Ananas Yetiştiriciliği

TROPİK
MEYVELER
Doç. Dr. Bilge YILMAZ
Türkiye, yaklaşık 18 milyon ton üretimi ile dünyanın en önemli
meyve üreticisi ülkeler arasında yer almaktadır. Ülkemiz sahip
olduğu değişik iklim ve toprak özellikleri bakımından meyve
yetiştiriciliği konusunda oldukça şanslı bir konumdadır. Bu anlamda
Ülkemizde
meyvecilik
konusunda
çok
önemli
gelişmeler
bulunmaktadır. Son yıllarda toplumların tüketim alışkanlığının
değişmesiyle birlikte üreticilerimiz alternatif ürün yetiştiriciliğine
ilgi duymaya başlamışlar ve değişik tropik iklim meyvelerine olan ilgi
artmıştır.
Dünya taze tropik meyve üretim ve ticareti son yıllarda önemli derecede
artış göstermiştir ve Dünya toplam tropik meyve üretimi 2014 yılında 82
milyon tona ulaşmıştır. Bu eğilimin giderek yükseleceği tahmin edilmektedir.
Dünyada yaygın olarak yetiştirilen başlıca tropik meyveler arasında mango,
ananas, avokado ve papaya bulunmaktadır ve tropik meyve üretiminin % 78’ni
oluşturmaktadır. Bu türleri litchi, guava, passiflora, rambutan vd.
izlemektedir ve toplam üretimin % 22’ni kapsamaktadır (FAO, 2014).
Ürün
Üretim (ton)
Mango
43 300 070
Ananas
24 785 762
Papaya
12 420 585
Tropik meyveler oldukça yüksek fiyatlar ile pazarda yer
almaktadır. Her zaman için geleneksel meyvelere göre daha
yüksek fiyatlar ile satılmaktadır. Bu meyveler özellikle mango,
guava, ananas, cherimoya gibi türler mükemmel aromaları
nedeniyle Dünya pazarında olduğu gibi ülkemizde de son yıllarda
yüksek talep görmeye başlamıştır.
Bu anlamda her yıl düzenli oranda artan bir ithalat
miktarımız bulunmaktadır. Ancak yüksek fiyatlar ile
ithalatının yapılması ve iç pazarda da yüksek fiyatlarla
satılması önemli bir sorundur. Bu nedenle tropik meyvelerin
ülkemizde yetiştiriciliğini sağlayarak ülkemizin tropik
meyve ihtiyacını karşılamak ve alternatif ürün arayışı
içerisinde olan üreticilerimize bu meyve türlerinden
yetiştirilebilecek olanların önerisini yapabilmek oldukça
önemlidir.
Önemli Tropik Meyve Türleri;
Mango,
Ananas,
Papaya,
Guava,
Litchi,
Longan,
Cherimoya,
Sapodilla,
White Sapote,
Carambola,
Pitaya,
Rambutan
Feijoa
Ananas (Pinneapple)
(Ananas comosus (L.) Merr.)
Ananas birçok tropik ve subtropik iklim koşullarına sahip ülkelerde
yetiştirilebilen en popüler tropik meyve türlerinden birisidir.
Ananas meyvesinin kökeni Güney Amerika özellikle Paraguay ve Brezilya’nın
güneydoğusudur. Eski literatürlerde, Christopher Columbus tarafından 1493
yılında Guadeloupe adasında bulunduğu ve Avrupa ülkelerinin Columbus’un
seyahatlerine kadar bu meyveyi bilmedikleri ileri sürülmektedir. Karayip
adalarından pahalı hediyeler olarak seferlerde Avrupa’ya getirilmekte ve önemli
ziyafetlerde ikram edilmekteydi.
İspanyollar ananasın Hawai adasına ilk 1527
yılında getirildiğine ve daha sonra Asya ve Batı
Hint Adaları'nda yayılmaya başlandığını ileri
sürmektedir. Ananas yetiştirmede bir yöntem
bulma çabaları Avrupalı bahçıvanlar için iki
yüzyıl sürdüğü ve böylece, 16. yüzyıla kadar,
ananas
yetiştiriciliğinin
nadir
kaldığı
bildirilmektedir.
O dönemlerde Ananas aynı zamanda İngiltere'nin Amerikan kolonilerinde bir
sembol olarak dikkat çekmeye başladı. 1661 yılında, Jamaika kolonisi armasının
(belirli bir aile veya devletin resmi sembolü) ayrılmaz bir parçası haline geldi.
Ananas önemli, nadir bir meyve durumuna geldi. Kutlamalarda kiralanmakta ve
hatta bazı insanlar başkalarına yeniden sattı. Yani, bu şekilde ananas meyvesi
sonunda misafirperverlik ve dostluk sembolü haline geldi. Önemli binaların
mimarisinde bakır ve pirinç ananas kullanımı mimarların dikkatini çekti. Kapı
başlıklarının içine ahşap ananas oyulmuş duvarlar, tokmaklar yapıldı. İnsanlar
ananas tasarımları ile dokunmuş masa örtüleri, peçeteler, halı ve perdeler yaptı.
Ananas üretimi 1720 yılında Avrupa seralarında başladı ve 1751 yılında,
meyveyi ilk defa tadan George Washington çok beğendiğini bildirmiştir. Bir
İngiliz kaptan olan John Kidwell ananas meyvesinin ticari gelişimi için çalışmaya
başladı. Ananas meyvesinde çeşitli analizler yaptı ve 1880 yılında Smooth
Cayenne çeşidini seçmiştir. Konserve yapımına başlamıştır. Ancak, ABD ananas
konservesi üzerine yüksek vergi toplamaya başlayınca konserve sanayisi karsız
bir iş haline gelmiştir ve kaptan işine kapatmak zorunda kalır.
1899’da James Dole (Ananas kralı) Hawai’ye gelir ve 1 yıl sonra Wahiawa
bölgesinde ananas bahçeleri kurmaya başlar. 1901 yılında ilk ananas konserve
imalathanesi inşa eder. İlk yıllar konserve yaygın değildir. Ancak 1911 yılında bir
mühendis ananas dış kabuğu çıkarma makinesi icat eder. Dole bu makinayı ve o
zaman dünyanın en büyük ananas üretim bölgesi olan lanai adasını satın alır ve
ticaretini geliştirir. 1950 yılında dünya ananas üretiminin 3/1’i ve konservesinin %
60’ı Hawai’den karşılanır duruma gelmiştir. Dole 1958 yılında vefat etmiş ancak
bugün bile Hawai Ananas Şirketi, Dole Gıda Şirketi olarak bilinmektedir. Ancak
üretimi dünya üretiminin % 10’na kadar gerilemiştir.
1675 yılında kraliyet bahçıvanı tarafından
İngiltere Kralı II. Charles’a ananas hediye
edilirken
Hawai’de Ananas labirent bahçesi
Besin Değeri
Ananas tatlı, etli ve lezzetli bir meyvedir. Meyvesi mükemmel bir C vitamini
ile iyi bir A ve B vitamini kaynağıdır.
• Meyveleri proteolitik enzim olan ve protein sindiren bromelain enzimince
oldukça zengindir. Özellikle et yumuşatma özelliğiyle sindirime yardımcı
olmaktadır.
• C vitamini ve bromelain enziminden dolayı soğuk algınlığı ve öksürüğün
giderilmesinde yardımcıdır.
• Şişkinlik ve ödemin giderilmesinde etkilidir.
• İltihap önleyici özelliğe sahiptir. Yaraların iyileşmesini hızlandırır.
• Ağrı giderici özelliğe sahiptir.
• Yağ eriticidir. Sağlıklı bir diyet meyvesidir.
• Ananas, az bulunan, kemik ve bağ dokusu oluşturmak için gerekli bir mineral
olan manganezin mükemmel bir kaynağıdır.
Tablo 1. Ananas meyvesinin Besin İçeriği (100 g meyve)
Su (g)
85
Enerji (kcal)
57
Enerji İçerikleri (g)
Protein
0.4
Yağ
0.0
Toplam karbonhidrat
14
Lif
0.5
Mineral Elementler (mg)
Kalsiyum
20
Demir
0.5
Fosfor
11
Manganez
0.9 mg (günlük ihtiyacın %46’sı)
Potasyum
150
Vitamin
C
47.8 mg
A
130 (i.u.)
B1
0.1 mg
B3
0.5 mg
B6
0.1 mg
Asitler
Folat
18 mcg
Omega 3
17 mg
Omega 6
23 mg
Avokadonun gıda endüstrisinde kullanımı;
Taze tüketim
Parça konserve
Meyve suyu
Pasta, dondurma ve şekerleme sanayisi
Ananas Nerelerde Kullanılır?
 Meyvesinde bulunan bromelain enziminden dolayı bira endüstrisinde
temizleme maddesi, bazı endüstriyel işlemlerde jelatin sindirici olarak
kullanılmaktadır.
Yaprakları güçlü beyaz liflere sahiptir. Bazı çeşitler, Filipinler ve
tayvan’da tekstil sanayisinde ip ve ipeksi kumaş üretimi amacıyla güçlü
beyaz yaprak liflerinin çıkartılması amacıyla üretilmektedir.
 Lifler bazı özel kağıtların yapımı içinde kullanılır olmuştur.
Tablo 2. 2013 Yılı Dünya Ananas Üretim Miktarı
Ülkeler
Üretim (Ton)
Kostarika
2.685.131
Filipinler
2.458.420
Tayland
2.209.351
Endonezya
1.837.155
Hindistan
1.571.000
Nijerya
1.420.000
Çin
1.386.361
Meksika
771.942
Kolombiya
643.039
Gana
636.540
Vietnam
585.120
Venezuela
564.202
Peru
438.576
Tayvan
390.000
Güney Afrika
94.770
İsrail
213
Tunus
90
Toplam
24.785.762
(FAO, 2015)
Tablo 2. 2012 yılı Dünya Ananas İhracat Miktarı (Ton)
Ülkeler
İhracat Miktarı (Ton)
Taze meyve
Parçalı konserve
Kostarika
1.886.003
Filipinler
397.282
223.020
Hollanda
214.489
28.152
Belçika
169.499
3451
A.B.D.
112.806
3477
Honduras
92.462
2
Panama
79.855
-
Ekvator
61.987
36
Fildişi sahilleri
58.911
-
Meksika
56.405
795
Almanya
31.939
17.684
İspanya
24.679
4184
Guatemala
22.898
1459
Malezya
18.634
7824
Portekiz
13.490
1211
Çin
15.221
31.124
Tayland
3251
586.113
Türkiye
30
7
TOPLAM
3.367.217
565
1.111.511
(FAO, 2015)
Tablo 3. 2012 yılı Dünya Ananas İthalat Miktarı
Ülkeler
İthalat Miktarı (Ton)
Taze meyve
Parçalı konserve
A.B.D.
924.886
330.306
Hollanda
276.456
47.144
Almanya
180.626
97.555
Japonya
174.041
39.699
İngiltere
144.441
39.666
İtalya
144.337
17.215
İspanya
130.597
48.765
Kanada
121.312
22.691
Fransa
101.153
28.884
Kore
73.131
14.652
Çin
50.164
31.148
Rusya
49.377
55.863
Portekiz
45.944
9477
Polonya
19.692
17.178
Singapur
17.992
11.461
Türkiye
13.103
858
TOPLAM
2.939.461
1.085.778
(FAO, 2015)
SİSTEMATİK YERİ
Linnaeus (1753)’un sistematikte belirlediğine göre; Ananas Bromeliaceae familyasında yer
almaktadır ve Ananas bu familya içerisindeki 50 cinsten birisidir. Bu cins 2000den fazla
tür içermektedir ve birçoğu epifitik bitkilerdir.
Familyası: Bromeliaceae
Cinsi : Ananas (yakın cins Pseudananas)
Türü: Ananas comosus (L). Merr.
Alt Türler
Ananas bracteatus
: Yabani tür, tohumlu olsa da etli yenilebilir meyve, süs bitkisi
Ananas fritzmuelleri : Yabani tür, tohumlu olsa da etli yenilebilir meyve
Ananas parguazensis : Yabani tür
Ananas nanus
: Yabani tür, süs bitkisi
Ananas lucidus
: Sadece lif ürünü olarak kullanılır. Süs bitkisi kullnımı
Ananas monstrosus
: Yabani tür
Ananas ananassoides : Yabani tür
Ananas erectifolius
: Yabani tür, meyve eti az ve olgunlukta kuru, uzun hemen hemen
damarsız yapraklara sahiptir. İyi bir lif ürünüdür.
Ananas bracteatus
Ananas fritzmuelleri
Ananas nanus
Ananas parguazensis
Ananas ananassoides
Ananas lucidus
Ananas erectifolius
BOTANİK ÖZELLİKLERİ
Bitki:
Ananas dal ucunda çiçek salkımlı ve dal ucunda çoklu meyveye sahip tek
çenekli yıllık bir bitkidir. Herdem yeşildir. Olgun ananas bitkisi çeşitlere göre
değişmekle birlikte 1 – 1,5 m yüksekliğinde ve 1,5 – 1,8 m genişliğindedir.
Bir ananas bitkisinin ana morfolojik yapısı
• Kök,
• Yaprak,
• Çiçek sapı (meyve veren gövde)
• Çoklu meyve - bileşik meyve veya birleşik meyve,
• Taç,
• Sürgünler ve
• Adventif kökler den oluşmaktadır
Çiçek sapı
oluşmaktadır.
ve
sap
üzerindeki
çiçek
salkımı
apikal
meristemden
Taç
Yaprak
Daldırmada kullanılabilen
sürgün
Meyve
oluşturmayan ilk
sürgün
Meyve
Çiçek sapı
İkinci sürgün
Meyve oluşturan
ilk sürgün
Yaşlı ana bitkideki
çiçek sapı
Ana bitki
Kök
Gövde:
Gövde bitkinin depo haznesi durumundadır ve % 11’in üzerinde nişasta
içermektedir. Nişasta rezervleri güneş ışığının az olduğu dönemlerde erken
sürgün gelişimi için kullanılmaktadır.
Bitkinin gövde kısmı tüm yapraklar
alınmadığı
sürece
görülmez.
Gövde
üzerinde her yaprağın koltuğunda yan
gözler bulunur. Bu gözler kök sürgünleri ve
yeni dikimlerde bitki oluşumunda etkilidir.
Gövdenin iriliği yaprak ve taç boyutundan ziyade
büyük ve iyi gelişen bitki açısından önemlidir. Çok sıcak
tropik iklim koşullarında çok hızlı büyüyen bir bitki çok
sayıda yaprak oluşturur ancak gövde de çok az nişasta
depolar ve küçük meyve oluşturur.
Sürgün:
Ananas bitkisinde farklı sürgün formları bulunmaktadır. Bu sürgünler vejetatif
çoğaltım materyali olarak kullanılmaktadır.
1. Taç (Crown) denilen meyvenin tepe kısmında oluşan kısa gövdeli ve yapraklı sürgünler
bulunmaktadır. Yaygın kullanımı bulunmamaktadır. Çünkü bu sürgünler dikimden 24 ay sonra
meyve oluşturmaktadır.
2. Bazı sürgünler (slip) meyvenin alt kısmında, çiçek sapı
üzerinde grup halinde oluşmaktadır. Vejetatif çoğaltım da
yaygın kullanılmaktadır. Bu sürgünler dikimden 14-16 ay
içerisinde meyve oluşturmaktadır.
3. Yan sürgünler (side) ise gövdenin üst kısımlarından
çıkmaktadır. Bu sürgünlerde dikimden sonra 18-20 ay
içerisinde meyve oluşturmaktadır.
4. Kök sürgünleri (ratoon) ise gövdenin toprak kısmına
yakın yerden çıkan sürgünlerdir. Çoğaltımda kullanıldığı
zaman dikimden sonra 12-14 ay içerisinde meyve
oluşturmaktadır.
Yaprak:
Ananas yaprakları uzun, kılıç şeklinde ve keskin kenarlı
dişlere sahiptir.
Ananas yaprakları güneş ışığını absorbe edebilmesinin yanı
sıra hızlı su alımı bakımından da özel bir yapıya sahiptir.
Yapraklar her 13 yaprak ilk yaprak ile 5 tur (Filotaksi=5/13)
sonra aynı doğrultuya gelecek şekilde gövde üzerinde dizilerek
büyüme göstermektedir. Yapraklarında su depolamak amacıyla
kullanılan renksiz ve saydam su depolama dokusu vardır.
Depolanan su kuraklık veya yetersiz nem koşullarında bitki
tarafından kullanılmaktadır.
Aynı zamanda,
ananas bitkisinin yapraklarının alt
yüzeylerinde tüyler bulunur ve bu tüyler küçük, saç gibi ve
stomaların etrafında yer alır. Bu tüyler kurak dönemlerde su
kaybını önlemeye yardım eder.
Kök:
Ananas bitkisi 2 farklı kök tipine sahiptir;
1. Toprak kökleri: Gövdenin dip kısmından başlar ve yeraltı kök sistemini oluşturacak şekilde büyür.
2. Koltukaltı kökleri: Yaprak koltuklarında gelişir. Su ve besin elementi emilimini direk sağlaması
nedeniyle bitki için büyük bir uyum kaynağıdır. Köklerin ucundaki odunlaşmamış beyaz doku direk emilim
sağlamaktadır.
Yapraklı gövdede
koltukaltı kökleri
Ana kökler
koltuk altı kökleri
Kökler gelişme öncesinde kabuk
boyunca aşağı ve dışarı doğru
büyür
Ana
kök
Yan kök
Ananas bitkisinde ana köklerin miktarı bitki tipi ve ağırlığına göre
değişmektedir. Taç kısmının sürgünleri yan ve çiçek sapından çıkan sürgünlere
göre daha fazla kök oluşturur.
Kök büyümesi dikimden hemen sonra başlar ve çiçeklenmeye yakın döneme
kadar devam eder. Kış boyunca kök büyümesi yavaşlar ancak, sıcaklık ve toprak
nemine bağlı olarak devam eder. Uzun ana kökler bitki tabanından yanlara doğru
gelişir, toprak yüzeyinden aşağı fazla gelişmez. Kökler 1.5 m derinliğe kadar
ilerleyebilir ancak birçok kök toprak yatağının içerisinde yayılmıştır.
Ana kökler ilk 12 ay içerisinde oluşmaya başlar ve kök sürgünlerin ürünü
hasat edilene kadar sonlanmalıdır. Kök sisteminin azaldığı yerlerde, kök
sürgünlerden oluşan meyvelerin gelişimi anne bitkiye daha fazla bağlı hale
gelecektir. Bu nedenle iyi bir kök sağlığını oluşturmak ve bitkilerin etrafında
bulunan toprağı iyi muhafaza etmek önemlidir. Ana bitki üzerindeki en alttaki
yaprakların alınması ve gövdenin etrafının toprakla örtülmesi yeni kök gelişimini
teşvik eder ve kökleri gövdeden daha yukarı çeker.
Çeşitlere göre kök büyümesinde farklılıklar oluşabilmektedir. Örneğin bazı
çeşitler diğerlerinden daha fazla ana kök oluştururken bazılarında yan kökler
oluşur.
Çiçek:
Ananas çiçeklenmeye başlamak için örneğin gündüz/gece uzunluğu gibi özel uyarıcı isteyen
bir bitki değildir. Yalnız gece sıcaklığı çiçeklenme açısından önemlidir. Genellikle çiçeklenme
başlangıcı kasım ayındadır ve tüm kış boyunca devam eder. Her gövde bir kere çiçek verir ve
hasattan sonra ölür. Yan gözlerden oluşan gövdeler ile çiçeklenme devam eder.
Vejetatif safha tamamlandığında tepe tomurcuğu çiçek sapı üzerinde
gelişmeye başlar. Her brakte yaprak arasında çok sayıda morumsu-kırmızı
sapsız çiçekler (100-200 çiçek) spiral şeklinde eksen etrafında dizilmeye
başlar. Bu aşamaya kırmızı çiçek aşaması denir. Her çiçek 3 çanak, 3 taç, 6
erkek ve 1 dişi organ içermektedir. Çiçeklenme salkım üzerinde aşağıdan
başlayarak yukarı doğru devam eder. Her çiçek bir meyve üretir.
Çiçekler erken saatte açmaktadır (6-9 s) ve akşama kadar açık kalmaktadır.
Çiçeklenme salkımın aşağı kısmından başlar ve günde 5-10 çiçek açar. Çiçeklenme
2-3 hafta sürmektedir. Anterler çiçeklenmeden hemen sonra çatlar ve çiçek
tozu salmaya başlar. Hemen hemen tüm çeşitler yaşayabilir polen
oluşturmaktadır ancak, kendine uyuşmazlık nedeni ile tozlanma gerçekleşmez. Bu
nedenle kendine tozlamadan sonra tohum oluşmaz. Ancak çeşitler arası yada
çeşitler ile yabani formlar arasındaki karşılıklı tozlanma ile bol miktarda tohum
oluşumu gerçekleşir.
Çiçeklerin tozlanma ihtiyacı bulunmamaktadır. Genellikle meyveler
partenokarpiktir ve çekirdek oluşmaz. Tozlanma gerçekleştiğinde meyvede
tohum oluşmaktadır. Bu da pazarda istenen bir durum değildir. Sinek kuşu ile
tozlanma gerçekleşmektedir. Özellikle Güney Amerika’da gerektiğinde ana
tozlayıcı olarak kullanılır.
Meyve:
Ananas teknik olarak bir birleşik meyve olarak adlandırılır. Çoklu meyve yapısı vardır. Her
küçük meyve tam bir meyvedir. Çiçeklenme birleşik meyve dibinde başlar ve son göze kadar bir
sarmal olarak devam eder. Küçük meyvelerin oluşumu durduğunda, büyüme noktası vejetatif
safhaya geçer ve taç denilen üst kısım oluşur. İyi bir başlangıç ile çok sayıda küçük meyve
oluşumunu sağlanır ve özenli bakım koşullarıyla birleşik meyvenin iyi şekillenmesi ve yüksek
verimli bir meyve oluşumu elde edilir.
Küçük meyveler olgunlaşmada çiçeklenme ile aynı sırayı
izlediği için ananas meyvesinin alt kısmı olgun ve tatlıdır. Üst
kısımdan daha iyi lezzete sahiptir. Ananas çilek ve turunçgil
meyveleri gibi hiçbir nişasta rezervi içermediği için hasattan
sonra tatlı olmaz.
Çiçeklerden gelişen bireysel meyveler birleşerek
bir kozalak şeklini oluşturmaktadır. Lif kaynağı olan
sap ve oldukça etli öz ile birlikte meyveler bileşik,
sulu, etli, 30 cm yada daha fazla yüksekliktedir.
Sert, mumsu kabuklu, altıgen birimli meyve olgunlaştığı
zaman koyu sarı, yeşil veya kırmızımsı olabilir. Meyve eti
sarı - beyaz arasında değişmektedir. Eğer çiçekler
tozlanırsa küçük, sert tohum oluşabilir ancak, genellikle
istenmeyen tohumun gelişim izleri bulunur.
Ekolojik istekleri:
Ananas tropik yada tropik iklime yakın 300 Kuzey ve 250 Güney arasındaki düşük
yükseltilerde yetiştirilebilen bir bitkidir. Tropik iklim bitkisi olmasına rağmen sıcak
subtropik iklim koşullarına da adapte olabilmektedir.
Büyüme için ideal sıcaklık 28 – 30 0C’dir. Meyve bağlama döneminde en iyi kalite 2224 0C’de elde edilmektedir. 20-21 0C’ye kadar olan düşük sıcaklık ile 32-33 0C’nin
üstündeki sıcaklık değerleri iyi üretim değerleri sağlamaktadır. Hava sıcaklığı 20 0C’nin
altına düştüğünde minerallerin emilimi zayıflar, metabolitlerin taşınımı durur. Hava
sıcaklığı 15 0C’ye düştüğünde ise bitki büyümesi ciddi şekilde gerilemektedir. Sonuçta
ananas yetiştiriciliğinde gündüz 28-300C arası, gece 20 0C istenen ideal sıcaklık
değerleridir.
Tropik bölgelerden subtropik iklim yada subtropik iklime benzer tropik bölgelerde
meyve iriliğinde azalma, asitlikte yükselme ve kurumadde de azalma meydana
gelebilmektedir.Soğuk ve sıcak arasındaki sıcaklık farkının belirgin olduğu subtropikal
bölgelerde, düşük sıcaklık döneminde oluşan çiçek salkımında az çiçek oluşur, ancak
sıcaklıkla birlikte olgunlaşan meyve lezzetli ve kokuludur. Aksine sıcaklık bakımından
daha uygun koşullarda oluşan çiçekler, düşük sıcaklık değerlerinde bir anda olgunlaşıp
meyveye ulaştığında çok fazla standar kalitenin dışında çok sayıda meyve oluşturacak.
Ananas dona toleranslı değildir. Bitki 0oC’nin altına düşünce ölür. Bu değere çok yakın
sıcaklıklarda 1-2 saat kaldığında yapraklarda zararlanmalar başlar. 8oC’de kara kalp
denilen iç kısmın koyulaşması olan fizyolojik bozukluk başlar. Ananas bitkisi ışık
istemektedir. Aşırı gölgeleme koşullarında meyve ağırlığı azalır, yapraklar dik ve yeşil
olarak büyümeye başlar. Bununla birlikte, aşırı ışık koşullarında bir çoğunda "güneş
yanığı" zararı, meyvede düşük asitlik, soluk renklilik ve kırılgan yapı gözlenmektedir.
Deniz seviyesinden yükseklik Ananas yetiştiriciliğinde meyve kalitesi üzerinde önemli
bir faktördür. Rakım yükseldikçe meyvede asitlik artmaktadır. Hawai’de 600 m
yükseklikte yetiştirilmektedir. Konserve sanayisi için 1371-1738 m yükseklik de en uygun
aroma oluşmaktadır.
İdeal olarak yağış değeri yarısı ilkbahar yarısı da sonbaharda olmak üzere yaklaşık
1143 mm dir. Ananas kuraklığa toleranslı olmasına rağmen çeşide, yere ve hava nemine
bağlı olarak yıllık 650-3800 mm arasında değişen yağış oranlarının altında meyve
üretecek.
Toprak:
Ananas yetiştiriciliği için en iyi toprak drenajı iyi, organik madde içeriği yüksek,
kumlu-tınlı ve toprak derinliği en az 60 cm olan bölgelerdir. Toprak pH’nın 4.5-6.5
arasında olması idealdir ancak pH 7.0 ve biraz daha yüksek olabilen (kanarya adaları)
yerlerde de yetiştirilebilmektedir.
Bazı önemli çeşitler:
Ananas çeşitleri 4 ana grup içerisinde toplanmaktadır;
1. Smooth Cayenne
2. Red Spanish
3. Queen
4. Abacaxi (yerel grup)
5. Perolera (yerel grup)
Yaprak
Meyve
Özellik
Cayenne
Queen
Red Spanish
Abacaxi (Perola)
Perolera
Diken
Uç kısımlarda birkaç
diken
dikenli
dikenli
dikenli
dikenli
Taban rengi
Soluk yeşil
Kırmızımsı yeşil
Kırmızımsı yeşil
Pembe
Soluk yeşil
Şekil
Silindirik
Konik
Küresel
Konik
Silindirik
Gözler
Yüzeysel
Derin
Derin
-
Geniş ve düz
Orta eksen
Orta
Küçük
Büyük
Çok küçük
-
Ağırlık
2 kg ve daha fazla
0.5 – 1.2 kg
1 – 1.8 kg
1.3 -1. 4 kg
2.0 kg’a yakın
Dış rengi
Parlak turuncu
Sarı
Parlak turuncu
Sarı
Kırmızımsı sarı
İç rengi
Soluk sarı
Koyu sarı
Açık sarı, beyaz
Açık sarı, beyaz
Soluk sarı
Lezzet
Hafif asitli, tatlı
Cayenne’den daha
tatlı
Asitli, aromatik
Tatlı
Cayenne’den
daha az yoğun
Konserve san. uygunluğu
Mükemmel
Orta
Orta
Zayıf
Orta
İhracat durumu
İyi
İyi
Mükemmel
Zayıf
İyi
1. Smooth Cayenne Grubu;
Dünyada en fazla ticari öneme sahip çeşit grubudur. Hem taze meyve hem de konserve sanayisinde
önemli yeri bulunmaktadır. Bu çeşit grubu içerisinde yeralan önemli çeşitler;
1. Hawaiian Smooth Cayenne,
2. Cayenne lisse
3. Hilo,
4. Baron de Rotschild,
5. Cayenne Guadeloupe,
6. Cayenne Martinique
7. Typhone
8. St. Michael
9. Giant Kew
10. Champaka
11. Esmeralda
2. Red Spanish Grubu;
Dünyada en fazla ticari öneme sahip ikinci çeşit grubudur. Bu çeşit grubu içerisinde yeralan önemli
çeşitler;
1. Singapore
2. Cabezona
3. Selangor green
4. Piña de cumana
5. Castilla
3. Queen Grubu;
Dünyada en fazla ticari öneme sahip üçüncü çeşit grubudur. Bu çeşit grubu içerisinde yeralan önemli
çeşitler;
1. Natal Queen
2. Ripley Queen
3. Green Ripley
4. Red Ripley
5. Mac Gregor
6. Alexandria
4. Abacaxi Grubu (Perola);
Bölgesel olarak önemi bulunan çeşit grubudur. Karayip adalarında yetiştiriciliği yaygındır. Bu çeşit
grubu içerisinde yeralan önemli çeşitler;
1. Abachi abakka
2. Golden abachi
3. Sugar loaf
4. Abacaxi do pernambuco
5. Yupi
6. Eleuthera
7. Venezolano
5. Perolera (Mordinola) Grubu;
Bölgesel olarak önemi bulunan çeşit grubudur. Kolombiya ve Venezuela’da yetiştiriciliği yaygındır. Bu
çeşit grubu içerisinde yeralan önemli çeşitler;
1. Mordilona
2. Perolera
3. Mariquita
4. Amarillo
5. Malpure
6. Manzana
7. Monte Lirio
Çoğaltım:
Tohumla üretim çok kullanılan bir yöntem değildir. Ancak ıslah çalışmalarında kullanılır.
Ananas vejetatif yöntemlerle kolayca çoğaltılabilmektedir. Genellikle kök sürgünleri (ratoon), taç
(crown) ile meyve alt kısmından çıkan yan sürgünler (slip) ve gövdeden çıkan sürgünler (suckers)
çoğaltımda kullanılmaktadır.
Bu vejetatif materyallerin ağırlık, büyüme oranı, hasat tarihi ve diğer faktörler bakımından birbirinden
farklı olmalarından dolayı ayrı tutulmaları önemlidir. Örneğin; taç sürgünleri 24 ay içinde, meyve alt
kısmındaki çiçek sapından çıkan sürgünler 14-16 ay, yan gövde sürgünleri 18-20 ay ve kök sürgünleri 12-14
ay içerisinde meyve üretmektedir.
Meyve alt kısmında çiçek sapının üstünden çıkan sürgünler en iyi dikim materyalleridir. Daha sonra yan
gövde sürgünleri ve taç kısmı sürgünleri gelmektedir. Yan gövde sürgünleri kısa sürede meyve
oluşturmakta ancak çiçek sapı üzerinden çıkan sürgünler iri ve birörnek meyve meydana getirmektedir.
Taç sürgünlerinden oluşan bitkilerde çiçeklenme çiçek sapı üzerinde oluşan bitkilere göre 70 gün, gövde
parçasından oluşan bitkilere göre 350 gün geç çiçeklenmektedir.
Dikim sırasında farklı boyutlarda bitki oluşumunu ve rekabeti önlemek amacıyla kullanılacak dikim
materyalleri büyük, orta ve küçük olarak sınıflandırılır. Kök sürgünleri 400-500 g, yan sürgünler 350-450
g aralığında olabilir. Çoğaltım amacıyla alınan sürgünlerde alt yapraklar kök oluşumunun kolaylaştırılması
için kopartılır. Sürgünler alındıktan sonra direk toprağa dikmeden önce çürüme ve kök oluşumunun
gecikmesini önlemek amacıyla gölge bir yerde 8- 10 gün kurutulur. Daha sonra köklendirme (perlit, kum
vs.) ortamına dikim yapılır. Sıcaklık 230C ve aydınlık bir ortam olması uygundur. Yaklaşık 1 ay içerinde
köklenme gerçekleşir. Önemli üretici ülkelerde tek bir yaprak parçası ile doku kültürü yoluyla
köklendirme kullanılabilmektedir.
Yan sürgün
Taç sürgün
Çiçek sapı sürgün
Dikim:
Dikim zamanı bölgeden bölgeye farklılık gösterebilir. En iyi ekim zamanı ilkbahar veya
sonbahardır. Fideler, kullanılan dikim materyaline göre 5 - 10 cm derinliğe, ahır gübresi
verilerek dikilir. Toprak siyah polietilen ile örtülerek yabancı ot kontrolü ve sağlıklı bir ürün
sağlanabilir.
Toprak derinliğinin 60-70 cm olması yeterlidir.
Ananas kök sistemi 40-50 cm geçmemektedir.
Yüksek yağış alan bölgelerde dikim sıklığı hektar
başına yaklaşık 40.000-44.000 bitki dikilebilir.
Serin hava ile düşük yağış alan bölgelerde hektar
başına 63.000-64.000 yüksek sıklıkta dikim
önerilir. Bir ananasın ekonomik ömrü yaklaşık 4
yıldır. Sonra bu tarla sökülmeli ve yeniden
sürülerek hazırlık yapılmalıdır.
Sulama:
Ananas gelişme ve büyüme döneminde oldukça fazla su isteyen bir bitkidir. Yetiştirildiği
bölgelerde Ağustos ayı başından itibaren verilen uyandırma suyu ve kış mevsimi yağışlarının
başlangıcına kadar olan dönemde düzenli ve yeterli miktarlarda su ister. Kış mevsiminde ise
gerekli su genellikle yağışlardan sağlanır. Özellikle hasat döneminde yağışlar yetersiz ise
mutlaka sulama yapılmalıdır. Susuz kalan bitkilerde verim ve kalite düşer. Ananas
yetiştiriciliğinde damla sulama sistemi kurulmalıdır.
Gübreleme:
Ananas yüksek oranda azot ve potasyum isteyen yüzlek köklü bir bitkidir. Azot meyve iriliği
ve toplam verim için önemli olan bir elementtir. Birçok yetiştiricilik yapılan bölgelerde üre
uygulamalarının verimi artırdığı görülmüştür. Mikro elementlerden magnezyum meyve
ağırlığında önemlidir. Demirli şelatların kullanımıda irilik ve verimde artış sağlamaktadır.