6 yaş çocuk kap, kapüşon ve pelerin kalıpları hazırlama
6–12 yaş çocuk elbise kalıbı hazırlama
6–12 yaş çocuk eşofman kalıbı hazırlama
6–12 yaş çocuk gömlek kalıbı hazırlama
6–12 yaş çocuk ceket kalıbı hazırlama
117
Eğitici
Değerlend
irmesi
YETERLİLİKLER
Öz
Değerlend
irme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Çocuk
Giyim Modelistliği” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
12–16 yaş erkek jean pantolon kalıbı hazırlama
12–16 yaş elbise kalıbı hazırlama
12–16 yaş bluz kalıbı hazırlama
Çocuk gösteri giysi kalıpları hazırlama
Bebek tulumu üretme
Bebek badisi üretme
2-12 yaş çocuk etek, pantolon üretme
2–12 yaş çocuk manto, elbise üretme
12–16 yaş erkek jean pantolonu üretme
Çocuk gösteri giysileri üretme
Malzeme kontrolü yapma
Üretim kontrolü yapma
Üretim organizasyonu yapma
Model araştırmaları yapma
Artistik çizim yapma
Objeleri açık-koyu ve ışık-gölge ile çalışma
Formları tasarı ilkelerine göre yüzey içinde düzenleme
Birey:
118
YETERLİKLER
Sosyal hayatta sağlıklı ve etkili iletişim kurmak ve sürdürme
İş hayatında sağlıklı ve etkili iletişim kurmak ve sürdürme
Türkçe’yi doğru konuşma
Mesleği ile ilgili gelişmeleri izleme
İşletme, finansman, pazarlama, reklam, satış, iş hukuku,
5
kariyer gelişimi ve iş kurma becerileri kazanma
6 Çevreye karşı duyarlı olmak ve çevreyi koruma
7 Meslek etiği gereklerine uyma
MESLEKİ YETERLİKLER
1 Makinede düz dikiş yapma
2 Fermuar dikme
3 Bel temizleme
4 Cep dikme
5 Kapama payı dikme
6 Kol takma
7 Yaka dikme
8 Yırtmaç dikme
9 Tekstil liflerini ve ürünlerini analiz etme
10 Meslekî hesaplamalar yapma
1
2
3
4
Birey:
119
Eğitici
Değerlendirmesi
Öz
Değerlendirme
“MAKİNE DİKİŞCİLİĞİ (DÜZ DİKİŞ MAKİNECİLİĞİ)"
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Makine
Dikişciliği ” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön
Aşağıda verilen
“HAZIR GİYİM MODEL MAKİNACILIĞI”
1
Yırtmaç dikme
2
Fermuar dikme
3
Bel temizleme
4
Cep dikme
5
Kapama payı dikme
6
Yaka dikme
7
Kol takma
8
Etek üretme
9
Otomatta ilik açmak-düğme dikme
10 Kadın pantolonu üretme
11 Reçme dikişi yapma
12 Tayt-badi üretme
13 Erkek eşofmanı üretme
14 Bluz üretme
15 Elbise üretme
16 Kadın ceketi üretme
17 Ponteriz dikişi yapma
18 Erkek pantolonu üretme
19 Erkek jean pantolonu üretme
20 Erkek yeleği üretme
21 Erkek montu üretme
22 Objeleri açık-koyu ve ışık-gölge ile çalışma
23 Formları tasarı ilkelerine göre yüzey içinde düzenleme
24 Kompozisyonu renklendirme
25 Doku yorumlarıyla yüzey oluşturma
Birey:
120
Eğitici
Değerlend
irmesi
YETERLİKLERİ
Öz
Değerlend
irme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Hazır
Giyim Model Makinacılığı” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere
adayın kendisi, ikinci sütunu ise eğitimci tarafından doldurulması gerekmektedir. Aşağıda
“İÇ GİYİM MODELİSTLİĞİ”
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
Erkek külot kalıbı hazırlama
Boxer kalıbı hazırlama
Temel kadın beden kalıpları hazırlama
Kombinezon-jüpon kalıbı hazırlama
Sutyen kalıpları hazırlama
Korse kalıbı hazırlama
Kadın plaj giysi kalıpları hazırlama
Bikini kalıpları hazırlama
Mayo kalıpları hazırlama
Gecelik kalıpları hazırlama
Kadın sabahlık kalıbı hazırlama
Pijama kalıpları hazırlama
Erkek sabahlık kalıbı hazırlama
Boxer dikme
Kadın atleti üretme
Makinede zikzak dikişi yapma
Erkek fanilası üretme
Kadın badisi üretme
Makinede lok dikişi yapma
Makinede lastik dikme
Erkek külotu üretme
Sutyen üretme
Kadın mayosu üretme
Gecelik üretme
Kadın sabahlığı üretme
Erkek pijaması üretme
Erkek sabahlığı üretme
Birey:
121
Eğitici
Değerlend
irmesi
YETERLİKLERİ
Öz
Değerlend
irme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “İç Giyim
Modelistliği” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön
Aşağıda verilen
“KADIN GİYİM MODELİSTLİĞİ”
YETERLİKLERİ
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
Model uygulamalı etek kalıbı hazırlama
Kadın pantolon kalıbı hazırlama
Kadın eşofman kalıbı hazırlama
Temel kadın beden kalıpları hazırlama
Bluz kalıbı hazırlama
Elbise kalıbı hazırlama
Kadın yelek kalıbı hazırlama
Manto-kaban kalıbı hazırlama
Kadın ceketi kalıbı hazırlama
Kadın jean pantolon kalıbı hazırlama
Kadın iş önlüğü kalıbı hazırlama
Kadın işçi tulumu kalıbı hazırlama
Abiye elbise kalıbı hazırlama
Etek üretme
Kadın pantolonu üretme
Kadın eşofmanı üretme
Bluz üretme
Elbise üretme
Kadın yeleği üretme
Kadın ceketi üretme
Objeleri açık-koyu ve ışık-gölge ile çalışma
Formları tasarı ilkelerine göre yüzey içinde düzenleme
122
Eğitici
Değerlend
irmesi
Öz
Değerlend
irme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Kadın Giyim
Modelistliği” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön
Aşağıda verilen
“KADIN TERZİLİĞİ”
YETERLİKLERİ
1
2
3
4
5
6
7
8
Kesim yapma
Düz dikiş dikme
Ütüleme yapma
Düz dar etek dikme
Tişört dikme
2–6 yaş çocuk elbisesi dikme
Türk bayrağı dikme
9
Giysi için ölçü alma
10 Düz dar etek kalıbı hazırlama
11 Tişört kalıbı hazırlama
12 Erkek gömleği kalıbı hazırlama
13 2–6 yaş çocuk elbisesi kalıbı hazırlama
14 Türk bayrağı kalıbı hazırlama
15 Giyside süsleme yapma
16 Etek dikme
17 Kadın pantolonu dikme
18 Bluz dikme
19 Elbise dikme
20 Kadın ceketi dikme
21 Nikâh kıyafeti dikme
22 Gelinlik dikme
Birey:
123
Eğitici
Değerlend
irmesi
Öz
Değerlend
irme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Kadın
Terziliği” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön
Aşağıda verilen
GÜZELLİK VE BAKIM HİZMETLERİ
“GÜZELLİK HİZMETLERİ”
YETERLİKLERİ
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Cilde peeling uygulama
Ciltteki kozmetik ürün atıklarını temizleme
Cilde buhar verme
Ciltte gözenek temizliği yapma
Cildi dezenfekte etme
Cilt maskesi uygulaması yapma
Cilde nemlendirici ürün uygulama
Kür bakımı yapma
Cilt bakımı sırasında gerek duyulması halinde ürün / teknik /
cihaz değiştirme
10 Vücut / el-ayak bakımı yapma
11 Bakım masajı yapma
12 Bronzlaştırma işlemi yapma
13 İğneli epilasyon işlemi yapma
14 Foto epilasyon işlemi yapma
15 Ağda ile depilasyon işlemi yapma
16 İp/cımbız ile depilasyon işlemi yapma
17 Kaşı şekillendirme
18 Göz makyajı yapma
19 Yanaklara allık uygulama
20 Dudak kalemi ve ruj uygulama
21 Protez-ipek kirpik/ilave kirpik takma
22 Kirpik perması yapma
Birey:
124
Eğitici
Değerlend
irmesi
Öz
Değerlend
irme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Güzellik
Hizmetleri” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön
Aşağıda verilen
“KUAFÖRLÜK”
YETERLİKLERİ
1
Saça bakım uygulama
2
Saçın ıslaklığını gidermek/saçı kurutma
3
Saçı kesime hazır hale getirme
4
Saçı kesme
5
Saçın son şeklini müşteriye gösterme
6
Saç sınır çizgisine koruyucu kozmetik ürünü uygulama
7
Renk açıcı/ renk değiştirici kozmetik ürün karışımını hazırlama
8
Saçın rengini kontrol etme
9
Saça röfle /meç/balyaj yapma
10 Ciltteki boya lekelerini temizleme
11 Saça koruyucu kozmetik ürün uygulama
12 Şekillendirici/sabitleyici ürün ve kullanım tekniğini belirleme
13 Saça perma/defrize yapma
14 Saçı şekillendirici kozmetik üründen arındırma
15 Saça sabitleyici kozmetik ürünü uygulama
16 Bigudileri açma
17 Saç uçlarını kesmek/rötuşlama
18 Saça kaynak/boncuk yapma
19 Saçı föne uygun nemlendirmek / ıslatma
20 Saça şekil verme
21 Saçın modele uygunluğunu kontrol etme
22 Saça sabitleyici kozmetik ürün uygulama
23 Saça ilave saç takma
24 Topuz yapma
25 İşlem sonrasında müşteriye saçın son şeklini gösterme
Birey:
125
Eğitici
Değerle
ndirmes
i
Öz
Değerle
ndirme
“Kuaförlük” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön
Aşağıda verilen
KONAKLAMA HİZMETLERİ
“ÇAMAŞIRHANE HİZMETLERİ”
YETERLİKLERİ
1
2
3
4
5
6
Yıkama öncesi işlemleri yapma
Yıkama işlemini yapma
Çamaşır kurutma işlemini yapma
Çamaşır ütüleme işlemini yapma
Depolama işlemini yapma
Bireysel mesleki gelişimi konusunda çalışmalar yapma
Birey:
126
Eğitici
Değerlend
irmesi
Öz
Değerlend
irme
“Çamaşırhane Hizmetleri” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere
“KAT HİZMETLERİ”
YETERLİKLERİ
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Oda denetimi yapma
Koridor denetimi yapma
Arıza ve hasarlar ile ilgili izlekleri uygulama
Haşere denetimi yapma
İş akışında rastladığı aksaklıkları giderme
Son temizlik denetimlerini yapma
Kat ofisini denetleme
Kayıp ve bulunmuş eşya ile ilgili izleklerini uygulama
Kayıp ve hasar görmüş demirbaş malzeme ile ilgili izlekleri
uygulama
10 Akşam Oda Durum Raporlarını toplama
11 Vardiyalar arası iletişim defterine not yazma
12 Konuk tarafından verilen hediyeleri izleklere uygun kabul etme
13 Periyodik temizlik ve bakım işlemlerini yürütme
14 Satın alma deposundan malzeme çekme
15 Kat Hizmetleri depolarını denetleme
16 Envanter sayımına refakat etme
17 İlaçlamaya refakat etme
Birey:
127
Eğitici
Değerlend
irmesi
Öz
Değerlend
irme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Kat
Hizmetleri” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön
Aşağıda verilen
“KURU TEMİZLEME”
YETERLİKLERİ
Kuru temizleme öncesi teslim alma işlemleri yapma
Kuru temizleme öncesi hazırlık işlemleri yapma
Kuru temizleme öncesi ön leke çıkarma işlemlerini yapma
Kuru temizleme işlemlerini yapma
Ütüleme işlemlerini yapma
Günlük kontrol ve bakımların takibini yapma
Periyodik kontrol ve bakımların takibini yapma
Kuru temizleme gerektirmeyen tekstil ürünleri için yıkama
işlemlerini yapma
9
Bireysel mesleki gelişimi konusunda çalışmalar yapma
1
2
3
4
5
6
7
8
Birey:
128
Eğitici
Değerlend
irmesi
Öz
Değerlend
irme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Kuru
Temizleme” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön
Aşağıda verilen
“ODA TEMİZLEME VE DÜZENLEME GÖREVLİSİ”
YETERLİKLERİ
Temizlik öncesi işlemleri gerçekleştirme
Yatak yapma
Toz alma
Leke çıkarma işlemlerini yapma
Banyo temizliği yapma
Zemin temizliği yapma
Yatak açma hizmeti verme
İş akışında rastladığı aksaklıkları ilgililere bildirme
Halıları, kumaş kaplı mobilyaları ve tekstil malzemeleri
temizleme
10 Duvar, tavan ve aydınlatma ünitelerini temizleme
11 Lejyonella bakımı yapma
12 Cam ve çerçeveleri temizleme
13 Yüzeyleri elle cilalama
14 Son temizlik denetim ve işlemlerini yapma
15 Vardiya sonu oda temizleme ve düzenleme görevlisi raporu
verme
16 Malzemelerini teslim etme
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Birey:
129
Eğitici
Değerlend
irmesi
Öz
Değerlend
irme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Oda Temizleme
ve Düzenleme Görevlisi” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere
“ÖN BÜRO YÖNETİMİ/HİZMETİ”
YETERLİKLERİ
1
Döviz ve seyahat çeki bozma işlemleri yapma
2
Konukların şikâyet ve sorunları ile ilgilenme
3
Konuğa bırakılan mesajı almak ve iletme
4
Konuğun bıraktığı mesajı alma
5
Odalardaki teknik arızalarla ilgilenme
6
Konukların uyandırma isteklerini alma
7
Konukların uyandırılma işlemlerini gerçekleştirme
8
Ön büroda dosyalama işlemlerini yapma
9
Rezervasyon alma
10 Oda hesabını tahsil etme
11 Kredi kartı işlemlerini gerçekleştirme
12 Oda hesabını faturalandırma
13 Konuğu uğurlama
14 Grup çıkış işlemlerini yapma
15 Ön kasa devir işlemlerini yapma
16 Kayıp ve bulunmuş eşya ile ilgili işletme izleklerini uygulama
17 Vardiyalar arası iletişim defterine bilgileri kayıt etme
19 Malzeme talebi ve sayım işi yapma
20 Günlük giriş-çıkış yapmış odaların işlemlerini denetleme
21 Kullanılan araç ve gereç teslimatını yapma
Birey:
130
Eğitici
Değerlend
irmesi
Öz
Değerlend
irme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Ön Büro
Yönetimi/Hizmeti” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik
kendisi, ikinci sütunu ise eğitimci tarafından doldurulması gerekmektedir. Aşağıda verilen
ORGANİZASYON – HALKLA İLŞKİLER
“HALKLA İLİŞKİLER” MESLEKİ YETERLİKLERİ
Sosyal çevresiyle etkili iletişim kurma
İş yerinde etkili iletişim kurma
Telefonla etkili iletişimi kurma
Etkin ve hızlı okuma
Hızlı ve yazım kurallarına uygun yazma
Türkçeyi doğru ve etkili konuşma
Konuşurken beden dilini (jest ve mimikleri) kullanma
Bilgisayarda hızlı yazabilme
İnternet üzerinden bilgiye ulaşma ve iletişim kurma
Basında meslek etiği gereklerine uyma
Herhangi bir konuyla ilgili haber analizi yapma
Gündemi takip etme
Herhangi bir konuyla ilgili bilgi toplama
Kompozisyon kurallarına uygun fotoğraf çekme
Herhangi bir konuyla ilgili sunu oluşturma (Power Point,
Prezy vb.)
16 Etkili bir şekilde sunum yapma
17 Fotoğraf üzerinde belirli alanlarda çalışma
18 Bilgisayarda grafik düzenlemeler yapma
19 Fotoğrafları optimize etmek ve arşivleme
20 Kurum içi halkla ilişkileri oluşturma
21 Görsel/teknolojik araçları kullanma
22 Organizasyon düzenleme
23 Sponsorluk hizmetlerini yürütme
24 Halkla ilişkiler yaklaşımını uygulama
25 Karşısındaki bir kişiyi dikkatli ve sabırla dinleme
26 Nesne işlemlerini yaparak site yönetimini gerçekleştirme
Diğer Görüşler (Yorumlar):
Birey:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
“ORGANİZASYON HİZMETLERİ “
131
Eğitici
Değerlendirmesi
YETERLİKLER
Öz
Değerlendirme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “ Halkla
İlişkiler” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön
Aşağıda verilen
Göstermiş olduğunuz katkı ve özen için teşekkür ederiz.
1 Sosyal çevresiyle etkili iletişim kurma
2 İş yerinde etkili iletişim kurma
3 Telefonla iletişimi kurma
4 Etkin ve hızlı okuma
5 Planlı ve etkili yazma
6 Türkçe etkili ve doğru olarak konuşma
7 Konuşmalarında jest ve mimiklerini etkili kullanma
8 Bilgisayarda seri yazı yazma
9 İnternet üzerinden bilgiye ulaşmak ve iletişim kurma
10 Organizasyon projeleri geliştirme
11 Organizasyonun bütçesini hazırlama
12 Olağan dışı durumlar için plan hazırlayarak sunma
13 Protokol ve görgü kurallarını uygulama
14 Reklam ve tanıtım hizmetlerini temin etme
15 Seyahat ve konaklama hizmetlerini temin etme
16 Destek hizmetlerini temin etme
17 Yiyecek ve içecek hizmetlerini temin etme
18 Organizasyonda mekân tasarımı yapma
19 Çeşitli organizasyonlara göre stand düzenleme
20 Vitrin düzenleme
21 Çeşitli özel organizasyonların düzenleme sürecini takip etme
22 Randevu ve konuk kabulü programını yapma
23 Modayı takip etme
24 Giyim ve aksesuarları araştırma
25 Organizasyonların içeriğine göre koreografi yapma
26 Bilgisayarda grafik düzenlemeler yapma
Diğer Görüşler (Birey):
Diğer Görüşler (Eğitici):
YİYECEK VE İÇECEK HİZMETLERİ
132
Eğitici
Değerlendirmesi
YETERLİKLER
Öz
Değerlendirme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “
Organizasyon Hizmetleri (Mekan süslemeciliği vb.)” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş
için gerekli yeterliliklere yönelik ön öğrenmelerin belirlenmesi amacıyla oluşturulmuştur.
Formun birinci sütunu, adayın kendisi, ikinci sütunu ise eğitimci tarafından doldurulması
gerekmektedir. Aşağıda verilen yeterliliklere ilişkin olarak aday yeterliliğe tamamen sahip ise
“2”, kısmen sahipse “1” ve hiç sahip değilse “0” vererek işaretleyiniz.
Göstermiş olduğunuz katkı ve özen için teşekkür ederiz
“AŞÇILIK”
YETERLİKLER
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
Kremalı çorbalar hazırlama
Taneli ve püreli çorbalar hazırlama
Soğuk çorbalar hazırlama
Hamur yemekleri için ön hazırlık yapma
Yumurtalı ve mayalı hamur hazırlama
Salata sosu hazırlama
Sıcak et yemekleri hazırlama
Soğuk söğüş etleri hazırlama
Soslu sebze ve kuru baklagil yemekleri hazırlama
Etli ve zeytinyağlı dolma ve sarma hazırlama
Pilavı yapılacak malzemeyi hazırlama
Salma pilav hazırlama
Kavurarak pilav hazırlama
Makarna, erişte ve mantı hazırlama
Yumurtayı suda kabuklu/kabuksuz (poşe) haşlama
Omlet hazırlama
Yumurtayı kızartma ve omlet hazırlama(sahanda)
Haşlanarak hazırlanan garnitürleri hazırlama
Püre hazırlama
Fırında garnitür hazırlama
Kavurarak (sote) garnitür hazırlama
Buharda garnitür pişirme
Kendi suyunda veya sos içinde garnitür pişirme
Garnitürleri parlatarak pişirme
Izgarada garnitür hazırlama
Salata, meze için ön hazırlık yapma
Sıcak ve soğuk mezeler hazırlama
133
Eğitici
Değerlendirmesi
Öz
Değerlendirme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Aşçılık”
ise Eğitimci tarafından doldurulması gerekmektedir. Aşağıda verilen yeterliliklere ilişkin
28 Hamurlu, sütlü, çikolatalı, tahıllı tatlılar hazırlama
29 Komposto, hoşaf ve şerbetler hazırlama
Birey:
134
“BULAŞIKHANE HİZMETLERİ”
YETERLİKLER
Yerlerin, duvarların ve mazgalların temizleme
Büfelerin, çalışma tezgâhlarının, evye ve
muslukların temizliğini yapma
3 Benmarilerin temizliğini yapma
4 Et kesim tezgâhlarının ve doğrama tahtalarının
temizliğini yapma
5 Et kesim tezgâhlarının ve doğrama tahtalarının
temizliğini yapma
6 Elektrikli donanımların temizliğini yapma
7 Bulaşık makinesinin temizliğini yapma
8 Pişirme ünitelerinin temizliğini yapma
9 Mutfaktaki atıkları depolama
10 Çöp bölgesinin temizliğini yapma
11 Davlumbaz ve filtrelerin temizliğini yapma
12 Fayans ve duvarların temizliğini yapma
13 Tavanların temizliğini yapma
14 Soğutucuların ve buz makinesi temizliğini yapma
15 Mesleği ile ilgili yayınları takip etme
16 Kurs ve seminerlere katılma
17 Yeni gelen personele yardımcı olma
1
2
Birey:
135
Eğitici
Değerlendirmesi
Öz
Değerlendirme
“Bulaşıkhane Hizmetleri” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere
YETERLİKLER
Hamur ürünleri ve tatlıları hazırlama
Sütlü ve çikolatalı tatlılar hazırlama
Helva hazırlama
Aşure hazırlama
Zerde hazırlama
Meyve tatlıları için ön hazırlık yapma
Şurup içinde pişen meyve tatlıları hazırlama
Hoşaf ve komposto hazırlama
Meyve salatası hazırlama
Kızartma sosu (beyne sos) hazırlama
Kızartılarak hazırlanan meyve tatlıları hazırlama
Pasta kreması hazırlama
Pandispanyayı dilimleme
Pandispanya dilimlerine pasta kremasını
14
\kremşantisini sürme
15 Pasta kreması üzerine iç malzemeleri ekleme
16 Pastayı sunuma hazırlama
17 Çikolata sosları hazırlama
18 Pasta sosları hazırlama
19 Vanilyalı soslar hazırlama
20 Mutfak malzemelerini temizletme
21 Bölümü ile ilgili alanların temizliğini yaptırma
22 Mutfaktaki atıkların depolanmasını sağlama
Mutfağa ait oda, dolap ve depo temizliğini ve
23
düzenini sağlama
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
Birey:
136
Eğitici
Değerlendirmesi
Öz
Değerlendirme
“PASTACILIK”
“Pastacılık” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön
Aşağıda verilen
“PİZZACILIK”
YETERLİKLER
Mesai öncesi kişisel bakımını yapma
İş İçin hazırlık yapma
Sanitasyon ve hijyen kurallarını uygulama
Kritik kontrol noktalarını belirleme(HACCP)
Bulaşık yıkamak ve çöp atma
Sebzeleri, uluslararası şekillerde doğrayarak
6
pişirmeye hazırlama
7
Temel sos ve türeyen sosları hazırlama
8
Salata ve salata sosları hazırlama
9
Kıyılarak yapılan hamurlardan ürünler hazırlama
Mayalandırılarak yapılan hamurlardan ürünler
10
hazırlama
Özleştirilerek yapılan hamurlardan ürünler
11
hazırlama
12 Pizzaları hazırlama
1
2
3
4
5
Birey:
137
Eğitici
Değerlendirmesi
Öz
Değerlendirme
“Pizzacılık” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli yeterliliklere yönelik ön
Aşağıda verilen
“YİYECEK VE İÇECEK SERVİS HİZMETİ/GARSONLUK”
YETERLİKLER
1
Servis ön ve arka alanlarının temizliğini yapma
2
Araç-gereç ve donanımların temizliğini yapma
3
Restoran malzemelerini servise hazırlama
4
Büfe hazırlığı yapma
5
Kirli kumaş malzemeleri değiştirme
6
Masa ve sandalyelerin giydirilmesine yardım etme
7
Masa düzeninin hazırlanmasına yardım etme
8
Servis arabalarının hazırlanmasına yardım etme
9
Siparişlerle ilgilenme
10 Su ve ekmek servisi yapma
11 İçecekleri servise hazırlama
12 Kül tablalarını değiştirme
13 Kirli servis malzemelerini bulaşıkhaneye taşıma
14 Servis sırasında oluşan kazalarla ilgilenme
15 İş akışında rastladığı aksaklıkları bildirme
16 Salonu bir sonraki güne/vardiyaya hazırlama
17 Araç-gereç ve donanımları temizleme
18 Kayıp eşya ile ilgili izlekleri uygulama
19 Alanıyla ilgili durumlardan haberdar olma
Birey:
138
Eğitici
Değerlendirmesi
Öz
Değerlendirme
Bu araç, daha önceki ölçme araçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda “Yiyecek
ve İçecek Servis Hizmeti/ Garsonluk” işine yönelik ilgileri olan bireylerin, iş için gerekli
yeterliliklere yönelik ön öğrenmelerin belirlenmesi amacıyla oluşturulmuştur. Formun birinci
sütunu, adayın kendisi, ikinci sütunu ise eğitimci tarafından doldurulması gerekmektedir.
Aşağıda verilen yeterliliklere ilişkin olarak aday yeterliliğe tamamen sahip ise “2”, kısmen
sahipse “1” ve hiç sahip değilse “0” vererek işaretleyiniz.

Rehber Kitap / Guide Book - APL Transfer Web Platformu

Transkript

Benzer belgeler

MESLEKI REHBERLIK KAVRAMLARı

Kariyer.net, Facebook kullanıcılarını şirketlerle buluşturuyor

Türkiye`nin Online İnsan Kaynakları`nı Kariyer.net Temsil Ediyor

EDEXCEL Değerlendirme Süreci ile ilgili daha

Eğitim Ve Seminerler - Teknik Eğitim Vakfı Adana Şubesi

Barbie Ben Büyüyünce

indirmek için tıklayınız.

SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK STAJYER