trb2 bölgesi

TRB2 BÖLGESİ
EKONOMİK SOSYAL GÖSTERGELER
SOSYAL YAPI
BİTLİS
•
EKONOMİK YAPI
•
DIŞ TİCARET
HAKKARİ
•
FİNANSAL YAPI VE DESTEK
MUŞ
•
TURİZM
VA N
TRB2 BÖLGESİ
EKONOMİK SOSYAL GÖSTERGELER
SOSYAL YAPI
•
EKONOMİK YAPI
•
DIŞ TİCARET
•
FİNANSAL YAPI VE DESTEK
•
TURİZM
“TRB2 Bölgesi Ekonomik ve Sosyal Göstergeler” çalışması Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı tarafından
2014 yılı itibari ile Bitlis, Hakkâri, Muş ve Van illerini kapsayan Düzey 2 İstatistiki Bölgesinin Sosyal,
Ekonomik, Dış Ticaret, Finansal ve Turizm yapısının genel durumunu göstermek amacı ile hazırlanmıştır.
Bu çalışmanın tüm Kamu, Özel Sektör, Yerel Yönetim, Sivil Toplum ve diğer karar vericiler için faydalı
olmasını dilerim.
Dr. Emin Yaşar DEMİRCİ
Genel Sekreter
Türkiye
NÜFUS GÖSTERGELERİ
Bitlis
Hakkari
Muş
330.115
172.479
376.543
Van
637.433
TRB2 Bölgesi
1.516.570
2000
388.678
236.581
453.654
877.524
1.956.437
2010
328.767
251.302
406.886
1.035.418
2.022.373
2011
336.624
272.165
414.706
1.022.532
2.046.027
2012
337.253
279.982
413.260
1.051.975
2.082.470
2013
337.156
273.041
412.553
1.070.113
2.092.863
TRB2
Yıllar
1990
(ADNKS, 2013)
TRB2
Türkiye
Bölge nüfusunun cinsiyet
dağılımı hemen hemen ülke
ile aynı durumda iken yaş
yapısına göre dağılımında
Bölge genç nüfus oranının
ülke genç nüfus oranından
oldukça fazla olduğu
görülmektedir.
Ayrıca, Bölge nüfus artış
hızı 2000 ve 2013 yılı
dışında her zaman ülke
nüfus artış hızının üzerinde
seyretmiştir.
BİTLİS
HAKKARİ
MUŞ
VAN
NÜFUS GÖSTERGELERİ
TRB2 Bölgesi nüfusunun yaş özelliklerinden bir diğeri, nüfusun zaman içinde giderek ülke ortalamasına kıyasla
daha az bir oranda olsa da yaşlanma eğilimi göstermesidir.
Nüfusun yaş yapısı hakkında fikir veren kavramlardan bir diğeri ise medyan yaştır. Bölge 2012 yılı medyan yaş
değerlerine bakıldığında ise en genç nüfusa sahip olan ilçe Özalp olup ardından Bahçesaray gelmektedir.
90 yaş üstü..........................................................................
85-89.................................................................................
80-84.................................................................................
75-79.................................................................................
65-69.................................................................................
55-59.................................................................................
50-54.................................................................................
45-49.................................................................................
40-44.................................................................................
35-39.................................................................................
30-34.................................................................................
25-29.................................................................................
15-19.................................................................................
10-14.................................................................................
5-9.....................................................................................
0-4.....................................................................................
90 yaş üstü..........................................................................
85-89.................................................................................
80-84.................................................................................
75-79.................................................................................
65-69.................................................................................
55-59.................................................................................
50-54.................................................................................
45-49.................................................................................
40-44.................................................................................
35-39.................................................................................
30-34.................................................................................
25-29.................................................................................
15-19.................................................................................
10-14.................................................................................
5-9.....................................................................................
0-4.....................................................................................
(TÜİK, ADNKS, 2013)
TRB2 BÖLGESİ EK
ONOMİK SOSYAL
GÖSTERGELER
OKUMA-YAZMA DURUMU (6 YAŞ +)
Okuma-yazma bilmeyenlerin oranı (%)
İLLER
KADIN
Okuma-yazma bilmeyenlerin sayısı
ERKEK
KADIN
ERKEK
Bitlis
79
21
18.447
3.890
Hakkari
76
24
15.394
3.844
Muş
83
17
26.461
5.485
Van
80
20
58.463
13.887
TRB2 Bölgesi
78
22
118.765
27.106
Türkiye
80
20
2.205.315
449.328
T RB2 Türkiye Okur-Yazarlık 1940-2013
(TÜİK, Genel Nüfus Sayımı , 2000)
(TÜİK, ADNKS, 2013)
Okuma-yazma bilenlerin
oranı 1940-2013
döneminde Türkiye
genelinde 3,7 katına
çıkarken Bölgemizde ise 13
katına çıkmıştır. Bölge içinde
en yüksek artışı Hakkâri ili
(20,7 kat) göstermiştir.
TRB2
Türkiye
BİTLİS
HAKKARİ
MUŞ
VAN
İLKOKUL VE ORTAOKUL OKULLAŞMA ORANI
Bitlis
İlk Dört Yıl
İkinci Dört Yıl
Ortalama
98,62 83,61
Türkiye
Ortalama
Genel Öğretim
İkinci Dört Yıl
TRB2 BÖLGESİ EK
ONOMİK SOSYAL
GÖSTERGELER
97
İlk Dört Yıl
Bölgede ortaöğretim
düzeyindeki okullaşma
oranı Türkiye ortalamasının
oldukça altında
seyretmektedir.
98,62 83,05
TRB2 Bölgesi
Ortalama
Ortaöğretim
İkinci Dört Yıl
98,5
İlk Dört Yıl
98,98 83,06
Van
Ortalama
İkinci Dört Yıl
95,1
İlk Dört Yıl
98,05 81,65
Muş
Ortalama
İkinci Dört Yıl
97,6
İlk Dört Yıl
98,82 86,67
Hakkâri
Ortalama
İkinci Dört Yıl
İlk Dört Yıl
2012 -2013
Yıl
97
98,9
93,1
98,8
Mesleki ve Teknik Öğretim
YÜKSEK-ÖĞRETİM ÖĞRENCİ SAYISI
Bölge Üniversitelerinin 2012-2013 Öğretim Yılı Öğretim Üyesi Sayıları
Üniversite Adı
Yrd.Doç.Dr.
Doç.Dr.
Prof.Dr.
İl Toplamı
BİTLİS EREN ÜNİVERSİTESİ
58
2
4
HAKKARİ ÜNİVERSİTESİ
18
0
4
64
22
MUŞ ALPARSLAN ÜNİVERSİTESİ
151
19
3
173
YÜZÜNCÜ YIL ÜNİVERSİTESİ
395
105
112
612
TRB2
622
126
123
871
TÜRKİYE
24759
9257
16783
50799
Erkek Oranı
Kadın Oranı
Kadın Oranı
Oranı (%)
Yüksek Eğitim Mezunlarının Toplam Nüfusa
Yüksek Eğitim Mezunlarının Toplam Nüfusa Oranı (%)
Kadın Oranı
Yüksek Eğitim Mezunlarının Toplam Nüfusa Oranı (%)
(ÖSYM, 2011-2012)
Erkek Oranı
Erkek Oranı
Bölgenin yükseköğrenim
(yüksek-okul, lisans,
yüksek lisans ve doktora)
mezunlarının 15 + yaş üstü
nüfusa oranı %5,88 iken (en
az olan Muş ili: %5,35) ülke
ortalaması %11,37’dir.
(TÜİK, 2012)
Bitlis
Hakkari
Muş
Van
TRB2
Türkiye
BİTLİS
HAKKARİ
MUŞ
VAN
FAAL DERNEK SAYISI
Oran (%)
Van
715
0,75
TRB2 Bölgesi
1572
1,65
Türkiye
95170
100
Engelli Hizmet Merkezi
0,28
Kreş ve Gündüz Bakım
Evi
0,2
268
Bakım ve Reh. Merkezi
190
Muş
Çocuk Yuvası
Hakkâri
Aile Danışma Merkezi
0,42
Toplum Merkezi
399
Yetiştirme Yurdu
Bitlis
Çocuk/Gençlik Evi
Kurum Sayısı
Kurum Sayısı
İLLER
Bitlis
0
1
2
0
1
0
0
0
Hakkari
2
0
1
0
0
0
0
0
Muş
2
1
1
0
1
1
1
0
Van
12
1
3
1
0
2
5
2
TRB2
16
3
7
1
2
3
6
2
(DERNEKLER DAİRESİ BAŞKANLIĞI, 2013)
Bölgede toplam 1572 dernekten; % 3,3’ü
kadın, %1,2’si de engelli derneklerinden
oluşmaktadır.
Kadın ve engelli derneklerinin %50’den
fazlası Van ilinde bulunmakta olup Bitlis’te 2,
Hakkari’de 9, Muş’ta 4, Van’da 6 tane engelli
derneği bulunmaktadır.
(Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlükleri, 2012)
TRB2 BÖLGESİ EK
ONOMİK SOSYAL
GÖSTERGELER
İŞGÜCÜNE KATILMA ORANI
İLLER
Bitlis
İşgücüne katılma oranı (%)
İşsizlik oranı (%)
46,5
İstihdam oranı (%)
10,6
41,5
Hakkâri
45,2
11,7
39,9
Muş
46,0
10,4
41,2
Van
46,2
10,3
41,4
TRB2 Bölgesi
46,0
10,8
41,0
TRB2 Bölgesi İllerinde İşgücüne
Katılma, İşsizlik ve İstihdam
Oranları
TRB2 Bölgesi işgücüne katılım oranı (%46) ve
istihdam oranı (%41) Türkiye ortalamasının
(işgücüne katılım %50,5 ve istihdam %46,2)
altındadır.
(TÜİK, 2013)
İşgücüne katılma oranı (%)
İşsizlik oranı (%)
İstihdam oranı (%)
BİTLİS
BİTLİS
ARİ
HAKK
HAKKARİ
İşgücüne katılma oranı (%)
İşsizlik oranı (%)
MU
İstihdam
U(%)Ş
M
oranı
N
VAN
TRB2
B2 BÖ
BÖLG
TR
LGES
ESİİ EK
EKON
ONOM
OMİK
İK SO
SOSY
SYAL
AL GÖ
GÖST
LER
STER
ERGE
GEL
ER
BİTLİS
BİTLİS
ARİ
HAKK
HAKKARİ
MU
UŞ
M
N
VAN
TRB2
B2 BÖ
BÖLG
TR
LGES
ESİİ EK
EKON
ONOM
OMİK
İK SO
SOSY
SYAL
AL GÖ
GÖST
LER
STER
ERGE
GEL
ER
YAŞ BAĞIMLILIK ORANLARI
Toplam Yaş Bağımlılık Oranları 1940-2013
(TÜİK, 2000) (TUİK, ADNKS, 2013)
Bölgenin toplam yaş
bağımlılık oranının (%
68,2) ülke ortalamasının
(% 47,6) üzerinde yer
almasının en önemli nedeni,
Bölge toplam nüfusu içinde
genç nüfus büyüklüğünün
önemli bir yer tutmasından
kaynaklanmaktadır.
TRB2
Türkiye
BİTLİS
BİTLİS
ARİ
HAKK
HAKKARİ
MU
UŞ
M
N
VAN
KİŞİ BAŞINA GAYRİSAFİ KATMA DEĞER
GSKD (TL)
2007
2008
2009
2010
2011
TR
10.744
12.020
12.000
13.406
15.500
TRB2 Bölgesi
3.814
4.379
4.846
5.575
5.894
(TÜİK, 2013)
2011 yılında TRB2 Bölgesi Gayri
Safi Katma Değer’den aldığı
%1’lik payla Düzey 2 Bölgeleri
arasında 23. sıradadır.
TRB2
B2 BÖ
BÖLG
TR
LGES
ESİİ EK
EKON
ONOM
OMİK
İK SO
SOSY
SYAL
AL GÖ
GÖST
LER
STER
ERGE
GEL
ER
Gayri Safi Katma Değer
İSTİHDAMIN SEKTÖREL DAĞILIMI
Bölge Adı
Toplam
Tarım
(1000 kişi)
Tarım
(%)
Sanayi
(1000 kişi)
Sanayi
(%)
Hizmet
(1000 kişi)
Hizmet (%)
TRB2 Bölgesi
509
200
38,5
110
21,3
200
40,2
Türkiye
25.524
6015
23,6
6737
26,4
12.771
50
(TÜİK, 2014)
TRB2 Bölgesi İstihdamın
Sektörlere Göre Dağılımı
2013 yılında TRB2
Bölgesinde istihdam
edilenlerin;
Tarım
Sanayi
Hizmet
•
% 39’u tarım
sektöründe,
•
% 21’i sanayi
sektöründe,
•
% 40’ı hizmetler
sektöründe, istihdam
edilmiştir.
BİTLİS
BİTLİS
ARİ
HAKK
HAKKARİ
MU
UŞ
M
N
VAN
SATIN ALMA GÜCÜ PARİTESİ
Bölge Adı 2008
2009
2010
2011
2012
TRB2 Bölgesi
97,0
98,2
98,7
97,8
97,8
Türkiye
100
100
100
100
100
(TÜİK, 2013)
TRB2 Bölgesi Tüketim Harcamalarına İlişkin Fiyat Düzeyi Endeksleri
TRB2 Bölgesine, tüketim harcamalarına
ilişkin fiyat düzeyleri açısından
bakıldığında ülkenin genel durumundan
farklılaşmamaktadır.
Bölge halkının satın alma gücü,
tablodaki endeks değerlerine
bakıldığında 2008-2012 yılları
arasında ortalama olarak Türkiye’den
%2-3 oranında düşük olduğu
gözlemlenmektedir.
TRB2
Türkiye
TRB2
B2 BÖ
BÖLG
TR
LGES
ESİİ EK
EKON
ONOM
OMİK
İK SO
SOSY
SYAL
AL GÖ
GÖST
LER
STER
ERGE
GEL
ER
İKTİSADİ FAALİYET KOLLARINA GÖRE GSKD (1.000 TL)
%
GSKD(1.000)
%
2004
1.232.822
24
878.473
17
2.953.030
58
5.064.326
100
2005
1.512.998
25
1.058.483
18
3.388.596
57
5.960.077
100
2006
1.519.596
23
1.112.819
17
3.869.902
60
6.502.317
100
2007
1.655.995
22
1.137.007
15
4.643.402
62
7.436.404
100
2008
1.848.498
21
1.365.457
16
5.448.754
63
8.662.709
100
2009
2.099.078
22
1.375.122
14
6.232.178
64
9.706.378
100
2010
2.595.870
23
1.647.608
15
7.002.405
62
11.245.883
100
2.762.256
23
1.821.467
15
7.406.125
62
11.989.848
100
YIL
2011
Tarım(1.000TL)
%
Sanayi(1.000TL)
%
Hizmetler(1.000TL)
TRB2 Bölgesi İktisadi Faaliyet
Kollarına göre GSKD(Oran)
(TÜİK, 2013)
Tarım
Tarım
Sanayi
Tarım
Sanayi
Sanayi
Hizmetler
Hizmetler
Bölgelerin
ürettiği katma değerlerin sektörel
dağılımları incelendiğinde ise hizmetler
sektörünün çok büyük bir paya sahip
olduğu görülmektedir.
Hizmetler
TRB2 Bölgesi Hizmetler sektörü GSKD
payı (%62) Türkiye ortalamasına
(%64,3) yakın bir değer sergilemektedir.
Tarım sektöründe ise ciddi bir değişiklik
gözükmektedir.
Tarım
Sanayi
Hizmetler
BİTLİS
BİTLİS
ARİ
HAKK
HAKKARİ
MU
UŞ
M
N
VAN
İL BAZLI SANAYİ İŞLETMELERİ BÜYÜKLÜKLERİ
TRB2 Bölgesi’nde yer alan sanayi
işletmelerinin %93’ü küçük ve mikro
ölçekli işletmelerden oluşmaktadır.
Yukarıda bahsi geçtiği üzere çalışan
sayısının ve toplam GSKD içerisinde
sanayinin payının az olmasının en önemli
sebebi Bölgedeki sanayi işletmelerinin
büyük çoğunluğunun mikro ve küçük
işletmelerden oluşmasıdır.
Katma değerin artırılamamasının
sebebi de yine mikro ve küçük olan
bu işletmelerin kısa vadede ekstra
maliyet olarak gördükleri AR-GE ve
yenilikçilik gibi faaliyetlere yanaşmak
istememeleridir.
Mikro Ölçekli
Küçük Ölçekli
Orta Ölçekli
Büyük Ölçekli
(BSBT, 2012)
TRB2
B2 BÖ
BÖLG
TR
LGES
ESİİ EK
EKON
ONOM
OMİK
İK SO
SOSY
SYAL
AL GÖ
GÖST
LER
STER
ERGE
GEL
ER
TRB2 BÖLGESİNDE ÖNE ÇIKAN SEKTÖRLER
Bölgede Öne çıkan sektörlerin tespitinde kullanılan Üç Yıldız Analizi modelin üç temel kriteri olan büyüklük, başatlık,
uzmanlaşma kriterlerinden her biri için belirlenen eşik değerler belirlenmiştir. Üç değişkenin de eşik değerini aşan
sektörler üç yıldız almış olup rekabetçi sektörler olarak kabul edilmiştir. Rekabetçilik gücü yüksek olan bu sektörler
aynı zamanda kümelenme potansiyeli taşıyan sektörlerdir.
İşyeri Sayısı
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
33 - Makine ve donanımların kurulumu ve onarımı
*
*
*
27 - Elektrikli teçhizat imalatı
*
23 - Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı
25 - Mak.ve tçhzt hariç, fabrikasyon metal ürünleri imalatı
*
22 - Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı
*
20 - Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı
*
18 - Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması
16 - Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı
*
*
*
*
*
*
*
14 - Giyim eşyalarının imalatı
*
*
*
10 - Gıda ürünleri imalatı
*
Uzm.
Baş.
Büy.
*
Uzm.
*
Baş.
*
Büy.
Uzm.
Baş.
Ciro
Büy.
İstihdam
(TÜİK, 2011)
BİTLİS
BİTLİS
ARİ
HAKK
HAKKARİ
MU
UŞ
M
N
VAN
İMALAT SANAYİ YEREL BİRİM SAYILARI VE ORANLARI
Yıllar
TRB2
Türkiye
Toplam Yerel Birim Sayısı
(adet)
İmalat Sanayi Yerel Birim
Sanayi (adet)
İmalat Y.B.S./Toplam
Y.B.S. (%)
2009
38.653
2.109
5,45
2010
33.828
2.100
6,21
2011
50.437
3.028
6
2009
2.635 221
344.608
13,1
2010
2.488.037
328.440
13,20
2011
3.422.163
397.739
11,6
(TÜİK, 2011)
2009-2011 yıllarında Türkiye
imalat sanayi yerel birim
sayısının toplam yerel birim
sayısına oranında düşüş
yaşanırken aynı oranda
TRB2 Bölgesi’nde artış
gözlenmektedir. Gerçekleşen
artışa rağmen Türkiye
ortalamasının oldukça altındadır.
TRB2
B2 BÖ
BÖLG
TR
LGES
ESİİ EK
EKON
ONOM
OMİK
İK SO
SOSY
SYAL
AL GÖ
GÖST
LER
STER
ERGE
GEL
ER
TRB2 Toplam Yerel Birim Sayısı (adet)
TRB2 İmalat Sanayi Yerel Birim Sanayi (adet)
AÇILAN-KAPANAN FİRMA SAYISI
İLLER
2010
Açılan
2011
Kapanan
Açılan
2012
Kapanan
2013
Açılan
Kapanan
Açılan
Kapanan
Bitlis
155
589
151
1.000
155
55
170
48
Hakkâri
128
182
116
38
127
32
121
25
Muş
189
83
134
204
92
848
126
79
Van
497
374
618
448
725
361
643
166
TRB2 Bölgesi
969
1.228
1.019
1.690
1.099
1.296
1.060
318
TRB2 Bölgesinde Kurulan/Kapanan Şirket,
Ticari İşletme, Kooperatif İstatistikler
(TOBB, 2013)
2013 yılında TRB2 Bölgesinde açılan
şirket sayısında toplam %3’lük bir
düşüş yaşanmışken kapanan şirket
sayılarında ise %75’lik bir düşüş
görülmektedir.
Açılan
Kapanan
Açılan
Kapanan
BİTLİS
BİTLİS
ARİ
HAKK
HAKKARİ
MU
UŞ
M
N
VAN
TARIMSAL ÜRETİM DEĞERİ
Bölgelerin ürettiği katma değerlerin sektörel dağılımları incelendiğinde ise hizmetler sektörünün çok büyük bir paya
sahip olduğu görülmektedir.
TRB2 Bölgesi Hizmetler sektörü GSKD payı (%62) Türkiye ortalamasına (%64,3) yakın bir değer sergilemektedir. Tarım
sektöründe ise ciddi bir değişiklik gözükmektedir.
Bitlis
Hakkari
Muş
%
TL
TRB2
%
TL
Türkiye
TL
%
TL
%
Bitkisel üretim
değeri
(1000 )
212.523
20,30
152.688
28,42
296.204
16,39
188.476
9,15
849.891
15,59
92.489.688
48,52
Canlı
hayvanlar
değeri
(1000 )
671.547
64,14
282.006
52,49
1.145.837
63,40
1.494.456
72,57
3.593.847
65,93
57.656.092
30,25
Hayvansal
ürünler değeri
(1000 )
162.974
15,57
102.537
19,09
365.131
20,20
376.498
18,28
1.007.140
18,48
40.459.321
21,23
Toplam
1.047.044
100
537.231
100
1.807.172
100
2.059.430
100
5.450.878
100
190.605.101
100
TRB2
B2 BÖ
BÖLG
TR
LGES
ESİİ EK
EKON
ONOM
OMİK
İK SO
SOSY
SYAL
AL GÖ
GÖST
LER
STER
ERGE
GEL
ER
TL
Van
%
TL
%
(TÜİK, 2013)
EKONOMİK FAALİYETLERE GÖRE İHRACAT (1.000 USD)
İLLER
Toplam
Tarım ve
Ormancılık
Balıkçılık
Madencilik ve Taş Ocakçılığı
İmalat Sanayi
Van
30.437
1.763
-
30
28.644
Muş
32.945
-
-
0
32.945
Bitlis
6551,6
0,6
-
71
6.480
Hakkâri
247.344
3.384
-
11.499
235.845
320.665
5.148
-
11.602
303.915
TÜRKİYE
151.149.146
5.653.322
258.177
3.879.449
141.358.198
TRB2 Bölgesi 2003-2013 yılları
arasında ihracatta oransal olarak
aynı dönemdeki Türkiye ihracatı
ortalamasının çok üzerinde
yükselme kaydetmiştir. Buna
rağmen hem Iran hem de Irak’a
sınırı olan Bölge dış ticarette
potansiyelinin çok altındadır.
İhracatın tamamına yakını
imalat sanayiinden, çok büyük
bir kısmı ise Hakkâri ilinden
gerçekleşmektedir.
TRB2 Bölgesi Ekonomik Faaliyetlere Göre İhracat
Değerlerinin Dağılımı
TRB2 Bölgesi
(TÜİK, 2013)
Tarım ve Ormancılık
Balıkçılık
Madencilik ve Taş ocakçılığı
İmalat Sanayi
BİTLİS
Tarım ve
Ormancılık
İ AR
HAKK
Balıkçılık
Madencilik ve Taş ocakçılığı
İmalat Sanayi
MUŞ
VAN
İHRACAT DEĞERLERİ SEKTÖREL DAĞILIMI (1000 USD)
SEKTÖRLER
2004
Tarım ve Ormancılık
2005
4
Balıkçılık
-
2006
4
-
2007
70
2008
547
106
2009
4466
2010
2011
10.017
1
-
-
-
-
2012
15.864
-
2013
4.966
-
5148
- Madencilik ve Taş Ocakçılığı
39
4
2.499
5.514
2.017
6.130
5.060
696
2.663
11.602
İmalat Sanayi
25.969
59.095
84.689
193.593
220120
415.470
331.740
352.879
393.584
303.915
Diğerleri
6
4
41
58
29
30
1
7
3
4
GENEL TOPLAM
26.018
59.107
87.300
199.712
222.272
426.096
346.818
369.446
401.216
320.669
TRB2 Bölgesi’nin son 10 yıldaki
ihracat değerinde özellikle 2006’dan
sonra sert bir yükselme yaşanmış
olup bu yükseliş küçük dalgalanmalar
da olsa 2013’e kadar devam etmiştir.
TRB2 BÖLGESİ EK
ONOMİK SOSYAL
GÖSTERGELER
TRB2 Bölgesi İmalat Sanayi İhracat Kalemi
(1000 USD)
(TÜİK, 2013)
İmalat Sanayi
EKONOMİK FAALİYETLERE GÖRE İTHALAT (1000 USD)
Tarım ve
Ormancılık
İLLER
Madencilik ve Taş
Ocakçılığı
İmalat
Toptan ve
Perakende Ticaret
Toplam
Van
5.870
4
5.712
45.575
Muş
1.035
-
-
922
57.161
1.957
Bitlis
423
-
-
1.841
2.264
7.937
-
-
28.333
36.270
15.265
4
5.712
76.671
97.652
TÜRKİYE
7.718.045
38.205.123
196.822.807
8.468.455
251.214.430
Tarım ve ormancılık
Madencilik ve taş ocakçılığı
İmalat
Toptan ve Perakende Ticaret
Toplam
TRB2 Bölgesi Ekonomik Faaliyetlere Göre İthalat
Değerlerinin Dağılımı
Hakkâri
TRB2 Bölgesi
(TÜİK, 2013)
TRB2 Bölgesi illerinin ithalat
değerlerine bakıldığında
Bölge ithalatının yaklaşık
% 90’ının sınır illeri
olmalarının da sağladığı
avantajla Van ve Hakkari
tarafından yapıldığı
görülmektedir.
Tarım ve ormancılık
Madencilik ve taş ocakçılığı
İmalat
Toptan ve Perakende Ticaret
Toplam
BİTLİS
HAKKARİ
MUŞ
VAN
İTHALAT DEĞERLERİ SEKTÖREL DAĞILIMI (1000 USD)
SEKTÖRLER
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Tarım ve Ormancılık
1.441
916
1.481
1.199
1.366
2.408
1.036
9.413
11.397
15.266
-
-
-
10
-
-
-
-
-
5
5.108
193
98
252
188
98
275
1.445
3.212
5.712
İmalat Sanayi
9.094
8.124
10.123
18.867
13.710
23.589
41.976
71.823
67.002
76.673
Diğerleri
2.444
7
31
7
227
-
7
297
30
4
GENEL TOPLAM
18.087
9.240
11.733
20.335
15.491
26.095
43.294
82.978
81.642
97.660
TRB2 Bölgesi’nde tarım ve ormancılık
sektörü ve imalat sanayi alanında
dalgalanmalar olsa dahi genel bir
yükseliş görülmektedir.
Madencilik ve taş ocakçılığında ise
yıllar bazında çok sert dalgalanmalar
görülmektedir.
TRB2 BÖLGESİ EK
ONOMİK SOSYAL
GÖSTERGELER
TRB2 Bölgesi İmalat Sanayi İthalat Kalemi (1000
USD)
Balıkçılık
Madencilik ve Taş Ocakçılığı
(TÜİK, 2013)
TRB2 BÖLGESİ EK
ONOMİK SOSYAL
GÖSTERGELER
MEVDUATIN İLLERE GÖRE DAĞILIMI (MİLYON TL)
İLLER
Tasarruf
Mevduatı
Resmi Kuruluşlar
Mevduatı
Ticari
Kuruluşlar
Mevduatı
Bankalar
Mevduatı
Döviz
Tevdiat
Hesabı
Diğer
Kuruluşlar
Mevduatı
Kıymetli
Madenler
Depo
Hesapları
Toplam
Bitlis
109
86
72
0
17
24
13
320
Hakkâri
93
138
32
0
9
7
14
292
Muş
122
82
46
0
38
12
14
314
Van
503
262
244
0
84
31
32
1.155
TRB2
827
568
394
0
148
74
73
2081
Türkiye
270.643
32.128
105.803
39.671
210.215
29.584
10.612
698.656
(TÜRKİYE BANKALAR BİRLİĞİ, 2012)
Mevduatın İllere ve
Bölgelere göre Dağılımı
(Milyon)
Toplam
Kıymetli Madenler Depo Hesapları
Diğer Kuruluşlar Mevduatı
Toplam
Kıymetli Madenler
Depo Hesapları
Döviz
Tevdiat Hesabı
Diğer Kuruluşlar Mevduatı
Bankalar Mevduatı
Döviz Tevdiat Hesabı
Bankalar Mevduatı
Ticari KuruluşlarTicari
MevduatıKuruluşlar Mevduatı
Resmi Kuruluşlar
MevduatıKuruluşlar Mevduatı
Resmi
Tasarruf Mevduatı
Tasarruf Mevduatı
Tasarruf mevduatının toplam
mevduat tutarı içindeki payına
bakıldığında Türkiye ve TRB2
Bölgesinin yaklaşık olarak eşit
oranlarda olduğu görülmektedir.
BİTLİS
HAKKARİ
MUŞ
VAN
YILLARA GÖRE TOPLAM KREDİ TUTARLARI
İLLER
2005
2006
2007
Bitlis
73.178
104.725
133.036
Hakkâri
33.713
50.378
63.921
Muş
59.214
78.135
98.769
Van
283.161
362.265
450.718
TRB2
449.266
595.503
746.444
Türkiye
152.294.560
217.308.644
278.997.612
2008
167.175
2009
2010
2011
2012
217.271
387.487
608.957
853.899
72.465
98.820
167.446
503.052
311.564
122.459
152.398
251.520
428.602
558.737
600.812
707.934
1.012.314
1 .430.675
1.785.124
962.911
1.176.423
1.818.767
2.971.286
3.509.324
363.860.979
379.404.761
506.994.403
660.883.993
764.196.779
2005-2012 yılları arasında TRB2
Bölgesi’nde toplam kredi tutarında on
kattan daha fazla bir artış görülmektedir.
Bu artış yıllara göre istikrarlı bir şekilde
gerçekleşmiştir.
Bu artışta ülkenin ve Bölge’nin ticari ve
ekonomik faaliyetlerindeki hızlı gelişim,
bankaların ürün ve hizmetlerini daha iyi
tanıtarak müşteri portföyünü genişletmesi,
insanları bankacılıkla tanıştırması, kredi
maliyetlerinin (faiz, masraf) azalması rol
oynamıştır.
TRB2 BÖLGESİ EK
ONOMİK SOSYAL
GÖSTERGELER
TRB2 Bölgesi’nde Yıllara Göre
Toplam Mevduat Tutarı (TL)
(TÜRKİYE BANKALAR BİRLİĞİ, 2012)
KREDİLERİN İLLERE GÖRE DAĞILIMI (Milyon)
İhtisas Kredileri
İLLER
Tarım
Gayrimenkul
Bitlis
116
0
Hakkari
18
Muş
71
Van
Diğer
İhtisas Dışı
Krediler
Mesleki
Turizm
31
0
13
449
609
0
4
0
11
469
502
0
17
0
16
324
428
81
0
47
0
41
1.262
1.431
Toplam
TRB2
286
0
99
0
81
2504
2.971
TRB2-Türkiye
Oranı (%) Türkiye
Oranı (%)
1,16
0
1,78
0
0,58
0,4
0,44
Türkiye
24.528
0
5.541
347
13.960
616.508
660.884
(TÜRKİYE BANKALAR BİRLİĞİ, 2012)
TRB2 İhtisas Kredilerinin
Kendi İçindeki Dağılımı
Tarım
Gayrimenkul
Mesleki
Turizm
Di er
TRB2 Bölgesi kredi stokunun %94’ü
ihtisas dışı, %6’sı ise ihtisas
kredileridir. İhtisas kredilerinin kendi
içindeki dağılımlarına bakıldığında,
%61’inin tarım, %21’inin mesleki
ve kalanının diğer krediler olduğu
görülmektedir.
BİTLİS
HAKKARİ
MUŞ
VAN
YATIRIM TEŞVİK BELGELERİNİN İLLERE GÖRE
DAĞILIMI - BELGE ADEDİ
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Bitlis
İLLER
2
17
13
16
24
25
26
Hakkâri
3
8
8
5
3
7
13
Muş
1
8
9
32
18
18
17
Van
11
26
22
37
43
68
46
TRB2 Bölgesi
17
59
52
90
88
118
102
2689
2881
2258
4002
4283
4268
4942
Türkiye
(EKONOMİ BAKANLIĞI, 2014)
TRB2 Bölgesinde
Gerçekleştirilmek Üzere
Alınan Yatırım Teşvik
Belgelerinin Yıllara
Göre Dağılımı(Adet)
TRB2 BÖLGESİ EK
ONOMİK SOSYAL
GÖSTERGELER
YILLARA GÖRE TOPLAM MEVDUAT TUTARI
İLLER
Bitlis
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
94.832
111.465
124.732
155.588
183.570
266.239
320.250
379.869
Hakkâri
59.249
99.392
72.600
139.258
174.839
283.055
292.296
349.871
Muş
96.622
130.357
139.219
184.140
185.717
264.921
314.157
306.948
Van
278.961
361.350
395.166
520.921
672.486
877.856
1.154.983
1.314.934
TRB2
529.664
702.564
731.717
999.907
1.216.612
1.692.071
2.081.686
2.351.622
Türkiye
253.578.919
311.548.674
356.712.608
453.117.669
507.099.960
614.486.214
698.656.474
770.016.322
(TÜRKİYE BANKALAR BİRLİĞİ, 2012)
2005-2012 yılları arasında TRB2
Bölgesi’nde toplam mevduat
tutarında yaklaşık beş kat bir artış
görülmektedir.
BİTLİS
HAKKARİ
MUŞ
VAN
KOSGEB DESTEKLERİ
KOSGEB Destek Yönetmeliği Kapsamında Verilen Destekler
2003-2012
İLLER
İŞLETME SAYISI
2013
DESTEK TUTARI
İŞLETME SAYISI
DESTEK TUTARI
Bitlis
29
503.573,87 TL
34
397.817,42 TL
Hakkâri
38
382.497,67 TL
40
335.466,01 TL
Muş
53
1.175.609,95 TL
101
1.411.255,60 TL
Van
300
7.523.481,01 TL
294
2.543.172,11 TL
TRB2 Bölgesi
420
9.585.162,50 TL
469
4.687.711,14 TL
(KOSGEB HİZMET MÜDÜRLÜĞÜ, 2013)
TRB2 Bölgesi KOSGEB Finansman Kredileri
İLLER
DÖNEM
Bitlis
İŞLETME SAYISI
OLUŞAN KREDİ HACMİ (TL)
145
6.504.386 TL
1.552
110.514.967 TL
-
-
Van
5.916
305.514.848 TL
TRB2 Bölgesi
7.613
422.534.201 TL
Hakkâri
Muş
2003-2012
(KOSGEB HİZMET MÜDÜRLÜĞÜ, 2013)
TRB2 BÖLGESİ EK
ONOMİK SOSYAL
GÖSTERGELER
SODES DESTEKLERİ
Sosyal Destek Projesi Kapsamında TRB2 Bölgesine Aktarılan Kaynak Tutarı (TL)
2010
2011
Proje
Sayısı
Hibe
Proje
Sayısı
BİTLİS
63
4.337.968,00
55
HAKKARİ
45
5.092.000,00
MUŞ
38
VAN
66
2012
2013
Proje Sayısı
Hibe
Proje
Sayısı
Hibe
7.002.650,00
54
7.743.756,00
46
7.859.887,00
72
6.178.478,00
63
5.830.779,00
51
4.276.120,00
5.998.000,00
63
7.418.203,40
60
7.192.400,00
43
6.040.000,00
11.461.000,00
89
12.428.000,00
78
17.243.000,00
75
12.128.000,00
Hibe
Sosyal Destek Projesi Kapsamında 2010 yılından itibaren TRB2 Bölgesine toplamda 961 adet
projeye 128.230.241,40 TL tutarında hibe desteği sağlanmıştır.
BİTLİS
HAKKARİ
MUŞ
VAN
AJANS DESTEKLERİ
İLLER
Bitlis
2009
2010
2.735.818
2.688.656
2011
-
2012
2013
Toplam
4.905.718
3.571.050
13.901.242
Hakkâri
1.194.877
1.949.732
-
3.420.312
2.697.051
9.261.972
Muş
3.017.518
4.417.340
-
3.939.156
2.741.420
14.115.434
Van
5.461.869
6.053.558
-
5.324.000
2.682.190
19.521.617
TRB2 Bölgesi
12.410.082
15.109.286
-
17.589.186
11.691.711
56.800.265
(DAKA, 2014)
Ajansımız TRB2 Bölgesi’nde; 59.962.684,15
TL’si ajans hibesi, 56.883.076,73 TL’si proje
sahiplerinin eş finansmanı olmak üzere toplam
116.845.760,87 TL’lik yatırım yapılmasını
sağlanmıştır. Bu kapsamda 137 proje
tamamlanmış olup, 72 projenin uygulanması
devam etmektedir. 137 projenin hayata
geçmesiyle birlikte toplam 1039 kişinin sıfırdan
istihdamı sağlanmıştır.
TRB2 BÖLGESİ EK
ONOMİK SOSYAL
GÖSTERGELER
Bitlis
Hakkâri
Muş
Van
AB DESTEKLERİ
Proje
Sayısı
Hibe Tutarı
(Euro)
Bitlis
63
5.531.460,61
Hakkari
53
5.110.337,08
Muş
62
6.799.756,70
Van
202
20.034.936,38
380
37.476.490,77
İller
TOPLAM
TRB2 Bölgesine Avrupa Birliği Fonlarından Aktarılan
Kaynak Tutarı
(MFİB, 2013)
BİTLİS
HAKKARİ
MUŞ
VAN
YERLİ VE YABANCI TURİST SAYISI
İLLER
2010
Yerli
2011
Yabancı
Yerli
2012
Yabancı
Yerli
2013
Yabancı
Yerli
Yabancı
Bitlis
37.051
3.343
44.066
4.391
66.057
6.047
69.034
3.030
Hakkâri
37.706
897
37.272
898
38.309
2.099
38.119
1.125
Muş
78.527
849
96.135
420
74.774
590
74.449
1.107
Van
583.697
83.219
431.622
93.795
179.312
25.945
545.677
63.345
TRB2 Bölgesi
736.981
88.308
609.095
99.504
358.452
34.681
727.279
68.607
(İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜKLERİ, 2014)
Bitlis
Hakkâri
Muş
Van
TRB2 Bölgesi
2008-2010 yılları arasında bölgeye
gelen yerli ve yabancı turist sayılarının
toplamı kademeli bir şekilde artış
göstermektedir.
Her ne kadar Bitlis, Hakkâri ve Muş
illerine gelen turist sayılarında çok büyük
değişiklikler olmasa da 2011 Ekim
ayında meydana gelen Van Depremi
nedeni ile 2011 ve 2012 yıllarında Van
iline gelen turist sayısında kayda değer
bir azalma gerçekleşmiştir.
BİTLİS
HAKKARİ
MUŞ
VAN
KONAKLAMA TESİSLERİNİN İLLERE GÖRE DAĞILIMI
İLLER
Bitlis
Hakkâri
Muş
Yıl
Otel
Oda
Yatak
Belediye Ruhsatlı
Otel
Oda
Yatak
Diğer
Sayı
Oda
Yatak
2011
***Yıldız
5
246
508
13
342
756
4
111
256
2012
***Yıldız
5
246
508
13
342
756
4
111
256
2011
***Yıldız
3
139
288
1
20
34
- - - **Yıldız
1
30
60
- - - - - 2012
***Yıldız
3
139
288
1
20
34
**Yıldız
1
30
30
- - - - - - 2011
***Yıldız
4
156
316
7
147
299
2
63
118
**Yıldız
1
7
38
8
- - - - 2012
***Yıldız
5
193
378
5
159
323
1
30
52
641
1239
- - - - - - - 2011
Van
2012
TOPLAM
Bakanlık Ruhsatlı
Sınıf
*****Yıldız
1
94
190
18
****Yıldız
3
245
520
- - - - ***Yıldız
2
155
316
- - - - - - **Yıldız
4
134
269
- - - - - - 1467
*****Yıldız
2
284
787
22
749
****Yıldız
3
245
520
- - - - - - - - - ***Yıldız
2
155
316
- - - - - - **Yıldız
4
134
269
- - - - - - 29
1426
3096
41
1270
2580
5
2012
TRB2 BÖLGESİ EK
ONOMİK SOSYAL
GÖSTERGELER
141
308
TRB2 BÖLGESİ MARKA TESCİLLİ VARLIK SAYILARI
(TÜRK PATENT ENSTİTÜSÜ, 2012)
BİTLİS
HAKKARİ
MUŞ
VAN
BİTLİS
HAKKARİ
MUŞ
VAN
NOTLAR
TRB2 BÖLGESİ EK
ONOMİK SOSYAL
GÖSTERGELER
BİTLİS
HAKKARİ
MUŞ
VAN
Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı
Şerefiye Mah. Mareşal Fevzi Çakmak Cad. No: 27
65100 Merkez / VAN
Tel : (0432) 215 65 55 (pbx)
Faks : (0432) 215 65 54 - (0212) 381 79 93
facebook.com/DoguAnadoluKalkinmaAjansi
twitter.com/DAKA_org_tr
BİTLİS
HAKKARİ
MUŞ
VA N