referans/re-lab klinik laboratuvar numune alma el kitabı

NEK
NUMUNE EL KİTABI
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
NEK
01.02.2013
00
-1/30
REFERANS/RE-LAB KLİNİK LABORATUVAR
NUMUNE ALMA EL KİTABI
BASKI NO
: 01
YAYIN TARİHİ
: 01.02.2013
KONTROLSÜZ KOPYA (
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
)
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
NEK
NUMUNE EL KİTABI
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
NEK
01.02.2013
00
-2/30
SAYFA
REVİZYON
REVİZYON
NO:
TARİHİ
NO :
15-17
17.03.2015
1
Kabul ve red kriterleri güncellendi
19-20
26.02.2015
1
Biyokimya Panik Değerler Listesi güncellendi
21
16.03.2015
1
Mikrobiyoloji Panik Değerler Listesi güncellendi
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
YAPILAN DEĞİŞİKLİK
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
NEK
NUMUNE EL KİTABI
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
İÇİNDEKİLER :
NEK
01.02.2013
00
-3/30
SAYFA
1.
GİRİŞ VE AMAÇ
4
2.
GENEL BİLGİLER
4
3.
TEST TALEP FORMLARI VE KAYIT
5
4.
KAN NUMUNESİ ALMA
6
5.
KAN ALMA TÜPLERİ
9
6.
KAN NUMUNELERİNİN HAZIRLANMASI
12
7.
NUMUNE KABUL VE RED KRİTERLERİ
15
8.
PANİK DEĞERLER LİSTESİ
19
9.
İDRAR NUMUNESİ ALMA
22
10. DİYALİZ MERKEZLERİ İÇİN NUMUNE HAZIRLAMA
24
11. MİKROBİYOLOJİK KÜLTÜR NUMUNESİ ALMA
25
12. DİĞER ÖRNEKLER
28
13. LABORATUVARDA NUMUNELERİN SAKLANMASI
29
14. LABORATUVARA NUMUNELERİN TAŞINMASI
30
EK1 : KAN ALMA TÜPLERİ
EK2 : MİKROBİYOLOJİ NUMUNE KAPLARI
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
NEK
NUMUNE EL KİTABI
NEK
01.02.2013
00
-4/30
1.GİRİŞ VE AMAÇ
“Numune Alma El Kitabı” Referans/Re-Lab Klinik Laboratuvar’da yapılacak ve Referans/Re-Lab
Klinik Laboratuvar Test Katalog’unda yer alan testler için numunelerin doğru şekilde alınması ve
hazırlanmasını sağlamak, böylelikle test sonucunu etkileyecek, numuneden kaynaklanabilecek
olumsuz durumları ortadan kaldırabilmek amacıyla hazırlanmıştır.
Referans/Re-Lab Klinik Laboratuvar Test Katalog’unda yer alan test adı, endikasyon, kısa klinik
bilgi,numune cinsi, miktarı ve alınma şekli (ayakta-oturur vb), yöntem, çalışma günü, rapor
zamanı,referans değerler, fiyat vb. bilgilere bu dokümanda yer verilmemiştir.
2.GENEL BİLGİLER
Laboratuvar testlerinde doğru sonuca ulaşabilmek için numune almadan önce hastaların ve
Laboratuvar çalışanlarının uyması gereken standart bazı kurallar vardır.
Numune vermeden önceki açlık-tokluk durumu, menstrüel peryot, alınan ilaçlar, stres, sigara içilmesi,
bir gün önce alınan aşırı yağlı gıdalar, alkol ve
kolalı içecekler tüketilmesi, egzersiz yapılması test
sonuçlarını etkileyebilir.
Bu nedenle bazı özel testler ve acil durumlar hariç numuneler 10-12 saat açlık sonrası (su içilebilir)
test talep kağıdında özel bir saat belirtilmediyse, sabah 08:00-10:00 arasında, istirahat koşullarında
alınmalıdır. Bununla birlikte, hastanın doktorunun gerekli gördüğü hallerde, açlık gerektiren bazı
testler, açlık şartı aranmadan da günün her hangi bir saatinde alınacak örnekten çalışılabilir.
Oral Glukoz Tolerans Testi, Stimulasyon testleri için randevu alınmalı ve en geç 09:00 da işleme
başlanmalıdır.
Çalışılacak test için şart değilse ve klinisyenin özel bir talebi yoksa idrar günün herhangi bir saatinde
alınabilir.
Hastalara yapılacak tüm işlemler için bilgilendirilmiş onam gerekmektedir. Bu nedenle hastalar
yapılacak işlemler için bilgilendirilmeli ve onam alınmalıdır.
Test yaptırmak için Referans/Re-Lab
Klinik Laboratuvar’a başvuran hastalara, Hasta Kabul Ünitesinde işlem öncesi Kan Alma işlemiyle
ilgili bilgi verilir. Kan alma işleminin çok kısa süreceği, en uygun toplardamar bulunduktan sonra bir
iğne batmasıyla birlikte acı duyulabileceği anlatılır. Oral Glukoz Tolerans Testi gibi uzun süreli testlerde
kaç kez kan alınacağı ve yöntemi hakkında bilgilendirme yapılır.
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
NEK
NUMUNE EL KİTABI
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
NEK
01.02.2013
00
-5/30
Kan alma sonrasında az da olsa, baş dönmesi, kan alınan bölgede morarma, hematom olabileceği, ilk
seferde yeterli numune alımının esas olmasına rağmen yetersiz numune durumlarında ikinci kez kan
alınması gerekebileceği anlatılarak gerekirse yatay pozisyonda kan alınabilir.
Hastanın bu bilgilendirme sonrası Laboratuvara test talebini sunması ve test
yaptırmaya karar
vermesi ya da onam formunu imzalanmasıyla onam işlemi tamamlanmış olur.
Anlaşmalı Merkezlerin “Laboratuvar Test İstem Formu” kullanarak test Anlaşmalı Merkezlerin
“Laboratuvar Test İstem Formu” kullanarak test talebinde bulunmaları halinde yapılacak işlem için
onam verdiği kabul edilir.
3.TEST TALEP FORMLARI VE KAYIT
Anlaşmalı Merkezler tarafından gönderilecek numuneler için tarafınıza verilmiş olan ayrıca elektronik
ortamdan da ulaşabileceğiniz “Laboratuvar Test İstem Formu”nda yer alan bilgilerin doldurulması
gerekmektedir. Bu bilgiler;
- Numuneyi gönderen Merkez/Doktorun adı
- Gönderilen tarih
- Hasta Adı, doğum tarihi, cinsiyet, gerekli ise menstrüel peryot, gebelik durumu,
- Gönderilen numune cinsi, 24 saatlik idrarlar için toplam miktar
- Numunenin alındığı tarih ve saat
- Varsa klinik tanısı ya da ön tanı
- Varsa kullanılan ilaçlar ve en son dozun alındığı saat
- Talep edilen test ya da testlerin adı
- Numuneyi teslim eden ve teslim alan kişi
Laboratuvar Test İstem Formu ile birlikte işlem başladıktan sonra gönderilen numune kayıtlarında
değişiklik ya da test ekleme talebi olduğunda merkezlerden yazılı olarak Talep Formu istenir. Bu
talep formunda yapılması istenen işlem doğru olarak tanımlanmalıdır. Sözlü talepler kabul edilmez.
Yeterli ve uygun numune varsa test ekleme talebi gerçekleştirilir.
Ayaktan gelen hastalar için hekimlerden test ekleme talebi gelirse, hastadan alınmış olan birincil
numunenin uygun ve yeterli olması koşulunda test ekleme talebi yerine getirilir.
4.KAN NUMUNESİ ALMA
Sorgulama sonrası uygun koşullara sahip hastaların kayıt bilgileri alındıktan sonra kayıt bilgileri
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
NEK
NUMUNE EL KİTABI
NEK
01.02.2013
00
-6/30
numune almak üzere Kan Alma bölümüne teslim edilir.
Test kayıt bilgilerini içeren Kayıt Formuna uygun olarak testler için ne kadar hacimde kan alınacağı
planlanmalı ve gerekli olan numune tüpleri hazırlanmalıdır.
Numune tüpleri hasta ismi, kayıt numarası, tarih, test adı, numune cinsi içeren barkot etiketlerle
etiketlenir.
Kan
alma
öncesinde
eller
uygun
şekilde
yıkanmalı,
gerekli
olan
tüm
malzeme
hazırlanmalıdır. İğne ucu olarak en sık olarak 19-22 numaralı (en sık 21) iğneler kullanılır.
Hasta kan alma odasında
-
Cilt dezenfektanı %70 lik alkol, steril gaz pedler, pamuk, yara bandı
-
Otomatik turnike
-
Vacutainer uçları, vacutainer adaptörü, enjektör
-
Tek kullanımlık lateks pudrasız eldiven hazırlanır,
Hasta kan alma odasına ismi söylenerek davet edilir. Hastadan kan almadan önce iletişim kurarak
güven sağlamak önemlidir. Bu sırada hastanın açlığı tekrar sorgulanarak, kullandığı ilaçlar, testler için
gerekliyse boy-kilo bilgileri Hasta Numune Bilgi Formu’na kaydedilir. Hangi elemanın kan aldığı Kayıt
Formu üzerine paraf atılarak işaretlenir.
-
Hasta koltuğa rahatça oturtulur, gerekirse yatırılır
-
Hastanın kolunu dirsek üzerine kadar açması sağlanır. Giysilerin kolu sıkmamasına dikkat
edilmelidir. Hasta kolunu düz olarak uzatır. Kol dirsekten bükülü olmamalıdır.
-
Yetişkinlerde antekubital fossada kalın ve derinin yüzeyine yakın venler tercih edilir.
-
Turnike, kan alınması planlanan bölgenin 8-10 cm yukarısına takılır. Hastaya yumruk
yapması söylenir. Turnike toplardamar lar üzerinde baskı yaratacak ancak atardamar
dolaşımına engel olmayacak şekilde sıkılarak venin görünür, hissedilir hale gelmesi sağlanır,
ven palpe edilerek kan alınacak damar tesbit edilir.
-
Turnikenin uzun süre sıkılı durması bazı test (kalsiyum, laktat, potasyum gibi) sonuçlarını
değişterebileceğinden gevşetilir ve tesbit edilen bölge, alkollü gazlı bezle merkezden
çevreye doğru dairesel hareketlerle temizlenir, o bölge kurumaya bırakılırken turnike tekrar
sıkılır. Turnike en fazla 1 dakika sıkılı tutulmalıdır. Normal ve kalın damarlarda turnike erken
açılabilir.
-
Vacutainer
uçları ve enjektör gibi tek kullanımlık malzeme mutlaka hastanın yanında
ambalajından çıkartılmalıdır.
-
Vacutainer ile kan alınacaksa vacutainer ucu adaptöre vidalanır. İğne ucunun kesik olan
tarafı yukarıya bakacak şekilde ve cilde 15 derecelik açı yapacak şekilde venin içine itilir.
-
İğne vene yerleştikten sonra tüp adaptörün arkasından tıpayı delmek ve vakumu boşaltmak
amacıyla ileri itilir
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
NEK
NUMUNE EL KİTABI
-
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
NEK
01.02.2013
00
-7/30
Kanın tüpe gelmesiyle birlikte turnike gevşetilir ve tüpün dolması beklenir. Farklı tüplere
kan alınması gerekiyorsa önce katkı maddesi içermeyen Serum tüpü, sonra Sitratlı tüp,
Heparinli tüp, EDTA’lı tüp ve Fluoridli tüplere kan alınır. Antikoagülanlı tüplere kan alındıktan
sonra 5-6 kez yavaşça alt üst edilerek kan ile antikoagülanın karışması sağlanır.
-
Kan alma işlemi tamamlandıktan sonra iğne ucu venden çıkartılır ve iğne giriş noktasına
kuru pamuk ile baskı yapılır ve kol bir miktar yukarı kaldırılır.
-
Kan alınan noktada kanama tamamen duruncaya kadar 2-3 dakika baskı devam ettirilir.
-
Kanamanın durduğundan emin olduktan sonra yara bandı ile iğne giriş noktası kapatılır.
Antikoagülan ilaç, aspirin alan kişilerde bu sürenin daha uzun olacağı düşünülerek baskı
süresi daha uzun tutulmalıdır.
-
Enjektörle kan alınacaksa, enjektör ambalajı yırtılır, iğne ucundaki plastik kılıf çıkartılır
ve iğne ucunun kesik ucu yukarıya bakacak şekilde cilde 15 derece açı vererek ven içine
itilir.
-
Ven duvarı delindikten sonra enjektördeki basınç gevşer ve piston geri çekilirken enjektöre
kan dolar.
-
Enjektörle kan alırken piston hızlı çekilerek kan alınmamalıdır. Hızlı kan çekilmesi
durumunda hemoliz ortaya çıkabilir.
-
Yeterince kan alındıktan sonra turnike gevşetilir. İğne ucu venden çekilir ve iğne giriş
noktasına kuru pamuk ile baskı yapılır ve kol bir miktar yukarı kaldırılır.
-
Kan alınan noktada kanama tamamen duruncaya kadar 2-3 dakika baskı devam ettirilir.
-
Kanamanın durduğundan emin olduktan sonra yara bandı ile iğne giriş noktası kapatılır.
Antikoagülan ilaç, aspirin alan kişilerde bu sürenin daha uzun olacağı düşünülerek baskı
süresi daha uzun tutulmalıdır.
-
Enjektördeki kanı tüplere boşaltmak için enjektör ucundaki iğne çıkartılır, tüplerin kapağı
açılır ve enjektördeki kan tüpün kenarından yavaşça kaydırılarak tüpte olması gereken
seviyeye kadar doldurulur. Antikoagülan içeren tüplerin kapakları kapatılır ve yavaşça 5-6
kez alt üst edilerek kan ile antikoagülanın karışması sağlanır.
-
Kalıcı Kateter ile kan alımı; bazen kan almak için damarda bulunan bir kateterin
kullanılması
gerekecektir.
Katater
yoluyla
hastaya
verilmiş
maddelerin
kalıntılarının
Laboratuvar test sonuçları üzerinde etkisi olabilir. Kan örneği almak için kalıcı kataterin
kullanımından kaçınmak gerekir. Ancak bu her zaman mümkün olmayabilir ya da
stimulasyon testleri sırasında hastaya katater takılmış olabilir. Bu durumda kataterden
alınan ilk 3-4 ml kan, kullanılmamalı atılmalıdır. Daha sonra alınan kan test için
kullanılmalıdır.
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
NEK
NUMUNE EL KİTABI
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
NEK
01.02.2013
00
-8/30
Kan alma işlemi sonrasında enjektör ucu ve vacutainer ucu Tıbbi Atık kutusuna atılır. Diğer kullanılmış
sarf malzemeler de Tıbbi Atık kovasına atılır.
Kolda kan alınması uygun olmayan bölgeler
-Mastektomi yapılmış taraftan
-Ödemli bir bölgeden
-Sklerozlu ya da yara izi taşıyan toplardamarlardan
-Şişmiş, kızarmış, enfeksiyon olan koldan
-Damar için kanül kullanılan bir bölgenin yukarısından
-Bir diyaliz bağlantı noktası ya da fistül bulunan bir koldan
Kan alınmamalıdır.
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
NEK
NUMUNE EL KİTABI
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
NEK
01.02.2013
00
-9/30
5.KAN ALMA TÜPLERİ
KAPAK
RENGİ
KATKI
MADDESİ
KATKI
MADDESİNİN
İŞLEVİ
-
-
Kırmızı
ÖNEMLİ NOKTALAR
GENEL KULLANIM
AMACI
Pıhtı oluşumu 20-25
dakikada gerçekleşir.
Biyokimyasal ve
immunolojik
Pıhtı oluşumu daha
çalışmalarda
çabuk. Santrifüj oda
kullanmak üzere
ısısında olmalı.
Transport öncesi 1 saat serum elde etmek.
dik bekletilmeli.
0.5-0.7 g jel
Kan ve serum
arasında etkileşimi
engellemek için
bariyer oluşturur.
EDTA
Kalsiyumu
bağlayarak
pıhtılaşmayı
engeller.
Tüp üstündeki çizgiye
kadar doldurulur. Alınır
alınmaz 6-8 kez alt üst
edilerek iyice karışması
sağlanmalı.
Kalsiyumu
bağlayarak
pıhtılaşmayı
engeller.
Tüp üstündeki çizgiye
kadar doldurulur. Alınır
alınmaz 6-8 kez alt üst Koagülasyon
edilerek iyice karışması testleri
sağlanmalı.
Kan/antikoagülan oranı:
9/1
Siyah
Sodyum
Sitrat (0.129
M)
Kalsiyumu
bağlayarak
pıhtılaşmayı
engeller.
Tüp üstündeki çizgiye
kadar doldurulur. Alınır
alınmaz 6-8 kez alt üst
Sedimentasyon
edilerek iyice karışması
(ESR) ölçümü
sağlanmalı.
Kan/antikoagülan oranı:
4/1
Gri
Sodyum
fluorid ve
Potasyum
oksalat
Glikolizi engeller ve
kalsiyumu
bağlayarak
pıhtılaşmayı
engeller.
Yeşil
Heparin(Lityu
m- ,
Sodyum- ,
Amonyum-)
Heparin trombin
Pek çok biyokimya
oluşumunu
Testi türüne göre uygun
testi için plazma
engelleyen doğal
heparin seçilmeli.
elde etmek.
bir antikoagülandır.
Lacivert
Katkısız veya
Sodyumheparin
Sarı(jelli)
Mor
Açık mavi
Sodyum
Sitrat (0.129
M)
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
Tam kan sayımı.
Pek çok biyokimya
testinde alternatif
numune olarak
kullanılır.
Numune uzun süre
kan olarak
bekleyecek ise. Kan
şekeri ölçümü
Laktat ölçümü
Metal içermez (metal
free tüp).
Eser
çalışmaları
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
metal
NEK
NUMUNE EL KİTABI
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
NEK
01.02.2013
00
-10/30
TOPUKTAN KAN ALMA:
Topuktan kan alınması doğumsal hastalıkların tanısında tarama amaçlı testler için yeni doğanlara
uygulanan bir yöntemdir.
Topuktan kan alma zamanı önemlidir.
Kan alınmadan önce bebeğin emzirilmesi Fenilketonüri tanısı açısından önem taşıdığı için, kan
örneğinin tercihen bebeğin emzirilmesinden ve bebeğin doğumundan 48-72 saat geçtikten sonra
alınması gerekmektedir.
Kan Alma Bölgesi : Kan alınması için bebeklerin topuğunun plantar (taban) yüzlerinin medial (iç)
veya lateral (dış) kısımları kullanılmalıdır.
Kan akışını arttırmak için, kan alınan bölge ılık bir havlu ya da avuç içi ile ısıtılabilir. Aynı şekilde,
bebeğin bacağını kalp seviyesinin altında tutmak venöz kan akışını arttıracaktır.

Kan alma işlemi tek bir steril lanset kullanılarak yapılmalı. İlk kan damlası silinmelidir. Daha
sonra, Guthrie kağıdının tek yüzüne ve işaretli alanın tamamını kaplayacak şekilde kan
örneği alınmalıdır.

Kan alma kağıdının her iki yüzünden de eşit büyüklükte kan lekesi izlenecek şekilde kan örneği
alınmalıdır. Bu şekilde her dört işaretli alan doldurulmalıdır.
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
NEK
NUMUNE EL KİTABI

NEK
01.02.2013
00
-11/30
Kan alımı sırasında, kan alma kağıdının bastırılmamalıdır. Kanın hemoliz olmaması veya doku
sıvısıyla
dilüe
olmaması
(seyrelmemesi)
için
topuk
sağılmamalı
veya
aşırı
derecede
sıkılmamalıdır.
Kan alındıktan sonra, Guthrie kağıdı üzerindeki kan damlalarına dokunulmamalı, birbirleri ya da
ıslak yüzeylerle temas ettirilmemeli ve kan diğer yerlere bulaştırılmamalıdır.
Kan alındıktan sonra kuruması için oda sıcaklığında (18-22°C) 2-3 saat bekletilmelidir. Bu esnada kan
damlasının doğrudan ısı ve ışık ile teması engellenmelidir.
QUANTİFERON TESTİ İÇİN KAN NUMUNESİNİN ALINMASI VE TRANSFERİ
1.Kan numunesi alınması
Quantiferon testinde bu test için özel tüpler kullanılır. Bu özel tüplerin dışında tüp kullanıldığında, testi
çalışmak mümkün değildir. Her hasta için, tarafımızdan gönderilen içinde jel olan gri, kırmızı ve mor
kapaklı 3 adet tüpe 1 'er mL kan alınması gerekmektedir.
Kan örneği alındıktan sonra; alınan kan ile tüplerin iç yüzeyi tamamen yıkanacak şekilde 5 saniye
kuvvetle çalkalanmalıdır. Çalkalanma sonrası kanda köpüklenme olması yeterli çalkalandığının
işaretidir.
2.Örneklerin hazırlanması
Yukarıdaki biçimde numuneler alındıktan sonra 37 C inkübatörde (veya su banyosunda) dik olacak
şekilde 16-24 saat inkübe edilmelidir. Kan alınmış olan tüplerin inkübatöre yerleştirilinceye kadar
bekletilmesi gerekiyorsa, oda ısısında bekletilir, hiç bir şekilde soğutucuya veya derin dondurucuya
konmaz. Tüpler etüve yerleştirilmeden önce bekletilmişse etüve konmadan hemen önce tekrar 5
saniye kuvvetle çalkalanır. (Tüpler alındıktan itibaren en geç 16 saat içinde etüve yerleştirilmelidir.)
3.Örneklerin transferi
İnkübasyonu takiben en geç 2 gün içinde Referans/Re-Lab Klinik Laboratuvar’a gönderi yapılmalıdır.
İnkübe edilen tüpler bu süre içinde buz dolabında veya oda ısısında (2 C-27 C) muhafaza
edilebilir.(Tüpler santrifüj edilmeden olduğu gibi gönderilir.)
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
NEK
NUMUNE EL KİTABI
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
NEK
01.02.2013
00
-12/30
PCR YÖNTEMİ İLE YAPILAN ANALİZLER İÇİN ÖRNEK ALMA:
-Örnek alınırken RNA ya da DNA kontaminasyonunu önlemek için mutlaka eldiven kullanılmalıdır.
-Örnek alındıktan sonra tüplerin kapağı kapatılmalı ve bir daha açılmamalıdır.
-Kan alınacaksa EDTA'lı ya da sitratlı tüp tercih edilmelidir. Heparin PCR analizini baskıladığından
heparin içeren tüp kullanılmamalıdır.
-Örnekler alındıktan sonra soğuk ortamda laboratuvara transferleri sağlanmalıdır.
6.KAN NUMUNELERİNİN HAZIRLANMASI
SERUM : Serum örnekleri için kan sarı kapaklı jelli ya da jelsiz kırmızı kapaklı kuru tüplere alınabilir.
Örnek miktarı yapılacak test sayısına göre belirlenerek alınmalıdır. Elde edilebilecek serum miktarı
yaklaşık olarak alınan kan örneğinin yarısı kadardır.
-
Jelli tüplere kan alındıktan sonra örnek (soğuk ortamda bekleme şartı yoksa) oda
ısısında 20 dakika dik pozisyonda bekletilir ve 3000 devirde 10 dakika santrifüj edilir.
Jel, serum ve kan hücreleri arasında bariyer oluşturur.
-
Kuru tüpe alınan kan örneği (soğuk ortamda bekleme şartı yoksa) oda ısısında dik
pozisyonda 20 dakika bekletilir ve 3000 devirde 10 dakika santrifüj edilir. Üste kalan
serum pipetle alınır ve tek kullanımlık boş tüpe aktarılır.
Serum örneklerini ana tüplerden santrifüj sonrası ayırma sırasında serum örneğinin hemolizli olup
olmadığı kontrol edilmelidir. Hemolizli ya da aşırı lipemik serumlar bazı tetkikler için uygun
olmadığından numunenin gönderilmesinden önce mutlaka Laboratuvarla görüşülmesi gerekir.
HEMOLİZ, eritrositlerin parçalanarak içerisindeki maddelerin seruma geçmesidir. Hemolizin ağırlık
seviyesine göre bazı testler etkilenir. Bu nedenle hemolizli numunenin Numune Kabul Red Kriterleri
Listesine göre değerlendirilmeleri gerekir.
- Kanın enjektöre hızlı çekilmesi ve tüplere hızlı fışkırtarak boşaltılması
- Enjektör iğnesi çıkartılmadan kanın tüplere boşaltılması
- Tüplerin kuvvetli sallanması, çalkalanması
- Yeterli süre (20-30 dakika) beklemeden ya da çok uzun süre (2 saat)bekledikten sonra santrifüj
yapılması hemolize neden olabilir.
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
NEK
NUMUNE EL KİTABI
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
NEK
01.02.2013
00
-13/30
TAM KAN : EDTA, Heparin ya da Sitrat’lı kan için tüpün işaretli seviyesine kadar kan alınır. Tüp yavaş
bir şekilde 5-6 kez alt üst edilerek karıştırılır. Numunenin içinde pıhtı olmamalıdır. Numune bu şekilde
Referans/Re-Lab Klinik Laboratuvar’a gönderilir.
PLAZMA : EDTA, Heparin ya da Sitrat’lı kan için tüpün işaretli seviyesine kadar kan alınır. Tüp yavaş
bir şekilde 5-6 kez alt üst edilerek karıştırılır. 10 dakika bekledikten sonra 2000 devirde 5 dakika
santrifüj edilir. Üstte kalan plazma etiketli ve tek kullanımlık tüpe pipetle aktarılarak ağzı kapatılır.
PARMAK UCU KANI : Alkolle temizlenmiş parmak ucu tek kullanımlık lanset ile delinir. Periferik
yayma için lam üzerine 2-3 damla alınır ve diğer bir lamla hemen yayılır. Parmak ucu çok sıkılmadan
EDTA lı ya da kapiller serum tüplerine numune alınabilir.
 COUMADİN KULLANAN HASTALARDA UZUN SÜREN KANAMALAR OLABİLİR
Pıhtılaşmayı önleyen ilaçlar kanın daha uzun sürede pıhtılaşmasını sağlayarak damar içinde pıhtı
oluşmasını ve bunların büyümesini önler.
Genelde bu amaçla Coumadin kullanılmaktadır.
-
Coumadin ağızdan tek doz olarak özellikle akşam alınması önerilir.
-
İlaç her gün aynı saatte bir bardak su ile alınmalıdır.
-
Aç ya da tok alınabilir.
-
İlaç başlamadan önce kan INR değeri belirlenir ve ilaca başlanır.
-
İlaç kullanılırken belli aralıklarla INR değeri ölçtürülür.
-
INR sonucuna göre ilaç dozları ayarlanır.
Coumadin kullanırken
-
Kanama riski oluşturan sporların (karate, boks vb.) yapılması sakıncalıdır.
-
Diğer yürüyüş, salon sporları vb. kanama riski oluşturmayan sporlar doktora danışılarak
yapılabilir.
-
Dişler sert fırça ile fırçalanmamalı, yumuşak fırça kullanılmalıdır.
-
Diş hekimine gidilmesi ve diş tedavisi yapılması durumunda kullandığınız ilacı mutlaka
bildiriniz. İlaç dozunuzun tekrar ayarlanması gerekebilir.
-
Herhangi bir travmaya (trafik kazası, düşme, şiddetli çarpmalar vb.) uğrarsanız olası iç ve dış
kanamalar nedeni ile mutlaka hastaneye gidiniz.
-
Vücutta bir yerde kesi, kanama olursa temiz bir gazlı bez ile uzunca süre kan duruncaya kadar
tampon yapılmalıdır.
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
NEK
NUMUNE EL KİTABI
NEK
01.02.2013
00
-14/30
Bazı ilaçlar Coumadin ile etkileşerek INR düzeyini değiştirebilir.
Coumadin kullanırken başka bir ilaç almak gerekirse Coumadin kullanıldığını doktora ve eczacıya
söylemek gerekir. İlaç kullanılırken ve ilaç bittikten sonra tekrar INR düzeyine baktırmak gerekir.
Coumadin alırken Aspirin kullanılmamalıdır.
Ağrı kesici olarak parasetamol tercih edilmelidir. Brufen, Advil, Nurofen, Cataflam vb. ağrı kesicileri
kullanmayınız.
Tüm ilaçlar için hasta mutlaka hekimine danışmalıdır.
Bazı yiyecekler
-
K vitamini açısından zengin gıdalar (ıspanak, bezelye, yeşil yapraklı sebzeler, marul, brokoli,
yumurta
sarısı,
zeytinyağı,
kaşar
peyniri...)
fazla
miktarda
tüketilmesi
INR
düzeyini
değiştirebilir.
-
Yeşil çay, sarımsak, keten tohumu, kırmızı biber gibi bitkiler ilaç etkisini arttırırlar.
-
Alkol, beslenme şeklinde aşırı ve uzun süren değişiklikler INR düzeyini değiştirebilir.
Coumadin kullanırken,
-
Dışkı renginin siyahlaşması
-
Aşırı baş ağrıları
-
Kusmayla birlikte kan görülmesi
-
Uzun süren burun kanamaları
-
İdrarda kan görülmesi
-
Adet kanamalarında artış olması
-
Vücutta morluklar oluşması görülebilir. Bu durumda mutlaka doktora danışılmalıdır.
Plazma INR düzeyi Na Sitratlı tüpe alınan kanda Koagülometrik yöntemle tesbit edilir. Kan
alım sırasında vacutainer kullanılması, Na Sitratlı tüpün işaretli çizgisine kadar kan
alınması gereklidir.
Coumadin kullanan hastalardan kan aldıktan sonra iğne yerine uzun süre kanama duruncaya kadar
tampon
yapılmalı
daha sonra
yara bandı
koyulmalı
ve buz uygulaması
yapılmalıdır. Hasta
laboratuvardan ayrılamadan önce mutlaka kanama kontrol edilmelidir.
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
NEK
NUMUNE EL KİTABI
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
NEK
01.02.2013
00
-15/30
7.NUMUNE KABUL VE RED KRİTERLERİ
Referans/Re-Lab Klinik Laboratuvar Test Katalog’unda testlerin altında yer alan örnek
özelliklerinden ayrı olarak aşağıda bazı testler için hazırlanmış Kabul ve Red Kriterleri yer
almaktadır.
TEST ADI
HORMON
17-OH Progesteron
ACTH
ADH
Anjiotensin I
Anjiotensin II
Beta-hCG
C-peptid
DHEA
ECP
Estraiol
FSH
Growth Hormon
İnsülin
Kortizol
LH
Progesteron
Prolaktin
PTH
Testosteron serbest
Somatomedin
C(IGF-I)
TRAK
Eritropoietin
IgA1, IgA2
Hemoliz
Lipemi Bilirubinemi
++(R)
++ R
++(R)
++ R
++ R
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
+R
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++R
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
+R
++(R)
TUMOR MARKERI
CA 125
CA 15-3
CA 19-9
CA 72-4
NSE
Tiroglobulin
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++R
++(R)
KEMİK MARKERI
Beta Cross Laps
Osteokalsin
++(R)
++(R)
Pıhtı
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
VİTAMİNLER
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
NEK
NUMUNE EL KİTABI
TEST ADI
Vitamin A
Vitamin B12
Vitamin C
Vitamin D(25-OH)
Folik Asit
Hemoliz
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
+R
SERUM
PROTEİNLERİ
CRP
Haptoglobulin
IgA
IgD
IgE
IgG
IgM
++(R)
+R
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
ELEKTROFOREZ
Hb Elektroforezi
Protein Elektroforezi
İmmunelektroforez
BİYOKİMYA
Albümin
Alkalen Fosfataz
ALT
Amonyak
Asit Fosfataz
AST
Biluribin Direkt
Bilirubin Total
CK
CK-MB
Çinko
Demir
DBK
Ferritin
Fosfor İnorganik
Fruktozamin
Gamma GT
Klorür
Kolesterol
Laktat
Lityum
LDH
Lipaz
Magnezyum
Prostatik Asit
Fosfataz
Potasyum
Protein Total
+R
+R
+R
++(R)
++(R)
++(R)
+R
+R
+R
+R
+R
+R
+R
+R
+R
+R
++(R)
+R
++ R
+R
+R
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
Lipemi Bilirubinemi
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
Pıhtı
+R
+R
++(R)
++(R)
+R
+R
++R
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
+R
+R
+R
++ R
+R
+R
+R
++(R)
+R
++(R)
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
NEK
01.02.2013
00
-16/30
NEK
NUMUNE EL KİTABI
TEST ADI
Pseudokolinesteraz
Sodyum
İLAÇLAR
Asetaminofen
Carbamazepin
Digoksin
Fenitoin
Fenobarbital
Salisilat
Valproik Asit
Teofilin
Hemoliz
++R
+ (R)
++
++
++
++
++
++
++
++
KOAGÜLASYON
Anti Trombin III
APC Rezistansı
APTT
Faktör II Aktivitesi
Faktör V Aktivitesi
Faktör VII Aktivitesi
Faktör VIII Aktivitesi
Faktör IX Aktivitesi
Fibrinojen
Lupus Antikoagülan
Protein C Aktivitesi
Protein S Aktivitesi
Protrombin zamanı
Trombin zamanı
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
Lipemi Bilirubinemi
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
NEK
01.02.2013
00
-17/30
Pıhtı
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
++(R)
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
Kabul-red kriterleri kısaltmalar:
+
++
Az
Çok
R
(R)
Örnek reddedilir (Kesin red).
Uzman onayı ile çalışılabilir. Test sonucuna göre yeni numune istenebilir.
Genel kural olarak, primer ve altenatif numune özelliklerine uymayan numuneler reddedilir.
Nakil koşullarına uyulmadan gönderilen numuneler ilgili uzman tarafından değerlendirildikten sonra
reddedilebilir.
Tüm testler için örnekler, ilgili uzman tarafından değerlendirilerek kabul ya da reddedilir.
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
NEK
NUMUNE EL KİTABI
NEK
01.02.2013
00
-18/30
MİKROBİYOLOJİ RED KRİTERLERİ
Aşağıda belirtilen durumlarda mikrobiyolojiye gelen numuneler reddedilebilir.
-Steril olmayan kapla gelen kültür numuneleri (gaita hariç )
- İstek yapılan test için yetersiz örnek hacmi
R
R
-Hemolizli numuneler ( Hepatit markerları için )
(R)
- 2-8 C de dahi olsa 24 saatten fazla beklemiş idrar numuneleri
R
-Antibiyotik kullanan hastadan kültür isteği (tedaviye cevap alınamıyorsa antibiyotik ismi not
alınarak çalışılır.) (R)
-Başka numune ile kontamine örnekler (idrar gaita ile kontamine ise ) R
-Balgam numunesinde epitel hücre oranı fazla ise (tükrükse)
-Antikoagülanlı tüpte pıhtı varsa
R
-Numune kırık veya çatlak bir kapla gelmişse
-Formalinle gelen numuneler
R
R
R
-Dışarıdan transport besiyerli eküvyonla gelmeyen kültür numuneleri
-24 saatlik idrarda
R
ARB ve Mycobacterıum kültür istekleri R
-İstemle örnek kabı bilgileri uyumsuzsa
-Kan uygun tüpe alınmamışsa
(R)
(R)
Bir numunenin mikrobiyolojik incelemeye uygun olamadığı için reddi doğru sonuç alabilmek adına
yeni numune istenmesi içindir.Ancak genelde
ampirik tedavi
başlayabileceği için
hastayla
ilgili
durum klinisyenle görüşülerek iyi değerlendirilmeli , gerekiyorsa reddedilmemeli ancak sonuçlarla
ilgili
oluşabilecek sorunlar açısından klinisyen uyarılmalıdır.
R : Örnek reddedilir.
(R): Uzman onayıyla
ilgili kurum yada doktorla görüşülerek çalışılabilir.Test sonucuna gore yeni
numune istenir.
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
NEK
NUMUNE EL KİTABI
NEK
01.02.2013
00
-19/30
8.PANİK DEĞERLER LİSTESİ , laboratuvarda çalışılan testlerden belirlenen referans aralığı dışında
ve kişi için riskli olabilecek değerlerin belirlenmesi sonucu oluşturulan listedir. Bu listenin amacı, hasta
güvenliğini tehlikeye atabilecek sonuçlar elde edildiğinde ilgili hekime ya da sağlık personeline
bildirilmesi sürecinin işletilmesinin sağlanmasıdır.
BİYOKİMYA PANİK DEĞERLER:
TEST KODU
TESTİN ADI
BİRİM
MİN.
MAX.
AMO01
Amonyak
umol/L
-
357
APT01
aPTT
sn
-
100
ASE01
Asetaminofen
mg/L
-
120
CAR01
Carbamazepine
ug/mL
-
15
DİG01
Digoksin
ng/mL
-
4.0
MTA01
Etanol
mg/dL
-
400
FEN01
Fenobarbital
ug/mL
-
60
FİB01
Fibrinogen
mg/dL
60
700
FOS01
Fosfor,İnorganik
mg/dL
1
10
GLU01
Glukoz (< 4 hafta için)
mg/dL
40
400
GLU01
Glukoz (> 4 hafta için)
mg/dL
50
400
HEM03
Hematokrit
%
20
65
HEM02
Hemoglobin (< 7 hafta için)
g/L
6.0
24
HEM02
Hemoglobin (> 7 hafta için)
g/L
6.0
20
PRO04
INR
-
5.0
KAL01
Kalsiyum
mg/dL
6.5
13
KAL02
Kalsiyum,İyonize
mmol/L
0,8
1,56
CPK01
Kreatin Kinaz
U/L
-
10000
KRE01
Kreatinin (0-30 gün için)
mg/dL
-
1.5
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
NEK
NUMUNE EL KİTABI
TEST KODU
TESTİN ADI
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
BİRİM
NEK
01.02.2013
00
-20/30
MİN.
MAX.
KRE01
Kreatinin (30 gün-2 yaş için)
mg/dL
-
2.0
KRE01
Kreatinin (2-11 yaş için)
mg/dL
-
2.5
KRE01
Kreatinin (11-16 yaş için)
mg/dL
-
3.0
KRE01
Kreatinin (>16 yaş için)
mg/dL
-
10.0
KUR01
Kurşun (<16 yaş için)
ug/dL
-
20
KUR01
Kurşun (>16 yaş için)
ug/dL
-
70
LAK01
Laktat
mg/dL
5.0
45
LİT01
Lityum
mmol/L
-
1.6
HEM08
Lökosit
10³/uL
1.0
100
MAG01
Magnezyum
mg/dL
1
4,9
OSM03
Osmolarite(Serum)
mOsm/kg
190
390
PHE01
Phenytoin
ug/mL
-
30
POT01
Potasyum
mmol/L
2.5
6.5
SALO1
Salisilat
mg/dL
-
50
SOD01
Sodyum
mmol/L
120
160
THE01
Theophylline
ug/mL
-
25
BİL01
Total Bilirubin (Yeni doğan döneminde)
mg/dL
-
17
HEM15
Trombosit
K/mL
40
1000
VAL01
Valproik asit
ug/mL
-
120
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
NEK
NUMUNE EL KİTABI
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
MİKROBİYOLOJİ PANİK DEĞERLER:
ARB pozitifliği
Brucella spp. ‘ninkültürde üremesi
Gaitada Salmonella spp ve Shigella spp üremesi
Bacillus anthracis ‘in kültürde üremesi
Kan kültürü pozitifliği
Kültürde N. Gonorrhoaea üremesi ya da erkek hastada preparat pozitifliği
Yenidoğanda B grubu Streptokok üremesi
AntiHAVIgM pozitifliği
AntiHBcIgM pozitifliği
AntiHCV pozitifliği
BOS da bakteri varlığı ya da kültür pozitifliği
Malaria saptanması
Epidemiyolojik önemi olan bakteri üremesi (VRE , MRSA vs)
Yenidoğanda CMV veya HSV
saptanması
Yenidoğanda direkt Coombs pozitifliği
AntiHIV ‘in reaktif bulunması
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
NEK
01.02.2013
00
-21/30
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
NEK
NUMUNE EL KİTABI
NEK
01.02.2013
00
-22/30
9. İDRAR NUMUNESİ ALMA
İdrar örneklerinin alınması ve laboratuvara ulaştırılması sürecinde; idrar toplama yöntemi, idrar
kapları tipi, eklenecek koruyucu madde ve saklama koşulları gibi değişkenler, analiz sonuçlarını ve
bunun sonucunda teşhis ve tedavi kararlarını etkileme potansiyeli taşırlar.
Alınacak İdrar örnekleri yapılacak olan teste göre değişik şekilde ve miktarda alınmaktadır.
-
Porsiyon İdrar (Rastgele (random) idrar örneği) :
Tam idrar tetkiki (TİT) ve mikroskobik incelemeler için uygun örnek çeşididir. Temiz bir idrar
kabına o anda alınan idrar numunesidir.
-
Sabah İdrarı : Yaklaşık 8 saatlik gece uykusundan
hemen sonra, sabah toplanan ilk idrar
örneğidir. Yatmadan önce mesane boşaltılır, yataktan kalkınca yapılan ilk idrar, hastaya verilmiş
olan örnek kabında toplanır. Özel durumlarda (Uykusuzluk çekenlerde, çocuk hastalarda vs.) 8
saatlik süre şartı aranmayabilir. Hormon yoğunluğu daha fazla olduğu için idrarda gebelik testi
istendiğinde sabah idrarı tercih edilmelidir.
-
Orta Akım İdrarı : Üretra girişindeki kontaminasyonundan korunmak amacıyla bir miktar
idrarın dışarı yapıldıktan sonra idrardan örnek alınmasıdır.
-
24 Saatlik idrar : Metabolit testleri 24 saatlik idrarda çalışılır. İdrar doğru olarak, tarif edildiği
şekilde toplanmalı ve gerekiyorsa ilk idrarla birlikte idrar koruyucuları koyulup karıştırılmalı ve
soğuk ortamda saklanmalıdır. 24 saatlik idrardan gönderim yapılacaksa , toplanan idrar
karıştırılmalı, ölçülmeli ve gerektiği kadar örnek ayrılarak 24 saatlik idrar hacmi de belirtilerek
gönderilmelidir.
24 SAATLİK İDRAR TOPLANMASI :
Hasta idrarı toplamaya başlayacağı saatte ilk idrarını tuvalete yapar. Daha sonra gelen her idrarının
tamamını boş temiz kaba yapar. Başladığı saatten 24 saat sonra mesanede bulunan tüm idrarını da
toplama kabına yaptıktan sonra tüm idrar örneğini Laboratuvara getirir. Dışkılama sırasında çıkartılan
idrarın da tuvalete kaçırılmadan kaba alınması ve 24 saat boyunca idrarın tamamının kap içinde
toplanması çok önemlidir.
İdrar toplama süresince içilen su miktarında değişiklik yapılmamalı, çok az ya da fazla su içilmemelidir.
Alkol alınmamalı ve idrar, toplama süresince soğuk ve karanlık ortamda bekletilmelidir.
Bazı tetkiklerde 24 saatlik idrar toplama öncesinde hastanın belirli bir süre uyması gereken diyet ve
medikasyon kuralları mevcuttur.
Hidroksiprolin için kollajensiz diyet:
Hasta 24 saatlik idrar toplamaya başlamadan 24 saat öncesinde ve idrar toplama süresince bu diyete
uymalıdır.
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
NEK
NUMUNE EL KİTABI
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
NEK
01.02.2013
00
-23/30
Alınmaması gereken gıdalar (Et ve et ürünleri, balık, kümes hayvanları, hazır çorbalar, hazır soslar,
pudingler, dondurma, jelatin içeren gıdalar-Jöleli şekerler ve ürünler)
Bu gıdalar yerine peynir, yumurta, süt, yoğurt, tereyağı, baklagiller, sebze çorbaları alınabilir.
İdrarda VMA, Metanefrin, 5-HIAA, metanefrin, katekolamin tayini için 24 saatlik idrar
toplama öncesinde ;
3 gün boyunca bazı gıdalar diyetten çıkartılır ve diyet sonrası idrar toplanmaya başladıktan sonra da
diyet devam eder.
Kesilmesi gerekli besinler
- Portakal - Limon - Narenciyeler - Muz - Kafeinli içecekler (Kahve, Kola vb.) - Çukulata
- Kahve -Vanilyalı yiyecekler –Dondurma – Kuruyemiş
Hastanın kullandığı bazı ilaçlar testin sonucunu etkileyebileceğinden kullanılan ilaçların mutlaka
bildirilmesi gerekmektedir.
Aspirin, Lityum, bazı antihipertansifler, kafein, asetaminofen bunlardan bazılarıdır. Zorunlu olmayan
ilaçların alınmaması da diyet ve idrar toplama süresince alınmaması uygun olur.
İdrar Koruyucuları : Bazı testler için 24 saatlik idrar toplaması başlarken idrar kabının içerisine
koruyucu kimyasal maddeler eklenmelidir. İdrar koruyucuları Test Kataloğunda test tanımlarında
ayrıntılı olarak yer almaktadır.
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
NEK
NUMUNE EL KİTABI
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
NEK
01.02.2013
00
-24/30
10.DİYALİZ MERKEZLERİ İÇİN NUMUNE HAZIRLAMA
Diyaliz Merkezlerinde bulunan hastalara aylık, 3 aylık ve 6 aylık olarak uygulanan tetkik panellerinde
kullanılacak olan kan örnekleri, tarafımızdan gönderilen, ayrı ayrı plastik poşetlere konmuş, aynı
numarayı taşıyan barkod etiketli SERUM-GİRİŞ, SERUM-ÇIKIŞ ve HEMOGRAM-EDTA tüplerine
aşağıda tarif edildiği biçimde alınır. Yine aynı poşetler içerisinde bulunan İSTEM FORMU yazılı ve
tüplerle aynı barkod numaralı etiket, istem formundaki yerine yapıştırılır ve bu barkodun karşısındaki
alana kanı alınan hastanın Adı, Soyadı, Cinsiyeti, Yaşı, İstenen testler vb. bilgiler doldurulur .
EDTA lı vakumlu tüpler,(mor kapaklı) : üzerinde yer alan çizgiye kadar (2 ml.) kanla doldurulur ve
tüp hemen yavaşça birkaç kez alt üst edilerek (kesinlikle çalkalanmadan) kan ve tüp içerisindeki K3
EDTA maddesinin birbiriyle karışması sağlanır. Tüp içerisinde kesinlikle pıhtı olmamalıdır.
SERUM tüpleri jelli (sarı kapaklı) vakumlu : ( Diy.GİRİŞ 8 ml.) - (Diy.ÇIKIŞ 5 ml.)
Kan, tüp içerisine alındıktan sonra 15-20 dakika oda ısısında bekletilir ve 10 dakika en az 3000
Devir/Dk. santrifüj edilir. Santrifüj sonrası jel tüpün ortasına gelmiştir. Jelin üzerinde serum, altında
kanın kırmızı, hücreli kısmının yer aldığı mutlaka kontrol edilmelidir.
İstenen sonuç alınmamışsa, santrifüj işlemine devam edilebilir. Bu işlemler esnasında tüplerin
kapakları kesinlikle açılmaz.
Sarı kapaklı vakumlu-jelli Serum tüplerine kan örneği yukarıda anlatıldığı gibi alındıktan sonra oda
ısısında 15 - 20 dakikadan daha uzun süreli bekletme yapılırsa, serum ile şekilli elemanlar(eritrositler)
bir arada kaldığından özellikle Serum Glukoz seviyesi düşerken ve Potasyum ve Fosfor seviyesi
artabilmektedir. Bikarbonat parametresinin etkilenmemesi için de tavsiye edilen sürede (15-20 dakika
içinde) santrifuj işlemi mutlaka yapılmalı herhangi bir aşamada tüp kapakları kesinlikle açılmamalıdır.
Hasta örneğinin 15-20 dakikadan daha kısa sürede santrifüj edilmesi ise yeterli pıhtı oluşumu
gerçekleşmediği için serumun pıhtısız ayrılmasını engeller.
Alınan numuneler yine ayrı ayrı poşetlere konularak gönderime kadar bu şekilde buzdolabında +2 ile
+8 derece arasında muhafaza edilir. Barkodların ıslanıp zarar görmemesi için itina gösterilir.
Numuneler kesinlikle dondurulmamalıdır.
Plastik poşetlerine konmuş numuneler,
gönderilen termoslar içinde, buz aküleri ve hasta listesiyle
birlikte gönderilir.
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
NEK
NUMUNE EL KİTABI
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
NEK
01.02.2013
00
-25/30
11.MİKROBİYOLOJİK KÜLTÜR NUMUNESİ ALMA
BOĞAZ KÜLTÜRÜ
Boğazdan sürüntü, A grubu beta hemolitik streptokok aranması için alınır.Hastanın yüzü ışığa dönük
olmalı, dili
bastırılarak eküvyonla sağ-sol tonsilla fossalarından
ve arka farenks mukozasından
alınmalıdır. Eküvyon ağız boşluğuna ve dile temas etmemelidir. A grubu beta hemolitik streptokoklar
kuruluğa dayanıklı olup 48 saat materyalde canlı kalabilir.Numune ilk 24 saatte çalışılacaksa , oda
ısısında eküvyonla gönderilir.İşleme alma süresi uzayacaksa transport besiyerine alınıp yollanmalıdır.
BURUN KÜLTÜRÜ
Burun deliğinden steril eküvyonla girilip farenkse temas edilip
çıkarılır. Her
iki burun deliğinden
numune
eküvyon döndürülerek burundan
alınmalıdır.Genellikle S. aureus
taşıyıcılığının
araştırılması amacıyla yapılır. Numune transport besiyeri ile gönderilir.
BALGAM KÜLTÜRÜ
Sabah ilk balgam tercih edilir.
Tüberküloz için 3 farklı günde alınan 3 ayrı numune ile çalışılması önerilir.
Tükrük numunesi kabul edilmez. Mikroskopta
10 X objektifle yapılan incelemede ile her alanda
<=10 yassı hücre , > = 25 lökosit olması yada nötrofil / epitel oranının >=5:1 olması gereklidir.
Balgam ağız çalkalandıktan sonra steril kaba verilmelidir.
İDRAR KÜLTÜRÜ
Sabah ilk idrarın alınması tercih edilir.Hastaya steril idrar kabı,dezenfektan ve 2 adet steril gazlı bez
içeren
paketlenmiş pet
verilir.Hasta ellerini
sabunla yıkar, durular. Idrar kabını
kapağı
yukarı
bakacak şekilde açar. ilk gazlı bezi dezenfektanla ıslatır;diğeri kuru kalır.
Kadın hasta : Sol elle vulva labiumları açar. Dezenfektanlı petle idrar yapılan bölgeyi önden arkaya
doğru temizler.ikinci petle kurular.İdrarın ön kısmını dışarı,orta kısmını steril kaba , son kısmını dışarı
yapar.idrar kabını hemen kapatır.
Erkek hasta :Dezenfektanlı pet ile penis ucunu temizler, diğeri ile kurular.İdrarın ilk kısminı dişarı,
orta kısmını kaba , son kısmını dışarı yapar.idrar kabını hemen kapatır.
Numune en kısa sürede (<2saat) laboratuvara ulaştırılır. Örnekler 4C’de en fazla 24 saat bekleyebilir;
24 saat içinde ekilmelidir.
Sondası olan hastalarda numunenin idrar torbasından alınması uygun değildir;kataterden alınmalıdır.
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
NEK
NUMUNE EL KİTABI
NEK
01.02.2013
00
-26/30
GAİTA KÜLTÜRÜ
Steril kaba ceviz büyüklüğünde taze gaita numunesi verilmelidir. Örnekler hemen çalışılmayacaksa
Cary- blair
transport
alınamıyorsa yerine
besiyerine alınmalı
ve kısa
eküvyonla alınan rektal sürüntü
sürede laboratuvara
yollanmalıdır.Gaita
gönderilebilir.
ÜRETRAL KÜLTÜR
Gözle görülen akıntı varsa direkt lama alınıp mikroskobik inceleme yapılabilir. Ancak gözle görülen
akıntı yoksa ince özel eküvyonla üretraya 2-3 cm . girilip döndürülerek numune alınmalıdır.
Klamidya aranacaksa
sentetik Dacron ya da rayon uçlu eküvyonlar kullanılmalıdır. Klamidya
için
uygun eküvyon kitlerle beraber gelmekte ve istek olursa gönderilmektedir.
Erkek hastada üretral
numune
standard tel milli fiber uçlu
eküvyonla alınmalıdır. Hasta numune
alımı öncesi 1 saatte idrara çıkmamış olmalıdır.Eküvyon idrar yoluna
2-3 cm girip
3-5 saniye
döndürülerek alınır.
VAJİNAL KÜLTÜR
Vajinal kültür
kadın- doğum uzmanı ya da bu konuda
jinekolojik pozisyonda yatırılır, sadece su
eğitim almış hekim tarafından alınır.Hasta
ile ıslatılmış (antiseptiksiz)
yerleştirilir;sekresyon ve akıntılar silinir.Eküvyonla vulvaya değmeden
spekulum vajinaya
arka forniks yada yan
duvarlardan numune alınır. 2 adet alınması daha uygundur. Numuneler transport besiyerine alınır, 24
saat içerisinde oda ısında laboratuvara ulaştırılır.
YARA KÜLTÜRÜ
Yara bölgesi steril serum fizyolojik ile nemlendirilmiş steril gazlı bezle silinir. Steril eküvyonla yara ile
normal dokunun birleşme bölgesine sürülerek numune alınır.
Transport besiyerine alınan numune 24 saat oda ısında bekletilebilir.
GÖZ KÜLTÜRÜ
Konjunktivit için her 2 gözden de kültür alınmalıdır. Numune alt konjunktival kese ve iç kontüsten
steril eküvyonla sürüntü olarak alınır.Alınan numune transport besiyeri ile laboratuvara gönderilir.
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
NEK
NUMUNE EL KİTABI
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
NEK
01.02.2013
00
-27/30
DIŞ KULAK YOLU KÜLTÜRÜ
Diş kulakla ilgili enfeksiyon şüphesi varsa
once dış kulak yolu steril serum fizyolojikle nemlenmiş
eküvyonla temizlenir. Daha sonra steril kuru eküvyonla dış kulak yolundan döndürülerek numune
toplanır ve transport besiyeri ile yollanır.
KATATER KÜLTÜRÜ
Katater enfeksiyonundan şüphe ediliyorsa , deri antiseptikle temizlenir.Çıkarılan kataterin 5 cm lik
distal ucu steril petri kutusuna konur. Numune laboratuvara kısa sürede ulaştırılır. Süre uzayacaksa
4 C’de 24 saat saklanabilir.
BOS KÜLTÜRÜ
Bos,
deneyimli
doktor
tarafından
alınmalıdır.
Numunenin
alınacağı
yer
deri
antiseptiği
ile
temizlendikten sonra L3-4, L4-5 veya L5-S1 aralığından uygun iğne ile girilerek subaraknoid aralığa
ulaşılıp 3-4 ayrı tupe 5-10 ml numune alınır. 3. ve 4. tüpler hücre sayımı ve ayrımı için kullanılırken
diğerleri mikrobiyolojik ve biyokimyasal testler için kullanılmalıdır. BOS en geç
15 dk. içinde
laboratuvara ulaşmalı, aksi taktirde oda ısında ya da etüvde beklemelidir. Sadece viral etkenler
açısından 24 saat buzdolabında bekleyebilir. BOS ile beraber kan kültürü de alınmalıdır.
VÜCUT SIVILARI (PLEVRA, PERİTON, SAFRA, SİNOVYAL, PERİKARDİYAL) KÜLTÜRÜ
-Bu numuneler cerrahi aseptik tekniklere uyularak konunun uzmanı doktor tarafından yapılan iğne
aspirasyonuyla yada enjektörle çekilerek alınır.
-Örnek steril tüpe ya da kaba mümkün olduğunca fazla miktarda (1-5ml) alınmalı ve kısa sürede
laboratuvara ulaştırılmalıdır. Mikobakteri ve mantar için 5 ml numune alınması önerilir.
- Perikardiyal, plevral, sinovyal, peritoniyal sıvılar istenirse hasta başında kan kültür şişesine kan
kültüründe tarif edildiği şekilde ekilip laboratuvara gönderilir.
- Eğer hücre sayımı yapılacaksa EDTA lı tüpe 2 ml aktarılmalıdır.
KAN KÜLTÜRÜ
-Kan dolaşımında enfeksiyonun tespiti için 24 saat içinde en az 3 şişe kan alınmalıdır. 1 kan kültür
seti 1 aerop /1 anaerop ya da 2 aerop şişeden oluşmalıdır.
-Aynı anda (hiç bekletmeden) 2 ayrı koldan (sağ-sol) 2 set kan kültürü alınmalıdır.
-Hasta bilgisi, kanın alındığı tarih ve saat barkodu kapatmayacak şekilde yazılmalıdır.
-Kullanılan ilaçlar sorulmalı, antibiyotik kullanıyorsa yeni dozdan hemen önce alınmalıdır.
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
NEK
NUMUNE EL KİTABI
NEK
01.02.2013
00
-28/30
-Numune ateş çıkmaya başladığında alınmalıdır.
-Katater kaynaklı sepsis düşünülüyorsa numune kataterden alınır.
-Numune alınmadan evvel cerrahi aseptik teknikler uygulanır.
-Eller yıkanır , eldiven giyilir.
-Numune en sık kubital sonra femoral venlerden alınır.
-Deri %70 lik alkolle
30 saniye boyunca
merkezden perifere doğru
5 cm
çapındaki bölgeyi
kapsayacak şekilde silinir ve kuruması beklenir.
-2. Kez iyot sölüsyonu ile merkezden perifere doğru
dairesel şekilde
silinip 2 dakika kuruması
beklenir.
-El değmeden damara girilir/ ya da steril eldiven kullanılır.
-Kan kültür şişesinin üst kapağı açılıp %70 alkolle silinir,iyot kullanılmaz. Kuruduktan sonra alınan kan
enjektör iğnesi steril başka bir iğne ile değiştirilerek şişeye verilir.Şişe hafifçe alt – üst edilir.
-Erişkin hastadan 8-10 ml, çocuktan 1-3 ml kan alınmalıdır.
-Şişe etüve kaldırılmaz. Oda ısısında kalmalı ,en kısa zamanda laboratuvara ulaştırılmalıdır.
12.DİĞER ÖRNEKLER
SPERMİYOGRAM, SPERM KÜLTÜRÜ VE SPERM YIKAMA ANALİZLERİ İÇİN ÖRNEK ALMA
-Semen örneği laboratuvarda, uygun bir odada alınmalıdır
-Numune evden getirilecekse , 30-45 dk.içinde laboratuvara ulaşmalı, transport sırasında vücuda
yakın muhafaza edilmeli , 37 C ısı korunmaya çalışılmalıdır.
- Numune evde alınırsa elde edilme zamanı ve laboratuvara ulaşma zamanı kayıt edilmeli, ejekulatın
tamamının kaba verildiği doğrulanmalıdır.
-Numune
3-5
günlük
cinsel
perhiz
dönemi
(uykuda
veya
mastürbasyonla
cinsel
boşalma
olamamalıdır) sonrası alınmalı, bu sürenin 1 haftayı geçmemesine dikkat edilmelidir.
-Mastürbasyon öncesi mesane boşaltılmalı, eller ve genital organlar
sabunla yıkanmalı ve
durulanmalıdır.Sabun –tükrük gibi maddeler işlem sırasında kullanılmamalıdır.
-Numune geniş ağızlı steril bir kaba alınmalıdır
.-Sperm üretimi sigara,alkol,ısı,ilaç ve enfeksiyonlardan etkilenebilir.Sperm üretim döngüsü 2-3 ay
olduğundan normal olmayan örneklerin analizi 1 ay ara ile 2-3 kez tekrarlanmalıdır.
HPV DNA ANALİZİ İÇİN ÖRNEK ALMA:
-Şüpheli lezyondan THIN PREP şişelerine doğrudan sürüntü alınabilir.
-Şüpheli lezyondan kuru (jelsiz) eküvyon çubuğu ile alınmış sürüntü örneği kuru olarak ya da eküvyon
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
NEK
NUMUNE EL KİTABI
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
NEK
01.02.2013
00
-29/30
içerisine pamuklu kısım ıslanacak kadar serum fizyolojik eklenerek soğuk ortamda
laboratuvara transfer edilmelidir.
-Biyopsi örneği alındıysa steril bir kapta serum fizyolojik içinde ve soğuk ortamda laboratuvara
gönderilmelidir.
-Parafin blok ile alınmış örnekler doğrudan gönderilebilir.
NOT: Kan, serum ya da plazma örneklerinde HPV DNA analizi yapılamamaktadır.
TÜBERKÜLOZ PCR TESTİ İÇİN ÖRNEK ALMA:
-Tüberküloz PCR testi için örnek alma BACTEC Tüberküloz kültürü alma koşulları aynen uygulanır.
SELOFAN BANT TEKNİĞİ İLE ENTEROBIUS VERMICULARIS (OKSİYUR) İÇİN ÖRNEK ALMA:
-Tercihen sabah tuvalete gitmeden örnek alınmalıdır. Örnek anüs çevresinde çeşitli yerlerden ve ayrı
zamanlarda bir kaç kez alınmalıdır.
-İyi kalite selofan bant (seloteyp) alınarak yapışkan yüzü anüs etrafına bir kaç kez sıkıca bastırıldıktan
sonra bir lam üzerine yapıştırılır.
-Temiz bir kutuda gün içerisinde laboratuvara gönderilir.
13.LABORATUVARDA NUMUNELERİN SAKLANMASI
Laboratuvara Dışlablardan gelen ve ayaktan hastalardan alınan numuneler,
günlük çalışılan testler
dışında, çalışma gününe kadar Test Kataloğunda yazan koşullarda saklanır. Çalışması tamamlanan
numuneler ise çalışıldıktan sonra testin tekrarı ya da destekleyici ileri testler için buzdolabı ya da derin
dondurucuda, Test Kataloğunda belirtildiği koşullarda saklanır. Saklama süreleri Test ekleme gerekir
ise numune miktarı ve numune cinsi kontrol edilirek test eklenebilir. Elimizde yeterli numune
bulunmaması durumunda yeni numune istenebilir.
Serum veya plazma kullanılarak yapılacak biyokimyasal testlerde numuneler birincil numuneden
santrifüj sonraı ayrıldıktan sonra oda ısısında en fazla dört saat bekletilebilir. Çalışmaya alınmayacak
numuneler ağzı kapaklı tüplere koyularak
+4ºC‘de buzdolabına ya da -20 ºC’ye saklanmalıdır. En
uygun koşullarda bile bazı testler beklemiş numunede çalışılamayabilir. Bu nedenle mutlaka
Laboratuvarımız ile iletişime geçiniz.
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR
NEK
NUMUNE EL KİTABI
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
NEK
01.02.2013
00
-30/30
14.LABORATUVARA NUMUNELERİN TAŞINMASI
Şehir İçinde Kurye ile ; Test Kataloğuna belirtilen koşullarda tarafınızdan alınmış ve
hazırlanmış
numuneler, size bildirilmiş günlük plana uygun olarak kuryelerimiz tarafından Laboratuvarınızdan
alınacaktır. Acil durumlar için ayrıca Dışlab Destek Birimini arayarak kurye isteyebilirsiniz.
Referans/Re-Lab Klinik Laboratuvar Test İstem Formunda istenen bilgileri, her hasta için
doldurarak kuryelerimize numuneler ile birlikte teslim ediniz.
Kuryeler aldıkları numuneleri
buz
kasetleri ile soğuk ortam oluşturulmuş çantalar içerisinde, ısı kontrolü yapılarak Laboratuvarımıza
ulaştıracaklardır.
Şehir Dışından Gelen Numuneler;
Referans/Re-Lab Klinik Laboratuvar Test Kataloğunda yer alan bilgilere uygun şekilde aldığınız ve
hazırladığınız numune tüplerinin ağzını kapatıp parafilm ile sıkıca sardıktan sonra, kargo yoluyla
göndermiş olduğumuz transport straforlarının içerisine yerleştirin ve dondurulmuş buz kasetlerini
numuneleri soğuk tutacak şekilde üzerlerine koyunuz.
Hazırladığınız kargoyu anlaşmalı kargo şirketimizin elemanlarına teslim edebilirsiniz.
HAZIRLAYAN
KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ
ONAYLAYAN
GENEL MÜDÜR