docRuhy Ýolbaşçylyk - kitabi
download 
Şikayet Transkript
Ruhy Ýolbaşçylyk - kitabi
RUHY ÝOLBAŞÇYLYK J. OSWALD SANDERS Her bir mesihiniň üstünliginiň esaslary RUHY ÝOLBAŞÇYLYK ”Ruhy ýolbaşçylyk“ kitaby ýarym milliondan gowrak tiražda neşir edilip, ýolbaşçylyk düzgünlerini öwrenmekde nusgawy esere öwrüldi. J. Oswald Sanders Hudaýyň şu görnükli adamlarynyň terjimehallaryna salgylanyp, bu düzgünleri beýan edýär we suratlandyryp görkezýär: Musa, Nehemýa, Pawlus, Dawut, Liwingston we Çarlz Sperjen. Mesihiçilik häzirki zaman dünýäsinde güýçli sese mätäçdir. Beýle sese diňe Hudaý tarapyndan ýolbaşçylyk edilýän we özlerini Isa Mesihe bagyş eden güýçli liderler eýedirler. ”Ruhy ýolbaşçylyk“ kitaby size Hudaýyň ygtyýary bilen öz ukyplaryňyzy we başarnyklaryňyzy görkezmegiňize, şeýle hem Hudaýyň şöhratyny beýgeltmek üçin ýolbaşçylar bolmagyňyza kömek eder. ”Ruhy ýolbaşçylyk“ kitabynyň bu neşirine dolulygyna täzeden seredildi. Munda häzirki zaman dili ulanylan, şeýle hem, nusgawy kitapdaky düzgünlere has oňat düşünmäge we durmuşda ulanmaga kömek etmek maksady bilen işlenip düzülen okuw gollanmasy goşulan. Merhum J. Oswald Sanders Daşary ýurt doganlyk missionerçilik guramasynyň maslahatçy direktory boldy we halkara wagyzlar gullugyny alyp bardy. Ol mesihiçilige we Hudaýa eden hyzmatlary üçin Britan imperiýasynyň ordeni bilen sylaglandy. Onuň köpsanly kitaplaryna: ”Deňsiz-taýsyz Mesih“, ”Şeýtan – toslama däl“, ”Hudaýa ýakynlykdan hoşallyk“ atly kitaplary hem girýär. TM RUHY ÝOLBAŞÇYLYK J. OSWALD SANDERS Her bir mesihiniň üstünliginiň esaslary http://kitabi-knigi.com This book was first published under the title Spiritual Leadership by Moody Publishers, 820 N. LaSalle Blvd., Chicago, IL 60610 USA Copyright © 1967, 1980, 1994, 2007 The Moody Bible Institute of Chicago. Translated by permission.“ Copyright © 2010 for the Turkmen edition. Translated by permission. All rights reserved. Spiritual Täzeden işlenilen iňlis neşirine sözbaşy O swald Sandersiň „Ruhy ýolbaşçylyk“ atly kitaby çap bolup çykan ýigrimi bäş ýylynyň içinde „nusgawy eser“ diýilme hukugyna mynasyp boldy. Ilki daşary ýurtlardaky missionerçilik jemgyýetinde okalan leksiýalaryň toplumy bolan (Overseas Missionary Fellowship) bu kitap ýitiligi üçin we awtoryň gelen çuň paýhasly netijeleri üçin köp sanly okyjylar tarapyndan mynasyp bolan bahasyny aldy. Bu neşire doly gaýtadan garamaklyk nämä gerek bolduka? Biz öz işimizde birinji neşiriň diliniň gitdigiçe awtoryň ideýalaryna düşünmekligi kynlaşdyrandygyndan ugur aldyk. Eger häzir adamlara az tanyş bolan salgylanmalar, könelen jümleler we taryhyň has irki döwrüne degişli bolan nukdaýnazarlar bolmasa, häzirki zaman okyjysy tekstden has köp zat alyp biler. Häzirki döwürde ýaşaýan mesihiler üçin Oswald Sandersiň kitabyny gaýtadan işlemegi özümize maksat edip goýduk. Bu ýerde gelen netijeleriň we pikirleriň mundan beýläkki ýaýbaňlanmasy göz öňünde tutulmaýar-da, her sözlemiň düşnükliligini we häzirki zaman okyjysy üçin ähmiýetliligini öwrenmek bilen eseri täzeçe etmäge synanyşyk etmeklik göz öňünde tutulýar. Köp sözleriň we jümleleriň ep — esli üýtgeşmelere duçar bolandygyna garamazdan, biz awtoryň her bir abzasa salan manysyna wepalylygymyza galdyk. Käbir takyk üýtgetmeler hakda aýratyn gürrüň edeniňe degýär. Вirinjiden, hoşhabarçylyk gullugynda ýolbaşçy aýallaryň mydama soňky roly oýnamandygy baradaky hakykata üns bermän geçmek bolmaz. Kitabyň birinji neşirinde aýallaryň hem erkekler bilen deň derejede Hoş Habary ýaýratma işine gatnaşýandygy hakda hiç zat aýdylmaýar diýen ýaly. Belki, awtor jynslaryň arasynda hiç hili tapawut goýman, tutuş kitabyň dowamynda, umuman, adamlary göz öňünde tutandyr. Onuň döwründe hemme adamlary 4 R uhy ýolbaşçylyk aňlatmak üçin erkeklere degişli bolan at çalyşmasyny ulanmak giň ýaýrapdyr. Ýöne bu bary — ýogy çaklama. Her näme-de bolsa, biz erkekleriň bolşy ýaly, aýallaryňam, mesihilik gullugyndaky roluny ykrar etmäge çalyşdyk, ýöne awtoryň haýsydyr bir takyk topar hakda ikuçsuz gürrüň berýän ýerlerinde bu usuly ulanmadyk. Ikinjiden, tekstiň içine awtoryň salgylanmalaryny getiren adamlary hakdaky teswirlemeler goşuldy, sebäbi ol adamlar köplere tanyş däl. Oswald Sanders täzeden döreýşiň işgärleriniň, wagyzçylaryň, ylahyýetçileriň we köpüsi britan ýygnagyna degişli bolan missionerleriň aýdan sözlerini salgylanma edip ulanýar. Mundan başga-da, ol ikinji jahan urşunyň taryhy bilen örän gyzyklandy, şonuň üçin ol häzir atlary adaty okyja gowy tanyş bolmazlygy mümkin bolan generallaryň aýdan sözlerini getirýär. Mümkin boldugyça, bellikler gysgajyk terjimehal maglumatlaryny özünde saklaýar. Galyberse-de, iňlis Mukaddes Kitabynyň tekstiniň özi bu kitap ýazylan wagtyndakysyndan köp babatda üýtgedi. Başga çeşmeleriň görkezilen ýagdaýlaryndan başga ýerlerde biz Mukaddes Kitabyň Täze Halkara Terjimesini (NIV) ulandyk. Bu kitabyň sahypalaryny diňe bir okamak däl-de, eýsem, ony „eşiden“ ýaly bolmagyňyzam mümkin. Gowy wagyzlarda bolşy ýaly, awtor öz pikirlerini az gaýtalamaýar; käwagt abzasda esasy pikirden başga beýleki tema hakda kakdyrylyp aýdylmalaram bar; edil lektor wagtynyň gutaryp barýanyny birden bilip, pikirlerini howlukmaç jemlän ýaly, baplaryň garaşylmadyk wagtda gutarýan ýerlerem az däl. Bu kitabyň ilkibaşda leksiýalar toplumy görnüşinde bolany sebäpli, biz leksiýa gatnaşan diňleýjiniň duýgusyna meňzeş duýgynyň bolmagy üçin eserde gürleşikdäki diliň aýratynlygyny saklamaga çalyşdyk. Awtoryň otuz ýyldan gowrak wagt mundan ozalky ilkinji diňleýjileri ýaly, okyjynyň onuň ideýalarynyň gönümelligine we terligine baha berer diýip umyt edýäris. Birinji iňlis neşirine sözbaşy B u kitap ilki 1964-nji ýylda, soň hem 1966-njy ýylda Singapurdaky daşary ýurt missionerçilik jemgyýetiniň ýolbaşçylary üçin okalan leksiýalaryň iki toplumynyň kömegi bilen peýda boldy. Soňrak materialy doly işlemek we has giň auditoriýa bilen paýlaşmak teklip edildi. Awtor haýyşy ýerine ýetirmäge razylaşdy. Gollanmanyň düzgünleri dünýewi ulgamda bolşy ýaly, ruhy ulgamda-da, Ýazgynyň we meşhur mesihi gullukçylarynyň terjimehallary bilen berlen we janly beýan edilen. Gürrüňi edilýän adamlaryň hemmesiniň terjimehallaryny hemme okyjy tapyp bilmeýär, şonuň üçin awtor öz kitabynda ýolbaşçylykdaky üstünligi aýratyn ýokary bolan adamlaryň durmuşyndan gabat gelýän epizodlary ulanmaga çalyşdy. Mümkin bolan her ýerde getirilen maglumatlaryň çeşmeleri görkezilendir. Mukaddes Kitaba salgylanmalar hakda aýtsak, awtor her ýagdaýda özüne has takyk hem ýerlikli bolup görnen terjimäni ulandy. Маterial has ulanarlykly we ýüreklerinde Mukaddes Ruh işläp, öz ukybyny hem güýjüni Halasgäriň ygtyýaryna berme yhlasyny döredýän ýaş mesihilere kömek edip biler ýaly tärde berlendir. Eger bu kitapda ýokary güýjemäni ýene ýakmaga, eýýäm ýolbaşçylyk ýolunda bolanlaryň ýüreklerinde täze ýagşy maksady emele getirmäge kömek edýän näme-de bolsa bir zat tapylsa, onda meniň maksadyma doly ýetiler. J. Oswald Sanders. 1 — NJI bap Hormata mynasyp dyrjaşma Ine, bir dogry söz: kim gözegçi bolmaga jan çekýän bolsa, onda ol oňat işi arzuw edýär. 1 Тimoteos 3:1 Sen özüň üçin beýik Zatlar soraýarsyňmy? Sorama. Ýermeýa 45:5 M esihileriň köpüsi özlerindäki başgalara ýolbaşçylyk etme, öňde bolma islegini görkezmeýärler. Olar özlerinden: „Mesihi ýolbaşçy bolmaga jan edende, ol dogry hereket edýärmi?“ diýip soraýarlar. Eger adam isleýän wezipesini eýelemän, gaýtam, wezipe özüne gabat gelýän adamy tapsa, has gowy, şeýle dälmi? Eýsem, başga taraplaryň hemmesinde kemçiliksiz bolan käbir ýygnak gullukçylary şöhratparazlygy hem tekepbirligi sebäpli, wezipe synagynyň pidasy bolup, dogry ýoldan azaşyp, şeýtanyň Mesihi aldajak bolup ulanan ýoluna düşmedilermi? Şekspiriň gahrymanlarynyň biri, kardinal Wulsi, meşhur iňlis generaly bilen gürleşende, özünde jedelsiz hakykaty saklaýan sözleri aýdýar: Şöhratparazlygy zyň, Kromwel, haýyş edýärin! Вu günä perişdeleri-de, heläk etdi ahyry. Ýaradanyň keşbindäki adam nädip, Munuň ýaly günäde gutulyşa tarap ýol tapyp biler?* *W. Şekspir. Genrih VIII. 3-nji akt, 2-nji sahna Dogry, mesihiler özleriniň durmuşynda belli bir isleglerden we dyrjaşmalardan saplanmaly. Şeýle-de bolsa, käbir durmuşy 8 R uhy ýolbaşçylyk dyrjaşmalaryň diňe bir ýol bererlikli bolman, eýsem, doly hormata hem sylaga mynasypdygyny boýun almak zerurdyr. Babyň başynda getirilen Mukaddes Kitap aýatlary ilki seredende, bir ýere sygmajak zatlar hakda gürrüň edýän ýaly görünýär: olaryň birinde ýolbaşçy bolma islegi goldanylýar, beýlekisinde bolsa, nämedir bir uly zada tarap ymtylmaklyk ýazgarylýar. Biziň dyrjaşmalarymyz hem isleglerimiz mesihilik gullugyna peýda getiren, özümize Hudaý tarapyndan berlen potensialy doly açmaga kömek eden ýagdaýynda, bu aýatlara üns berip, bu ýerde gapma — garşylygyň bardygyna ýa ýokdugyna düşüneniň gowudyr. Bir tarapdan, göwnümize gabat gelmezlik ýaly bolup görünýän bu zatlar resul Pawlusyň döwründäki ýagdaýyň biziň günlerimizdäki ýagdaýdan köp zatda tapawutlanýandygy bilen düşündirilýär. Ýolbaşçy bolmaga dyrjaşmanyň mynasyp dyrjaşmadygy (göni manysynda: „gowy işdigi“) barada okanymyzda, biz häzirki ýygnak ýolbaşçylarynyň peýdalanýan hormatyny göz öňüne getirýäris. Emma bu Pawlus üçin düýbünden başga zady aňlatdy. Şol günlerdäki mesihilik ýygnagynda ýepiskop bolmaklyk az bolmadyk töwekgelçilik hem çynlakaý jogapkärçilik bilen baglanyşykly bolupdyr. Ýygnagyň başynda duran adamlar öz işiniň baýragy hökmünde köp sanly kynçylyklara, düşünilmezliklere we töwerekdäkileriň ýigrenjine duçar bolupdyr. Mesihiler yzarlanylan wagtynda hut ýygnaga ýolbaşçylyk eden adamlar ilkinji pidalar bolupdyr. Ýygnak ýolbaşçylarynyň şunuň ýaly ýagdaýynda Pawlusyň tassyklamasynyň ýygnakda hormatly wezipäni eýelemek isleýäni aklamak üçin ulanylan bolmagy gümanadyr. Adaty galp adamlar özüni munuň ýaly howply gulluga bagyş etmäge ýürek edip bilmezdi. Mesihiligiň birinji asyrynyň dowamynda hatda iň çydamly adamlaram, öz yzy bilen ýygnagy alyp gitmäge ýürek etmekde goldawa hem ruhlandyrylma mätäç bolupdyr. Şonuň üçin Pawlus ýepiskoplygyň „gowy işdigini“ aýdýar. Şuňa meňzeş ýagdaýlar şu günem, käbir ýurtlarda duýulýar. Biz Hytaýda kommunistleriň mydama mesihilere azar berýändiklerini, esasy urgyny ýygnak ýolbaşçylarynyň özlerine kabul edýändiklerini biz bilýäris. Nepalda ýygnaklaryň biriniň ruhy çopanyny adaty ýygnak agzalaryny goýberenlerinden soň hem, köp ýyllaryň Hormata mynasyp dyrjaşma 9 dowamynda tussaglykda sakladylar. Häzirki zaman dünýäsiniň käbir ýurtlarynda ýygnaga ýolbaşçylyk etmeklik — bu yzygiderli girdejini we gowy iş şertlerini gözleýänleriň işi bolmadyk ýurtlaram bar. Pawlus bizi göz öňüne getirip bolaýjak iň wajyp işe — ýygnaga ýolbaşçylyk etmäge — çagyrýar. Eger biziň isleglerimiz arassa bolsa, onda bu iş bizi ömürlik, ötüp gitmejek girdeji bilen üpjün edýär. Resul Pawlusyň döwründe diňe Hudaýa bolan hakyky söýgi we ýygnaga kömek etmäge çyn ýürekden dyrjaşmaklyk adamlary ýolbaşçy bolmaklyga ruhlandyryp bilipdir. Ýöne bu gün köp ýurtlarda, ýygnak ýolbaşçysy wezipesiniň hormat, material üpjünçilik we birgiden artykmaçlyklar bilen baglanyşykly bolan ýurtlarynda, öz bähbidi üçin ýokary bolmak isläp, düýbünden başga maksatlary bolan mesihiler ýolbaşçylyk wezipesine dyrjaşýarlar. Ine, Ýermeýa Baruga: „Sen özüň üçin beýik zatlar soraýarsyňmy? Sorama“ (Ýermeýa 45:5а) diýip, örän ýönekeý hem parasatly maslahat berýän eken. Pygamber ýokary zada ýetjek bolup edilýän ymtylyşlaryň hemmesiniň ýazgarylma degişlidigini aýtmaýar-da, diňe nädogry islegleriň islendik ymtylyşy ýoýup bilýändigini, özüni tekepbir edýändigini görkezýär: „özüň üçin beýik zatlar soraýarsyňmy?“ Beýik adam bolma, ýolbaşçylyk etme islegi — bu günä däl. Siziň ymtylyşlaryňyzyň tebigaty nämedir bir zada ýetjek bolmaňyzyň sebäpleri bilen kesgitlenilýär. Isa beýik ymtylyşlary, işiňde üstünlik gazanma islegini hiç haçan ýazgarmady. Munuň bilen bilelikde Ol nädogry maksatlara esaslanan ymtylyşlary ýazgardy. Her bir mesihi ömrüniň dowamynda ýygnakda gullugy iň gowy usulda alyp barmak üçin özüne Hudaýyň beren ukyplaryny we sylaglaryny mydama ösdürip durmaga çagyrylandyr. Emma Isa ymtylyşlary öz şahsy bähbidiňe esaslandyrmaly däldigini bize öwredýär. Bir gezek ýepiskop, missionerleriň meşhur halypasy Stiwen Nil ruhy dereje almaga taýýarlanýan ýaş gullukçylar bilen gürrüň edende: „Şöhratparazlyk mydama diýen ýaly, adaty adamlary günäniň üstünden alyp barýar diýip hasaplaýaryn. Men, şeýle hem, şöhratparaz pikirleriň gürrüňsiz günädigine, ruhy 10 R uhy ýolbaşçylyk gullukçy üçin düýbünden bagyşlanylmaýan, beýleki islendik günä garanda, has howply günädigine ynanýaryn“ diýýär1. Köki Hudaýyň şöhraty we ýygnagyň abadançylygy bolup hyzmat edýän ymtylyşlar gullukda ägirt uly peýdany berýändir. “Men — menlik“ latyn dilinden gelip çykyp, adamyň derejede ýokarlanma ýa-da gullukda öňe süýşme maksady bilen işjeň iş alyp barmagyny aňladýar. Bu sözüň manysy adamyň hemmelere görünmelidigini, umumy goldawdan peýdalanmalydygyny, meşhur bolmalydygyny, töweregindäkileriň arasynda abraýly bolmalydygyny aňladýar. Şoňa görä-de, şunuň ýaly men — menligi bar bolan adam material abadançylyk we başgalaryň üstünden garama bilen baglanyşykly bolan ygtyýara ymtylýar. Isa şunuň ýaly egoistik men — menlige hiç haçan wagt sarp etmedi. Hakyky ruhy ýolbaşçy „gullukda öňe süýşmeklige“ dyrjaşmaýar. Isa Öz şägirtleriniň şöhratparaz ymtylyşlaryna jogap hökmünde olara ygtyýaryň nämedigi barada täze garaýşy açyp görkezdi: „Özüňiz bilýärsiňiz, milletleriň arasynda başlyk saýylýanlar olara agalyk edýär, ululary-da olara ygtyýar bilen baştutanlyk edýär. Siziň araňyzda beýle bolmasyn. Araňyzda kim uly bolmak isleýän bolsa, beýlekileriň hyzmatkäri bolsun. Araňyzda kim ilkinji bolmak isleýän bolsa, hemmäňiziň guly bolsun“ (Мarkus 10:42–44) diýdi. Indiki baplaryň birinde biz Isanyň bu täsin sözleriniň üstünde jikme — jik durup geçeris. Her bir ýygnak ýolbaşçysy öz işiniň iň başynda özi üçin ruhy ýolbaşçylygyň esas bolup durýan düzgünini anyklamalydyr: hakyky beýiklik, hakyky abraý wadalaryň ýa-da haýbat atmalaryň kömegi bilen adamlary özüne gulluk etmäge mejbur edýänlere däl-de, özüni adamlara gulluk etmäge bagyş edýänlere gelýär. Başgalara hakyky, çyn ýürekden gulluk etmeklik pida talap eýdär. Köplenç adam aňsat bolmadyk synaglaryň içinden geçmeli bolýar. Emma hakyky ruhy ýolbaşçyny ýolbaşçy wezipäniň ýa-da ruhy derejäniň artykmaçlyklary hem kemçilikleri alada goýmaýar-da, 1 Stephen Neill, „Address to Ordinands,“ The Record, 28 March 1947, 161. Stiwen Nil (1900–1984) Hindistanyň günortasynda missioner bolup işledi, ondan soň, missiologiýadan ders berdi. Hormata mynasyp dyrjaşma 11 özüniň Hudaýa we töweregindäki adamlara nähili peýda getirip biljekdigi köpräk alada goýýar. Biz öz durmuşymyzda başgalardan almagyň deregine, köpräk bermäge çalyşmalydyrys. “Gutulyş Goşunynyň“ meşhur wagyzçysy Samýuel Brengl „Adamzat taryhynda ýekeje täsinlik bar: ahyr netijesinde haýsy hem bolsa bir şahsyýetiň pikirini, onuň wezipesine we derejesine üns bermezden, çykarýarlar. Jemleýji baha taryhy adamyň nähili ady ýa-da derejäni göterendiginiň ýa-da nähili wezipäni eýeländiginiň jinnek ýalyjagam gyzyklandyrmandygyny görkezýär. Hasaba diňe onuň eden işleri, häsiýeti, pikirleriniň arassalygy we kalbynyň hili alynýar“2. Mesihileri ruhy ösüşinde berkitmeklige niýetlenilen ajaýyp kitaplaryň ençesiniň awtory D. Gordon: „Eger kimdir biri günleriň birinde öz ymtylyşlarynyň mydama Hudaýyň öz durmuşy babatdaky ýazylmagyny berk karar edinse, onuň öňünde Polýar ýyldyzy ebedi öwşün atar. Ol şol ýyldyzyň yzyna düşüp, her neneň kenarsyz ýaly bolup görünse-de, islendik deňzi ýüzüp geçer. Onda iň goýy dumana we iň gazaply harasada tarap ugry dogry görkezýän kompas bolar, şonuň üçin oňa dogry ugurdan ýöremäge hiç zat päsgel berip bilmez“. Meşhur işgär gersog Nikolaý Lýudwig fon Sinsendorf (1700– 1760), diýseň gurply adam bolany, ýokary sosial derejäni eýeläni üçin öz töweregindäki adamlaryň köpüsi ýaly, şöhratparaz hem gopbamsy bolup bilerdi. Ýöne ol özüniň men — menlige bolan garaýşyny: „Mende diňe ýekeje gyzgyn isleg, diňe ýekeje ymtylyş bar — bu Ol, diňe Ol“ diýip beýan etdi. Şöhratparaz pikirlerini taşlap, Sinsendorf Çehoslowakiýadaky marowly doganlaryň ýygnagynyň esaslandyryjysy hem ilkinji ýolbaşçysy boldy. Onuň şägirtleri özleriniň halypasyndan bu ymtylyşy öwrendiler we ony bütin dünýä ýaýratdylar. Missionerçilik işi giň gerim almazdan we guramaçylykly bolmazdan öň, marowly doganlar daşary ýurtlarda mukdary boýunça özleriniň ýurdundakydan birnäçe esse köp agzasy 2 C. W. Hall, Samuel Logan Brengle (New York: Salvation Army, 1933), 274. Samýuel Brengl (1860–1939) — XX asyryň başlarynda mukaddesligiň bütin dünýäde meşhur wagyzçysy. 12 R uhy ýolbaşçylyk bolan ýygnaklary esaslandyrdylar. Bu standart hadysa däldir. Bu örän köp marowly doganlary özleriniň ýurduny terk edip, uzak ülkelerde missionerler bolandygy sebäpli şeýle boldy. Biziň, Ybraýymyň çagalarynyň, beýik bolmaga dyrjaşýanymyz sebäpli, Оl Özüni kiçeltdi. Biziň başymyzy egmeýändigimiz sebäpli, Оl Özüni kiçeltdi. Başgalara ýolbaşçylyk etmek isleýändigimiz sebäpli, Оl hyzmat etmäge geldi. 2 — NJI BAP Ýolbaşçyny tapmak aňsat däl Çünki beýgelme ne gündogardan, ne günbatardan, nede çölden gelýändir. Höküm ediji diňe Hudaýdyr: birini peselder, birini beýgelder. Zebur 75:6–7. Hemme zatda Rebbe tabyn Adam tapylanynda, Biz oň bilen gylyçly däl, Doga edip, bütin dünýäni alarys. Jorj Liddell1 Н аkyky ýolbaşçylar mydama ýetmezçilik edýär. Adamlar hem toparlar özlerine mydama ýolbaşçy gözleýärler. Hudaýyň hakyky ýolbaşçylary gözleýändigi baradaky tema tutuş Mukaddes Kitabyň içinden eriş — argaç bolup geçýär. „Reb Öz göwnünden turýan birini tapyp, ony Öz halkyna hökümdar belledi“ (1 Şamuwel 13:14). „Iýerusalimiň köçelerine aýlanyň, daş-töweregiňizi synlaň, belläň! Şäher meýdanlarynda agtaryň. Eger adalaty berjaý edip, hakykaty gözleýän bir adam tapsaňyz, onda Men bu şäheri (Iýerusalimi) bagyşlaýyn“ (Ýermeýa 5:1). „… diwary täzeden bejerip…biljek bir adam agtardym…“ (Ezekiýel 22:30). Mukaddes Kitapda Hudaý adamlara ýolbaşçylyk etmäge ukyply, başgalar üçin jogapkärçiligi öz üstüne almaga taýýar we olara 1 Genri Jorj Liddl (1811–1898) ýygnagyň ýanyndaky Oksford uniwersitetiniň dekany wezipesinde işledi, şeýle hem, korollygyň ruhanysy boldy. Lýuis Kerroll özüniň „Gudratlar ýurdundaky Alisa“ atly kitabyny onuň gyzy Alisa Liddell üçin ýazdy. 14 R uhy ýolbaşçylyk öwretmäge taýýar bolmaga ukyply bolan adamlary tapanda, şol adamyň gullukda iň peýdaly ulanyljakdygy aýdylýar. Munuň ýaly adamlar belli bir kemçiliklerden saplanan däldirler, ýöne olar özleriniň kemçiliklerine garamazdan, ruhy ýolbaşçylar bolýarlar. Olaryň arasynda Musa, Gedegon, Dawut hem bar. Mesihilik ýygnagynyň taryhynda Martin Lýuter, Jon Uesli, Adoniram Jadson we başga-da köpler bar. Ýygnakda ýolbaşçy bolmak üçin mesihi adaty adamyňka garanda, güýje we imana köpräk eýe bolmalydyr. Ine, näme üçin ýolbaşçylara isleg köp, ýolbaşçylyk işine dalaşgärler şeýle az eken. Ruhy ýolbaşçylyga ýiti zerurlyk nesilden — nesle azalmaýar, bu gulluk bilen meşgullanma kararyna gelýän az sanly adamlary bolsa, ýygnak gyzgyn kabul edýär. „Ýygnakda ýolbaşçylar ýetmezçilik edýär. Men ses eşidermikäm diýip garaşýaryn, ýöne ses ýok… Meniň gürlänimden diňlänim gowy, ýöne ýanymda diňlär ýaly adam ýok“ — diýip, iňlis metodistik wagyzçysy Uilýam Sangster gaýgylanýar2. Еger biz häzirki zaman dünýäsiniň ýygnagynyň sesini eşitmegini isleýän bolsak, onda abraýly ýolbaşçylar, ruhy taýdan kämil we özüni pida etmäge taýýar bolanlar zerur gerek. Abraýyň bolmagy wajypdyr, sebäbi adamlar nirä barýanyny bilýän, şol maksada ýetip bolýandygyna ynamly bolan adamlara mätäç. Ruhy kämillik wajyp, sebäbi Hudaý bilen ýakyn gatnaşyklar bolmasa, hatda iň özüne çekiji we iň başarjaň ýolbaşçylaram, Hudaýyň halkyny öz yzy bilen alyp gidip bilmez. Ahyrsoňy, biz pida etmeklik hakda gürrüň edýäris, sebäbi Isa Özüni adamlaryň hemmesi üçin berip, bize görelde görkezdi. Indi bolsa, Ol bizi Öz yzyna eýermäge çagyrýar. Ruhy taýdan güýçli bolan, zähmetinde üýtgeşik, adatdan daşary zatlar duýulýan ýolbaşçylar dolandyranda, ýygnaklar hem mukdar, hem hil taýdan ösýär. Şonuň ýaly ýolbaşçysy bolmasa, ýygnak bulaşyga düşýär we gowşaýar. Biziň günlerimizde ýygnagyň 2 Quoted in Paul E. Sangster, Doctor Sangster (London: Epworth, 1962), 109. Uilýam Sangster (1900–1960) Britan metodistik ýygnagyň ýolbaşçylarynyň biri boldy. Ýolbaşçyny tapmak aňsat däl 15 çalaja eşidilýän pyşyrdysy gaty sese öwrüler ýaly edip, çyn ruhlanma hem Hudaýyň güýji bilen wagyz edýänler örän az. Häzirki ýolbaşçylaryň esasy wezipesi, eger, hakykatdanam, ruhy taýdan kämil bolsa, onda — bu ýygnak ýolbaşçylygyny özüniň ýaş şägirtlerine bermekdir. Köp ýygnaklar ruhy ýolbaşçy hökman zehinli, akyl taýdan ösen, şahsy özüne çekijilige eýe bolan, çäksiz güýçden doly bolmaly diýip hasaplaýarlar. Munuň ýaly häsiýetleriň adama ýolbaşçylyk etmekde ägirt uly kömek edýändigi gürrüňsiz, ýöne ruhy ýolbaşçyny bu häsiýetler kesgitlemeýär. Hakyky ýolbaşçy öňde goýlan maksatlara ýetmek üçin agyr synaglara taýýar bolmalydyr. Bu maksat hem, juda uly bolup, ondan Hudaýyň islegine doly, gürrüňsiz tabyn bolmaklyk talap edilip bilner. Ruhy ýolbaşçylary sinodlar saýlamaýarlar, olary agzalyk ýygnaklary wezipä bellemeýärler. Olary Hudaýyň Özi saýlap, gulluga goýýar. Ýöne bir haýsy hem bolsa bir wezipäni alyp, ruhy ýolbaşçylyk boýunça kurs işini gorap ýa-da özüň üçin bu gulluk bilen meşgullanma kararyna gelip, ruhy ýolbaşçy bolup bolmaýar. Her kim ýygnaga ýolbaşçylyk edip bilmeýär, muny diňe, dogrudanam, ukyply bolan adam ýaramly bolup biler. Özüni hеmme zatdan öňürti, köp ýyllaryň dowamynda Hudaýyň Patyşalygyny gözlemeklige tutanýerli bagyş eden adamyň hakyky mertebeli ýolbaşçy bolýan gezekleri seýrek bolmaýar. Şol adam ruhy taýdan ýeterlik derejede kämil bolanda, Hudaý onuň üstüne ýygnagyň ýolbaşçysy roluny ýükleýär, Mukaddes Ruham, onuň üsti bilen Öz işini amala aşyrýar. Hudaý ýolbaşçylyk etmäge ukyply bolan adamlary gözleýär, Onuň tapanlaryna bolsa, Mukaddes Ruhdan dolmaklyk we aýratyn gulluga çagyrylmaklyk garaşýar (Resullaryň işleri 9:17; 22:21). Zehinli ýolbaşçy, ömrüniň köp ýylyny Gutulyş Goşunynda gulluk etmeklige bagyş eden Samýuel Brengl ruhy abraýa we ýolbaşçylyga tarap barýan ýoly şeýle suratlandyrýar: Bu gullukda öňe süýşmeklik däldir, oňa diňe çyn ýürekden gözýaşlar we sustupeslik içinde Hudaýa edilen güýçli doga bilen ýetip bolýar. Ony günäňi boýun alma, öz kalbyňy jikme 16 R uhy ýolbaşçylyk — jik öwrenme we Hudaýyň öňünde kiçelme arkaly alyp bolýar. Şahsy „men“-den el çekmek, butlaryň hemmesini ret etmek, üstünde Mesih çüýlenen haçyň öňünde hüňürdisiz baş egmek we mydama nazaryňy Oňa dikmek zerurdyr. Eger şahsy bähbidiňe çapýan bolsaň, onda hiç zada ýetip bilmersiň. Pawlus ýaly, sen artykmaçlyk bolup görünýän zatlaryň hemmesini Mesihiň hatyrasyna syr — süplük hasaplamalysyň. Bu az baha däl, ýöne muny sözde däl-de, iş ýüzünde ýolbaşçy — hyzmaty ykrar edilip, göklere, ýere we dowzaha täsirini ýetirip bilýän hakyky ýolbaşçy — bolmakçy bolýan adam tölemelidir3. Ýolbaşçy bolmaga dyrjaşýan adamlara Hudaý Özüniň hakyky kuwwatyny görkezmek isleýär (2 Ýyl ýazgylary 16:9). Ýöne ýokarda gürrüňi edilen bu ýokary bahany hemmeler tölemek islemeýär. Emma başgaça bolup bilmeýär. Baryp, jemgyýetçilik yglan etmesinden öň, wezipä başlamazyndan öň, ýolbaşçy öz kalbynyň jümmüşinde gullugyň hatyrasyna şeýle köp zady pida edip, bu karary kabul etmelidir. Rebbimiz Ýakup bilen Ýahýa Hudaýyň Patyşalygynda ýüregi — şol sanda kalbymyzyň hiç kim bilmeýän gizlin ýerlerindäki gizlin ýerlerem — munuň üçin taýýar bolanlaryň beýik boljakdygyny düşündirdi. Hudaý biziň ýüreklerimizi derňeýär, gerek adamlary ýolbaşçylyga çagyrýar. Onuň bu işi bize haýran galdyryjy usul bilen Hudaýyň beýikligini açýar. Munuň üsti bilen adam hakyky pes göwünliligi öwrenýär. Ahyrynda bir duýduryş bermek isleýärin. Eger ýygnakda abraýdan peýdalanýan adam öz yzy bilen beýlekileri ruhy belentliklere alyp gitmese, onda ýygnagyň ýoly pese, ruhy taýdan pese düşmeklige alyp gider. Hiç kim başgalardan doly aýratynlykda ýaşap bilmez: biz durmuşda mydama bile gidýäris, ýöremeli ugry bolsa, ýolbaşçy görkezýär. 3 Samuel Logan Brengle, The Soul-Winner’s Secret (London: Salvation Army, 1918), 22. 3 — NJI BAP Mesihiň beren esasy ýolbaşçylyk düzgünleri …Araňyzda kim uly bolmak isleýän bolsa, beýlekileriň hyzmatkäri bolsun. Araňyzda kim ilkinji bolmak isleýän bolsa, hemmäňiziň guly bolsun. Мarkus 10:43–44 Ý ygnakda başarjaň ýolbaşçylaryň gerekdigini bilip, biz Mukaddes Kitapda „ýolbaşçy“ sözi ýygy — ýygydan ulanylýandyr diýip çaklap bileris. Aslynda bu beýle däl. Mukaddes Kitabyň iňlis terjimesinde (esasan hem, meniň neslimiň ulanan Korol Ýakowyň warianty göz öňünde tutulýar) „ýolbaşçy“ sözi diňe 6 gezek ulanylýar. Ýolbaşçylyk roluny ýerine ýetiren adamlara köplenç „hyzmatkär“ ýa-da „gul“ diýilýär. Hiç ýerde: „Musa Meniň ýolbaşçym“ diýlip ýazylan däldir, ýöne „Musa Meniň gulum“ diýlen sözleri ýygy — ýygydan okamak bolýar. Bu Isa Mesihiň taglymatyna doly gabat gelýär1. Isany „rewolýusioner“ diýip atlandyrmak doly adalatly bolar. Ol gozgalaňy ýa-da partizançylyk urşuny başlaýjy bolmasada, Onuň ýolbaşçylyk baradaky prinsipleri aňry ýany bilen rewolýusion prinsipler bolupdy. „Gul“ sözi düzgün bolşy ýaly, pes sosial statusy, ýigrenji, töweregindäkileriň sylamazlygyny göz öňünde tutýar. Munuň ýaly perspektiwadan ruhlanjak adam az-azdyr. Ýöne Isa „gul“, „hyzmatkär“ sözüni ulananda, bu sözler beýikligi wada berdi. Bu düýbünden adaty bolmadyk, rewolýusion taglymat bolupdy. Isa Mesih Hudaýyň Patyşalygynyň her bir adamyň beýlekilere gulluk edýän jemgyýetidigini öwretdi. Resul Pawlus hem, şol ruhda 1 Paul S. Rees, „The Community Clue,“ Life of Faith, 26 September 1976, 3. 18 R uhy ýolbaşçylyk ýazdy: „Biri — biriňize söýgi bilen gulluk ediň“ (Galatýalylar 5:13). Biziň söýgi bilen edýän gullugymyz töweregimizdäki kömege mätäç bolan dünýä hem ýaýramalydyr. Ýöne ýygnaklaryň köpüsinde bu ýüki az sanly mesihiler çekýärler. “Hemmeleri söýýän hyzmatkär“ hökmündäki ýolbaşçy keşbiniň köplere ýaramajakdygyny Isa gaty gowy bilýärdi. Biz şahsy mätäçliklerimizi kanagatlandyrmagyň we öz bähbidimizi goramagyň aladasyny aşa köp edýäris. Ýöne Hudaýyň Patyşalygynda ýolbaşçy bolmak isleýänleriň hemmesi üçin Onda belli bir talap — „hyzmatkär bolma“ talaby — bar. Markusyň Hoş Habarynda biziň ýolbaşçylar baradaky endik edinen düşünjelerimiziň Isanyň yglan eden taglymatyndan näderejede tapawutlanýandygy has-da aýdyň görünýär: „Özüňiz bilýärsiňiz, milletleriň arasynda başlyk saýylýanlar olara agalyk edýär, ululary-da olara ygtyýar bilen baştutanlyk edýär. Siziň araňyzda beýle bolmasyn. Araňyzda kim uly bolmak isleýän bolsa, beýlekileriň hyzmatkäri bolsun“ (Мarkus 10:42–43). Bu taglymat şeýle adatdan daşary hem ünsüňi çekiji bolupdy welin, hatda Isa Mesihe hemmelerden ýakyn bolan şägirtleri Ýahýa bilen Ýakubam, özleriniň ejeleriniň kömegi bilen, beýleki on şägirt özlerine degişli bolan zady almankalar, geljekki Patyşalykda, özlerini ýolbaşçy wezipe bilen üpjün etmek islediler. Bu ikisi Isanyň Öz şägirtleriniň tagtda oturyp, Ysraýylyň on iki taýpasynyň üstünden höküm çykarjakdygy baradaky (Matta 19:28) wadasyna örän çynlakaý garadylar, emma olar ol ýere nädip düşjekdiklerine nädogry düşündiler. Isa Özüniň Ýakup bilen Ýahýany gowy görýändigine garamazdan, derrew olaryň men — menliginiň soňuna çykdy: „Siz näme dileýäniňizi bilmeýärsiňiz“ — ine, Onuň jogaby nähili boldy. Şägirtler şöhrata ymtyldylar, ýöne masgaraçylyga däl; täje ymtyldylar, ýöne haça däl; ýolbaşçylyk roluna ymtyldylar, ýöne hyzmatkär roluna däl. Bu ýagdaýy Isa ýygnagyň hiç haçan ýatdan çykarmaly däl bolan, ýolbaşçylyk baradaky iki prinsipini düşündirmek üçin ulandy. Mesihiň beren esasy ýolbaşçylyk düzgünleri 19 • Ruhy ýolbaşçylaryň saýlanylmagy. „Ýöne size sagymda ýa çepimde oturmaga rugsat bermek Meniň elimde däl. Bu kimler üçin taýynlanan bolsa, şolar üçindir“ (Мarkus 10:40). Adatça adamlar başgaça düşünýärler: jemgyýetdäki ýokary dereje we şöhrat özüni munuň üçin taýýarlanlara we muňa özüniň janypkeşlikli zähmeti bilen ýetenlere niýetlenendir diýip hasaplaýarlar. Ýöne bu pikirde biziň ynsanlyk düşünjelerimiz bilen Isanyň taglymaty düýbünden tapawutlanýar. Hudaý Öz ygtyýary bilen ýygnakdaky wezipeleri we gulluklary mesihileriň arasynda paýlaýar. Mukaddes Kitabyň iňlis dilindäki terjimeleriniň birinde bu şeýle ýazylypdyr: „Bu ýerleri kimiň üçin taýýarlanylan bolsa, şolara berer“ (The Good News Bible). Ylahy bilim ýa-da alymlyk derejesi adamyň ruhy ýolbaşçynyň gullugyny netijeli alyp baryp biljekdigine kepil geçmeýär. Bilim kiçi roly oýnamaýan bolsa-da, Isanyň Öz şägirtlerine aýdan sözlerine üns beriň: „Siz Meni saýlamadyňyz, Men sizi saýladym … sizi wezipä belledim“ (Ýahýa15:16). Hudaýyň saýlamasy mesihi gullukçylarynyň ýüreklerinde adaty bolmadyk ynamy döredýär. Biz doly hukuk bilen: „Men özümi kimdir biriniň ýa-da adamlaryň haýsydyr bir toparynyň saýlandygy üçin däl-de, gudratygüýçli Hudaýyň özümi şu wezipä belländigi üçin bu ýerdedirin“ — diýip aýdyp bileris. • Görgi — ruhy ýolbaşçylaryň paýyna düşen zatdyr. „Siz Meniň içjek käsämden içip bilersiňizmi? Ýa Meniň çokunyşym bilen çokunyp bilersiňizmi?“ (Мarkus 10:38). Isa göni jogapdan sowlup geçmäge çalyşmaýar ýa-da gazaply hakykaty ýumşatjak bolmaýar. Ol Öz Patyşalygyndaky gullugyň bahasyny aýdyň hem düşnükli aýdýar. Bu wezipe ägirt uly hem kyn bolany üçin özüni oňa bagyş etme kararyna gelenleriň hemmesi mydama taýýar bolmalydyrlar, ahyryna çenli Rebbiň yzyna eýermäge teşne bolan ýürege eýe bolmalydyr. 20 R uhy ýolbaşçylyk Isanyň beren soragyna şägirtler ýeňilkellelik bilen jogap berdiler: „Bileris“. Olar, belki, özlerine garaşýan zady nähili bulaşykly göz öňüne getirendirler! Emma Isa öňde nämäniň boljakdygyny gaty gowy bilýärdi. Şägirtler, dogrudanam, käseden içerler we çokundyrylarlar: Ýakup öldüriler, Ýahýa bolsa, ömrüni sürgünde tamamlar. Еger şägirtler hemme ýeňillikleri we artykmaçlyklary bolan ýolbaşçylar bolmagy arzuw eden bolsalar, Isa olary derrew boş hyýallardan saplady. Beýikligiň başgalara gulluk etmeden gelýäni, ýolbaşçylygyň bolsa, özüňi gul etmekden gelýäni olar üçin ägirt uly tolgunma boldy. Hoş Habarlarda Isanyň Öz şägirtleriniň aýaklaryny ýuwandan soň, olara görelde bolanyny aýdýan ýekeje mysaly bar (Ýahýa 13:15). Şondan soň Täze Ähtde ýekeje gezek awtor eýermeli görelde barada agzaýar, bu bolsa Mesihiň görgi çekmek göreldesidir (1 Petrus 2:21).Başgalara gulluk etme we görgüler Rebbimiziň durmuşy we taglymaty bilen berk arabaglanyşyklydyr. Olaryň biri beýlekisi bolmasa bar bolup bilmez. Biziň haýsymyz Rebden beýik gullukçydygymyzy aýdyp bileris? Gulluk ruhy Isanyň gulluk we görgüler baradaky taglymaty diňe gowy hereketlere çagyrmaklyga niýetlenilen däldir. Isa şägirtlerine gulluga içki taýdan meýilli bolma düşünjesini bermäge çalyşdy. Ol bu çyn ýürekden şahsy bagyş edilme duýgusyny Özüniň: „Men siziň araňyzda bir hyzmat edýän kimindirin“ (Luka 22:27) diýen sözlerinde beýan etdi. Kimdir biriniň gowy hereketleriniň aňyrsynda ruhy maksatlar bilen düýbünden baglanyşykly bolmadyk maksatlaryň bolup bilýändigi bellidir. Işaýa pygamberiň kitabynyň 42-nji babynda Mesihiň, Hudaýyň kämil gulunyň, nähili boljakdygy, Onuň nähili maksada esaslanjakdygy hakda okaýarys. Ysraýyl bu standartlara laýyklykda ýaşamagy başarmady, emma Mesih bu meselede üstünlik gazanmaly bolar. Şonuň üçin Onuň durmuşynyň prinsipleri siziň üçin görelde bolmalydyr. Mesihiň beren esasy ýolbaşçylyk düzgünleri 21 Hudaýa baglylyk. „Ine, Meniň elinden tutup duran Oglum“ (Işaýa 42:1а). Bu aýatda gelmeli bolan Mesih hakda gürrüň edilýär. Isa Özüni Hudaýlyk artykmaçlyklardan mahrum edip, pygamberligi berjaý etdi: Ol „Özüni kiçeltdi“ (Filipililer 2:7). Оl hudaýlyk tebigatynyň ähli artykmaçlyklaryndan ýüz öwrüp, Özüniň Gökdäki Atasyna doly bagly boldy. Ol durky bilen ynsan boldy, ynsanlyk tebigatyny aldy. Munda aklyňy haýran ediji täsinlik bar: kaýyllyk bilen özümizdäki „men“den ýüz öwrüp, Hudaýa bagly bolanymyzda, Mukaddes Ruh bizi ulanyp başlaýar. Hudaýyň halamagy we gulluk etme islegi. „Kalbymyň halany Meniň Saýlanym“ (Işaýa 42:1b). Hudaý Öz hyzmatkäri Isadan göwnühoş, şonuň üçin Ony goldady. Bu göwnühoşluk ikitaraplaýyndy. Köne Ähtiň başga bir parçasynda, Mesihiň geljekki gelmesi hakda gürrüň berilýän başga bir parçasynda: „Men Seniň islegiňi berjaý etmekden keýp alýaryn, eý Hudaýym“ (Zebur 40:8) — diýlip ýazylypdyr. Agraslyk. „Ol gygyrmaz, sesini gataltmaz, ony köçelerde eşitdirmez“ (Işaýa 42:2). Hudaýyň hyzmatkäri görnüp ýörmek islemez, şöhratparaz bolmaz, gaýtam, onuň gullugy kölegede ýaly geçer, ol özüni agras saklar, kanagatly bolar. Bu ulumsylyga we ýygnakda bolşy ýaly, imansyzlaryň arasyndaky häzirki zaman köp işgärleriň boş öwünjeňligine nähili meňzeş dällik! Şeýtan Isany ybadathananyň üçeginden Özüni ýere oklamaga yrjak bolanda, Ony hut şu babatda hem, synaga saldy. Şonda Isa ýere abraý bilen düşende, elbetde, bu Oňa az meşhurlyk getirmezdi (Мatta 4:5). Emma Isa şöhrata çapmady, şonuň üçin hem, synaga ýan bermedi. Isa Öz hyzmatyny şeýle kiçigöwünlilik hem irginsizlik bilen etdi welin, hatda bu gün köpler Onuň ýaşap geçendigine şübhelenýärlerem. Şu hereketinde Ol Özünde Hudaýy Işaýanyň atlandyryşy ýaly görkezdi: „Hakykatdan-da, Özüni gizleýän Hudaý“ (Işaýa 45:15). Gögüň ýaşaýjylarynyň hemmesi şu häsiýete eýe bolana meňzeýär. Şol sanda keruplar, perişdeler — 22 R uhy ýolbaşçylyk Hudaýyň gullukçylary-da: olar özleriniň alty ganatynyň dördüsini aýaklaryny hem ýüzüni ýapmak üçin ulanýar. Olar sadaja, gizlin gulluga kanagatlanýarlar. Mylaýymlyk. „Ýenjilen gamşy döwmez, tüteýän peltäni söndürmez“ (Işaýa 42:3). Hudaýyň hyzmatkäri ýalňyşanlara nebsagyryjylyk, duýgudaşlyk hem düşünme bilen garap bilýär. Mydama hiç bolmanda ýekeje ýalňyşlyk goýberen adam öz ýoldaşlarynyň ýazgarmasy astyna düşýär. Emma kämil Hyzmatkär ejizleri we ýalňyşanlary ýazgarmaýar. Ol ýaralary bejerýär we çalaja ýanýan ody üfläp, gyzgyn ýalna öwürýär. Biziň, mesihileriň, köpimiz durmuşy doly weýran bolan birini görenimizde, şonuň daşyndan aýlanyp geçýäris. Biz işi şowuna bolmadyklaryň meseleleri, ejizler we hiç zada ukyply bolmadyklar bilen meşgullanandan, öz zehinimize has mynasyp bolan gullugy tapanymyzy gowy görýäris. Emma Hudaý ruhdan düşenleri we ýoluny urduranlary ýokary galdyrmagy we hak ýola getirmegi ýokary iş hasaplaýar. Petrus öz Rebbini üç gezek inkär edende, onuň kalbyndaky otjagaz şeýle gowşak ýanan bolsa gerek. Emma Pentikost gününde welin, ol gözüňi gamaşdyryjy bolup öwşün atdy: Hudaýyň kämil Hyzmatkäri betbagtlyk bilen kemsidilmäni iň ýagty ýalna öwürdi. Ruhybelentlik. „Ejizlemez, ruhdan düşmez ol, ýer ýüzünde adalaty berkidýänçä…“ (Işaýa 42:4). Adamlara ýolbaşçylyk etmek bilen ruhy peslik düýbünden bir ýere sygyşjak zat däldir. Umyt hem ruhybelentlik – adamlaryň janlary üçin garaňkylygyň güýçleri bilen göreş alyp barýan Hudaýyň hyzmatkäri üçin zerur häsiýetdir. Hudaýyň hakyky hyzmatkäri Onuň işi doly tamamlanýança, umydy ýitirýän däldir. Mesh etme. „Ruhumy Oňa berdim“ (Işaýa 42:1b). Bu häsiýetleriň hemmesi — baglylyk, göwnühoş bolma, agraslyk, mylaýymlyk we ruhybelentlik — öňde goýlan wezipäni ýerine ýetirmek üçin entek ýeterlik däldir. Hudaýyň adatdan daşary ak patasy bolmasa, bu häsiýetler diňe tozandyr. Şonuň üçin Mukaddes Mesihiň beren esasy ýolbaşçylyk düzgünleri 23 Ruh kämil Hyzmatkärde bolmak üçin aşak indi. „Hudaýyň Mukaddes Ruh … berip, Nasyraly Isany wezipä bellänini, Onuň hem aýlanyp, ýagşylyk edip… bilýänsiňiz, çünki Hudaý Onuň bilendi“ (Resullaryň işleri 10:37–38). Isa Mesihiň gullugy suwda çokundyrylanyndan soň, üstüne Mukaddes Ruh inende başlandy. Soň Onuň gullugy bütin dünýäni tolgundyrdy! Biz özümizi Rebbimizden beýik hasaplaýarysmy? Her ädimde Mukaddes Ruh bizde işlemese, onda netijeli gullugy alyp baryp bilerismi? Hudaý bize-de, Isanyň alan mesh edilmesini teklip edýär. Goý, biziň her birimiz beýik Hyzmatkäriň yzyna düşmegi öwreneli we özümize Rebbi gitdigiçe çuň açyp görkezjek Ruhy alaly. 4 — NJI BAP Ruhy ýolbaşçyny tapawutlandyrýan häsiýetler … men siziň ýanyňyza … gelenimde, … sözüm hem wagzym ynsan akyldarlygynyň ynandyryjy sözlerine däl- de… Ruhuň we Onuň güýjüniň görkezilmegine. 1 Коrintoslylar 2:1, 4 Ý olbaşçylyk adamlara täsiriňi ýetirmegi, adamyň başgalara öz yzyna eýerer ýaly täsir ýetirmegini göz öňünde tutýar. Meşhur ýolbaşçylar muny mydama bilýärdiler. Bernard Montgomeri, tanymal general, ýolbaşçylyk hakda şeýle diýdi: „Ýolbaşçylyk — bu adamlary bir maksada ýetirmek üçin jebisleşdirme ukybydyr we islegidir. Ýolbaşçynyň häsiýeti ynama mynasyp bolmalydyr“1. Şonuň ýaly ýolbaşçynyň ajaýyp göreldesi ikinji jahan urşy wagtynda Beýik Britaniýanyň premýer ministri bolan Uinston Çerçill bolupdy. 1 Bernard L. Montgomery, Memoirs of Field-Marshal Montgomery (Cleveland: World, 1958), 70. Bernard Montgomeri (1887–1976) ikinji jahan urşunyň taryhynda Demirgazyk Afrikadaky El — Alemeýnonyň eteginde 1942-nji ýylyň oktýabrynda duşmanyň üstünden aýgytly ýeňiş gazanan soýuzdaşlaryň tarapynda bolan ilkinji general hökmünde ýazylypdyr. Şol ýylyň noýabrynda ol rysarlyk derejesine mynasyp bolupdyr. Çester Nimitsiň (1885–1966) sözlerini awtor salgylanmasyz ulanýar. Nimits ikinji jahan urşy wagtynda, ABŞ-nyň Ýuwaşokean flotunda ýolbaşçylyk edýär. Çarlz Gordonyň sözlerini hem, awtor salgylanmasyz ulanýar. Gordon özboluşly häsiýetli, ýöne XIX asyryň 60-njy ýyllarynda Hytaýda meşhur harby britan komandiri bolupdyr (munuň üçin ol „hytaýly Gordon“ lakamyny alypdyr). Ol Afrikada-da komandir bolupdyr. Ol bu ýerde sudanly dini lider Mahdiniň ýolbaşçylygy astyndaky ägirt uly goşunyň hüjümini saklajak bolanda, Hartumyň eteginde wepat bolýar. Ruhy ýolbaşçyny tapawutlandyrýan häsiýetler 25 Аdmiral Nimits şeýle diýipdir: „Ýolbaşçylygy ýolbaşçynyň gol astyndakylarda çäksiz ynam, öz nukdaýnazaryny kabul etme hemde buýruklaryny ýerine ýetirme islegini oýaryp bilme häsiýeti bilen kesgitläp bolar“. Bir gezek general Çarlz Gordon Li Hun Şan atly hytaý ýolbaşçysyna: „Ýolbaşçylyk näme? Adamzady nähili toparlara bölmek bolar?“ diýip sorag berdi. Li Hun: „Adamlaryň hemmesini üç görnüşiň birine — ýerinden gozgamak mümkin bolmadyklaryň; ýerinden gozgap bolýanlaryň, özleri adamlary herekete getirip bilýänleriň görnüşine — degişli edip bolar“ — diýip jogap berdi. Jon R. Mott, talyplar gurnaklarynyň bütin dünýä meşhur bolan ýolbaşçysy, „ýolbaşçynyň öňe süýşmäge we yzy bilen beýlekileri alyp gitmäge ukyply bolan adamdygyna“2 ynanýardy. P. T. Çandapilla, Hindistandaky ýaşlar toparynyň ýolbaşçysy, mesihilik ýolbaşçylygyna özünde gulluk, ýagny Hudaýyň Öz halky bilen alyp barýan gullugy, bilen sazlaşykdaky ynsanlyk hem hudaýlyk häsiýetlerini birikdirýän ýokardan çagyrlyş hökmünde kesgitleme berýär.3 1945–1953-nji ýyllarda ABŞ-nyň prezidenti wezipesini eýelän Garri S. Trumen: „Ýolbaşçy — bu başgalary etmek islemeýän 2 3 Lettie B. Cowman, Charles E. Cowman (Los Angeles: Oriental Missionary Society, 1928), 251. Jon R1 Mott (1865–1955)—metodistik hoşhabarçy — wagyzçy, Bütindünýä mesihi talyplar federasiýasynyň prezidenti, amerikan mesihi ýaşlar assosiasiýasynyň ýolbaşçysy. Onuň iň tanymal işi „Evangelising the World in Our Generation“ („Öz neslimiň dünýäsine Hoş Habary wagyz edip“) atly işidir, 1900. Kitabyň ady hem, oňa şygar bolup hyzmat etdi, şonuň arkasyndan ol giň meşhurlyk gazandy. Jon Mott Ýygnaklaryň Bütindünýä Sowetini esaslandyrdy .P. T. Çandapilla—1956–1971-nji ýyllarda Hindistanyň Talyplarynyň Hoşhabarçylyk Sowetiniň general kätibi. Onuň maksady hindi intelligensiýasyna Hoş habary ýetirmekdi. Hadson Teýloryň göreldesine eýerip, Çandapilla maliýe goldawdan ýüz öwürdi. Ol Ýokary okuw jaýlarynyň arasyndaky Jemgyýet (Inter-Varsity Fellowship) we protestant talyplaryň Halkara jemgyýeti (The International Fellowship of Evangelical Students) bilen berk hyzmatdaşlykda boldy. 26 R uhy ýolbaşçylyk zadyny höwes bilen etmäge mejbur edip bilýän adamdyr“ — diýip, esassyz aýtmandyr. Ruhy ýolbaşçy özünde tebigy hem ruhy häsiýetleri utgaşdyrýandyr. Şol bir wagtyň özünde-de, hatda tebigy, adaty häsiýetlerem, adatdan daşary sylag bolup durýandyr, sebäbi gowy zatlaryň hemmesi Hudaýdan gelýändir. Mysal edip, özbaşdaklygy alalyň. Montgomeri: „Adamyň başgalara täsirini ýetirme derejesi onuň özbaşdaklygyna, ukyply bolan iň uly zadyna, içinde ýanýan ýalnyň gyzgynyna, adamlaryň ýüreklerini özüne çekýän özüne çekijiligine baglydyr“4 — diýip ýazypdyr. Hudaýa gulluk etmekde we Onuň şöhraty üçin ulanylanda, ruhy häsiýetler ýaly, tebigy häsiýetlerem, ajaýyp netijä alyp baryp biler. Ýöne ruhy ýolbaşçylyk güýji boýunça şahsy täsirden we tebigy sylaglaryň hemmesinden ýokarydyr. Ruhy ýolbaşçynyň başgalara täsirini ýetirip bilýändiginiň sebäbi, onuň Mukaddes Ruh tarapyndan nurlandygyndadyr, ýiteldilendigindedir we ýolbaşçylyk edilmegindedir. Adam öz durmuşyny Mukaddes Ruha doly tabyn edende, Ruhuň güýji onda bolup, onuň üsti bilen töweregindäkilere akýar. Ruhy ýolbaşçydan adaty bolmadyk ruhy güýç talap edilýär. Onuň özi bu güýji özünde oýaryp bilmeýär. „Öz — özüni şeýle eden“ ruhy ýolbaşçy hiç haçan bolmandy, bolmazam. Hakyky ýolbaşçy diňe Mukaddes Ruhuň özünde we ýolbaşçylyk edýän adamlaryna garanda, öz üsti bilen köpräk edýän işiniň kömegi bilen başgalara ruhy täsiri ýetirip bilýär. Biz başgalary diňe öz geçen ýolumyzdan alyp gidip bileris. Nirä gitmelidigini ýöne bir görkezäýmek ýeterlik däldir. Eger özümiz durýan bolsak, onda hiç kim biziň yzymyz bilen gitmez we hiç kimi hiç ýere alyp baryp bilmeris. Missiýalaryň ýolbaşçylarynyň Hytaýda bolan uly gurultaýynda ýolbaşçylyk hem ýolbaşçylara bildirilýän talaplar hakda gürrüň edildi. Bu gürrüň örän göçgünli häsiýete eýe boldy, ýöne bütin çekeleşigiň dowamynda ýekeje adam diňe dymyp oturyp 4 Montgomery, p. 70. Ruhy ýolbaşçyny tapawutlandyrýan häsiýetler 27 diňledi. Ahyrsoňy başlyk ondan öz pikirini aýtmagyny sorady. Gatnaşýanlaryň hemmesi ümsüm bolup, D. E. Houstyň, Hytaýyň Içki Missiýasynyň general direktorynyň, aýtjak zadyny diňlemäge taýýarlandylar. Houst: „Meniň pikirimçe, ýolbaşçynyň ýolbaşçylyga ýaramlylygynyň iň gowy barlagy onuň yzyna hiç bolmanda bir adamyň düşýän — düşmeýänini bilmekdir“5 diýende, onuň gözleri uçganaklady. Ýolbaşçy bolup dogulýarlarmy ýa-da bolýarlarmy? Bu soraga jogap bermek mümkinmi? Elbetde, bularyň ikisem dogry. Bir tarapdan ýolbaşçyda gönüden — göni Hudaýdan alnan syrly hem adatdan daşary häsiýetler bar. Başga bir tarapdan, ýolbaşçy häsiýetine köp adamlar eýe bolýar, şonuň üçin olary ösdürmek hem kämilleşdirmek gerek. Köplenç nähilidir bir betbagtçylyk bolýança, häsiýetimiziň käbir taraplary içimizde irkilip durýar. Käbirleri ýagdaýlaryň jemi boýunça ýolbaşçy bolýarlar. Nähilidir bir özgerişlik bolýar-da, ýolbaşçy zerur gerek bolýar. Şonda eger gabat gelýän biri öňe çykmasa, onda oňaýly pursatda özüni öňe sürýän adam ýolbaşçy bolar. Ýöne, adatça, soňy bilen saýlawyň tötänden edilmändigi, onuň töweregindäkiler üçin dowamly, göze görünmeýän taýýarlygyň netijesi bolandygy, şol taýýarlygyň arkasyndan hem, şol adamyň bu wezipä ýaramly bolandygy aýan bolýar. Ýusubyň taryhy muňa ajaýyp mysal bolup gulluk edýär. Ol adamlaryň köpüsiniň „ykbalyň gülüp bakmagy“ diýip atlandyrýan ýagdaýynyň kömegi bilen Müsürde fyrowndan soňky ikinji adam, döwletiň premýer ministri wezipesine deň wezipede, boldy. Aslynda onuň üstünligi Hudaýyň ýolbaşçylygy astyndaky on üç ýyllyk gazaply, irniksiz taýýarlygyň netijesi bolupdy. Adaty ýolbaşçy bilen ruhy ýolbaşçyny deňeşdirende, olaryň näderejede tapawutlanýanyny görmek bolýar. 5 Phyllis Thompson, D. E. Hoste (London: China Inland Mission, n.d.), 122. 28 R uhy Adaty Ruhy ýolbaşçylyk Özüne göwni ýetýän Hudaýa bil baglaýar Adamlary tanaýar we olaryň ugruny tapyp bilýär Hudaýy tanaýar Karara özi gelýär Hudaýyň islegini gözleýär Men — menlik bilen hereket edýär Kiçigöwünli Her hili usullary döredýär Hudaýyň göreldesine eýerýär Buýruk bermegi gowy görýär Hudaýa şatlyk bilen tabyn bolýar Şahsy bähbide çapýar Hudaýy we ýakynlaryny söýýär Garaşsyz Hudaýa garaşly Kimde adamlara ýolbaşçylyk etmek üçin gerek bolan ukyplar düýbünden ýok bolsa, ony haýsydyr bir wezipä bellän pursatlarynyň özünde beýik ýolbaşçy bolmaz. Şeýle-de bolsa, käwagt Mukaddes Ruhuň adamda şu wagta çenli asla ýüze çykmadyk häsiýetleri oýandyryp bilýändigini ýygnagyň taryhy görkezýär. Şunuň ýaly bolan wagtynda, ýolbaşçy peýda bolýar. E. U. Tozer şeýle ýazypdyr: Ýolbaşçylyk etme islegi bolmadyk, ýöne içden Mukaddes Ruhuň hereketi bilen daşky ýagdaýlaryň basyşynyň ýolbaşçy bolmaga mejbur eden adamy hakyky hem ygtybarly ýolbaşçy bolup biler… Resul Pawlusdan başlap, biziň günlerimize çenli-de, Mukaddes Ruh tarapyndan herekete getirilmedik we özüniň etmäge ýürek edip bilmejek wezipesini ýerine ýetirmeklige Hudaý tarapyndan goýulmadyk ýekeje hakyky ýolbaşçynyň bolandygy gümanadyr… Ýolbaşçylyk etmäge dyrjaşýan adam ýolbaşçy bolmaga gabat gelmeýär. Hakyky ýolbaşçyda Hudaýyň ýaradanlarynyň üstünden höküm sürmäge ymtylyşy bolmaly däldir: ol kiçigöwünli, kaýyl, salykatly, başgalar Ruhy ýolbaşçyny tapawutlandyrýan häsiýetler 29 üçin özüni pida etmegi başarýan adam bolmalydyr. Iň esasy zadam, Mukaddes Ruh başga ýolbaşçyny saýlanda, onuň özi tabyn bolmaga taýýar bolmalydyr.6 Uilýam Sangsteriň terjimehalyna özüniň şahsy golýazmasy goşulypdyr. Şol golýazma bu iňlis wagyzçysy hem ylahyýetçisi özünde usulýet ýygnagy üçin öz üstüne ýene köpräk jogapkärçilik almalydygyna bolan ynamyň artýanyny duýan wagtynda ýazypdyr: Bu men babatdaky Hudaýyň islegi. Bu roly men saýlamadym. Men ondan gaça durmaga çalşypdym. Ýöne ol barybir yzymdan kowup ýetdi. Onuň bilen birlikde ýene käbir zatlar geldi. Bu Hudaýyň meniň ýöne bir wagyzçy bolmagymy islemeýändigine bolan ynamdyr. Ol meniň ýolbaşçy — usulýet ýygnagyň ýolbaşçysy — bolmagymy isleýär. Men Hudaýyň tabşyrygyny — başgalaryň diýýän zatlaryna garaman, öz şahsy abraýyň aladasyny etmän, Öz ýygnagynyň bu şahasyny (Metodizmi) täzeden dikeltmek üçin Özi bilen bile zähmet çekmegi tabşyrýanyny — duýýaryn. Мen eýýäm otuz alty ýaşymda. Eger maňa Hudaýa hut şeýle gulluk etmeklik öňünden bellenilen bolsa, onda bu missiýadan gaça durmagy bes etdirmeli-de, onuň bilen meşgullanyp başlamaly. Men öz ýüregimi gowuja öwrendim — onda şöhratparaz pikirler ýokmy? Men ol ýerde beýle pikirleriň ýokdugyna ynanýaryn. Maňa öz duçar boljak tankydym ýakymsyz bolar, men boş ýaňramalara çydam edip bilemok. Maňa ýakymly ýarym garaňky, sahypalaryň ýuwaşja şykyrdysy we adaty adamlaryň meşgullanýan gullugy köpräk ýaraýar. Hudaýyň islegi bilen meniň wezipäm şundan ybarat, goý, maňa Hudaý kömek etsin. 6 A. W. Tozer, in The Reaper, February 1962, 459. Eýden Uilson Tozer (1897–1963) — Mesihi — Missionerçilik Soýuzynyň işgäri (Christian and Missionary Alliance). Onuň ýazan otuz kitabynyň içinde The Pursuit of God (1948) atly eseri has uly meşhurlyk aldy. 30 R uhy ýolbaşçylyk Haýran galma bilen, öz gulaklaryma ynanman, men Hudaýyň sesini eşidýärin: „Men seni Öz ýaragym edip saýladym“. Eý, Hudaý, gullukdan menden güýçli boýun towlan adam bolupdymy? Men: „Ýok“ diýmäge het edip biljek däl, ýöne Ýunus kimin, men jogapkärçilikden gaçmaga taýýar7. Bir gezek mukaddes Fransisk Assizskiý özüne ýüzlenip, mydama: — Näme üçin sen? Näme üçin sen? — diýýän dogana duş gelýär. — Näme üçin men, näme? — diýip, Fransisk Assizskiý gyzyk-lanýar.— Näme üçin hemmeler seniň bilen duşuşmaga jan edýärler? Näme üçin hemmeler seni diňlemek, saňa tabyn bolmak isleýärler? Sen beýle bir gelşiklem däl, bilimiňem ýok, maşgalaňam baý däl. Şeýle-de bolsa, adamlar seniň yzyňa eýermek isleýärler. Şonda Fransisk gözlerini göge dikip, Hudaýa minnetdarlyk bildirmek üçin dyza çökýär, soň hem, sorag berene ýüzlenýär: — Sen näme üçindigini bilmek isleýärsiňmi? Sebäbi hemme-lerden beýik Bolan şeýle kesgitledi. Ol her gün gowulara-da, erbetlere-de seredýär, şonuň üçin Onuň gözleri günäkärleriň arasynda menden pesini, menden günälisini we peýdasyzyny tapmandygy sebäpli, Ol Hudaýyň gudratly işini ýerine ýetirmek üçin meni saýlady; Ol menden az derejede myna-syp bolany tapmandygy üçin meni saýlady hem-de Ol bu dünýäniň paýhaslylygyny, beýikligini, güýjüni, gözelligini we alymlygyny peseltmek isledi8. Bernard Montgomeri harby komandire zerur bolan ýedi häsiýeti belledi. Şol häsiýetleriň her biri ruhy söweşde-de ulanarlyklydyr: ýolbaşçy (1) aşa jikme — jiklikden gaça durmalydyr; (2) ownukçyl bolmaly däldir; (3) tekepbir bolmaly däldir; (4) haýsydyr bir iş üçin 7 8 Paul E. Sangster, Doctor Sangster (London: Epworth, 1962), 109. James Burns, Revivals, Their Laws and Leaders (London: Hodder & Stoughton, 1909), 95. Ruhy ýolbaşçyny tapawutlandyrýan häsiýetler 31 gerek adamlary saýlamagy başarmalydyr; (5) kimdir birine özüniň tabşyran işine goşulmaly däldir; (6) aýdyň kararlary kabul etmegi başarmalydyr; (7) ynama girmelidir9. Jon Mott okuwçylar bilen işleşdi. Onuň geçiren sorag — jogaplary hem, mazmuny boýunça dürlüdi. Onuň testleriniň birinde ýolbaşçylara aşaky soraglar berilýär: (1) olar ownuk zatlaryň hötdesinden gowy gelýärlermi; (2) ilkinji derejeli zatlary goýuşdyrmagy we olara eýermegi başarýarlarmy; (3) olar boş wagtlaryny peýdaly geçirýärlermi; (4) оlar tutanýerlimi; (5) gerek pursaty ulanyp bilýärlermi; (6) şahsy ösüşe dyrjaşýarlarmy; (7) sustupesligi we „çykgynsyz“ ýagdaýlary ýeňmegi başarýarlarmy; (8) olar özleriniň ejizligini bilýärlermi10. Ýekeje adam köp ýagşylyk edip ýa-da köp zelelleri ýetirip bilýär. Biz öz durmuşymyz bilen öz täsirimiziň çäklerinde bolanlarda, özümiz pikir hem etmesek-de, aýrylmaz täsirleri galdyrýarys. Doktor Jon Geddi 1848-nji ýylda Aneýtýum adasyna missioner bolup gidýär-de, ol ýerde ýigrimi dört ýyl işleýär. Ol barada aşaky sözler ýadygärlik galýar: Ol 1848-nji ýylda gelende, bu ýerde mesihiler ýokdy. Ol 1872-nji ýylda gidende, bu ýerde butparaz galmady11. Irki ýygnagyň gyzgyn yhlasy täze imana gelenleriň sanyny adatdan daşary ösdürmeklige alyp baranda, Mukaddes Ruh mesihilere ýolbaşçylyk barada ajaýyp sapak berdi. Ýygnakda hemmeleriň, aýratynam, garyplaryň hem dul aýallaryň aladasyny etmäge ýolbaşçylar ýetmezçilik etdi. Ýolbaşçylaryň goşmaça düzümi 9 10 11 Montgomery, Memoirs, p. 70. B. Matthews, John R. Mott (London: S.C.M. Press, 1934), 346. Jon Geddi (1815–1872) — Şotlandiýada doguldy. Ol Kanadadaky daşary ýurt preswitrian missiýasynyň atasy hasaplanylýar. 1848-nji ýylda ol Täze Gerbidlere (öňki ady — Aneýtýum) missioner bolup gitdi. (Asyl nusganyň dilinde şeýle diýilýär. Aslynda Aneýtýun — bu Täze Gerbidler arhipelagyndaky adalaryň iň günorta ýerleşýäni. Ol ýerde häzir Wanuatu döwleti ýerleşýär. — Terjimeçiniň belligi) 32 R uhy ýolbaşçylyk gerek boldy. „Eý doganlar, öz araňyzdan ýagşy atly, Mukaddes Ruhdan doly we akyl- paýhasly ýedi adamy saýlaň; bu işi şolara tabşyralyň“ (Resullaryň işleri 6:3). Bu täze ýolbaşçylar hemme zatdan öňürti Mukaddes Ruhdan doly bolmalydy. Ruhulygyň nämedigini kesgitlemek aňsat däl, ýöne ol adamda bar bolanda, hemmelere aýan bolýar. Bu Hudaýyň bagynyň atyr ysydyr; töwerekdäki zatlaryň hemmesini üýtgetmäge ukyply bolan güýçdür; munuň kömegi bilen Mesih töwerekdäkilere açylýan täsirdir. Еger dýakonlardan Mukaddes Ruhdan doly bolmaklyk talap edilýän bolsa, onda Hudaýyň Sözüni wagyz edýänler we öwredýänlerden az zada garaşmak gerekmi? Ruhy maksatlara diňe ruhy adamlar ruhy usullaryň kömegi bilen ýetip bilýärler. Eger ýolbaşçylaryň hemmesi Mukaddes Ruhdan doly bolan bolsalar, onda biziň ýygnaklarymyz hem missiýalarymyz nähili üýtgärdi! Dünýewi nukdaýnazardan garamak, dünýewi pikirleniş we imansyz adamyň ýüregi, adam her neneň zehinli bolsa-da, ýygnak ýolbaşçylygynda ýerliksizdir. Jon Moot ruhy ýolbaşçylygyň düýp özenini gaty täsin edip dogry suratlandyrypdyr: Munuň ýaly ýolbaşçylyk başgalara doly gymmatyndaky gullugy etmekdir; munuň ýaly ýolbaşçylyk hereketleriňi şahsy bähbidiň üçin etmezlikdir; bütin ýüregiň ýerdäki zähmetiň bilen — Rebbimiz Isa Mesihiň Patyşalygyny gurmak bilen –gümra bol-magydyr12. 12 Matthews, Mott, p. 353 5 — NJI BAP Siz ýolbaşçy bolup bilýärsiňizmi? … Kengan ýurduny synlamak üçin, tireleriň hersinden bir serdary içaly edip, ol ýere goýber. Çölde 13:2 I sa ýolbaşçylar saýlanda, şol günleriň (biziň günlerimiziňem) bu wezipe üçin haýsy adamy saýlamalydygy baradaky adaty düşünjelerini doly inkär etdi. Isanyň şägirtleri düýbünden sowatsyzdylar, sözi ötýän we abraýly adamlar däldiler. Şol her dürli adamlardan bolan topar hem, dünýäni üýtgetmeklige bellenipdi. Dünýäniň global özgerşi baradaky programmalaryň hijisem, meşhur adamlar, tanymal administratorlar we maslahatçylarsyz düzülmeýär. Isanyň şägirtleriniň arasynda ýekeje meşhur syýasatçy, maliýeçi, sportsmen, alym ýa-da dindarlaryň wekili bardymy? Munuň deregine Isa sada, kiçigöwünli, şol günleriň aşa ýitiligi we aňrybaş derejesi bilen zaýalanmadyk adamlary saýlady. Isa ruhanylardan şägirt saýlamady-da, ýönekeý, işçi adamlardan saýlady. Hadson Teýlor hem, özüniň Hytaýa gitjek missioner komandasyna köpräk professional bolmadyk adamlary saýlanda, mesihileriň köpüsi üçin bu haýran galyjy zat boldy. Bu gün şunuň ýaly iş mydama goldanylmasa-da, giňden ykrar edilen. Isa sowatsyz diýen ýaly adamlary saýlady, ýöne olar tizara ägirt uly ukyplaryny ýüze çykardylar. Isa şägirtlerinde töwerekdäkileriň gözlerine ilmeýän käbir zatlary gördi, şol sebäpdenem, olar Isanyň başarjaň ellerinden ýolbaşçylar bolup çykdylar-da, ondan soň dünýäni sandyratdylar. Olaryň gizlin ukyplarynyň üstüne Hudaýa çyn ýürekden bagyş edilme bilen agyr zähmete we çynlakaý şowsuzlyklara ýugrulan göçgünli wepalylygam goşuldy. 34 R uhy ýolbaşçylyk Dogabitdi ýolbaşçylyk ukybynyň bolmagy hem, az ähmiýetli bolmaýar. Bu ukyplaryň şeýdip ýüze çykman, içde irkilmegi dowam edýän gezeklerem gaty köp bolýar. Eger biz öz içimize ünsli seretsek, onda özümizde ýolbaşçylyk ukybynyň bardygyny ýa ýokdugyny anyklap bileris. Eger şol ukyby tapsak welin, onda ony Mesihe gulluk etmek üçin ösdürmelidiris. Ine, özüňize nämäniň berlendigini derňemäge size kömek edip biläýjek soraglaryň birnäçesi: • Siz haçan hem bolsa bir wagt ýaramaz endigiňizi taşlapdyňyzmy? Başgalara ýolbaşçylyk etmek üçin şahsy islegleriňe erk etmek gerek. • Siz agyr ýagdaýlarda özüňizi saklap bilýärsiňizmi? Kynçylyklaryň täsiri astynda özüne erk etmäni ýitirýän ýolbaşçy hormatyny hem abraýyny ýitirýändir. Ýolbaşçy agyr pursatda asuda sustupeslik ýagdaýynda şatlykly bolmalydyr. • Siz özbaşdak pikirlenmäge ukyplymy? Ýolbaşçy karara gelmek üçin başgalaryň peýdaly tekliplerini ulanmagy başarmalydyr. Ol beýlekileriň haýsy hem bolsa, bir ädimi äderine garaşyp durmaly däldir. • Siz tankydy kabul edýärsiňizmi? Siz tankydy belliklerden peýda alyp bilýärsiňizmi? Kiçigöwünli adam, ownukçyl ýa-da adaty göripçilikden syzyp çykýan bolsa-da, islendik tankydy özi üçin sapaga öwrüp bilýär. • Siz islendik şowsuzlygy we sustupesligi mundan beýläkki iş üçin täze mümkinçilige öwrüp bilýärsiňizmi? • Siz töweregiňizdäkileriň goldawyny aňsatlyk bilen tapýarsyňyzmy we hyzmatdaşlygyny gazanýarsyňyzmy? Olaryň ynamyny we hormatyny gazanmak size aňsatmy? Siz ýolbaşçy bolup bilýärsiňizmi? • Siz güýç ulanmazdan tertip — düzgüni ýola goýup bilýärsiňizmi? Hakyky ýolbaşçy öz artykmaçlygyny görkezmäge mätäç bolmaýar, sebäbi ýolbaşçylyk etme ukyby — bu şahsyýetiň içki häsiýetidir. • Siz bäsdeşleri ýaraşdyryp bilýärsiňizmi? Ýolbaşçy islendik dawalary aradan aýryp, iki tarapyň delilleriniň duşmançylyga alyp baran ýerinde parahatlygy dikeldip bilmegi başarmalydyr. • Kyn hem çylşyrymly ýagdaýlarda töweregiňizdäkiler size ynanýarlarmy? • Siz adamlary adatça özleriniň halamaýan zatlary bilen höwesli meşgullanmaga ruhlandyrmaga ukyplymy? • Siz öz kararlaryňyz bilen ylalaşylmazlygy ýa-da nukdaýnazaryňyzyň halanmazlygyny öýkelemän kabul edip bilýärsiňizmi? Ýolbaşçy mydama garşy çykylma duş gelýär. • Siz dost tutunyp, olar bilen gatnaşyk saklap bilýärsiňizmi? Siziň dostlaryňyz özüňiziň ýolbaşçylyk etme ukybyňyzy görkezýär. • Zähmet çekmegi dowam etmäge güýç bolar ýaly, size töweregiňizdäkileriň makullamasy zerurmy? Siz ýazgarmalaryň, hatda töweregiňizdäkileriň ynamyny wagtlaýyn ýitirmäniň öňünde yranman durup bilýärsiňizmi? • Siz nätanyş adamlaryň ýanynda özüňizi arkaýyn duýup bilýärsiňizmi? Özüňizden ýokary derejäni eýeleýän adamyň bolmagy sizi biynjalyk bolmaga mejbur edýärmi? 35 36 R uhy ýolbaşçylyk • Siziň öňüňizde haýsydyr bir zat üçin hasabat berýänler özlerini nähili duýýarlar? Olar siz tarapdan hiç hili basyşy duýman, siziň bilen mejbury däl ýagdaýda gürleşip bilýärlermi? Ýolbaşçy dostluksöýüji hem hoşniýetli bolmalydyr. • Siz adamlar bilen gürleşmegi gowy görýärsiňizmi? Sizde jynsy ýa-da başga bir alamatlara esaslanan nähilidir bir öňden galan ters pikir barmy? • Siz sypaýyçylyklymy? Siz öz sözleriňizi başga bir adamyň nähili kabul etjegini öňünden bilmäge ukyplymy? • Siz berk karara gelmäge ukyplymy? Ýolbaşçylar belli karara gelmezlikde bolmaga özlerine ýol berip bilmezler, şeýle hem, olar ýöne bir akymyň yzyna eýermeli däldirler. • Siz bagyşlamagy başarýarsyňyzmy? Ýa-da siz öz göwnüňize degenlere bolan gahary gizlemäge we erbet duýgulary saklamaga ýykgyn edýärsiňizmi? • Siz ruhybelent adammy? Ýolbaşçy belli bir derejede ruhybelent bolmalydyr, sebäbi ruhy peslik we adamlara ýolbaşçylyk etmeklik düýbünden bir ýere sygyşmajak zatdyr. • Sizde özüňiziň dyrjaşýan bir maksadyňyz barmy? Resul Pawlusyň: „Doganlar, men özümi bir zada ýeten hasaplamaýaryn-da, diňe yzky zatlary unudyp, öňe, maksada, Hudaýyň Isa Mesihdäki ýokary derejesiniň hormatyna tarap ylgaýaryn“ diýen sözleri size ýakynmy? Siz bar güýjüňizi we bar wagtyňyzy öňde goýlan ýeke — täk maksada ýetmäge bagyş edip bilýärsiňizmi? Ýolbaşçylara haýsy hem bolsa bir zatda ünsüni jemleme ukyby zerurdyr. Siz ýolbaşçy bolup bilýärsiňizmi? 37 • Siz jogapkärçiligi öz üstüňize höwes bilen alýarsyňyzmy? Biziň başga adamlar bilen gatnaşygy saklama ukybymyz özümiziň ýolbaşçylyk etmäge näderejede ukyplydygymyz hakda köp zady gürrüň berýär. Doktor Riçard Tompson ýolbaşçylar üçin aşaky testi teklip edýär: • Töweregiňizdäkileriň şowsuzlyklary sizi gaharlandyrýarmy ýa-da olar sizi herekete galkyndyryjy bolup durýarmy? • Siz adamlary ulanýarsyňyzmy ýa-da olara gowy adam bolmaga kömek edýärsiňizmi? • Siz adamlary ugrukdyrýarsyňyzmy ýa-da ösdürýärsiňizmi? • Siz tankytlaýarsyňyzmy ýa-da ruhlandyrýarsyňyzmy? • Siz belli bir mätäçlikleri bolan adamlardan gaçýarsyňyzmy ýa-da olar bilen duşuşmaga çalyşýarsyňyzmy?1 Eger öz kemçiliklerimizi düzetmäge we bilimimizdäki boşlugy doldurmaga dyrjaşmasak, onda bu soraglaryň kömek etjegi gümanadyr. Ýokarda sanalyp geçilen soraglaryň hemmesine jogap berende nähili hereket etjekdigiňiz — alnan netijeleriň üstünde ýöne bir oýlanjakdygyňyz ýa-da hereket edip başlajakdygyňyz — ýolbaşçylaryň „professional ýaramlylygyna“ berlen jemleýji test bolup durýan bolsa gerek. Näme üçin tertiplilik Ruhy bolan Mukaddes Ruhuň kömegi arkaly bilen özüňiziň kemçilikleriňiziň birnäçesine üns berip, güýjüňizi käbir häsiýetleriňizi ösdürmekde we kemçilikleriňizi düzetmekde jemlemeli dälmişin? Вize zerur bolan häsiýetleriň hemmesi özüniň bar dolulygynda Rebbimiziň häsiýetinde bardy. Her bir mesihi öz häsiýetindede şol gylyklaryň tizräk peýda bolmagy üçin Hudaýa dyngysyz doga etmelidir. 1 R. E. Thompson, in World Vision, December 1966, 4. 38 R uhy ýolbaşçylyk Ýolbaşçylyk roly, düzgün bolşy ýaly! Bizden özümize gulluk bilen doly derejesinde meşgullanmaga ýol bermeýän otrisatel häsiýetlerden ýüz öwürmegi talap edýär. Eger biz tankyda aşa duýgur bolup, şobada özümizi gorap başlaýan bolsak, onda bu endikden ýüz öwürmelidiris. Eger biz öz şowsuzlyklarymyza aklama gözläp, şowsuzlygymyzda başga adamlary ýa-da ýagdaýlary günäkärlemäge çalyşýan bolsak, onda mundan hem el çekmelidiris. Eger biz başgalara tankydy pikirde bolsak, eger özümizi döredijilik adamlary özlerini çekinmeli ýaly alyp barýan bolsak, onda bu häsiýetdenem el çekmegimiz gerek. Еger özümizdäki ýa-da töweregimizlerdäki kämillikden haýsydyr bir gyşarma çydam edip bilmeýän bolsak, onda mundan hem ýüz öwürmegimiz gerekdir. Hemme zatda hiç bir kemçiliksizligiň bolmagyny isleýän adam öz öňünde ýetip bolmajak maksady goýýar, soň bolsa, şowsuzlyk başyndan inende, ýalan günä duýgusy bilen özüni paralaýar. Biziň dünýämiz kämil däldir, şonuň üçin mümkin bolmadyk zada garaşmak gerek däldir. Eger kämillige dyrjaşýan adam öz öňünde sada, ýetmesi mümkin bolan maksatlary goýsa, bu oňa heläk ediji lapykeçliksiz öňe süýşmäge kömek eder. Еger siz kimdir biriniň syryny gizlin saklamagy başarmaýan bolsaňyz, ýolbaşçy bolmaga synanyşybam oturmaň. Başga biriniň teklibi siziňkiden gowy bolan ýagdaýynda eglişik etmäge ukyply bolmasaňyz, size adamlara ýolbaşçy bolmagy başarmandygyňyz sebäpli gaýgylanmadan özüňizi goranyňyz ýagşydyr. Eger siz töweregiňizdäkileriň nazarynda mydama günäsiz görünmäge çalyşýan bolsaňyz, onda özüňize başga güýmenje gözleseňiz gowy bolar: ýolbaşçylyk roly siziň üçin däl. 6 — NJY BAP Resul Pawlus ýolbaşçylyk hakda Şoňa görä-de, gözegçi müýnsüz, diňe bir aýalyň äri, hüşgär, sagdyn düşünjeli, gepi-sözi ýerlikli, myhmansöýer, öwretmäge ukyply, şeraba höwesjen däl, igenjeň däl, ýumşak, uruşdan gaçýan, haram gazanç etmeýän bolmalydyr. Öz öýüni oňat dolandyrmaly, doly agraslyk bilen çagalaryna diýenini etdirmelidir… Gözegçi ýaňy iman getireniň biri bolmaly däl, ýogsa, tekepbirlik edip… ol ýygnagyň daşyndakylar tarapyndan-da oňat diýip güwä geçilýän adam bolmalydyr. 1 Тimoteos 3:2–7 B ir gezek dostum öz pikirini meniň bilen paýlaşdy: „Men öz çagalaryma seredenimde, göwnüme, edil öz säwliklerim hem ýalňyşlyklarym kiçijik aýakda töweregimde ylgaşyp ýören ýaly bolýar! Eýsem, şunuň ýaly zat adamy has pes göwünli etmäge ukyply dälmi?“ Bu maňa ruhy hakykatlar hakda ýöne bir hyýaly pikirlenmän, eýsem, olary töweregimizde görenimizde, olaryň öz öňümizde has aýdyň durýandygyny ýatladýar. Resul Pawlus öz hatlarynda suratlandyran ýolbaşçylyk prinsiplerini durmuşa ornaşdyrdy. Onuň durmuşyna seredenimizde, ýolbaşçylygyň nämedigine biz diýseň gowy düşünýäris. Beýik ýolbaşçynyň abraýy wagtyň geçmegi bilen ulalýar. Resul Pawlusyň ruhy hem ahlak beýikligi onuň durmuşyny öwrenme prosesinde gitdigiçe köp açylýandygy şübhesizdir. E. U. Tozer Pawlusy dünýädäki iň üstünlikli mesihi hökmünde atlandyrýar. Şeýle meşhur ýolbaşçy çykarmak üçin Hudaýyň irki ýygnagyň iň duşmançylykly pikirli bolan garşydaşyny saýlandygy gyzykly hem täsindir. 40 R uhy ýolbaşçylyk Pawlus Hudaýyň emri bilen özüniň oýnamaly bolan wajyp roluna gaty gowy taýýarlyklydy. Biziň döwürdeşimiz Pawlusa meňzeş bolmak üçin Pekinde Konfusiýadan we Men — szydan salgylanmalar getirip biler ýaly derejede hytaý dilinde arassa gürlemeli bolardy; öz ýazan işleri boýunça Oksfordda sapak bermeli bolardy; bularyň üstesine-de, Russiýanyň Ylymlar Akademiýasynyň öňünde öz nukdaýnazaryny goramaga ukyply bolar ýaly derejede arassa rus dilinde gürlemeli bolardy. Biz her neneň deňeşdirme gözlesek-de, Pawlusyň ýygnagyň bütin taryhynda iň köptaraply ýolbaşçylaryň biri bolandygy şübhesizdir. Onuň adamlaryň islendik toparyna aňsatlyk bilen uýgunlaşyşyna üns bersek, onda giň dünýägaraýşy göze ilgiç bolýar. Pawlus syýasatçylar hem esgerler, ulular hem çagalar, hökümdarlar hem ýolbaşçylar bilen gürleşip bilipdir. Ol filosoflar, ylahyýetçiler we butparazlar bilen jedele arkaýyn girip bilipdir. Pawlus Köne Ähti diýseň gowy bilipdir. Ony hormatdan hem sylaşykdan peýdalanýan dini mugallym Gamalil okadypdyr. Pawlus onuň iň gowy okuwçysy bolupdyr. Resulyň özi: „Atalarymyň däpdessuryna biçak yhlasly bolup, halkymda bolan ýaşdaşlarymyň köpüsinden ýehudylykda ozdum“ (Galatýalylar 1:14) diýip, resulyň özi şaýatlyk edýär. Adamlara dogabitdi ýolbaşçylyk etme ukyby bolan Pawlus diňe öz ýüregi bilen akly Isa Mesihe berlenden soň, meşhur ruhy ýolbaşçy boldy. Pawlusda Hudaý üçin gulluk etmäge çäksiz isleg bardy, onuň okgunlylygy Isa Mesihe gönükdirilendi. Onuň Mesihe bolan söýgüsi we öz borjy hasaplan Hoş habary ýaýratmasy bütin ömrüniň baş maksady boldy (Rimliler 1:14; 2 Коrintoslylar 5:14). Pawlusyň ýasama bolmadyk gyzgyn Hoş Habary ýaýratma islegi medeni we jynsy päsgelçilikleriň hemmesini ýeňip geçmekde oňa kömek etdi. Pawlus öz töweregindäki adamlaryň hemmesiniň aladasyny etdi. Adamyň material derejesiniň, sosial statusynyň, akyl derejesiniň Pawlus üçin hiç hili ähmiýeti ýokdy. Resul Pawlus ýolbaşçylyk hakda 41 Öz biliminiň we baý tejribesiniň üstesine-de, Pawlus Mukaddes Ruhdan doludy we ruhlandyrylandy. Pawlusyň gürrüňini eden ýolbaşçylyk häsiýetleri biziň eramyzyň birinji asyrynda bolşy ýaly, bu günem wajypdyr. Biz ol häsiýetleri könelen hökmünde yglan etmäge ýa-da hökmany däl hökmünde äsgermezçilik etmäge het edip bilmeris. Ýokarda Timoteosa ýazylan birinji hatdan alnan parça ruhy ýolbaşçynyň eýe bolmaly häsiýetlerini sanaýar. Geliň, şol sanawa ýene bir gezek seredeliň-de, olaryň her birine aýratynlykda düşüneli. Sosial häsiýetler Ýygnagyň içindäki aragatnaşyklara degişli bolan zatlaryň hemmesinde ýolbaşçy her hili aýyplamalardan ýokarda bolmalydyr. Gybat üçin hiç hili esas bolmaly däldir. Eger hakyky ruhy ýolbaşçyny näme hem bolsa bir zatda aýyplaýan bolsalar, onda bu aýyplama uzak wagtlap saklanmaýar: ony nädogry hereketlerinde aýyplama we ýazgarma hyzmat edip biläýjek hiç zadam tapmazlar. Erbet adamlar töhmet, gybat we erbet myş — myşlar üçin bahana tapyp bilmezler. Ýygnakdan daşky gatnaşyklar babatda bolsa, ruhy ýolbaşçy gowy abraýdan peýdalanmalydyr. Awtoryň tanyşlarynyň biri ýygnak gullukçysy bolmak bilen bir hatarda telekeçide bolupdyr. Ol ýekşenbe günleri ýygy — ýygydan wagyz edipdir. Gol astyndakylar duşenbe güni onuň ýaňy — ýakynda wagyz eden — etmänini mydama anyklap bilipdirler, sebäbi ol wagyz edenden soň gyzma hem gaharjaň bolupdyr. Ýygnakdan daşda bolanlar durmuşymyz özlerine edýän şaýatlyklarymyzdan tapawutlanýan wagtynda, muny örän gowy görüp bilýärler. Eger durmuşymyz beýle gapma — garşylykly bolsa, onda kimdir birini Mesihe getirmäge umyt baglap biljegimiz gümanadyr. Dünýäniň ýygnagy tankytlajagy gutulgysyz zatdyr, şeýle-de bolsa, imansyz adamlar mesihileri tapawutlandyrýan ideallara hormat bilen garaýarlar. Mesihi ýolbaşçy öz durmuşynda 42 R uhy ýolbaşçylyk şol beýik ideallary saklanda, imansyzlar onuň durmuşynyň şeksizligini we şatlykdan doludygyny görenlerinde, olaram, şeýle ýaşamagy öwrenmek isleýärler. Ýolbaşçynyň özüni alyp barşy imansyzlarda hormat hem ynam döretmelidir, olary hem özleriniň durmuşynda şunuň ýaly zada ymtylmaga höweslendirmelidir. Şahsy görelde dilde aýdylan öwütlerden has netijeli bolýandyr. Ahlak häsiýetler Mesihiniň içinde ýaşaýan ahlak prinsipleri — maşgala gatnaşyklaryndaky wepalylygy — göze görünmeýän bolsa-da, beýleki prinsiplere garanda hüjüme köp sezewar bolýar. Ýolbaşçy mesihi durmuşyň käwagt dymmagy gowy görülýän bu wajyp ulgamynda çirksiz bolmalydyr. Nikada bir partnýora wepaly bolmak Mukaddes Kitap normasydyr. Ruhy ýolbaşçy şeksiz ahlaklylyk bilen tapawutlanmalydyr. Ruhy ýolbaşçy, şeýle hem, özüne erk edip bilýän, alkogola höwes etmeýän bolmalydyr. Serhoş ýagdaýda bolýan adam özüniň şahsy durmuşynda nähili tertipsizligiň höküm sürýändigini görkezýär. Serhoşluk hemme ýerde jemgyýet tarapyndan ýazgarylýar, ýöne mesihi üçin ol has-da ulanarlykly zat däldir. Ýolbaşçy öz abraýyny düşürip biläýjek gizlin höwesler bilen meşgullanmaly däldir. Akyl häsiýetnamasy Ýolbaşçy sagdyn pikirlenmäge ukyply bolan akylly adam bolmalydyr. Bu häsiýet „aklyň endige öwrülen özüňe erk etmäniň netijesi bolan bir boluşlylyk ýagdaýydyr“, häsiýetiň öz üstüňde günde işleme arkaly ösdürip bolýan içki gylygydyr. Jeremi Teýlor bu häsiýeti: „höwesi jylawlamak we paýhaslylygy guşanmak“ Resul Pawlus ýolbaşçylyk hakda 43 diýip atlandyrýar1. Gadymy grekler bu häsiýete aýratyn ähmiýet beripdirler we duýdansyz joşgunly urgynyň astynda yranmaýan we aňrybaş derejä düşmeýän bir boluşly akly ýokary tutupdyrlar. Mysal üçin, Gadymy Gresiýada batyrlyk akylsyzlyk bilen gorkaklygyň arasyndaky „altyn aralyk“ hökmünde hasaplanylypdyr; arassalyk doly utanjaňlyk bilen ahlaksyzlygyň arasyndaky ortalyk bir zat bolupdyr. Şuňa meňzeşlikde sagdyn akla eýe bolan mesihi ýolbaşçy öz şahsyýetiniň, endikleriniň we islegleriniň hemme tarapyna doly gözegçilik edýär. Özüňi alyp barmak babatda aýtsak, ýolbaşçy bu meselede başgalaryň hormatyndan peýdalanýan bolmalydyr. Gowy tertipleşdirilen durmuş — gowy tertipleşdirilen aklyň netijesidir. Ýolbaşçynyň durmuşy Hudaýyň şahsyýetiniň gözelligini we tertipliligini şöhlelendirmelidir. Bu zatlaryň hemmesiniň üstesine-de, ýolbaşçy başgalary okatmaga we mugallymçylyk ukyplaryna eýe bolmalydyr. Ýolbaşçy saýlanda, dalaşgärde öwretme islegini gözlemek wajypdyr. Bu ýolbaşça başgalara ruhy hakykatlaryň manysyny düşündirmäge mümkinçilik berýär. Ýolbaşçy Mukaddes Ruh bilen gürleşmekden şatlyk tapýar, şonuň üçin başgalaryňam, Hudaýy tanamagyny isleýär. Mundan başga-da, ýolbaşçynyň öz okadýanlary üçin jogapkärçiligi özüniň çirksiz durmuşy bilen berkidilmelidir. 1 William Barclay, Letters to Timothy and Titus (Edinburgh: St. Andrews, 1960), 92. Jeremi Teýlor (1613–1667), iňlis ýygnagynyň gullukçysy, iňlis koroly Çarlz I-iň köşkdäki ruhanysy bolupdyr. Bu gün ol mesihilik kitaplarynyň awtorydyr. Olardan „Mukaddes ýaşaýyş“ (1650) we „Mukaddes ölüm“ (1651) has meşhurlarydyr. Bulary ol korol Çarlz I-iň kellesi kesilenden soň, ony ýeňen Oliwer Kromwel öz şöhratynyň çür depesinde wagtynda ýazýar. Teýlor öz döwrüniň iň meşhur wagyzçylarynyň biri bolupdyr. Мen — szy (biziň eramyzdan öňki 372–289) — awtoryň ikinji abzasda agzap geçýän hytaý filosofy. Ol Konfusiýa taglymatyna meşhur eýerijileriň biridir. Men — szy söýgini, dogruçyllygy, edeplilik we akyldarlyk düzgünlerini ýerine ýetirmäni iň esasy gowy zatlar hasaplapdyr. Onuň ady „Men mugallym“ diýmegi aňladýar. Ol Hytaýda „Ikinji Akyldar“ hökmünde bellidir. 44 R uhy ýolbaşçylyk Başgalary okatmaklyk kyn işdir, şonuň üçin hem, ony päk wyždan bilen ýerine ýetirmeklik wagty, taýýarlanmany, jikme — jik öwrenmäni we Hudaýa doga etmäni talap edýär. Samýuel Brengl bu babatda şeýle ýazypdyr: Biziň aramyzda mugallymlar, ah, nähili gerek: adamlaryň ýüreklerini okamaga we tejribeli lukmanyň diagnoz goýup, her bir syrkawa zerur bolan dermany belleýşi ýaly, hakykaty her kimiň mätäçligine laýyklykda ulanmaga ukyply mugallymlar gerek. Ruhy keseller görünýän hem gizlin, ýiti hem ötüşen, ýüzleý hem çuň bolup biler. Bu keselleriň hemmesini Isa bejerýär. Ýöne her kesel üçin öz dermanynyň bolşy ýaly, her mätäçlik üçin belli bir hakykat zerurdyr. Ine, näme üçin biz Mukaddes Kitaby yhlas bilen okamaly we Mukaddes Ruhuň özümize mydama bilim bermegi üçin Hudaýa doga etmeli ekenik2. Jon Ueslide şonuň ýaly ukyp bolupdyr. Ol hiç haçan aklyň ähmiýetini peseltmäge edilen synanyşyklara gatnaşmandyr-da, mydama Mukaddes Kitaby bilmegiň we adamlaryň ruhy taýdan täzelenmeginiň wajyplygyna ünsi çekmäge çalşypdyr. Jon Uesli akyl taýdan ösen adam, iňlis edebiýatynyň ajaýyp bilermeni bolupdyr. Bir meşhur wagyzçy Uesliniň wagyzlaryndan başga nusgawy we ýönekeý edebiýata çuň düşünmä şaýatlyk edýän wagyzlara duş gelmändigini aýdýar. Şol bir wagtyň özünde-de, Jon Uesli „bir Kitabyň“ adamy hökmünde belli bolupdyr. Merkezinde Mukaddes Ýazgy durýan beýle giň gözýetim ruhy ýolbaşçynyň bagyş edilen aklynyň ajaýyp mysaly bolup durýar. Şahsy gylyklar Еger siz dawany parahatçylykly ýol bilen çözmäniň deregine, urşup başlaýan bolsaňyz, onda ýygnaga ýolbaşçylyk etmäge synanyşybam oturmaň. Mesihi ýolbaşçy jedelleşmegi gowy görmeli däl-de, 2 C. W. Hall, Samuel Logan Brengle (New York: Salvation Army, 1933), 112. Resul Pawlus ýolbaşçylyk hakda 45 hoşniýetli hem ýumşak bolmalydyr. R. K. Trençiň pikir edişi ýaly, ýolbaşçy düzedýän we „adalatsyzlygy tekizleýän“ adam bolmalydyr. Aristoteliň taglymatyna görä, ýolbaçşy — bu „ýamanlygy dälde, ýagşylygy, kimdir biriniň eden ýamanlygyny däl-de, kimdir biriniň gören ýagşylygyny saklaýan“ adam bolmalydyr. Ýolbaşçy başgalara hakykatdan ünsli bolmalydyr, ol gatnaşykda haýal ýa-da daşlaşdyrylan bolmaly däldir. Ol dawalary parahatçylyk ýoly bilen çözmäge we partlama howpy bolan ýagdaýlary howpsuzlandyrmaga ukyply bolmalydyr. Mundan başga-da, ýolbaşçy özüniň myhmansöýerligi bilen başgalara görelde görkezmelidir. Bu gulluga hiç bir ýagdaýdada, irginli, ýadadyjy borç hökmünde garamaly däldir: aslynda myhmansöýerlik bize başgalara hormatly gulluk etme hukugyny berýär. „Ruhy çopan Germy“, biziň eramyzyň II asyrynda ýazylan giňden meşhur bolan irki mesihilik eseri ýepiskopyň „islendik wagtda Hudaýyň gullukçylaryny öz öýünde şatlyk bilen kabul edip, myhmansöýer bolmalydygyny“ görkezýär. Pawlus özüniň Timoteosa hatyny ýazan wagtynda, kerwensaraýlar az bolupdyr, olar arassalygy bilen tapawutlanmandyr, onuň deregine içinde höküm sürýän ahlaksyzlygy bilen meşhur bolupdyrlar. Başga şäherlere syýahat edýän mesihiler kimdir biriniň myhmansöýerligine bil baglamaly bolupdyrlar. Awtoryň bir tanşy, ýygnakda bolşy ýaly işde-de, uly sanawly borçlary bolan bir adam her ýekşenbe güni öýüne myhmanlary we öýsüzleri kabul edip, “açyk gapylar syýasatyny“ saklapdyr. Munuň ýaly adat onuň durmuşyny bezäpdir we onuň üsti bilen töweregindäkilere ak pata beripdir, şeýle hem, ruhy ýolbaşçynyň eýe bolmaly bolan bu wajyp häsiýetini görkezipdir. Gysgançlyk hem pula bolan söýgi, bu iki ekiztaý, ruhy ýolbaşçy üçin düýbünden ýol bererlikli zat däldir. Material taýdan sylaga ymtylmaklyk ýolbaşçynyň gullugynda bolmaly däldir. Ruhy ýolbaşçy sahy sylagy hem sada sylagy deň derejedäki höwes bilen kabul etmelidir. Jon Fletçer Medlä göçmezinden ozal onuň howandary Hill Çeşirdäki Dunhamada gulluk etme mümkinçiliginiň bardygyny, ol ýerde „ýygnagyň az agzalydygyny, işleriň kyn däldigini, aýlygyň 46 R uhy ýolbaşçylyk gowudygyny“ oňa aýdýar. Mundan başga-da, ýygnak „owadan oba ýerinde ýerleşýärdi, ol ýerde aw etmegem bolýardy“. — Gynansak-da, jenap, Duhnam maňa bolmaýar. Ol ýerde juda köp töleýärler, iş bolsa azrak — diýip jogap berýär. — Munuň ýaly teklipden boýun towlaýandygyňyza gynanýaryn. Medli babatda näme — diýip, Hill soraýar. — Ine, bu ýer, jenap, hut meniň üçin. Şu ýygnakda-da, pul azajygam gyzyklandyrmaýan adam özüniň ajaýyp gullugyny alyp bardy. Onuň gullugynyň netijesi biziň döwrümizde-de duýulýar3. Ýolbaşçy we maşgala Eger mesihi ýolbaşçy öýlenen bolsa, aşaky kadalara gabat gelmelidir: „Öz öýüni oňat dolandyrmaly, doly agraslyk bilen çagalaryna diýenini etdirmelidir“ (1 Тimoteos 3:4). Bize zalym, durmuşda hiç haçan gülmeýän we ähli emosiýalardan doly mahrum bolan maşgalabaşynyň keşbini kabul etmek kyn bolýar. Pawlus onuň öýüni oňat dolandyrmalydygyny, ikitaraplaýyn hormatda we birek — biregiň aladasyny etmeklige esaslanýan gatnaşykda bolmalydygyny belleýär. Ençe ýygnak ýolbaşçylaryna we missionerlere öz öýünde tertibi saklamaga ukyply bolmandyklary sebäpli, uly üstünlige ýetmäge päsgel berdi. Ýolbaşçynyň bu maksada ýetmegi üçin onuň aýaly adamsynyň ruhy ymtylyşlary bilen doly ylalaşmalydyr we gerek bolsa, onuň bile islendik pida etmäge taýýar bolmalydyr. Bu ýolbaşçy aýallaryň ärlerine-de degişlidir. Ençe zehinli ýolbaşçylar özleriniň yrylmazak ýanýoldaşlarynyň päsgelçilik bolany üçin ýokary wezipelerini eýeläp we ruhy gullukda netijelilige ýetip bilmediler. Mesihi öz öýünde hoşniýetlik we şatlyk bilen tabyn bolmany 3 Jon Uilýam Fletçer (1729–1785) Merli diýen ýerde, Şropşir graflygynda, ybadathana gullugyny alyp barýar. Milleti boýunça şweýsar. Fletçer Angliýadaky metodist ýygnagyna goşulýar. Ony öz ahlaklylygy bilen tapawutlanýan we şahtýorlaryň arasynda özüni gulluga doly bagyş eden adam hökmünde tanaýarlar. Resul Pawlus ýolbaşçylyk hakda 47 gazanyp bilmese, ol haýsydyr bir gulluga ýolbaşçylyk edip bilermi? Eger çagalaryňyz size asla gulak asmaýan bolsa, onda myhman çagyryp bolarmy? Eger öz maşgalaňyzda bulam — bujarlyk höküm sürýän bolsa, başga maşgalalardaky gulluk bilen meşgullanyp bolarmy? Ýolbaşçy ýygnagyň ýa-da missiýanyň aladasyny edip, öz maşgalasyny ünsden düşürmäge hakly däldir, sebäbi maşgalasynyň aladasy onuň ilkinji derejedäki şahsy borjudyr. Hudaýyň Patyşalygyndaky bir wezipäni ýerine ýetirmeklik bizi başga bir wezipäni ýerine ýetirmekden azat etmeýär. Her bir wajyp iş üçin wagt tapylmalydyr. Resul Pawlus adamyň öz öýüni dolandyryp bilme ukybynyň onuň gulluga ýolbaşçylyk etmäge taýýarlygynyň ajaýyp görkezmesi bolýandygyny görkezýär. Kämillik Ýolbaşçy ruhy kämilliksiz oňup bilýän däldir. Täze gelen ýa-da täze iman eden adamy ýolbaşçylyk bilen meşgullanmaga mejbur etmeli däldir. Ösümligiň kök urup ösüp başlamagy üçin wagt gerek, bu prosesi howlukdyryp bolmaýar. Tohum ilki köküni aşak goýberýär. Ol diňe şondan soň, öz hasylyny getirip we ýokary ösüp başlaýar. J. A. Brengliň aýdyşy ýaly, täze gelenlerde „ýaprak juda köp bolýar“ sebäbi „olary entek haç kesmändir“. Timoteosa ýazylan birinji hatda ýepiskoplara zerur bolan häsiýetleri sanandan soň, Pawlus: „Bular öňürti synalsyn“ (1 Тimoteos 3:10) diýip duýduryş berýär. Timoteos ruhy çopan bolanda, Efesdäki ýygnak eýýäm on ýyldan bäri hereket edip gelýärdi. Bu ýygnakda zehinli mugallymlar köpdi, şonuň üçin kämil, tejribeli adamlar ýetmezçilik etmeýärdi. Ine, näme üçin Pawlus täze gullukçynyň kämil bolmalydygyny nygtap aýdýan eken: onuň ýaşy boýunça beýlekilere gabat gelmegi hökman däl, ol ruhy taýdan tassyklanylan we gullukda hasylly bolmaly. Pawlus Krit adasyndaky ýaş ýygnaga ýolbaşçylyk etjek adam üçin kämillik ölçegini hökman diýip nygtamady (Тitus 1:5–9), sebäbi ol ýerde entek ruhy taýdan kämil ýygnak agzasy ýokdy. Ýygnagyň esaslandyrylan irki 48 R uhy ýolbaşçylyk etapynda biz kämilligiň bolmagyny talap edip bilmeýäris, ýöne gulluk bilen meşgullanýanlaryň berk häsiýetli, hakykata ruhy taýdan düşünýän we şöhratparaz bolmazlygyna bar ünsüň bilen garamalydyr. “Tekepbirlik edip, iblisiň sezewar bolan hökmüne sezewar bolmaz ýaly“ (1 Тimoteos 3:6), ýolbaşçylyk etmäge taýýar bolmadyk adamy bu rola bellemeli däldigini Pawlus duýdurýar. Täze imana gelen adam adamlara paýhasly ýolbaşçylyk etmek üçin zerur bolan ruhy durnuklylygy entek alyp ýetişmedi. Hatda özüni gowy tarapdan görkezenlere-de, juda tiz esasy wezipeleri bermeli däldir, ýogsam, olary zaýalarys. Ýygnagyň we missiýalaryň taryhy gaty howlukmaçlyk bilen bellenilen ýolbaşçylaryň mysalyndan doly. Birden başgalara ýolbaşçylyk etmäge goýlan täze adam tekepbirlik edip, özüne göwni ýetýän bolma töwekgelçiligini edýär. Munuň deregine köp zady wada berýän täze imana gelenlere has sadaja we az göze ilýän ýerde gulluk etmäge giň mümkinçilikleri bermeli. Beýle edilmegi olara hem tebigy, hem ruhy zehinlerini ösdürmäge kömek edýär. Olary juda tiz öňe süýşürmek gerek däl, ýogsam, olar olaryň özlerini bolmalysyndan has ýokary saýmaklary ahmal. Ýöne olary zähmet çekme yhlasyndan doly mahrum etmez ýaly, olary basmagam gerek däl. Pawlus özüniň birinji missionerçilik syýahaty wagtynda, şäherleriň hemmesinde gullukçylar bellemedi. Käwagt ol bu meseläni özüniň indiki saparyna goýup, täze imana gelen adamyň ruhy taýdan emele gelmesiniň tamamlanaryna garaşdy (Resullaryň işleri 14:23). Тimoteos Pawlusyň birinji sapary wagtynda imana geldi, ýöne ýygnaga ikinji sapary wagtynda bellenildi4. „Uly adamy synaga düşmedik ýigitden tapawutlandyrýan zat onuň üçin öz ýerleşýän ýeriniň mydama çekiş merkezi bolup durýandygyndadyr. Ol öz isleýän zadyna her neneň güýçli çekilse4 William Hendriksen, 1 and 2 Timothy and Titus (London: Banner of Truth, 1959), 36. Ditrih Bonhýoffere salgylanmany awtor alan çeşmesini görkezmän getirýär. Bu adam Üçünji Reýh wagtynda Germaniýadaky gizlin ýygnagyň ýolbaşçysy bolýar. 1945-nji ýylda ol soýuzdaşlaryň güýji onuň tussag edilen ýerine gelip ýetmezinden öň faşistler tarapyndan jezalandyrylýar. Resul Pawlus ýolbaşçylyk hakda 49 de, bu oňa öz postunda galyp, öz işi bilen meşgullanmaga päsgel bermeýär“ — diýip, Ditrih Bonhýoffer ýazypdyr. Hut şu hem, täze imana gelene kynlyk bilen başardýar. Bu ukyp diňe ösýän kämillik we mydamalyk häsiýet bilen gelýär. Kämilligiň alamaty — päk ruh we giç görüşdir. Mesih bilen bolan duşuşygyň kömegi bilen Pawlus dar maňlaýly fanatikden batyr ýolbaşça öwrüldi. Mesih Pawlusyň içinde ýaşamak bilen onuň başgalara bolan söýgüsini güýçlendirdi, dünýägaraýşyny giňeltdi we garaýyşlaryny berkitdi. Mesihilik ýygnagynyň ýolbaşçysynyň ýokarda sanalyp geçilen häsiýetleriniň wajyplygyny hatda dünýewi adamlaram ykrar edýär-ler. Ine, mysal hökmünde harby komandiriň idealy suratlandyrylýar: „Ol paýhasly derejede özüni saklaýan, sagdyn pikirli, eserdeň, dözümli, akylly,pula gyzmazak bolmaly, juda ýaş we juda garry bolmaly däl, mümkin boldugyça maşgalanyň atasy bolmaly, ýerlikli hem abraýly gürlemegi başarmaly, şeýle hem, gowy abraýly bolmaly“5. Еger dünýewi jemgyýetde ýolbaşçylara şeýle ölçegler bilen garaýan bolsalar, onda diri Hudaýyň ýygnagy öz ýolbaşçylaryny has-da köp synamalar bilen saýlamaly. 5 Quoted in Barclay, Letters, p. 86. 7 — NJI BAP Resul Petrus ýolbaşçylyk hakda Özleri ýaly ýaşuly, Mesihiň görgüleriniň güwäsi, görünjek şöhratyň şärigi bolan men araňyzdaky ýaşululardan şulary haýyş edýärin: araňyzdaky Hudaýyň sürüsine mejburlyk bilen däl-de, meýletinlik bilen gözegçilik ediň. Olary biabraýçylykly gazanç üçin däl-de, isleg bilen, özlerine tabşyrylanlara agalyk edýänler ýaly dälde, sürä görelde bolup, Hudaýyň isleýän ýolunda otladyň. Şeýlelikde, Baş Çopan aýan bolanda, solmaz şöhrat täjini alarsyňyz. Siz ýaşlar hem, şonuň ýaly, ýaşululara tabyn boluň. Baryňyz biri- biriňize garşy kiçigöwünliligi geýniň, çünki Hudaý tekepbirlere garşy gidýändir, kiçigöwünlilere bolsa merhemet edýändir. Hudaý sizi öz wagtynda beýgelder ýaly, Onuň güýçli elleri astynda pälleriňizi pes tutuň. Ähli gam-gussaňyzy Onuň üstüne atyň, sebäbi Ol siziň gamhoruňyzdyr. 1 Petrus 5:1–7 P etrus resullaryň arasynda ykrar edilen ýolbaşçydy. Ol näme etse, beýlekilerem edýär, ol nirä gitse, beýlekilerem şol ýere gidýär. Göçgünli häsiýeti zerarly, Petrusda ýalňyşlyk näçe diýseň bardy, ýöne başgalara täsirini ýetirmekde onuň deňi — taýy bolmandyr, adamlara ýolbaşçylyk etmekde oňa bäs gelip biljek bolmandyr. Eger Petrusyň öz köpýyllyk tejribesinden peýdalanyp, ähli döwürleriň ruhy ýolbaşçylaryna beren maslahatyna üns bersek, onda dogry ederis. “Hudaýyň sürüsine“ bolmalysy ýaly howandarlyk etmegiň we onuň dogry iýmitlenmegine seretmegiň gerekdigini Petrus duýdurýar (1 Petrus 5:2). Ruhy çopanyň esasy borjy şundan Resul Petrus ýolbaşçylyk hakda 51 ybaratdyr. Resulyň sözlerinde Petrus Isany inkär edenden soň, onuň Isa bilen eden söhbetdeşligini — ýatdan çykarmak mümkin bolmadyk, Petrusy täzeden dünýä inderen we oňa özüni Isanyň söýmegi we aladasyny etmegi dowam etdirýändigine bolan ynamy täzeden beren söhbetdeşligi — duýmak bolýar (Ýahýa 21:15– 22). Resulyň birwagtky özüniň bolşy ýaly, Petrusyň haty ýazylan „gelmişekleriň“ özleri mahrum edilmeler hem agyr synaglar döwrüni başdan geçirdiler (1 Petrus 1:1). Petrus olary we olar bilen bilelikde gaýgy etdi, şonuň üçin bu baradaky pikir bilen ruhy çopanlara öz hatyny ýazdy. Petrus resullyk işindäki professionalyň roluny özüne degişli edip, okyjylaryna öz tejribesiniň ýokarlygyndan ýüzlenmeýär. Has takygy özi-de, edil şolaryňky ýaly ýüki çekip, başgalar bilen deň derejede zähmet çekýän işdeşiň pozisiýasyny eýeleýär. Ol, şeýle hem, Mesihiň görgüleriniň şaýady, şowsuzlyklaryň kömegi bilen kaýyl ýürekli bolan, soň hem, doly ýumrulyp, Mesihiň Golgotadaky söýgüsi bilen tabyn edilen ýürekli bolan adam hökmünde ýazýar. Petrus başgalara ýokardan aşaklygyna däl-de, göni seredýän ýolbaşçydyr. Ruhy çopançylyk zähmeti ruhy çopanyň ýüreginem talap edýär. Ilkibaşdan Petrus ýolbaşçynyň motiwasiýasy hakda gürrüň edýär. Ruhy ýolbaşçy öz işi bilen mejbury däl-de, höwes bilen meşgullanmalydyr. Petrusyň döwründäki ýolbaşçylar, hatda iň batyr ýüregi-de gorkuzmaga ukyply bolan kynçylyklara duş geldiler, şeýle-de bolsa, resul bu kynçylyklardan gorkmaly we gaçmaly däldigini aýdýar. Munuň üstesine-de, ýolbaşçylar diňe bir borç duýgusy üçin däl-de, söýgi bilen zähmet çekmelidirler. Ýygnaga ýolbaşçylyk etmeklik we täze imana gelenlere imanda ösmäge kömek etmeklik şahsy isleglere ýa-da ymtylyşlara eýermän, Hudaýyň halaýşy ýaly etmelidir. Şonuň ýaly gullugyň nädip tapawutlanmalydygyny Barklaý takyk belleýär: Resul Petrus ýolbaşçylara ýüzlenýär: „Öz halkyňyzy Hudaýyň bakyşy ýaly bakyň“. Ysraýylyň Hudaý üçin saýlanylan halk bolşy ýaly, biziň ýygnakda ýa-da başga bir ýerde gulluk edýän adamlarymyz özümiz üçin saýlanylan 52 R uhy ýolbaşçylyk halk bolmalydyr, şonuň üçin olara bolan gatnaşygymyz Hudaýyň gatnaşygyna gabat gelmelidir: biz olary Hudaý biziň deregimize nähili bakardy diýip hasaplaýan bolsak, şonuň ýaly bakmalydyrys. Bize nähili ajaýyp görnüş açylýar, gullugyň nähili gowy idealy! Şol bir wagtyň özünde-de, bu nähili ýazgarylma getirip biler! Biziň wezipämiz — adamlara Hudaýyň sabyrlylygyny, Hudaýyň hemme zady bagyşlamasyny, Hudaýyň söýgüsini, Hudaýyň çäksiz gullugyň görkezmekdir1. Reb özümizi çagyranda, biz özümiziň ýeterlik derejede gabat gelmeýändigimizi duýýandygymyz sebäpli, boýun towlamaly däldiris. Hiç kim şeýle pikir etmeli däldir. Musa özüniň ýaramsyzlygyna salgylanmaga synanyşanda, Hudaý gaharlandy (Çykyş 4:14). Geliň, göwnümize özümiz muňa ukyply däl ýaly bolup görünýändigi sebäpli, özümizi ýolbaşçy hökmünde görkezme mümkinçiliginden boýun towlamalyň. Gulluk ünsi talap edýän wagtynda, ruhy ýolbaşçy pul hakda pikir edip bilýän däldir. Petrus: „biabraýçylykly gazanç üçin“ işlemäň (1 Petrus 5:2) diýip duýdurýar. Ýolbaşçylar ýygnak syýasatyny tassyklamalydyrlar, býujeti işläp düzmelidirler we ilkinji derejeli zatlary öňde goýmalydyrlar, hususyýetçilik bilen iş salyşmalydyrlar. Eger ýolbaşçynyň maksatlaryň aňyrsynda şahsy bähbidi salgym atýan bolsa, onda sanalan işleriň ýekejesem üstünlikli ýerine ýetirilip bilinmez. Pol Riziň pikir edişi ýaly, Petrusyň duýdurýan açgözlüligi diňe bir pul meselesine däl, eýsem, meşhurlyga we baý ýaşaýşa — käwagt juda gizlin synag bolup durýan maksatlara — hem degişlidir. Bu nämä — şöhrata ýa-da baý bolmaklyga — degişli bolsa-da, açgözlülik bilen ýygnaga ýolbaşçylyk etme düýbünden bir ýere sygyşýan zat däldir2. 1 2 William Barclay, The Letters of Peter and Jude (Edinburgh: St. Andrews, 1958), 156. Paul S. Rees, Triumphant in Trouble (London: Marshall, Morgan & Scott, n.d.), 126. Resul Petrus ýolbaşçylyk hakda 53 „Pula teşne bolanyňmy ýa-da öwgi gözleýäniňmi, haýsynyň has erbetdigini men bilemok. Wagyzçy öz wagzyny ýumşadyp we diňleýjiler göwnühoş bolar ýaly görnüşe salyp biler; beýleki ulgamlardaky işçiler meşhurlyga dyrjaşyp, töweregindäkilerde çuň täsir galdyrmany, öz hyzmatynyň minnetdarlykly ykrar edilmegini gazanyp bilerler. Bu zatlaryň hemmesi biziň öz wezipämizi başarmazlygymyza alyp barýar. Munuň ýaly gulluk mätäçliklere we süriniň üstüne howp salýan howplara düşünmäge päsgel berýär“3 — diýip, J. H. Jowett ýazýar. Ýolbaşçy mesihi diktator bolmaly däldir: „özlerine tabşyrylanlara agalyk etmän…“ (1 Petrus 5:3). Özüňi alyp barşyň hökümli äheňi, jylawlap bolmaýan ulumsylyk, özüne çekiji ýöreýiş, garşy çykylma ýol bermeýän ses — özüni Hudaýyň Oglunyň hyzmatkäri hökmünde atlandyrýanyň roluna diýseň az gabat gelýän adamy göz öňüne getirmegem kyn. Ýolbaşçy töweregindäkiler öýküner ýaly, mynasyp görelde bolmalydyr. Petrus: „… sürä görelde bolup…“ (1 Petrus 5:3) diýip ýazýar. Bu sözler Pawlusyň Timoteosa beren maslahatyny ýada salýar: „Gep-gürrüňde, ýaşaýyşda, söýgüde, Ruhda imanda we tämiz ahlakda iman getirenlere görelde bol“ (1 Тimoteos 4:12). Petrus ýygnak ýolbaşçylaryna çopançylyk ruhunyň gerekdigini öwredýär. Eger birden gullukçylar özlerine nähili süriniň ynanylandygyny ýatdan çykarsalar, onda Petrus olara ýatladýar: bu — Hudaýyň sürüsi. Isa baş Çopan, biz bolsa Onuň kömekçileri we Onuň ýolbaşçylygy astynda işleýän işdeşleridiris. Еger Hudaýyň göwnünden turşy ýaly ýolbaşçylyk etmeli bolsa, onda birek — birek üçin Hudaýa doga etmän bolmaýar. Hindistandan bolan mukaddes ýepiskop Azariýa ýepiskop Stiwen Nil bilen eden gürrüňdeşliginde özüniň giň ýeparhiýasyndaky 3 J. H. Jowett, The Epistles of Peter (London: Hodder & Stoughton, n.d.), 188. Jouett (1863–1923), Angliýadaky Kongregasionalistik ýygnagyň gullukçysy, Nýu — Ýork şäherindäki Bäşinji Awendäki Preswitrian Ýygnagynyň ruhy çopanynyň gullugyny alyp bardy, ondan soň, Londondaky Westminster Ýygnagynda Kempbella Morganyň ýerini eýeleýji boldy. 54 R uhy ýolbaşçylyk her bir ýolbaşçynyň adyny tutup, olar üçin Hudaýa doga etmäge özünde her gün wagtyň tapylanyny aýdýar. Onuň Hindistanda öz wezipesini eýelän otuz ýylynyň dowamynda ýeparhiýadaky gullukçylaryň sanynyň üç esse artandygy we ruhy gullugyň netijesiniň ep — esli ýokarlanandygy geň zat däldir4. Ýolbaşçy „kiçigöwünliligi geýinmelidir“ (1 Petrus 5:5). Sözlemde ulanylan işlik özüne ak gar kimin öňlügi dakyp görýän guluň hereketini aňladýar. Bu bolsa aýada goşmaça many berýär. Petrus süpürgiji alyp, öz jenabynyň aýagyny ýuwmakdan boýun towlan şol gaýgyly gijesini göz öňünde tutýarmy? Tekepbirlik beýleki ýolbaşçylary-da, gulluk etme şatlygyndan mahrum edýän päsgelçilik bolup durýarmy? Tekepbirlik hemişe ygtyýarlylygyň yzyndan ogrynça girýär, ýöne Hudaý tekepbirleri gulluga höweslendirmeýär. Has takygy, Ol olara garşy durýar we ýollaryna böwet goýýar. Emma ýüregi tabynlykda bolan ýolbaşça Hudaý zähmet çekmek üçin güýç hem ak pata berýär. 5-nji aýatda Petrus ýolbaşçylary başgalara kiçigöwünlilik bilen garamaklyga çagyrýar. Ýöne 6-njy aýatda ol olary Hudaýyň öňünde pespäl bolmaga çagyrýar. Bu aýady Çarlz B. Uilýams nähili düşündirýär: „Şeýlelikde, Hudaýyň güýçli eline kiçigöwünlilik bilen tabyn boluň“. Petrus öz taglymatynyň bu bölegini gökdäki sylagy ýatlamak bilen jemleýär: „Şeýlelikde, Baş Çopan aýan bolanda, solmaz şöhrattäjini alarsyňyz“ (1 Petrus 5:4). Sportsmeniň alan gülden örülen täji solýar, hatda patyşa täji-de zeňleýär. Ýöne gökdäki hazynalary ýerdäki amatlyklardan ileri tutýan mesihi üçin munuň ýaly ýitgi gorkunç däldir. Biz ýolbaşçy rolunda ýalňyzmy? Biz doly ýalňyzlykda işleýärismi? „Asla, ýok“ — diýip, Petrus aýdýar. Gaýtam, biziň ynjalyksyzlygymyzy we lapykeçligimizi Hudaýyň Özi paýlaşýar 4 Stephen Neill, On the Ministry (n.p., n.d.), 107–8.Ýepiskop Azariýa (1874– 1945) Hindistandaky iňlis ýygnagynyň ilkinji ýepiskopy boldy. 1903-nji ýylda Tinnewelli şäherindäki missionerçilik Jemgyýetini ol esaslandyrdy. Ol, şeýle hem, Hindistanda Hoş Habary ýaýratmak üçin Milli Missionerçilik Jemgyýetini esaslandyryjylaryň biriniň rolunda çykyş etdi. Resul Petrus ýolbaşçylyk hakda 55 hem-de teselli we kynçylyklardan dynç almany teklip edýär. „Ähli gam-gussaňyzy Onuň üstüne atyň, sebäbi Ol siziň gamhoruňyzdyr“ (1 Petrus 5:7). Ýolbaşçy mesihi Hudaýyň sürüsiniň aladasy güýç ýetmezek ýük bolar diýip gorkmaly däldir. Hudaý ýygnak gullukçysynyň ruhy ýüküni Özüniň has uly, güýçli, giň hem berk egnine geçirip, ony Öz üstüne almagy teklip edýär. Hudaý siziň aladaňyzy edýär! Öz aladalaryňyzy goýuň! 8 — NJI BAP Ýolbaşça zerur bolan häsiýetler Şoňa görä-de, gözegçi müýnsüz, diňe bir aýalyň äri, hüşgär, sagdyn düşünjeli, gepi-sözi ýerlikli, myhmansöýer, öwretmäge ukyply, şeraba höwesjen däl, igenjeň däl, ýumşak, uruşdan gaçýan, haram gazanç etmeýän bolmalydyr. Öz öýüni oňat dolandyrmaly, doly agraslyk bilen çagalaryna diýenini etdirmelidir. Kim öz öýüni dolandyryp bilmeýän bolsa, onda ol Hudaýyň ýygnagynyň aladasyny nähili eder? Gözegçi ýaňy iman getireniň biri bolmaly däl, ýogsa, tekepbirlik edip, iblisiň sezewar bolan hökmüne sezewar bolmagy mümkin. Aýyplanjak ýagdaýa, iblisiň duzagyna düşmez ýaly, ol ýygnagyň daşyndakylar tarapyndan-da oňat diýip güwä geçilýän adam bolmalydyr. 1. Тimoteos 3:2–7 I sa Öz şägirtlerini meşgullanmaly bolan işine gaty gowy taýýarlady. Ol Öz göreldesi bilen bolşy ýaly, tabşyryklary bilenem öwretdi; okuw göni „ýüzugra“ geçirildi. Isa Öz şägirtleriniň adaty okuw otagynda oturmagyny we aýdan zatlarynyň baryny ýazyp almaklaryny talap etmedi. Isanyň ders beren mekdebi durmuşyň özüdi: Onuň taglymatynyň prinsipleri we Onuň gymmaty şägirtlere gündelik aladalaryň arasynda baryp ýetdi. Isa şägirtlerine okuwy dowam etdirmäge mümkinçilik berdi (Luka 10:17–24), bu bolsa olara özleriniň üstünlikleriniň we şowsuzlyklarynyň üsti bilen öwrenmäge mümkinçilik berdi (Мк. 9:14–29). Оl şägirtler taýýar bolanlaryndan soň, olara jogapkärçilik hem ygtyýar berdi. Isanyň Ýahýanyň Hoş habarynyň 13–16-njy baplaryndaky taglymaty okuwy tamamlan şägirtlere ajaýyp ugrukdyrma bolup durýandyr. Ýolbaşça zerur bolan häsiýetler 57 Ýolbaşçylary taýýarlanyndan soň, Hudaý olara belli bir ýere we takyk gulluga düşünmäni berýär. Okuwyň usullary öňde goýlan wezipe bilen kesgitlenilýär, dogabitdi we ruhy zehinler bolsa, aýdyň maksat bilen berilýär. Gönükdirilen okuwsyz we Hudaý tarapyn berlen zehinsiz hiç haçan beýle köp zady etmeýän Pawlus munuň mysaly bolup durýar. Edil şunuň ýaly usul bilen Hudaý Adoniram Jadsony Birmada ilkinji missioner bolmaga taýýarlady. Ol bu tanymal ýolbaşça şu Aziýa ýurdunda Hoş Habary wagyz edip başlamak üçin zerur bolan häsiýetleriň hemmesini — kiçigöwünlilik bilen sazlaşýan özüne ynamlylygy; paýhaslylyk bilen saklanylýan gaýraty; öz bähbidini aramazlygy, batyrlygy we adamlary halas etmäge bolan joşgunly islegi — berdi. Маrtin Lýuteri gürleşmek aňsat bolan we öz pikirlerinde şeýle sada adam hökmünde suratlandyrýarlar. Onuň şeýle az zat bilen özünde ýaşaýşy saklaýşyny töweregindäkiler kellesine getirip bilmändirler. Ony işjeň akyl, şadyýan degişgenlik, janly gülki, akgöwünlilik we dogruçyllyk tapawutlandyrypdyr. Bu zatlaryň üstesine-de, onda batyrlyk, berk ynamlylyk we Mesihe bolan gyzgyn söýgi bolupdyr. Onuň adamlary polatdan-da gaty wepalylyga ruhlandyrandygy geň zat däldir1. Professor Gustaw Warnek Hytaýdaky ilkinji hoşhabarçyny aşaky ýaly suratlandyrýar: „Imandan hem Mukaddes Ruhdan doly, Hudaýa we Onuň çagyrşyna doly wepaly, özüni aýgytly inkär etme, doga etmekde seýrek duş gelýän güýje eýe bolma, ajaýyp guramaçylyk zehinli, gowşamazak tutanýerlikli we adamlara haýran galdyryjy 1 James Burns, Revivals, Their Laws and Leaders (London: Hodder & Stoughton, 1909), 182. Маrtin Lýuter (1483–1546) esasan hem, özüniň 95 tezisini (ybadathananyň kabul eden pozisiýasyndan tapawutlanýan Ýazga düşünýändiginiň tassyklamalaryny) 1517-nji ýylyň oktýabr aýynda Wittenberg nemes şäheriniň ybadathanalarynyň gapylaryna asmakdan başlan protestant Reformasiýa hereketiniň esaslandyryjysy hökmünde meşhurdyr. Ozalam ýatlanylyp geçilen Adoniram Jadson (1788–1850), Birmadaky ilkinji missionerleriň biri hökmünde giňden tanalýar. 58 R uhy ýolbaşçylyk ýagdaýda täsirini ýetirip bilme bilen tapawutlanýan adam, şol bir wagtyň özünde-de, çaga ýaly juda ýönekeý“2. Bu ruhy ýolbaşçylara Hudaý özleriniň çagyrylan missiýalaryna gabat gelýän zehinleri hem sylaglary berdi. Beýleki adamlaryň hemmesinden olary diňe okama we tertip — düzgün ýoly bilen özlerini bagyş etme arkaly alan sylaglarynyň ýetiren derejesi tapawutlandyrýar. Tertip — düzgünlilik. Bu wajyp häsiýet bolmasa, beýleki sylaglaryň hemmesi karlik ýalydyr: olar gerim alyp, ösüp bilmeýärler. Hut şonuň üçin hem, tertip — düzgünlilik biziň sanawymyzda birinji ýerde durýar. Bütin dünýäde üstünlik gazanmak üçin ilki bilen öz — özüňi tabyn etmek gerekdir. Ýolbaşçy — bu daşardan gelýän tertip — düzgünlere tabyn bolmagy öwrenen, şol sebäpdenem, özünde has berk içki tertip — düzgüne tabyn bolma endigini döreden adamdyr. Kimdir biriniň abraýyna garşy gozgalaň turuzýan, özüni tertibe salmany ýigrenýän, berk tertiplerden gaçýan we pida edijilikden boýun towlaýan adam ýolbaşçy roluna gabat gelmeýär. Gullugy terk edýänleriň köpüsi ýeterlik derejede zehinli bolýarlar, ýöne olaryň durmuşynyň aglaba bölegi Mukaddes Ruhuň gatnaşmagynda we gözegçiliginde bolman geçýär. Ýalta hem guramaçylyksyz bolan adamlar hiç haçan hakyky ýolbaşçylar bolup bilmeýärler. Ýolbaşçylyga dyrjaşýanlaryň ençesi şowsuzlyga uçraýarlar, sebäbi olar hiç haçan başgalaryň yzyna eýermegi öwrenmändiler. Olar köçede uruş oýnuny oýnaýan çagalara meňzeşdirler, sebäbi olar bu oýny oýnanda, hiç hili hereketler görünmeýär, ses we başagaýlyklar eşidilmeýär. Siz gyzyklanyp, olardan wagtlaýyn ýaraşyk baglaşan baglaşmanyny soranyňyzda, 2 Gustaw Warnek (1834–1910) „missiologiýa“ adyny alan ylym ulgamyny esaslandyryjy hökmünde bellidir. Ol Germaniýanyň Galla şäherinde 1896-njy ýylda açylan uniwersitetiň missiologiýa kafedrasyna müdirlik etdi. Ýolbaşça zerur bolan häsiýetler 59 olar: „Ýok-la, biziň hemmämiz bu ýerde diňe generallar, sonuň üçin hem, bize hiç kim hüjüm etmegi buýruk berip bilmeýär“ — diýip jogap berýärler. Donald Barnhaus „Kim Amerikada kim bolýar“ sprawoçnigine giren adamlaryň sanawynyň ortaça ýaşynyň ýigrimi sekizden az ýaşy düzýändigini gyzyklanma bilen belleýär (ýurdy dolandyrmakda esasy wezipeleri eýeleýän adamlaryň sprawoçnigine bary — ýogy 40 müň amerikaly girizilipdir). Kiçi ýaşdan tertip — düzgünli bolmak, belli bir pidalary etmek bilen öňde goýlan durmuşy ýumuşlary ýerine ýetirmäge esasly taýýarlanmak beýik derejelere ýetmäge ýol taýýarlaýandyr3. Belli döwlet işçisi ýurtda wakalaryň joşgunly ýaýbaňlanmasyny döreden sözler bilen çykyş etdi. „Aýtsaňyzlaň, siz bu çykyşa köp wagtlap taýýarlandyňyzmy?“ — diýip, höweslenen diňleýjileriň biri soraýar. „Вütin ömrüme“ — diýip, ol jogap berýär. Eger ýaş ýigit häsiýeti boýunça ýolbaşçy bolsa, onda ol başgalar wagtyny boş geçirýärkäler zähmet çeker, başgalar sapakda hor çekýärkäler okar, başgalar nämedir bir zadyň arzuwyny eden wagtynda, doga eder. Ol hereketlerinde, pikirlerinde ýa-da geýnişinde hereketsizlige ymtylmadan saplanar. Geljekki ýolbaşçy dogry iýmitlener, göwresini dogry tutar, özüni aňsat bolmadyk söweşde berk durmaklyga taýýarlar. Ol beýlekileriň boýun towlan ýakymsyz ýumşuny ýa-da beýlekileriň jemgyýetiň goldamazlygyndan heder edip, gaça duran jogapkärçiligini öz üstüne höwes bilen alýar. Mukaddes Ruh onuň durmuşyny doldurdygyça, ol kyn ýagdaýlardan gaça durmazlygy we eglişiksiz söhbetdeşiniň öňünde müzzermezligi öwrenýär. Ol ýumşaklyk, ýöne aýgytlylyk bilen zerurlyk ýüze çykanda, käýinç berýär, Reb üçin üstünlikli zähmet çekmek üçin, eger gerek bolsa, ýerlikli jeza hakda karara gelip biler. Ol çözgüdi 3 Donald Greý Barnhaus (1895–1960) Filadelfiýa şäherindäki Onunjy Preswiterian ybadathanasynyň ruhy çopany bolmazyndan öň, Belgiýada we Fransiýada işledi. Ol gaty köp işleri ýazdy, „Ylham“ we „Bakyýet“ ýaly žurnallaryň redaktory boldy. 60 R uhy ýolbaşçylyk soňa goýman, ilki bilen iň kyn ýumuşlary ýerine ýetirmäge çalyşýar. Ol şeýleräk doga edýär: Hudaýym, özüme, Öz durmuşyny mydama ýeňilleşdirmäge çalyşýan, Arz ediji sesli bu gorkaga, berk daramagyma kömek et Meniň özüm — özümiň mekir dönügim. Özümiň iň erbet dostum. Özümiň ganym duşmanym, Nirä gitsem, öz ýolumdaky päsgelçiligimdirin4. Hytaýyň Içeri Missiýasynyň britan direktory we Angliýa Kesuik Konwensiýasynyň başlygy Fred Mitçelden köp wepaly bolan we ak ýürekli ýazgarmalary çykarmakda we gürrüňdeşlikde arassa gürleşegen bolan adam gaty azdyr. Häsiýeti boýunça duýgur hem akgöwünli bolan bu adam ýakymsyz söhbetdeşlikden gaça durmaga çalyşmandyr. Gürrüň edende, ol öňünden gowuja doga edip, mydama söýgä esaslanypdyr. Ýöne diňleýjileri onuň sözlerine baha bermäge we kabul etmäge mydama taýýar bolmandyrlar. Özüniň Hudaýyň işine wepalylygynyň ýakyn dostuny ýitirmeklige alyp baranda, nähili hasratlaryň içinden geçmeli bolandygyny Fred bir gezek boýun aldy. Ýyllar geçdigiçe Fred kimdir biri bilen gürleşmezinden öňürti, wagtyny doga edip köp geçirýärdi. Jezalandyrma bilen baglanyşykly meseläni çözmek ýa-da kimdir biriniň ymtylyşlaryna garşy gitmek gerek bolan ýagdaýlarynda onuň hat ýazyp, haty belli bir wagtlyk soňraga süýşürip goýan wagtlaram az bolmandyr. Käwagt birnäçe gün geçenden soň, haty gaýtadan okap, onda hemme 4 Christian Literature Crusade, Fort Washington rugsat bermegi bilen ulanyldy. Ra. Emi Uilson Karmaýkl (1867–1951), Hindistandaky missioner, zalym daramalardan ejir çekýän çagalara kömek etmek üçin Donaşpur zenanlar jemgyýetini esaslandyrdy. Irlandiýada doglan, ol Kesuik Missionerçilik Jemgyýetiniň goldan ilkinji missioner zenany boldy. Ol elli alty ýylyň dowamynda gullugyny üznüksiz alyp bardy we bu döwrüň dowamynda otuz bäş kitap ýazdy. Ýolbaşça zerur bolan häsiýetler 61 zadyň ýerbe — ýerdigine göz ýetirýär-de, diňe şondan soň, haty kime ýazan bolsa, şoňa ýollaýar. Eger ony nämedir bir zat kanagatlandyrmaýan bolsa, ol garalamany ýok edip, haty täzeden ýazýar5. “Dünýäni gazanmak“ hereketini esaslandyryjy Tomas Kohreýnden interwýu alanlarynda, oňa: „Siz nähili pikir edýärsiňiz, sizde missionerlik işiniň haýsy görnüşine aýratyn çagyryş bar?“ diýen soragy berdiler. Bu soraga Tomas Kohreýn: „Men diňe öz gullugymyň beýleki gulluklaryň hemmesinden agyr bolmagyny arzuw etmegiň gerekdigini bilýärin“ — diýip jogap berdi. Ine, bu hakyky tertip — düzgünli adamyň beren abraýly jogabydyr! Ine, Litton Streýçi Florens Naýtingeýli nähili suratlandyrýar: Onuň Uskýudardaky bulam — bujarlygyň höküm sürýän keselhanalaryny tertibe salmagynyň, öz serişdelerinden iňlis goşunyny eşik bilen üpjün etmeginiň, kejir, höwessiz eglişik edýän ýolbaşçylara göze görnüp duran täsir etmeginiň girewi ýumşaklyk we zenan gaýduwsyzlygy bolmandy. Ol bu zatlaryň hemmesine berk çäreler, gazaply tertip — düzgün, ownuk — uşaklyklara ýokary üns berme, dyngysyz zähmet, güýçli erkiň berk aýgytlylygy bilen ýetdi. Onuň asuda hem pessaý häsiýetiniň aňyrsynda joşgunly hem gyzgyn ýalyn gizlenýärdi6. 5 6 Phyllis Thompson, Climbing on Track (London: China Inland Mis sion, 1954), 116. Florens Neýtingeýl (1820–1910) Krym urşy wagtyndaky hereketleri bilen öz adyny ebedileşdirdi. Mundan başga-da, ol syrkawlara seredýän döwrebap instituty esaslandyryjy boldy. Gurply italian maşgalasynda doglan, bu zenan on ýedi ýaşyndaka, Hudaýyň gulluga çagyrşyny eşidýär-de, gelip çykyşynyň artykmaçlygyndan we maşgala baýlygyndan ýüz öwürýär. Onuň Uskýudardaky (Türkiýe) gullugy adaty bolmadyk pes göwünliligi bilen tapawutlandy, bu ýerde ol britan goşunyna kömek etdi. Emma ömrüniň soňky dört onýyllygynda ol, ähli gatnaşyklardan gaça durup, ýekelikde bolmagy gowy gördi. 62 R uhy ýolbaşçylyk Beýik metodist wagyzçysy we Kliff Kollege okuw jaýynyň müdiri Samýuel Çedwik öz nesliniň adamlaryna ullakan täsir ýetirdi. Her gün ol irden altyda turup, tomus ýa gyş bolsa-da, sowuk suwa düşýär. Onuň iş otagynyň çyrasy mydama diýen ýaly, gije sagat ikä çenli ýanyp durýardy. Beýle rehimsiz režim onuň gazaply içki tertip — düzgüniniň daşky beýany bolupdy7. Jorj Uaýtfild bütin ömrüniň dowamynda daňdan sagat dörtde turupdyr, agşam sagat onda hem ýatypdyr. Agşam onuň öýünde kim myhmançylykda bolsada, ol kim bilen söhbetdeşlik edýän bolsa-da, sagadyň dili „10“ bellige baranda, ol ýerinden turup, dostlaryna mylaýymlyk bilen ýüzlenip: „Onda näme, jenaplar, hormatly raýatlaryň hemmesine öýli — öýüne dargamanyň wagty boldy“8 — diýipdir. Barklaý Bakston Ýaponiýada hemmeleri mesihilik gullugynda bolşy ýaly, işde-de tertip — düzgünli bolmaga çagyrypdyr. Bu Mukaddes Kitaby okamakda, doga etmekde, gazanjyň ondan birini bermekde, wagtyňy ulanmakda, dog-ry iýmitlenme, fiziki maşklar we gowuja uklama arkaly saglygyňy saklamakda yzygiderli bolmagy göz öňünde tutulypdyr. Islendik tapawutlara garamazdan, beýleki mesihiler bilengatnaşykdaky tertip — düzgün hem şu ýere giripdir. Onuň öz durmuşynda ýola goýan tertip — düzgüni we onuň edil şunuň ýaly tertip — düzgünlere çagyryşy tejribäniň netijesi boldy9. 7 8 9 N, G. Dunning, Samuel Chadwick (London; Hodder & Stoughton, 1934), 15. Samýuel Çedwik 1860-njy, 1932-nji ýyllar aralygynda ýaşady. J. R. Andrews, George Whitefield (London: Morgan & Scott, 1915), 410–11. Getirilen salgylanmada gürrüňi edilen Barklaý Bakston (1860–1946), kyrk alty ýyllap Ýaponiýada missioner bolup işledi. World Vision, January 1966, 5. Ýolbaşça zerur bolan häsiýetler 63 Birnäçe mesihileriň terjimehallaryndan alnan bölekler näbelli awtoryň goşgusynyň manysyny şöhlelendirýändigi göze görnüp durandyr: Вeýiklere ebedi degişli bolan belentlikleri, Okdurylyp uçanlar boýun egdirmedi: Веýlekiler ýatyrka, beýik adam, Gijäň içinde öňe gider, agyr zähmet — onuň ykbalydyr. Ýolbaşçy özüniň tertip — düzgünliligi bilen tapawutlananda, töweregindäkiler muny duýýarlar, şonuň üçin olar, düzgün bolşy ýaly, öz üstlerine ýüklenilen tamalary ödeýärler. Tertip — düzgünlilikde ýygy — ýygydan ýatlanylmaýan ýene bir jäht bar. Biz başgalara bermäge taýýar bolşumyz ýaly, almagada taýýar bolmalydyrys. Käbir gullukçylar özleriniň işine şeýle bir pida edijilikli garaýarlar welin, olar hatda özlerini pida etmägede taýýar bolýarlar, ýöne özlerine şonuň ýaly tölenilmegi bilen ylalaşmaýarlar. Olar özlerini kimdir birine borçly ýaly duýmagy islemeýärler. Şeýle-de bolsa, adamlara ýolbaşçylyk etmeklik töweregiňizdäkilere açyk bolmagyňyzy talap edýär. Eger siz özüňize teklip edilen kömekden ýüz öwürseňiz ýa-da kimdir biriniň ýagşylyk etme islegini äsgermezçilik etseňiz, onda beýle etmek bilen özüňizi başgalardan aýratyn edip goýýarsyňyz, başgalary gulluk etme mümkinçiliginden mahrum edýärsiňiz we öz — özüňizi wajyp goldawdan mahrum edýärsiňiz. Ýepiskop Uestkott ömrüniň ahyrynda bagyşlap bolmajak ýalňyşlygy goýberendigini boýun aldy. Ol bütin ömrüne başgalara işjeňlik bilen kömek edipdir, ýöne başgalaryň özüne kömek etme synanyşygyny rehimsizlik bilen kesipdir. Munuň netijesinde onuň durmuşynda dostlukly gatnaşyklaryň we töweregindäkileriň aladaçyl goldawy bilen dolduryljak birhili boşlugy galypdyr10. 10 Bruk Foss Uestkott (1825–1901) Fenton Hort bilen bilelikde „Täze Ähtiň grek dilindäki asyl nusgasy“ neşiriniň üstünde ýigrimi sekiz ýyllap işledi (1881). Onuň Mukaddes Kitaba beren teswirlemeleri şu güne çenli-de ulanylýar. 64 R uhy ýolbaşçylyk Görnüş Öz döwründe beýlekilere garanda, dünýä täsirini köp ýetirip bilen adamlar görnüş görüpdirler — olar beýlekilerden köpräk hem uzagrak görüpdirler. Olar iman adamlary bolupdyrlar, sebäbi iman görnüşdir. Ähli döwürleriň we halklaryň iň beýik ýolbaşçylarynyň biri bolan Musa hakda: „Görünmezi göreni üçin berk durdy“ (Ýewreýler 11:27). Musanyň imany özüne görnüş berdi. Elýaşa pygamberiň hyzmatkäri şäheri gurşap alan ummasyz goşuny görýär, emma Elýaşa şol wagt özlerini goramak üçin Rebbiň iberen goşunyny görýär (2 Patyşalar 6:17). Elýaşanyň imany oňa görnüş berdi. Powhatten Jeýms şeýle ýazypdyr: Hudaýyň adamy garaýşy bilen ruhy zatlaryň içine çuň aralaşmalydyr. Ol daglaryň atlardan we otly at arabalaryndan doluşyny görmelidir; ol Hudaýyň barmaklarynyň aňyň diwaryna ýazan zadynyň nämäni aňladýanyny düşündirip bilmelidir; ol döwürleriň alamatlarynyň ruhy manysyna düşünmelidir; ol material zatlaryň tutusyny galdyryp, ölümli adamlara Hudaýyň rehiminiň tagtyny gurşap duran ruhy beýikligi görmäge mümkinçilik bermegi başarmalydyr. Hudaýyň adamy özüne dagda ýazylyp berlen hakykatlary berk durup tassyklamalydyr: ol özüne ylham adasynda berlen görnüşi paýlaşmalydyr… ruhy görüşiň bolmasa, ruhy hadysalaryň manysyna aralaşma ukybyň bolmasa, sanalyp geçilenleriň hijisinem edip bolmaýar11. Gündogar Missionerçilik Jemgyýetini esaslandyran Çarlz Kouman ruhy görnüşe eýe bolupdyr. „Ol özüniň bütin ömrüne mähelläniň gözüne görünmeýän zady görene, öz döwürdeşleriniň 11 Powhatten James, George W. Truett (Nashville: Broadman, 1953), 266. Jorj Truett 1867 — 1944 ýyllarda ýaşap geçdi. Ýolbaşça zerur bolan häsiýetler 65 köpüsinden has gowy hem has giňräk görene meňzeýär. Ol uzaga gidýän gözýetimli adam bolupdy“12. Çuňlugy görme başarnygyndan başga-da, görnüş uzakdan görmekligi-de öz içine alýar. Prezident Mak — Kinliniň ajaýyp abraýy azda — kemde onuň ýere gulagyny goýup, ýakyn geljekde nämäniň boljagyny eşidip bilme ukybyna esaslanypdyr. Ol özüniň eşitme ukybyny görüşe öwürdi: ol öňde nämäniň ýatanyny görüpdir. Ýolbaşçy öz ulanýan strategiýasynyň hem usullarynyň ahyrky netijelerini görmäge ukyply bolmalydyr. Jogapkärçilikli ýolbaşçylar mydama öňi görmäge — öz hereketleriniň geljekki nesillerde nähili şöhlelenýänini göz öňüne getirmäge — çalyşýarlar. Вeýik missionerler — ilkinjiler — şonuň ýaly görnüşe eýe bolupdyrlar. Uilýam Keri, öz işdeş wagyzçylary üçin ýer şary ýygnak binasynyň serhetleriniň geçýän ýerinde gutarýan wagtynda, öz öňünde bütin ýer şaryny görýär. Genri Martin tutuş musulmançylyk dünýäsini — Hindistany, Parsy we Arabystany — görýär, bu wagtda onuň ýurdundaky ýygnak ähmiýetsizje ylahy tapawutlar babatda güýçli jedelleşýärdi. A. B. Simpson barada: „Onuň bütin ömrüniň zähmeti öz işdeşleriniň tagalla edeniňe deger ýaly zat görmedik ýerinde ýeke işlemeginde jemlenendi“ diýýärler. Müsürde zähmet çeken Duglas Tornton bilen gürleşende, işdeşleriniň biri: — Тоrnton, siz meniň tanaýan adamlarymyň hemmesinden tapawutlanýarsyňyz. Siz mydama hemme zadyň näme bilen gutarjagyna garaýarsyňyz. Adamlaryň köpüsi, şol sanda menem, soňky netijede ünsi jemländen, ýöne bir indiki ädimi ädenini gowy görýär — diýýär. 12 Lettie B. Cowman, Charles E. Cowman (Los Angeles: Oriental Mis sionary Society, 1928), 259. Çarlz Kouman 1901 — nji ýylda häzir „OMS International“ ady bilen belli bolan Aziýa Missionerçilik Jemgyýetini esaslandyrdy. Letti Kouman „Çöldäki akymlar“ atly, ähli döwürlerdäki meşhur mesihilik eserleriniň biriniň awtory. Göni şu salgylanmadan soň ady tutulan Uilýam Mak — Kinli (1843–1901) ABŞ-nyň 25-nji prezidenti boldy. Ol Nýu — Ýork ştatynyň Buffalo şäherinde janyna kast edilen wagtynda, atylan okuň salan ýarasy sebäpli aradan çykdy. 66 R uhy ýolbaşçylyk — Näme diýseňizläň, meniň özüm-ä, öz zähmetimiň maksadyna nazarymy gönükdirip alýan yzygiderli ruhlanmam bolmasa, şeýle ýadawsyz zähmet çekmegi dowam etdirip bilmezdim diýip hasaplaýaryn — diýip, Tornton jogap beripdir13. Duglas Torntona ideal, görnüş aşa zerur bolupdyr. Onsuz Duglas özünde iş üçin güýç tapmaga ukyply bolmandyr. Onuň garaýyşlarynyň giňligi we maksatlarynyň özüne çekijiligi şunuň bilen hem düşündirilýär. Seredýän gözlerde kemçilik ýok; görýän gözler mydama duş gelip duranok. Fariseýler Petrusa seredenlerinde, özleriniň öňünde bary — ýogy gaýtadan seretmäge-de mynasyp bolmadyk sowatsyz balykçyny görýärler. Ýöne Isa Petrusda pygamberi we wagyzçyny, mukaddes adamy we bütin dünýäni özgertmäge öz goşandyny goşan ýolbaşçyny gördi. Görnüş optimizm bilen umydy göz öňünde tutýar. Pessimist her mümkinçilikde kynçylygy görýär. Optimist her kynçylykda mümkinçiligi görýär. Pessimist görnüş alan adamlary öz maksadyna ýetmekden saklamaga meýilli bolýar. Seresaplylygam, öz roluny oýnaýar. Seresap adam optimistik meýilli ýolbaşça has hakyky bolmaga kömek edip bilýär. Biziň hemmämizem, çäklendirmeleriň hereket edýän we kimdir birini ýa-da nämedir bir zady süýşmäge mejbur etmek üçin tagalla etmek gerek bolan dünýäde ýaşaýarys. Seresap mesihiler özleri üçin taryhdan we adatlardan gymmatly sapaklary özleşdirýärler, ýöne olar geçmişe ýapyşyp galma 13 W. H. T. Gairdner, Douglas M. Thornton (London: Hodder & Stoughton, n.d.), 80. Duglas Tornton (1873–1907) Talyplyk Meýletin Missioner Soýuzynyň ýanynda bilim boýunça konsultant wezipesini eýeledi (Student Volunteer Missionary Union). Ýokarda ýatlanylyp geçilen Genri Martin (1781–1812), Deýwid Breýneriň gündeligini okandan soň, şeýle ruhlanyp, ömrüniň galan bölegini missionerçilik zähmetine bagyş etme kararyna geldi. Ol Ost — Ind kompaniýasyndan Bengalda ruhany bolup, Täze Ähti hindustani diline terjime etdi.. Аlbeýt Benjamin Simpson (1844–1915) Hoşhabar Missionerçilik Soýuzyny (Evangelical Missionary Alliance), soň hem, Mesihilik — Missionerçilik Soýuzyny (Christian and Missionary Alliance) esaslandyrdy, şeýle hem, ýetmişden gowrak kitap ýazdy. Ýolbaşça zerur bolan häsiýetler 67 howpuna duçar bolýarlar. Öz öňünde kynçylygy aýdyň görýän, olary ýeňip geçme ýoluny görüp bilmeýän adam başgalara görnüş bermäge ukyply däldir. Brauning batyr ruhybelent adamy, ine, nähili suratlandyrýar: Howpdan hiç haçan ýüz öwürmedik, Ýöne hemişe batyrlyk bilen öňe ýörän adam, Bulutlaryň dargajagyna şübhelenmeýär, Hatda dogry adamlar ýeňlende-de, Ýeňşiň imansyzlara ýetdirjekdigi hakda, Hiç haçan pikirem etmedi. Görnüş gören adam gaýduwsyz hereketlere ukyply bolýar, taryh bolsa, mydama yhlasly imanyň tarapyndadyr. Görnüş alan adam iman bilen öňe batyrgaý ädimleýär, ýaplara we uçut gaýalara seretmeýär, özüni tötänliklerden howpsuzlandyrmaga çalyşmaýar, ýöne oýlanyşyksyz töwekgelçilige-de gitmeýär. Arhiýepiskop Moulla hakda şeýle ýazypdyrlar: Оnuň beýikligini tapawutlandyrýan tarapy hiç haçan öz döwri üçin aşa öňde bolmandygyndadyr, ýöne hiç haçan döwründen yza hem galmandygyndadyr. Ol mydama azajyk, başgalary yzy bilen alyp gidip bilmäge ýeterlik aralykda öňde bolýardy. Ol hemişe öz öňünde açylýan täze gözýetimleri görýärdi. Adamlaryň köpüsiniň wakalaryň öz akymy bilen gitmegine ýol bermäge meýilli bolan ýaşynda, ol haýran galdyryjy ýagdaýda täze ideýalary we proýektleri duýup bilýärdi14. Ýolbaşçylar geçmişden sapak almagy başarýarlar, ýöne olar eýýäm bolan zady gaýtalajak bolup, hiç haçan hem, geljegi gurban etmeýärler. Görnüş alanlar geljek babatda ölçerilip dökülen kararlary kabul etmegi başarýarlar, ýöne geçmişi hiç zat edip bilmeýärsiň. 14 Marcus Lane, Archbishop Mowll (London: Hodder & Stoughton, 1960), 202. Goward Uest Kilwington Moull (1890–1958) Kanadada, Hytaýda we Sidneýde (Awstraliýa) iňlis ýygnagynyň ýepiskopy boldy. 68 R uhy ýolbaşçylyk Maksatsyz görnüş hasylsyz arzuwlara alyp barýar. Görnüşsiz maksat peýdasyz adaty işlere alyp barýar. Görnüş bilen bilelikdäki maksat — missionerlik üçin esasdyr15. Akyldarlyk „Akyldarlyk — bu bilimi dogry ulanma ukybydyr, bu öňden görüjiligiň, pähimliligiň, uzakdan bilijiligiň we şulara meňzeş häsiýetleriň sazlaşygydyr... Mukaddes Ýazgyda akyldarlyk hökmünde adalatly höküm çykarylma, ruhy hakykatlara we ahlak kadalaryna üns bermeklige düşünilýär“ (Uebster).* *Аwtor XIX asyryň başlaryndaky amerikan leksikografy N. Uebsteriň, adyny göterýän iňlis diliniň meşhur düşündiriji sözlükleriniň birine salgylanýar. — Terjimeçiniň belligi. Еger bilim — bu faktlaryň toplumy, akyl hem, olaryň üstünde pikirlenme ukyby bolýan bolsa, onda akyldarlyk — bu ýokardan sowgat berlen düşünme ukybydyr. Bu predmetleriň we hadysalaryň çuňlugyna garamakdyr. Akyldarlyk Hudaýyň bilimini we adam psihologiýasynyň bilimini göz öňünde tutýar. Akyldarlyk bilimden ýokary bolany üçin ahlak hem ruhy hakykatlaryň bilimini, çylşyrymly çekeleşmeleri çözme ukybyny, adam gatnaşyklary bulaşan ýagdaýynda gepleşikler geçirme ukybyny dogry ulanmagy aňladýar. „Akyldarlyk togsan göterim öz wagtynda akyldar bolma ukybyndan durýandyr. Biziň köpimiz „eýýäm giç bolandan soň, aşa akyldar bolýarys“ — diýip, Teodor Ruzwelt aýdypdyr16. Akyldarlyk ýolbaşça deňagramlylygy saklamany berýär we egoistik hem oýlanyşyksyz hereketlerden gaça durmaga kömek edýär. Eger bilime okuw arkaly ýetilse, onda akyldarlyk Mukaddes Ruhdan dolma arkaly berilýär. Mundan soň ýolbaşçy 15 16 Dunning, Chadwick, 20. Theodore Roosevelt, in B. Matthews, John R. Mott (London: S.C.M. Press, 1934), 355. Теоdor Ruzwelt (1858–1919) ABŞ-nyň 26-njy prezidenti boldy. Ýolbaşça zerur bolan häsiýetler 69 özünde bar bolan bilimlere dogry ygtyýar edip başlaýar. Irki ýygnakdaky ýolbaşçylara, hatda ikinji derejedäki ýolbaşçylara-da, bildirilýän talaplaryň biri olaryň akyldarlykdan doly bolmagydy (Resullaryň işleri 6:3). Bilim bilen akyldarlyk şol bir zat bolmany üçin, Köplenç asla meňzeş däldirler. Bilim Başga adamlaryň pikirlerinden doly aňda bolýar; Akyldarlyk öz pikirine diň salýan adamlaryň aňynda bolýar. Bilýän adam şeýle köp öwrenenine guwanýar, Akyldar adam entek köp zady bilmeýänine düşünip, kiçigöwünli bolýar. (Аwtory näbelli) D. Ýe. Houst ýolbaşça akyldarlygyň näderejede wajypdygyna gaty gowy düşünipdir: Кimdir biri özüniň ýokary derejesiniň esasynda soňkynyň pikirlerini we delillerini äsgermezçilik edip, başga birinden tabynlygy talap etse, onda bu zalymlyk ruhudyr. Başga bir tarapdan özara düşünişme we edepli ugur arkaly doga etme, ruhy güýç hem sagdyn akyldarlyk bilen kimdir biri başga birine täsirini ýetirip, oňa ýagdaýlara täzeçe düşünmekligi bermäge ukyply bolsa, täze düşünjäni alan adam hem, öz pikirleriniň we delilleriniň üsti bilen öz ugruny üýtgetme we başgaça hereket etme kararyna gelse, onda biz hakyky ruhy ýolbaşçylyk bilen iş salyşýandyrys17. Pawlusyň Kolosedäki mesihiler üçin eden dogasy mydama biziň dillerimizde bolmalydyr: „…bütin akyldarlyk we ruhy düşünjede Hudaýyň isleginiň bilimi bilen dolmagyňyzy dilemegiň yzyny üzmeýäris“ (Коloseliler 1:9). 17 Phyllis Thompson, D. E. Hoste (London: China Inland Mission, n.d.), 155. 70 R uhy ýolbaşçylyk Aýgytlylyk Gaýragoýulmasyz we aýdyň çözgütler hakyky ýolbaşçyny tapawutlandyrýar. Görnüş alan adam öňdäkini uzakdan görýär, ýöne ýolbaşçy karar kabul etmelidir. Göçgünli häsiýetli adamyň ilkinji derejeli zatlary ýerinde goýmakda howlukmagy mümkin, ýöne ýolbaşçy hemme ýagdaýlary ölçerip — döküp, sagdyn pikirlenmeler esasynda karara gelmelidir. Ruhy ýolbaşçy özüniň Hudaýyň islegi boýunça hereket edýändigine düşünen badyna, nähili netijeleriň boljakdygyna garamazdan, şobada hereket edip başlaýar. Öňde goýlan maksada eýerende, ýolbaşçy hiç haçan töweregine garanjaklamaýar we planlary başa barmadyk ýagdaýynda ulanar ýaly, wariantlary sanamaýar. Hakyky ýolbaşçy şowsuzlygyň günäsini gol astyndakylaryň üstüne asla ýüklemeýär. Ybraýym Sodom we Luty halas etme baradaky wakada özüniň tiz hem aýdyň karara gelip bilýändigini subut etdi (Gelip çykyş 14). Ybraýym özüniň Luta bolan gatnaşyklarynda ruhy ýolbaşçynyň hem işjeň, hem gowşak taraplaryny görkezdi. Özüniň bähbidini asla gözlemän, ol gowy örüleri saýlama hukugyny Luta berdi (Gelip çykyş 13). Şeýle etmek bilen ol özüniň kiçigöwünli takwalygyny görkezdi. Sodom goşunynyň çym — pytrak edilmeginiň netijesinde Luty ýesir edip alanlarynda (Gelip çykyş 14), Ybraýym derrew aýdyň başlangyçlary görkezip, ýegenini halas etmek üçin aýgytly hereketleri etdi. Ol uly batyrlyk bilen duşmana garşy göreşdi we garşydaşynyň artykmaçlyk edýän güýjüniň üstünden ýeňiş gazandy. Ol şeýle etmek bilen öz imanynyň hakykylygyny görkezdi. Мusa özüniň Müsürdäki häkimliginden ýüz öwrende, özüni ýewreý gullary we olaryň paýyna düşen görgüler bilen deňeşdirende, Ysraýylyň ýolbaşçysy boldy (Ýewreýler 11:24–27). Ol bu kararlara dowamly oýlanmalaryň netijesinde gelmedi. Musanyň imany hut şunda hem ýüze çykdy. Resul Pawlus toba eden badyna beren ilkinji soragy: „Ýa Reb! Men näme etmeli?“ (Resullaryň işleri 22:10) diýen sorag bolupdy. Pawlus özüne Mesihiň hudaýlyk tebigaty açylan badyna, Ýolbaşça zerur bolan häsiýetler 71 ikirjiňlenip durman, herekete başlady. Ýagtylyk alan adam öňe gitmelidir. Pawlus öz missiýasynyň nämede jemlenenini bilip, ony ýerine ýetirmäge girişdi. Rimlilere hatyň 11-nji babynda getirilen mukaddesleriň sanawy görnüşi we aýgytlylygy öwrenmäge gaty gowy gabat gelýär. Ol adamlar görnüş aldylar, maksada ýetmek üçin tölemesi gerek bolan bahany hasapladylar, karara geldiler we hereket etmäge başladylar. Taryhyň dowamynda beýik missionerlerem şeýle etdiler. Uilýam Keri Ketteringde görnüş görüp, Hindistana gitme kararyna geldi, ýogsam, munuň ýaly syýahat häzirlikçe aňyrsyna göz ýetmeýän diwaryň gözýetiminde diňe haýbat atyjy bolup görünýärdi. Deýwid Liwingston Dumbartonda görnüş görüp, belli karara geldi, soň ýüze çykan kynçylyklary ýeňip, Afrika ugrady18. Munuň ýaly adamlaryň planyny hiç hili ýagdaýlar bozup bilmez, hiç hili kynçylyklar olary yza çekilmäge mejbur edip bilmez. Ruhy ýolbaşçy karara gelme gerek bolan wagtynda, haýalýagallyk edip durmaz, karara eýýäm gelnenden soň, ikirjiňlenip durmaz. Topragy zond bilen gowşak barlanyňdan, „barlag şarlaryny“ ulanandan, aýgytsyz hereketsizlikden, ýalňyş bolsa-da, çyn ýürekden gelnen karar gowudyr. Gelnen karary ýatyrmak bar bolan ýagdaý bilen ylalaşmagy aňladýar. Gelnen kararlaryň köpüsinde esasy zat näme etmelidigini bilmekde däl-de, gelnen kararyň netijesi bilen ýaşamakdadyr Çarlz Kouman maksadaokgunly adam hökmünde belli bolupdyr. Onuň gözleri mydama bir beýik wezipä dikilgi bolupdyr. Onuň üçin görnüş hereket etme planyndaky ilkinji ädim bolupdyr. Ol nähilidir bir proýekte başlama mümkinçiligini duýan badyna, täze başlangyjyň üstündäki iş doly gidişde gidip başlaýança köşeşmändir. 18 Deýwid Liwingston (1813–1873) ýigrimi ýaşynda pagta egiriji fabrikde işläp başlady, grek dilini, ylahyýeti we medisinany özbaşdak öwrendi. 1840njy ýylda Londonyň Missionerçilik Jemgyýetiniň tabşyrygy bilen Afrika ugrady. 1871-nji ýylda ony „Nýu — Ýork Geraldyň“ žurnalisti Genri Stenli gözläp tapdy. Stenli missionere soňy bilen ganatly sözlere öwrülen: „Doktor Liwingston, meniň pikirimçe…“ diýen ýönekeý sözler bilen ýüzlendi. 72 R uhy ýolbaşçylyk Bir ýaş ýigit kenar goragynda ýaňy işläp başlan wagtynda, öz komandasy bilen tolkunlaryň güýçli möwç almasynda betbagtçylyga uçranlary halas etmeklige gatnaşýar. Çapgyn şemal onuň ýüzüne ýagşyň akymyny ýelmände, ol munuň ýaly gaýly howadan gorkup, kapitanyň ýanyna zordan barýar-da, gygyryp: — Biz hiç haçan yzymyza dolanmarys! — diýýär. Kapitan muňa: — Вize dolanmak gerek däl, ýöne öňe ýüzmäge welin, biz borçludyrys — diýip jogap berýär. Batyrgaýlyk Ýolbaşçylara batyrgaýlyk iň ýokary tertipdäki batyrgaýlyk zerurdyr — olara içki batyrlyk, etiki, köplenç hem, fiziki batyrlyk zerurdyr. Batyrgaýlyk — bu kynçylyklara we howpa duçar bolanda, adamlara özlerini ynamly, gorkusyz hem sustupesliksiz alyp barmaga mümkinçilik berýän aklyň häsiýetidir. Resul Pawlus gorkynyň özüne tanyşdygyny boýun alýar, ýöne gorky ony hiç wagtam, gullukdan saklamady. Ol: „Men size ejizlik we gorky içinde geldim, gaty-da sandyraýardym“ (1 Коrintoslylar 2:3) diýip ýazýar, ýöne onuň Korintosa syýahaty barybir boldy, ol gorkýandygy sebäpli, öýünde galmady. Pawlus, şeýle hem, dürli ýagdaýlarda we dürli çeşmelerden özüne kynçylyklaryň garaşanyny boýun alýar: „Daşarda uruşlar, içimizde gorkular bardy“ (2 Коrintoslylar 7:5). Оl howplary öz başyna getirmedi, ýöne olaryň Rebbe edýän gullugynda päsgelçilik bolmagyna-da ýol bermedi. Маrtin Lýuter adamzat bütin taryhyndaky iň batyr adamlaryň biri bolupdyr19. Ol taglymaty sebäpli ýüze çykan soraglara jogap bermek we garşy çykmalary çözmek üçin Wormsa gitmek üçin ýola düşende: „Siz menden islendik zada garaşyp bilersiňiz, emma gorka we ynanýan zadymy inkär etmä garaşyp bilmersiňiz. Men öz janymy halas etmek üçin gaçmaryn, öz garaýyşlarymy-ha, asla-da inkär etmerin“ diýýär. Dostlary oňa öz üstüne howpuň abanýanyny 19 Burns, Revivals, 181–82, Ýolbaşça zerur bolan häsiýetler 73 duýdurýarlar, köpüsi ony Wormsa gitmezlige yrjak boldular. Emma Lýuter munuň ýaly duýduryşlara gulak gabartmady. „Wormsa gitmeli däl? Ol ýerde arwahlar jaýyň üçegindäki çerepisalardan hem köp bolsa-da, men ol ýere giderdim“20. Lýuter Wormsda imperator Çarlz V-iň sudunyň öňünde duranda, oňa öz işleriniň ýygyndysyny görkezip, öz ýazan zatlaryny inkär etmegi talap etdiler. Lýuter muňa: „Eger maňa Mukaddes Ýazgydan özümiň mamla däldigime ynandyryjy subutnamalary ýa-da esasly, logiki hem aýdyň dellileri getirmeseler, men inkär edip biljek däl, inkär etmerinem, sebäbi aklyň garşysyna gitmek paýhassyzlyk bolýar, bu howpsuz hem däldir“ — diýip jogap berýär. Soň ol sözüniň üstüni ýetirip: „Men şu pikirde galýaryn, başgaça edip bilemok. Hudaýym, maňa kömek et! Omyn“ — diýdi. Lýuter ölmezinden birnäçe gün öň bu güni ýatlaýar: „Şonda men hiç zatdan gorkmadym: Hudaý adama ummasyz batyrlyk berýär“. Неmmeler dogabitdi batyr bolmaýarlar. Käbir adamlar tebigaty boýunça Martin Lýuter ýaly batyr däldir. Ýöne biziň batyrdygymyza ýa utanjaňdygymyza garamazdan, Hudaý ýolbaşçylary batyr bolmaklyga we gorkynyň öňünde müzzermezlige çagyrýar. Eger biziň birimiz hiç zatdan gorkmaýan bolsa, onda munuň ýaly çagyryşyň manysy ýokdur. Ýöne gorkynyň öz durmuşymyzyň bir bölegi bolup durýandygy sebäpli, Hudaý bize özümizi güýçden doldurýan Mukaddes Ruhy berýär. Biz diňe şol güýjüň özümizde hereket etmegine ýol bermelidiris we gorkmaly däldiris. Täze Ähtiň manysy boýunça gapma — garşylykly bolan iki parçasyny deňeşdiriň: „… ýehudylardan gorkularyna gapylary 20 Ibid., 167–68. Lýuteriň Wormsdaky gurultaýda aýdan sözleriniň takyk manysy jedelli bolup durýar. Sanders öz kitabynda, bu neşirde döwrebap taryhy derňewleriň netijeleri ulanylanda, Bernsiň sözlerini getirýär (James M. Kittelson, „The Accidental Revolutionary,“ in Christian History, Issue 34, 16). Lýuteriň beýleki sözleri Bernsiň işinde berlişi ýaly getirilipdir. 74 R uhy ýolbaşçylyk gulp-lap …“ (Ýahýa 20:19) we „Petrus bilen Ýahýanyň batyrlygyny görüp…“ (Resullaryň işleri 4:13). Bu ýerde şol bir şägirtler suratlandyrylýar, olaryň duşmanlaram şol öňki adamlar. Bu iki parçada suratlandyrylýan wakalaryň arasynda näme bolup geçdi? Şägirtleri şeýle üýtgeden waka — bu olaryň üstlerine Mukaddes Ruhuň inmegidi. „Hemmesi Mukaddes Ruhdan doldular“ (Resullaryň işleri 2:4). Mukaddes Ruha şahsyýetimiziň üstünden ygtyýar berlende, biz „gorky ruhuny dälde, güýç“ alýarys (2 Тimoteos 1:7). Batyr ýolbaşçylar ýakymsyz, hatda heläk edijilikli ýagdaýlarada duçar bolanda, özlerini sowukganly alyp barýarlar-da, öz hereketleri ählumumy goldawy almasa-da, ýakymsyzlyklary üstünlige öwürmek üçin aýgytly hereketleri edýärler. Ýolbaşçy mydama adaty adam garşydaşlyklaryna we inisiatiwanyň ýoklugyna gabat gelýär. Ýöne wezipe ýerine ýetirilýänçä, öňe gitmäge batyrlyk kömek edýär. Ýolbaşçydan kynçylykly wagtlarda asudalyga hem batyrlyga garaşylýar. Töweregindäkiler öte geçip, erkini ýitireninde, ýolbaşçylar bellenilen ugur bilen gitmegi dowam etdirýärler. Ýolbaşçylar agyr ýagdaýa salýan yza çekilmeler we weýran ediji ýeňlişler wagtynda, öz yzyna eýerijileriň söweşjeň ruhuny berkidýär. Sanheribiň rehimsiz goşunyna garşy durmak üçin Hizkiýa zerur harby taýýarlyklary gördi, soň bolsa, öz halkynyň ahlak ýagdaýyny berkitmek bilen meşgullandy. Ol Iýerusalimiň ýaşaýjylaryna: „Dözümli we mert boluň. Aşur patyşasyndan gorkmaň, heder etmäň, çünki biziň bilen Bolýan onuň bilen bolýandan has güýçlüdir. Aşur patyşasy ynsan güýji bilendir, emma biziň bilen Hudaýymyz Rebdir. Ol bize ýardam edip, biziň üçin söweşer“ diýdi. „Ýahuda patyşasy Hizkiýanyň sözleriniň halky ruhlandyrandygyna“ (2 Ýyl ýazgylary 32:7,8) Mukaddes Ýazgy şaýatlyk edýär. Ine, güýçli hem netijeli ýolbaşçylyk nämede jemlenýän eken. Ýolbaşça zerur bolan häsiýetler 75 Kiçigöwünlilik Kiçigöwünlilik — ruhy ýolbaşçynyň alamatydyr. Mesih Öz şägirtlerini şol döwrüň gopbam hem şöhratparaz hökümdarlaryndan görelde almazlyga, özlerini başgalaryň hyzmatkäriniň ýerine goýmaklyga çagyrýar (Мatta 20:25– 27). Gadymda bolşy ýaly, biziň günlerimizde-de, işewür hem syýasy gurşawlarda kiçigöwünlilik asla meşhur däldir. Ýöne bu babatda biynjalyk bolmaň! Ruhy ýolbaşçy dünýewi öwünjeňligiň we özüni mahabatlamanyň arasynda Hudaýa pida edijilikli gulluk etmäniň we Onuň göwnüne ýaramanyň gizlin ýodasyny tapýar. Biz dilewarlyk zehininiň we döwürdeşleriniň günälerini paş etmesiniň arkasyndan Ýahýa Çokundyryjyny köplenç beýik wagyzçy hasaplaýarys. Onuň sözleri gulaga ýaramaýardy we ygtyýara eýe bolan köp adamlaryň gizlin maksatlarynyň üstüni açýardy. Ýöne onuň hakyky beýikligi özüniň: „Ol ulalmalydyr, men kiçelmelidirin“ (Ýahýa 3:30) — diýen tükeniksiz akyldar sözlerinde açylýar. Ýahýa Çokundyryjynyň hakyky roly hut şu sözleriň üsti bilen biziň öňümizde aýdyň durýar. Ýolbaşçynyň kiçigöwünliligi ýyllar boýy ösmelidir; beýleki gylyklar bilen prinsipler hem, edil şunuň ýaly ulalmalydyr. Resul Pawlusyň kiçigöwünliliginiň ösüşine üns beriň. Ol öz gullugynyň başynda: „…men resullaryň iň kiçisi, resul adyny almaga hem mynasyp däldirin…“ (1 Korintoslylar 15:9) diýýär. Birazrak wagtdan soň, eýýäm ol özüni „mukaddesleriň iň ähmiýetsizi“ (Еfesliler 3:8) diýip atlandyrýar. Pawlus ömrüniň ahyrragynda Mesihiň rehimi hakda we özüni haýsy ýerde goýýandygy hakda öz pikirini aýdýar: „… Mesih Isa günäkärleri halas etmek üçin dünýä geldi… Ol günäkärleriň iň erbedi mendirin“ (1 Тimoteos 1:15). Uilýam Lou özüniň nusgawy eserleriniň birinde şeýle ýazýar: Goý, her gün gündizine kiçigöwünlilik bolsun: öz ýakynlaryňyzyň ähli ejizliklerine we ýalňyşlyklaryna geçirimli boluň, olaryň kemçiliklerini örtüň, ýeten 76 R uhy ýolbaşçylyk derejelerine hormat goýuň, gowy ýerlerini öwüň, eger olar kömege mätäç bolsalar, olara kömek ediň, üstünliklerine şatlanyň, şowsuzlyklaryna duýgudaşlyk bildiriň, olaryň dostlugyny kabul ediň, erbet hereketlerini görmäň, erbet pikirlerini bagyşlaň, hyzmatkärlere hyzmatkär boluň, jemgyýetde iň pes derejäni eýeleýänleriň derejesine çenli peseliň21. Bir gezek Samýuel Brengl „beýik doktor Brengl“ hökmünde tanyşdyrylanynda, ol öz gündeligine şeýle bellik edýär: Еger men olaryň gözlerine beýik bolup görünýän bolsam, Reb Özüniň merhemeti bilen maňa özümiň Rebsiz nähili pes zat bolup durýandygymy gaty gowy düşündirýär, şeýdip, Ol maňa öz nazarymda ähmiýetsiz bolup galmagyma kömek edýär. Ol, dogrudanam, meniň üstüm bilen işleýär. Bu işiň Onuň zähmetidigini, zähmetiň tamamlanmagynda özümiň hiç hili tagallamyň ýokdugyny gözden salmazlyk meniň üçin örän wajypdyr. Palta özüniň agaçlary çapanyna öwnüp bilmez, sebäbi agaç çapyjy adam bolmasa, ejizligine galardy. Agaç çapyjy palta ýasaýar, ony ýiteldýär we onuň bilen agaç çapyp başlaýar. Ol paltany bir gyra oklan badyna, palta ýöne bir peýdasyz demir bölegi bolup galýar. Men muny hiç haçan ýatdan çykarmak islemeýärin!22 Biziň günlerimizdäki ruhy ýolbaşçy — bu kimdir biriniň kömekçisi hökmünde höwes bilen zähmet çekýän ýa-da başga birine öňde goýan maksadyna ýetmäge kiçigöwünlilik bilen kömek edýän adamdyr. Hytaýda zähmet çeken 21 22 Uilýam Lou (1686–1761) — özüniň mistik garaýyşlary bilen tapawutlanýan mesihi awtory. Ol hemme zatdan-da, özüniň 1728-nji ýylda ýazan: „Päk ahlakly we mukaddes durmuşa aýgytly çagyryş“ kitabynyň awtory hökmünde bellidir (A Serious Call to a Devout and Holy Life). C. W. Hall, Samuel Logon Brengle (New York: Salvation Army, 1933), 275. Ýolbaşça zerur bolan häsiýetler 77 Robert Morrison şeýle ýazypdyr: „Biziň missiýalarymyzyň uly ýalňyşlygy, meniň pikirimçe, hiç haýsymyzyň ikinji bolmak islemeýändigimizdedir“23. Ak ýüreklilik we açyklyk Resul Pawlus özüniň şowsuzlyklary we üstünlikleri hakda açyklyk bilen gürrüň berýär. Olara biziň hemmämiz öýkünip bilýän däldiris. Ol imana gelmezinden öň, Hudaýa çyn ýürekden gulluk etdi (2 Тimoteos 1:3), onda-da, özüne mahsus bolan açyklyk bilen. Soňrak ol: „… Hudaýdan bolup, Hudaýyň huzurynda Mesihe baglylykda janypkeşlik bilen gepleýäris“ (2 Коrintoslyar 2:17) diýip ýazýar. Ýolbaşçynyň bu häsiýetleri Ysraýyl üçin Hudaýyň kanunyna giripdi (Kanun taglymaty 18:13). Hudaý Öz halkynyň açyk bolmagyny, dogruçyl häsiýetli bolmagyny, galplykdan we aldawçylykdan azat bolmagyny isleýär. Üstünlikli bolan bir telekeçi beren interwýusynda: „Eger menden iň ýokary derejeli ýolbaşçy üçin iň wajyp häsiýetiň nämedigini sorasalar, men şahsy açyklygy ýa-da gönümelligi aýdardym“. Ruhy ýolbaşçynyň öz wadalarynda hakykatçyl bolmalydygy, öz borjuna wepaly, pul meselesinde dogruçyl, öz gullugyna berlen we başgalar bilen gürrüňdeşliginde açyk bolmalydygy gürrüňsizdir. 23 Robert Morrison (1782–1834) Kanton şäherindäki (Guançžou) Ost — Ind kompaniýasynda terjimeçi bolup işledi. Ol Mukaddes Kitaby kanton dialektine terjime etdi we Hytaýda ýigrimi bäş ýyllap imana gelen köp sanly hytaýlylar bilen bile zähmet çekdi. 9 — NJY BAP. Ýolbaşçyda ýene nähili häsiýetler bolmaly Şonuň ýaly, ýygnagyň hyzmatçylary hem hormatly, ikidilli däl, köp şeraba höwessiz, haram gazanç etmeýän, sap wyždan bilen imanyň syryny saklaýan adamlar bolmalydyr. Bular hem öňürti synalsyn, onsoň, müýnsüz bolsalar hyzmat etsinler. 1 Тimoteos 3:8–10. Degişmeçillik Biziň degişmeçilligimiz — bu, çeniňi bilmegi bes etmän, ösdürmesi gerek bolan duýgudyr. Sagdyn degişmeçillik, gowy degişmeler atmosferany gowşadyp, kyn ýagdaýlardan çykalga tapmaga kömek edýär. Gürrüňdeşlikde ýüze çykan dartgynlylykdan gaça durup, hemme zady ýerli — ýerine getirmek üçin ýolbaşçylar mundan peýdalanmalydyrlar. Samýuel Jonson her gün gülki üçin birazrak wagt goýmalydygyny maslahat beripdir. Beýik apologet, arhiýepiskop Ueýtli: „Bize diňe bir aklyň tarp ýerini işläp bejermek däl-de, eýsem, şatlykly duýgularyň topragyny hem işläp bejermek gerek“ diýip ýazypdyr. Аgnes Striklend: „Bu dünýäde şonsuz oňup bolmajak zatlaryň sanawynda esasy gowy işlerden soň, derrew gülki bilen şatlanmaklyk gelýär“ diýýär1. Çarlz Sperjen wagyz eden wagtynda degişmä ýol bereni sebäpli ýazgaranlarynda, gözlerini uçganakladyp: „Eger öz 1 Quoted in C. W. Hall, Samuel Logan Brengle (New York: Salvation Army, 1933), 278. Samýuel Jonson (1709–1784) iňlis şahyrydy, oçerkleriň awtorydy we leksikografdy. Onuň „Iňlis diliniň sözlügi“ (1747) asyryň dowamynda standart hasaplanyldy. Ýolbaşçyda ýene nähili häsiýetler bolmaly 79 içimde näçe degişmäni saklaýanymy bilsediňiz, onda siz meni diňe öwerdiňiz“ diýip jogap berýär. Soňrak ol bu meselä degip geçende: „Meniň wagyzlarymda diňleýjileri ýylgyrmaga ukyply edýän käbir zatlar bar, ýeri, bolanda näme? Wagyzçy ýylgyrmany günä hasaplap boljakdygyna doly ynamly bolup bilmez, ýöne her näme-de bolsa, ýarym sagatlap irkilmä alyp barmagyň bir minutlyk gülki döretmekden az jenaýat däldir diýip çaklamak bolar“ — diýip ýazypdyr. Helmut Tilik şeýle ýazýar: „Gözüň töwereginde gülki sebäpli dörän gasynlar, bir zatda ünsi jemlemeler we kimdir biriniň aladasyny etme sebäpli döreýän gasynlar ýaly, imanyň alamaty bolup durmaýarmy? Eýsem, biziň tebigatymyzyň diňe agras tarapy çokundyrylma alýarmy? Gülkini diňe butparazlaryň paýyna düşen zat hasaplamak bolýarmy? … Gülkini mukaddes ýerden meýhanalara, gijeki klublara we toý dabaralaryna kowanda, ýygnak gaty ýalňyşýar“2. Degişmeçillik — bu missioneriň durmuşyndaky gymmatly we ajaýyp bezegdir. Dogrudanam, ýolbaşçyda degişmeçilligiň bolmazlygy onuň çynlakaý kemçiligi bolup biler. Bir missioneri Şwesiýadan Hindistana gaýdyp gelmezlige yrjak bolupdyrlar, sebäbi ol ýer örän yssydy. — Gulak as, ol ýerde kölegede 120 gradus!* — Bolanda näme? — diýip, şwed asuda jogap berýär. — Men mydama kölegede bolmaly bolýaryn. *Farengeýtiň şkalasy göz öňünde tutulýar: Farengeýtiň 120 gradusy takmynan 40°С. — Terjimeçiniň belligi. А. Ýe. Norriş, Hindistandaky missioner, şeýle diýýär: 2 Helmut Thielecke, Encounter with Spurgeon (Philadelphia: Fortress, 1963), 26. Çarlz Goddon Sperjen (1834–1892), on dokuzynjy asyryň iň meşhur wagyzçylarynyň biri. Ol otuz iki ýylyň dowamynda Londondaky „Metropol çadyry“ ýa-da „Paýtagt ybadathanasy“ ýygnagynyň ruhy çopany boldy. 80 R uhy ýolbaşçylyk Men hiç haçan degişmeçil häsiýeti bolmadyk ýolbaşça gabat gelmedim. Bu ýagdaýlara garamazdan, özüňe gapdaldan seretme, hemme zady başga perspektiwada görme we bolýan zatlaryň üstünden gülme ukybydyr. Bu juda ajaýyp goraýyş klapanydyr! Eger sizde Rebbe şatlanmaklyk we şol şatlygyň gürrüňsiz hemrasy bolan degişgenlik bolmasa, adamlary uzaga alyp gidip bilmersiňiz3. Duglas Tornton köplenç adamlary özüniň ýüregine düweninden köp güldüripdir. Onda iki meňzeş nakyly ýa-da idiomany bir edip garyşdyrýan gaty gowy endigi bolupdyr. Bir gezek ol dostlarynyň ýanynda öz elinde mydama iki kirişiň bolýandygyny aýdýar. Muňa onuň dostlary gülýärler-de, özünde, dogrudanam, ýaý üçin ätiýaçlyk kartyň ýanynda bolýanmydygyny soraýarlar*. Şunuň ýaly zatlar komitetleriň ýygnaklarynyň dartgynly atmosferasyny janlandyryp, sagdyn gülki döredýär. *Bu ýerde iki sany iňlis idiomasynyň garyşmasy boldy: „onda mydama ýeňiniň içinde ýene bir kart bardyr“ (“onda mydama ätiýaçlyk warianty bar“ diýen manyda, „ol wagty gelýänçä, bir zat gizleýär“) we „onuň ýaýynyň iki kirişi bar“ (“onuň iki mümkinçiligi bar“ manysynda; adatça saýlawyň kynlygy göz öňünde tutulýar).— Terjimeçiniň belligi. F. J. Hallett ýygnagyň hakyky durmuşynda inçe degişmäni Hudaýyň merhemetini aýdyň duýmaklyk bilen utgaşdyrýan ýolbaşçynyň has üstünlikli bolýanyny özüniň ýarym asyrlyk tejribesine esaslanyp aýtdy. Dergişme wagyzlara ýitilik, gaýtalanmazlyk we dilewarlyk berdi. Beýik wagyzçylaryň biri hakda gürrüň edenlerinde, onuň diňleýjileriniň ünsüni gowuja çekmek üçin tagamlandyryjy hökmünde degişmäni ulanandygyny aýdýarlar. Käwagt onuň auditoriýasyny gülki partlamalary sandyradýardy, 3 A. E. Norrish, Christian Leadership (New Delhi: Masihi Sabiyata Sanstha, 1963), 28. Ýolbaşçyda ýene nähili häsiýetler bolmaly 81 ýöne mukaddes hakykatlaryň üstünden hiç haçanam gülünmeýärdi. Ol degişmeden soň, derrew haýsydyr bir beýik zat baradaky gürrüňe geçýärdi. Onuň degişmesi hiç wagtam, ýeňilkellelige alyp barmady. Haýsy hem bolsa bir degişmäniň ýerliklidigini ýa däldigini anyklamak üçin özümiziň degişmä erk edýänimiz ýa-da degişmäniň bize erk edýändigi hakda oýlananyňa degýändir. Latynoamerikan Missiýasynyň general direktory Kennet Streken barada: „Onda diýseň gowy degişgenlik bardy, ýöne onda haçan, nirede we nädip degişmelidigini duýma duýgusy hem bardy. Ol degişmäniň ýerliklidigini ýa däldigini kesgitläp bilýärdi, şol sebäpdenem, onuň degişmeçilligi onuň doly ygtyýary astyndady“4 diýýärler. Gahar Bu ýalňyşlyk dälmidir? Ýolbaşça gaharlanmak nämä gerek? Dogry, Isa Özüne gaharlanmaga rugsat etdi, eger bizem gahary dogry ulanýan bolsak, onda biz Onuň wepaly şägirtleridiris. Markusyň Hoş Habarynda Isanyň gudrat görkezmezinden öňürti, „töweregindäkilere gahar bilen bakandygy“ (Мarkus 3:5) ýazylýar. Mukaddes gahar söýginiň gürrüňsiz doldurgyjydyr. Bularyň ikisem Hudaýyň tebigatynyň bir bölegidir. Isanyň eli guran adama bolan söýgüsi Onda onuň sagalmagyna garşy bolanlara gahar döretdi. Isanyň Hudaýyň ybadathanasyna bolan söýgüsi Onuň ybadathanany „garakçylaryň sürenine“ öwren satyjylara hem alyjylara gaharlanmagyna sebäp boldy (Мatta 21:13). Веýik ýolbaşçylar — wakalaryň gidişini üýtgedenler we taryha öz täsirini ýetirenler — Hudaýy biabraý edýän we ejizleri gul edýän adalatsyzlyga we kemsitmelere çydamsyz bolupdyrlar. Uilýam Uilberfors Angliýada gullary azat etmek 4 Latin American Evangelist, May-June 1965. 82 R uhy ýolbaşçylyk we gul söwdasyny ýatyrmak üçin mümkin bolan we mümkin bolmadyk zatlaryň hemmesini etdi. Ol hereket edýän tertibe, dogrudanam, gaharlanypdyr. F. U. Robertson belli bir zat üçin gaharlananda, öz ýagdaýyny suratlandyrýar: „Meniň ganym bir pursatda tutaşyp barýan oda öwrüldi, şonda men özümde gazaply kuwwat duýdum: men ýalançyny we gorkagy ebedi jeza höküm edýändigimi bildim, muny bilenime-de begendim“5. Маrtin Lýuter „özünde gahar gaýnap joşýança, hiç wagt hiç zady gowy edip bilmändigini, emma soň welin, islendik zady edip bilendigini“ aýdýar. Ýöne mukaddes gahary hyýanatçylykly ulanmaklaram mümkin. Gaharlanýanlaryň köpüsi özleriniň pese düşmesiniň başlangyjy bolmaga gahara ýol berýärler. Ýepiskop Batler gaharyň günä öwrülýän alty şertini belleýär: • Öýke ýa-da ýigrenç duýgusyny döretmek üçin biz özümiziň göwnümize degenlerini ýatlanymyzda; • Pikirimizde göwnümiziň agyrdylmasy hakykatyndakysyndan has güýçli bolanda; • Hiç kim bize hakyky ýamanlygy etmedik bolsa-da, göwün agyrysyny we oňaýsyzlyk duýanymyzda; • Öjükme özümize erk edip bilmez ýaly ýagdaýa baryp ýetende; • Başgalaryň göwnüni agyrdyp, özümiziň ar alma teşneligimizi kanagatlandyranymyzda; 5 Robert E. Speer, Christ and Life (New York: Revell, 1901), 103. Fredrik Uilýam Robertson (1816–1853) 1840-njy ýylda Iňlis Ýygnagynda ruhy derejä bagyş edildi. Soň Braýtonyň garyp işçi ilatynyň arasynda tanymal wagyzçy boldy. Uilýam Uilberfors (1759–1833), (ozal ýatlanylyp geçildi) Britan parlamentiniň agzasy bolup durýar. Onuň köp uly telekeçileri garşy çykmaga mejbur eden işleri ahyrsoňunda gulçulygy we gul söwdasyny gadagan edýän kararlaryň çykarylmagyna alyp bardy. 1804nji ýylda ol Britan we Daşary ýurt Mukaddes Kitap Jemgyýetini esaslandyrmaga kömek etdi. Ýolbaşçyda ýene nähili häsiýetler bolmaly 83 • Öz günälerimiz sebäpli aşa biynjalyk bolup gaharlanyp, bu duýgulary töweregimizdäkilerde görýän günälerimize biygtyýar geçirenimizde6. Resul Pawlus Zebur 4:4-de berlen maslahaty gaýtalap: „Gaharlanyň, ýöne günä etmäň“ (Еfesliler 4:26) — diýýär. Munuň ýaly gahar tekepbir bolmaýar we siziň şu pursatda duýýan agyryňyza esaslanmaýar. Munuň ýaly gahar günä getirmez ýaly, ol Hudaýy şöhratlandyrmaga gönükdirilen bolup, hakykata we arassalyga jan etmeden syzyp çykmalydyr. Sen Rebbiň işi üçin Gahardan dolma çagyrlansyň Seni, günäniň guluny, Gahar, güýçli meýil We batyrlaryň paýhassyz göçgünliligini duýmaga Кim iterdi? Аwtory näbelli Sabyrlylyk Ruhy ýolbaşçy ummasyz sabyrlylyga eýe bolmalydyr. Ioann Zlatoust sabyrlylygy ähli ýagşylyklaryň koroly hökmünde atlandyrypdyr. Edil sabyrly adam ykbala doly tabyn bolup, ýarym ukuly ýagdaýda bolýan ýaly, biziň sabyrlylyk hakda passiwlik görkezme ýaly pikir edýän gezeklerimizem az bolmaýar. Ýöne munuň ýaly sabyrlylyga munuň ýaly düşünmeklik Mukaddes Kitapda aýdylanlaryň esasynda düzedilişe mätäçdir. Barklaý sabyrlylyk hakda gürrüň berilýän ýer bolan Petrusyň ikinji hatynyň bir parçasyny öwrenýär (2 Petrus 1:6): 6 Şol ýerde, 104. Başdaky tekst üýtgedilen. Jozef Batler (1692–1752), iňlis ýepiskopy, özüniň „Diniň analogiýasy“ atly kitabynyň arkasyndan meşhurlyk aldy. Bu kitap on sekizinji asyrda mesihilik ynamyny goraýan iň gowy eser bolsa gerek. 84 R uhy ýolbaşçylyk “Sabyrlylyk“ hökmünde terjime edilen söz hiç haçanam el gowşuryp oturyp, bolup geçýän zatlary ýöne bir çydamlylyk bilen geçirýän adamy aňlatmak üçin ulanylmandy. Ol synaglar wagtynda ýeňişli çydamlylygy we ruhuň güýjüni göz öňünde tutýar. Gürrüň mesihilik çydamlylygy, durmuşyň özümize edip biljek zatlarynyň hemmesini mertlik hem batyrlyk bilen kabul etme, hatda iň agyr ýagdaýlarda-da, nobatdaky ädimi üstünlige ýetmeklige öwürme ukyby hakda barýar. Adamy öwrülişik pursatyny ýeňip geçmäge we ýan bermezlige, şeýle hem, görünmeýän zady mydama şatlyk bilen garşy almaga ukyply edýän bu ukyp hemme zada batyrlyk hem dabaralylyk bilen döz gelýär7. Sabyrlylyk adam aragatnaşyklary ulgamynda iň agyr synaga duçar edilýär. Resul Pawlus Ýahýa Merkus bilen iş salşanda, sabryny ýitirdi. Hadson Teýlor bir gezek: „Özümiň bil baglan adamlarym başarjaňsyzlygy we hiç zat edip bilmeýänligi bilen haýran galdyran, özüme erk etme synagy bilen göreşmeklik maňa hemmesinden agyr düşýär. Erkiňi ýitirmegiň hiç hili peýdasy ýok, diňe sabyrlylyk bilen ýagşylyk kömek edip bilýär. Ýöne, barybir, özüňi saklamak juda kyn düşýär“ — diýip boýun aldy8. Ençe ýolbaşçylar Hadson Teýloryň suratlandyran içki göreşini başdan geçirmeli boldy. Ýöne Tomasyň ynamsyzlygynyň, Petrusyň durnuksyzlygynyň we Iudanyň dönükliginiň garşysyna biziň Rebbimiz hakyky çäksiz sabyrlylygy we täsin erk etmäni görkezdi. 7 8 William Barclay, Letters of Peter and Jude (Edinburgh: St. Andrews, 1960), 258. Ioann Ylahyýetçi (347 –407), ýokarda agzalyp geçilen bu gullukçy ýygnagyň irki atalarynyň biridir. Ol on ýylyň dowamynda monah hem terkidünýä boldy. Soň bolsa, Antakiýada dýakon we ruhany gullugyny alyp bardy, ondan soň, Konstantinopolda patriarh boldy. Ol ýamanlyga we ýokarky dindarlara we ýokary wezipeli adamlara garşy wagyz edeni üçin sürgüne goýberilýär. J. C. Pollock, Hudson Taylor and Maria (London: Hodder & Stough-ton, 1962), 35. Ýolbaşçyda ýene nähili häsiýetler bolmaly 85 Ýolbaşçy öz yzyna eýerijilerden uzaga gaçmaga dyrjaşmazlyk bilen, şeýle edip hem, olary özlerine bolan ynamdan mahrum etmek bilen özüniň sabyrlylygyny görkezýär. Öňde bolsa-da, ol barybir beýlekiler özüni görer ýaly, özlerini öňe çagyrýan sesini eşider ýaly derejede ýakynlykda bolýar. Onuň özi ýanyndakylaryň ejizliklerine düşünmez ýaly we olary ruhlandyrmaga çalyşmaz ýaly derejede güýçli däldir. Resul Pawlusyň ýazyşy ýaly: „biz, güýçlüler, ejizleriň ejizliklerini götermelidiris“ (Rimliler 15:1). Ejizlere sabyrsyzlyk bilen garaýanlar adamlara ýolbaşçylyk etmekde üstünlik gazanyp bilmez. Biziň güýjümize ylgaýanlar üçin bellän aralygymyz däl-de, olara ýakynlygymyz, yza galýanlar üçin haýalrak ylgama ukybymyz, olara tizleşmäge we pellehana çyzygyndan geçmäge kömek etmäge çalyşmamyz şaýatlyk edýär. Ernest Gordon öz kakasy A. J. Gordony: „Tankydy we garşy çykmalary ol jogaply aýyplamasyz garşy alýardy“ — diýen sözler bilen suratlandyrýar9. Biz buýrugyň däl-de, garaýyşlaryň kömegi bilen ýolbaşçylyk edenimizde, sabyrlylyk diýseň wajypdyr. Ýolbaşçylar doly hukuk bilen hemmelere mümkin boldugyça işleriň planyny işläp düzmäge gatnaşyp, aňry ýany bilen özbaşdak karara gelmäge mümkinçilik berýän sungaty öwrenýärler. Köplenç ýolbaşçynyň teklip eden proýekti diňe umumy ylalaşyk bilen tassyklanylmalydyr, şonuň üçin ýolbaşçy tutuş komanda karara gelmäge taýýar bolýança, sabyrlylyk bilen garaşmaga borçludyr. Ine, D. E. Houstda bir ajaýyp ýolbaşçy hakda nähili ýatlamalar galypdyr: Men bu meseleler çözülende, Hadson Teýloryň özümde galdyran täsirini hiç haçan ýatdan çykarmaryn. Ony gaýta — gaýta öz tekliplerini düýpli gaýtadan işlemäge ýa-da aýgytly garşy çykmalara duş gelen sagdyn hem peýdaly proýekt-lerden el çekmäge mejbur edipdirler… Soňrak onuň sabyrlylygyna we dogalaryna jogap hökmünde, şol proýektleriň köpüsi barybir amala aşdy10. 9 10 Earnest Gordon, A. J. Gordon (London: Hodder & Stoughton, 1897), 191. Phyllis Thompson, D. E. Hoste (London: China Inland Mission, n.d.), 158. 86 R uhy ýolbaşçylyk Dostluk söýüjilik Ýolbaşça dostlaryna we dostlarynyň näçe sanydygyna seredip baha bermek bolar. Şu ugurdan peýdalanyp, resul Pawlusda dost tapynmaga ajaýyp ukybyň bolandygyny bilmek bolýar. Ol diýseň alçak adam bolupdyr. Onuň Timoteos bilen gatnaşyklary — dürli nesliň adamlarynyň arasyndaky dostlugyň nusgasydyr. Pawlus bilen Lukanyň dostlugy — deň-duşlaryň arasyndaky dostlugyň nusgasydyr. А. B. Simpson özüniň dostluk söýüjiliginiň arkasyndan çyn ýürekden çykan aşaky sözlere mynasyp bolupdyr: „Onuň ýolbaşçylyk zehininiň iň beýik bezegi özüniň hemmeleriň dosty bolandygyndady. Ol ýanynda duran adama bolan söýgüden doly bolýardy, ol bütin adamzady söýýärdi“11. Dawudyň öz töweregine batyr, özi üçin ölmäge taýýar adamlary ýygnap bilme ukyby onuň ýolbaşçy bolmagynyň girewi boldy. Ol adamlar oňa şeýle ynam hem wepalylyk bilen ýakynlaşdylar welin, hatda Dawudyň ýarym söz bilen aýdan islegem, olar üçin buýruk boldy (2 Şamuwel 23:15–17). Оlar Dawut üçin ölme kararyndan doludylar, sebäbi Dawudyň hem özleri üçin ölmäge taýýardygyny gaty gowy bilýärdiler. Resul Pawlusyň hem, wepaly dostlary bardy. „Täze Ähtde Pawlusdan başga hiç kim ganym duşmanlary beýle köp gazanmady, ýöne dünýäde gowy dostunyň bardygyny aýdyp, az adam öwünip bilýär. Olar ony şeýle gysyp gurşap aldylar welin, biziň olaryň her biriniň şahsyýetini gözden sypdyrmagymyz mümkin, sebäbi olar özleriniň wepalylygyna siňip gidýärler“12. Hawa, Pawlusyň rehimi bilen onuň dostlary Mesihiň hatyrasyna her hili howplara sezewar boldular, şeýle-de bolsa, olar onuň özlerini söýýändigine asla şübhelenmän, yzyna höwes bilen düşdüler. Resul Pawlusyň hatlary gyzgyn, minnetdarlyk duýgularyna we öz dostlaryna bolan çyn ysnyşykdan doly. 11 12 A. E. Thompson, The Life of A. B. Simpson (Harrisburg: Christian Publications, 1920), 204. H. C. Lees, St. Paul’s Friends (London: Religious Tract Society, 1917), 11. Ýolbaşçyda ýene nähili häsiýetler bolmaly 87 Ýolbaşçylar adamlara özlerinde bar bolan iň gowy zatlary ulanmaga kömek etmelidirler. Bu ýerde dostlukly gatnaşyklar jikme — jik delillerden we berk logikadan has täsirlidir. Jon R. Mott ýolbaşçylary „ýüregiň kömegi bilen dolandyrmaga çagyrypdyr. Şahsy deliller we adam garaýyşlarynyň beýleki usullary ejiz gelende, hoşniýetli, çyn ýürekden bolan dostluga bil baglaň“. Robert A. Jeffi Hoş Habary wagyz etmek üçin Wýetnamy açmakda wajyp roly oýnady. Ol özüniň üstünlikleriniň aglaba bölegi üçin ähli meşhur ýolbaşçylaryň eýe bolan häsiýetine borçludyr: „Dostlukly ysnyşygyň ýerini hiç zat tutup bilmez… Ösen akyl hem tutup bilmez. Mukaddes Kitaby bilmekligem ýeterlik däldir. Jeffri adamlary olaryň özleriniň bähbidi üçin söýüpdir. Ol jynsyna hem derisiniň reňkine garamazdan, islendik adamyň ýanynda höwes bilen bolupdyr“13. On dokuzynjy asyryň ahyrlaryndaky iňlis wagyzçysy Çarlz Sperjeniňki ýaly beýik şöhraty mesihi ýolbaşçylarynyň az sanlysy gazanyp bilipdir. Onuň terjimehalynda „özüniň adaty kejirligi sebäpli, şertsiz abraýdan peýdalanman — ýogsam, ol özboluşly häsiýetlidi — eýsem, ykrar edilen gymmaty sebäpli peýdalanandygy görkezilipdir. Töweregindäkiler onuň abraýynyň öňünde baş egipdirler, sebäbi onuň aňyrsynda akyldarlyk bilen adamlara ysnyşyk durdy“. Çarlz Spenjenden, Dawutdan ýa-da Pawlusdan uly Bolan Öz yzyna düşenlere dostluk söýüjiligiň we ysnyşygyň kömegi bilen ýolbaşçylyk etdi. Ol hakda: „Özüniňkileri bu dünýede nähili söýen bolsa, Ol olary iň soňky deme çenli hem hut şonuň ýaly söýdi“ (Ýahýa 13:1) — diýilýär. Aslyýetinde, Petrus Isanyň çäksiz söýgüsine perişan ýürek bilen jogap berdi: „Ýa Reb, Sen ähli zady bilýänsiň, Seni söýýänimi-de bilýänsiň“ — diýip boýun aldy (Ýahýa 21:17). 13 A. W. Tozer, Let My People Go (Harrisburg, Pa.: Christian Publications, 1957), 36. 88 R uhy ýolbaşçylyk Takt (sypaýyçylyk) duýgusy we diplomatiýa sungaty “Takt“ sözi „galtaşma“* manysy bolan latyn kökli sözden gelip çykýar. Syzmaklyk — bu galtaşma arkaly duýma ukybydyr. Adamlar bilen gatnaşyklarda takt — bu göwnüne degmän, mydama nähili söz aýtmagyň zerurdygyny ýa-da ýönekeý bolmadyk ýagdaýda nähili jogap bermelidigini duýup, adamlaryň ýumşak ugruny tapma ukybydyr. *Türkmen dilinde latyn sözüniň manysy „taktly“ sözünde saklanyp, giň manysynda „duýgurlyga dahyly bolany“ aňladýar. — Terjimeçiniň belligi. Diplomatiýa — bu kyn ýagdaýlarda, aýratynam, dürli medeniýete degişli iki adamyň, dürli nukdaýnazary bolan adamlaryň arasynda has-da, kyn ýagdaýlary üstünlikli tamamlama başarnygydyr. Ýolbaşçy garşydaş garaýyşlary hiç kimiň göwnüne degmän, ýöne öz prinsiplerinden hem yza çekilmän, ýaraşdyrmagy başarmalydyr. Ol pikirinde özüni başga adamyň ýerine goýup, onuň pikirlerine we ýüreginde nämeleriň bardygyna düşünmäge, soň hem, özüniň ähli şahsy isleglerini taşlap, özüni beýlekini kanagatlandyryşy ýaly alyp barmaga ukyply bolmakdyr. Bu ukyby öwrenmek bolýar, ony ösdürmek gerek. Belli bir derejede her kimiň hukugy saklanar ýaly, şol bir wagtyň özünde-de, hemme zat parahatçylykly çözgüde alyp barar ýaly, ýolbaşça garşydaşlyklary şeýle çözme ukyby gerekdir. Munuň üçin ilki bilen adamlaryň näme duýýandyklaryna we olardan nähili hereketlere garaşmak bolýandygyna düşünmek gerek. Ýeşuwa wada berlen ýurdy Ysraýyl taýpalarynyň arasynda paýlanda, ajaýyp takt duýgusyny görkezdi. Nädogry ädim milletiň şonsuzam yraň atyp başlan birligini aňsatlyk bilen çym — pytrak edip bilerdi. Ýeşuwa hem aýgytly, hem adalatly hereket etmek zerurdy. Ruben we Gat taýpalary özleriniň gurbanlyk sypasyny gurup, şeýle etmek bilen raýatlyk urşuny turzara gelenlerinde, Ýolbaşçyda ýene nähili häsiýetler bolmaly 89 Ýeşuwa ýene taktlylyk görkezdi. Ýeşuwada Hudaýdan öwrenen akyldarlygy bardy. Hudaý bilen ýörmeklik onda diplomatiýa sungatyny ösdürdi, şonuň üçin ol gerek däl bolan gandöküşiklikden gaça durup, halkyň abadançylygyna tarap ýol açdy. Uilýam Keri doly düşünmezlik derejesinde ajaýyp diplomat bolupdy. Onuň işdeşleriniň biriniň şaýatlygyna görä, „ol öz abraýyny öňe sürmezden, beýlekiler özleriniň oňa baglydygyny duýmaz ýaly edip, adamlara ýolbaşçylyk etmekdäki ajaýyp sungata eýedi. Bu zatlaryň hemmesi Keri tarapdan haýsy hem bolsa bir herekete kakdyrma hem bolman geçýärdi“14. Ruhlanma güýji Başgalary gulluga ruhlandyrmak we pida edijilik — Hudaýyň hakyky ýolbaşçysyny tapawutlandyryjy alamatdyr. Töweregindäkiler üçin ol ýagtylyk bolar. Mysal üçin, Çarlz Koumanyň özi köp zähmet çekdi, ýöne ol başgalary-da, özi ýaly janypkeşlikli işlemäge-de ruhlandyryp bilýärdi. Onuň okgunlylygy we tutanýerliligi, şeýle hem, ruhlanmasy ýokuşagandy15. Ruhy çopan Hsi Hytaýda öz döwründäki hakykatdan beýik bolan ýolbaşçylaryň biridi. Adamlary ruhlandyrma ukyby onda adatdan daşary ösendi. Ruhy çopan Hsiniň dostlarynyň biri onuň ruhlandyryjylygyny şeýle suratlandyrýar: „Onuň bu babatdaky güýji haýran galdyryjydy. Ol hiç hili tagalla etmezden, doly tebigy ýagdaýda, töweregindäkileriň hemmesini üwrän ýaly bolýardy. Adamlar uýgunlaşma ýagdaýda onuň yzyna düşýärdiler, oňa ynanýardylar. Mundan başga-da, ol başarjaňlygyň, täsin gaýratyň we inisiatiwany öz üstüne almanyň adatdan daşary güýjüne eýedi. Onuň ýanynda duranda, hiç kimem durmuş idealyna we mesihiniň gullugyna düýbünden täze garaýyşly bolman bilmeýärdi“16. 14 15 16 S. P. Carey, William Carey (London: Hodder & Stoughton, 1923), 256. Lettie B. Cowman, Charles E. Cowman (Los Angeles: Oriental Missionary Society, 1928), 269. Mrs. Hudson Taylor, Pastor Hsi (London: China Inland Mission, 1949), 164, 167. 90 R uhy ýolbaşçylyk Şunuň ýaly ukyp Nehemýada bardy. Ol Iýerusalime gelende, ysraýyllylar aşa sustupesdiler we ruhdan düşendiler. Nehemýa gysga wagtyň içinde olardan başarjaň işçi toparyny gurady. Onuň ruhlandyryjy güýji şeýle täsirlidi welin, biz tizara „halk işlemegi ýüregine düwdi“ (Nehemýa 4:6) — diýen sözleri okaýarys. General Mark Klark täze alnan esgerleriň toparyna ýüzlenip, Uinston Çerçill hakda gürrüň berdi: „Ondan başga ýene bir adamyň agyr ýagdaýlarda şeýle gazaply buýrugy berip, şol bir wagtyň özünde-de, tabynlygyndakylarda güýç, ynamlylyk, hatda şatlyk duýgusyny saklap biljek başga bir adam bardyr diýip pikir edemok“17. Fransiýa nemes goşunlaryna boýun synanda, Britaniýa duşmanyň güýçlerine ýekelikde garşy durmaga mejbur bolanda, Britaniýanyň ministrler kabinetiniň mejlisinde çuň sustupeslik höküm sürýärdi. Çerçil zala giren badyna, ruhdan düşen ministrlere nazaryny aýlap: „Jenaplar, bolup geçýän wakalar meni diýseň ruhlandyrýar“ — diýýär. Onuň öz halkyny aýgytly hem netijeli kontrhüjüme girmäge aýaga galdyrmagy başarandygy geň zat däldir. Guramaçylyk ukyplary Ýolbaşçy her neneň ruhy bolsa-da, guramaçylyk ukyby bolmasa, oňa öz alan görnüşini amala aşyrmak başartmaz. Elbetde, islendik guramada belli bir göze görnüp duran howp bolýar, sebäbi aşa gözegçilik Mukaddes Ruhuň işiniň şowly çalşygy bolup biljegi gümanadyr. Ýöne usulyň ýetmezçiligi we guramaçylygy başarmazlyk umyt berýän gullukçylaryň köpüsini şowsuzlyga alyp bardy. Işaýanyň kitabynda: “Reb hakykat Hudaýydyr“ (Işaýa 30:18) diýilýär. Şu ýerde „hakykat“ diýlip terjime edilen söz sistemany, 17 Маrk Klark (1896–1984) Ikinji jahan urşy wagtynda, ABŞ-nyň ýaragly güýçlerinde general — leýtenant boldy. Italiýan kampaniýasy wagtynda, Bäşinji goşun onuň komandowaniýesi astynda boldy, Koreýadaky ýaragly dawalar wagtynda, ol BMG-nyň birikdirilen tutuş güýçlerine baştutanlyk etdi. Ýolbaşçyda ýene nähili häsiýetler bolmaly 91 kanuny, tertibi, usullylygy aňladýar. Şonuň üçin biziň Hudaýymyz yzygiderlidir we belli bir tertibi saklaýandyr. Jenap Jorj Smit, Mukaddes Kitaba berlen teswirlemäniň awtory: „Ajaýyp hakykat Gudratygüýçli we hemmä rehimli bolan Hudaýyň hemme zatda usulynyň bardygynda jemlenendir. Ýekeje dinem, eger bu jähtleriň hemmesine deň derejede üns bermese, gutarnykly ynam nyşanyny işläp düzüp ýa-da adamlara ähmiýetli täsiri azajygam ýetirip bilmeýär“18. Biziň borjumyz Hudaý üçin edýän zatlarymyzyň hemmesinde Onuň şu tertipliligini görkezmekden ybaratdyr. Hoşhabarçynyň wezipesi adamlardan patyşalyk gurnamakda jemlenen däldir, şeýle-de bolsa, oňa jikme — jik planlaşdyrylan zady doly äsgermezçilik etmek bolmaýar. Adamlaryň gutulyşa gelmeklerinde biz Mukaddes Ruha bil baglaýarys, ýöne Hoş Habary ýaýratma boýunça bize öz planymyzy işläp düzmek we ony durmuşa ornaşdyrmak hem gerekdir. Uesli guramaçylygyň şeýle bir güýjüne eýe bolupdyr welin, ol güýç şu wagta çenli-de, onuň esaslandyran ýygnagynda duýulýar. Onuň juda ezber guramaçy bolandygy sebäpli, Uesli şägirtlerini öz barlygyndan we ýolbaşçylygyndan mahrum edip, dünýäden ötende-de, onuň başlan hereketi yranmady. Onuň adamlara baha berme başarnygy, her bir adamyň zehinini missiýanyň bähbidi üçin ulanma sungaty, şeýle hem, öz yzy bilen barýanlardan wepalylyk hem tabynlyk görmegi şeýle beýik boldy welin, onuň alyp baran hereketi beýleki köp guramalaryň başyna inen betbagtlykdan gaça durdy19. Diňleme terapiýasy Zatlaryň anygyna ýetmek üçin ýolbaşçy özünde diňleme ukybyny kämilleşdirmelidir. Juda köp güýçli şahsyýetler özleriniň gürlänini 18 19 George Adam Smith, The Book of Isaiah (London: Hodder & Stoughton, n.d.), 229. James Burns, Revival, Their Laws and Leaders (London: Hodder & Stoughton, 1909), 311. 92 R uhy ýolbaşçylyk gowy görýärler. „Ol hatda meni diňlemeýärem. Ol men entek ýüze çykan meseläni suratlandyrmaga ýetişmänkäm, jogap berýär“ — diýip, bir missioner arz edýär. Ençeler gürrüňdeşiňi ünsli, duýgudaşlyk bilen diňlemekligi peýdasyz — kimdir biri öz nukdaýnazaryny beýan edip bolaryna garaşyp, diňe wagt ýitirmek — hasaplaýarlar. Ýöne hakyky diňleýji gürrüňdeşine hakykatdan düşünmegi özüne maksat edip goýýar. Köplenç sorag dogry formulirlenende, onuň ýarysy çözlen bolýar. Betbagtçylyga uçran bir missioner: „Eger ol meni diňlän bolsady! Maňa kimdir biri bilen öz betbagtçylygymy paýlaşmak gerekdi“ — diýip arz etdi. Duýgurlyk görkezmek isleýän ýolbaşçylar köplenç hem uzak diňlemelidirler, gysgajyk hem seýrek gürlemelidirler. „Ýolbaşçy“ diýlip atlandyrylýanlaryň köpüsi özlerini diňläp oturardan juda işli hasaplaýarlar. Hakyky ýolbaşçylar başgalary diňläp geçiren wagtynyň biderek ýitirilen däldigini bilýärler. Syýasatçy bolmakçy bolan bir adam kazy Oliwer Uendell Holmsa saýlawda nädip ýeňmelidigi babatda maslahat sorap ýüz tutýar. Holms: „Adamlary duýgudaşlyk hem düşünmek bilen diňlemeklik — bu, elbetde, dünýäde adamlar bilen gowy gatnaşykda bolmagyň we olaryň dostluk söýüjiligini uzak wagtlyk gazanmanyň iň täsirli serişdesidir“ — diýip jogap berýär20. Hat ýazma sungaty Islendik ýolbaşçylyk işi hatlaryň ep — esli mukdary bilen baglanyşyklydyr, hatlar bolsa, mydama awtoryň şahsyýetini açyp görkezýändir. Mysal hökmünde resul Pawlusy alyp göreliň. Biz onuň ahlak arassalygy, paýhasly päk ýürekliligi we ruhy durmuşy hakda başga çeşmelere seredende, öz ýazan hatlaryndan köpräk bilýäris. Agyr ýagdaýlar Pawlusdan ünsi talap edende, ol perosyny kislota däl-de, gözýaşlara batyrdy. „Men size agyr muşakgat we ýürek gorkusy zerarly köp gözýaş döküp… ýazdym“ (2 Коrintoslylar 2:4). 20 World Vision, February 1966, 5. Ýolbaşçyda ýene nähili häsiýetler bolmaly 93 Azaşan korintoslylary paş ediji haty ýazandan soň, Pawlusyň duýgur ýüregi özüniň aşa berk tutujy bolan bolmanyny bilmäge ony meýillendirdi. „Çünki hatym bilen sizi gaýgylandyran bolsam hem ökünmeýärin. Ökünen bolsam-da — çünki ol hatyň az wagt hem bolsa, sizi gaýgylandyranyny görýärin — indi begenýärin. Gaýgylananyňyza däl-de, toba üçin gaýgylananyňyza begenýärin“ (2 Коrintoslylar 7:8, 9). Hatyň maksady jedelde ýeňmek däl-de, ýüze çykan ruhy meseläni çözmekdi we Korintosdaky mesihilere kämilräk bolmaga kömek etmekdi. Pawlusyň hatlary ruhlandyryjy sözlerden doly, öwgi aýtmaga sahy we duýgudaşlykdan püre — pür. Onuň hatlaryny alanlaryň hemmesi ruhlanma duýdular (Filipililer 1:27–30). Ýöne bu kimdir biriniň ýalňyşyny düzetmek gerek bolanda, oňa gönümel bolmaga päsgel bermedi. „Şeýlelikde, gepiň dogrusyny aýtmak bilen, men siziň duşmanyňyz boldummy?….Şu wagt ýanyňyzda bolup, sesimi bir gataldyp bilsedim! Çünki size näme etjegimi bilmeýärin“ (Galatýalylar 4:16, 20). Вiziň hatlarymyzda aýdyň, düşnükli diliň bolmagy wajypdyr, ýöne hatlarda ýerlikli ruhuň bolmagy has-da wajypdyr. Hat gürleşigiň iň gowy serişdesidir. Olar agyr bir zat barada gürrüň gidende, ýylgyryşy görkezip bilmeýär, şonuň üçin olaryň äheňiniň ýeterlik derejede ýumşak bolmagyna aýratyn üns bermek gerek. Hatlar Pawlusyň öz esaslandyran ýygnaklary bilen mundan beýläkki işindäki programmasynyň wajyp bir bölegi bolupdy. Jorj Uaýtfil hem, edil şunuň ýaly hereket etdi. Uly mähelläniň öňünde wagyz edenden soň, onuň mydama giç agşama çenli oturyp, täze imana gelenleri ruhlandyrmaga çagyrýan hatlary ýazmak bilen meşgullanandygyny aýdýarlar. 10 — NJY BAP Hemme zatdan ýokary Eý doganlar, öz araňyzdan ýagşy atly, Mukaddes Ruhdan doly we akyl- paýhasly ýedi adamy saýlaň… imandan hem Mukaddes Ruhdan doly adam bolan Stefanusy… saýladylar. Resullaryň işleri 6:3–5 R uhy ýolbaşçylygy amala aşyrmak üçin Mukaddes Ruhdan doly bolan adamlar gerek. Beýleki häsiýetlerem wajyp, ýöne Ruhdan doly bolmaklyk hemme zatdan-da wajypdyr. Resullaryň işleri kitaby — bu ýygnagy esaslandyranlaryň we missionerçilik hereketlerine ýolbaşçylyk eden adamlaryň taryhydyr. Irki ýygnakda hatda ýolbaşçy wezipeleri eýelemedikleriňem, „Mukaddes Ruhdan doly bolmagyň“ iň esasy şert bolandygy asla tötänden bolan zat däldir. Bu gullukçylar, şeýle hem, dogruçyllyk hem adalatlylyk bilen tapawutlanmaly bolupdyrlar, ýöne ilkinji nobatda özleriniň ruhulygy bilen tapawutlanmaly bolupdyrlar. Aýdyň akla ýada adamlara ýolbaşçylyk etmäniň aňrybaş sungatyna eýe bolmak bolar, ýöne ruhulygyň bolmasa, hakyky ruhy ýolbaşçy bolmak mümkin däldir. Resullaryň işiniň başyndan agdyklygynyň aňyrsynda Öz işini ýerine ýetirýän Mukaddes Ruhuň hereketi dur. Onuň ýygnagy dolandyrma işini, Onuň Hoş Habary ýaýratma planyny işläp düzmekdäki alyp baryjy roluny görmezlik mümkin däl. Ruh dünýewi ýa-da ten höwesli ýolbaşçylara ygtyýar bermeýär. Hatda iş özbaşyna hiç hili ruhy taglymaty aňlatmaýan bolsa-da, ony ýerine ýetirmek üçin Mukaddes Ruhdan doly we Ol tarapyndan ýolbaşçylyk edilýän gullukçylar zerurdyr. Patyşalyk üçin ýolbaşçylary saýlamaklyk dünýewi akyldarlyga, maddy ýagdaýa ýa-da sosial derejä esaslanmaly Hemme zatdan ýokary 95 däldir. Esasy şert — ruhlulykdyr. Ýygnak ýa-da missionerçilik guramasy ýolbaşça zerur gerek bolan häsiýetleriň belli bir sanawyna eýerende, ol şeýle etmek bilen Mukaddes Ruhy ýolbaşçylykdan daşlaşdyrýar. Munuň netijesi şunuň ýaly heteket edýänler üçin ruhy açlyk we ruhy ölüm bolup biler. Ruhulyk kriteriýasyny hasaba alman ýolbaşçylary saýlamaklyk mydama-da ruhy däl ýolbaşçylyga alyp barýar. A. T. Pirson munuň ýaly ýagdaýy özüniň baş administratoryndan dynmagy zerur gerek bolan uly korporasiýa bilen deňeşdirýär. Maslahatdaky we müdirleriň arasyndaky esasy wezipeleri kem — kemden özlerini ýolbaşçysynyň syýasaty kanagatlandyrmaýan adamlar eýeleýärler. Olar duýdurman onuň buýruklarynyň ýerine ýetmegine päsgel berýärler, onuň planyny bozýarlar we her hili ýol bilen onuň syýasatyny weýran edýärler. Ozal baş administratoryň goldaw hem hyzmatdaşlyk etme islegine duş gelen ýerinde oňa perwaýsyzlyk bilen hereketsizlik garaşýar. Ol ahyrsoňy, korporasiýa mundan beýläk ýolbaşçylyk etmäge düýbünden ukypsyz bolup, öz wezipesinden boşaýança şeýle bolýar1. Şuňa meňzeşlikde ýolbaşçylary dünýewi ýa-da materialistik dünýägaraýyş bilen bellemeklik Mukaddes Ruha ýygnagyň ösüşiniň aladasyny etmäge mümkinçilik bermeýär. Mukaddes Ruh hiç haçan bir adamyň islegine garşy gidip, ony dolandyrmaýar. Ýolbaşçylyk wezipesini Onuň bilen bilelikdäki zähmete ýaramlylyk ýetmezçilik edýän adam eýelände, Mukaddes Ruh ýöne bir gyra çekilýär-de, oňa öz standartlaryna laýyklykdaky şahsy planlaryny Ruhuň kömegini almazdan durmuşa ornaşdyrmaga mümkinçilik berýär. Munuň gutulgysyz netijesi ruhy däl ýolbaşçylyk bolýar. Iýerusalimdäki ýygnak resullaryň wagyzlaryna gulak asyp, şu ýeke –täk zerur häsiýetlere eýe bolan ýedi gullukçyny saýlady. Olaryň Mukaddes Ruhdan doly bolan zähmetiniň kömegi bilen 1 A. T. Pierson, The Acts of the Holy Spirit (London: Morgan & Scott, n.d.), 63. Аrtur Tappan Pirson(1837–1911) wagyzçydy, ýazyjydy we Skoufildiň teswirlemeleri bolan Mukaddes Kitaby taýýarlamaga konsultant hökmünde gatnaşan missioner orator. 96 R uhy ýolbaşçylyk ýygnak beýik ak pata aldy: iýmit paýlamak we ýerdäki zatlaryň aladasyny etmäge saýlananlar tizara özlerini Ruhuň gökdäki ak patany ýaýradyjy ilçileri hökmünde görkezdiler. Stefanus Mesih ugrundaky ilkinji ejir çeken mesihi boldy. Onuň ölümi resul Pawlusyň imana gelmeginde wajyp roly oýnady. Filipus ho şhabarçy boldy, şonuň üçin Ruh ony Samarýada beýik galkynyşy başlamak üçin ulandy. Öz zehinlerini ulanmakda we ösdürmekde wepaly bolan ýolbaşçylar has uly işlere we gullukdaky uly netijelilige ýol taýýarlaýarlar. Resullaryň işleri kitaby mesihilik hereketine ähmiýetli täsir ýetiren ýolbaşçylaryň Mukaddes Ruhdan doly bolanyny aýdyň görkezýär. Şägirtlerine Iýerusalimde ýokardan güýç almak üçin garaşmagy buýruk Bereniň Özüniň „Mukaddes Ruh we güýç tarapyndan“ mesh edilendigi ýazylypdyr (Resullaryň işleri 10:38). Balahanada bolan 120 şägirtleriň „hemmesi-de, Mukaddes Ruhdan doldular“ (Resullaryň işleri 2:4а). Petrus sinedriona ýüzlenende, Mukaddes Ruhdan doldy (Resullaryň işleri 4:8) Stefanus Mukaddes Ruhdan dolup, Mesih hakda şaýatlyk etdi we görgi göreniň ölümi bilen öldi (Resullaryň işleri 6:3–5, 7:55). Pawlus özüniň adaty bolmadyk gullugyny Mukaddes Ruhdan dolup başlady we dowam etdi (Resullaryň işleri 9:17; 13:9). Ваrnabas, Pawlusyň missionerçilik syýahatyndaky ýoldaşy, Mukaddes Ruhdan doludy (Resullaryň işleri 11:24). Eger ruhy ýolbaşçy üçin göze görnüp duran wajyplygyny görmesek, onda täsin körlügi görkezeris. Ýygnagyň bu birinji ýolbaşçylary Mukaddes Ruhuň ugrukdyrmasyna duýgur boldular. Olar özleriniň erkini Mukaddes Ruha berendikleri sebäpli, Onuň görkezmelerine şatlyk bilen tabyn boldular we Onuň aýdanlaryna eýerdiler. Edil beýik galkynyş doly derejesinde gidip durka, Filipus Samarýany terk edip, çöle gitdi, ýöne ol şeýle etmek bilen nähili ajaýyp täze imana gelen adamy Mesihe getirdi (Resullaryň işleri 8:29–39)! Mukaddes Ruh Petrusa öz ters pikirlerini ýeňip, Korneliusyň ýanyna gitmäge kömek etdi. Bu bolsa, butparazlyk dünýäsini ak pata alyp bardy (Resullaryň işleri 10:9–23; 11:1–18). Ruh Pawlus bilen Barnabasy çagyryp, olary ýygnagyň ilkinji missionerleri hökmünde ugratdy Hemme zatdan ýokary 97 (Resullaryň işleri 13:1–4). Pawlus özüniň işjeň durmuşynyň bütin dowamynda, Mukaddes Ruh özüni nämedir bir zada höweslendirende ýa-da belli bir hereketlerden saklanda, Oňa tabyn boldy (Resullaryň işleri 16:6–8; 19:21; 20:22). Iýerusalimdäki ýygnagyň ýolbaşçylary Ruha tabyn boldular. „Çünki Mukaddes Ruh we biz … unadyk“ — ýolbaşçylaryň ýygnagy öz kararyny şeýle seslendirdi (Resullaryň işleri 15:28). Hoş Habary butparazlara ýetirmeli bolanda, Mukaddes Ruh olara arka durdy. Mukaddes Ruhuň iň beýik maksady missionerçilik işidir. Bizem şu maksada eýermeli dälmidiris? Men şu setirleri ýazyp otyrkam, Mukaddes Ruh gullukçylara täze görnüşleri berip we olarda gulluk etmäge gyzgyn islegi oýaryp, Aziýa ýygnaklarynda zähmet çekýär. Mysal üçin, Ýaponiýanyň ýygnaklary özleriniň missionerlerini ýeriň köp künjeklerine — Taýwandan başlap, Braziliýa çenli — iberdi. Demirgazyk amerikan we Ýewropa missiýalarynyň sanlary üýtgewsizligine galanda, gökdäki Strateg Aziýa ýygnaklaryny galkyndyryp, olara özleriniň missionerlik borçlaryny ýerine ýetirmäge kömek etdi. Şu wagtjygam, „üçünji dünýäniň“ üç müňden gowrak mesihisi Hudaýyň missionerçilik çagyryşyna eýerdi. Pawlus Efesdäki ýygnak ýolbaşçylaryna özleriniň wezipesine nähili garamagyň gerekdigini düşündirýär: „Özüňize we Reb Hudaýyň Öz gany bilen edinen ýygnagyny bakmak üçin, Mukaddes Ruhuň sizi içinde gözegçi edip goýan tutuş sürüsine göz-gulak boluň“ (Resullaryň işleri 20:28). Bu ýolbaşçylar özleriniň wezipelerini resullaryň saýlawynyň ýa-da umumy ses bermäniň arkasyndan däl-de, ýokardan bellemäniň arkasyndan eýelediler. Olar diňe bir ýygnagyň öňünde däl-de, eýsem, Mukaddes Ruhuň öňünde hem hasabat berdiler. Munuň ýaly taglymat olara nähili ajaýyp ynamlylygy, nähili öz jogapkärçiligiňi duýmany, nähili ruhy abraýy getirdi we bize-de getirmegi dowam etdirýär! Resullar Pentikost baýramçylygynda Mukaddes Ruhdan dolmazdan, özleriniň öňlerinde duran adatdan daşary ýumşuň hötdesinden nädip gelip bilerdiler? Şeýtana we dowzaha garşy ylalaşyksyz göreşi alyp barmak üçin olara adatdan daşary kuwwatlylyk zerur (Luka 24:49; Еfesliler 6:10–18). 98 R uhy ýolbaşçylyk Mukaddes Ruhdan doly bolmaklyk mesihiniň öz janyny we öz erkini Mukaddes Ruha meýletin bermegini gürrüňsiz aňladýar. Imanyň kömegi bilen şahsyýet Ruhdan dolýar, ondan soň Ol mesihini ugrukdyryp we dolandyryp başlaýar. „Doldurmak“ sözi „perwaýsyz gaby doldurmagy“ aňlatmaýar-da, „ýolbaşçylygy öz üstüňe akyl bilen almagy“ aňladýar. Biz sözüň şu manysyny Lukanyň Hoş Habaryndan tapýarys: Isanyň görkezen gudratynyň şaýatlary „gorkudan doldular“ (Luka 5:26). Mukaddes Ruhdan özümizi doldurmagyny soranymyzda, Ol täsin güýç hem ruhubelentlik bilen durmuşymyzy gurşap alýar. Mukaddes Ruhdan doly bolmaklyk Ruh tarapyndan dolandyrylýan bolmagy aňladýar. Mesihi ýolbaşçynyň akly, duýgylary, erki we fiziki mümkinçilikleri Mukaddes Ruha elýeter bolýar, şonuň üçin Ol olary ulanyp, dogry ýola ugrukdyrýar. Mukaddes Ruh işläp başlanda, ýolbaşçynyň tebigy zehinleri ýokary derejesine çenli ösýär-de, mukaddes maksada ýetmek üçin bereketlenýär. Häzirem söndürilmedik we kemsidilmedik Mukaddes Ruhuň zähmetiniň üsti bilen ýolbaşçynyň durmuşynda Ruhuň ähli miweleri ösüp başlaýar. Şol ýolbaşçynyň wagzy has üstünlikli, gullugy durnukly, şaýatlygy has ynandyryjy bolýar. Islendik hakyky mesihilik gullugy Oňa tabyn bolan mesihiler arkaly Mukaddes Ruhuň güýjüniň ýüze çykmasyndan başga zat däldir (Ýahýa 7:37–39). Еger Ruhdan dolysyran bolsak ýa-da Mukaddes Ruhuň ýolbaşçylygyna doly tabyn bolma islegimiziň öňüni saklasak, onda öz — özümizi E. W. Tozeriň duýdurýan kyn ýagdaýyna salarys: Ýagşyny we ýamany tapawutlandyrma duýgusy endik bilen öwrenilen ýekeje adamam, Mukaddes Ruhdan dolmaga dyrjaşýan höwesli, şol bir wagtyň özündede, günä bilen serhetleşýän ahlak taýdan aladasyzlykda ýaşamagy dowam etdirýän janlary görende, gaýgylanman bilmez. Içinde Mukaddes Ruh ýaşaýan islendik adam öz durmuşyny derňäp, gizlin kanunsyzlygyň bar ýoklugyny bilmäge borçludyr. Ol Hudaýyň Mukaddes Ýazgyda açylan häsiýetleri bilen ylalaşmaýan zatlaryň hemmesinden ýüregini Hemme zatdan ýokary 99 arassalamalydyr… ýamanlyga geçirimlik edip bolmaz, Hudaýyň ýigrenýän zady bilen oýun etmek bolmaýar2. Mukaddes Ruhdan dolmaklyk ruhy ýolbaşçy üçin gaty wajypdyr. Biziň her birimiz Mukaddes Ruhdan näderejede dolmak islesek, şonuň ýaly hem doludyrys. Ruhy sylaglar Bütin dünýädäki mesihiler entek açylmadyk ýa-da ulanylmadyk ruhy sylaglara eýedirler. Ýolbaşçy şol sylaglary Patyşalyga gulluk etmek üçin kesgitlemelidir, olary ösdürmelidir, mümkin boldugyça, olary paýlamalydyr. Diňe bir ruhulyk ýolbaşçyny şeýle etmeýär, onda Hudaýdan alnan tebigy zehinleri we sylaglary bolmalydyr. Вiziň ýamanlyga garşy alyp barýan urşumyzda Rebbiň özümize ýygnagyň ruhy sylaglary görnüşinde beren adatdan daşary ýaraglary zerur gerekdir. Ruhy sylaglar netijeli ulanylar ýaly, olar ruhy merhemet bilen baýlaşdyrylmalydyr. Hemişe bolmasa-da, örän köp halatlarda, Mukaddes Ruh ýolbaşçy mesihä öz häsiýetine we şahsyýetine diýseň gowy gabat gelýän sylaglary berýär. Meşhur metodistik wagyzçysy Samýuel Çedwik bir gezek Mukaddes Ruhdan doly bolan wagtynda, özüniň täze akyl däl-de, täze pikirleniş; täze dil däl-de, täze Mukaddes Kitaby alanyny aýtdy. Çedwigiň tebigy ukyplary ösdi, olara täze ýaşaýyş bilen täze güýç salnandy. Mesihiniň durmuşynda ruhy sylaglaryň peýda bolmagy tebigy zehinleri aradan aýyrmaýar-da, olary kämilleşdirýär we giňeldýär. Isa Mesihde täzeden dogulmaklyk tebigy häsiýetleri üýtgetmeýär, ýöne ol häsiýetler Mukaddes Ruhuň ýolbaşçylygy astynda goýlup, täze hereketlere öwrülýär. Köplenç gizlin ukyplaram tapylýar. Hudaý tarapyndan ruhy ýolbaşçylyga çagyrylan islendik adam özüne Mukaddes Ruhuň şu pursatda alyp gitmegi gerek bolan gullugy üçin zerur bolan sylaglaryň hemmesini berendigine ynamly bolup biler. 2 D. J. Fant, A. W. Tozer (Harrisburg: Christian Publications, 1964), 73, 83. 11 — NJI BAP Doga etmek we ýolbaşçylyk Her zatdan öň şuny ündeýärin: ähli adamlar… üçin dilegler, dogalar, ýalbaryşlar hem şükürler edilsin. 1. Тimoteos 2:1 R uhy ýolbaşçy doga etmeklige degişli bolan zatda bütin ýygnakdan öňde gitmelidir. Şeýle-de bolsa, doga etme durmuşyny tükeniksiz ösdürmegiň mümkindigine hatda iň tejribeli ýolbaşçy hem akyl ýetirýär. Ol özüniň „eýýäm ýokary derejä ýetendigini“ hiç haçan duýmaz. Dekan* S. J. Wogan bir gezek: „Eger men haçan hem bolsa bir wagt kimdir birini öz ýerime goýmak islesem, şonda men ondan özüniň doga etmek babatda işleriniň nähilidigini sorardym. Men mukdary boýunça ajy boýun almalarda bu tema bilen deňeşip biljek ýekeje temany-da bilemok“ diýýär. *Iňlis ýygnagynda we katoliklerde „dekan“ sözi ululygy boýunça ýepiskopdan soňky derejedäki ruhy adamy aňladýar. — Terjimeçiniň belligi. Doga etmeklik — bu dini duýgulary beýan etmäniň iň gadymy, iň uniwersal we iň intensiw usulydyr. Bu hem çaganyň dilinden çykýan ýönekeý sözlerdir, hem garry adamlaryň joşgunly ýalbaryşlarydyr. Şeýdip, çagalaram, garrylaram gökdäki tagta ýetýärler. Doga etme mesihiniň dem alşydyr we mähriban atmosferasydyr. Ýöne her neneň täsin bolsa-da, doga etmäni örän kyn görýäris. Biz Hudaýa ýakynlaşanymyzda, tebigy guwanjy duýmaýarys. Köplenç doga etmäniň güýjüni we onuň berýän lezzetini diňe sözde ykrar edýäris. Biz doga etmäniň mesihiniň durmuşyndaky Doga etmek we ýolbaşçylyk 101 zerur häsiýet bolup durýandygyny aýdýarys. Biz Ýazgynyň doga etmeklige çagyrýanyny bilýäris, şeýle-de bolsa, biz köplenç doga etmeýäris. Geliň, doga etmegi doglanyndan bäri islemeýänleriň bu islegi ýeňip, doga etmekde aňrybaşy bilen güýçli bolan mukaddes ýolbaşçylardan özümize goldaw tapmaga çalşalyň. Samýuel Çedwik hakda şeýle ýazypdyrlar: Оl iň ýokary derejesinde doga etmekligiň adamydy. Her gün irden altydan soň, ol eýýäm aýak üstünde bolýardy. Onuň kiçijik otagy bardy, ol bu otagy ýekelikde bolunýan mukaddesleriň mukaddesine öwrüpdi. Ol bu ýerde ertirlik edinmezinden öň, Reb bilen gepleşip, wagtyny geçirýärdi. Ol adamlaryň ýanynda hut Hudaýa ýekelikde doga etmekde yzygiderli bolany üçin şeýle güýçli doga edip bilýärdi… doga eden wagtynda, ol Hudaýdan herekete garaşýardy. „Men ýeterlik derejede doga etmänime ökünýärin. Men azrak zähmet çekip, köpräk doga eden bolsam, gowy bolardy. Ýüregimiň jümmüşinde men isleýşim ýaly gowy doga etmänime gynanýaryn“ — diýip, ol ömrüniň ahyrynda ýazýar1. „Men doga etmäge başlanymda, ýüregim Hudaýyň ýanyna uly höwessizlik bilen barýar, soň bolsa, Onuň ýanynda islegsiz durýar“ — diýip, bir meşhur mesihi boýun aldy. Bu ýerde özüňi tertip — düzgüne salmaklyk işe girişýär. „Doga etmegi düýbünden islemezligi duýanyňyzda, oňa ýan bermäň-de, bar güýjüňizi jemläp doga ediň, özüňiz doga etmäge ukypsyz ýaly bolup görünseňizem, barybir doga ediň“ — diýip, ol maslahat berýär. Doga etme sungatyny kämilleşdirmegem, beýleki zatlaryň hemmesi ýaly, wagty talap edýär. Biziň muňa bagyş eden wagtymyzyň mukdary özümiziň doga etmeklige näderejede uly ähmiýet berýändigimizi kesgitlär. Özümize zerur zada biz mydamada wagt tapýarys. Doga etmäge wagtyny az sarp edýänleriň iň giň ýaýran bahanasy etmesi zerur bolan zatlaryň — bütin günümizi 1 N. G. Dunning, Samuel Chadwick (London: Hodder & Stoughton, 1934), 19. 102 R uhy ýolbaşçylyk dolduryp duran işlerimiziň we borçlarymyzyň — sanawydyr. Martin Lýuter üçin borçlaryň her bir goşmaça ýüki dogany az däl-de, köpräk etmek üçin ýeterlik bolan sebäp bolupdyr. Onuň diňe ertirki gününiň planyny suratlandyryşyna serediň: „Iş ir ertirden giç agşama çenli üznüksiz zähmetdir. Umuman, maňa ertir şeýle köp iş etmek gerek, şonuň üçin ilkinji üç sagadymy doga etmeklige bagyş etjek“. Еger Martin Lýuter işi başyndan agdyk bolsa-da, doga eden bolsa, onda şeýle etmäge bizem ukyplydyrys. Doga etmäniň nähili täsir edýänini takyk suratlandyrmaga çalşyň, şonda siz şobada örän kyn tapmaçalaryň birgidenine duş gelersiňiz. Ýöne doga etmäniň täsirine şübheçillik bilen garaýanlar adatça doga etmeklige perwaýsyz seredýän ýa-da Hudaý Öz islegini açanda, Oňa tabyn bolmaga meýilli bolmadyk adamlar bolup çykýarlar. Eger doga etmesek, onda biz doga etmäniň nämedigine düşünip bilmeris. Ýekeje filosofiýa-da, hiç haçan doga etmegi öwreden däldir. Akyl bilen baglanyşykly bolan doga etmäniň tebigaty baradaky soraglar jogap berlen doganyň şatlygynyň we Hudaý bilen has ýakyn aragatnaşyklaryň netijesinde çözülýär. Öýkünmek üçin nusga tapmaklyga dyrjaşýan mesihi ýolbaşçy Isanyň Özüniň göreldesine ýüzlense, onda dogry hereket eder. Biziň doga etmäniň wajyplygyna bolan ynamymyz Isanyň durmuşyny synlamadan syzyp çykýar. Eger bir adam ömrüni özbaşdak, doga etmän geçirip bilse, onda şol hem, Hudaýyň Oglunyň Özi bolardy. Eger doga etmeklik akmaklyk bolan bolsa, onda Isa doga etmeklige wagt ýitirip durmazdy. Ýöne, saklanyň! Doga etmeklik Isanyň durmuşynyň iň wajyp tapawutlandyryjy häsiýetnamasy we Onuň taglymatynyň mydamalyk bölegi bolupdy. Doga etmäniň kömegi bilen Onuň alan ahlak görnüşi aýdyňlygyna we durulygyna galypdyr. Doga etme Oňa kämil, ýöne Atasynyň aňsat bolmadyk islegini ýerine ýetirmäge batyrlyk berdi. Doga etme Özgermä tarap ýol açdy. Isa üçin doga etmeklik ýaşaýşyň derrew ýüz öwrüp bolýan üstüni doldurmasy däl-de, şatlyk getirýän borç bolupdy. Doga etmek we ýolbaşçylyk 103 Lukanyň Hoş Habarynda biz Rebbiň gündelik durmuşyny ýagtylandyrýan umumy belligi tapýarys: „Emma Ol çöllere çykyp doga edýärdi“ (Luka 5:16). Bu ýerde bir gezekki waka hakda däl-de, hoşhabarçynyň bir jümlede beýan eden köp gezekleri gürrüň berilýär. Doga etmek üçin ýekelikde bolmany gözlemeklik Rebbimiziň endigidi. Ol adamlaryň ýanyndan giden wagtynda, düzgün bolşy ýaly, uzaklara, ýaşalmaýan ýerlere gidýär — Ol çola ýerlere gitdi. Şeýle köp kuwwaty, ruhy güýji bolan Kişiniň Özüniň ýadaw ruhuny täzelemek üçin güýjüň çeşmesine mydama ýüz tutmanyň Özi üçin wajyp hasaplandygy şol döwrüň synlaýjylary üçin diýseň birgeňsi bolup görünýär. Onuň, Ýaşaýşyň Şasynyň, Ebedi Sözüň, Hudaýyň ýeke — täk Oglunyň, mätäç bolan wagtynda merhemet sorap, Hudaýyň tagtynyň öňünde kiçigöwünlilik bilen dyza çökmegi biziň üçin has-da täsin görünýär2. Mesih uzak gijelerini doga edip geçirdi (Luka 6:12). Atasy bilen gürleşmäge hiç zat päsgel bermez ýaly, Isanyň daň atýança doga edip duran wagty seýrek bolmady (Мarkus 1:35). Onuň durmuşynda we gullugynda iň uly öwrülişik Lukanyň Hoş Habarynda: „Ol çöllere çykyp doga edýärdi“ (Luka 5:16) diýlip ýazylyşy ýaly, uzak wagtlap has yhlasly doga etmeginden başlandy. Bu aýatdaky sözler doga etmäniň Isa üçin özüňi alyp barşyň kadasy, girizilen tertip bolandygyna şaýatlyk edýär. Isa sözleri hem şahsy göreldesi bilen ýekelikde doga etmäniň wajyplygyny görkezip, şägirtlerine ündew berdi. (Мarkus 6:46 — bäş müň adamy doýran badyna; Luka 9:28 — Keşbi üýtgemezinden öň). Belli bir ruhy gullugy ýerine ýetirmek üçin kollektiwi saýlama jogapkärçiligi üstünde bolan adam üçin Özüne resullary saýlamazdan öň, uzak gijäni doga edip geçiren Rebbiň Özi diýseň gowy görelde bolýar (Luka 6:12). Rebbem, Onuň guly Pawlusam, çyn ýürekden edilen doganyň pikire batyp arzuw etmeklik däldigini diýseň aýdyň görkezdi. J. G. Jouett: „Islendik çyn ýürekden edilýän doga adamyň ýaşaýyş 2 D. M. Mclntyre, The Prayer Life of Our Lord (London: Morgan & Scott, n.d.), 30–31. 104 R uhy ýolbaşçylyk güýjüni azaldýar, Hakyky töwellaçylyk — bu ganyny akdyryp duran gurbanlykdyr“ — diýip ýazypdyr. Isa hiç hili dartgynsyzlyk bilen gudratlar görkezdi, ýöne „uly perýat, gözýaşlar bilen dogalar hem ýalbaryşlar hödürledi“ (Ýewreýler 5:7). Käwagt biziň dogalarymyz Pawlusyň ýa-da Epafranyň eden dogalarynyň ýanynda ejiz hem görnüksiz bolýar. Pawlus: „… Epafra size salam aýdýar. Ol …dogalarynda hemişe siziň üçin göreşýär“ (Коloseliler 4:12) — diýip ýazýar. Pawlus şol hatynda: „Meniň siziň üçin… nähili uly göreş alyp barýandygymy (ýeňşimiň bardygyny) siziň bilmegiňizi isleýärin“ (Коloseliler 2:1). Bu parçada „ýeňiş“ hökmünde terjime edilen grek sözünden „janhowly“, „janhowluna düşmek“ ýaly sözler hem gelip çykýar. Bu söz doly surnugýança jan edip işleýän adamy (Коloseliler 1:29) ýa-da baýrak aljak bolup, ýeňil atletika ýaryşlaryna gatnaşýan adamy aňlatmak üçin ulanylýar (1 Коrintoslylar 9:25). Оl, şeýle hem, öz jany üçin söweşýän esgeri (1 Тimoteos 6:12) ýa-da öz dostlaryny howpdan halas etmek üçin hemme zady edýän adamy suratlandyrmak üçin ulanylýar (Ýahýa 18:36). Çyn ýürekden edilýän doga — bu gaty beýik akyl tertip — düzgünini we ünsi jemlemäni talap edýän ruhy maşkdyr. Bizi Pawlusyň, has takygy doga etme babatda adamlaryň arasynda deňi — taýy bolmadyk adamyň: „biz nähili doga etmelidigimizi bilmeýäris“ — diýip boýun almagy, mundan soň hem, „Ruhuň Özi aýdyp bolmaz iňňildiler bilen biziň üçin töwella eder. Emma ýürekleri Derňeýän Ruhuň pikiriniň nämedigini bilýändir, çünki Ruh mukaddesler üçin Hudaýyň islegine görä töwella edýändir“ (Rimliler 8:26, 27) — diýip sözüniň üstüne howlukmaçlyk bilen ýetirmegi bizi ruhlandyryp biler. Ruh dogada bize goşulýar-da, Öz haýyşlaryny biziňkä goşýar. Ruhda doga ediň Mesihileriň hemmesine doga etme sungatyny öwrenmek gerek, bu işde Mukadees Ruh iň gowy Mugallymdyr. Ruhuň doga etmekde berýän kömegi Mukaddes Kitapda Onuň başga ýagdaýlarda edýän kömeginden köp ýatlanylyp geçilýär. Çyn ýürekden çykýan dogalaryň hemmesi Ruhuň biziň kalbymyzdaky zähmetiniň Doga etmek we ýolbaşçylyk 105 arkasyndan edilýär. Pawlus ýaly, Ýahuda-da, iň täsirli doganyň „Ruhda edilen dogadygyny“ görkezýär. Bu biziň hem, Mukaddes Ruhuň doga edýän ugrunda, zatlary barada we tutup doga edýän ady bilen doga edýändigimizi aňladýar. Çyn doga özümizde ýaşaýan Ruhuň kömegi bilen mesihiniň ruhunda göge galýar. Ruhda doga etmek iki sebäbe görä wajypdyr. Birinjiden, biz Mukaddes Ruhuň sferasynda doga etmelidiris, sebäbi Ol mesihiniň durmuşynyň gurşawy hem atmosferasydyr. Bu käwagt bize başartmaýar. Dogalaryň köpüsi ruhy däl-de, psihiki, akyl taýdan edilen doga bolup durýar. Munuň ýaly doga diňe akyl ulgamynda bolup, Ruhuň özümize öwredýän zatlarynyň däl-de, öz pikirlerimiziň netijesi bolýar. Emma hakyky doga has çuň bolýar. Ol teniň fiziki mümkinçiliklerini ulanýar, akylyň hökmany hyzmatdaşlygyny talap edýär, Mukaddes Ruhuň adatdan daşary ulgamynda bolup geçýär. Munuň ýaly doga ruhy ulgamda, göklerde, hakyky abraýa eýe bolýar. Ikinjiden, bize Mukaddes Ruhuň güýji we gaýraty bilen doga etmek gerek. „Her hili doga we dileg bilen, hemişe Ruhda doga ediň. Şu maksat bilen bütin mukaddesler üçin ýalbaryp, durnuklylykda hüşgär boluň“ (Еfesliler 6:18). Doga etme wezipesiniň adam güýji ýeterden ýokarydygy sebäpli, onuň üçin adam mümkinçiliklerinden ýokary bolan güýç gerek. Bizde doga etme Ruhunyň bolşy ýaly, güýç Ruhy-da bar. Adam ýürekleriniň, akyllarynyň we adam isleginiň ajaýyp ynsanlyk netijelerini getirmegi mümkin, ýöne Mukaddes Ruhda edilen doga ynsan mümkinçiliklerinden ýokary bolan mümkinçilikleri azatlyga goýberýär. Mukaddes Ruh bize höwes bilen dogada kömek edýär. Doga etmekdäki esasy üç päsgelçiligimiziň her birini ýeňip geçmekde biz Onuň kömegine bil baglap bileris. Käwagt bizi doga etmekden öz ýüregimizdäki günä saklaýar. Biz Hudaýa ynanmakda we kiçigöwünlilikde berkänimizde, Mukaddes Ruh bizi ähli günälerden arassalaýan Mesihiň ganynyň ýanyna alyp barýar. Käwagt hem, doga etmegimize akylymyzyň nadanlygy päsgel berýär. Ýöne Ruh Hudaýyň akylyny bilýär, şonuň üçin hem, eger garaşyp, Özüne gulak assak, Ol şol bilimi biziň bilen paýlaşyp bilýär. Ruh muny bize dogadaky belli bir haýyşyň Hudaýyň islegine gabat gelýänine ýa gelmeýänine bolan berk ynam bermek bilen amala aşyrýar. 106 R uhy ýolbaşçylyk Kä halatlarda biz tenimiziň ejizligi sebäpli, ýerdäki, ýaşaýyş düşünjelerine aşa ysnyşykly bolýarys. Biziň syrkawlamagymyz ýada özümizi näsag duýmagymyz, ejizlemegimiz mümkin. Ruh biziň tenimize ýaşaýyş berýär-de, bizi, ejizlik tropiki jöwza sebäpli dörän bolsa-da, ejizligiň hötdesinden gelmäge ukyply edýär. Mundan başga-da, edil doga etmekde bu üç päsgelçilik ýeterlik däl ýaly, ruhy ýolbaşçy doga edende, şeýtana-da garşy durmaly bolýar. Şeýtan onda şübhe ýa-da sustupeslik, göwnüçökgünlik döretmek, onuň Hudaý bilen gepleşmegine päsgel bermek isleýär. Mukaddes Ruhda biziň adatdan daşary bu duşmana garşy alyp barýan göreşimizde, soýuzdaşymyz bardyr. Ruhy ýolbaşçy üçin Ruhda doga etmeklik özüniň gündelik durmuşynyň bir bölegi bolmalydyr. Biz käwagt Ruha garaşly bolman ýaşamaga çalyşýarysmy? Dogalarymyza doly bahasyndaky jogaby görmeýän wagtymyz bolýarmy? Biz uzak günläp doga etmek barada okabam, özümizde doga etmäniň güýjüniň diňe kiçijik bölegini duýup bileris. Şeýle etmek bilen biz öz gullugymyzyň ösmegine päsgel berýäris. Mukaddes Kitapda doga etmeklik köplenç ruhy urşa meňzedilýär. „Çünki biziň söweşimiz … hökümdarlara garşy, ygtyýarlylara garşy, bu garaňky dünýäniň häkimiýetlerine garşy, ýamanlygyň Gökdäki ruhy gudratlaryna garşydyr“ (Еfesliler 6:12). Doga edilýän wagtda söweşe üç şahsyýet goşulýar. Mesihi doga eden wagtynda, Hudaý bilen şeýtanyň arasynda bolýar. Mesihileriň özleri ejiz bolsalar-da, aždarha bilen Guzynyň arasyndaky göreşde wajyp roly oýnaýarlar. Doga edýän mesihide hiç hili şahsy ygtyýary ýa-da kuwwatlylygy bolmaýar — onda diňe mesihiniň imany arkaly birigen, ýeňiş gazanan Mesihi bar. Iman baglanyşyga meňzeşdir. Şol baglanyşyk arkaly hem, Golgotada gazanylan ýeňiş şeýtanyň ýesirlerine baryp ýetip, olary garaňkylykdan ýagtylyga alyp çykýandyr. Isa erbet adamlar we olaryň edýän hereketlerini olary günä etmäge mejbur edýän ýamanlygyň güýçlerini alada edişi ýaly alada etmändir. Petrusyň ret etmesiniň we Iudanyň dönükliginiň aňyrsynda şeýtanyň ýigrenji keşbi dur. Reb:“Ýanymdan git, şeýtan“ — diýip, Petrusyň sypaýyçylyksyz ýazgarmasyna jogap berýär. Biziň töweregimizde günä bilen daňylan, şeýtanyň ýesirleri bolan Doga etmek we ýolbaşçylyk 107 adamlar gaty köp. Biziň dogalarymyz diňe olar üçin edilmeli dälde, eýsem, olary öz oljasy hökmünde saklap duran şeýtana garşy hem edilmelidir. Şeýtany öz ýapyşmasyny gowşatmaga mejbur etmek zerurdyr. Muny diňe Mesihiň haçda gazanan ýeňşiniň kömegi bilen edip bolýar. Isanyň günäniň netijesine garanda, onuň sebäbine köpräk üns berendigi sebäpli, ruhy ýolbaşçy-da, doga etmäniň edil şunuň ýaly taktikasyny almagy gerek. Mundan başga-da, ýolbaşçy özi bilen bile bolup, bu ruhy söweşe gatnaşýanlara-da nädip kömek etmelidigini bilmelidir. Ajaýyp illýustrasiýalaryň birinde Isa şeýtany doly ýaraglanan güýçli adam bilen deňeşdirýär. Munuň ýaly adamyň öýüne kimdir biriniň girip, ýesirleri halas etmezden öňürti, öýüň hojaýynyny daňmak zerur. Diňe şondan soň, ýesirleri üstünlikli halas etmäni amala aşyrmak mümkindir (Мatta 12:29). „Güýçlini daňmak“ jümlesi „şeýtanyň işlerini weýran etmäge (ýok etmäge, ýaramsyz ýagdaýa getirmäge) gelen“ Mesihiň hemme zady ýeňip bilýän güýjüniň kömegi bilen ony öz kuwwatyndan mahrum etmekden başga nämäni aňladyp biler? Eger Golgotadaky ýeňişden syzyp çykýan iman dogasynyň arkasyndan we onuň kömegi bilen islendik meseläni çözüp bolmasa, onda bu nähili bolup biler? Eger ilki duşmany ýaragsyzlandyrmasak, onda kimdir birini şeýtanyň zyndanyndan çykaryp biljegimize umyt hem etmeli däldiris. Hudaý doga etme arkaly Özüniň mukaddes ygtyýaryny açýar, bizem ynam bilen oňa özümiziň hukugymyzyň bardygyny yglan edip bileris. „Ine, size … duşmanyň bütin güýjüni depelemäge ygtyýar berdim“ (Luka 10:19а). Ruhy ýolbaşçy adamlara täsirini ýetirmäniň iň netijeli usulyny ünssüz goýmaýar. Hadson Teýloryň: „Adama diňe ýekeje doga etmäniň üsti bilen Hudaý arkaly täsir edip bolar“ diýen sözleri giňden meşhurdyr. Ol özüniň missionerçilik işiniň dowamynda bu sözleriň näderejede dogrudygyny ýüzlerçe gezek subut etdi. Iş ýüzünde ulanyň Munuň ýaly güýjüň elýeterdigine ynanmaklyk bir zatdyr, ony ulanmak welin, başga bir zatdyr. Adamlary ýerlerinden gozgamak 108 R uhy ýolbaşçylyk beýle bir ýönekeý zat däldir. Ynsan ýüreginiň kejirligi bilen iş salyşanyňdan, material zatlar we mätäçlikler üçin doga edeniň müň paý aňsatdyr. Ýöne hut şunuň ýaly kyn ýagdaýlarda hem, ýolbaşçy özüniň Hudaýyň islegidir diýip hasaplaýan ugrunda adamlaryň ýüreklerine täsirini ýetirmek üçin Hudaýyň güýjüni ulanmalydyr. Doga etmeklik açmaly bolan gulpunyň açarynyň roluny oýnaýar. Adamzadyň Hudaýa „hawa“ ýa-da „ýok“ diýip bilme hukugy onuň iň beýik bölegi hem artykmaçlygy bolup durýandyr. Adamlara azat erk berlendir. Şeýle-de bolsa, munda kynlaşma-da bardyr. Eger biz doga etmäniň kömegi bilen adamlaryň hereketlerine täsirimizi ýetirip bilýän bolsak, onda erkiň azatlygyna kast etmeklik bolmaýarmy? Bu kimdir biriniň dogasyna jogap edip, Hudaýyň başga adamyň azatlygyny çäklendirýändigini aňlatmaýarmy? Munuň ýaly zady göz öňüne getirmegem kyn. Ýöne başga bir tarapdan, eger doga etme wakalaryň gidişine täsirini ýetirmeýän bolsa, onda asla doga etmek nämä gerek? Bellenilmesi gerek bolan ilkinji fakt — bu Hudaýyň Öz hereketlerinde mydama yzygiderliligidir we Öz — Özüne garşy çykmaýandygydyr. Eger Hudaý doga jogap bermegi wada edýän bolsa, onda jogap hökman bolar — onda-da, mydama Onuň hut hudaýlyk tebigatyna laýyk gelýän görnüşde bolar, sebäbi Hudaý „Özüni inkär edip bilmez“ (2 Тimoteos 2:13). Hudaýyň bir sözi ýa-da hereketi Onuň beýleki sözlerine ýa-da hereketlerine garşy çykmaýar. Ikinjiden, bu soraglara jogap bermek üçin töwellaçylykly doganyň Hudaýyň buýrugydygyny bilmek wajypdyr. Hudaý bize doga etmegi buýurdy, şonuň üçin biz öz dogalarymyz belli bir talaplara gabat gelende, jogaby hökman aljakdygymyza ynamly bolup bileris. Hudaý azat erk bilen Özüniň doga beren jogabynyň arasynda hiç hili garşydaşlyk görmeýär. Hudaý bize „patyşalar we ygtyýarlyklar üçin“ doga etmegi buýruk berende, bu buýruk adamyň haýsy tarapa hereket edýändigine we wakalaryň gidişine gizlinlikde täsir etmäniň gizlin ukybyny göz öňünde tutýar. Eger bu beýle däl bolsa, onda doga etmek nämä gerek? Biziň doga etme borjumyz edilen doga berlen jogabyň netijelerine degişli bolan çekişmeden ýokarydyr. Doga etmek we ýolbaşçylyk 109 Üçünjiden, biz öz eden dogamyz babatdaky Hudaýyň islegini bilip bileris. Biziň Hudaýyň islegini bilme ukybymyz iman bilen edýän dogalarymyzyň hemmesiniň esasy bolup durýandyr. Hudaý akylymyz we ýüregimiz arkaly biziň bilen aýdyň gürleşip bilýär. Biziň durmuşdaky işlerimiziň ähli ulgamlarynda Hudayň nähili isleginiň bardygyny Mukaddes Kitap takyk görkezýär. Mukaddes Ruh Hudaýyň islegi barada bize öwütler berip, ýüreklerimizde ýaşaýar we işleýär (Rimliler 8:26–27). Öz haýyşymyza degişli bolan Hudaýyň islegini tutanýerlilik bilen gözlänimizde Mukaddes Ruh akylymyzy ýagtyldýar-da, ýüreklerimizi ynandyrýar. Hudaý tarapyndan berlen munuň ýaly ynamlylyk bizi umytly doga etmeden iman bilen doga etmeklige alyp barýar. Hudaý nämedir bir zat bilen ýüreklerimize alada salanda, şeýle etmek bilen bizi yzygiderli doga etmäge höweslendirende, Onuň biziň dogalarymyza jogap bermekçi bolýandygy bar aýdyňlygy bilen görünýär. Bir gezek Jorj Mýullerden özüniň on bäş ýyldan bäri doga edip gelýän iki adamy toba geler diýip, dogrudanam, pikir edýänmidigini soraýarlar. Mýuller muňa: „Siz eger Hudaý olary halas etmekçi bolmaýan bolsa, onda meni şunça wagtyň dowamynda olar üçin doga etmäge meýillendirerdi diýip hasaplaýarsyňyzmy?“ — diýip jogap berýär. Dogrudanam, şol adamlaryň ikisem Hudaýa iman getirdi, olaryň biri Mýuller dünýäden ötenden soň iman getirdi3. Doga edenimizde biz göni Hudaý bilen iş salyşýarys, beýleki adamlar bilen bolsa, diňe ikinji derejede iş salyşýarys. Doga etmäniň wezipesi — Hudaýa eşitdirmekdir. Doga adamlary diňe Hudaýyň olara edýän täsiriniň kömegi bilen herekete getirýändir. Adamlara doga etmekligiň özi däl-de, biziň doga edýän Hudaýymyz täsirini ýetirýär. 3 Jorj Mýuller (1805–1898) Plimut doganlyk jemgyýetiniň ýolbaşçysydy. Ol öz mätäçlikleriniň hemmesiniň öwezini Hudaýyň diňe bir doga etmäniň kömegi bilen doldurjakdygyna iman edip, aýlyk berilmeginden ýüz öwürdi. Ol doga etmäniň güýji bilen Bristolda iki müň ýetginjek üçin penahana açdy we on ýedi ýyllyk bütindünýä turnesiniň dowamynda doga etmäniň wajyplygyny wagyz etdi. 110 R uhy ýolbaşçylyk Doga etme, adamlara azatlyk berip, Dünýäni herekete getirýän Eliň el bilen herekete gelýändir. (Аwtory näbelli) Ýolbaşçy adamlara täsirini ýetirmek üçin Hudaý bilen Ony tolgundyrar ýaly edip gepleşmegi başarmalydyr, sebäbi Hudaý Özüniň adamlary özleriniň eden dogalaryna jogap hökmünde herekete getirýändigini aýdyň görkezdi. Eger mekir Ýakup Hudaýdan „adamlary ýeňmäge“ güýç alan bolsa, onda islendik ýolbaşçy-da, eger Hudaýyň doga etme prinsiplerine eýerse, edil şonuň ýaly güýji alyp biler (Gelip çykyş 32:28). Adamlara täsirini ýetirip bilýän netijeli doga — bu Hudaý bilen dogry aragatnaşykda bolmanyň netijesidir. Dogalaryň jogapsyz galýandygynyň sebäplerini Mukaddes Kitap ýeterlik derejede göni görkezýär. Şol sebäpleriň her biri-de, mesihiniň Hudaý bilen aragatnaşyklary bilen baglanyşyklydyr. Hudaý şahsy bähbidiňi araýan ýa-da arassa bolmadyk isleglerden syzyp çykýan dogalara jogap bermeýär. Eger mesihi günäsine berk ýapyşýan bolsa, onda ol şeýle etmek bilen özüni Hudaýyň eşitmegine päsgel berýär. Hudaý ynamsyzlyga çydam etmäge meýilli däldir. Bu günäleriň iň esasysydyr, sebäbi „… Hudaýa ýakynlaşan Oňa ……iman etmelidir“ (Ýewreýler 11:6). Вiziň dogalarymyzyň hemmesinde Hudaýyň şöhraty iň esasy maksat bolup çykyş edýär. Mukaddes Kitabyň gürrüňini edýän beýik ýolbaşçylary doga etmekde-de beýik bolupdyrlar. „Olar akylynyň ýitiligi, tükenmez mümkinçiliklere eýe bolandyklary, dogabitdi zehinli bolandyklary ýa-da gaty gowy terbiýelenendikleri üçin ýolbaşçy bolmadylar-da, diňe doga etme arkaly özleriniň ygtyýarynda Hudaýyň güýjüniň bolandygy sebäpli, ýolbaşçy boldular“4. 4 E. M. Bounds, Prayer and Praying Men (London: Hodder & Stoughton, 1921). Edward MakKendir Baunds (1835–1913), Amerikan Metodist Ýepisopial ýygnagynyň gullukçysy, ABŞ-nyň günortasyndaky köp ýygnaklarda gulluk etdi. ABŞ-daky raýatlyk urşy wagtynda, konfederatlaryň tarapynda kapitan derejesinde gulluk etdi. 12 — NJI BAP Ýolbaşçy we wagt Şeýlelikde, akylsyzlar ýaly däl-de, akyldarlar ýaly, ünsüňizi dykgatly gezmäge gönükdiriň. Pursatdan peýdalanyň, çünki günler ýamandyr. Еfesliler 5:15–16 Ý olbaşçynyň işiniň hili onuň wagtyny nähili ulanýandygyna baglydyr. Ýaş adamyň häsiýeti, professional karýerasy onuň boş wagtynda näme bilen meşgullanýandygyna baglydyr. Biz işimize ýa-da okuwymyza gidýän wagta aňsat ygtyýar edip bilmeýäris, ýöne munuň deregine ondan öň ýa-da soň näme bilen meşgullanjakdygymyzy biz çözüp bilýäris. Işden, naharlanmadan we ukudan soň galan wagty ulanyşymyz biziň ortaça ýa-da meşhur adamlar boljakdygymyzy kesgitleýär. Boş wagt — bu gaty gowy mümkinçilikdir, ýöne şol bir wagtyň özünde-de, ol gizlin howp bolup durýandyr. Biziň durmuşymyzyň her bir pursady — Hudaýdan gadyryny bilmek gerek bolan sowgatdyr, sebäbi, aslyýetinde, wagtymyz gysgadyr, üstümize ýüklenilen iş bolsa, aňyrsyna göz ýetmezekdir. Paýhas bilen ulanylan minutlar we sagatlar durmuşda bolçulyk bolup ýygnanýar. Mikelanjelonyň bir sargydy möhletinde ýetişdirjek bolup, onuň üstünde özüni aýaman howlugyp işlän wagtynda, kimdir biri oňa: „Munuň üçin janyňy gurban etmegiň mümkin“ — diýip duýduryş berýär. Şonda ol: „Onda jan näme üçin gerek?“ — diýip jogap berýär. Sagatlar we günler, gürrüňsiz, geçer, ýöne biz olary peýdaly hem maksada gönükdirip geçirip bileris. Filosof Uilýam Jeýms öz ömrüňi adamdan soňky galjak zada sarp edeniň gowudygyny aýdypdyr. Ömrüň gymmaty onuň dowamlylygyna bagly däl-de 112 R uhy ýolbaşçylyk eýsem, adamyň töwerekdäki dünýä goşan goşandyna baglydyr: biziň uzak ýaşanymyz wajyp däl-de, näderejede doly bahasynda we dogry ýaşaýandygymyz wajypdyr1. Wagt gymmatlydyr, şeýle-de bolsa, biz ony ýeňilkellelik bilen sarp edýäris. Dawut wagtyň gymmatdygyny gaty gowy bilýärdi, şol sebäpdenem, wagtyň ýyllar bilen däl-de, günler bilen hasaplanylmagy üçin doga etdi (Zebur 90:12). Еger biz günlere ýeterlik derejede ünsli bolsak, onda ýyllar öz aladasyny özleri eder, olaryň aladasyny etmek gerek däl. Ýolbaşçydan: „Meniň wagtym ýok“ diýen sözleri köp eşidýäris. Munuň ýaly sözleri jogapkärçilikden gaça durmak üçin çäkli we juda bir başarjaň bolmadyk adam ulanýar. Öz durmuşymyzda hemme zatda Hudaýyň islegini ýerine ýetirmäge her birimizde ýeterlik wagt bardyr. J. G. Jouett şeýle diýipdir: Meniň pikirimçe, biziň zamanamyzyň iň giň ýaýran ikiýüzli sözleriniň biri-de, hemmelere belli bolan sözlerdir. Şol sözleriň kömegi bilen biz mydama özümize wagtyň ýetmezçilik edýänini beýan edýäris. Biz özümizde wagtyň ýokdugyny şeýle ýygy — ýygydan aýdýarys welin, şol sözleri gaýtalamanyň diňe özi-de, bizi munuň, dogrudanam, şeýledigine ynanmaga mejbur edýär. Hakykatdan örän işli bolan adamlar wagtyň ýetmezçiligini hiç haçanam duýmaýarlar. Olaryň gündelik iş tertibi şeýle jebis hem tertipli bolany üçin siziň kömek sorap eden her bir haýyşyňyza öz bähbidini aramaýan hyzmaty etmäge boş minut tapýarlar. Gullukçy hökmünde men bir zady boýun almalydyryn, men özüme goşmaça kömek gerek bolan wagtynda, hut işli adamlara hem, mydama umyt bilen ýüzlenýärin. 1 Мikelanjelo (1475–1564)—italýan heýkeltaraşy, suratkeşi we şahyry. Onuň iň meşhur işleriniň biri-de, „Dawut“ heýkelidir we Watikandaky Sikstin kapellasynyň potologyna çeken suratydyr. Uilýam Jeýms (1842–1910)— psiholog we Garwarddan bolan filosof. „Pragmatizm“ adyny alan akyl ýetirişiň täze usulyny işläp düzmäni şonuň hyzmaty hasaplaýarlar. Ýolbaşçy we wagt 113 Biziň betbagtçylygymyz özümizde wagtyň azlygynda däldir. Diňe özümizde bar bolan wagty gaty gowy ulanmagy öwrenmegimiz gerekdir. Biziň her birimizde beýlekileriň hemmesindäki ýaly wagt bar. ABŞ-nyň prezidentinde edil biziňki ýaly gije — gündiziň dowamynda ýigrimi dört sagat bar. Kimdir biri has ukyply, has täsirini ýetirip biliji ýa-da baý bolup bilýär, ýöne hiç kimde-de, beýlekilere garanda wagty köp däldir. Her gula deň derejedäki mukdarda pul berlendigi baradaky tymsaldaky ýaly (Luka 19:12–27), biziňem her birimize deň derejeli mukdarda wagt berlendir. Ýöne biziň az sanlymyz on esse girdeji alar ýaly, ony şeýle paýhasly ulanyp bilýäris. Tymsalda ukyplaryň dürli bolýandygy aýdylýar: beýleki guldan az gazanan, ýöne hojaýynyna edil şonuň ýaly wepalylygyna galan gul hem, edil şonuňky ýaly sylagy alýar. Biz özümiziň sylaglarymyz we tebigy zehinlerimiz üçin jogapkärçilik çekmeýäris, ýöne wagtymyzyň maksada laýyk ulanylany üçin jogap berýäris. Pawlus Efesdäki mesihileri pursatdan „peýdalanmaga“ çagyranda (Еfesliler 5:16), özi wagta gazanylan zat hökmünde garapdyr. Biz durmuş bazarynda wagty degýän ýa-da degmeýän, netijeli ýa-da netijesiz bolan belli bir güýmenjelere çalyşýarys. Şu aýadyň başga bir terjimesinde bu jümle: „Gowy mümkinçilikleri satyn alyň“ — diýilýär. Wagt bize köp mümkinçilikler berýär ahyry. Öz durmuşyňy jikme — jik planlaşdyrma wajyplygy hut şunda hem jemlenilendir: „Еger wagtymyzy tygşytly sarp etmegi öwrenmek bize başartmasa, onda galan zatlaryň hemmesem bize elýeter bolmaz“. Ýitirilen wagty asla yzyna gaýtaryp bilmersiň. Wagty ýygnap we ammarda saklap bolmaýar, ony diňe paýhas bilen ulanyp bolýar. Gün sagatlarynyň birine aşaky sözler oýulyp ýazylypdyr: Siferblatda wagty bölýän Kölege görünýär: Onuň öňünde öňde duran wagt ýatyr, Ol häzirlikçe bize görnenok; Kölegäň aňyrsynda gaýtaryp bilmejek zadyň dur, 114 R uhy ýolbaşçylyk Geçen sagada baryp bilmersiň; Biziň üçin diňe bir sagat açyk — Olam, şu wagt üstünde kölege duran sagatdyr. (Аwtor näbelli) Ýolbaşçy bu tabyn bolmazak hakykatyň öňünde ilkinji derejeli zatlaryny dogry goýuşdyrmagy başarmalydyr. Oňa haýsydyr bir mümkinçilikleriň sapaklarynyň we borçlarynyň gymmatyny yhlas bilen ölçermek zerurdyr. Has wajyp borçlar ünsi talap edýän wagtynda, ýolbaşçy wajyplykda ikinji derejede durýan zatlara wagtyny sarp etmäge ýol bermeli däldir. Öz günüňi ussatlyk bilen planlaşdyrmak gerek. Köp zatda üstünlik gazanmak isleýän adam saýlaw edip, artykmaç zady ret etmelidir, soň bolsa, iň wajyp zatlara köpräk üns bermelidir. Soňy bilen öz ýazgylaryňa ruhy taýdan ilkinji ýerde durýan zatlaryň nukdaýnazaryndan garamak üçin bütin hepdäniň dowamynda geçirilen her bir sagadyň grafikasyny düzmeklik we ýazmaklyk köp ýagdaýlarda kömek edýär. Netijeleriň sizi gaty haýran galdyrmagy mümkin. Ýazgylaryň mesihilik gullugy üçin bizde özümize görneninden köpräk wagtyň bar ekendigini görkezen wagtlary az bolmady. Pikir edip görüň, biz uka gije — gündiziň dowamynda sekiz sagady sahylyk bilen berýäris (uky üçin ondan köp wagt az adama gerek bolýar), üç sagady naharlanmaga we adamlar bilen gepleşmäge, on sagady işe we ýola sarp edýäris. Eger hepdäniň dowamynda şeýle hereket etsek, onda nämedir bir zat bilen doldurmaly bolan ýene otuz bäş sagadymyz galýar. Şol wagta näme bolýar? Biz şol sagatlary nämä sarp edýäris? Adamyň Hudaýyň Patyşalygyna goşýan tutuş goşandy şol wagtyň ulanylyşyna bagly bolup biler. Şol boş sagatlaryň siziň durmuşyňyzyň adatydygyny ýa däldigini ýa-da siziň tanymal adam boljak bolmajakdygyňyzy kesgitlär. Batyr missioner Meri Slessoryň kakasy arakhor bolupdyr. Ol on bir ýaşynda Dandidäki fabrikde işläp, ertir sagat altydan agşam sagat alta çenli wagtyny şol ýerde geçiripdir. Şeýle-de bolsa, munuň ýaly güýçden gaçyrýan iş tertibi oňa özbaşdak bilim alma Ýolbaşçy we wagt 115 bilen meşgullanmaga päsgel bermändir. Şeýdip alan bilimi ony şondan beýläkki meşhur karýera bilen üpjün edipdir2. Deýwid Liwingston on ýaşyndaka, Dumbartondaky pagta egriji fabrikde günde on dört sagatlap işläpdir. Onda okamazlyga, özünde galan azajyk boş wagty ulanmazlyga, elbetde, hemme sebäpler bardy. Şeýle-de bolsa, ol latyn dilini öwrenip, Gorasiýi we Wergiliýi on alty ýaşyndaka, asyl nusgasynda okap bilipdir. Ýigrimi ýaşynda ol birbada iki programma — medisina we ylahyýet — boýunça bilim aldy. Bu gün durmuşda degerli bir zada ýetmek üçin wagtymyzyň juda azlygyndan arz etmäge asla esas galmaz ýaly, şuňa meňzeş mysallary gaty köp getirmek bolýar. Rebbimiz wagty nädip dogry ulanmalydygynyň iň gowy mysalyny görkezdi. Ol Öz durmuşynda, hemme ýerde Özünden mydama bir zat talap edip, daşyny adamlaryň mähellesi gurşap ýören bolsa-da, saldamly ädim ädip ýöredi. Kimdir biri Isanyň ýanyna gelende, Ol Özüni edil şol wagtda Özüne ýüz tutan adamyň mätäçliginden başga mätäçlik ýok ýaly alyp bardy. Isanyň asudalygy we rahatlygy Onuň Öz durmuşynyň we gullugynyň öňünde Atasynyň goýan maksadyna laýyklykda zähmet çekýändigine ynamly bolandygy bilen düşündirilýär. Hudaýda bar bolan plan Mesihiň durmuşynyň her bir sagadyny öz içine aldy we mümkin bolan ýagdaýlaryň hemmesini öňünden gördi. Isa doga etme arkaly Atasy bilen gepleşmeginiň kömegi bilen her gün Atasyna näme diýmelidigini we näme etmelidigini bildi. „Men size aýdýan sözlerimi Öz-Özümden aýtmaýaryn, Mende ýaşaýan Ata Öz işlerini edýär“ (Ýahýa 14:10). Isa hemme zatdan öňürti, Öz ygtyýarynda bolan sagatlaryň dowamynda, Özüne tabşyrylan gullugy tamamlamaga dyrjaşdy. Ol Öz ömründäki wagtyň Hudaýyň öňden bellän wezipesine laýyklykda paýlanylandygyna gaty gowy düşünýärdi (Ýahýa 7:6; 2 Мeri Slessor (1848–1915) 1876-njy ýylda Günbatar Afrikadaky hiç bir kolonial döwletiň astynda bolmadyk Kalabar etrabyna ugraýar. Onuň degişgenligi we batyrlygy ol ýerdäki harby serdarlaryň ynamyny gazandyrdy, şonuň üçin ol aýallaryň we çagalaryň bähbidi üçin köp zähmet çekdi. 116 R uhy ýolbaşçylyk 12:23, 27; 13:1; 17:1). Hatda Özüniň gowy görýän ejesine-de, Ol: „Meniň wagtym entek gelip ýetenok“ (Ýahýa 2:4) — diýdi. Marta bilen Merýemiň maşgalasynda bolup geçen betbagtçylyga jogap hökmünde Isa gün tertibini hatda iki günlügem üýtgetmekden ýüz öwürdi (Ýahýa 11:1–6). Öz ömrüniň netijesini jemlände, Ol Atasyna: „Maňa tabşyran işiňi berjaý etmek bilen, Seni Ýer ýüzünde şöhratlandyrdym“ (Ýahýa 17:4). Isa Öz zähmetini gerek bolmajak howlukmaçlykdan hiç zat ejir çekmez ýaly, wagtyň ýetmezçiligi sebäpli, nämedir bir zat doly edilmän galmaz ýaly edip tamamlady. Hudaýyň islegini doly ýerine ýetirmek üçin gije — gündizdäki ýigrimi dört sagat Isa ýeterlik bolupdyr. Isa şägirtlerinden: „Gündizde on iki sagat bar dälmi?“ (Ýahýa 11:9) — diýip sorady. Rebbimiziň bu sözlerinde J. Stýuart Holden wagtyň çäklidigini görkezmäni görşi ýaly, onuň ýeterlikdigini hem görüpdir. Bir gündizde, dogrudanam, bary — ýogy on iki sagat bar, ýöne başga bir tarapdan, bir gündizde tutuş on iki sagat bar3. Isa wagty ýadyndan çykarman, ony hakykatdan ähmiýeti bolan zat bilen meşgullanyp geçiripdir. Ol aňrybaşy bilen wajyp bolmadyk zada sarp edip, wagtyny biderek geçirmändir. Ahlak häsiýetiň güýjüni ähmiýetsiz zatlardan ýüz öwürmek bilen saklamak bolar. Durmuşda boş zatlara orun ýok: Reb durmuşda beýle gezmedi, Her sagadymy we bar zadymy, Mydama hemme zatda Oňa berjek. (Аwtory näbelli) Hoş Habarlarda Hudaýyň Oglunyň rahatlygyny ýekeje gezek nähili hem bolsa bir ýol bilen bozandygyny görkezýän ýekeje görkezmäniň hem ýoklugyny bellemek gyzykly zat bolsa gerek. Işli adamy öz işindäki päsgelçiliklerden başga zat köp gaharlandyrmaýar. Ýöne Isanyň gullugynda beýle zat görünmedi. 3 J. Stuart Holden, The Gospel of the Second Chance (London: Marshall Brothers, 1912), 188. Ýolbaşçy we wagt 117 „Garaşylmadyk zatlaryň“ hemmesini Ata Özüniň maksadynda öňden gördi, şonuň üçin olar Isany aljyratmady. Hawa, käwagt Onuň naharlanmaga wagty zordan ýetýärdi, ýöne Atasynyň bar islegini ýerine ýetirmäge welin, wagty mydama ýeterlikdi. Köplenç ruhy ýolbaşçynyň borçlaryndaky duýýan ýüki onuň özüne Hudaýyň tabşyrmadyk başga işleri bilen hem meşgullanýandygy sebäpli ýüze çykýar. Ýolbaşça artykmaç borçlary ýerine ýetirmek üçin Hudaýyň goşmaça güýç bererine garaşmak gerek däldir. Işli adamlaryň biri maňa öz durmuşyna edepsizlik bilen goşulmalaryň meselesiniň hötdesinden gelendigini aýtdy: “Ýaňyýakyna çenli bu meni mydama gaharlandyrýardy. Bu meniň tekepbirlik endigimdi“. Kimdir biri meniň ýanyma gelip: „Indiki otla çenli bir — iki sagat wagtymy bir ýerde geçirmek gerek boldy, şonuň üçin men seni görmegi makul bildim“ — diýip bilýärdi. Bu meni juda gaharlandyrýardy. Soň Reb adamlary duşuşmak üçin hut Özüniň ugradýandygyna düşünmekligi berdi. Hudaý Filipusy Efiopiýaly agta bilen duşuşmak üçin iberdi. Hudaý Barnabasy Saulyň ýanyna iberdi. Biziň günlerimizde-de, edil şonuň ýaly bolýar. Hudaý adamlary biziň bilen duşuşmaga iberýär. Indi kimdir biri ýanyma gelen badyna, men oňa: „Elbetde, sizi meniň ýanyma Reb alyp gelendir. Geliň, Onuň näme üçin beýle edendigini bilmek üçin bile doga edeliň“ diýen sözler bilen ýüzlenýärin. Netijede iki zat bolup geçýär. Söhbetdeşlik täze häsiýete we täze ähmiýete eýe bolýar, sebäbi oňa Hudaý gatnaşýar. Adatça bu söhbetdeşligi ep — esli gysga edýär. Eger gelen adam özüni Hudaýyň näme sebäp bilen goýbereniniň sebäbini gözleýändigiňizi görse (beýle zat bolsa ýok), onda söhbetdeşlik ýakymly, ýöne gysga bolýar. Şonuň üçin men öz gün tertibime garaşylmadyk goşulmalary Hudaýdan çykýar diýip hasaplaýaryn. Olar meniň gün tertibimiň bir bölegi boldy, sebäbi Hudaý wagtyma Öz isleýşi ýaly erk etmekde azatdyr“ — diýdi. Resul Pawlus Hudaýda her kimiň durmuşy babatda belli bir planyň bardygyny aýdýar. Biz „Hudaýyň öňden taýýarlan oňat işlerinde gezer ýaly, Onuň Mesih Isada ýaradylan eseridiris“ (Еfesliler 2:10). Günde doga etmegiň kömegi bilen ýolbaşçy özi 118 R uhy ýolbaşçylyk üçin bu wezipäniň jikme — jikliklerini açýar we şoňa laýyklykda öz işini planlaşdyrýar. Her ýarym sagat peýda getirýän zatdan doly bolmalydyr. Mesihiň hatyrasyna dünýä ep — esli täsirini ýetiren Jon Uesli bilen F. B. Meýer özleriniň her bir gününi bäş minutlyk wagtlara bölüp, her bir bäş minutlygy manyly ulanmaga çalşypdyrlar4. Şuňa meňzeş düzgüniň kömegi bilen biziň her birimiz uly zatlara ýetip bilerdik. Mysal üçin, ýöne ýere ýitiriläýjek wagtyň dowamynda, örän köp zady okamak mümkin. F. В. Meýeriň terjimehalyndan biz onuň wagty nähili tygşytly ulanyp bilendigi hakda bilýäris: Еger oňa otluda uzak wagtlap bir ýere gitmek gerek bolsa, özüniň kupedäki burçjagazynda özbaşyna bir hat ýazylýan stoljyga meňzeş edilip ýasalan keýsi açyp, töwereginde bolup geçýän zatlara asla üns bermän, haýsydyr bir agras makalanyň üstünde işläp başlapdyr. Uzaga çeken ýygnaklarda, hatda gurultaýlarda-da, gürrüňi edilýän zatlar ondan peýdasyz ünsi talap edýän bolsa, onda onuň şol keýsi bildirmän açyp, hatlara jogap ýazmaga başlan gezeklerem az bolmandyr. Öz wagtyna aňryýany bilen tygşytly garan ýene bir adam U. Е. Sangster bolupdyr. Onuň ogly kakasy hakda şeýle ýazypdyr: Ol wagtyny hiç haçan biderek ýere sarp etmeýärdi. Bir we iki minudyň arasyndaky tapawut onuň üçin ýeterlik derejede ähmiýetli bolýardy. Ol özüniň iş otagyndan çykyp: „Oglum, sen hiç zat bilen meşgullanmaýarsyň. Mende göni ýigrimi iki minudym bar. Ýör, gezelenç edeli. Bu wagtyň 4 W. Y. Fullerton, F. B. Meyer (London: Marshall, Morgan & Scott, n.d.), 70. Frederik Borzerton Meýer (1847–1929)—baptist wagyzçysy. Onuň jelepçilige, alkogolly önümlere we professional boksa garşy, şeýle hem, taşlanylan çagalaryň we ýeke eneleriň peýdasyna bolan kampaniýalarynyň arkasyndan onuň wagyzlaryny bütin dünýäde eşitdiler. Jon Uesli (1703–1791) metodistik taglymaty esaslandyrmaga gatnaşan işçi hökmünde giňden tanalýar. Ýolbaşçy we wagt 119 dowamynda biz kwartalyň daşyny aýlanmaga ýetişýäris“ — diýip bilýärdi. Soň ol öýden şeýle bir tizlik bilen çykýardy welin, men onuň yzyndan ýetmek üçin ylgamaly bolýardym. Gezelenç wagtynda ol meniň bilen işleriň gidişi hakda (bäş minut), biziň graflygymyzyň öňdäki çempionatda ýeňiş gazanma bolan mümkinçilikleri hakda (iki minut), täzeden dogulmanyň wajyplygy hakda (bäş minut), Loh — nes aždarhasynyň hakykatdan hem barlygy ýa ýoklugy hakda (iki minut), Uilýam Romeýniň takwalygy hakda (üç minut) gürrüň edýärdi. Gürrüň gutarar wagtyna, biz eýýäm öýe dolanyp gelýärdik5. Özi üçin ýük bolmaz ýaly we ruhdan düşmä alyp barmaz ýaly, ýolbaşçyda wagty ulanmakda üýtgemezek usulyň bolmagy wajypdyr. Eger ýolbaşçy wagta gözegçilik etmegi başarmasa, onda ol artykmaç dartgynlylykda işlemeli bolar. Ol hatda bir günüň dowamynda mümkin boldugyça köp iş etjek bolup jan çekse-de, ýene el degrilmedik işleriň tükeniksizi galýar. Kömek etme çagyryşynyň hemmesi hökman Hudaýdan bolýan däldir, sebäbi hemmelere hiç haçanam kömek edip bilmeýärsiň. Eger ýolbaşçy öz gününi çyn ýürekden çykýan dogada planlaşdyryp, soň hem, bellenilen plany doly janypkeşlik hem gaýrat bilen ýerine ýetirse, bu ýeterlikdir. Ýolbaşçy diňe öz gözegçilik edip biljek zady üçin jogapkärçilik çekýär. Galan zatlarda onuň bizi söýýän we gudratygüýçli Gökdäki Atamyza bil baglamagy gerek. Wagtyň duşmany bolan haýallyk şeýtanyň iň täsirli guraly bolup durýandyr. Ol onuň bilen bizi aldap, ebedi mirasdan mahrum etmäge çalyşýar. Ruhy ýolbaşçylykdaky „soňa goýmaklyk“ gaty agyr netijä alyp baryp biler. Onuň güýji biziň wajyp karara gelmegi tebigy taýdan islemezligimizden syzyp çykýandyr. Kararlara gelmeklik we olara eýermeklik mydama adamdan ahlak tagallalary talap edýär. Ýöne wagtyň geçmegi bilen karara gelmeklik aňsatlaşmaýar, gaýtam, tersine bolýar. Kararlaryň köpüsine bir geçenden soň gelmeklik has kyn bolýar, şonuň üçin siz şonuň 5 Paul E. Sangster, Doctor Sangster (London: Epworth, 1962), 314. 120 R uhy ýolbaşçylyk ýaly haýallygyň netijesinde artykmaçlyklardan mahrum bolup bilersiňiz. Kyn işi soňa goýandan, şu ýerde we häzir etmek aňsat bolýar. „Muny häzir et“ — bu şygar ençe adamlary dünýewi işlerde üstünlige alyp bardy, şonuň üçin ol ruhy meselede-de edil şunuň ýaly ähmiýete eýedir. Hemme zady soňa goýma endigini ýeňmeklik özüňiz üçin soňky möhleti bellemäge we olary gyşarnyksyz ýerine ýetirmäge kömek edip biler. Öz ömrüniň dowamynda örän köp okan bir adamdan: „Siz okamaga wagty nireden tapýarsyňyz?“ — diýip soraýarlar. Ol hem: „Munuň üçin men wagty niredendir bir ýerden almaly bolmaýaryn — men diňe öz lezzetim üçin okamaga özüme ýeterlik wagt berýärin“ — diýip jogap berýär6. 6 Sunday School Times, 22 November 1913, 713. 13 — NJI BAP Ýolbaşçy we okamaklyk Geleňde … kitaplary, ylaýta-da, gaýyş kitaplary getir. 2 Тimoteos 4:13 Okamaklyk adamy bilýän adam edýär, söhbetdeşlik — ýol tapyjy, ýazma endigi bolsa — takykçyl edýär. Frensis Bekon R esul Pawlus Timoteosa: „Okamak bilen meşgullan“ — diýip maslahat berýär. Bu, gürrüňsiz, ýygnakda Köne Ähti sesli okamalydygyna degişlidir. Ýöne bu maslahaty okamagyň beýleki ulgamlarynyň hemmesinde-de gaty gowy ulanmak bolýar. Resulyň Timoteosa getirmegini haýyş edip, hatda ýazan kitaplary ýehudy taryhy boýunça işler, kanuny we pygamberleriň düşündirişleri bolan bolsa gerek. Käbirleriniň Pawlusyň öz wagyzlarynda hem çykyşlarynda getiren butparaz şahyrlarynyň ýygyndylary bolan bolmagy mümkin. Ahyryna çenli şägirt bolup galmak bilen Pawlus şol kitaplary okamaklyga wagtyny sarp etmek isledi. Özüniň türme tussaglygynda bolan wagtynda we 1536-njy ýylda azar çekip ölmeginiň öň ýanynda, Uilýam Tindal gubernatora hat ýollap, ondan özüne käbir zatlary goýbermegi haýyş edýär: Örülen papagymy, şem, köne köwşi ýamar ýaly bir bölek mata … Ýöne men Sizden haýyş edip, prokuroryň maňa öz Mukaddes Kitabymy we ýewreý sözlügini we bu ýerde bilim almak bilen meşgullanarym ýaly, ýewreý grammatikasy boýunça sprawoçnigi almagyma 122 R uhy ýolbaşçylyk rugsat bermegini gazanmagyňyzy Siziň merhemetliňizden ýalbaryp soraýaryn1. Pawlus ýaly, Tindal hem, özleriniň ýerdäki durmuşynyň soňky günlerini düýrme kitaplary okamaga bagyş edýärler. Ähli nesilleriň ruhy ýolbaşçylary jan edip öwrenme we Mukaddes Ruh tarapyndan nurlanma ýoly bilen Hudaýyň Sözüne çuň aralaşmaga ýürekden dyrjaşma bilen tapawutlanýarlar. Ýöne bu bapda bizi ýolbaşçylaryň goşmaça edebiýaty okamagy has gyzyklandyrýar. Ruhy hem intellektual taýdan ösmek isleýän ýolbaşçy mydama okar. Ýuristler kanundaky täze üýtgeşmeleri bilmek üçin olara okamak zerurdyr. Saglygy goraýşyň üýtgewli dünýäsinde kwalifikasiýany ýitirmezlik üçin lukmanlara okamak gerek. Ruhy ýolbaşçy hem, Hudaýyň Sözüne, ondaky prinsiplere akyl ýetirmelidir we özüniň ýolbaşçylyk etjek adamlaryna düşünmegi öwrenmelidir. Munuň üçin ýolbaşça öz ömründe köp hem netijeli okamak gerek. Häzirki döwürde ruhy edebiýatyň klassikleriniň işlerini beýle bir köp okamaýarlar. Biziň günlerimizde adamzat taryhynyň şu wagta çenli bolan döwürleriniň hemmesindäkiden boş wagt köp bolsa-da, ençe adamlar özlerinde kitap okamaga wagtyň galmaýandygyny aýdýarlar. Ruhy ýolbaşçy bu meselede özüne aklanma tapyp bilmez. Jon Uesli okamagy gaty gowy görüpdir. Ol okamak bilen aýratynam atyň üstünde barýarka meşgullanypdyr. Onda eýeriň gaşynda ylmy, taryhy ýa-da medisina işleriniň tomlaryny goýup, atyň üstünde ýöreme endigi bolupdyr. Ol şeýle edip, bir müňden gowrak kitaby okady. Oksforddaky okuwy wagtynda, Täze Ähtden başga-da, Uesliniň ýüregini ýene üç sany beýik eser — Tomas Kempisiň „Mesihiň keşbi“, Jeremi 1 Uilýam Tindal (1494–1536) Germaniýada işlände, 1525-nji ýylda Täze Ähti birinji gezek iňlis diline terjime etdi. 1535-nji ýylda tussag edildi, bir ýyl geçenden soň bolsa, otda diriligine ýakyldy. Ol ölüminiň öň ýanynda köneäht kitaplarynyň birnäçesini — Töwradyň, Ýunusyň kitabynyň — terjimelerini tamamlady. Ýolbaşçy we okamaklyk 123 Teýloryň „Mukaddes ýaşaýyş we ölüm“ we Uilýam Lounyň „Aýgytly çagyryş“ eserleri — eýeledi. Bu üç kitap onuň üçin ruhy ýolbelet boldy. Uesli ýaş metodist gullukçylaryny köpräk okamalydygyna, şeýle etmedik ýagdaýynda özleriniň gullugyny goýjakdyklaryna ynandyrdy. Ýolbaşçylar az bolanda, gün içinde ýarym sagat kalbyňy berkidýän we oýlanmak üçin iýmit berýän kitaplary okap, wagtyny geçirme kararyna berk gelmelidirler. E. U. Tozer özüniň „Kitaplaryň dogry we nädogry ulanylyşy“ temadaky kitaplar toplumynda ýiti ünslülik bilen şeýle belleýär: Näme üçin häzirki zaman mesihisi hakykatdan beýik bolan kitaplary okamagy özi üçin ýetip bolmajak zat hasaplaýarka? Biziň nesilden — nesle akyl taýdan pes bolmaýandygymyz şübhesizdir. Bizem, edil öz atalarymyz ýaly akylly, şonuň üçin olaryň aýdan islendik pikirine, eger ýeterlik islegimiz bar bolsa, biz düşünip bilýäris. Häzirki zaman mesihilik edebiýatynyň hiliniň pese düşmeginiň esasy sebäbi akyl taýdan pese düşmekde däl-de, ruhy taýdan pese düşmekde diýip hasaplamaly. Mesihi awtoryň ajaýyp eserinden lezzet almak üçin belli bir derejede Hudaýa bagyş edilmä we häzirki mesihileriň az sanlysyna başardýan dünýäden el çekmä ýetmek gerek. Ýygnagyň irki atalaryna, mistiklere we puritanlara düşünmek beýle bir kynam däl, ýöne olar özleriniň pikirlerinde howasy arassa we dury bolan, diňe Hudaýyň alyp barýan adamlarynyň çykyp biljek dag depesinde ýaşamaýarlar… mesihilik klassikasynyň beýik eserlerine adamlaryň düşünmäge ukypsyz bolmagynyň sebäpleriniň biri-de, olarda ýazylan zatlary ýerine ýetirmegi niýet edinmän, hemme zada düşünmäge dyrjaşmaklaryndadyr2. 2 A. W. Tozer, „The Use and Abuse of Books,“ The Alliance Weekly, 22 February 1956, 2. 124 R uhy ýolbaşçylyk Okamak näme üçin gerek? „Ruhlanma guýularyny doldurmak üçin okaň“ — diýip, toýdan soňky gezelenjine bir çemodan kitap alyp gitmegi bilen belli bolan Garold Okenga maslahat beripdir3. Bekonyň okyjy üçin görkezmäni özünde saklaýan meşhur sözleri: „Okanyňyzda, garşy çykmaga ýa-da inkär etmäge çalyşmaň, ýöne hemme zady çyndyram öýtmäň. Tekstden gepleşik we pikir ýöretmeleri gözleme-de, hemme zady ölçerip döküň we üns beriň. Kitaplaryň käbirlerini barlamak gerek, beýlekilerini diňe ýuwutmak, birnäçelerini bolsa, çeýnemek we siňdirmek gerek“4. Aslyýetinde, eger biz öz kellämizi maglumatlardan doldurmak, özümiziň başgalardan ýokarydygymyzy duýmak ýa-da bilimlidigimizi görkezmek üçin okasak, onda okanymyz düýbünden peýdasyz bolar. Ruhy ýolbaşçy özüniň ruhy gymmatlyklaryna esaslanyp, okamak üçin kitap saýlamalydyr. Eserleri bize belentliklere tarap barýan ýoly görkezip, biziň ýüreklerimizde we aňymyzda oýanma döredýän awtorlaram bar: olar bizde gulluga bolan ymtylyşy ot berýärler-de, bizi Hudaýyň ýanyna has golaý alyp barýarlar. Mundan başga-da, ruhy ýolbaşçy özüne akyl taýdan ösmäge mümkinçilik berýän kitaplarda ünsüni jemlemelidir. Muňa düşbüligi synap görmäge kömek edýän, okyjyny täze ideýalar bilen üpjün edýän, umumy kabul edilen ýol bererlikli zatlary sorag astyna goýýan we kyn soraglary düşündirmäge çalyşýan kitaplar girýär. Ýolbaşçy özüniň wagyz sungatyny we sowatly ýazma ukybyny ösdürmek üçin okamalydyr. Bu meselede biziň sözlügimizi baýlaşdyrýan we bize dilewarlyk sungatynda halypalyk edýän ajaýyp ussat ýazyjylaryň eserleri bilen hiç zadam hiç hili deňeşip bilmez. Tozer Jon Bunýany sadalygy üçin, Jozef Addisony aýdyňlygy we inçeligi üçin, Jon Miltony asyllylygy we pikiriň 3 4 Harold J. Ockenga, Christianity Today, 4 March 1966, 36. Francis Bacon, quoted in The Alliance Weekly, 14 March 1956, 2. Frensis Bekon (1561–1626) — korolewa Ýelizaweta I we korol Ýakow I-iň köşgünde bolan döwlet işgäri we alym. Onuň köp sanly işleri ylmy usula, syýasy teoriýalara we taryhy ideýalara bagyş edilen. Bekon iňlis ýygnagynyň wepaly agzasy bolupdyr. Ýolbaşçy we okamaklyk 125 dyngysyz beýikligi üçin, Çarlz Dikkensi düşnükliligi we prozasynyň gujurlylygy üçin, Frensis Bekony şahsy mertebe duýgusy üçin okamagy maslahat berýär. Ýokarda görkezilen zatlaryň hemmesinden başga-da, ýolbaşçy özi üçin täze maglumaty almak, döwür bilen aýakdaş gitmek, özüniň professional ulgamynda ýeterlik derejede habarly bolup durmak üçinem okamalydyr. Ýolbaşça beýik akyllar bilen gürleşmek üçinem okamak gerekdir. Kitaplaryň kömegi bilen biz dürli eýýamlaryň beýik ruhy ýolbaşçylary bilen gatnaşykda bolma mümkinçiliginden peýdalanýarys. Gowy kitap adama ullakan täsir ýetirmäge ukyplydyr. Benjamin Dizraeli özüniň „Edebiýatyň gyzykly aýratynlyklary“ atly kitabynda mysallaryň bir gidenini getirip, ýekeje bir kitabyň adama gudratly täsir edenini ýazýar. Tanymal mesihileriň terjimehalyny okanymda, men şol bir kitabyň gaýta — gaýta düýbünden dürli adamlaryň durmuşyny öwrülişik pursatyna alyp baranyny, ondan soň, gullukda işjeň üýtgeşmeleriň başlananyny gördüm. Bu Çarlz Finniniň „Diniň täzeden dikelmegi boýunça leksiýalar“ diýen kitabydy5. Näme okamaly Еger adamy dostundan tanamak bolýan bolsa, onda onuň häsiýeti özüniň okaýan kitaplarynda şöhlelenýändir. Ýolbaşçynyň okaýan zady onuň içki ymtylyşlarynyň we talaplarynyň daşky ýüze çykmasy bolup durýandyr. Bu gün akla sygmajak tizlik bilen çap edilýän neşirleriň ummasyz mukdary saýlama ukybyny wajyp edýär. Biz özümize diňe iň gowularyny, diňe maksadymyzy ýerine ýetirmäge kömek edýänlerini okap bileris. Kitaby saýlamaklyk özümiziň kimdigimize we bize näme etmegiň zerurdygyna bagly bolmalydyr. 5 Çarlz Finni (1792–1875) ýuridiki bilim aldy, ýöne imana gelenden soň, 1821nji ýylda ýygnak gullugy bilen meşgullandy. Onuň işi ýurduň demirgazyk — günortasynda täzeden döreýşe getirdi. Ol, şeýle hem, köp ýygnaklaryň ruhy çopany boldy, kitaplar ýazdy, gulçulyga we arakhorluga garşy çykyş etdi, 1851–1866-njy ýyllarda Oberling kollejiniň prezidenti wezipesini eýeledi. Onuň şu kitabyň awtorynyň salgylanýan kitaby1835-nji ýylda çap edildi. 126 R uhy ýolbaşçylyk Kladius Klier lakamy bilen işlän bir awtor okyjynyň öz tanyş adamlaryny tapawutlandyryp bilýändikleri sebäpli, onuň öz kitabyny çäklendirmäge hakynyň bardygyny aýdýar. Birnäçeleri biziň „söýülýänjelerimize“ öwrülýärler, şonuň üçin şol azajyk kitaplary, eger sürgüne gitmeli bolsa, ýanyň bilen alyp gideniňe degýändir. Beýlekileri „dostlarymyz“ bolup çykýarlar, ýöne kitaplaryň aglabasy „tanyşlarymyzdyr“, olar bilen biz diňe çala tanyş bolýarys. Мetýu Arnold özüňi diňe bäş ýüz tom kitap bilen çäklendirip, edebiýatdaky iň gowy zatlary ýygnamak bolar diýip hasaplaýar. Deniel Uebster tutuş kitaphanany ýüzleý okap çykandan, birnäçe kitaby gowuja öwrenmegi ileri tutýar. Ol adam kalby, onuň ymtylyşlary we şowsuzlyklary, umytlary we ruhdan düşmeleri hakda hakyky maglumaty almak üçin şol gowy öwrenilen kitaplara ýüzlenýär. Okamakdaky düşnüksizlik hiç kime-de, gowy gulluk eden däldir. Iňlis filosofy Hobbs bir gezek: „Eger men beýlekileriň okan kitaplary ýaly köp kitap okan bolsam, onda menem, şolar ýaly az bilerdim“ — diýipdir. Samýuel Brengl özüniň poeziýa bolan garaýşyny şeýle beýan edýär: Мaňa döredijiligi ahlak häsiýetiň beýikligini açýan we güýçli duýgulary berýän şahyrlaryň ýazan eserleri ýaraýar. Olaryň arasynda Tennisonyň şygyrlary we Brauningiň birnäçe goşgulary bar. Beýlekileriň eserlerinde ýagtylyk bar, ýöne men ýöne bir ýagtylyga garanda, oduň ýalnyny gowy görýärin. Şekspir? Onuň akly edil günüň şöhlesi ýaly arassa, ýöne onda duýgulylyk düýbünden ýok, bu ýylatmaýan ýagtylykdyr. Şelli? Kits? Olar käbir manyda ajaýyp şahyrlardylar, ýöne olaryň goşgulary meniň kalbyma täsir etmeýär. Owadan, ýöne olar boş sözler. Mukaddesligiň gözelligi bilen gözelligiň mukaddesliginiň arasynda tükeniksiz tapawut bardyr. Birinjisi iň beýik, ýokary, Hudaýyňka meňzeş häsiýete alyp barýar; ikinjisi köplenç juda ýygy — ýygydan duýgularyň şowhunlylygyna alyp barýar6. 6 C. W. Hall, Samuel Logan Brengle (New York: Salvation Army, 1933), 269. Ýolbaşçy we okamaklyk 127 Köp ýyllaryň dowamynda „British Weekly“ atly britan hepdelik neşiriniň direktory bolan jenap Robertson Nikoll okamak üçin iň gyzykly bolan žanr terjimehally makalalar diýip hasaplapdyr, sebäbi terjimehal adamyň şahsyýetini görkezýär. Beýik hem bagyş edilen erkekleriň we aýallaryň durmuşy hakda okamak öz ýüregiňi Hudaýa tarap ymtylmaga ruhlandyrmagy aňladýar. Uilýam Keriniň, Adoniram Jadsonyň, Hadson Teýloryň, Çarlz Staddyň ýa-da Albert Simpsonyň terjimehallarynyň missionerçilik hereketine nähili täsirini ýetirenini göz öňüne bir getirip görüň7. Özüniň wagyzlary we mugallymçylyk işi bilen giňden tanalan Jozef Kemp mydama ýanynda gyzykly terjimehallaryň birini göterip ýörüpdir. Rensom Kuper şeýle ýazypdyr: Gowy terjimehallary okamaklyk mesihilik biliminiň ep — esli bölegini düzýär. Olarda öz gullugyňda ulanmak mümkin bolan sansyz — sajaksyz mysallary tapmak bolýar. Olary okanda, mesihi häsiýetiň hakyky gymmatyny kesgitlemegi, öz şahsy durmuşynyň maksadyny görmegi, şol maksada ýetmäniň iň gowy serişdelerini saýlamagy, biabraýçylykly ymtylyşlary jylawlamak üçin özüňi ret etmäniň näderejede wajypdygyny öwrenýär we häli — şindi Hudaýyň bagyş edilen adamyň durmuşyna girip, Öz maksatlaryny amala aşyryşyny görýär. Okamasy aňsat bolan kitaplar ýolbaşçyny kanagatlandyrmaly däldir, ýöne ol özüniň hünäri boýunça az bolan kitaplary okamak bilenem çäklenmeli däldir. Mýuriel Ormrod şeýle maslahat berýär: Mydama öz mümkinçiliklerimizden birazrak ýokary bolan zatlary ýerine ýetirmegi ýüregiňe düweniň gowudyr. 7 Çarlz Tomas Stadd (1862–1931) ep — esli mukdardaky baýlygy miras alýar, ýöne ony paýlap, 1885 –nji ýylda Hytaýa missioner bolup gidýär. Ol, şeýle hem, Hindistanda we Afrikada zähmet çekýär, Meýletin Talyplar Hereketine kömek edýär. 128 R uhy ýolbaşçylyk Bize özümiziň endik eden zadymyzdan tapawutlanýan bir zady okamaga mydama dyrjaşyp durmak gerekdir: biz diňe bir özümiziň ylalaşýan awtorlarymyzyň işlerini däl-de, jedelleşmäge-de taýýar bolan awtorlarymyzyňam işlerini okamalydyrys. Soňkulardan olaryň özümiz bilen ylalaşmaýandygy sebäpli, düýbünden ýüz öwürmek gerek däl, olaryň nukdaýnazarlarynyň bizi hakykaty has gowy öwrenmäge we olaryň garaýyşlaryny Ýazgy bilen synamaga bizi höweslendirmegi mümkin. Kitaplaryny okajak bolup, özümizi azara goýman, diňe atlaryny eşidip tanaýan awtorlarymyza teswirleme bermek ýa-da ylalaşyksyz seslenmek gerek däldir… täze ideýalardan gorkmaň, ýöne olar bilen aşa gyzyklanmaňam8. Ýolbaşçy özüni has netijeli gulluk we Hudaýyň Patyşalygyndaky ýolbaşçylyk üçin zerur bolan bilimler bilen üpjün edýän kitaplary köp okamalydyr. Ýarymbilijilik özünde ýalany gizleýändir; Piýeridiň akymyndan ganyp iç: Bir owurt akylyňy serhoş eder, Köp içseň — ýene açyk kelle bilen.* Аleksandr Poup *Piýeridler — Gadymy Gresiýadaky muzalaryň biriniň ady. Düzgün bolşy ýaly, piýeridleriň çeşmesini „ruhlandyrma çeşmesi“ diýip atlandyrypdyrlar. — Terjimeçiniň belligi. Nädip okamaly Biz okamak bilen öwrenýäris. Okan zatlarymyzyň üstünde oýlananymyzda, biz kitaplar agajyndan miwe ýolup alýarys-da, öz akylymyzy we gullugymyzy doýurýarys. Eger okanymyzda çynlakaý oýlanmany äsgermezçilik etsek, wagtymyzy biderek ýitireris. 8 Muriel Ormrod, The Reaper, August 1965, 229. Ýolbaşçy we okamaklyk 129 Iňlis şahyry Sauti kwakerlerden bolan bir aýala her gününi doly ýüklendirip, özüniň portugal diliniň grammatikasyny ýuwunýan wagtynda öwrenişini, fransuz edebiýatyny geýinýärkä öwrenişini, ylma ertirlik naharynyň başynda akyl ýetirişini we ş.m. gürrüň berende, aýal ýuwaşjadan: „Pikirlenmek size nädip başartdy?“ — diýip gyzyklandy. Biz oýlanman okap bileris, ýöne munuň ýaly okaýyş bize düýbünden peýda getirmeýär. Çarlz Sperjen öz okuwçylaryna aşaky ýaly nesihat berdi: Özüňizde bar bolan kitaplary gowuja öwreniň. Olary jikme — jik okaň. Olar sizi özüne siňdirýänçäler, olarda galyň. Olary okaň we gaýtalap okaň, çeýnäň we olaryň manysyny siňdiriň. Goý, olar siziň özüňiziň bir bölegiňiz bolsun. Gowy kitaby birnäçe gezek ünsli okaň, onda aýdylan zatlary ýazgy edip belläň we seljeriň. Tizara siz bir sany ürç edilip okalan kitabyň, ýigrimi sany ýüzleý okalan kitaba garanda, öz akylyňyza uly täsir ýetirenini görersiňiz. Howlukmaçlyk bilen okamak köp zady öwretmäge ukyply bolýan däldir, munuň deregine adama ummasyz tekepbirlik berýär. Birnäçeleri köp sanly kitaplary okamanyň peýdasyna oýlanmalardan ýüz öwrüp, pikirlenmegi düýbünden ýatdan çykardylar. Goý, okan wagtyňyzda: „Mukdar däl-de hil!“ diýen sözler siziň şygaryňyz bolsun.9 Okaýşyňyzyň has degerli we netijeli bolmagyna kömek etmek üçin aşaky düzgünlere eýeriň: • Tizara unutmakçy bolýan zadyňyzy okamaga juda köp wagt sarp etmäň. Okan zadyňyzy unutma endiginiň beýleki wajyp zatlary-da, unutma endigini döretmegi mümkin. • Kitap saýlanyňyzda, düzgünlere eýeriň. 9 dost saýlanyňyzdaky ýaly Helmut Thielecke, Encounter with Spurgeon (Philadelphia: Fortress, 1963), 197. 130 R uhy ýolbaşçylyk • Okan wagtyňyzda mydama ýanyňyzda bloknot bilen galam saklaň. Eger ýatkeşligiňiz adatdan daşary däl bolsa, onda bir günüň dowamynda okamakdan alan zadyňyzyň az bölegini unutmarsyňyz. Özüňiziň ýazgylar sistemaňyzy işläp düzüň. Bu siziň ýadyňyzyň ajaýyp goldawçysy bolar. • Özüňizi haýran galdyran, göwnüňize gyzykly ýaly bolup görnen we boş wagtyňyzda pikirlenmek isleýän zadyňyzy ýazmak üçin umumy depder tutuň. Şeýle etmek bilen siz geljekde ulanmak üçin materiallaryň bahasyna ýetip bolmajak hazynasyny ýygnap başlaýarsyňyz. • Taryhy, ylmy we beýleki maglumatlary anyklaň. • Manysyna düşünýänçäňiz, ýekeje sözi-de ünsden düşürmäň. • Akylyňyz birboluşlylykdan ýadamaz ýaly, okaýan zadyňyzy dürli-dürli ediň. Dürlülik bedene bolşy ýaly, akyl üçinem diýseň peýdalydyr. • Taryhy kitaplary şol döwrüň poeziýasy bilen okap bolýan, terjimehallary taryhy romanlar bilen bilelikde okap bolýan kitaplary saýlamaga çalşyň. Mysal üçin ABŞ-daky raýatlyk urşunyň taryhyny öwreneniňizde, Linkolnyň ýa-da Grantyň terjimehalyny, şeýle hem, Uitmanyň poeziýasyny alyň. Каnonik Ýeýts her bir gowy kitabyň üç gezek okalmaga mynasypdygyny aýdypdyr. Siziň aňyňyz kitaba tutuşlygyna düşünip, onuň manysy bilen siziň eýýäm bilýän zadyňyzyň arasyndaky baglanyşygy bilmegi üçin birinji gezek dynman, kitaby soňuna çenli okamaly. Şol bir kitaby ikinji gezek okanyňyzda, ünsli boluň we howlukmaň. Bellikler ediň we oýlanyň. Soň, birneme wagt geçenden soň, kitaby edil birinji gezekdäki ýaly edip, üçünji gezek okamak gerek. Daşky sahabyň içki tarapynda Ýolbaşçy we okamaklyk 131 mazmuna gysgajyk seljerme ýazyň. Şeýdip, kitap siziň ýadyňyzda çuň yz galdyrar. Şotlandiýanyň Lýumsden şäherinde ýaşan ýygnak gullukçylarynyň biri öýünde on ýedi müň tom ýygnap, olara uly lezzet bilen seredipdir, emma onuň ogly: „Kakam wagyzlara örän köp wagt we güýç sarp eden bolsa-da, olar bilen öz okan zatlarynyň arasyndaky baglanyşygy anyklamak oňa başartmady“ — diýip belleýär10. Bu wagyzçynyň ýalňyşlygyndan gaça durmaga çalşyň. Kitap — bu pikirleriň akymyny bir akyldan beýleki bir akyla akýan akabasydyr. Lýumsdenli wagyzçy, belki, özüniň şahsy ruhy ösüşi üçin zerur bolan zatlaryň hemmesini alandyr, ýöne ýygnagyna gelýänleriň onuň okan kitaplarynyň täsirini hiç haçan duýmandyklary göze görnüp dur. Başgalar peýda, kanagatlanma ruhlanma alar ýaly, ýolbaşçylar mydama özleriniň okaýan zatlary bilen aýdýan ýa-da ýazýan zatlarynyň arasyndaky baglanyşygy bilmäge çalyşmalydyrlar. Kitaplara bolan adatdan daşary söýgüsi bilen tapawutlanan bir awstraliýaly fermer awtora tanyşdy. Öz gullugynyň ilkibaşyndan ol agzalary okuwly we ylahy taýdan bilimli bolan ýygnagy esaslandyrma kararyna geldi. Ol ýygnagyna gelýänlere okamaklyga söýgi bilen aralaşmaga kömek etdi we olara gitdigiçe çuň we ähmiýetli ruhy eserleri beripdir. Munuň netijesinde şol fermeriň zähmet çekýän etrabyndaky fermerleriň köpüsinde ýeterlik derejede baý we esasly imanlylygy bilen tapawutlanýan kitaphanasy bolupdyr. Gullukçylara hut şu ugurda hereket etmäge çalşyp, ýygnak agzalaryny kem — kemden has çynlakaý okamaklyga we has berk, has bagyş edilen we çuň imana alyp barmak gerekdir. 10 The Sunday School Times, 22 November 1913, 715. 14 — NJI BAP Ýolbaşçylyk endiklerini ösdürmek … baştutanlyk edýän gaýrat bilen, rehimdarlyk edýän begenç bilen etsin. Rimliler 12:8 H er bir mesihi öz durmuşyndaky Hudaýa edýän gullugynda mümkin boldugyça köpräk zada ýetmäge borçludyr. Beýleki işleriň hemmesinde bolşy ýaly, özümiziň ýolbaşçylyk ukybymyzy nähilidir bir usul bilen gowulaşdyrmak üçin bize bu işde bar gaýratymyzy sarp etmek gerekdir. Şeýle etmek bilen biz, hatda bu barada pikir hem etmeýän bolsak-da, özümize tarap islendik pursatda öwrülip biläýjek has uly gulluga taýýarlanarys. Ýygnak ýolbaşçylarynyň iň gowularynyň biri bolmaklyga mesihileriň hemmesi çagyrylan däldir, ýöne biziň başgalara täsirimizi ýetirip bilýändigimiz sebäpli, her bir mesihi özbaşyna ýolbaşçy bolup biler. Biziň her birimiz özümiziň adamlara täsirimizi ýetirme potensialymyzy ösdürmäge dyrjaşmalydyrys. Öz ejizlikleriňizi ýüze çykarmaklyk, endikleriňizi üýtgetmeklik we şahsyýetiň güýçli taraplaryny ösdürmeklik siziň ýolbaşçy hökmündäki ukyplaryňyzy kämilleşdirmäge tarap äden ilkinji ädimiňiz bolup biler. Ýygnaga ýolbaşçylyk etmäniň gowy görnüşde bolmaýandygyna düşündirişler köpdür, şonuň üçin aşakda sanalyp geçilen ýagdaýlaryň käbirleriniň siz babatda ulanarlykly bolmagy mümkin: • Вelki, sizde özüňizi imanda berkidip, hereket etmeklige ruhlandyryp biläýjek we öz durmuşyňyzda meşgullanýan zatlaryň hemmesini bir zatda birikdirip biläýjek öňde goýlan maksat ýokdur. Ýolbaşçylyk endiklerini ösdürmek 133 • Вelki, siziň imanyňyz juda sadadyr, şol sebäpdenem, siz Gökdäki Patyşalygyň hatyrasyna töwekgelçilik etme kararyna gelýän dälsiňiz. • Siz Mesihden alan gutulyşyňyzdan syzyp çykýan gaýratyňyzy görkezýärsiňizmi ýa-da özüňizi alyp barşyňyz öz imanyňyzyň gowşaklygyny görkezýärmi? Diňe janypkeş ýolbaşçylar janypkeş imanlylary tapmaga ukyplydyr. • Belki, siz kyn ýumuşlary höwessiz ýerine ýetirýänsiňiz we munuň üçin özüňizde batyrlyk tapýan dälsiňiz. Ýa-da siz kyn meseleler öz — özünden çözülýänçä, garaşmaga çalyşýarsyňyz. Orta gürpdäki ýolbaşçy jogapkärçilikli çözgütleri, gürrüňleri we hatlary soňa goýýar. Haýalýagallyk hiç zadam çözmeýär-de, adatça, ýagdaýy diňe ýaramazlaşdyrýar. • Вelki, giň gurşap alşyň hatyrasyna çuňlugy pida edensiňiz, munuň netijesinde-de, gaýratyňyz köp zada sowrulandyr, ýöne diňe ýüzleý netijelere ýetensiňiz. Gaýrat bilen ýolbaşçylyk ediň. Rimlilere hatyň 12-nji babynyň 1-nji aýadynda ýolbaşçylara ýüzlenme bar: „… özüňizi diri, mukaddes, Hudaýyň halajak gurbany hökmünde hödürläň diýip…“. „Hödürlemek“ diýlip terjime edilen grek işligi bir gezekde tamamlanan hereketi aňladýan formada dur. Onuň yzynda häzirki zamany, hereketiň mydamalygyny, dowamlylygyny aňladýan otuz alty sany işlik gelýär. Şol işlikler buýruga tabyn bolanymyzda we tenimizi Hudaýa gurbanlyk hökmünde hödürlänimizde näme bolýandygyny suratlandyrýar. Häzir sanalyp geçilen iki netije biziň üçin aýratyn gyzyklandyryjy zat bolup durýar. Вirinjiden, „gaýrat bilen baştutanlyk ediň“ (Rimliler 12:8). Barklaý bu jümläni şeýle düşündirýär: „Eger siz adamlara ýolbaşçylyk etmeklige çagyrylan bolsaňyz, muny 134 R uhy ýolbaşçylyk bar gaýratyňyz hem gujuryňyz bilen ediň“. Bu ýaltalyga hiç hili mümkinçilik galdyrman, ýolbaşçylyga ýüregiň bilen berilmeklige, bu işde Hudaýa işjeň gulluk etmeklige çagyryşdyr. Biz şeýle edýärismi? Siziň ýolbaşçylyk ediş stiliňiz Isanyň ýolbaşçy hökmündäki tapawutlanan gaýratyndan tapawutlanýarmy? Şägirtler özleriniň Halypasynyň Öz Atasynyň Ybadathanasynyň haramlanmasyna takwa gahar bilen gaharlananyny görenlerinde, olaryň ýadyna Ýazgynyň: „Seniň öýüňe bolan yhlasym Meni iýer“ (Ýahýa 2:17) diýen sözleri düşdi. Isanyň yhlasy şeýle beýikdi welin, Onuň dostlary Isa akylyndan azaşandyr öýtdüler (Мarkus 3:21), duşmanlary bolsa, Ony jynly bolmakda aýypladylar (Ýahýa 7:20). Şuňa meňzeş yhlas resul Pawlusy bütin ömrüniň dowamynda tapawutlandyrdy. Adolf Deýssmanyň ýazyşy ýaly: „Şama barýan ýolda Saulyň üstüne gökden inen ýagtylyk ýygnagy yzarlaýjy ýaş ýigidiň kalbynda tiz ot alýan serişdeleriň sansyz — sajaksyzyny gördi. Şonda Pawlusyň kalbynda lowlan, şöhle saçan ýagtylygyň resulyndan aýrylmandygyny we öz ýagtylygyny hatda resul garrandan soňam ýitirmändigini biz soňrak görýäris. Biz ösenimizde şunuň ýaly dyngysyz yhlasa dyrjaşmalydyrys. Ulaldygymyzça ýalnyň köze öwrülmegi ahmal, şonuň üçin oduň aşagynda täze ýangyjy guýup durmagy ýatdan çykarmaň. Pawlus iman getirmezinden öň eýýäm yhlasly gullukçydy, bu hem, ony irki mesihileri gazaply yzarlamalara alyp barýar. Onuň yzarlamalary şeýle bir gazaplydy welin, hatda muňa özi-de, soňy bilen az gynanmady. Şol bir, ýöne eýýäm Mukaddes Ruh tarapyndan arassalanan yhlas onuň Mesihdäki täze durmuşyny tapawutlandyrýar. Munuň kömegi bilen Pawlus birwagtlar ýok etmek islän ýygnagynyň hatyrasyna haýran galdyryjy işleri etdi. Pawlusyň mydama Mukaddes Ruhdan dolup durandygynyň kömegi bilen onuň akyly hemişe Hudaýyň hakykatyny lowlatdy durdy, onuň ýüregi bolsa, Hudaýyň söýgüsi bilen öwşün atdy. Onuň ýüreginiň merkezinde Hudaýy şöhratlandyrma islegi ýerleşdi. Pawlusyň yzyna adamlaryň eýerendigi geň zat däldir. Ol ýolbaşçylyk etmek üçin tagalla baryny etdi. Ol muny bar güýji hem gaýraty bilen etdi. Ol öz gaýratyny ýanyndakylara-da ýokuşdyrdy. Ýolbaşçylyk endiklerini ösdürmek 135 Gaýnama nokady Bizde gyzyklandyrma döredýän häzirki zamandaky işlik Rimlilere hatyň 12-nji babynyň 11-nji aýadyndadyr: „Gaýratyňyz gowşamasyn. Ruhda hyjuwly boluň. Rebbe hyzmat ediň“. Harrinton bu aýady şeýle terjime edýär: „Işde ýalta bolmaň. Goý, Mukaddes Ruh size gaýnama temperaturasyndan pese düşmäge rugsat bermesin, özüňiziň Rebbe etmeli gullugyňyzy ediň“. Вu aýatda yhlas bilen edilýän dowamly gulluga tarap ýol görkezilýär: „Mukaddes Ruh size gaýnama temperaturasyndan pese düşmäge rugsat bermesin“. Aýratyn wakalar bilen baglanyşyklykda ýolbaşçylaryň hemmesi-de diýen ýaly, özboluşly „gaýnama nokadyna“ baryp ýetýärler. Olaryň köpüsine Hudaýa aýratyn ýakynlyk we gullukdaky adaty bolmadyk netijelilik bilen häsiýetlendirilýän ýalynlap duran ýürek duýgulary bilen bilelikdäki adatdan daşary ruhy galkynyş döwri tanyşdyr. Kynçylyk bu wagty uzaltmakda, „gaýnama nokadynda“ galmakda jemlenýär. 11-nji aýatda biz „ruhda hyjuwly“ bolup ýaşamanyň özüne çekiji mümkinçiligi hakda bilýäris. Eger Mukaddes Ruh biziň durmuşymyzyň „peji bolsa“, onda gullugymyz gaýnamagyny goýmaz. Jon Benýanyň „Piligrimiň syýahaty“ kitabynyň baş gahrymany bolan mesihi Teswirleýjiniňkide myhmançylykda bolanda, özi üçin bu syry açdy. Oduň üstüne yzyny üzmän suw guýsalar-da, onuň näme üçin güýçlenýändigi kellä gelmejek zat ýaly bolup göründi. Soň ol şol bir pursadyň özünde başga bir adamyň bildirmän oda ýag guýup duranyny görýär1. Isa Özüniň doga etmek baradaky beýik wagzynda, eger sorasak, onda Mukaddes Ruhuň beriljekdigine söz berýär: „Şeýlelikde, erbet bolan siz öz oglanlaryňyza oňat sylaglar bermegi bilýän bolsaňyz, Gökdäki Ataňyz Özünden dilänlere has-da köp Mukaddes Ruhy berer!“ (Luka 11:13). Gutulyş işinde Mesihe ynananymyzda, bu wada biziň durmuşymyzda ýerine ýetýär, sebäbi resul 1 Jon Benýanyň, ýagny awtoryň salgylanan „Piligrimiň syýahaty“ atly kitaby 1678-nji ýylda çap edildi. Häzir ol köp dillere terjime edildi. Jon Benýan (1628–1688) altmyşdan-da köp eser ýazdy. 136 R uhy ýolbaşçylyk Pawlus: „Kimde Mesihiň Ruhy ýok bolsa, ol Onuňky däldir“ (Rimliler 8:9b) — diýýär. Ýolbaşçylyk ukybyny nädip ösdürmeli Hytaýyň Içki Missiýasyny esaslandyran Hadson Teýlor diýseň ýönekeý adam bolupdyr, ýöne ýitiligi bilen tapawutlanypdyr. Onda ýönekeý hem sada ýaly bolup görünýän aňrybaş wajyp meseleler hakda gürleme sylagy bolupdyr. Ol 1879-njy ýyldaky missiýanyň kätibine ýazan hatynda şeýle diýýär: Etmesi gerek bolan wajyp zatlar şulardyr: 1. Zähmetiň hilini gowulandyrmaly; 2. Takwalygy, bagyş edilmäni we işçileriň üstünlikli gullugyny ösdürmeli; 3. Mümkin bolan ýerleriň hemmesinde büdreme daşlaryndan saplanmaly; 4. Tigirleriň jygyldaýan ýerine ýag çalmaly; 5. Döwülýän zatlaryň hemmesini bejermeli; 6. Mümkin boldugyça zerur bolan zatlaryň hemmesi bilen üpjün etmeli. Mekirlikden daşda bolan munuň ýaly maslahatlar olaryň awtorynyň ýolbaşçynyň jogapkärçiligine näderejede çuň düşünýändigini görkezýär. Bu alty düzgüni ünsli öwrenenimizde, biz ýolbaşçynyň ünsüni talap edýän alty ulgamy görýäris: Dolandyryş — zähmetiň hilini gowulandyrmak. Ýolbaşçy nämedir bir zadyň nirede ýeterlik derejede netijeli işlemeýändigini bilmelidir we kemçiligi düzetmelidir. Munuň üçin işçileriň borçlarynyň görnüşlerini üýtgetmegiň, edilen iş hakdaky hasabatyň berişini kämilleşdirmek ýa-da personal bilen arabaglanyşygy başga usullar bilen gowulaşdyrmagyň gerek bolmagam mümkin. Ruhulyk — takwalygy, bagyş edilmäni we işçileriň üstünlikli gullugyny ösdürmek. Ýygnak ýolbaşçylary nähili bosa, ýygnagam şonuň ýaly bolýar. Suwuň özi öz çeşmesinden ýokary galmaýar. Kiçi toparlaryň ýolbaşçylarynyň ruhy abadançylygy hakda ilkinji Ýolbaşçylyk endiklerini ösdürmek 137 nobatda ýygnagyň ýokarky ýolbaşçylary alada etmelidirler. Edilen işden alynýan lezzet hem az rol oýnamaýar. Eger ýolbaşçylar öz kärdeşlerine nädip üstünlik gazanmalydygyny öwretmäge ukyply bolsa, onda olaryň borjy ýerine ýetirme duýgusy özleriniň işleriniň hiliniň gowy tarapa üýtgemesinde görner. Kollektiwiň ahlak ýagdaýy — mümkin bolan ýerleriň hemmesinde büdreme daşyndan saplanmakdyr. Komandanyň agzalarynyň arasyndaky dawalary iň pes derejesine getirmek gerek. Aragatnaşyklardaky meselelere ýeterlik derejede üns berilmese, tutuş toparyň işe höwesliligi peselýär, öndürijilik aşak düşýär. Eger siz kyn ýagdaýy nädip çözmelidigini bilýän bolsaňyz, onda muny dogry hem öz wagtynda etmelisiňiz. Eger komanda agzalarynyň biri beýlekileriň hemmesi üçin büdreme daşy bolup durýan bolsa, bu ýagdaý her neneň howpy döredýän bolsa-da, günäkär adam bilen haýal etmän çözlüşmelidir. Elbetde, islendik meseläde, islendik adama-da, söýgi hem düşünme bilen garamalydyr, ýöne parahatçylykly gatnaşyklaryň hatyrasyna Hudaýyň işini äsgermezçilik etmeli däldir. Şahsy aragatnaşyklar — tigirleriň jygyldaýan ýerine ýag çalmaly. Komanda gatnaşýanlaryň arasyndaky gowy gatnaşyklar aňry ýany bilen wajypdyr. Birnäçeleri ýolbaşçylyk etmegi gowy görýärler, başgalary bolsa, hemme zatda söýgä esaslanýarlar. Diňe soňkulary hakyky ýolbaşçylar bolup çykýar. Adamlar bilen iş salşanda, bir çüýşe kislota bilen däl-de, ýag bilen ýaraglananyň gowudyr. Kyn meseleleri çözmek — döwülýän zatlaryň hemmesini bejermeli. Ýolbaşçynyň wajyp işleriniň biri-de, öz guramasynda ýüze çykýan kynçylyklaryň hemmesini çözmeklik bolup durýandyr. Kynçylyklary döretmek kyn däl, ýöne olary çözmek aňsat bolmaýar. Ýolbaşçy meseleleriň hemmesine hakyky ugry tapmalydyr-da, olar çözülýänçä, ýan bermeli däldir. Paýhasly planlaşdyrma — mümkin boldugyça zerur bolan zatlaryň hemmesi bilen üpjün etmeli. Öz şahsy planyňy düzenden, başga biriniň planyny tankytlanyň aňsatdyr. Ýolbaşçy maksady aýdyň görmelidir, planlaşdyrma döredijilikli ugur bilen gelmelidir, üstünlige alyp barýan usullary ulanmalydyr. Şu ýerde işlenilip düzülen plany durmuşa ornaşdyrýan we muňa mynasyp bolan 138 R uhy ýolbaşçylyk adamlaryň ýetmezçiligi diýseň köp duýulýar. Öz ýolbaşçylyk ukyplaryňy ösdürmegiň ýene bir ýoly — ýolbaşçynyň öz arkasynda duranlaryň isleglerine eýermelidigi baradaky giň ýaýran ýalňyşlyga her hili edip garşy durmakdyr. Ýolbaşçylyk mydama-da, aşakdan ýokarlygyna däl-de, ýokardan aşaklygyna edilýär. Ysraýylyň çölde sergezdançylyk çekmegine hut aşakdan ýokary ýolbaşçylyk etmeklik sebäp boldy. Ençe ýygnaklar we guramalar çykgynsyz ýagdaýda bolýarlar, sebäbi olaryň ýolbaşçylary kimdir biriniň täsiriniň pidasy bolýar. Eger ýygnagyň başgaça pikir edýän agzasynyň pikiri ruhy ýolbaşçylaryň pikiri bilen ylalaşmaýan bolsa, onda oňa bütin ýygnagyň syýasatyny kesgitlemäge ýol bermeli däldir. 15 — NJI BAP Ýolbaşçylygyň bahasy Siz Meniň içjek käsämden içip bilersiňizmi? Ýa Meniň çokunyşym bilen çokunyp bilersiňizmi? Мarkus 10:38 H udaýyň Patyşalygynda ýolbaşçylyk etmäge dyrjaşmaklyk bizi başgalara seredende has ýokary bahany tölemäge taýýar bolma zerurlygyna alyp barýar. Hakyky ýolbaşçylyk üçin tölenýän töleg, dogrudanam, ýokarydyr. Ýolbaşçy näçe üstünlikli bolsa, ol munuň üçin şonça-da köp töleg tölemeli bolýar. London Politehniki Institutyny esaslandyryjy Кwinton Hogg özüniň bar serişdesini bu binanyň gurluşygyna sarp edýär. Ondan munuň üçin näçe goýum goýandygyny soranlarynda, ol: „Töleg juda ýokary bolmady, bary — ýogy soňky damja ganyna çenli döken bir adamyň bütin ömri“ — diýip jogap berýär1. Ýetilen islendik beýik derejäniň bahasy şeýledir, ýöne ony derrew tölemeýärler. Üstünlik üçin tölegiň berk grafigi boýunça tölenilýär. Şol grafige laýyklykda gündelik tölegiň geçirilip durmagy zerurdyr. Häli — şindi täze sçýotlar ýazylýar, ýöne töleg bes edilen badyna ýolbaşçynyň üstünligi bir ýere ýitip gidýär. Rebbimiz biziň bir wagtyň özünde özümizi hem başgalary halas edip bilmejekdigimizi öwretdi. Samýuel Brengl şeýle ýazýar: Ruhy güýç — bu ruhy ýaşaýşyň inmegidir, ol hem, mohdan we lişaýnikden (gaty ownuk ösümlikden) başlap, gökdäki tagtyň öňündäki perişdelere çenli, islendik ýaşaýyşda bolşy 1 Robert E. Speer, Marks of a Man (New York: Revell, 1907), 109. 140 R uhy ýolbaşçylyk ýaly, Hudaýdan syzyp çykýandyr. Şonuň üçin ýolbaşçylyk etmäge çalyşýanlar munuň üçin töleg töleýärler we hemme zatda Hudaýa bil baglaýarlar2. Özüňi pida etmeklik Ýolbaşçylygyň bahasynyň bu bölegini her gün tölemek wajypdyr. Ruhy ýolbaşçynyň bu ýolunda haç durandyr, ýolbaşçy hem ony öz üstüne almalydyr. „Biz söýgini Onuň Öz janyny biziň üçin pida edeninden tanadyk; biz- de doganlar üçin janymyzy pida etmäge borçludyrys“ (1 Ýahýa 3:16). Mesihiň ölümden direlmesiniň özümizde näderejede görünjekdigi Onuň haçyny öz egnimize näderejede ynamlylyk bilen aljakdygymyza baglydyr. Haçsyz ýolbaşçy-da bolup bolmaz. „Araňyzda kim ilkinji bolmak isleýän bolsa, hemmäniň guly bolsun. Çünki Ynsan Ogly-da Özüne hyzmat edilmegi üçin däl, eýsem, hyzmat etmek üçin, köpleriň ugrunda janyny töleg hökmünde bermek üçin geldi“ (Мarkus 10:44, 45). Ýewreýlere hatyň 11-nji babynda sanalyp geçilen iman gahrymanlarynyň her biri öz gullugynda nämedir bir zady pida etmeklige çagyrylypdy. Ýygnaga ýolbaşçylyk edýän adamlar şahsy tekepbirlik pikirlerinden ýüz öwürmäge, hatda, Hudaýyň işi ugrunda kanuny hem tebigy isleglerinden ýüz öwürmäge-de taýýar bolma bilen tapawutlanýarlar. Brýus Barton tehniki gulluk ediji stansiýalaryň birinde ýazylyp asylan asgyçdaky gören sözlerini aýdýar: „Biz siziň maşynyňyzyň aşagyna girip, öz bäsdeşlerimiziň islendiginden-de köp ýaga bulanýarys“3. Mesihi gullukda adamlara hut şunuň ýaly özüni pida etmeklige çalyşmalydyr. 2 3 Samuel Logan Brengle, The Soul-Winner’s Secret (London: Salvation Army, 1918), 23. Аwtor reklama agenti Brýus Bartonyň 1925 –nji ýylda çap edilen „Hiç kimiň bilmeýän adamy“ atly meşhur kitabyna salgylanýar. Kitabyň maksady — Isanyň adaty bolmadyk ýiti akyla eýe bolandygyny, munuň arkasyndan hem, adamzat taryhynyň bütin dowamyndaky haýsy hem bolsa bir täjire garanda, iň uly üstünlige ýetendigini görkezmekden ybaratdy. Barton Isanyň ulanan usullary bütin dünýäni agdar — düňder edip bilerdi diýip hasaplaýar. Ýolbaşçylygyň bahasy 141 Samýuel Swemer Isanyň ölümden Öz şägirtleriniň ünsüni Özüniň bedenindäki ýara yzlara köp çekendigini belleýär4. Emmausa barýan ýolda şägirtleri Ony tanamadylar, Onuň özlerine aýdan zatlarynam bilmediler. Isa çöregi döwen wagtynda welin, olaryň Onuň goşaryndaky ýara yzlary görüp, özleriniň ýanynda oturanyň kimdigini bilen bolsalar gerek. Isa ölümden direlenden soň, öýüň içinde aljyraňňylyga düşüp oturan şägirtleriniň arasynda peýda bolanda, olara „ellerini we aýaklaryny, gapyrgalaryny görkezdi“ (Ýahýa 20:20). Ýara yzlar — bu wepaly mesihini we hakyky ruhy ýolbaşçyny tapawutlandyrýan zatdyr. Ýolbaşçylaryň biri hakda: „Ol joşgunly ýürekleri özlerini irki mesihileri yzarlamalar döwründe fiziki ölüme alyp ilkinji görgi gören mesihiler ýalydy“ — diýýärdiler5. Çüýleriň we naýzanyň ýarasynyň yzlary ýaly, hiç zadam adamlaryň ýüregine güýçli täsir edip bilmeýär. Şol ýara yzlary — Pawlusyň: „Mundan beýläk hiç kim maňa azar bermesin! Çünki men Reb Isanyň ýaralarynyň yzlaryny tenimde göterýärin“ (Galatýalylar 6:17) diýip ýazyşy ýaly, hiç kimiň ukyply bolmadyk ak ýürekliliginiň barlagynyň şaýatlygydyr. Näme, sende ýara yzy ýokmy? Aýagyňda, teniňde, elleriňde ýara yzy ýokmy? Seniň güýjüňi wasp edişlerini eşidýärin, Seniň adygýan ýagty ýyldyzyňy öwýänlerini eşidýärin: Ýöne sende ýara yzy ýokmy? Näme, sende ýara yzy ýokmy? Меni ýaý atyjylar ýaralady-da, surnukdyryp, 4 5 Samuel M. Zwemer, It Is Hard to Be a Christian (London: Marshalls, 1937), 139. Samýuel Marinus Swemer (1867–1952) Ýakyn Gündogardaky musulmanlara Hoş Habary wagyz etmek üçin missiýa esaslandyrmak bilen meşgullanýar, soňrak bolsa, Prinston seminariýasynda diniň taryhyndan ders berdi. Professor Swemer elliden gowurak kitabyň awtorydyr. Lettie Cowman, Charles E. Cowman (Los Angeles: Oriental Missionary Society, 1928), 260. 142 R uhy ýolbaşçylyk Agaja diräp, ölmek üçin goýup gitdiler. Меni aç haýwanlar gurşady, men huşumy ýitirdim: Eýsem, sende ýara yzy ýokmy? Ýaraň ýokmy? Ýara yzlaryň ýokmy? Hyzmatkär edil hojaýyny ýaly bolmaga borçludyr. Meniň yzyma düşjegiň aýaklary deşilen bolmalydyr; Ýöne seniňkiler sagdyn. Kimde ýara, ýara yzy bolmasa, Şol uzaga gidermi?? Emi Karmaýkl6 Resul Pawlus özüni we öz ýüküni aşaky ýaly suratlandyrypdyr: Biz her tarapdan gysylýarys, ýöne owranmaýarys. Biz çäresiz ýagdaýdadyrys, ýöne çykalgasyz däldiris. Kowalanýandyrys, ýöne terk edilen däldiris. Ýere urlandyrys, ýöne ölen däldiris. Isanyň ýaşaýşy tenimizde aýan bolsun diýip, Onuň ölümini hemişe tenimizde göterýäris. Çünki biziň ölümli tenimizde Isanyň ýaşaýşy hem aýan bolsun diýip, biz — ýaşaýanlar Onuň hatyrasyna ölüme tabşyrylýarys. (2 Коrintoslylar 4:8–11) Ýekelik Nisşeniň aýtmagyna görä, wagtyň geçmegi bilen kynlaşýar: sowuk zat has-da sowuk bolýar, şemal has güýçli, borçlaryň ýüki öňküsinden agyr bolýar7. 6 7 Used by permission of the Christian Literature Crusade, Fort Washington, Pa. Fridrih Nisşe (1844–1900) lýuterian maşgalasynda terbiýelenýär, şeýle-de bolsa, alym we uniwersitetiň ýanyndaky filosofiýanyň professory bolandan soň, täze döwrüň iň bir barypýatan ateistleriň biri bolýar. Ol Isanyň Özüne guwanýan bolsa-da, mesihilik ynamyny we mesihileriň ýaşaýyş obrazyny ýazgarmak üçin hemme zatdan bahana gözleýär. 1889-njy ýylda Nisşe akylyndan azaşan hökmünde ykrar edilýär, şeýle-de bolsa, ýygnaga, onuň missiýasyna we ahlagyna edýän hüjümini dowam etdirdi. Ýolbaşçylygyň bahasy 143 Ýolbaşçy mydama yzyna düşýänleriň öňünde bolmaga borçludygy sebäpli, onuň durmuşy ýeke bolýar. Ol dostluk söýüji hem gürleşmäge açyk bolsa-da, durmuşynyň käbir ulgamlarynda ol ýekeligi başdan geçirmeli bolýar. Hadson Teýlor otstawka gidip, Hytaýyň Içki Missiýasynyň ýolbaşçylygyny öz üstüne ýüklände, Dikson Houst özüni ýeke duýdy. Bu wezipä bellenilenden soň, Houst: „Indi meniň ýanymda Hudaýdan başga hiç kim ýok“ — diýipdir. Ol dagyň depesinde öz Hudaýy bilen ýekelikde durdy. Adamlar bilen gatnaşykda bolmaklyk biziň tebigy talabymyzdyr, biz jogapkärçiligiň we dürli borçlaryň agyr ýüküni başgalar bilen paýlaşmaga dyrjaşýarys. Musa özüniň baştutanlygynyň üstünligi üçin hut şunuň ýaly ýol bilen töleg tölemeli boldy: dagda ýeke boldy, çölde ýeke boldy, oňa düşünmediler we her hili ýol bilen tankytladylar. Köneäht pygamberleri ýekediler. Hanok Hudaýyň hökümini wagyz edip, azgyn jemgyýetiň içinde ýekelikde ýaşady. Munuň üçin ol Hudaýyň barlygy bilen sylaglanyldy. Ýunus million ýaşaýjysy bolan butparaz şäher Ninewide ýekedi. Biziň günlerimizdäki iň ýeke wagyzçy — bu wagtyň adaty gidişini böwsüp geçýän geljekki gün baradaky pygamberligi etmeklik tabşyrylan wagyzçydyr. Pawlus özüniň alçaklygyna garamazdan ýeke bolupdyr. Dostlary oňa nädogry düşünipdirler, duşmanlary ony ýalançy ýaly edip görkezipdirler, täze imana gelenler ony terk edipdirler. Onuň Timoteosa: „Aziýa ilindäkileriň hemmesiniň… menden arany açanyny bilýänsiň“ (2 Тimoteos 1:15) diýen sözleri nähili agyrydan doly! „Dünýädäki iň beýik adamlaryň köpüsi ýekediler. Ýekelik mukaddes adamyň öz mukaddesligi üçin tölemeli bahasymyka diýýärin“ — diýip, E. U. Toýzer ýazýar. Ýolbaşçy — bu dostlarynyň berýän goldawyny ret etmän, ýekelikde, hatda Hudaý bilen ýeke galmaga paýhassyz garşylyk görkezmede-de ýekelikde durup bilmäge ýeterlik derejede içki güýje eýe bolýar. 144 R uhy ýolbaşçylyk Makullama garaşman, Ýakynlarymdan kömege garaşman, öňe! Ýolda ýeke men, işlerimiň baryn edýänçäm, Maňa dynç alma ýok. F. Meýers Ýadawlyk „Dünýäni ýadaw adamlar dolandyrýar“. Belki, bu çişirilip aýdylan zatdyr, ýöne bu sözlerde hakykatyňam paýy bar. Ýolbaşça bildirilýän talaplar, hatda iň berk adamyň hem, güýjüniň hemmesini almaga ukyplydyr. Ýöne mesihiler özleriniň güýjüni nädip dikeltmelidigini bilýärler. „Munuň üçin, biz ruhdan düşmeýäris, gaýtam, daşky adamymyz bozulsa- da, içki adamymyz günbegünden täzelenýär“ (2 Кorintoslylar 4:16). Hatda Isa-da, Öz gullugyny alyp baranda ýadady, şonuň üçin Oňa dynç almak gerek boldy (Ýahýa 4:6). Isa syrkaw aýal Öz geýminiň gyrasyna elini degreninde, Özünden güýjüň gidenini duýdy (Мarkus 5:30). Ýekeje gowy iş hem, ruhy güýjüň we içki güýjüň belli bir bölegini alman doly tamamlanylyp bilinmez. Doly, dowamly abadançylykda ýaşaýan adamlar ýolbaşçy bolup bilmeýärler. Eger mesihi ir tutup, giç agşama çenli işlemek islemese, jan edip öwrenmek we päk wyždan bilen zähmet çekmek üçin çynlakaý tagalla etmese, onda oňa öz nesliniň adamlaryna azajyk täsir ýetirmegem başartmaz. Adamlara ýolbaşçylyk etmegiň bahasy — ýadawlykdyr. Eger siz ýadamak islemeseňiz, onda öz işiňizde diňe ujypsyzja netijelere ýetersiňiz. Duglas Torntos Ýygnaklaryň Missionerçilik Soýuzynyň kätibine ýüzlenip şeýle ýazypdyr: Men juda ýadadym! Men işlemegi dowam ederden gaty ýadaw, hatda şunuň ýaly aşa ýadawlyk sebäpli, ýatybam bilemok… Eger munuň ýaly dartgynly işlemegi bes etdirmesem, onda men juda ir garraýaryn, lukmanlaram maňa gysga ömri pygamberlik edýärler. Aýalyma mendenem beter kyn boldy. Ýolbaşçylygyň bahasy 145 Oňa dynç almak juda wajyp… Wah, eger biziň ýurdumyzdaky ýygnak bu gün özümize berilýän mümkinçilikleriň ýarysyny görsedi! Näme, hiç kim çagyryşy eşitmeýärmikä? Haýyş edýärin, bize kömek etmäge çalşyň8. Ine, ýadan ýolbaşçy missionerler ýaşynyň bir çene ýetendigi sebäpli, özlerinden rehimsizlik bilen arany açýan mümkinçiliklerden soňky güýçleri bilen peýdalanmaga dyrjaşýarlar. Gapdaldan edilýän tankyt „Weýran ediji tankytdan başga hiç zadam, ýolbaşçynyň hasyllylygyna, ukyplylygyna we başarjaňlygyna şeýle ýaramaz täsir edip bilmez… Tankyt etmeklik tankyt edilýäniň pikirlenme prosesine päsgel berip, onuň netijeliligini ýatyryp biler. Şonda adamda özüne hormat goýma peselýär, ol öz üstüne ýüklenilen borçlaryň hötdesinden gelmäge az derejede ynamly bolýar“9. Ýekeje ýolbaşçynyňam, ýekeje güni tankytsyz geçýän däldir, sizi tankytlan wagtlarynda bolsa, pesgöwünliligiňiz agyr synaga salynýar. Fred Mitçel bir ýaş gullukça ýazan hatynda şeýle diýýär: Men seniň duçar eden gödek tankydyň içinden tapyp bolaýjak ak patalaryň hemmesinden peýdalanmagy öwrenendigiňe begenýärin… onuň hatda iň ýaralaýjy hüjümleri-de, seniň üçin gowy miwä öwrülip biler. Hanym Mitçel ikimize: „Özümize näme boljakdygynyň ähmiýeti ýok, munuň deregine, biziň muňa bolan garaýşymyz aňryýany bilen wajypdyr“ — diýen sözler örän kömek etdi. Saňa ondan-da, gödek tankyda taýýalanmak gerekmikä diýip pikir edýärin, sebäbi seniň jogapkärçiligiň ösdügiçe bu gutulgysyzdyr. Tankyt 8 9 W. H. T. Gairdner, Douglas M. Thornton (London: Hodder & Stoughton, n.d.), 225. R. D. Abella, in Evangelical Thought (Manila, n.d.) 146 R uhy ýolbaşçylyk adamy Hudaýyň isleýşi ýaly, Onuň öňünde kiçigöwünlilikde gezmeklige mejbur edýär10. Mukaddeslige bolan özüniň ünslüligi bilen meşhur bolan Samýuel Brengl günleriň birinde öz adyna aýdylan gödek tankyda duş geldi. Ol özüni goramagyň deregine: „Men size bu ýazgarmaňyz üçin ýürekden minnetdar. Men muňa mynasyp bolandyryn diýip pikir edýärin. Dostum, siz meniň üçin doga etmäge razy bolarsyňyzmy?“ — diýip jogap beripdir. Samýuel Brengl özüniň ruhy durmuşyny kimdir biri birwagt tankytlama başlanda: „Meniň durmuşymy tankyt etme kararyna geleniňiz üçin sag boluň. Bu meni özüme seretmäge we doga edip, ýüregimi derňemäge ruhlandyrdy. Her gezek şeýle edenimde, men öz ýüregimiň mukaddesliginiň Isa Mesihe doly baglydygyny has çuň duýýaryn, şeýdip, Onuň bilen gatnaşygymyz has ýakymly bolýar“ — diýipdir 11. Munuň ýaly jogap töwerekdäkileriň tankydy belliklerini, ýolda päsgelçilik bolmagyň deregine, lagnatdan ak pata öwrülip, gymmatly emläk bolýar. Resul Pawlus adamlaryň däl-de, Hudaýyň makullamasyny gözledi. Ol özüniň aňsat bolmadyk hyzmaty bilen töweregindäkileriň göwünlerinden turjak bolup meşgullanmady (Galatýalylar 1:10). Mundan başga-da, öz adyna aýdylýan tankytlar Pawlusy gyzyklandyryp durmady: „Siziň ýa adamlaryň diwanynyň üstümden höküm çykarmagy meniň üçin möhüm zat däl, ýöne özüm hem öz üstümden höküm çykarmaýaryn… Meniň üstümden höküm çykarýan Rebdir“ (1 Коrintoslylar 4:3, 4). Pawlus başgalaryň belliklerine aşa çynlakaýlyk bilen garamazlyga özüne rugsat beripdir, sebäbi onuň ýüregi Hudaýa bagyş edilendi (Коloseliler 3:22). Eger ruhy durmuşy çuňlugy bilen tapawutlanmaýan adam munuň üstüne töweregindäkileriň pikirine bolan perwaýsyzlygy 10 11 Phyllis Thompson, Climbing on Track (London: China Inland Mission, 1954), 116. C. W. Hall, Samuel Logan Brengle (New York: Salvation Army, 1933), 272. Ýolbaşçylygyň bahasy 147 hem goşsa, bu ony weýrançylyga alyp barar. Adamlaryň pikirine garaşsyz bolmaklyk durmuşy maksady Hudaýy şöhratlandyrmakdan ybarat bolan adam üçin iň peýdaly häsiýet bolup biler. Resul Pawlus Hudaýyň sesini gaty gowy eşidip bilipdir, sebäbi adamlaryň sesleri onuň üçin Hudaýyň sesinden ýuwaş eşidilipdir. Pawlus adamlaryň ýazgarmasyndan gorkmandyr, sebäbi özüniň adam ygtyýaryndan ýokary bolan ygtyýaryň öňünde duranyna düşünipdir (2 Коrintoslylar 8:21). Inkär edilme Ýokary ruhy prinsiplere eýerýän ýolbaşçy öz Rebbiniň yzyna düşüp, inkär edilme we adamlaryň kabul etmeýän ýolundan barýandygyny duýup biler, sebäbi Isa „Özüniňkilere gelse-de, Özüniňkiler Ony kabul etmändiler“. J. Gregori Mantl ýygnakda diýenini etmekden ýüz öwren bir gullukçy hakda gürrüň berýär. Ruhy çopan ýygnagy ýaşyl otly örülere we ýuwaş akýan suwlaryň boýna alyp gitmek isläpdir, emma ýygnak agzalary muny islemändirler. Ýygnagyň horuna gatnaşýanlaryň düýbünden mesihilige gelişmejek hereketleri ruhy çopanyň hora ýygnanyşyga gatnaşmakdan boýun towlamagy teklip etmegine alyp barypdyr. Hor şeýle hem edipdir. Munuň üstesine, ýygnaga barýan beýleki adamlary-da, indiki ýekşenbe ýygnanyşygynda aýdym aýtmazlyga yrypdyr. Ruhy çopanyň ýeke özi aýdym aýtmaly bolupdyr. Ahyrsoňy, ruhy çopan indi näme etjegini bilmedik wagtynda, Hudaý oňa ýüzlenýär. Seýilgähde oturgyçda otyrka, ol gazetiň bir bölejigini görýär. Ol bölejikde: „Bir adamy doly inkär edýänçäler, ony doly kabul etmezler“ — diýlen sözler saklanylyp galypdy. Ruhy çopana mundan başga hiç zadam gerek bolmandyr. Ony Mesih sebäpli, doly inkär etdiler. Onuň muňa düşünen wagty üstünlikli, hasylly gullugyň başlangyjy boldy. Ony adamlar inkär etseler-de, Hudaý mundan öň ony kabul edipdi. A. B. Simpson Hudaýyň göze görnüp duran çagyryşyna eýerip, ruhy çopançylyk wezipesini terk edende, inkär edilmäniň, 148 R uhy ýolbaşçylyk terk edilmäniň, ýigrenilmäniň nämedigini bilýärdi. Ol gowuja aýlykdan, uly şäherdäki baş ruhy çopançylyk wezipesinden ýüz öwrüp, özüniň ozal hiç kim meşgullanmadyk işi üçin haýsydyr bir dini guramadan maliýe kömegini alma mümkinçilikleriniň hemmesinden mahrum boldy. Onuň yzyna eýerijiler ýokdy, onuň arkasynda hiç hili gurama duranokdy, ýygnan serişdesem ýokdy-da, diňe eklemesi zerur bolan uly maşgalasy bardy. Ýanyndakylaryň hemmesi oňa şowsuzlygyň boljakdygyny öňünden aýdýardylar. Ol özüniň daş düşelen köçeden duýgudaşlyk gözlemeli bolandygyny, sebäbi gymmatly saýan dostlarynyň bu meselede özünden ýüz öwrendiklerini az aýtmady. „Ol ählumumy inkär edilmäniň gaty ýodasynda ykbaldan nalaman, Hudaýda şatlanyp ýöredi. Ol özüniň oduň hem suwuň içinden geçmeli bolandygyna garamazdan, bu ýoluň Hudaý tarapyndan bellenilendigini, şonuň üçin hem onuň üstünlige alyp barýanyny bilýärdi“12. Simpsonda hut şeýle hem boldy. Ol ömrüniň ahyrynda missionerleri taýýarlaýan bäş sany okuw jaýyny esaslandyrdy, on alty ýurtda missionerleriň birnäçe ýüzüsini okatdy we ABŞ-da hem Kanada-da, köp sanly ýygnaklary esaslandyrdy. Bu ýygnaklaryň ruhy täsiri aýratyn her bir ýygnagyň agzalarynyň mukdaryndan has ýokary bolupdyr. „Örän köp ýagdaýlarda mähelle öz ýolbaşçysyny dünýäden ötýänçä, ykrar etmeýär, soň bolsa olar, ýolbaşçy dirikä oňa atan daşlaryndan onuň hatyrasyna ýadygärlik dikeldýärler“13. Ýagdaýlaryň basyşy we ýüki Biz mesihi hökmündäki ösüşimiz bilen bilelikde Hudaýyň islegine düşünmeklik gitdigiçe aňsatlaşar diýip, ynanjaňlyk bilen çaklamaga meýilli bolýarys. Ýöne köplenç munuň tersine bolýar. Hudaý tejribeli ýolbaşça uly adam hökmünde seredip, öňkülerine garanda, düşnükli görkezmeleri az berip, gitdigiçe köp zady onuň ruhy duýgurlygyna goýýar. Meseleleri çözmekdäki 12 13 J. Gregory Mantle, Beyond Humiliation (Chicago: Moody, n.d.), 140–41. Cowman, Cowman, 258. Ýolbaşçylygyň bahasy 149 artýan kynçylyk ýolbaşçynyň duýýan basyşyny gutulgysyz ýagdaýda güýçlendirýär. D. Ýe. Houst bir tanşy bilen eden gürrüňdeşliginde şeýle diýýär: Ýagdaýlaryň basyşy durmuşyň dowamynda üznüksiz üýtgäp, etapdan etapa geçýär… Hadson Teýlor bir gezek ýaş wagtynda mesele çözmegiň özüne aňsat düşendigini, akylynyň basyşsyz tiz işländigini boýun alýar. Ol: „Emma indi welin, Hudaý meni ýeterlik derejede gullukda uzak ulanandan soň, men gitdigiçe dumanda azaşyp ýören adama köpräk meňzeş bolýaryn. Men näme etmelidigini bilmeýärin“ — diýýär14. Ýöne hereket etme wagty gelende, Hudaý Özüniň wepaly gullukçylarynyň ynamyna mydama jogap berdi. Töwerekdäkileriň töleýän bahasy Ýolbaşçynyň ýanynda bolan adamlaram, onuň gullugy üçin töleg töleýärler. Käwagt bu baha ýolbaşçynyň özüniň töleýän tölegindende ýokary bolup biler. Fred Metçell Hytaýyň Içki Missiýasynyň britan direktorynyň wezipesine çakylygy kabul edende, öz çagalaryna şeýle hat ýazýar: Meniň ýüregime gaty agyr düşýär, şonuň üçin käwagt men indi özümi ejeňize we size, çagalar, bagyş edip bilmändigime aňryýany bilen gynanýaryn. Hasyl köp, emma işçi az, bu bolsa, maňa bir ýa iki gezek kömek sorap ýüzlenip goýmandyklaryny aňladýar. Meni size ünssüzligim üçin bagyşlap bolmaz, ýöne siziň gadyrdan Rebbimiz Isa Mesihe etjek ýekeje pidaňyzam, sylagsyz galmaz15. 14 15 Phyllis Thompson, D. E. Hoste (London: China Inland Mission, n.d.), 130–31. Phyllis Thompson, Climbing on Track, 115. 150 R uhy ýolbaşçylyk Lider bolmak üçin öz üstüňe jogapkärçilik almaga taýýar bolmak gerek. Lider bolmak üçin Hudaýyň Patyşalygyny gurmaga taýýar bolmak gerek. Ine, näme üçin Isanyň sözleri şeýle göçgünli bolan eken: harjyny hasaplamak, haçyňy almak. (Luka 14:25-33) 16 — NJY BAP Ýolbaşçynyň borçlary Bulardan başga-da her gün meni basmarlaýan ähli ýygnaklar baradaky aladadyr. 2. Коrintoslylar 11:28 I sa adamlara ýolbaşçylyk etmek hakda gürrüň etdi. Muny ýygnakda gulluk edýänlere bolşy ýaly, dünýewi guramanyň ýolbaşçysyna-da ulanmak bolar. Feldmarşal Montgomeri özüniň harby tejribesine esaslanyp, harby ştabyň düzümine girýän ofiserler esgere gulluk edýär, gowy ştab ofiseriniň özi kölegede galyp, öz komandirine tabyn bolýar diýen netijä gelýär. Brýus A. B. özüniň „Onikini taýýarlamak“ atly kitabynda ýazýar: „Beýleki patyşalyklarda özlerine gulluk etmäge borçludyrlar diýip hasaplaýanlar hökümdarlyk edýärler. Hudaýyň döwletinde bolsa, başgalara gulluk etmegi özlerine hormat bilýänler hökümdarlyk edýärler“1. Prinstondan bolan Jon MakKeý mesihilik ynamynyň merkezi keşbi hyzmatkäriň keşbidir diýip belleýär. Hudaýyň Ogly Atasynyň maksadyny amala aşyrmak üçin Onuň hyzmatkäri boldy. Bu Hudaýyň tabşyrygyny ýerine ýetirmek üçin missionerçilik jemgyýetleriniň, ýygnaklaryň we aýratyn mesihileriň göreldesine eýermeli bolan keşbidir. Hakyky ýolbaşçy ilkinji nobatda öz oňaýlylygy ýa-da abraýy hakda däl-de, başgalaryň abadançylygy hakda pikir eýdär. Ol başgalaryň betbagtçylygyna duýgudaşlyk bildirýär, ýöne bu duýgudaşlyk berkidýär we adamlara umyt berýär-de, 1 Аleksandr Balmeýn Brýus (1831–1899), apologetikanyň we Täze Ähtiň professory, 1868-nji ýyldan başlap, ölýänçä, Glazgoda, Azat Ýygnak Kollejinde ders berdi. Ol „Onikini taýýarlamak“ kitabyny 1871-nji ýylda ýazdy. 152 R uhy ýolbaşçylyk olaryň ýüreklerini ýumşatmaýar hem-de adamlary özlerini ejiz duýmaklyga mejbur etmeýär. Ruhy ýolbaşçy mydama adamlary Rebbe bil baglamaklyga we Oňa ynanmaklyga ugrukdyrýar. Her bir bolan wakada ol kimdir birine kömek etme mümkinçiligini görýär. Hudaý Musanyň ýerine bolmaly ýolbaşçyny saýlanda, Ýeşuwa özüniň wepaly hyzmatkärdigini subut eden şol ýolbaşçy bolupdy (Çykyş 33:11). D. Ýe. Houst Hytaýyň Içki Missiýasyna ýolbaşçylyk etmekde ornuny eýelän adamy bolan Hadson Teýlor hakda gürrüň berende, şeýle ýazypdyr: Onuň bize şeýle täsir ýetirmeginiň ýene bir syry töweregindäkilere bolan ullakan duýgudaşlygynda we aladaçyllygynda, olaryň abadançylygyna we amatlyklaryna ünsli garamasynda jemlenendi. Onuň öz işinde mydama saklan özüni pida edijiliginiň ýokary derejesini saklan we agyr zähmete taýýarlygy onda hiç haçanam, bu babatda edil özi ýaly öňe gidip bilmediklere ýumşaklyk hem duýgudaşlyk bilen garamanyň ýetmezçiligini döretmedi. Ol haýran galdyryjy duýgurlyk we öz doganlarynyň şowsuzlyklaryna we kemçiliklerine az bolmadyk sabyrsyzlygy görkezýärdi, şol sebäpdenem, ençe ýagdaýlarda olara beýik derejede Hudaýa wepalylyga ýetmäge kömek edip bildi2. Tertip düzgün Tertip — düzgünlilik we tertibe salma ukyby — ýolbaşçynyň ýene bir borjudyr. Bu borjy köplenç üýtgeşik bir ruhubelentliksiz kabul edýärler. Islendik mesihilik jemgyýeti taglymat, ahlaklylyk we özüňi alyp baryş babatda kada laýyk gelmek üçin takwa tertip — düzgüne mätäç bolýar. Tertiplilik öwredilen ýolbaşçylary nähili ruhuň tapawutlandyrmalydygyny resul Pawlus gürrüň berýär: „Eý doganlar, bir adam bir ýazyk üstünde tutulsa, Ruha uýan siz 2 Phyllis Thompson, D. E. Hoste (London: China Inland Mission, n.d.), 217. Ýolbaşçynyň borçlary 153 beýle adamy ýumşaklyk ruhy bilen dogry ýola getiriň. Sen hem synalmaz ýaly, özüňe seret“ (Galatýalylar 6:1). Tertibi ýola goýmak üçin düzgüniň iň wajyp bölegi — söýgi — wajypdyr. „Ony duşman hökmünde görmän, ýöne bir dogan hökmünde oňa öwüt beriň“ (2 Selanikliler 3:15). „Şonuň üçin oňa bolan söýgiňizi tassyklamagyňyzy sizden haýyş edýärin“ (2 Коrintoslylar 2:8). Öz kynçylyklaryny we ejizliklerini boýun almagy başaran adam başga birine ýumşaklyk, şol bir wagtyň özünde-de, aýgytlylyk bilen kömek etmegi hemme zatdan gowy başarar. Tertibe salmaklyk talap edilende, ýagdaýlar bilen iş salşanda, ýolbaşçy birnäçe wajyp zatlary ýatda saklamalydyr: (1) ilki ýagdaýy jikme — jik we adalatly öwrenmek gerek; (2) soň munuň iş üçin we adam üçin nähili peýda getirip biljekdigine baha bermek zerurdyr; (3) hemme zady söýgi ruhunda, mümkin boldugyça juda edepli etmek gerek; (4) hemişe düzgün bozujynyň ruhy abadançylygynyň dikeldilmegine üns bermek gerek; (5) her ädimde doga etmeli. Ýolbaşçylyk Ýolbaşçynyň jogapkärçiliginiň üçünji ulgamy — başgalara ýol görkezmek. Ruhy ýolbaşçy yzy bilen kimdir birini alyp gitmezden öňürti, özüniň nirä barýanyny bilmäge borçludyr. Ýolbaşçy öz sürüsiniň öňünde ýöremelidir. Özümiziň Baş Çopanymyz bize öýküner ýaly nusga galdyrdy: „Goýunlaryny daşaryk çykarandan soň, olaryň öňünden ýöreýändir, onuň sesini tanaýan goýunlar bolsa onuň yzyna düşýändir“ (Ýahýa 10:4). Bir gezek E. U. Tozer: „Kämil ýolbaşçy — bu Hudaýyň sesini eşidýän we Onuň özüne hem başgalara ýüzlenýändigi sebäpli, başgalara öz yzyna düşmekligi bildirýän adamdyr“ — diýipdir. Resul Pawlus Korintosdaky mesihilere: „Meniň Mesihden görelde alşym ýaly, siz hem menden görelde alyň“ (1 Коrintoslylar 11:1) — diýip ýüzlenýär. Pawlus özüniň Kime öýkünýänini we nirä barýanyny bilýär, şonuň üçin ol başgalary hem, şol ugra eýermeklige çagyryp bilipdir. 154 R uhy ýolbaşçylyk Adamlar özleriniň garaýyşlarynda kämil mesihiler bolsalarda, olary öz yzyň bilen alyp gitmeklik aňsat iş däldir. Ýolbaşçy paýhassyzlyk bilen öz diýeninde durmaga ýol berip bilmez. D. Ýe. Houst şeýle ýazypdyr: Вiziň çagyrylan işimizdäki ýaly işde ýolbaşçy adamlar kejirlik hem garşy çykylmalar bilen hem ylalaşmaga taýýar bolmalydyrlar. Olar özleriniň pikiriçe sagdyn hem peýdaly bolan, degişli bolan adamlaryň birnäçesinden makullama almadyk hereketlerden saklanmagy başarmalydyrlar. Hadson Teýlory gaýta — gaýta öz tekliplerini ýa-ha düýpli gaýtadan işlemäge, ýa-da aýgytly garşy çykylma duş gelen sagdyn hem peýdaly proýektlerden doly ýüz öwürmäge mejbur etdiler, şol sebäpli hem, teklip edilen şübheli gymmatly teklip edilen üýtgeşmeler peýdadan zeleli köpräk getirip biljekdi. Soňrak onuň sabryna we dogalaryna jogap edilip, olaryň (proýektleriň) köpüsi, barybir, amala aşyryldy3. Inisiatiwa Ýolbaşçy inisiatiwany öz üstüne almalydyr. Birnäçe ýolbaşçylar täze tertibe başlandan, ýetilen derejäni saklamagy, adamlary öňe gaýratly okdurylmaga meýillendirmäge garanda, tertibi saklamagy gowy başarýarlar. Hakyky ýolbaşçy batyrlyk bilen töwekgelçilik etmelidir, ýöne şol bir wagtyň özünde-de, alan görnüşini ýitirmeli däldir. Ol duýdansyz başlamaga taýýar bolşy ýaly, alan tizligini saklamaklyga-da taýýar bolmalydyr. Resul Pawlus häli — şindi oýlanyşykly töwekgelçilige gitdi, mydama aşa seresaplylyk hem güýçli doga etme bilen gitdi, ýöne her gezek uzakdaky, ýetmesi kyn bolan maksada dyrjaşdy. Ýolbaşçynyň özi batyrgaý ideýalary ýa-ha özi teklip etmeli, ýa-da mynasyp bolşy ýaly baha berip, başga mynasyp planlary kabul etmeli. Ol yzyndan gelýänlere görkezme berip we 3 Ibid., 158. Ýolbaşçynyň borçlary 155 olary ugrukdyryp, öňde bolmaly. Ýolbaşçy bir zadyň bolaryna garaşmaýar-da, şol zadyň bolmagy üçin çäreleriň hemmesini görýär. Mydama täze gelnen kararlary synap görmäge taýýar bolup, kämilleşdirilen usullary gözläp, özi hereket edip başlamaklyga ukyplydyr. Robert Lýuis Stiwenson howpsuzlyk hem goraglylyk duýgusyny „bu erbet parazit — kömelek“ — diýip atlandyrýardy4. Hadson Teýlor töweregindäkilere töwekgelçilikli hem yzygiderli däl ýaly bolup görnen ynam ädimini ädýärdi. Missiýalaryň taryhyndaky gazanylan beýik derejeler Hudaý bilen ýakyn gatnaşyklarda bolan we batyrgaý, ýöne oýlanyşykly töwekgelçilige giden ýolbaşçylaryň hasabynda durandyr. Has köp şowsuzlyklary täze ideýalary paýhassyz eksperiment etmelere garanda, aşa seresaplylyk döretdi. Ýygnagyň sosial programmalarynyň birinde esasy wezipäni eýeleýän dostlarymyň biri ýaşan durmuşyny seljerende, öz şowsuzlyklarynyň köpüsiniň batyrlygyň ýetmezçilik edendigi sebäpli boldy diýen netijä gelendigini öňräk boýun aldy. Arhiýepiskop Moullanyň aýaly: „Aşa seresaplylyga endik edinen adamlara Hudaýyň Patyşalygynyň serhetlerini giňeltmek hiç haçanam başartmandy“ — diýip belläpdir5. Ýolbaşçy haýsy hem bolsa bir başlanan işi köplenç mümkin bolan ýalňyşlyklardan ýa-da ýitgilerden gorap biljek seresap adamlaryň maslahatyna gulak asmazlyga özüne ýol berip bilmez. Şeýle-de bolsa, seresaplylyk alnan görnüşi we başarnyklylygy, aýratynam ýolbaşçy hemme zadyň aňyrsynda Hudaýyň duranyny bilen wagtynda, saklamaly däldir. Jogapkärçiligi öz üstüne almaga taýýarlygy ýolbaşçyny tapawutlandyrýan tarapydyr. Ýeşuwa şunuň ýalydy. Ol ikirjiňlenip durman, adamzat taryhyndaky iň beýik ýolbaşçylaryň biri bolan Musanyň ýerine geçdi. Ýeşuwada özüniň ýaramsyzlygyndan 4 5 In The Reaper, May 1961, 89. Robert Lýuis Stiwenson (1850–1894), iňlis ýazyjysy, meşhur eserleriniň arasynda „Hazynalar adasy“ we „Doktor Jekiliň we jenap Haýdyň täsin taryhy“ atly eserlerini agzamak bolar. Marcus Loane, Archbishop Mowll (London: Hodder & Stoughton, 1960), 249. 156 R uhy ýolbaşçylyk arz etmäge Musanyňkydan köp sebäp bardy, ýöne ol Musanyň günäsini gaýtalamady. Munuň deregine ol haýal etmän, özüne berlen tabşyrygy alyp, işe başlady. Ylýas göge alnanda, Elýaşa onuň ýerini eýelemekden boýun towlap durmady. Ylýasyň dony bilen bilelikde düşen abraýy aýgytly kabul edip, ol hem, meşhur ýolbaşçylaryň biri boldy. Gürrüňi edilen ýagdaýlaryň hemmesinde-de, ýolbaşçylar özlerini Hudaýyň çagyrandygyna ynamly boldular. Muňa hiç hili şübhe bolmadyk wagtynda, hiç kim özüni Hudaýyň çagyrýan zadyny etmegiň deregine, ikirjiňlenip durmaly däldir. Аrhiýepiskop Benson biziň eýýamymyzdan tapawutly bolan eýýamda ýaşady, emma onuň saklan düzgünleriniň biziň günlerimizde-de manysy bardyr: • Bu gün etmeli işiňe isleg bilen başla. • Öz işliligiňden ýa-da wagtyň tiz geçýänliginden arz etmede, gowusy, wagtyňy tygşytly ulan. • Нat gelende, hiç haçan hem hüňürdeme. • Ýük has agyrrak bolup görünmez ýaly, hiç haçan öz borjuňy çişirme-de, öz borjuňa gowy isleg hem şatlykly ýürek bilen ýapyş. • Нiç haçan başgalaryň ünsüni öz agyr işiňe ýa-da işleriň köneçilligine çekmäge çalyşma. • Kimdir biri bilen jedelleşmezden ýa-da onuň işine baha bermezden öňürti, Hudaýdan günä edene bolan hakyky söýgi dile. Faktlaryň hemmesini bil, öz pikirleriňde ak ýürekli bol. Ýogsam, seniň tankydyň düýbünden netijesiz, oýlanyşyksyz bolup çykmagy, hatda aşa özüne çekiji bolmagy-da mümkin. • Aýdylýan zatlaryň hemmesine ynan; gybat ýaýratma. Ýolbaşçynyň borçlary 157 • Öwgi, şöhrat, hormat ýa-da eden hyzmatlaryň üçin minnetdarlyk gözleme. • Öz pikiriňi soranlarynda ýa-da senden maslahat sorabam, oňa eýermedik wagtlarynda hüňürdeme. • Eger deňeşdirme seniň peýdaňa bolsa, hiç haçanam, özüňi başga biri bilen deňeşdirmäge ýol berme. • Gürrüňi öz aladalaryňa we mätäçlikleriňe öwürme. • Makullanylmaga dyrjaşma, duýgudaşlyk gözleme, ýumşaklyk sorama-da, bar zady kabul et. • Günäni öz üstüňe al, ony başgalaryň üstüne ýükleme, günäni özüň bilen paýlaşyp biläýjek adamy gözleme. • Seniň şahsy ideýalaryň we eden işleriň üçin başga birini öwenlerinde, minnetdar bol6. 6 „Robert Ýe. Spiriň durmuşy“ atly kitapdan. Ilkinji tekstde birneme başgaça aýdylan. Eward Uaýt Benson (1829–1896) 1882-nji ýylda arhiýepiskop Kenterberiýskiý boldy. Onuň iňlis ýygnagyndaky işi Uelsdäki bilim hem ýygnak baradaky aýratyn alada bilen tapawutlandy. 17 — NJI BAP Ýolbaşçy üçin synaglar Hudaý Ybraýymy synady. Gelip çykyş 22:1 Onsoň, Ruh Isany iblisiň synamagy üçin, çöle äkitdi. Мatta 4:1 R uhy ygtyýar berlen her bir adam ýolbaşçy hökmündäki öz başarjaňlygyny barlamaklyga niýetlenilen synaglara gürrüňsiz duş geler. Eglişige dyrjaşmak Siz ylalaşyk gazanjak bolup, öz prinsipleriňizden el çekmäge razymy? Talaplary azaltmak — bu mydama yza tarap ädilen ädim bolýandyr, şonuň üçin her bir eglişik, islendik talaby peseltme diýen ýaly, şuňa alyp barýar. Musa bilen fyrownyň ýaryşy baradaky hekaýat eglişige gitmegiň nähili synag bolup biljekdiginiň klassiki mysalydyr. Fyrown Musanyň ýewreýleri Müsürden alyp gitjek bolýanyny bilende, oňa päsgel bermek üçin mekirlik hem haýbat ulandy. „Eger isleseňiz, öz Hudaýyňyza sežde ediberiň, ýöne munuň üçin Müsürden gitmek hökman däl“ — ine, onuň birinji hilesi şeýle bolupdy. Bu gün: „Din — bu adaty zat, ýöne onuň bilen aşa gyzyklanmaň. Diniň özüňizi dünýädäki beýleki zatlaryň hemmesinden aýry edip goýmagyna ýol bermäň“ — diýen sözler şuňa meňzeş eşidilerdi. Munuň peýdasy degmände, fyrown beýleki hilelere ýüz urdy: „Eger size Müsürden çykmak gerek bolsa, juda uzaga gitmäň. Siziň Ýolbaşçy üçin synaglar 159 dindarlygyňyzda hiç hili erbet zat ýok, ýöne oňa beýle berilmegem gerek däl. Mümkin boldugyça hakyky dünýä ýakyn boljak boluň“. Fyrownyň ýewreý halkyny sežde edenden soň, ýene gaýdyp gelmäge mejbur etmäge eden üçünji synagynda tebigy duýgulary kemsitme maksady bardy: „Goý, diňe erkekler gitsin, aýallar bilen çagalar bolsa, bu ýerde galsyn. Eger özüňiz bu dünýäden el çekme kararyna gelen bolsaňyz, maşgalaňyzyň beýleki agzalaryny özleriniň durmuş obrazyny beýle üýtgetmäge mejbur etmäň-dä“. Fyrownyň ysraýyl halkynyň Müsürden gutarnykly gitmegine päsgel bermek üçin eden soňky hilesi adam gysgançylygyna gönügendi: „Bolýar, hemmäňiz gidiberiň, ýöne iri hem ownuk mallaryňyz şu ýerde galsyn. Özüňiziň tekepbir dini garaýyşlaryňyzyň öz üstünligiňize we abadançylygyňyza päsgel bermegine ýol bermäň“. Мusa fyrownyň hileleriniň hemmesinden gaça durup, aýdyň ruhy görnüşi görkezdi. „Bärde ýekeje-de toýnakly galmaz“ (Çykyş 10:26) — diýip, ol fyrownyň ýüzüne aýtdy. Şeýdip, Musa özüniň Hudaýyň halkynyň ýolbaşçysy hökmündäki ukyplarynyň agyr synagyndan abraý bilen geçdi. Şöhratparazlyk Meşhur ýolbaşçylaryň hemmesi, şol sanda Musa-da, bu synagdan geçdiler. Musa dagdaka, ysraýyl halky butparazlyga ýüz urdy, şonuň üçin Hudaý halka gaty gaharlanyp: „Men bulary gyrgyna bererin we mirasdan mahrum ederin. Senden bulara görä has beýik we has güýçli bir millet dörederin“ (Sanlar 14:12) — diýdi. Bu wagta çenli Musa halkyň üznüksiz arzlaryndan we butparazlyk bilen oýun etmelerinden görgi baryny görüpdi. Musa ýolbaşçylyk etmek ep — esli aňsat bolar ýaly, hemme zady adamlaryň kiçiräk toparyndan başlamak üçin Hudaýyň bu teklibini ysraýyllara eden işleri üçin adalatly höküm hökmünde näme üçin kabul etmeli dälmişin? Bu çynlakaý synagdy, özem Hudaýyň agzyndan çykýardy. Emma Musa şahsy şöhratparazlygyny däl-de, öz bähbidini aramaýan 160 R uhy ýolbaşçylyk adamkärçilik, Hudaýyň şöhratynyň aladasyny çyndan edýändigini we azaşdyrylan adamlara duýgudaşdygyny görkezdi. Onuň beýik derejedäki aňynda öz şahsy beýikligi hakdaky pikir ýekeje sekuntlygam saklanmady. Ol Hudaýa batyrlyk hem aýgytlylyk bilen ýüzlendi. Musanyň doga etmeginiň arkasyndan Hudaýdan daşlaşan halk halas boldy. Çykgynsyz ýagdaýlar Ýolbaşçylary öz yzyna düşýänlerden tapawutlandyrmak üçin Jon R. Mott: „Bu adam çykgynsyz ýagdaýda özüni nähili alyp barýar?“ — diýip sorag berdi. Mott özbaşdak ukyby terbiýelemek, köpçülikleýin işiň hilini gowulaşdyrmak we imany berkitmek üçin ýönekeý soraglar bilen däl-de, ýolbaşçylary agyr, ýerine ýetirip bolmajak diýen ýaly ýumuşlar bilen ruhlandyrdy. „Men bireýýäm ikinji derejeli işler, başgalaryň hötdesinden gelip biljek işleri bilen meşgullanmagy bes etdirdim“ — diýip, ol aýtdy. Hakyky ýolbaşçy agyr ýagdaýlary we kyn ýumuşlary ýüzbe — ýüz durup garşy alýar. Вiziň döwrümizde ýolbaşçylar ozal gürrüňi hem edilmedik çylşyrymlylykdaky ýumuşlara duş gelýärler. Eger ýolbaşçylar gün görmekligi niýet edinen bolsalar, onda olar kynçylyklara öz — özünden bolaýmaly adaty zat ýaly seretmeli bolarlar. Ysraýyllar Gyzyl deňziň kenaryna baryp ýetenlerinde, Мusa çykgynsyz ýagdaýa düşdi. Olaryň bir tarapy çöllükdi, ol tarapdanam, fyrownyň goşuny olara tarap süýşüp gelýärdi, beýleki tarapynda bolsa, deňiz bardy, ysraýyllaryň bolsa, gaýyklaram ýokdy. Musa petige düşdi, halk hem, sabyrsyzlyk edip başlady. Ysraýyllaryň söweş ruhunyň düşmegi bilen bilelikde: „Näme, Müsürde gabyr ýokdumy, sen bizi çölde ölmäge getirdiňmi?“ (Çykyş kitaby 14:11) — diýen ýaly arzlar ýygy — ýygydan eşidildi. Мusa, beýik iman adamsy, Hudaýyň tarapynda galdy. Onuň halka berjek buýrugy syrkaw akylyň miwesi ýaly bolup ýaňlanjakdy, emma, aslyýetinde welin, şol buýruk onuň ýolbaşçylyk işindäki kesgitleýji pursat boldy. Ýolbaşçy üçin synaglar 161 „Gorkmaň!“ — diýip, Musa gorky üçin ähli sebäpler bolsa-da, halky gorkmazlyga çagyrdy. „Duruň!“ — diýip, ol fyrownyň goşuny okdurylyp, özleriniň üstlerine süýşüp gelýän bolsa-da aýtdy. „Rebbiň gutaryşyny görersiňiz!“ — diýip, ol yglan etdi. Ine, şol adaty bolmadyk we gudratly günde ysraýyl halky özleriniň tamasyny ödäp, duşmanlaryny gyran Hudaýyň hereketini gördi. Hudaýyň adamlary alyp barmakdan lezzet alýandygy, islendik, hatda iň çykgynsyz ýagdaýyň hem hötdesinden gelip, olaryň dogasyna jogap hökmünde Onuň Öz güýjüni görkezýändigi biziň üçin ruhlanma bolup hyzmat edip biler. Hadson Teýlor özüniň Hytaýdaky missionerçilik işiniň dowamynda ençe agyr meselelere duş geldi. Hudaý üçin ýerine ýetirilýän beýik işleriň aglabasy onuň üçin üç etapdan geçdi: mümkin däl, kyn, edildi. Saýlaw bolman, öňüňde yza ýoluň ýoklugy Gidere ýeriň ýoklugy öňünden belli bolanda, Sen durmuşyňda Gyzyl deňizden geçdiňmi? Diňe bir ýol galanda: öňe gitmelimi? Rebden herekete garaş, Oňa asuda ynan. Kalbyňda gorkudan yzam galmaýança ynan. Hudaý güýçli ýel turzup, deňiz tolkunlaryny galdyrar, Sen şonda Rebden: „Ýöre!“ sözün aýdyň eşidersiň. Ertir bilen tüsse buludy kimin uçup, uçýan Rebbiň Özüniň gysga ýalbaryşy eşidip, öňüňden barýanyny görersiň. Ol seni deňizden hem çöllükden alyp geçip, Saňa şu çaka çenli belli bolmadyk ajap ülkä barar. Soň gorkyň geçer, duşmanlaryň yzsyz ýiter. Ahyrsoňy gorkyň ýerine islän rahatlygyňy alarsyň. Ony Hudaýyň Özüniň kuwwatly eli bilen ýaradan Merhemetli ülkesinde dyngysyz şöhratlandyrarsyň. Аnni Jonson Flint1 1 Used by permission of Evangelical Publishers, Toronto, Canada. 162 R uhy ýolbaşçylyk Şowsuzlyklar Töweregindäkileriň üstünlik gazanyjy hasaplaýan adamlarynyň aglabasy özleriniň içinde öz ýeňlişiniň ägirt uly duýgusyny gizleýärler. Aleksandr Maklaren köp sanly adamdan ybarat bolan auditoriýanyň öňünde ajaýyp wagyz etdi, ýöne mundan soň ol utançdan ýaňa gyzaryp, yzyna seretdi, sebäbi ol doly şowsuzlyga uçrandyryn öýtdi. Ol ýere gelenleriň hemmesi wagyzdan ak pata we ruhlanma alyp giden bolsalar-da, Maklaren: „Men indi hiç haçan munuň ýaly ýygnaklarda wagyz etmeli däldirin“ — diýdi2. Belki, onuň tamalary aşa ýokary bolandyr? Ýa-da ol ummasyz şatlyk duýmaly bolan bolsa-da, şeýtan ony gaýgylanmaga mejbur edip ýalňyşdyrandyr? Ýolbaşçynyň öz ýeňşine bolan garaýşy köp zatda onuň mundan beýläkki işini kesgitleýär. Resul Petrus Mesihi ret edeninden soň, ýolbaşçy hökmünde özüne bolan hormatyny ýitiren ýaly bolup göründi. Şeýle-de bolsa, onuň tobasy we Isa bolan söýgüsi özüne täze mümkinçilik berdi. Şeýdip, şondan soň, Petrusyň ýolbaşçy hökmündäki hyzmaty tutuş mesihilige öz täsirini ýetirdi. „…günäniň köpelen ýerinde merhemet has-da artdy“ (Rimliler 5:20). Mukaddes Kitap gahrymanlarynyň köpüsi synaglara ýeňlişler hem şowsuzlyklar bilen döz geldiler. Hatda ýeňliş hakykatdanam doly bolan ýagdaýlarynda-da, gaýtadan ýolbaşçylyk etme ukybyny alan adamlar külüň üstünde ýatyp, özüniň betbagtlygyna ýas tutup oturmadylar. Aslynda, olaryň şowsuzlygy we tobasy Hudaýyň merhemetine has çuň düşünmeklige alyp bardy. Olar Hudaýyň mydama ikinji, käwagt hem, üçünji we dördünji mümkinçilikleri berýänini bildiler. Taryhçy Jeýms Fraud: „Adama aýratyn şowsuzlyklaryna hem ýalňyşlyklaryna garap däl-de, durmuşyny nähili ýaşandygyna seredip 2 Аleksandr Maklaren (1826–1910) Mançesterde kyrk bäş ýylyň dowamynda Birlik Ýygnagynda ruhy çopan boldy. 1905 — nji ýylda Baptistleriň Bütindünýä Soýuzynyň ilkinji prezidenti boldy. Ýolbaşçy üçin synaglar 163 baha bermek zerurdyr. Resul Petrus özüne öňünden duýdurylan bolsa-da, howpuň ilkinji alamatyny görende, Rebbi üç gezek ret etdi. Şeýle-de bolsa, Reb onuň ejiz hem güýçli taraplaryny bilip, ony saýlady“3 — diýip ýazypdyr. Üstünlik gazanan ýolbaşçylar, ýolbaşçynyň özüniň ýa-da başga biriniň ýeňlişi bolsa-da, ýeňlişi gutarnykly hasaplamaly däldiklerine düşünipdirler. Hiç kim kämil däldir, şonuň üçin biz mydama mamla bolup bilmeýäris. Göripçilik Ýolbaşçylaryň köpüsi irde — giçde görip bäsdeş ýaly kynçylyk bilen ýüzbe — ýüz bolýar. Hatda Musa-da, bu synagdan geçmeli boldy. Göripçilik — şeýtanyň adaty ýaragydyr. Musa munuň ýaly synag öz ýakynlary — aýal dogany we agasy — tarapyndan geldi. Musa özüni halky Müsürden çykarmaga goýberen Hudaýyň sesine özüni pida edijilik bilen gulak asmadyk bolsa, onda özleriniňem, galan ysraýyllaryň hemmesiniňem, müsürlileriň gullary bolup galjakdygyny Musanyň doganlarynyň ýatlaryndan çykarandyklary göze görnüp dur. Мerýem ol wagt eýýäm garry aýaldy, şonuň üçin onuň Hudaý bilen gatnaşygy özüne göripçiligiň nähili howpludygyny we ýigrenjidigini eýýäm öwredip bilýärdi. Şeýle-de bolsa, ol Musa hakda erbet gybatlary ýaýradyp, halky onuň üstüne küşgürdi, sebäbi Musa efiopiýaly aýala öýlenipdi. Jynsy ugurdaky ters pikirler ýigriminji asyrda döremedi-de, has ir peýda bolupdy. Ýat ýurtly aýalyň özleriniň düşelgesine gelenini Merýem ýigrenýärdi, şeýdibem, ol gowşak häsiýetli Haruny-da öz tarapyna çekdi. Musadan soňky ikinji ýeri eýeleýändiklerinden nägile bolan Merýem bilen Harun şeýtanyň şugulçylygy boýunça mümkinçilikden peýdalanyp, ysraýyllaryň öňbaşçysyny agdarmak islediler. Olar özleriniň dönükligini Hudaýyň göwnünden turýan 3 Jeýms Entoni Fraud (1818–1894) — Oksford hereketine degişli bolan iňlis ýazyjysy we taryhçysy. 164 R uhy ýolbaşçylyk maskany geýdiler: „Reb diňe bir Musa bilen gepleşmän, biziň bilenem gepleşdi ahyryn“ (Sanlar 12:2) Мunuň ýaly hüjüm Musany aşa ýaralady, ýöne ol özüni gorajak bolup, hiç zadam aýtmady. „Musa juda kiçigöwünli adamdy, beýle adam ýer ýüzünde başga ýokdy“ (Sanlar 12:3). Musa abraý bilen dyman bolsa-da, Hudaý Öz hyzmatkäriniň abraýyna beýle kast edilmegini jezasyz goýmady. Merýem bilen Harun özleriniň bu hereketlerini adamlaryň arasynda edendigi sebäpli, jezalaram halkyň içinde berildi. „Bulut çadyryň depesinden syrylanda, Merýem heýwere keseline uçrap, ak gar ýaly pis açdy“ (Sanlar 12:10). Munuň ýaly gazaply jeza Merýemiň eden günäsiniň agyrlygyny görkezdi. Şeýle bolmagy bilen Musanyň beýikligi göründi. Musanyň bolan zada ýeke — täk garaýşy dogany üçin eden dilegi boldy. Hudaý hem, Musanyň dogasyna rehimdarlyk bilen jogap berdi. Ýolbaşçy üçin sapak göze görnüp dur. Özi üçin Hudaý tarapyndan bellenilen wezipäni eýeleýän adam, basdaşlary göripçilik edip ýa-da dönüklige ýüz urup başlan wagtlarynda, öz hereketlerini aklajak bolup azara galmaly däldir. Munuň ýaly ýolbaşçy Gökdäki Goragçynyň elinde howpsuzlykda bolýar. Onuň näderejede goralýandygyna Hudaýyň Merýeme gazaply ýüzleneninden düşünmek bolýar: „Siz näme üçin gulum Musanyň ýüzüne gelmäge gorkmadyňyz?“ (Sanlar 12:8) Musa ikinji gezekde Kora we onuň Musa bilen Haruna göripçilik etmekde belli bolan dostlary tarapyndan oppozisiýa duş gelýär. Kora bu ikisiniň ýokary ýolbaşçylygyň artykmaçlyklaryndan peýdalanyp, özlerini tutuş halkdan ýokary tutýandyklaryny bilmek isledi. Näme, beýlekiler (şol sanda Kora-da) az ukyplymyşmy ýa az mynasypmyşmy? Musa ýene-de, aýyplamalardan goranmak üçin hemmeleriň öňünde özüni aklamaga başlamady. Jedele Hudaý goşuldy welin, sud tamamlandy duruberdi. Şeýdip, Musa hemişekilerinden-de beýik boldy, şol wagt halk Hudaýdan gorkmagy öwrenmegi dowam etdirdi. Hudaý saýlajak ýolbaşçylaryny gorar. Ol olary sylar, gorar we aklar. Ýolbaşçylara özleriniň hukugyny ýa-da wezipesini goramak üçin alada galmak gerek däldir. 18 — NJI BAP Ygtyýarlylygy berme sungaty Musa ähli ysraýyllaryň içinden başarjaň adamlary saýlap, olary halka ýolbaşçy edip belledi. Olar halka hemme wagt kazylyk etdiler. Olar çözmesi kyn dawalary Musa getirdiler… Çykyş 18:25, 26 B aşgalaryň aýratyn häsiýetini ýa-da ukybynyň çäkliligini görmeklik, şonda her kime özüniň gowy başarjak işini berme ukyby ýolbaşçynyň häsiýetleriniň biri bolmalydyr. Iň üstünlikli ýolbaşçy — bu başga adamlaryň üsti bilen hereket edip, iş etmegi başarýan ýolbaşçydyr. Adamlary gowy tapawutlandyryp bilen Duaýt L. Moodi başgalaryň edip biljek işlerini özi edenden, işe müň adamy höweslendirenini gowy görýändigini aýdypdyr1. D. Ýe. Houst: „Köp sanly işçileriň zehinine baha berip, soň olaryň hersine işde häsiýetine we ukyplaryna laýyklykda kömek etme ukyby — bu biziň missiýamyz ýaly missiýany dolandyrmak üçin zerur bolan häsiýetdir“2. Borçlary paýhaslylyk bilen paýlamaklyk ýolbaşçyny kwadrat gazyga tegelek deşigi itip saljak bolmanyň peýdasyz synanyşygyndan halas edýär. 1 2 Duaýt Laýman Moodi (1837–1899) ABŞ-nyň taryhyndaky iň tanymal hoşhabarçylaryň biri hökmünde bellidir. Ol 1873–75-nji ýyllarda özüniň Şotlandiýadaky we Angliýadaky ýygnaklardaky üstünlikli wagyzçylyk işlerinden soň, bütindünýä ykrar edilmäni alýar. Ol Massaçusets ştatyndaky Nortfilde, şeýle hem, Çikagoda okuw jaýlaryny esaslandyrdy (soňkusy onuň hormatyna „Moodi Mukaddes Kitap Instituty“ diýlip atlandyryldy). Phyllis Thompson, D. E. Hoste (London: China Inland Mission, n.d.). 56. 166 R uhy ýolbaşçylyk Belli bir iş üçin jogapkärçiligi, şeýle hem, iş bilen bilelikde onuň ygtyýarlylygyny-da başga birine bermeklik öz ygtyýarlylygyndan peýdalanmaga endik edinen adamlar tarapyndan mydama höwes bilen kabul edilip durulmaýar. Ol jogapkärçiligi başgalar bilen paýlaşanyna begenýär, emma dolandyryş jylawynyň öz elinden sypmagyny islemeýär. Mundan başga-da, birnäçe ýolbaşçylar zehinli agzalarynda howpuň bardygyny duýýarlar, şonuň üçin olara ygtyýary höwessiz ynanýarlar. Munuň sebäbi nähili bolanda-da, ygtyýary gol astyňdaka bermegi islemezlik oňa adalatsyz daraldygy bolýar, şol sebäpdenem, munuň gowy netijä eltjegi gümanadyr. Ýolbaşçynyň munuň ýaly hereketini köplenç ynamsyzlyk etmek hökmünde düşündirip bolar. Bu bolsa, gol astyňdakylaryň ýardamyna ýetmegiň gowy usuly däldir. Mundan başga-da, adamlara ýolbaşçylyk etmek öwredilýän adamyň ukybyny doly derejesinde ulanmaga umyt edip bolmaz. Ýolbaşçynyň gol astynda bolan adamyň öňde goýlan ýumşy öz ýolbaşçysy ýaly, gowy ýerine ýetirmezligi mümkin, ýöne mydama munuň ýaly bolup durmaýandygyny tejribe görkezýär. Eger ýaş ýigide işde özüni görkezmäge mümkinçilik berilse, ol muny hatda has gowy etmegi-de mümkin, sebäbi ýaşlar häzirki zaman durmuşynda ünsi aňsat jemleýärler. Ýöne islendik ýagdaýda-da, eger oňa wagtal — wagtal jogapkärçiligiň berlişi ýaly, tabşyrygy ýerine ýetirmek üçin ygtyýarlylygam berlip durulmasa, ýaş ýolbaşçy nädip tejribe toplap biler? Ýolbaçşynyň öz ygtyýarlylygyny bermäge ukyply bolan derejesi onuň üstünligini kesgitleýär. Bir adamyň borçlary hiç haçanam, bir adamyň göterip biläýjek ýükünden artyk bolup bilmez. Tabşyryk bermegi öwrenmese ýolbaşçy özüni az ähmiýetli işler bilen başagaý bolmaklyga duçar edýär. Bu bolsa, onuň ünsüni wajyplykda ilkinji derejeli bolan işlerden sowup, oňa artykmaç agram berýär. Onuň yzyndan barýanlar bolsa, öz potensialyny ulanma mümkinçiligini almaýarlar. Käbir ýagdaýlarda ýumşy ýekelikde ýerine ýetirmegi talap etmek bilen şahsy şöhratparazlygyny köşeşdirýär. Ygtyýarlylygy berme sungaty 167 Ýolbaşçy kimdir birine tabşyryk berende, öz saýlanlaryna doly ynanýandygyny görkezmäge borçludyr. A. B. Simpson öz esaslandyran okuw jaýlaryna ýolbaşçylyk etmek üçin galdyran adamlaryna doly ynanyp, olara özleriniň şahsy ukyplaryny ulanmaga rugsat berdi3. Еger olar şowsuzlyga uçrasa, Simpson muny ýolbaşçy hökmündäki öz ýalňyşlygy hasaplapdyr, sebäbi şol adamlary hut özi saýlapdy. Ýolbaşça tabynlykda bolan adamlar özleriniň üstüne ýüklenilen borçlara laýyklykda hereket edenlerinde, ediljek işiň üstünlik getirjegine ýa-da şowsuz boljakdygyna garamazdan, ýolbaşçynyň goldajakdygyna ynamly bolsalar, onda gowy işlärler. Hiç hili düşünişmezlikler bolmaz ýaly, şol borçlar kagyz ýüzüne takyk ýazylanda, şonuň ýaly ynamlylyk peýda bolýar. Öz wagtynda özüniň pikirini düşnükli beýan etmegi başarmazlyk köp sanly gussaly netijelere alyp bardy. Bir gullukçy özüniň Jon R. Mott bilen eden gatnaşyklary hakda şeýle diýýär: Polşada geçirilen on ýylyň dowamynda onuň goldawyny duýmaklyk meniň üçin iň uly ruhlanma bolupdy. Hemmesinden-de, men onuň özüme ynanandygyna guwanýaryn. Özümiň hereket ediji motiwlerimiň biri-de, onuň goldawyna mynasyp bolmak we onuň tamasyny ödemek bolandygy gürrüňsizdir4. Bu düzgüniň gowy Mukaddes Kitap illýustrasiýalarynyň biri bolup, Musanyň gaýyn atasy Ýitronyň taryhy gulluk edýär. Bu Çykyş kitabynyň 18-nji babynda ýazylandyr. Ysraýyl Müsürden çykanda, öňki gullaryň guramaçylyksyz mähellesi bolup çykdy. 18-nji bapda suratlandyrylan wakalar bolan wagtynda, täze milletiň emele gelmegi doly tizliginde gidip durdy. Ýitro Musanyň aňrybaş agyr ýagdaýdadygyny gördi. Musa ertirden 3 4 A. E. Thompson, The Life of A. B. Simpson (Harrisburg, Pa.: Christian Publications, 1920), 208. B. Matthews, John R. Mott (London: Hodder & Stoughton, 1909), 364. 168 R uhy ýolbaşçylyk agşama çenli, halkyň işleri bilen meşgullanmaly bolýardy. Мusa bir adamda täze milletiň kanun çylaryjy, sud ediji we ýerine ýetiriji ygtyýarlygy bolup durýardy. Halk onuň kararlaryny Hudaýyň islegi hökmünde kabul edýärdi. Ýitro üçin munuň ýaly dartgynly işe Musanyň uzak wagtlap döz gelip bilmejekdigi düşnükli boldy, şonuň üçin hem, ol borçlaryň bir bölegini başga adamlaryň üstlerine ýüklemegiň gerekdigine iki sany ynandyryjy delil getirdi. Birinjiden, ol: „Sen özüňi hem, adamlary hem kösäp, gynap ýörsüň. Bu iş seniň üçin gaty agyr. Seniň ýeke özüň muny ýerine ýetirip bilmersiň“ (Çykyş 18:18) — diýdi. Musa eýýäm güýçden gaçypdy, onuň özüniň hem fiziki, hem emosional mümkinçilikleriniň serhetlerinden bireýýäm geçen bolmagam mümkindi. Ikinjiden, gaýyn atasy meseleleri çözmekde ulanylýan usullaryň ýeterlik derejede işewür däldigini, şonuň üçin hem, halkyň sabyrsyzlyk görkezip başlaýandygyny görkezdi. Borçlary paýlamaklyk çözgütleri tizleşdirip bilýärdi, halkam, parahatçylyk bilen öýli — öýüne dargardy (Çykyş 18:23). Soň Ýitro iki bölekden ybarat bolan plany teklip etdi. Musa halka Hudaýyň kanunlaryny öwretmegi dowam etdirmelidi, şeýle hem, kanun çykaryjylyk bilen meşgullanmalydy. Mundan başga-da, aýratyn çylşyrymly bolan meseleler onuň çözgüdini talap edip bilerdi. Ýöne işiň agramly bölegi zehinli, ynamdar adamlara geçýärdi. Ýitronyň maslahaty akyllydy, sebäbi eger Musa güýjünden agyr gelýän işe döz gelmese, ol özüne garşy çendenaşa bitertipligi goýardy: ýekeje-de öwredilen ýolbaşçy bolmazdy, hiç kim hiç zat üçin jogap bermezdi. Öz wagtynda hereket edýän ýolbaşçynyň ýerine geljek adamlary taýýarlamazlyk köp ýygnaklary we missiýalary doly pytrama alyp bardy. Мusa gaýyn atasynyň maslahatyna eýerdi, şeýdibem, artykmaçlyklaryň birgidenini aldy. Indi ol iň wajyp meselelerde ünsüni jemläp bilýärdi. Onuň töweregindäkileriň gizlin zehinleriniň üsti açyldy. Musanyň kömekçilerine öwrülip bilen bu zehinli adamlar, eger Musa hiç zat etmedik bolsa, onda onuň umumy işi etmekdäki soýuzdaşlary bolardylar. Halkyň meseleleri tiz we Ygtyýarlylygy berme sungaty 169 netijeli çözüldi. Mundan başga-da, Musa özi ölenden soň, halka netijeli ýolbaşçylyk edilmeginiň düýbüni tutdy. Ýitro gymmaty geçip gitmeýän prinsipi aýtmak bilen Musada umyt döretdi: „Hudaýyň buýruşy ýaly, şeýle etseň, onda sen bu işiň hötdesinden gelersiň“ (Çykyş 18:23). Ýitro maslahatyny Hudaýyň ygtyýaryna daýanyp berdi. Öz gullukçylaryny özlerine buýrulan ýumuşlaryň hötdesinden gelmäge ukyply etmek üçin Hudaýyň Özi jogapkärçiligi Öz üstüne alýar. Birnäçe borçlary belli bir adamlar gowy ýerine ýetirýärler, şonuň üçin hut şolara özlerine laýyk gelýän işleri bermeklik hemmesinden-de dogrudyr. Ýöne ikinji derejeli wajyplygy bolan işler gaty gowy ýerine ýetirilen bolmasa-da, barybir, ygtyýarlylygy başgalara bermeklik iň paýhasly çözgütdir. Belki, Musa kazy bellenilen ýetmiş adamdan-da, halky gowy sud edip bilerdi, ýöne bu iş bilen ol ýekelikde meşgullanan bolsa, onda onuň işi uzak dowam etmezdi. Ýitronyň ruhy syzgyrlygy ýolbaşçylary saýlamak üçin öňe süren talaplarynda ýüze çykýar: ukyply adamlar, sebäbi olaryň öňlerinde aňsat bolmadyk ýol durdy, Hudaýdan gorkýan adamlar, sebäbi Hudaýdan gorkmaklyk akyldarlygyň başlangyjydy, para almaýan we açgözlüge gurşalmadyk dogry adamlar. Öz ýerine ýetirip biljek borçlarymyzdan köp borjy öz üstümize almaklyk uly ýalňyşlyk bolardy. Hyzmatyň kanun taýdan özümize degişli böleginde köpräk zähmet çekmäge çalyşmakdan başga öwgä mynasyp zat ýokdur. Eger öz mümkinçiliklerimiziň çäkliligine düşünsek, dogry ederis. Bize borçlarymyzyň hemmesiniň mümkin bolan netijelerini özümizden gowy göz öňüne getirip biljek öz Ýitromyza gulak asmagymyz gerek. Eger tebigy kanunlaryň garşysyna gitsek (aýdaly, adama diňe bir işlemegiň däl-de, dynç almagyň hem gerekdigini unutsak), onda gowy däl netijelerden gaça durup bilmeris. Eger adamlaryň ýalbarmalaryna ýan berip, öz üstümize almalysyndan artyk borç alsak, onuň netijesi üçin diňe özümiz jogap bereris. Missioner ýolbaşçy zähmet çekýän ýurdundaky oturymly ýaşaýjylar ruhy kämilligini görkezen badyna, ygtyýarlylygy olara bermäge taýýar bolmalydyr. Soň missioner olaryň ýanynda bolmaly, kömek bermäge taýýar bolmaly, ýöne mümkin boldugyça, 170 R uhy ýolbaşçylyk goşulmazlyga çalyşmalydyr. Ondan soň, missioneriň bir wagtlar özüniň edişi ýaly, ruhy ýolbaşçy bolmagy öwrenmegi üçin olary synaglaryň hem ýalňyşlyklaryň içinden geçirmelidir. Ygtyýarlylygy şunuň ýaly usul bilen bermeklik iň wajyp ýumşy — başga ýurtda ýaşaýan mesihileriň zehinleriniň üstüni açmagy, ösdürmegi we ulanmagy — ýerine ýetirmäge kömek edýär. Irki etapda paýhasly hüşgärlik wajypdyr, ýöne gatyşmaklyga iň soňky derejä barlanda ýüz tutulmalydyr. Özüniň synlanylýandygyny duýmaklyk adamyň öz güýjüne bolan ynamlylygyny doly ýok edip bilýändir. U. Ýe. Sangsteri Angliýanyň metodistik ýygnagynyň ýanyndaky Içki Missiýalar Bölümine general kätip edip bellänlerinde, ol işleri tabynlygyndakylaryň arasynda paýlady, her kimiň borjuny takyk kesgitledi, ygtyýarlylygy olaryň ellerine doly berdi. Ol hiç haçan olara şeýle ynam edenine ökünmedi. Sangster hakda: „Onuň ýolbaşçynyň roluna düşünmekdäki iň ajaýyp zat özüniň ygtyýarlylygy başgalara bermegiň wajyplygynda we jikme — jik usulda kömekçi saýlandygynda bolsa gerek. Ol bu sungaty ussatlyk bilen erk etdi“ — diýdiler5. Ullakan missionerçilik jemgyýetiniň ýolbaşçysy hakda gürrüň berende, onuň işdeşleriniň biri: „Onuň ajaýyp ýolbaşçylyk zehini tabynlygyndakylaryň işine hiç haçan goşulmaýandygynda jemlenendi. Ol her kime öz işi bilen meşgullanmaga mümkinçilik berýärdi“ — diýip belledi. Başga bir işdeşi: „Ol adamlaryň nämä ukyplydyklaryny bilýärdi. Şonuň üçin ol özlerinde bar bolan ukyplary iň gowy tärde ulanyp, şol işi etmeginiň aladasyny edýärdi we diňe bir zat bolmalysy ýaly bolmadyk ýagdaýynda, olara garaýardy“6— diýip ýazýar. 5 6 Paul E. Sangster, Doctor Sangster (London: Epworth, 1962), 88, 221. Phyllis Thompson, Climbing on Track (London: China Inland Mis sion, 1954), 99. 19 — NJY BAP Ýolbaşçylary çalyşmak Meniň gulum Musa öldi. Indi Meniň ysraýyllara berýän ýerime barmak üçin, seniň özüň hem tutuş halk Iordan derýasyndan geçmäge taýýarlanyň… Musa bilen bolşum ýaly, Men seniň bilen hem bile bolaryn. Ýeşuwa 1:2, 5 Ý olbaşçynyň işiniň üstünliliginiň hakyky barlagy ol ýolbaşçy hökmünde guramadan gidenden soň, guramanyň abadan durmagy bolup durýandyr. Bu prinsip Gamaliýeliň sinedrona beren maslahatynyň aňyrsynda durdy: „Indi, bu adamlardan el çekiň, olary goýberiň, sebäbi bu iş ynsandan bolsa, onda özözünden ýok bolup gider. Eger Hudaýdan bolsa, onda siz bu işiň öňüni alyp bilmersiňiz…“ (Resullaryň işleri 5:38, 39). Hudaýyň ruhlandyrýan we ruhy prinsipleriň üstünde gurulýan iş ýolbaşçylar çalşyrylanda-da galýandyr. Belki, munda, hatda, utuşam gazanýandyr. Käwagt biz tanymal ýolbaşçynyň ölümi Hudaýy gapyllyga salýandyr ýa-da gyssagly hereket etmäge mejbur edýändir diýip çaklamak bilen Onuň gudratygüýçlüligini peseldýäris. Özümiziň tolgunma we biynjalyk duýýan bolsagam, Hudaýyň ygtyýaryndaky zadyň aladasyny etmegimiz gerek däldir. Mesihilik ýolbaşçylygy dünýewi ýolbaşçylykdan tapawutlanýar: Hudaý ýolbaşçylary saýlap, olary Öz Patyşalygy üçin taýýarlaýar (Мarkus 10:40). Hudaýyň başlan ýekeje işem, öz maksadyna ýetýänçä, taşlanylmaz. Веýik başlangyçlar köplenç esaslandyryjysynyň ölümi sebäpli, krizis ýagdaýyna düşýär. Şunuň ýaly özgeriş pursatlarynyň weýran edijilikli bolmagyna ýol bermeli däldir. Laýman Biçer 172 R uhy ýolbaşçylyk Amerikan Missionerçilik Uprawleniýesiniň birinji kätibi ölende, özüniň çykgynsyz ýagdaýda bolanyny gürrüň berýär. Ondan soň täze kätip gelip, işiniň hötdesinden şeýle üstünlikli gelýär welin, ol ölende hem, Biçer ýene çykgynsyz ýagdaýa düşýär. Ahyrsoňy, üçünji kätip hem, özüniň başarjaňlygyny görkezeninden soň, Biçer kem — kemden wajyp işi ýerine ýetirmek üçin Hudaýda ýeterlik serişdäniň bardygyna ynanyp başlaýar. Biçeriň özi Hudaýyň ýanyna gidende, käbirleri onuň ýerini tutmaga ukyply däldir diýip çakladylar. Ýöne Biçeriň işleriniň hemmesi üçin Hudaý öz wagtynda täze ukyply adamlary tapdy1. Hakykatdanam, her neneň zehinli hem bagyş edilen bolsada, Hudaýyň Patyşalygy üçin edýän işinde çalşyp bolmaýan bolup bilmeýär. Biz görmeýän bolsak-da, Hudaý mydama işleýär-de, ýolbaşçy bolmaklyga saýlanlaryny taýýarlaýar. Özgerişlik pursady gelende, Hudaý Özüniň bellän adamyny gerek ýerine goýýar. Köplenç munuň ýaly çalyşma gurama üçin gabat gelmeýän bolup görünýär, ýöne wagtyň geçmegi bilen Hudaýyň saýlany özüniň ýaramlylygyny subut edýär. Ýurtdan başga-da, Hudaýyň ysraýyl halkyna beren iň beýik sylaglary Musa, Dawut ýa-da Işaýa ýaly adamlardy. Hudaýyň berýän iň gowy zady — bu mydama-da, adamlardyr. Onuň mesihilik ýygnagyny ýaýratmakda goşan iň uly goşandy adamlara ýolbaşçylyk etmeklik öwredilen on iki adamdy. Musanyň özlerini goýup gitmeli wagty gelende, ysraýyllaryň gynanyşlaryny göz öňüne bir getirip görüň. Dört on ýyllygyň dowamynda bütin halk ýüze çykan we ýolbaşçylykdaky meseleleri çözmekde oňa ýüz tutupdy. Musa olara özleri babatdaky Hudaýyň islegini öwredipdi. Hawa, onuň başlangyjynyň astynda ýene ýetmiş ýaşuly işläpdi, ýöne başga Musa ýokdy. Bu zatlaryň bolmagy bilen ýagdaý has-da ýitileşdi: Musa halkyň Kengana girmegine az wagt galanda öldi. Hudaýyň ätiýaçlygynda ýene bir ýolbaşçynyň 1 Sunday School Times, 8 November 1913, 682. Laýman Biçer (1775–1863) ABŞ-da ruhy dikeldişiň meşhur wagyzçylarynyň biri, Täze Angliýada ruhy çopan wezipesini eýeledi we „Lane Seminary“ okuw jaýynyň prezidenti boldy. Ýolbaşçylary çalyşmak 173 bardygyna ynanmak adamlara kyn düşdi. Ýöne Ýeşuwa halka ýolbaşçylyk etmäge taýýardy, şonuň üçin Musanyň ölümi ony öňdäki orna geçirdi. Bütin adamzat taryhynyň dowamynda şuňa meňzeş ýagdaý gaýtalanýar, her nesil şol bir sapagy özleşdirýär. Belli ýolbaşçyny, aýratynam, hereketi esaslandyryjyny ýitirmeklik şübhe hem gorky döredýär. Metodistler Jon Ueslisiz näme ederkäler? Halas ediş Goşuny Wilýam Buttsyz näme etmeli? Ruhy çopan gidende, biziň ýygnagymyza näme bolarka? Gahrymançylyk ýoly hemişe gabra alyp barýandyr, ýöne soň, täze gahryman çykýar. Hatda iň ajaýyp ýolbaşçam, ölümi ýa-da başga bir sebäbe görä, hökman gidýär. Şonda ýitgi duýgusynyň çuňlugy onuň işiniň masştabyna bagly bolýar. Ýöne birazrak wagtyň geçmegi bilen wakalary analizlänimizde, betbagtçylyk bolup görnen zadyň, aslyýetinde, umumy işe ägirt uly peýda getirenini görmek bolýar. Ýolbaşçynyň häsiýeti we ýeten derejesi onuň işi gutaranyndan soň doly derejesinde ýüze çykýar. Ysraýyllar diňe Musa ölenden soň, onuň beýikligine hakykatdan akyl ýetirdiler. „Ölüm durmuş sapaklarynyň jemini jemlände, olara aýratyn ähmiýet berýär“. Şol bir wagtyň özünde-de, ýolbaşçynyň dünýäden ötmegi Hudaýyň işi bilen deňeşdireniňde, onuň şahsyýetiniň ähmiýetini birneme peseldýär. Onuň ýeten derejeleri her neneň bolsa-da, hemmeleriň ýerine adam tapyp bolýar. Onuň gulluga goşan goşandynyň derwaýys zerurlyk bolmagyny bes edýän wagty hem gelýär. Hatda iň zehinli ýolbaşçynyňam kemçilikleri we çäklenmeleri bolýar. Bu onuň ýerine işini dowam etdirmek üçin başga adam gelende ýüze çykýar. Özünden öňki ýolbaşçydan az meşhur hem abraýly bolan adamyň gelip, özüniň aýratyn ukyplaryny peýdalanyp, işiň hilini gowulaşdyryp bilýän wagtlaram az bolmaýar. Biz Ýeşuwa Kengan ýurduny basyp almaga Musa garanda gowy taýýarlanandyr diýip çaklap bileris. Güýçli hem abraýly ýolbaşçynyň gitmegi başgalaryň açylmagyna we ösmegine mümkinçilik berýär. Jogapkärçilik ýüki birden tabynlykda bolanyň egnine düşende, ol özünde ozal özüniňem, 174 R uhy ýolbaşçylyk töweregindäkileriňem pikir etmedik häsiýetlerini we ukyplaryny görýär. Eger Musanyň ýöne bir harby ýolbaşçylarynyň biri bolup galan bolsa, Ýeşuwa meşhur ýolbaşçy bolmazdy. Ýolbaşçyny çalyşmaklygam, Hudaýa öňde goýlan maksatlara ýetmäge serişde saýlama ukybynda Özüniň dürli taraply häsiýetini görkezmäge mümkinçilik berýär. Ol haýsy işiň başyna barsa-da, Onuň resurslary tükeniksizdir. Eger ajaýyp zehinleri bolan adam zehinlerini Rebbiň ygtyýaryna bermese, Hudaý utulmaýar. Ol pesräk ukyby bolany, ýöne Özüne doly wepaly bolany ulanýar we Onuň ukyplarynyň üstüne Öz güýjünem goşýar. Resul Pawlus Korintosdaky mesihilere ýüzlenende, şuny göz öňünde tutdy: Çünki, eý doganlar, çagyrylyşyňyza serediň. Adam ölçegi boýunça köpiňiz akyldar, güýçli, asylzada däldiňiz. Ýöne Hudaý akyldarlary utandyrmak üçin, dünýäniň akmak saýýanlaryny saýlady. Hudaý güýçlüleri utandyrmak üçin, dünýäniň ejiz saýýanlaryny saýlady. Hudaý ähmiýetli zatlary ýatyrmak üçin, bu dünýäniň asylzada dällerini, äsgerilmeýänlerini we ähmiýetsizlerini saýlady. Ol muny hiç bir adam Hudaýyň huzurynda magtanmasyn diýip etdi. (1 Коrintoslylar 1:26–29). Hudaýyň tebigy taýdan zehinli bolan adamlaryň mümkinçiliklerini ulanmaga dyrjaşýany gürrüňsizdir, ýöne olardan az sanlysy Pawlus ýaly, öz zehinlerini Rebbiň ygtyýaryna çäksiz bermäge taýýar bolýarlar. Şonuň ýaly adamlar özleriniň mümkinçiliklerine we akyldarlygyna däl-de, Hudaýa daýanmagy öwrenseler, onda olaryň Hudaýa edýän gullugyndan, hakykatdan, ägirt uly peýda bolar. Simpson A. B. ömrüniň ahyrynda bir wajyp mejlise gatnaşýar. Şonda Nýu — Ýorkdan bolan bir hormatly gullukçy öz gylyklary boýunça Simpsona taý geljek we onuň ýolbaşçylyk möhleti geçenden soň, onuň işini dowam etmäge ukyply boljak ýekeje ýolbaşçyny hem tapmagyň mümkin däldigi barada öz pikirini aýtdy. Gullukçy işiň dowam etmesi üçin ullakan fond döretmegi Ýolbaşçylary çalyşmak 175 teklip etdi. Simpsonyň özi bu babatda hiç zat etmedi, hatda öz pikirini-de aýtmady. Ol, eger öz başlangyjynyň esasynda Hudaýyň Özi duran bolsa, onda ol işi hiç kimiň saklap bilmejekdigine, eger Hudaýdan däl bolsa, onda bu işi dowam etmegiň manysynyň ýokdugyna ynanýardy2. Ömrüniň soňky aýlarynda, Soýuza ýolbaşçylyk etmegini bes etdirenden soň, missionerçilik mätäçliklerine köp zekatlaryň berilýändigi we daşary ýurt missiýalarynyň üstünlikleriniň ösýändigi baradaky habary alanda, nähili begendi! Onuň ölüminden soňky bir ýyl guramanyň taryhyndaky iň hasylly ýyl boldy. Simpsonyň Soýuzyň ýolbaçysy hökmündäki işi üçin başga hiç zat mundan uly öwgi bolup bilmezdi. Diňe ýekeje Ýolbaşçy ýerine adamyň gelmegine mätäç bolman, öz wezipesini ebedilik eýeleýär. Isanyň şägirtleri özleriniň Mugallymlarynyň deregine adam tapmaga synanyşmadylaram. Bu olaryň mydama biziň diri Çopanymyzyň we Rebbimiziň diri barlygyny duýup ýörendiklerine şaýatlyk edýär. Käwagt ýygnak Isanyň barlygyny aýdyň duýmasyny ýitirdi, ýöne ýygnak hiç haçanam, dowla düşmedi, öz generalyny ýitiren goşun kimin bolmady. Ýygnagyň duş gelen kynçylyklarynyň hemmesi, gören görgüleriniň hemmesi Isanyň syzgyr ýüreginde agyry bolup seslendi. Martin Lýuter: „Biz özümiziň Rebbimize eger biz Onuň ýygnagy bolsak, onda Onuň biziň aladamyzy etmelidigini, bizi goldamalydygyny we goramalydygyny Oňa aýdyp boýun alyp bileris, sebäbi biziň özümiz özümizi hiç haçan goldap ýa-da gorap bilmeýäris. Eger şeýle edip bilýän bolsak, onda biz ýeriň ýüzündäki iň tekepbir eşekler bolardyk“ — diýipdir. Eger biziň Ýolbaşçymyz ebedi ýaşaýşyň kuwwatyndan peýdalanyp, Öz işini edýän bolsa, eger Ol düýnem, bu günem, ebedi-de Şol Ýolbaşçy bolýan bolsa, onda adam ýolbaşçylygynyň düzümindäki üýtgeşmeler bizi aljyratmaly ýa-da başagaýlyga salmaly däldir. 2 A. E. Thompson, The Life of A. B. Simpson (Harrisburg, Pa.: Christian Publications, 1920), 208. 20 — NJI BAP Ýolbaşçylary taýýarlamak Birtopar şaýatlaryň ýanynda menden eşiden sözleriňi beýlekilere-de öwredip biljek adamlara tabşyr 2 Timoteos 2:2 В eýleki ýolbaşçylary taýýarlama jogapkärçiliginiň ýolbaşçynyň üstüne düşýändigini Pawlus, ine, şeýdip belleýär. Durky bilen Hudaýa wepaly bolan ýolbaşçy başgalara ýolbaşçylyk etmekde üstünlik gazanyp biler ýaly, hatda öz mugallymyndan ozar ýaly hem, özüni başgalara öwretmäge bagyş edýär. Barnabasyň ruhy kämilligi, Pawlusda Barnabasyň özüniňkä seredende ýolbaşçylyk zehini köpräk bolup çykanda, ýygnakda oňa baştutanlyk roluny eýelemäge mümkinçilik berende, Pawlusa hiç hili göripçiliginiň ýoklugynda ýüze çykdy. Pawlusy ýygnaga hut Barnabasyň getirendigine we ýygnaga goldaw berýändigine garamazdan, bu olaryň arasyndaky erbet duýgularyň sebäbi bolmady. Ýolbaşçy öz ýolbaşçylygy astyndakylara özleriniň ukybyny we endiklerini ösdürmäge mümkinçilik bermäge borçludyr. Jon Mott ýolbaşçylar ýaş ýolbaşçylary okatmak, olara doly hereket azatlygyny we olaryň mümkinçiliklerine gabat gelýän iş meýdanyny bermek bilen özlerine meňzeşi taýýarlamany özleri üpjün etmelidir diýip pikir edýär. Ýaş ýolbaşçylary üstünlikleri üçin çyn ýürekden öwmek wajypdyr. Iň esasy zat hem, olara ynanmakdyr. Eger siz ýolbaşçyny okatmak isleseňiz, onda size ýalňyşlyklardan we hasapdaky ýalňyşlykdan gaçyp gutulmak başartmaz. Öňräk misssionerçilik gurultaýynda Aziýadan bolan bir ýolbaşçy günbatarly missionerleriň rolunyň nähili bolmalydygy baradaky öz pikirini aýtdy: „Bu gün Günortadaky missioner hemme zady özi Ýolbaşçylary taýýarlamak 177 etmeli däl-de, başgalara-da öwretmäge ukyply bolmalydyr“. Bu pikiriň hemme missionerler üçin hakyky bolmazlygy mümkin, ýöne ol häzirki zaman missionerçilik işiniň iň beýik talaplarynyň birine biziň ünsümizi çekýär. Ýolbaşçylary taýýarlamak — aňsat iş däldir, ol ussat usuly talap edýär. Akylly halypa öz ýolbaşçylygy astyndakylara öňünde goýan maksatlaryny açyk mälim etmeýär. Ýepiskop Stiwen Nil bu ýolda garaşýan howpy suratlandyrýar: Еger haýsy hem bolsa bir ýurtda ýolbaşçylar neslini terbiýelemegi öz öňümizde maksat edip goýsak, gowy bolan ýagdaýynda, birahat, şöhratparaz we kanagatlanmazak intelligentleri terbiýeläris. Adama özüniň ýolbaşçy bolmaklyga çagyrylandygyny aýtmak ony ruhy taýdan ýykylma höküm etmegi aňladýar, sebäbi mesihilik dünýäsinde şöhratparazlyk beýleki günäleriň hemmesinden-de howpludyr, şonuň üçin oňa özüni aldyrýanlar gullugynda üstünlik gazanýan däldir. Bu gün ýaş ýygnaklar üçin jogapkärçiligi öz üstüne almaga taýýar çagyrylan şol ýerli mesihilerde akylly häsiýetleri däl-de, ruhy häsiýetleri ösdürmek hemmesinden wajypdyr. Lessli Nýubigin şeýle öte geçip, hatda ýygnagyň öz işinde ýolbaşçylyk ýaly düşünjäni, umuman, goldamaly ýa däldigini sorag astyna salýar, sebäbi mesihi däl dünýäde ýolbaşçylyga düşünilişiniň heläk ediji täsirini duýmazdan ýolbaşçylyk düşünjesini ulanmak aňry ýany bilen kyndyr. Ýygnaga „ýolbaşçylar“ dälde, mukaddesler hem gullukçylar gerek, şonuň üçin eger esasy zadyň gullukdygyny ýatdan çykarsak, onda ýolbaşçylary okatma ideýasynyň özi howply bolýar. Ýolbaşçylary taýýarlamaklyk Isanyň Öz on iki şägirdi bilen meşgullanyp görkezen shemasy boýunça geçmelidir 1. 1 Lesslie Newbigin, in International Review of Missions, April 1950. Lessli Nýubigin Hindistanda kyrk ýyllap missioner bolup işläp, ondan soň dynç alşa gitdi. 178 R uhy ýolbaşçylyk Häzirki zaman missionerleriniň meşgullanyp biläýjek iň uzakdan görüjilikli we hasylly zähmeti — geljekki ýolbaşçylara özleriniň ruhy potensialyny ösdürmekde kömek bermegidir. Munuň ýaly wezipe oýlanyşykly planlaşdyrmany, tükeniksiz sabyrlylygy we hakyky mesihilik söýgüsini talap edýär. Oňa ýeňleslik ýa-da nädogry niýetler bilen başlamak bolmaýar. Rebbimiz Özüniň üç ýyllyk gullugynyň aglaba bölegini şägirtleriniň häsiýetiniň we pikirlenişiniň emele gelmegine bagyş etdi. Resul Pawlus hem ýaş gullukçylar Timoteos bilen Titusy taýýarlanda, şunuň ýaly alada etdi. Pawlusyň Timoteosy Efesdäki ýygnak üçin taýýarlanda ulanan usuly biziň üçin juda öwrenerliklidir. Тimoteos Pawlus bilen tanşanynda, ýigrimi ýaşlaryndady. Ol öz tebigaty boýunça ýumşak bolup, atlyrak bolan adamlaryň täsirini juda kabul edegen bolupdyr. Ol garşy çykylmalary gaty agyryly kabul edipdir we Hudaý bilen gündelik ýakyn gatnaşygyň berip biljek ruhlanmasyndan öňki ruhy tejribä köpräk daýanypdyr. Ýöne Pawlus Timoteosa aýratyn umyt baglapdyr. Ol ýumşaklygy polada çalşyp, Timoteosyň çekinjeň tebigatyny düzetmegi karar edinipdir. Pawlusyň islegi boýunça Timoteos öz häsiýetini berkiden ýagdaýlarda bolupdyr we kynçylyklary çekipdir. Pawlus kynçylykda Timoteosyň şu wagtky ukybyndan ýokary bolan tabşyryklary oňa ikirjiňlenmän beripdir. Eger ýaş ýigit öz güýji ýeterden artyk gelýän işi etmäge dyrjaşmasa, onda ol öz güýjüne we başarjaňlygyna başga nädip ynamly bolup bilsin?2 Timoteos resul Pawlus bilen syýahat edende, özünde sagdyn maksada okgunlylygy döreden meşhur adamlar bilen duşuşdy. Ol öz halypasyndan, Pawlus üçin adaty zat bolan, agyr ýagdaýlarda özüni batyrgaýlyk bilen alyp barmagy öwrendi. Pawlus wagyzçynyň işini Timoteos bilen paýlaşdy. Pawlus oňa Selanikde imanlylaryň täze toparyny döretmegi tabşyrdy. Pawlusyň Timoteosa talapkärlikli 2 H. C. Lees, St. Paul’s Friends (London: Religious Tract Society, 1917), 135–41. Ýolbaşçylary taýýarlamak 179 garamagy, uly umytlary we berk talaplary Timoteosy durmuşda we gullukda ortaçalykdan saplap, ondaky iň gowy häsiýetleriň ösmegine kömek etdi. Pol Riz birwagtlar kommunist bolan, emma soňy bilen Mesihe gelen, bu zatlar hakda özüniň „Hudaýa wepalylyk we ýolbaşçylygyň usullary“ atly kitabynda ýazan Duglas Haýdyň duýgularyny suratlandyrýar: Tutuş kitapdaky özüne çekiji wakalaryň biri — ol awtoryň kommunist bolan wagtyna degişli — Duglas Haýdyň ýanyna gelen we özünden ýolbaşçy taýýarlamaklaryny isleýändigini aýdan ýaş ýigit hakda gürrüň berýär. Haýd: „Men şonda ýolbaşça ondan az meňzeş bolan adamy ozal hiç haçan görmändim diýip pikir edipdim. Ol eginlerini gysyp duran semiz bolup, daşky sypatam gelşiksizdi, ýüzi tegelekdi, alkymy sallanyp durdy we örän içgysgynçdy… Onuň bir gözi çalaja çaşydy, özem sakawlaýardy“ — diýip ýazýar. Soň näme boldy? Ýigidiň ýagdaýyny umytsyz hasaplap, ondan ýüz öwürmäniň deregine, Haýd oňa mümkinçilik — öwrenme, işe wepalylygyny synanyşma, sakawlamadan saplanma mümkinçiligini — berdi. Netijede, bu ýigit Britaniýanyň kommunistik ruhda güýçli bolan arkadaşlar guramalarynyň birinde ýolbaşçy boldy.3 Synçy ýolbaşçy hatda iň perspektiwasyz adamlarda-da gizlin ukyplary görüp bilýär. Frenk Bukman, „Ahlak taýdan täzeden ýaraglanma“ hereketini esaslandyryjy, ýolbaşça zerur bolan häsiýetleriň köpüsine eýe bolupdyr. Ol öz işini özünden-de gowy etmegi başgalara öwretmedik bolsa, onda şowsuzlyga uçrajak ekendigini aýdýar. Ol köp ýyllaryň dowamynda özüniň ornuny tutup bolmagyň 3 Paul S. Rees, „The Community Clue,“ Life of Faith, 26 September 1976, 3. 180 R uhy ýolbaşçylyk mümkinliginiň üstünde işläpdir: hereketi esaslandyryjylaryň hemmesi bu ýoldan ýöremeýär4. Missionerleriň meşgullanyp biläýjek iň peýdaly zady — bu ýolbaşçylary taýýarlamakdyr, sebäbi missionerleriň esaslandyran ýygnaklarynyň mundan beýläkki ulalmagy we ösüşi köp zatda şol ýerde ýaşaýan mesihileriň ruhy kämilligine bagly bolýar. Missionerçilik proýektindäki başlangyç etapdan geçilenden soň, birinji ýere ýolbaşçylary taýýarlamaklyk çykmalydyr. Missioneriň esasy wezipeleriniň biri-de, wagtyň geçmegi bilen ýygnaga ýolbaşçylyk etmäge ukyply bolan, köp zady wada berýän ýaşlaryň imanyny berkitmekdir. Biziň ýolbaşçylary taýýarlama programmalarymyz aşa şablonly bolmaz ýaly, biz birnäçe zehinli şahsyýetlere gulluga gatnaşmaga päsgel bermez ýaly, belli ölçege gabat gelmeýän adatdan daşary zehinli adamlar üçin mydama ýeterlik derejedäki azatlygy bermegimiz zerurdyr. Hudaýda „standart däl“ zähmetkeşler bar. Olaryň köpüsi bütindünýä hoşhabarçylyk işine ummasyz goşant goşdular. Kim şablon boýunça, mysal üçin Ç. T. Staddyň şablony boýunça, iş edip biler?* Şuňa meňzeş aýallary we erkekleri adaty standartlar bilen ölçäp ýa-da umumy kabul edilen ölçeglere gabat gelmäge mejbur edip bolmaýar. *Çarlz Tomas Stadd (1860–1931) — Hytaýda, Hindistanda we Merkezi Afrikada zähmet çeken iňlis missioneri. Özüniň Mesihe bolan çäksiz wepalylygy bilen meşhurdyr. Şol wepalylygyň kömegi 4 R Howard, Frank Buchman (London: Heineman, 1961), 111. Frenk Natan Deniel Bukman (1878–1961) — lýuteran gullukçysy, 1908-nji ýylda Angliýa göçüp barýar, öz işinden göwnüçökgün bolýar. Ol ýerde Bukman Kesuik hereketine duş gelýär, bu bolsa, köp zatda onuň garaýşyny üýtgedýär. 1938 — nji ýylda ol „Ahlak taýdan täzeden ýaraglanma“ adyny alan, töwerekdäkilere söýgini, arassalygy we päk ýürekliligi wagyz etme maksady bolan hereketi esaslandyrdy. Bu hereket konserwatiw mesihiler tarapyndan wagyz edilen ynsanperwerlik üçin tankyt edildi. Sanders öz kitabynyň birinji neşirinde Bukmanyň esaslandyran hereketiniň „abraýyny“ goldamaýandygyny görkezdi. Ýolbaşçylary taýýarlamak 181 bilen hem, ol Beýik Tabşyrygy yzyna garaman ýerine ýetirmek üçin hemme zatdan ýüz öwürdi. — Terjimeçiniň belligi. Şunuň ýaly missionerleriň biri-de, Ýakyn Gündogarda arasynda işleýän musulmanlarynda aýrylmaz täsir galdyran Duglas Torntondyr. Onda üýtgeşik ukyplar bolupdyr. Ol hatda ýaş ýigitkäde, özünden ýokarda duranlara aşa radikal we realistik däl ýaly bolup görünse-de, öz pikirini aýtmakdan gorkmandyr. Onuň terjimehalynda şeýle sözler bar: Oňa Müsürde bolan işiň geçmişi, häzirki we geljegi baradaky garaýyşlaryny beýan etjek doklady ýazma kararyna gelmegiň kyn düşendigi geň zat däldir. Eger ýaş missionerler missionerçilik meýdanynda bary — ýogy üç ýarym aýyny geçirse, olaryň munuň ýaly hereketleri oňlanylmady. Bu ýagdaýa ençeler nägilelik bildirdi. Ýöne Tornton üýtgeşik adamdy, şonuň üçin wagtyň geçmegi bilen onuň garaýyşlarynyň, hatda duýgy joşgunynyňam, ünsli öwrenilmäge mynasypdygy subut edildi. Onuň nukdaýnazaryny äsgermezçilik etmeklik howpsuz däldi. Ýaş ýigitleriň köpüsine öz synlan zatlaryny has kämil ýaşa ýetýänçä, öz içinde saklamagy öwrense gowy bolar. Ýöne adaty bolmadyk adam peýda bolanda, iki şerti ýerine ýetirmek gerek: birinjiden, derejede özünden ýokary bolan adamlar onuň pikiriniň gidişine seredip biler ýaly, ol adam öz pikirlerini dogry beýan etmegi öwrenmelidir; ikinjiden, wezipede ýokarda duran işdeşler belli bir biliminiň ýa-da tejribesiniň ýoklugyna garamazdan, özleriniň täze, üýtgeşik ideýalarynyň kömegi bilen köp zatda kömek edip biljek adamlardan sapak almagy öwrenmelidirler. Sapagy özleşdirmek üçin taraplaryň ikisindenem, az tagalla talap edilmeýär.5 Ýolbaşçylary taýýarlamaklygy köpçülikleýin geçirmeli däldir. Ol sabyrly, takyk öwütleri, şeýle hem, ep-esli wagtyň dowamynda 5 W. H. T. Gairdner, Douglas M. Thornton (London: Hodder & Stoughton, n.d.), 121 182 R uhy ýolbaşçylyk Hudaýa özbaşdak doga-dileg etme ýolbaşçylygyny talap eýdär. „Hakyky şägirtleri uly partiýa edip taýýarlamaýarlar. Olary bir — birden taýýarlamak gerek. Olar özünden ýaş bolanlary terbiýelemek, öwüt bermek, we aň — bilim bermek, çykmak hem öwretmek üçin kimdir biriniň bar güýjüni sarp etmegi bilen ýüze çykýarlar“. Adam, dogrudanam, ýolbaşçy roluna gaty gowy gabat gelende, Hudaý netijeli gulluk üçin şol adamyň zerur dersi almagynyň aladasyny edýär. Hudaý adamy taýýarlamak islände, Ony titremäge, öwrenmäge mejbur edýär, Hudaý iň takwa roly oýnar ýaly, Adam şekilini ýasamak islände, Hudaý bütin ýüregi bilen teşne bolanda, Şeýle beýik hem batyr adamy ýaradýar. Muňa bütin dünýä haýran bolýar, Onuň işleýşine, edýän zadyna ünsli serediň! Ol patyşalarça saýlanyny, Gör, ýadawsyz kämilleşdirýär. Synaglardan geçirip, Ol nähili taýýarlaýar, Güýçli urgy bilen oňa Berk palçykda şekil berýär. Ezilen ýürek horkuldanda, Ýalbarmada eller göge galanda, Oňa diňe Hudaý düşünýär! Hudaý nähili epýär, ýöne hiç haçan döwülmeýär, Öz saýlanlary bilen işleşende, Saýlanyny nähili ulanýar. Ony maksada görä eredýär Her hereketde Öz beýikligine, Bil baglama çagyrýar. Hudaý edýän zadyny bilýär! Awtory näbelli 21 — NJI BAP Ýolbaşçylara garaşýan howplar Ýöne beýlekilere wagyz edenimden soň, özüm mahrum galmaz ýaly… 1. Коrintoslylar 9:27 Ý olbaşçylaryň öňünde durýan howplar adatça beýleki gullukçylaryň ýolunda duran howpa garanda, göze az ilegen bolýar. Ýolbaşçy ten höwesinden azat däldir, şeýle-de bolsa, esasy howp ruhy ulgamda bolýar, sebäbi duşmanymyz şeýtan ýeňiş gazanmak üçin adamyň islendik ejizliginden peýdalanma mümkinçiligini hiç haçan gözden salmaýar. Tekepbirlik Adamy wezipede ýokarlandyranlarynda, ýygnak ýolbaşçylarynda bolşy ýaly, ol tekepbirlik etmeklige töwekgelçilik edýär. Şu ýagdaýda töwekgelçilik wezipäni her gezek ýokarlandyrma bilen baglanyşykly bolýar. Eger muňa päsgel bermeseň, tekepbirlik adama Hudaýyň Patyşalygyndaky mundan beýläkki karýerasynda adama päsgel berýär, sebäbi „Ýüregi tekepbir adam Rebbe ýigrenjidir“ (Süleýmanyň pähimleri 16:5). Bu sözler güýçden doly bolup, adamyň kalbyna çuň aralaşýandyr! Şübhe bilen şöhratparazlykdan — adamy öz durmuşynda Hudaýa diňe ikinji derejeli orny berip, özüni tagtda, hemme zadyň merkezinde goýmaga meýillendirýän günäden — başga hiç zadam, Hudaýy beýle güýçli gaharlandyryp bilýän däldir. Hut şu günä sebäpli hem, mesh edilen kebur zalym şeýtana, dowzah ogluna öwrüldi. Tekepbirlik görnüşiniň köplügi bilen öwünip biler, hemmesinden zalymy — ruhy tekepbirlikdir. Öz ruhy zehinleriňe ýa- 184 R uhy ýolbaşçylyk da ýolbaşçy derejäňe guwanmaklyk özümizde bar zatlaryň hemmesiniň Hudaýdandygyny unutmaklygy aňladýar, şonuň üçin biz nähili derejäni eýeleýän bolsak-da, biziň ornumyzy hut Hudaý kesgitländir. Tekepbirligiň pidasynyň özi özüniň günäsiniň bardygyna beýlekileriň hemmesinden az şübhelenýär. Özüňiziň tekepbirlikden ejir çekýän-çekmeýäniňizi siz aşaky soraglara jogap bermek bilen bilip bilersiňiz: Birinji bolmaga dyrjaşmany barlamak. Özüňiziň umyt baglan ýa-da islän wezipäňize başga birini belleseler, siz özüňizi nähili alyp barýarsyňyz? Eger öz ýeriňizi başga adam eýelese, siz nähili duýgulary duýýarsyňyz? Eger başga biriniň zehini özüňiziňkiden ähmiýetliräk bolup görünse, özüňizi nähili alyp barýarsyňyz? Hakykylygy barlamak. Öz — özümize açygyny aýdan wagtymyzda, biziň her birimiz käbir ejizliklerimiziň we kemçiliklerimiziň bardygyny özümiziň öňümizde boýun alýandygymyz seýrek bolmaýar. Şol kemçilikleriňizi sizde başga biri görende, özüňizi nähili duýýarsyňyz? Tankyda bolan garaýşy barlamak. Öz adyňyza aýdylýan tankydy bellikler sizi şobada ýigrenmeklige we özüňizi aklama alyp barýarmy? Siz şobada özüňizi tankytlaýany aýyplamaga çalyşýarsyňyzmy? Еger öz öňüňizde dogruçyl bolsaňyz, onda durmuşyňyzy Özüni kiçeldip, haça çykan Isa Mesihiň durmuşy bilen deňeşdireniňizde, öz ýüregiňiziň doly derejede biderekdigini, hatda ýigrenjidiginem duýarsyňyz-de, ah çekmeden saklanyp bilmersiňiz: Öwünmänem oňaryn men; Tekepbirdim, kiçeldim hem: Men diňe günäkär, şonuň üçin Zordan merhemet arkaly halas boldum. Jeýms M. Greý Ýolbaşçylara garaşýan howplar 185 Egosentrizm Tekepbirligiň, egosentrizmiň iň ýakymsyz peýda bolşunyň biri-de — bu özüň hakda pikir etmekdir we gürlemekdir, ýeten derejeleriňiz çişirmekdir we hemme zat üçin Hudaýa we beýleki mesihilere minnetdarlyk bildirmegiň deregine, hemme zady özüňe degişli etmekdir. Uzak wagtyň dowamynda köp sanly wepaly yzyna eýerijileriň hormatyndan peýdalanan ýolbaşçy özüni söýýän adam bolmaga töwekgelçilik edip, bu howpuň astynda bolýandyr. Robert Lýuis Stiwenson Samoa adalaryna baranda, ol Malua Institutynda ruhy çopançylyk programmasy boýunça okaýan talyplaryň öňünde çykyş etmäge çagyrylýar. Onuň talyplar bilen eden gürrüňdeşligi örtgi atynýan musulman pygamberi hakdaky tymsala esaslandy. Bu meşhur pygamber hem mugallym ýüzüni mydama örtgi bilen ýapyp ýörüpdir, sebäbi, özüniň aýtmagyna görä, ýüzüniň nury aşa ýiti bolup, töweregindäkiler muňa çydam edip bilmändir. Ahyrsoňy örtgi könelip, ajaýyp günleriň birinde pygamberiň egninden gaçypdyr. Şonda hemmeler bu gudratly pygamberiň bary — ýogy öz betgelşikligini gizläp ýöremäge çalşan ejizjek goja ekendigini görýärler. Muny gürrüň berenden soň, Stiwenson netije çykaryp, pygamberiň wagyz edýän hakykatlary her neneň beýik bolsa-da, ol öz kemçiliklerini nähili ussatlyk bilen gizlesede, onuň ýüzünden örtginiň düşjek güni geler, şonda hemmeler onuň aslyýetinde nähili ekendigini görerler diýýär. Ýolbaşçy egosentrizmiň gelşiksizligini görkezermi ýa-da Reb Mesihiň özgeren şöhratyny görkezermi? Özüňi aşa söýmeden ejir çekýän-çekmeýäniňizi öz ýanyňyzda zähmet çekýänlere niýetlenilen öwgülere nähili garaýanyňyza üns berip barlamak bolar. Öz bäsdeşiňizi öwüşlerini onuň ýeten derejesini ýekeje-de peseltmäni islemän diňläp bilmeýärkäňiz, siz özüňizde entek ýeterlik derejede egosentrik pikirleriň barlygyna ynamly bolup bilersiňiz. Olardan sizi diňe Hudaýyň merhemeti halas edip biler1. 1 Robert Louis Stevenson, in The Reaper, July 1942, 96. 186 R uhy ýolbaşçylyk Şübhelilik we gabanjaňlyk Tekepbirligiň ýakyn garyndaşlary bolan gabanjaňlyk bilen göripçilikden ejir çekýänler töweregindäkiler özüniň bäsdeşleridir öýdüp, mydama şübhelenip ýörýär. Musa-da, özüniň wepaly işdeşleriniň merhemeti bilen bu synaga duş geldi. Eldat bilen Meýdat düşelgede pygamberlik edende, gaharlanan Nunuň ogly Ýeşuwa: „Agam, Musa, olara gadagan et!“ (Çölde 11:28) — diýdi. Emma Ysraýyl halkynyň serdary gepiň, dogrudanam, nämededigini görende, öz saýlan gullukçylarynda bolýan zatlarda Mukaddes Ruhuň hereketini tanady. Emma Musa oňa: „Sen meni gabanýarsyňmy? Käşgä Rebbiň bütin halky pygamber bolsady we Reb Öz Ruhuny olaryň baryna bersedi!“ diýip jogap berdi (Çölde 11:29). Göripçilik bilen gabanjaňlyk Musanyň ýüreginden kök urup bilmedi. Hudaýyň başgalaryň üsti bilen eden işlerini basyp ýatyrmak däl-de, goldamak gerekdi. Meşhurlyk Haýsy ýolbaşçy ýa-da wagyzçy öz ýolbaşçylygy astyndakylara ýa-da ýygnaga gelýänlere ýaramak islemeýär? Özüňizi gaty bir gowy görüp barmaýandyklaryny mertebe saýmak bolmaz, ýöne meşhurlyk üçin käwagt aşa ýokary baha tölemeli bolýar. „Ähli adamlar sizi taryplan mahaly waý halyňyza!“ (Luka 6:26) — diýip, Isa şägirtlerine duýdurdy. Meşhur ýolbaşçylaryň töwereginde şahsyýet kultunyň köpelýän ýagdaýlary seýrek bolmaýar. Yzyna eýerijileri, düzgün bolşy ýaly, ýolbaşçynyň položitel häsiýetleri guwandyrýar, şonuň üçin olar onuň öňünde ýaranjaňlyk bilen baş egýärler. Şeýdibem, tizara şol ýolbaşçy olaryň nazarynda ýönekeý ölümli adam bolmagyny bes edýär. Iň erbedi-de, ýolbaşçynyň taýýarlanylan münbere çykyp, ähli hormatlary höwes bilen kabul edýändigindedir. Resul Pawlus şunuň ýaly ýagdaýa Korintosda duş geldi. Korintosdaky mesihiler garşydaş lagere bölünip, hersi biri — biriniň öňünde bir gullukçynyň adyny aýtdy: birine Apollos ýaraýardy, Ýolbaşçylara garaşýan howplar 187 beýlekileri bolsa, Pawlus üçin söweşýärdiler. Resul munuň ýaly hereketleriň nähili howpludygyny görüp, haýal etmän, onuň soňuna çykdy. Gullukçylaryň hiç birem, munuň ýaly hormata mynasyp däl, hormatlaryň hemmesine diňe Hudaý mynasyp (1 Коrintoslylar 3:7). Еger Korintosdaky mesihiler özleriniň ruhy ýolbaşçylaryna wepalylyk, göwnünden turma islegi bilen ýakynlaşan bolsalar, eger olar bulara bolan wepalylygy duýan bolsalar, onda bu duýgularyň we ymtylyşlaryň baryny Isanyň şahsyýetine gönükdirmelidir, sebäbi muňa diňe Ol mynasypdyr. Ruhy ýolbaşçylara „edýän işleriniň hatyrasyna çäksiz söýgi bilen hormat goýuň“ (1 Selanikliler 5:13), ýöne bu hormat ýaranjaňlyga we tagzym etmä öwrülmeli däldir. Ýolbaşçylar adamlar diňe Isa ysnyşyk duýgusyny duýar ýaly etmelidirler. Eger biriniň gullugy höweslendirilýän we töweregindäkileriň öwgüsini alýan bolsa, munda hiç hili erbetlik ýokdur, ýöne ýolbaşçy özüni but derejesine götermeklerine her hili ýol bilen garşy bolmalydyr. Stiwen Nil özüniň ylahy okuw jaýynyň talyplary üçin okan leksiýasynda: „Meşhurlyk — bu akyla getirip boljak iň howply ruhy ýagdaýdyr, sebäbi ol ruhy tekepbirlige gürrüňsiz getirip bilýär, bu bolsa, adamlary ebedi lagnata duçar edýär. Hüşgär bolup, meşhurlygy gözden sypdyrmaly däldir, sebäbi bu dünýä eglişik edip, meşhurlyk üçin gaty ýokary tölegi ýygy — ýygydan tölemeli bolýarlar ahyry“2. Çarlz Sperjen hem, öz gullugynda bütin ýüregi bilen meşhurlygyň howpuny duýupdyr: Üstünlik adamy töweregindäkiler tarapyndan basyşa duçar edýär, şonda dünýädäki usullary hem tärleri ulanyp, ýeten derejäňe ýapyşma synagy bilen göreşmeli bolýarsyň; adamy diktatorlyk gylyklar we dyngysyz karýera ösüşine dyrjaşma doly ýeňip biler. Üstünlik meniň başymy aýlap bilýär, ýöne men şol wagtam, işi hut Hudaýyň edýändigini, Onuň kimdir biriniň kömegini alman, şeýle etmegi dowam etdirjekdigini, 2 Stephen Neill, in The Record, 28 March 1947, 161. 188 R uhy ýolbaşçylyk eger birden meniň wezipämi peseltmek islese, Onda başga serişdeleriň we güýçleriň tapyljagyny ýatdan çykarmaýaryn3. Jorj Uaýtfild adatdan daşary meşhur adam bolupdyr we gullugynyň başynda-da, hemmeleriň hormatyndan peýdalanypdyr. Ol özi üçin ýigrenjiň ölüme meňzeş bolanyny, gülki obýekti bolmanyň bolsa, ondan hem erbetdigini ýatlaýar. Şeýle-de bolsa, wagtyň geçmegi bilen onuň gullugy ösmegini dowam edip, karýeradaky ösüşem, uzak garaşmaga mejbur etmände, Uaýtfild özüne üns berilmeginden ýadady. „Men meşhurlykdan bokurdagyma gelýänçä doýdum, ondan ýaňa özümi erbet duýýaryn“ — diýip, ol aýtdy. Günäsizlik Adamyň ruhulygy öz — özünden onuň pikirleriniň mydama dogry hem günäsiz boljakdygyna kepil bolup durmaýar. Mukaddes Ruhdan doly bolan adam dünýewi adama garanda, ýalňyşlygy az goýberýär we nädogry pikirleri az aýdýar. Ýöne ruhy ösüşiň haýsy etapynda duran bolsagam, biziň hiç haýsymyzam kämil däldiris. Hatda resullaram ýalňyşdylar, olaryň ýalňyşyny düzetmäge Hudaýyň goşulmagy talap edilipdi. Öz ömrüniň esli bölegini Hudaýy tanamaklyga, doga etmeklige, ýygnagyň täzeden döremegi we täzelenmegi üçin güýçli zähmet çekmeklige bagyş eden ruhy ýolbaşçylar özleriniňem ýalňyşmaga ukyplydyklaryny, belki, gaty kynlyk bilen boýun alarlar. Ýolbaşçynyň güýçli hem aýgytly, öz garaýyşlaryny gorap bilýän adam bolmagy gürrüňsizdir. Emma öz ýalňyşyňy boýun almaga taýýarlyk we deň — duşlarynyň maslahatyny almaklyk adamyň töweregindäkilere edýän täsirini peseltmeýär-de, gaýtam, ýokarlandyrýar. Özüniň günäsizligine ynamly bolan ýolbaşça öz yzyna eýerijileri ynanmagy bes etdirerler. Munuň size täsin bolup görünmegem mümkin, ýöne durmuşyň belli bir ulgamynda öz günäsizligiňe akyl ýetirmeklik beýleki ulgamlardaky çuň kaýyllyk bilen köplenç utgaşýar. 3 Helmut Thielecke, Encounter with Spurgeon (Philadelphia: Fortress, 1963). Ýolbaşçylara garaşýan howplar 189 Çalşyp bolmazaklyk Abraýly mesihileriň köpüsi bu synagyň pidasy boldular. Mesihiler bu babatda aýratyn ejiz ýaly bolup görünýärler. Olar ygtyýary ýaşlara bireýýäm bermeli bolan bolsalar-da, ony özleriniň ellerinde saklamaga çalyşýarlar. Awtor togsan ýaşdan geçen, ýöne entegem, öz ýygnagyndaky ýekşenbe mekdebiniň müdiri wezipesini eýeleýän ajaýyp bir mesihi bilen duşuşýar. Ýygnaga gelýänleriň arasynda bu gullugy ele almaga taýýar bolan ýaşlar ýeterlikdi, ýöne bu dogry adamyň ýanyna gelip, oňa bu wezipäni goýmagy teklip etmäge hiç kimiň batyrlygy ýetmeýärdi. Munuň ýaly hereketiň gussaly netijeleriniň biri-de, belli bir gulluk bilen meşgullanmaga ukyby hem gaýraty bolan ýaşlara hereket azatlygy berilmän, olary işsizlige duçar etmekdir. Käwagt wepaly agzalar gowy niýet bilen hereket edip, ýolbaşçyny özüni çalşyp bolmazak duýmaga meýillendirýärler. Bu ýolbaşçyda özüni söýüjiligi döredýär, şeýdibem, ol gitdigiçe, dogrudanam, öz borçlarynyň hötdesinden nähili gelýändigine obýektiw taýdan baha bermäge az ukyply bolýar. Mundan başgada, ýaşymyz ulaldygyça, biz meşgullanýan zadymyza obýektiw garaýşy ýitirýäris. Öz ýygnagyny özüniň ýerini hiç kimiň eýeläp bilmejekdigine bolan ynamda terbiýelän missioner ýygnaga peýdasyz hyzmatyny etdi. Öz zähmetiniň ilkinji günlerinden başlap, missioner haçan hem bolsa bir wagt zähmet çekýän ýerinden gitmeli boljakdygynyň hasabyny çykarmalydyr. Ýerli ýygnaga gelýänleriň arasyndan çykan ýolbaşçy Rebbe bil baglamagy, özleriniň ruhy ýolbaşçysyny taýýarlamagy we gulluk üçin jogapkärçiligi öz üstüne almagy öwrenmelidirler. Uçuşlar we düşüşler Hudaý üçin edilýän islendik iş gaýgysyz günsüz we şatlylky günsüz geçmeýär. Agyr wagtlarda ýolbaşçy ruhdan juda düşme ýa-da hemme zat gaty gowy gidende, aşa höweslenme howpunyň içinde bolýar. Bu ýerde deňagramlylygy tapaýmak o diýen bir aňsat däldir. 190 R uhy ýolbaşçylyk Ýetmiş şägirt özleriniň hemme zady edip bilendiklerinden göwnühoş bolup dolanyp gelenlerinde, Isa olaryň ruhubelentligini birneme köşeşdirdi: „Ýöne ruhlaryň size boýun bolmagyna däl-de, atlaryňyzyň Gökde ýazylmagyna begeniň“ (Luka 10:20). Karmil dagynda bolup geçen zatlardan soň,Ylýas pygamber şeýle bir gussa çekdi welin, hatda ölmegi-de isledi. Reb Ylýasyň düýpli ukusyny almazyndan öň gowuja iýip — içmegini iki gezek tutanýerlilik bilen talap edip, ony özüne bolan nebsagyryjylykdan juda prozaik usul bilen saplady. Diňe şondan soň, Ylýasyň mundan soňky durmuşyny üýtgeden ruhy sapaklar başlandy. Onuň eziji ýagdaýy esassyzdy: Bagala sežde etmedik ýene ýedi müň ysraýylly bardy. Ylýas gaçyp gitmek bilen şol adamlaryň hemmesini özleriniň aňryýany bilen mätäç bolan ýolbaşçysyz galdyrypdy. Нudaýyň işine degişli dyrjaşmalarymyzyň hemmesini durmuşa ornaşdyrmak başardyp durmaýar. Biziň ynanýan adamlarymyz, tamamyzy ödemeýär; jikme — jik işlenilip düzülen planlar yhlassyzlygyň ýa-da fiziki ýarawsyzlygyň pidasy bolup, amala aşmaýar; ýolbaşçynyň edýän pidalaryna egoistik hereket hökmünde düşünýärler. Her hili ýagdaý bolýar, ýöne ýolbaşçy näme üçin ähli işleriň beýle barýanynyň sebäbini bilmelidir we ony bolmalysy ýaly, aradan aýyrmalydyr. F. B. Meýer bütin ömrüne optimistligine galdy, hiç haçan umydyny ýitirmedi, mydama güýçden, ýagşylygyň ýamanlygy ýeňjekdigine bolan ynamdan doly boldy. Ýöne ol hakda „wagtal — wagtal durmuşa bolan göwniçökgin garaýyşlar özüni ýeňmez ýaly, … juda syzgyr hem oýlanyşykly adam bolandygyny, käwagt onuň adamçylyk sustupesliginiň iň çuňluklaryna baryp ýetendigini, onuň durmuşyň garaňky taraplaryny gaty gowy bilendigini we kä halatlarda gussaly hem göwniçökgin pikirli bolmaz ýaly, olara juda köp duş gelendigini“ aýdýarlar4. Sustupesligiň ýene bir görnüşini Çarlz Sperjen özüniň „Wagyzçynyň ruhdan düşme ysytmasy“ atly leksiýasynda suratlandyrýar: 4 W. Y. Fullerton, F. B. Meyer (London: Marshall, Morgan & Scott, n.d.), 172. Ýolbaşçylara garaşýan howplar 191 Ruhy üstünlige ýetmegiň öň ýanynda bizi adatça umytsyzlyk gurşap alýar… muny Londonda ilkinji gezek ruhy çopan bolanymda, özüm başdan geçirip gördüm. Üstünligim mende gaty güýçli gorky döretdi. Şeýdip, özüme garaşýan iş meni şatlandyrmagyň deregine, meni çuň sustupeslige batyrdy. Şol sustupesligiň aňyrsynda özümiň ejizligim görnüp durdy, şol sebäpdenem, gögüň şöhratyna orun ýokdy. Şunuň ýaly mukdardaky adamy yzym bilen alyp gider ýaly, men kimdim? Men özümiň obama dolanmak ýa-da Amerika gidip, ol ýerde öz gullugyma laýyk gelýän nähilidir bir ýeke duran burçjagaz tapynmak isledim. Hut şol wagt meniň durmuş ýolumy gizläp duran tuty açylyp başlandy welin, men onuň aňyrsynda näme barka diýip gorkdum. Men öz imanym gowşandyr öýdemok, ýöne men gorkdum, özümiň mynasyp däldigim duýgusy-da, kalbymy doldurdy… her gezek Hudaý özüme öz gullugymda has uly üstünlik berip bereketlände, şunuň ýaly sustupeslik meni gurşap alýar5. Hemme zadyň gaty gowy gidýän wagtlaram bolýar. Öňde goýlan maksatlara ýetilýär, planlar şöhrat bilen ýerine ýetýär, Ruh hereket edýär, janlar halas bolýarlar, mukaddesler ak pata alýarlar. Şunuň ýaly döwürleri başdan geçireninde, Robert Murreý MakÇeýni mydama Hudaýyň öňünde dyza çöküp, simwoliki üstünlik täjini Rebbiň başyna geýdiripdir, sebäbi bu täç kanun boýunça diňe Hudaýyňkydy. Ýola goýlan şeýle tertip ony diňe Hudaýa degişli bolan şöhraty özüne degişli etmekden saklapdyr. Samýuel Çedwik: „Eger üstünlik gazanan bolsaň, onda öwünme; eger ýeňlen bolsaň, onda hüňürdeme“ — diýip, gaty dogry belläpdir6. 5 6 Quoted in Thielecke, Encounter, 219. N. G. Dunning, Samuel Chadwick (London: Hodder &. Stoughton, 1934), 206. 192 R uhy ýolbaşçylyk Pygambermi ýa-da ýolbaşçy? Käwagt biz iki ýoluň kesişýän ýerinde durýarys. Şonda ýollaryň ikisem gowy hem dogry ýaly bolup görünýär. Mysal üçin adamlara ýolbaşçylyk etme ukyby bolan wagyzçy özüniň meşhur ýolbaşçy bolmalydygyny ýa-da ortaça wagyzçy bolup galmalydygyny çözmäge mejbur bolýar. E. K. Dikson şunuň ýaly saýlaw etmä duş gelýär: Her bir wagyzçy ilkinji nobatda Hudaýyň pygamberi bolup, özüne Rebbiň aýtmagy buýruk beren zatlaryny, netijeleri hakda pikir etmän, aýtmalydyr. Wagyzçy öz ýygnagynda ýa-da denominasiýasynda ýolbaşçy derejäni eýeländigine düşüneninde, ol öz gullugynda öwrülişige baryp ýetýär. Indi oňa ýollaryň birini saýlamak gerek: Hudaýyň pygamberi bolmaly ýa-da adamlaryň öňbaşçysy. Eger ol hem pygamber, hem ýolbaşçy bolmak islese, onda bu işleriň ikisinde-de ýeňlişe sezewar bolar. Eger ol diňe özüniň ýolbaşçylyk karýerasyna päsgel bermejek derejede pygamber bolma kararyna gelse, diplomat bolar, ýöne pygamber bolmagyny düýbünden bes eder. Eger ol islendik baha bilen ýolbaşçylyk derejesini saklamaga dyrjaşsa, onda wezipesini eýelemek we saklamak üçin gizlin baglanyşyklaryň ýüpüni çekişdirýän syýasatçy bilen deň derejede bolmaga töwekgelçilik edýär7. Dikson ýolbaşçy bilen pygamberiň arasyndaky tapawudy birneme ulaldýar; hakykatynda bu rollar kä ýerlerde gabat gelýär. Şeýlede bolsa, gullukçynyň ruhy gulluk bilen ýolbaşçylyk wezipesiniň, ýagny özüni ýeterlik derejede bu gulluga bagyş etmäge päsgel berýän wezipäniň, birini saýlamaly boljak ýagdaýlaram ýüze çykyp biler. Esasy kynçylyk şunda hem jemlenýändir. 7 C. A. Dixon, A C. Dixon (New York, Putnam, 1931), 277. Emzi Klarens Dikson (1854–1925) Moodi adyndaky Ýygnakda we Londondaky Metropoliten ýygnagynda ruhy çopançylyk gullugyny alyp bardy. Ýolbaşçylara garaşýan howplar 193 Hudaýyň erki bilen ömrüne adamzadyň ýarysy üçin täzeden dogluşyň habarçysy bolan Ruben A. Torri hem, saýlaw etmäge mejbur boldy. Dikson şeýle ýazýar: Torrini diňlän müňlerçe adamlar onuň nähili adamdygyny bilýärler. Ol Mukaddes Ýazga bolan söýgüden püre — pürdür. Ol Ýazgynyň Hudaýyň Sözi hökmünde hakykatdygyna hem ynanýar, şol sebäpden-de, ony bar gaýraty hem gyzgyn garaýşy bilen wagyz edýär. Ol hiç haçan eglişik etmeýär. Ol ýöne bir adamlaryň ýolbaşçysy bolandan, Hudaýyň pygamberi bolma kararyna gelip, öz ýoluny saýlady. Onuň Hudaýyň ýerdäki Patyşalygyndaky täsiriniň syry hem şunda jemlenendir8. Ýaramsyzlyk Missioner hem ýolbaşçy hökmündäki özüniň üstünligine garamazdan, resul Pawlus hiç haçan sagdyn hem hüşgär seresap bolmadan daşlaşmady. Ol başgalara wagyz edip ýörşüne özüniň mynasyp däl bolup çykmagynyň mümkindigini mydama ýadynda saklady (1 Коrintoslylar 9:27). Munuň ýaly mümkinçilik onuň üçin öz ýeten üstünliginden göwnühoş bolmadan we kanagatlanmadan mydama seresap bolup ýörme mümkinçiligi bolupdyr. Bu ruhy jogapkärçilige eýe bolanlaryň hemmesi üçinem, edil şonuň ýaly seresaplylyk bolmalydyr. 27-nji aýatda „mahrum galmak“ (beýleki terjimelerde „inkär edilen“, „ýaramsyz“) diýlip terjime edilen grek sözi teňňe ýasamak 8 Ibid., 158. Ruben Arçer Torri (1856–1928) — kongregasion ýygnagyň gullukçysy, Moodi (şol wagtlarda Çikagonyň Hoşhabarçylyk Jemgyýeti adyny göteren) Mukaddes Kitap Institutynyň ilkinji direktory wezipesini eýeledi. Torri Ýewropadaky, Aziýadaky we günorta ýurtlaryndaky hoşhabarçylyk kampaniýalaryna ýolbaşçylyk etdi. Soňrak ol Los — Anjelesiň Mukaddes Kitap Institutynyň (häzirki Biola Uniwersitetiniň) prezidenti we Los — Anjelesiň merkezindäki Açyk Gapylar Ýygnagynyň ruhy çopany wezipelerini eýeledi. 194 R uhy ýolbaşçylyk üçin ýaramsyz bolan metallary aňlatmak üçin ulanylypdyr. Bu metallar synagdan geçmedi: arassalama prosesi olaryň bildirilýän talaplara gabat gelmeýändigini görkezdi. Bu ýerde Pawlus ýaryşyň düzgünleriniň ýerine ýetirilmändigi sebäpli, islenilen baýragyň ýitirilmegini görkezýär. Resul Pawlusyň ulanan metaforasy ony iki dürli rolda görkezýär. Pawlus hem ýaryşa gatnaşyjy, hem ýaryş başlanmazyndan öň ylgawçylara düzgünleri düşündirýän we pellehana çyzygynda öz ýerine haçan barmalydygyny görkezýän jarçy hökmünde çykyş edýär. Pawlus özi (başgalara wagyz edip) jarçynyň rolunda çykyş edenden soň, öz yglan eden düzgünlerini ýerine ýetirmek özüne başartmaz, wagyz eden standartlaryna gabat gelmez öýdüp howatyrlanypdyr. Şonuň ýaly bolsa, onuň jarçylyk roly özüniň şahsy günäsini has-da agyrlaşdyryp, özüni masgaraçylyga we kemsidilmä duçar eder. Pawlusyň gürrüňini edýän şowsuzlygy fiziki bedeniň ejizligine degişlidir. Onuň aradan aýrylmagy gazaply özüňe tertibe salmany talap edýär. Çarlz Hoj bedeniň „günäniň ýerleşýän ýeridigini we günä organydygyny, tutuş günäli tebigatymyza (degişlidigini), Pawlusyň diňe bir öz teniniň tebigatyny tabynlyga getirmäge dälde, eýsem, ýüreginiň ähli hapa meýillerini hem, tabyn etmäge dyrjaşandygyny“ aýdýar9. Resul Pawlus özi diňe bir ýalňyş taglymatlar ýa-da etiki kadalara nädogry düşünýändigi sebäpli däl-de, eýsem, öz teniniň höwesleri sebäpli, mynasyp däl bolup çykyp biler öýdýärdi. Pawlus ortaçalygy saklap, öz bedeniniň işdäsine erk etmäge dyrjaşýardy: bir tarapdan bu adamyň öz bedeniniň esasy mätäçliklerini äsgermezçilik edip, özüne zeper ýetirýän terkidünýäligi däldi, başga bir tarapdan hem, 9 Çarlz Hoj (1797–1878). Awtor ondan alan salgylanmalarynyň çeşmesini görkesmän ulanypdyr. Ol Prinston Seminariýasynda professor bolup işleýär. Taglymatlar meselesi boýunça konserwatiw preswiterian pozisiýasyny eýeläp, ol hem, Mukaddes Kitapda gul eýeçiligine rugsat edilýändigine, diňe gullara gazaply daramanyň ýazgarylýandygyna ynanypdyr. Munuň ýaly nukdaýnazary karýerasynyň gülläp ösen wagtynda, professoryň bu mesele boýunça gazaply jedellere çekilmegine sebäp boldy. Ýolbaşçylara garaşýan howplar 195 berhize perwaýsyz garaýşy bilen semreýänleriň edişleri ýaly, öz isleglerini başyna goýbermeýär. Pawlus öz teniniň isleglerine ýol bermekçi bolmady, ol islegleri Pawlusa ýolbaşçylyk etmediler. Resul öz bedeniniň isleglerine we talaplaryna erk etmegi nygtady. A. S. Ueý 27-nji aýadyň birinji böleginiň manysyny öz sözleri bilen, ine, nähili beýan edýär:. „Men özümiň haýwan tebigatymy boýun egdirýärin-de, oňa hojaýyn däl-de, gul hökmünde garaýaryn“ 22 — NJI BAP Ýolbaşçy Nehemýa Eý, Hudaýym, meni ýagşylykda ýatla! Nehemýa 13:31 N ehemýa — Mukaddes Kitapdan tapyp bolaýjak ýolbaşçynyň iň ruhlandyryjy mysalydyr. Käwagt onuň hereketleri bize aşa aýgytly ýaly bolup görünýär, ýöne Hudaý onuň eden zatlarynyň hemmesini adatdan daşary gysga wagtyň dowamynda tutuş halkyň ýaşaýyş obrazyny gudrat bilen üýtgetmek üçin ulandy. Nehemýanyň şahsyýetini we ulanan usullaryny ünsli öwrenmeklik şol usullaryň diňe onuň şahsy häsiýetleriniň kömegi bilen şeýle täsir ýetiriji bolandygyna düşündirýär. Nehemýanyň şahsyýeti Nehemýa hakdaky aç — açan berilýän gürrüňi okanda okyjy derrew ony doga ediji adam hökmünde göz öňüne getirip başlaýar. Nehemýa üçin doga etmeklik durmuşynyň we zähmetiniň bir bölegi bolupdy. Ol Iýerusalime gaýdyp gelen ýewreýleriň agyr ýagdaýy hakda eşideninde, ilkinji nobatda doga etdi. Nehemýa öz durmuşynda merhemet tagtynyň öňünde seýrek dyza çökmedi (Nehemýa 1:4, 6; 2:4; 4:4, 9; 5:19; 6:14; 13:14, 22, 29). Nehemýa howpuň öňünde özüni batyrgaý alyp bardy: „Meniň ýaly adam gaçarmy? Heý-de, meniň ýaly adam diri galmak üçin ybadathanada gizlenermi?“ (Nehemýa 6:11). Şunuň ýaly aýgytly batyrlyk juda gorka düşen adamda-da, umyt döretmäge ukyplydyr. Onuň başgalaryň aladasyny päk ýürekden edýändigi şeýle göze ilgiç bolany üçin ony hatda duşmanlary-da gördüler (Nehemýa 2:10). Ol öz aladasyny orazada, halk üçin doga etmekde we Ýolbaşçy Nehemýa 197 gözýaşlarynda görkezdi (Nehemýa 1:4–6). „Guluň bolan Ysraýyl halkynyň Saňa garşy eden günäsini boýun alyp, gije-gündiz Saňa edýän dilegimi eşideriň ýaly, gulagyň eşitgir, gözüň ýiti bolsun. Menem, atalarymam günä etdik“ (6-njy aýat). Nehemýa özüni üýtgeşik uzakdan görüji ýolbaşçy hökmünde görkezdi. Ol duşmanlaryň peýda boljagyny bildi, şol sebäpdenem, patyşadan arkaýyn geçmäni we işi etmek üçin zerur bolan materiallar bilen üpjün edýän haty almanyň aladasyny etdi (Nehemýa 2:8). Оl hemme zady jikme — jik planlaşdyrdy. Suratlandyrylan wakalaryň hemmesiniň dowamynda, Nehemýanyň batyrlygyna garamazdan, ony mydamalyk seresaplylyk tapawutlandyrdy. Ol işlemeli ýerine gelen badyna, kelle döwüp işläp başlabermedi-de, üç gününi ýagdaýlara baha bermeklige sarp etdi (Nehemýa 2:11). Ol ahyrsoňy işe başlanda-da, açyk press — konferensiýa geçirmän, hatda gijäniň içinde barlag geçirende-de, öz niýetlerini çuň gizlinlikde saklady. Nehemýa aýdyň kararlary kabul etmäge ukyplydy. Ol kyn meseleleri soňa goýmaýardy-da, ýagdaýlary ýüregine ýakyn alyp, öz pikirini çykarýardy. Nehemýa öz çözgütlerinde ýüz görmezekdi: onuň aýratyn gowy görýän adamlary ýokdy. Tankyt etme zerurlygy ýüze çykanda, ol özüni hökümet wekilleri bilenem, işçiler bilenem birmeňzeş alyp barýardy (Nehemýa 5:7). Nehemýa adatdan daşary syzgyr adamdy. Ol arzlary diňleýärdide, zerur düzedişleri girizýärdi (Nehemýa 4:10–14; 5:1–13). Оl „derdini dökmäge“ rugsat berýärdi. Ol töweregindäkilere duýgudaşlyk edýärdi. Nehemýa zatlara hakyky taýdan seredýärdi: ol bu dünýäniň nähili gurlandygyny göz öňüne gowy getirýärdi. „Onsoň biz öz Hudaýymyza dileg etdik we olardan goranmak üçin, gije-gündiz garawul goýduk“ (Nehemýa 4:9). Jogapkärçiligi öz üstüne alanda, Nehemýa ýakymly hem ýakymsyz borçlary ýerine ýetirende, öňde goýlan maksada ýetilýänçä, aýgytlylykdan doly bolýardy. Nehemýa gaýratly administratordy, sowukganly adatdan daşary ýagdaýlar ministridi, edermen inisiatordy we karara batyrgaýlyk bilen gelmäge ukyply bolan tutanýerli ýolbaşçydy. Haýbatlar 198 R uhy ýolbaşçylyk ony, onuň dönüklige bolan hüşgärligini yrandyryp bilmedi. Nehemýa yzyna düşenleriň ynamyny doly gazanyp we saklap bilen ýolbaşçy boldy. Nehemýa nähili hereket etdi Nehemýa öz işdeşleriniň söweşjeň ruhuhy galdyrmagy başardy. Bu söýgüli ýolbaşçynyň işiniň az ähmiýetli bolmadyk bir bölegidir. Ol olaryň ynamyny berkitdi, olaryň ünsüni „mümkin däl“ zatda däl-de, Hudaýyň beýikliginde jemlemäge kömek etdi. Nehemýa baradaky berlen gürrüňlerde: „Gögüň Hudaýy işimizi oňuna salar“ (Nehemýa 2:20); „Taňrymyzyň eçilýän şatlygy size güýç-kuwwat berer“ (Nehemýa 8:10) — diýen ýaly ruhlandyryjy sözlere ýygy — ýygydan duş gelýärsiň. Ynam ynamy döredýändir. Göwniçökgünlik ynamy weýran edýändir. Ruhy ýolbaşçynyň baş wezipesi — başgalaryň ynamyny berkitmekdir. Nehemýa ruhlandyryjy we höweslendiriji sözlerini gysganmady. Ol Iýerusalime gelende, halk düýbünden guramaçylyksyzdy we batyrlykdan mahrumdy. Ilki Nehemýa özüniň görnüş alandygyny we Hudaýyň öňden görüjiliginiň özlerine ýardam berjekdigini dabaraly yglan etmek bilen olarda umyt döretdi, soň ol halkyň goldawyna daýandy: „Men olara Hudaýyň maňa nähili kömek edendigini we patyşanyň maňa aýdan zatlaryny gürrüň berdim. Onsoň olar: „Geliň, işe başlalyň!“ diýşip, bu oňat iş üçin billerini berk guşadylar“ (Nehemýa 2:18). Ýalňyşlyklary hem şowsuzlyklary düzetmek bolýar, ýöne ýolbaşçynyň ulanýan usullary welin, hemme zady üýtgetmäge ukyplydyr. Nehemýa adamlara ýetmeýän zady görkezip hem gowy günleriň geljekdigini aýdyp, olarda umyt döredip bilýärdi. Şeýdip, onuň imany we ajaýyp ruhy tertip — düzgüni özüne halkyň ynamyny gazanmaga we abraýynyň ykrar edilmesine ýetmeklige kömek etdi. Nehemýa derrew öz planynda gizlin ýetmezçilikleriň bardygyna göz ýetirdi. Muny iki wakanyň mysalynda görmek bolýar. Наlk sustupesdi we ýadawdy. Duşmanlar ýagdaýlary agyrlaşdyrjak bolup, ellerinden gelenini edýärdiler (Nehemýa Ýolbaşçy Nehemýa 199 4:10–18). Üýşürilen zibiller iş etmäge päsgel berýärdi. Ilki bilen Nehemýa halkyň ünsüni Hudaýa çekdi, soň bolsa, adamlary ýaraglandyryp, olary özleriniň strategiki pozisiýalary boýunça paýlady. Ol bir organizm hökmünde maşgalanyň artykmaçlyklaryndan peýdalanyp, her maşgala agzalarynyň ýarysy garawulçylyk edende we dynç alanda, beýleki ýarysynyň işlemegini tabşyrdy. Nehemýanyň aýgytly hereketleriň kömegi bilen hakyky kynçylyklary çözendigi üçin halk ýene ýitirilen batyrlygy ele aldy. Ikinji wakada adamlar beýlekilerden gurplurak bolan doganlaryny açgözlülikde şübhe astyna salyp başladylar (Nehemýa 5:1–15). Ýewreýleriň köpüsi girew goýlup berlen ýerlerde ýaşaýardylar, käbirleri hatda günlerini dolandyrmak üçin özleriniň çagalaryny gulçulyga satýardylar. „Emma biziň etjek alajymyz ýok, sebäbi ekin ýerimizem, üzümçiligimizem başga adamlaryň elinde“ (Nehemýa 5:5). Nähili çylşyrymly ýagdaý: garyp ýewreýleriň çagalary abadançylyk tutanýerliligini gowşatmakçy bolmaýan az sanly adamlaryň elinde bolan ýerindäki şeýle görnüşli ykdysadyýetiň pidasy bolupdylar. Nehemýa özüne adamlaryň beren gürrüňleriniň hemmesini diňledi-de, olaryň görgülerine gatnaşdy. Ol ýokary gatlakdaky adamlara rehimsiz süýthorluklary üçin käýedi-de (Nehemýa 5:7), olary adamlara hemme zatlaryny gaýtaryp bermäge we bergilerini geçmäge çagyrdy (11-nji aýat). Onuň sözleri şeýle ynandyryjy bolup ýaňlandy welin, gurply adamlaryň jogaby az sözli boldy: „Biz edil seniň aýdyşyň ýaly ederis“ (12-nji aýat). Nehemýa adamlaryň durmuşynda Hudaýyň Sözüniň abraýyny dikeltdi (Nehemýa 8:1–8). Şeýle etmedik bolsa, onuň amala aşyran reformalarynyň oňuna boljagy gümanady, asla mümkinem bolmazdy. Nehemýa ýewreýleriň Ýeşuwanyň döwründen bäri bellemän gelýän Çatma — telär baýramyny täzeden dikeltdi. Ol Mukaddes Ýazgyny okamak arkaly adamlary Hudaýyň öňünde toba getirdi (Nehemýa 9:3–5). Оl ybadathanany butparazlyk täsirinden arassalady (Nehemýa 13:4–9). Nehemýa halky gazanjynyň ondan bir bölegini ybadathana bermäge çagyrdy, 200 R uhy ýolbaşçylyk sabat gününiň dynç almasyny dikeltdi, başga taýpanyňkylar bilen nikalaşmagy gadagan etdi. Şeýdip, ol Hudaýyň saýlan halky hökmünde Ysraýylyň özüniň kimligine düşünmesini gaýtaryp berdi. Nehemýa islendik çäräni gurnap, adamlary hyzmatdaşlyga çagyryp bilýärdi. Ol jikme — jik plany işläp düzmezden öňürti, ýagdaýy gowuja öwrenýärdi (Nehemýa 2:11–16). Ol bar adamlaryň mümkinçiliklerine ünsli baha berýärdi. Nehemýa özüne çekiji bolmadyk kanselýariýa işlerindenem gaça durmaýardy. Soň ol esasy wezipeleri kesgitläp, jogapkär ýolbaşçylara (imanly hem takwa adamlara) tabşyryk berip, olary işlemäge goýberdi (Nehemýa 7:1–3). Nehemýa öz başlangyçlary astynda zähmet çekýän ýolbaşçylaryň hemmesine, olaryň atlaryny tutup we hersiniň işleýän ýerini aýdyp, goýulmaly hormaty goýýar (Nehemýa 3:1–32). Onuň ýolbaşçylygy astynda bolanlar özleriniň äpet mehanizmiň içindäki nurbatjyk däldiklerine düşünipdirler. Nehemýa borçlary paýhasly paýlady: „Onsoň men doganym Hanany bilen galanyň serkerdesi Hananýany Iýerusalime häkim edip belledim“* (Nehemýa 7:2). Nehemýa tabşyryk beren adamlarynyň hemmesine beýik talaplary bildiripdir: mysal üçin, onuň Hananýany saýlanynyň sebäbi, „ol beýlekilere garanda dogry hem Hudaýdan gorkýan adamdy“. Bu zatlaryň hemmesi beýlekilerdäki ýolbaşçylyk etme ukybyň üstüni açmaga, olarda bar bolan potensiallary ulanmaga kömek etdi. *Iňlis dilinden terjime (KJV). — Terjimeçiniň belligi Nehemýa aç — açan gozgalaňa ýol bermezden, garşydaşlygy garşy almaga taýýardy. Ol kemsidiji myjabatlara, duýdurmalara, haýbatlara we haýynlyga çydady. Ol synaglaryň hemmesiniň içinde başyny galdyryp, gözlerini uludan açyp we üznüksiz doga edip geçdi (Nehemýa 4:9). Mümkin bolan ýerinde ol duşmanlaryna ünsem bermedi. Ol her gezek seresaplyk çärelerini gördi (16-njy aýat). Ol nägile adamlara we duşmanlaryna özüniň ünsüni esasy işden sowmaga ýol bermedi. Ol Hudaýa bolan ynamyny mydama saklady (20-nji aýt). Ýolbaşçy Nehemýa 201 Ruhy ýolbaşçynyň işine baha bermek üçin onuň öňde goýlan maksada ýeten-ýetmänine göz aýlamak gerek. Nehemýa beriljek baha ikuçly däldir: „…diwar gurluşygy tamamlandy“ (Nehemýa 6:15). Öwrenmek üçin soraglar “R uhy ýolbaşçylyk“ kitaby özüniň ýolbaşçylyk ukyplaryny ösdürmek isleýänleriň her biri üçin peýdaly bolup biler. Ýöne bu kitaby kiçi toparlarda, ýakyn dostlaryň bilen öwrenmeklik we ara alyp maslahatlaşmaklyk has köp peýda berip biler. Bu gollanma kiçi toparlardaky alty sapagyň dowamynda kitabyň esasy ideýalaryny ara alyp maslahatlaşmak mümkin bolar ýaly hasap bilen işlenilip düzüldi. Her sapak üç bölümden ybarat bolýar. Sapagyň başy: Bu bölümde siz oturanlaryň hemmesini çekeleşmä çekip biläýjek gündelik durmuşa degişli bolan soraglary taparsyňyz. Eger siziň sapagyňyz bir sagat dowam etse, bu soraglara bäş minutdan köp wagt sarp etmäň. Оkalan zatlary ara alyp maslahatlaşma: bu ýerde üns kitabyň üç ýa-da dört babynyň esasy mazmunyna, şeýle hem, Mukaddes Kitabyň şuňa degişli bolan esasy parçalaryna berilýär. Bu soraglar, düzgün bolşy ýaly, 40–45 minudy eýeleýär. Ulanyş: bu bölüm sapaga gatnaşyjylaryň ünsüni takyk hereketleri ara alyp maslahatlaşmaga çekmeklige, olara öwrenilen zatlary öz durmuşynda nädip ulanmalydygyny teklip etmäge bagyşlanandyr. Bu soraglara 10–15 minuda golaý wagt goýuň. Goý, toparyň ähli agzalary zerur baplary okap, toparyň ýygnanyşygynda paýlaşmak üçin özleriniň soraglaryny öňünden taýýarlasynlar. Sapagy hökman doga etmek bilen başlaň we tamamlaň. 204 R uhy ýolbaşçylyk Birinji sapak 1–3 — nji baplary okaň, soň toparda ara alyp maslahatlaşmak üçin aşakdaky soraglara jogap taýýarlaň: Sapagyň başy: 1. Haýsy hem bolsa bir ulgamda ýolbaşçy bolmaga çalşan wagtyňyz hakda gürrüň beriň. Siz haýsy wezipä dyrjaşdyňyz? Näme boldy? Оkalan zatlary ara alyp maslahatlaşmak: 2. Näme üçin häzirki zaman mesihilerine resul Pawlusyň ruhy ýolbaşçy bolmaga ymtylmanyň „hormata mynasyp ymtylyşdygy“ barada aýdanlary bilen gürrüňsiz razy bolmak kyn bolýar? (1-nji bap). 3. Näme üçin bu gün ruhy ýolbaşçylar ýetmezçilik edýär? (2-nji bap). Öwrenmek üçin soraglar 205 4. Eger ruhy ýolbaşçylary Hudaý belleýän bolsa, onda ýolbaşçylary taýýarlamagyň roly nämede jemlenen? (2-nji bap). 5. Ýolbaşçynyň işewür dünýäde ýokary baha berilýän häsiýetini ruhy ýolbaşçy üçin zerur bolan häsiýetler bilen nädip deňeşdirip bolar? (Мarkus 10:41–45) 6. Siz ýaňy — ýakynda mesihi bolan üstünlikli telekeçä „hyzmatkär ýolbaşçy“ düşünjesini nädip düşündirerdiňiz? (3nji bap). 7. Siziň ýygnagyňyz şu bapda ýazylanlara gabat gelýän ruhy ýolbaşçylary özünde taýýarlasa, onda ol nähili özgererdi? (3nji bap). 206 R uhy ýolbaşçylyk 8. Şu üç bapda okanlaryňyzdan haýsysy siziň üçin ruhy ýolbaşçylyga degişli bolan has wajyp açyş boldy? Ulanyş: 9. Size ýolbaşçylyk etmekdäki haýsy şöhratparaz ymtylyşlary saklamak gerek? 10. Size öz bähbidiňi aramaýan gulluga ukyplylygy nirede hemmesinden köpräk görkezmek gerek? Öwrenmek üçin soraglar 207 Ikinji sapak 4–7-nji sapaklary okaň, soň toparda ara alyp maslahatlaşmak üçin aşakdaky soraglara jogap taýýarlaň: Sapagyň başy: 1. Töweregiňizdäkileriň pikirine görä, sizde ýolbaşçynyň haýsy „dogabitdi“ häsiýeti bar? Оkalan zatlary ara alyp maslahatlaşma: 2. Siziň pikiriňizçe näme ruhy ýolbaşçyny adaty ýolbaşçydan tapawutlandyrýar? (4-nji bap). 3. Ýolbaşçylyk etmäge ukyply bolan adam ýolbaşçy bolandan soň, nähili üýtgeýär? (4-nji bap) 208 R uhy ýolbaşçylyk 4. Awtoryň getiren sanawyndaky haýsy soraglar sizi ýolbaşçy bolmaňyzda beýlekilerden has köp biynjalyk edýär? (5-nji bap). 5. Siziň ýygnagyňyz haýsy hem bolsa bir adamyň ruhy ýolbaşçy wezipesine ýaramlydygy ýa däldigi barada nähili karara gelýär? Saýlaw usuly nähili bolýar? (6-njy bap). 6. Resul Pawlusyň ýolbaşçylar üçin beren maslahatlarynyň haýsysy siz babatda ýerlikli? (6-njy bap). 7. Siz ýolbaşçylarda nähili kemçilikleri we ejizlikleri görýärsiňiz? (7-nji bap). Öwrenmek üçin soraglar 209 8. Tabyn ýürekli bolmak üçin Petrusyň büdremesi ýaly büdremäni başdan geçirmek zerurmy? Siziň tanaýanlaryňyz tabynlygy nädip öwrendiler? (7-nji bap). 9. Ýolbaşçy göreldesi hökmünde size kim has gowy gabat gelýär: Petrusmy ýa-da Pawlus? Näme üçin? Ulanyş: 10. Öz durmuşyňyzda ruhy ýolbaşça zerur bolan nähili häsiýete ýiti üns bermegiňiz gerek? Munuň üçin siz şu hepdede näme edip bilýärsiňiz? 210 R uhy ýolbaşçylyk Üçünji sapak 8–10-njy baplary okaň, soň toparda ara alyp maslahatlaşmak üçin aşakdaky soraglara jogap taýýarlaň: Sapagyň başy: 1. Еger siz islegi bilip, bir pursatda ýolbaşça zerur bolan ömürlik bir häsiýeti almaly bolan bolsaňyz, haýsyny saýlardyňyz? Оkalan zatlary ara alyp maslahatlaşma: 2. Görnüş almaklyk nädip kynçylyklara alyp baryp bilýär? (8-nji bap). 3. Agras adam töweregindäkileri güldürip bilermi? Näme üçin ýolbaşça degişme duýgusyny saklamak kyn bolýar? (9-njy bap). Öwrenmek üçin soraglar 211 4. Gahar ýolbaşça nädip kömek edip biler? Ondan nähili zelel ýetip biler? (9-njy bap). 5. Näme üçin sabyrlylygy öwrenmek adatdan daşary kyn bolan häsiýetleriň hataryna girýär? (9-njy bap). 6. Siz nähili pikir edýärsiňiz, ýolbaşçynyň haýsy häsiýetlerini mesihilerden gözläp tapyp bolýar? 7. Еger ýolbaşça näme bilen meşgullanmalydygy ýa-da nirä gitmelidigi babatda karara gelmek zerur bolsa, onda ol Mukaddes Ruhuň aýdýanlaryny öz isleglerinden nädip tapawutlandyryp biler? (10-njy bap). 212 R uhy ýolbaşçylyk 8. Dogabitdi ýolbaşçylyk etme ukyby bolan adam ruhy zehini bar bolan adamdan näme bilen tapawutlanýar? (10-njy bap). Ulanyş: 9. Özüňiziň ýolbaşçylyk häsiýetleriňiz hakda özüňiz üçin hat ýüzündäki hasabaty ýazyň. Siz ýaňy — ýakynda nämede üstünlik gazandyňyz? Ýene-de näme zat siziň tutanýerli zähmetiňizi talap edýär? Öwrenmek üçin soraglar 213 Dördünji sapak 11–14-nji sapaklary okaň, soň toparda ara alyp maslahatlaşmak üçin aşakdaky soraglara jogap taýýarlaň: Sapagyň başy: 1. Adatça siz hepdäniň dowamynda nähili güýmenjelere köp wagt sarp edýärsiňiz: melleklere seretmekligemi, öýi bezemekligemi, kitap — žurnallary ýa-da gazetleri okamaklygamy, kino ýa-da telegepleşiklere seretmeklige, doga etmekligemi? Оkalan zatlary ara alyp maslahatlaşma: 2. Siz haçan öz doga etme durmuşyňyzyň gowy zat islemegi galdyrýandygyny gaýgy bilen bildiňiz? Siz ony üýtgetmek üçin näme etdiňiz? (11-nji bap). 3. Adamlara nähili päsgelçilikler doga etmäge päsgel berýär? (11-nji bap). 214 R uhy ýolbaşçylyk 4. Еger sizde isledigiňizçe wagt bolan bolsa, onda siz ýygnagyň haýsy işi bilen gaty uly höwes bilen meşgullanardyňyz? (12nji bap). 5. Näme üçin ruhy ýolbaşçylara wagtyny ýerlikli ulanmak köplenç örän kyn bolýar? (12-nji bap). 6. Еger sizi ýaşalmaýan adada goýsalar, onda siz haýsy üç kitaby (ýa-da periodik neşirleriň daňysyny) öz ýanyňyz bilen almak islärdiňiz? (13-nji bap). 7. Еger siziň okanyňyzda edýän bellikleriňiz birden detektiw — psihologyň eline düşse, olara seredip, ol siziň häsiýetiňiz hakda näme diýip biler? (13-nji bap). Öwrenmek üçin soraglar 215 8. „Gaýrat bilen ýolbaşçylyk etmeklik“ nämäni aňladýar? Muny nädip öwrenmeli? (14-nji bap). 9. Näme üçin ruhy ýolbaşçylyk aşakdan ýokarlygyna dälde, ýokardan aşaklygyna ugrukdyrylmaly? Munuň ýaly nukdaýnazary nähili aňrybaş derejeler howply etmäge ukyply? (14-nji bap). Ulanyş: 10. Siz Hudaýyň Patyşalygynyň bähbidi üçin özüňize berlen wagty gowy ulanmak üçin nähili ädimleri ädip bilerdiňiz? 11. Siz doga etmek üçin zerur bolan wagty nädip tapyp bilýärsiňiz? 216 R uhy ýolbaşçylyk Bäşinji sapak 15–18-nji baplary okaň, soň toparda ara alyp maslahatlaşmak üçin aşakdaky soraglara jogap taýýarlaň: Sapagyň başy: 1. Ýolbaşçynyň işi aňsat bolmaýar, ondan köp zat talap edilýär. Siz nähili baha tölemäge razy? Okalan zatlary ara alyp maslahatlaşma: 2. Ýolbaşçy üçin „öz haçyňy götermek“ nämäni aňladýar? (15nji bap). 3. Ýolbaşçy tankyda we töweregindäkileriň halamazlygyna nähili garamaly? (15-nji bap). Öwrenmek üçin soraglar 217 4. Bensonyň teklip eden düzgünleriniň haýsysyna eýermek size kyn bolýar? (16-njy bap). 5. Aklanylan eglişik (ýagny kejirligiň garşydaşlygy) aklanylmadygyndan (gowşaklygyň ýüze çykmagy) näme bilen tapawutlanýar? Eglişigiň aklanylandygyny ýa däldigini nädip kesgitlemek bolýar? (17-nji bap). 6. Başdan geçiren şowsuzlykdan soň galan kineden saplanmagyňyz üçin size näçe wagt gerek? Siz öz ýeňlişiňizi kim bilen paýlaşyp bilýärsiňiz? (17-nji bap). 7. Siz ýolbaşçy üçin haýsy synagdan geçmäge hemmesinden beter gorkýarsyňyz? (17-nji bap). 218 R uhy ýolbaşçylyk 8. Öz ýolbaşçylygyň astynda bolanlara ýeterlik derejede düşnükli bolan düzgünnamalary bereniňize nädip göz ýetirmek bolar? Eger borçlary düşündirmäňiz takyk däl we iki manyly bolsa, onda näme bolup biler? (18-nji bap). 9. Aşa ýadawlykdan soň siz ruhy taýdan oýanmak üçin näme edýärsiňiz ýa-da kime ýüz tutýarsyňyz? Ulanyş: 10. Ýolbaşçy hökmünde duş geljegiňiz gürrüňsiz bolan synaglara gowuja taýýarlanmak üçin siz şu hepdede nähili ädimler ätmekçi? Öwrenmek üçin soraglar 219 Altynjy sapak 19–22-nji sapaklary okaň we soň toparda ara alyp maslahatlaşmak üçin aşakdaky soraglara jogap taýýarlaň: Sapagyň başy: 1. Geçen ýylda işiňizde, ýygnagyňyzda ýa-da maşgalaňyzda haýsy üýtgeşmelere ýetmeklik size kyn boldy? Okalan zatlary ara alyp maslahatlaşma: 2. Yzyňyza nazar aýlap, ýolbaşçy etmek üçin Hudaýyň özüňizi nädip taýýarlandygy hakda pikirleniň. (19-njy bap). 3. Hemme zady edendigiňiz ýa-da siziň wezipäňize has gowy gabat gelýän dalaşgär tapylandygy sebäpli, siz haýsy gullukdan „işden çykdyňyz“? Şonda siz nähili duýgulary başdan geçirdiňiz? (19-njy bap). 220 R uhy ýolbaşçylyk 4. Meşhurlygyň ýolbaşçy üçin nämesi howply? (20-nji bap). 5. Ýolbaşçynyň ýolunda duran nähili päsgelçilikler hemmesinden beter biynjalyk edýär? (21-nji bap). sizi 6. Mylaýymlyk siziň ortaçalygyňyz üçin haýsy zatda has wajyp? (21-nji bap). 7. Özleriniň hiç haçan ýalňyşmaýandygyna ynamly bolan adamlaryň hötdesinden nädip gelýärsiňiz? (21-nji bap). 8. Nehemýadaky ýolbaşçy hökmündäki näme sizi has köp guwandyrýar? (22-nji bap). Öwrenmek üçin soraglar 221 9. Nazaryňyzy öňe dikeniňizde, öz durmuşyňyzyň ahyrynda haýsy „diwarlaryň“ gurlanyny görmek isleýärsiňiz? (22-nji bap). 10. Erkekler we aýallar ýolbaşçylyk wezipesine nähili derejede ymtylmaly? Ulanyş: 11. Hudaýyň özüňize tabşyran ýumşuny mümkin boldugyça gowy ýerine ýetirmek üçin siz öz güýjüňizi nädip gönükdirip bilýärsiňiz? Mazmuny Spiritual Täzeden işlenilen iňlis neşirine sözbaşy . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3 Birinji iňlis neşirine sözbaşy . . . . . . . . . . . . . . .5 1 Hormata mynasyp dyrjaşma . . . . . . . . . . . . . . .7 2 Ýolbaşçyny tapmak aňsat däl . . . . . . . . . . . . . .13 3 Mesihiň beren esasy ýolbaşçylyk düzgünleri . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 4 Ruhy ýolbaşçyny tapawutlandyrýan häsiýetler . . . . . . . . . . . . . . .24 5 Siz ýolbaşçy bolup bilýärsiňizmi? . . . . . . . . . . . .33 6 Resul Pawlus ýolbaşçylyk hakda . . . . . . . . . . . .39 7 Resul Petrus ýolbaşçylyk hakda . . . . . . . . . . . . .50 8 Ýolbaşça zerur bolan häsiýetler . . . . . . . . . . . . 56 9 Ýolbaşçyda ýene nähili häsiýetler bolmaly . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78 10 Hemme zatdan ýokary . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94 11 Doga etmek we ýolbaşçylyk . . . . . . . . . . . . . . .100 12 Ýolbaşçy we wagt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111 13 Ýolbaşçy we okamaklyk . . . . . . . . . . . . . . . . . .121 14 Ýolbaşçylyk endiklerini ösdürmek . . . . . . . . . . .132 15 Ýolbaşçylygyň bahasy . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139 16 Ýolbaşçynyň borçlary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151 17 Ýolbaşçy üçin synaglar . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158 18 Ygtyýarlylygy berme sungaty . . . . . . . . . . . . . .165 19 Ýolbaşçylary çalyşmak . . . . . . . . . . . . . . . . . . .171 20 Ýolbaşçylary taýýarlamak . . . . . . . . . . . . . . . . .176 21 Ýolbaşçylara garaşýan howplar . . . . . . . . . . . . .183 22 Ýolbaşçy Nehemýa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .196 Öwrenmek üçin soraglar . . . . . . . . . . . . . . . . . .203 www.kitabi-knigi.com Yuklang va istagan jihozda oz tilingizda uqing, butun oila uchun bepul e-kitoblar. www. www. www.
