Tüketici Finansman Şirketleri - FİNANSEKOL Prof. Dr. Yıldırım

YENİ FİNANSMAN TEKNİKLERİ
DERS NOTLARI –7–
TÜKETİCİ FİNANSMAN
ŞİRKETLERİ
PROF.DR. YILDIRIM B. ÖNAL
TÜKETİCİ FİNANSMAN ŞİRKETLERİ
n Finansman şirketinin İngilizce'deki karşılığı "Finance
Company" veya "Finance House"dur. Gelişmiş ülke
örneklerinde finansman şirketlerinin amacı, taksitli
satışların finansmanını sağlamaya yönelik olarak
belirlenmiştir. Yani finansman şirketlerinin faaliyet
konusu, fiyatı yüksek ve tüketicinin kolayca
alamayacağı; başta otomobil olmak üzere beyaz ve
kahverengi eşyayı satın almak için kredi vermektir.
n 1929 yılında ABD’de başlayıp dünyayı etkisine alan
büyük ekonomik bunalımı sonrasında talep
oluşturmak amacıyla, alım gücü düşen kesimlere
alım gücü oluşturmak ve satış hacmini arttırmak için
1930’lu yıllarda ABD’de kurulan finansman şirketleri,
Avrupa’da da aynı problemlere çözüm amacıyla
ortaya çıkmıştır.
TÜKETİCİ FİNANSMAN ŞİRKETLERİ
n Finansman şirketleri aracılığıyla satış
yapılması uygulaması genel olarak,
sözkonusu malların üreticisi veya satıcısı
durumunda olan firmaları dolaylı olarak
finanse eden bir uygulamadır.
n
n Finansman şirketlerinin iki önemli türü
bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, satış
finans şirketleri, ikincisi ise, tüketici
finansman şirketleridir.
TÜKETİCİ FİNANSMAN ŞİRKETLERİ
n Tüketici Finansman Şirketleri
n Tüketici finansman şirketleri; düşük tutarlarda kredi
ticareti yaparlar. Bu şirketler, genellikle borçlunun
teminat göstermesine gerek kalmadan kredi verirler.
Dolayısıyla bu kurumlardan kredi almak daha
kolaydır. Diğer kredi temin eden kurumlar, kredi
değerliliği düşük olan kişilere küçük tutarda kredi
temin etmezler. Tüketici finansman şirketleri, bu
özelliklere sahip kişilere kredi temin etmenin riskini
taşırlar. Üstlendikleri bu risk nedeniyle tüketici
finansman şirketlerinin müşterilerinden istediği faiz,
diğer kredi kurumlarının müşterilerinden aldıkları faiz
oranlarından daha fazla olabilmektedir.
TÜKETİCİ FİNANSMAN ŞİRKETLERİ
n Satış Finansman Şirketleri
n Birinci Dünya Savaşı'ndan önce de bazı satış finansman
şirketlerine rastlanmaktadır. Ancak, bu kurumlar gerçek
anlamda ve tam anlamıyla çalışmayı 1915 yılına kadar
başaramamışlardır. Bu kurumların 1915-1929 dönemi
boyunca otomotiv endüstrisi ile birlikte büyük bir gelişme
gösterdikleri görülmektedir. Kısacası bu kurumların,
otomobil endüstrisinin müşteri finansmanı ihtiyaçlarını
karşıladıklarından dolayı geliştikleri söylenebilir. Bu
dönemdeki gelişme nedenlerinden bazılarını aşağıdaki
gibi sıralanabilir:
v Otomobil ve radyo gibi ürünlerin büyük miktarlarda ve
ucuza üretilmesinin, tüketici pazarını harekete geçirmesi.
v Milli gelirin artması ile bireylerin alım gücünün artması.
v Üretici firmaların satışların finansmanından çok üretim ve
satış çabalarını artırmaya yönelmeleri.
v Üreticilerin uygun ödeme şartları ile satış yapmaları v.b.
TÜKETİCİ FİNANSMAN ŞİRKETLERİ
n
Ülkemizde bu konuda çalışabilecek şirketlerin uymaları
gereken kurallar; 26.07.1994 tarih ve 22002 nolu RG'de
yayımlanan Hazine Müsteşarlığı'nın "Finansman
Şirketlerinin Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında
Yönetmelik" ile belirlenmiştir. Daha sonra günün
ekonomik gelişmeleri karşısında yetersiz kaldığı
düşüncesiyle yönetmelikte 9 Kasım 2001 tarihinde bazı
gerekli değişiklikler yapılmıştır. Dolayısıyla bu
"Yönetmelik" ile ülkemizde batılı örneklerine uygun
sayılabilecek finansman şirketlerinin kurulup çalışması
olanağı sağlanmıştır. Ancak 5411 Sayılı Bankalar
Kanunu’nun
çıkarılmasını
takiben
Finansman
Şirketleri’nin kuruluş, denetim ve kapatılma yetkileri
BDDK’ya geçmiştir. BDDK ise 10 Ekim 2006 tarih ve
26315 sayılı Resmi Gazete’de “Finansal Kiralama,
Faktoring Ve Finansman Şirketlerinin Kuruluş Ve
Faaliyet Esasları Hakkında Yönetmelik” i yayımlayarak
konuyla ilgili yasal düzenlemelere son halini vermiştir.
TÜKETİCİ FİNANSMAN ŞİRKETLERİ
n Şirket kuruluşlarına BDDK tarafından izin verilir. Şirket
kurulması için teliğde belirtilen belgelerle birlikte
BDDK’ya başvurulması zorunludur.
n Yönetmelik hükümlerine göre kendilerine faaliyet izni
verilen finansman şirketlerinin, müşterileri ile yapacakları
işlemler için yazılı sözleşme düzenlemeleri zorunludur.
n Finansman şirketleri, kredilendirecekleri mal ve
hizmetleri temin eden satıcılarla önceden genel bir
sözleşme yaparlar. Finansman şirketlerince açılan
krediler, genel sözleşmedeki esaslara göre tüketicinin
nam ve hesabına mal veya hizmetin teslim ve temini ile
birlikte, doğrudan satıcıya ödenir. Ancak kredi geri
ödemeleri adına kredi açılanlar tarafından finansman
şirketlerine yapılır.
TÜKETİCİ FİNANSMAN ŞİRKETLERİ
n Finansman şirketlerinin kullandırdıkları kredilerin
toplam tutarı özkaynaklarının otuz katını geçemez.
Ayrıca finansman şirketleri, işlemlerinden kaynaklanan
alacaklarından doğmuş veya doğması beklenen, ancak
miktarı kesin olarak belli olmayan zararlarını karşılamak
amacıyla BDDK tarafından belirlenecek usul ve esaslar
çerçevesinde karşılık ayırmak zorundadır.
n Finansman şirketlerinin birleşme, devir ve bölünmesi
BDDK’nın iznine tabidir. Şirketlerin birleşme, devir ve
bölünmesine ilişkin izin işlemleri çerçevesinde BDDK
gerekli göreceği her türlü bilgi ve belgeyi istemeye
yetkilidir. Finansman şirketlerinin faaliyetlerine son
vermeleri ve tasfiyeleri BDDK’nın uygun görüşü alınmak
kaydıyla genel hükümlere tabidir. Şirketlerin tasfiye
süreci gerekli görülmesi halinde BDDK tarafından
denetlenebilir.
TÜKETİCİ FİNANSMAN ŞİRKETLERİ
n
Finansman
şirketleriyle
finansman
modelinde,
tüketicilere ödeme kolaylığı sağlamak, bu suretle talebi
artırmak ve buna bağlı olarak da üretici firmaların pazar
paylarını artırmak hedeflenmiştir. Tüketici finansman
şirketlerinin kredilendirme işlemlerinden nihai tüketici
olan gerçek ve tüzel kişiler yararlanabilmektedir.
Tüketici finansman şirketleri tüketicilere ve kuruluşlara
her türlü mal ve hizmet satın alınmasında kredi
kullandıran finansal kuruluşlardır. Krediye uygulanacak
faiz oranları genellikle yasalarla sınırlandırılmıştır.
Kredilendirilen ürünün tüketim malı ve krediyi kullanan
gerçek veya tüzel kişinin nihai tüketici olması
gerekmektedir.
TÜKETİCİ FİNANSMAN ŞİRKETLERİ
n Tüketici finansman şirketlerini bankalardan
ayıran önemli özellikler:
n Tüketiciye doğrudan nakit kredi tahsisi
yapılmayıp finansman şirketinin anlaşmalı
olduğu satıcı firma veya bayilerden tüketicinin
satın alacağı mal ve hizmetleri taksitlendirmek
suretiyle kredi açılmış olması,
n Finansman şirketlerinin mevduat toplama
yetkilerinin olmaması ve
n teminat mektubu verme yetkilerinin
bulunmaması olarak üç önemli noktada
toplanabilir.
TÜKETİCİ FİNANSMAN ŞİRKETLERİ
n 1994 yılının Temmuz ayında ilk yasal düzenleme
yapılmasına rağmen ülkemizde ilk satış finansman şirketi
1995 yılı başlarında kurulmuştur. Koç Finans ünvanını
taşıyan bu satış finans şirketi, Türkiye'nin tüketici kredisi
vermeye yönelik ilk özel şirketi ve her türlü mal ve
hizmetin alımını kredilendirmek üzere tüketiciye ödünç
para verecek bir kuruluşudur.
n Ülkemizde uygulamaya ilk geçen "Koç Tüketici
Finansman A.Ş."nin otomotiv kredileri uygulamasındaki iş
akışı aşağıdaki gibi gerçekleşmektedir (eski uygulama).
Bu akış şeması Koç Finans A.Ş.nin uyguladığı finansman
tekniğinin işleyişini aşama aşama ve sistematik bir şekilde
açıklamaktadır. Bu akış şemasında yer almayan bir konu
Koç Finans A.Ş. ve satıcı firma arasında bir sözleşme
yapılmasıdır. Yapılan bu sözleşme sonucu, satıcı firmanın
Koç Finans A.Ş.ne karşı bazı sorumlulukları ortaya
çıkmaktadır. Bu sorumluluklar daha çok otomobil satılan
tüketicinin borcunu düzenli olarak ödememesi durumunda
ortaya çıkmaktadır.
Şekil 2.20: Koç Finans Otomotiv Kredileri İş Akışı Şeması (eski uygulama)
TÜKETİCİ FİNANSMAN ŞİRKETLERİ
n Genel anlamda bakıldığında tüketici finansman şirketlerinin
kredilendirme süreci şöyle açıklanabilir: Öncelikle
finansman şirketleri, kredilendirecekleri malları satan
firmalar ile önceden bir genel sözleşme yapmak
zorundadır. Tüketici mal satın almak için satıcıya gittiğinde
malı kredili almak istediğini satıcıya bildirir. Satıcı kredi için
gerekli belgeleri tüketici adına doldurur ve kredilendirme
için finansman şirketine gönderir. Finansman şirketi
tüketiciye ait bilgileri inceledikten sonra kredi verilmesine
karar verir ve 1-2 gün içerisinde satıcıya bildirir. Kredi
tüketici adına satıcıya ödenir. Tüketici malı satın aldıktan
sonra finansman şirketi tarafından bildirilen ödeme planı
çerçevesinde tüketici finansman şirketine ödemeleri yapar.
Finansman şirketlerince açılan krediler, genel sözleşmedeki esaslara göre tüketicinin nam ve hesabına olmak
üzere mal ve hizmetin teslim ve temini ile birlikte, doğrudan
satıcı veya üreticiye ödenmektedir. Ancak kredi geri ödemeleri adına kredi açılanlar tarafından finansman şirketine
ödenmektedir. Bu süreç aşağıdaki gibi şematize edilebilir.
Şekil 3: Tüketici Finansman Şirketlerinin Kredilendirme Süreci
2)Gerekli belgeler hazırlanır
SATICI FİRMA
4)Kredi onayı ile belgeler imzalanır
TÜKETİCİ
6)Mal tüketiciye teslim edilir
1)Satıcı ile finansman şirketi arasında genel sözleşme yapılır
3)Belgeler finansman şirketine gelir ve kredi onayı yapılır
7)
Kredi taksitleri finansman şirketine
ödenir
5)Finansman şirketi kredi tutarını satıcı firmaya öder
KREDİLENDİRME KURULUŞU FİNANSMAN ŞİRKETİ
TÜKETİCİ FİNANSMAN ŞİRKETLERİ
n KKDF faiz oranı ticari araçlar dışındaki araçlar için
yüzde 15 iken, ticari araçlar için bu oran yüzde 0’dır.
n Tüketici finansman şirketlerinin, banka sistemine olan
üstünlüğü, banka ve bayii ağını birleştiren ve tek elde
toplayan bir hizmet merkezi olmasından
kaynaklandığı söylenebilir.
n Türkiye’de 2005 yılı sonu itibariyle 10 tane finansman
şirketi bulunmaktadır. Söz konusu şirketler şunlardır:
1. Koç Tüketici Finansmanı ve Kart Hizmetleri A.Ş.
2. Daimler Chrysler Services Finansman Türk A.Ş.
3. Anadolu Cetelem Tüketici Finansmanı A.Ş.
4. Volkswagen Doğuş Tüketici Finansmanı A.Ş
5. Uzel Tüketici Finansmanı A.Ş.
6. Assan Tüketici Finansmanı ve Kart Hizmetleri A.Ş.
7. Koç Fiat Kredi Tüketici Finansmanı A.Ş.
8. SCANIA Tüketici Finansman Şirketi A.Ş.
9. MAN Tüketici Finansmanı A.Ş.
10. DD Konut Finansman A.Ş.
Türkiye’de tüketici finansman şirketleri
tarafından kredi kullanan kişilere sunulan ödeme
seçeneklerinden bazıları şunlardır:
n
n
n
n
n
Eşit Ödeme Planı: Bu ödeme planı seçeneğinde, tüketici
tarafından belirlenen vadelerde eşit taksit tutarları şeklinde
geri ödemeler yapılır.
Kademeli Artan Ödeme Planı: Bu ödeme planı
seçeneğinde, kademeli olarak artan oranlarda geri ödeme
yapılır. Artış oranını, ilk artış ayını ve artış sıklığını tüketici
belirler.
Ara Ödemeli Ödeme Planı: Bu ödeme planı seçeneğinde,
tüketicinin belirleyeceği dönemlerde, mevcut ödeme
planına ilave olarak, önceden belirlenen sabit bir tutarda
ara ödemeler yapılır.
Balon Ödeme Planı: Bu ödeme planı seçeneğinde, kredi
tutarının tüketici finansman şirketi tarafından belirlenecek
kısmı son vadede ödenir. Diğer vadelerdeki taksit tutarları
ise eşit olarak ödenir.
Değişken Taksit Tutarlı Ödeme Planı: Bu ödeme planı
seçeneğinde, tüketici finansman şirketi tarafından
belirlenen kriterlere göre tüketicinin belirlediğiniz
dönemlerde farklı tutarlarda ödemeler yapılır. Bu tutarlar
dışında kalan borç, geri kalan taksitlere eşit olarak yayılır.
TÜKETİCİ FİNANSMAN ŞİRKETLERİ
Krediler TUTAR (Bin TL)
YIL
OTOMOTİV KONUT-KART DİĞER
TOPLAM
2000
371.422
352.543
150.913 874.878
2001
157.029
528.265
58.696
743.989
2002
283.752
27.215
86.288
397.255
2003
714.239
31.168
72.434
817.841
2004
1.370.865
141.453 1.512.318
2005
2.329.138
195.416 2.524.554
2006
2.434.432
249.033 2.683.465
2007
2.731.470
234.958 2.966.428
2008
2.668.226
26.271
208.732 2.903.229
2009-9 Aylık 1.832.334
62.784
41.404
1.936.522
TÜKETİCİ FİNANSMAN ŞİRKETLERİ
n Tüketici Finansman Şirketlerinin bu katkıyı
sağlayabilmesi için Tüketici Finansman
Şirketlerini düzenleyen ve denetleyen yapının
daha efektif oluşturulması ve sektörün gelişmiş
ülkelerde olduğu gibi “mevduat kabul eden” ve
“mevduat kabul etmeyen” şirketler şeklinde ikiye
ayrılarak daha verimli çalışabilecek ortamın
sağlanması hedeflenmelidir.
n Tüketici Finansman Sektörü ekonomik
büyümenin önemli dayanak noktalarından biridir.
Bu sektörün gelişimi beraberinde bir çok sektörü
de büyüme yönünde tetiklemektedir.
TÜKETİCİ FİNANSMAN ŞİRKETLERİ
n
Bu yüzden bütün gelişmiş ülkelerde olduğu gibi
ülkemizde de bu sektörün düzenlenmesi sadece
sektördeki şirketleri değil, tüketim harcamalarının
unsurlarını oluşturan tüketicileri, üreticileri, satıcıları da
olumlu yönde etkileyecektir. Diğer taraftan, ülkemizin
ekonomik gelişimini engelleyen, gelir dağılımını bozan,
haksız rekabet ortamı yaratan ve gerek yerli gerekse de
yabancı sermayenin yatırım kararlarını olumsuz yönde
etkileyen kayıtdışı ekonomiyle mücadele mevcut
ekonomik
politikalarının
merkezindedir.
Tüketici
Finansmanı sektörü bu mücadelede en büyük katkıyı
sağlayan
ve
önceki
paragraflarda
yer
alan
düzenlemelerin gerçekleştirildiği takdirde daha da fazla
katkı sağlayabilecek en önemli sektördür.
TÜKETİCİ FİNANSMAN ŞİRKETLERİ
TÜKETİCİ FİNANSMAN ŞİRKETLERİ
TÜKETİCİ FİNANSMAN ŞİRKETLERİ
TÜKETİCİ FİNANSMAN ŞİRKETLERİ
TÜKETİCİ FİNANSMAN ŞİRKETLERİ