141-147 Pseudomonas aeruginosa - Hastane Infeksiyonlari Dergisi

141-147 Pseudomonas aeruginosa - Hastane Infeksiyonlari Dergisi

Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 2003; 7: 141-147
tan
H as
e
f
İn
ek
si
yonları
Pseudomonas aeruginosa Sufllar›nda
Görülen Beta-Laktam Direnç Fenotipleri ve
Antibiyotik Duyarl›l›klar›
Dr. Nevriye GÖNÜLLÜ*, Dr. Yeflim GÜROL**,
Dr. Meral BÜLÜÇ**, Dr. Çi¤dem BAL**
SUMMARY
Antibiotic Susceptibilities and Phenotypes of Beta-Lactam
Resistance Among Pseudomonas aeruginosa
The antibiotic susceptibilities and the incidence of vari-
* ‹stanbul Üniversitesi Deneysel T›p Araflt›rma Enstitüsü,
** ‹stanbul Üniversitesi ‹stanbul T›p Fakültesi, Mikrobiyoloji
ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, ‹stanbul.
ous phenotypes of beta-lactam resistance in 50 Pse-
udomonas aeruginosa strains isolated from various clinical specimens in the Hospital of Istanbul Faculty of
Medicine, Department of Microbiology and Clinical Mic-
ÖZET
robiology were determined. The disk diffusion method
‹stanbul T›p Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyolo-
for determining the phenotypic groups and the agar di-
ji Anabilim Dal›’nda çeflitli klinik örneklerden izole edilen
lution method for determining the susceptibilities were
50 Pseudomonas aeruginosa suflunun antibiyotik du-
used. P. aeruginosa strains were classified into five gro-
yarl›l›klar› ve çeflitli beta-laktam direnç fenotiplerinin insi-
ups of according to their resistance profiles. The most
dans› saptanm›flt›r. Fenotipler disk difüzyon, antibiyotik
common mechanism of beta-lactam resistance in our
duyarl›l›klar› ise agar dilüsyon yöntemleri ile tespit edil-
isolates was beta-lactamase production (52%) [produc-
mifltir. Direnç paternlerine göre, P. aeruginosa sufllar›
tion of penicillinase (24%), extended spectrum beta-lac-
befl gruba ayr›lm›flt›r. Hastanemizde beta-laktam direnç
tamase (16%), overproduction of cephalosporinase
mekanizmalar› olarak s›kl›k s›ras›yla beta-laktamaz üre-
(12%)] followed by the nonenzymatic resistance (10%)
timi (%52) [penisilinaz (%24), genifllemifl spektrumlu
represented by impermeability and/or efflux mecha-
beta-laktamaz (GSBL) (%16) ve sefalosporinaz afl›r› üre-
nisms. Imipenem-specific resistance (28%), most pro-
timi (%12)] ve geçirgenli¤in de¤iflmesi ve/veya aktif d›-
bably due to the loss of porin D2, was determined in 2%
flar› pompalama ile oluflan enzimatik olmayan direnç
of the strains while in 26% of the strains combined mec-
(%10) bulunmufltur. Porin D2 de¤ifliklilerine ba¤l› oldu¤u
hanisms of resistance were found [penicillinase in ten
düflünülen imipenem direnci (%28) sufllar›n %2’sinde
strains (20%), overproduction of cephalosporinase in
tek bafl›na, %26’s›nda ise di¤er mekanizmalar ile kom-
two strains (4%), extended spectrum beta-lactamase in
bine olarak bulunmufltur [penisilinaz ile birlikte 10 (%20)
one strain (2%)].
suflta, sefalosporinaz afl›r› üretimi ile birlikte 2 (%4) sufl-
Key Words: Pseudomonas aeruginosa, Beta-lactam re-
ta, GSBL ile birlikte 1 (%2) suflta].
sistance phenotypes, Minimum inhibitory concentration.
Anahtar Kelimeler: Pseudomonas aeruginosa, Beta-laktam direnç fenotipleri, Minimal inhibitör konsantrasyonu.
141
Pseudomonas aeruginosa Sufllar›nda Görülen Beta-Laktam
Direnç Fenotipleri ve Antibiyotik Duyarl›l›klar›
Gönüllü N, Gürol Y, Bülüç M, Bal Ç.
G‹R‹fi
Pseudomonas aeruginosa, en önemli hastane infeksiyonu etkenlerinden biridir. H›zl› antibiyotik
direnci kazanmas› ve ço¤ul dirençli olmas›ndan
dolay›, yüksek mortaliteye sahip infeksiyonlardan sorumludur. P. aeruginosa birçok antibiyoti¤e
do¤al olarak dirençlidir ve etkili bir tedavi önerilmesi giderek zorlaflm›flt›r (1-3).
P. aeruginosa’da beta-laktam direnci enzimatik
[penisilinaz, genifllemifl spektrumlu beta-laktamaz (GSBL), imipenemaz ve dereprese mutantlar›n salg›lad›¤› sefalosporinazlar] ve enzimatik
olmayan (porin kayb›yla geçirgenli¤in azalmas›,
aktif d›flar› pompalama) mekanizmalar ile oluflur.
Beta-laktam direnç paternlerine göre P. aeruginosa sufllar› befl gruba ayr›labilir. Gruplama afla¤›daki kriterlere göre yap›lm›flt›r (4):
Enzimatik Direnç
Penisilinaz fenotipi: Tikarsilin ve piperasilin
gibi penisilinlere karfl› minimal inhibitör konsantrasyon (M‹K) de¤erleri çok yüksektir. Sufllar
seftazidime ve imipeneme duyarl›d›rlar. Sefepime, sefpiroma ve aztreonama karfl› duyarl› olabilirler veya M‹K de¤erleri duyarl›l›k s›n›rlar› içinde bir miktar yükselmifl olabilir. Bush grup A veya D’ye ait olan bu beta-laktamazlar üç gruba ayr›lmaktad›r: PSE veya CARB grubu, OXA grubu ve
TEM grubu. Beta-laktamaz inhibitörleriyle inhibe olurlar; substrat hidrolizi, izoelektrik nokta ve
polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) ile tan›mlanabilirler (Resim 1).
Sefalosporinaz hiperprodüksiyonu: Bu sufllar›n sefalosporinlere karfl› M‹K’leri penisilinlere
oranla daha fazla yükselmifltir. AmpC sefalosporinaz üretimi aminopenisilinler, birinci ve ikinci
kuflak sefalosporinler ile indüklenebilmektedir.
Farkl› düzeylerde derepresyon görülebilmekle
birlikte, enzim genelikle yüksek düzeylerde salg›lanmaktad›r (Resim 2). Düflük düzeyde sefalosporinaz salg›land›¤› durumlarda, tikarsilin, sefepim, sefpirom ve aztreonam aktivitesi, piperasilin ve seftazidim aktivitesinden göreceli olarak
daha yüksek olabilir. Beta-laktamaz inhibitörleriyle yap›lan sinerji testi genelde negatiftir, fakat
yaln›z tazobaktam, piperasilinin aktivitesini k›smen artt›r›r.
GSBL: Üçüncü kuflak sefalosporinleri ve aztreonam› hidrolize eden bu beta-laktamazlar imipeneme etki etmezler ve klavulanik asit ile inhibe olur; seftazidim ve amoksisilin-klavulanik asit
ile yap›lan çift disk sinerji testinde, klavulanik
asit ile inhibe olan bu beta-laktamazlar, sinerji
görüntüsünü verir (Resim 3).
Enzimatik Olmayan Mekanizma
Porin kayb› sonucu geçirgenli¤in azalmas›
ve/veya d›flar› pompalamaya ba¤l› beta-laktam
direnci düflük düzeylerde seyreder (Resim 4).
Tek bafl›na imipenem direnci: Enzimatik olmayan direncin bir alt grubu olmakla birlikte,
P. aeruginosa-imipenem ikilisi aç›s›ndan önemli
bir mekanizma oldu¤u için burada ayr› ele al›nm›flt›r. Tek bafl›na imipenem direnci porin D2
üretiminin azalmas›na veya olmamas›na ba¤l›-
IPM
IPM
TIC
ATM
TIC
ATM
TIM
CAZ
TIM
PRL
CAZ
PRL
FEP
FEP
Resim 1. Penisilinaz Fenotipi.
142
Resim 2. Yüksek Düzeyde Sefalosporinaz Üretimi.
Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 2003; 7: 3
Pseudomonas aeruginosa Sufllar›nda Görülen Beta-Laktam
Direnç Fenotipleri ve Antibiyotik Duyarl›l›klar›
Gönüllü N, Gürol Y, Bülüç M, Bal Ç.
IPM
IPM
ATM
TIC
ATM
TIC
TIM
TIM
CAZ
PRL
CAZ
PRL
FEP
FEP
Resim 3. Genifllemifl Spektrumlu Beta-laktamaz
Fenotipi.
Resim 5. Porin Direnci.
IPM
IPM
TIC
ATM
ATM
TIC
TIM
TIM
CAZ
PRL
CAZ
PRL
FEP
FEP
Resim 4. Enzimatik Olmayan Direnç.
Resim 6. Yüksek Düzeyde Sefalosporinaz Üretimi +
‹mipenem Direnci.
d›r. Di¤er beta-laktamlar› kapsamaz, imipeneme
özeldir (Resim 5). Bu mekanizman›n sefalosporinaz afl›r› üretimi ile birlikte bulunmas› imipenem
direncinin düzeyini yükseltir ve tüm beta-laktamlara direnç gözlenebilir (Resim 6).
den izole edilen 50 P. aeruginosa suflunda görülen
beta-laktam direnç fenotipleri ve antibiyotik duyarl›l›k oranlar› tespit edilmifltir.
Duyarl› fenotip: Herhangi bir direnç mekanizmas›n›n saptanmad›¤› fenotiptir (Resim 7).
Bu çal›flmada, Temmuz 2000-Ekim 2001 tarihleri aras›nda ‹stanbul T›p Fakültesi Hastanesi’nde
yatan hastalardan al›nan çeflitli klinik örnekler-
Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 2003; 7: 3
MATERYAL ve METOD
Sufllar
P. aeruginosa sufllar› ço¤unlukla cerrahi ve yo¤un bak›m ünitelerinde yatan hastalardan izole
edilmifltir. Elli suflun 15’i idrar, 15’i hemokültür,
12’si cerahat, befli trakeal aspirat ve üçü balgam
izolat›d›r.
143
Pseudomonas aeruginosa Sufllar›nda Görülen Beta-Laktam
Direnç Fenotipleri ve Antibiyotik Duyarl›l›klar›
Gönüllü N, Gürol Y, Bülüç M, Bal Ç.
BULGULAR
Duyarl›l›k oranlar›na göre, amikasin, imipenem ve seftazidim en etkili antibiyotikler olarak
bulunmufltur. Özellikle imipenem ve sefepime
karfl›, orta duyarl› sufllar›n oran› yüksek olarak
saptanm›flt›r. Duyarl›l›k oranlar›na göre antibiyotik aktiviteleri imipenem = amikasin > seftazidim > sefepim = aztreonam > tikarsilin + klavulanik asit > siprofloksasin > tikarsilin olarak bulunmufltur. Elli suflun dokuz antibiyoti¤e karfl›
duyarl›l›k oranlar› Tablo 1’de, tahmin edilen direnç mekanizmalar›n›n oranlar› ve de¤erlendirme kriterleri ise Tablo 2’de özetlenmifltir. Buna
göre;
IPM
ATM
TIC
TIM
CAZ
PRL
FEP
Sufllar›n %24’ünde penisilinaz fenotipi belirlenmifltir.
Özellikle hastanelerde antibiyotik bask›s› ile
artan AmpC tipi beta-laktamaz afl›r› üretimine
sufllar›n %12’sinde rastlanm›flt›r.
Resim 7. Duyarl› Fenotip.
Direnç Fenotipi Tayini
Direnç fenotiplerini belirlemek için diskler
fiekil 1’deki gibi yerlefltirilmifltir.
Antibiyotik Duyarl›l›klar›
Antibiyotik duyarl›l›k oranlar›n› belirlemek
için agar dilüsyon yöntemiyle minimal inhibitör
konsantrasyon (M‹K) testi yap›lm›fl ve bulunan
de¤erler “National Committee for Clinical Laboratory Standards (NCCLS)” kriterlerine göre yorumlanm›flt›r (5).
IPM
TIC
ATM
PRL
FEP
fiekil 1. Pseudomonas aeruginosa Sufllar›nda Direnç Fenotipini Belirlemede Kullan›lan Diskler.
IPM: ‹mipenem, TIC: Tikarsilin, TIM: Tikarsilin +
klavulanik asit, PRL: Piperasilin, FEP: Sefepim,
CAZ: Seftazidim, ATM: Aztreonam.
144
‹mipenem direnci, muhtemel porin D2 kayb›ndan kaynaklanmaktad›r ve genellikle di¤er
mekanizmalar ile kombine olarak bulunmufltur:
Penisilinaz fenotipi ile 10 (%20) suflta, sefalosporinaz afl›r› üretimi ile 2 (%4) suflta, GSBL fenotipi
ile 1 (%2) suflta, tek bafl›na imipenem direnci
olarak ise 1 (%2) suflta görülmüfltür.
TARTIfiMA
P. aeruginosa, özellikle hastanede yatan ve ba¤›fl›kl›¤› bask›lanm›fl kiflilerde ciddi seyirli klinik
tablolara yol açmaktad›r. Hastane ortam›nda s›k
ve genifl çapta antibiyotik kullan›m›, çoklu dirençli sufllar›n yay›l›m›n› kolaylaflt›rm›fl ve tedaviyi güçlefltirmifltir (6-8).
TIM
CAZ
Sufllar›n %16’s›nda GSBL fenotipi saptanm›flt›r, fakat bu oran, GSBL özelli¤i tafl›d›¤› halde
klavulanik asitten etkilenmeyen baz› oksasilinazlarda (OXA-tipi enzimler) fenotip belirleme
güçlü¤ü nedeniyle gerçe¤inden düflük bildirilmifl olabilir.
Bu çal›flmada çeflitli klinik örneklerden izole
edilen 50 P. aeruginosa suflunun dokuz antibiyoti¤e karfl› duyarl›l›klar› ve çeflitli beta-laktam direnç fenotiplerinin oranlar› tespit edilmifltir.
Hastanemizde en s›k rastlanan beta-laktam direnç mekanizmas› beta-laktamaz oluflumudur
(penisilinaz, GSBL ve sefalosporinaz afl›r› üretimi). ‹kinci s›kl›kla, geçirgenli¤in de¤iflmesi
ve/veya aktif d›flar› pompalama ile oluflan enzimatik olmayan dirence rastlanm›flt›r. Muhteme-
Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 2003; 7: 3
1
1
6
2
5
4
8
Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 2003; 7: 3
14
11
6
2
1
‹mipenem
Amikasin
Siprofloksasin
16
14
1
9
5
15
7
13
4
9
9
3
10
9
2
4
9
1
2
7
5
4
3
8
12
1
8
6
8
4
3
11
5
32
2
2
4
5
3
1
4
1
2
2
7
1
6
2
7
1
64 128
1
2
1
1
3
9
7
5
6
2
5
2
4
2
2
9
2
5
256 512 1024 2048 > 2048
0.12-128
0.5-256
0.03-256
1-128
1-1024
1-1024
0.12-1024
16-1024
8-1024
aral›¤›
M‹K
1
4
2
16
8
8
2
64
256
32
32
8
128
64
512
512
512
1024
M‹K50 M‹K90
52
78
72
46
-
60
62
56
46
2
12
18
16
-
2
4
-
-
R
I/R
R/I
R
S
Penisilinaz üretimi
Enzimatik olmayan direnç
Sefalosporinaz afl›r› üretimi
GSBL üretimi
Tek bafl›na imipenem direnci*
S
I/R
R/I
S/I
R/I
S
Piperasilin
S
R
I/R
S/I
S
S
Seftazidim
* Di¤er mekanizmalarla birlikte imipenem direnci %26 olarak bulunmufltur.
S: Duyarl›, I: Orta, R: Dirençli, GSBL: Genifllemifl spektrumlu beta-laktamaz.
S
Tikarsilin
Duyarl›
Mekanizma
S
R
I/R
I
I/S
S
Sefepim
S
I/R
I/R
I
I/S
S
Aztreonam
R/I
S
S
S
S
S
‹mipenem
-
+/-
-
-
+/-
-
Klavulanik asit
-
+/-
+/-
-
+/-
-
Tazobaktam
2
16
12
10
24
36
%
46
10
10
38
-
38
34
44
54
S% I% R%
Tablo 2. Elli Pseudomonas aeruginosa Suflunda Tespit Edilen Tahmini Beta-Laktam Direnç Mekanizmalar›n›n Oranlar› ve De¤erlendirme Kriterleri.
M‹K: Minimal inhibitör konsantrasyonu, S: Duyarl›, I: Orta, R: Dirençli.
5
4
Sefepim
2
6
Sefpirom
18
1
Aztreonam
1
3
2
17
1
Seftazidim
1
0.5
13
1
0.03 0.06 0.12 0.25
Tikarsilin +
klavulanik asit
Tikarsilin
Antibiyotikler
M‹K
Tablo 1. Elli Pseudomonas aeruginosa Suflunun Dokuz Antibiyoti¤e Karfl› Duyarl›l›k Oranlar›.
Pseudomonas aeruginosa Sufllar›nda Görülen Beta-Laktam
Direnç Fenotipleri ve Antibiyotik Duyarl›l›klar›
Gönüllü N, Gürol Y, Bülüç M, Bal Ç.
145
Pseudomonas aeruginosa Sufllar›nda Görülen Beta-Laktam
Direnç Fenotipleri ve Antibiyotik Duyarl›l›klar›
Gönüllü N, Gürol Y, Bülüç M, Bal Ç.
me karfl› direnç oranlar› söz konusu çal›flma ile
benzer, imipeneme ve amikasine direnç oranlar› daha düflük, sefepime ve siprofloksasine direnç oranlar› ise daha yüksek bulunmufltur. Farkl›l›klar›n, çal›flmam›zdaki hastalar›n sadece yo¤un bak›m ünitelerinde yatan hastalar olmamas›ndan kaynakland›¤› düflünülmüfltür.
len porin D2’nin de¤iflikliklerine ba¤l› olan imipenem direnci ise 14 imipenem dirençli sufltan
13’ünde di¤er mekanizmalar ile birlikte bulunmufltur.
Çeflitli y›llarda ülkemizde P. aeruginosa sufllar›nda antibiyotik direncini araflt›ran çal›flmalar
Tablo 3’te özetlenmifltir.
Çal›flmam›zda ayr›ca, baz› beta-laktam direnç
fenotipleri saptanmaya ve grupland›r›lmaya çal›fl›lm›flt›r. Yapt›¤›m›z de¤erlendirmenin sonucunda, beta-laktamaz üretiminin (penisilinaz veya
GSBL üretimi, sefalosporinaz afl›r› üretimi) en
önemli direnç mekanizmas› oldu¤u görülmüfltür.
Ülkemizde yap›lan çal›flma sonuçlar›na göre,
P. aeruginosa sufllar›nda beta-laktam direncine
yüksek oranda rastland›¤› görülmektedir. Tüm
çal›flmalarda beta-laktam antibiyotikler aras›nda
en etkili antibiyoti¤in imipenem oldu¤u; piperasiline, seftazidime, aztreonama oldukça yüksek
direnç oranlar› bildirildi¤i gözlenmektedir. Çal›flmam›zda beta-laktam d›fl› antipsödomonal antibiyotiklerden, amikasine karfl› düflük, siprofloksasine karfl› ise yüksek bir direnç oran› saptanm›flt›r ve bu oranlar di¤er çal›flmalarda da benzer olarak bulunmufltur (14-16). Gür ve arkadafllar›, dokuz ayr› hastanede yo¤un bak›m ünitelerinden izole edilen P.aeruginosa sufllar›nda sefalosporinlere, gentamisine ve siprofloksasine oldukça yüksek direnç oranlar› gözlemifllerdir. Bu
çal›flmada da en etkili antibiyotiklerin imipenem
ve amikasin oldu¤u bulunmufltur (7). Günseren
ve arkadafllar› taraf›ndan yap›lan çok merkezli
bir çal›flmada, yo¤un bak›m ünitelerinden izole
edilen 165 P. aeruginosa suflunda seftazidime
%37.4, sefepime %24.8, imipeneme %44.2, amikasine %25.9 ve siprofloksasine %30.5 oran›nda
direnç gözlenmifltir (17). Çal›flmam›zda seftazidi-
Ciddi seyirli infeksiyonlar›n tedavisinde beta-laktam antibiyotikler ile aminoglikozid veya
kinolon kombinasyonu ile dirençli sufllar›n seleksiyonu önlenebilir ve sinerji sa¤lanabilir (4).
Antibiyogram›n yorumu ve direnç fenotiplerinin
tan›mlanmas› bu ciddi infeksiyonlar›n tedavisinde gerekli bir unsurdur. P. aeruginosa’n›n etken oldu¤u infeksiyonlar›n tedavisinde direnç mekanizmalar›ndan en az etkilenmifl antibiyoti¤in seçimi yap›lmal›d›r. Laboratuvarda saptanan direnç fenotiplerine göre beta-laktam antibiyotik
kullan›m› için flu önerilerde bulunmak do¤ru olacakt›r:
1. Enzimatik direnç için;
• Penisilinaz oluflturan P. aeruginosa infeksiyonlar›nda tikarsilin veya piperasilin kullan›lmamas›,
Tablo 3. Türkiye’de Çeflitli Y›llarda Pseudomonas aeruginosa Sufllar›nda Antibiyotik Direncini Araflt›ran Çal›flmalar.
Antibiyotik direnç oran› (%)
Kaynak
Piperasilin Seftazidim Aztreonam ‹mipenem
Çelikdemir ve arkadafllar› 1987 (9)
48
Bak›r ve arkadafllar› 1992 (10)
54
Yücesoy ve arkadafllar› 1995 (11)
25
26
36
Amikasin Siprofloksasin
18
13
17
Tünger ve arkadafllar› 1995 (12)
80
64
60
8
Leblebicio¤lu ve arkadafllar› 1996 (13)
31
12
27
0
Özgenç ve arkadafllar› 1996 (14)
23
44
18
27
40
Urbarl› ve arkadafllar› 1996 (15)
15
54
6
15
44
Gür ve arkadafllar› 1996 (7)
50
30
48
29
26
50
Yapar ve arkadafllar› 1999 (16)
31
32
13
17
12
35
44.2
25.9
30.5
Günseren ve arkadafllar› 1999 (17)
146
37.4
Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 2003; 7: 3
Pseudomonas aeruginosa Sufllar›nda Görülen Beta-Laktam
Direnç Fenotipleri ve Antibiyotik Duyarl›l›klar›
Gönüllü N, Gürol Y, Bülüç M, Bal Ç.
• Sefalosporinaz afl›r› üretiminde karbapenem veya antibiyogram sonucu mutlaka göz önüne al›narak piperasilin + tazobaktam veya dördüncü kuflak sefalosporin (sefepim) kullan›lmas›,
8.
• GSBL pozitif sufl infeksiyonunda karbapenem kullan›m›n›n tercih edilmesi.
9.
2. Enzimatik olmayan direnç mekanizmalar›
için;
10.
• Tek bafl›na imipenem direncinde do¤al olarak imipenem d›fl› beta-laktam kullan›lmas›,
• Porin D2 d›fl› - enzimatik olmayan mekanizma tahmininde ise tikarsilin veya aztreonam d›fl› bir beta-laktam›n tercih edilmesi (3,6).
11.
Bu çal›flma sonuçlar›n›n, infeksiyon etkeni
olarak P. aeruginosa izole edildi¤i durumlarda laboratuvar bildiriminde yard›mc› ve infeksiyonun
tedavisinde yönlendirici olabilece¤i düflünülmüfltür.
12.
13.
KAYNAKLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Bert F, Lambert-Zechovsky N. Pseudomonas aeruginosa: actualité sur la résistance aux ß-lactamines
et implications thérapeutiques. Antibiotiques
2000;2:195-201.
Cavallo JD, Fabre R, Leblanc F, Nicolas-Chanoine
MH, Thabaut A. Antibiotic susceptibility and mechanisms of beta-lactam resistance in 1310 strains
of Pseudomonas aeruginosa: A French multicentre
study (1996). J Antimicrob Chemother 2000;46:
133-6.
Cavallo JD, Leblanc F, Fabre R, GERPB. Surveillance de la sensibilité de Pseudomonas aeruginosa
aux antibiotiques en France et distribution des
mécanismes de résistance aux ß-lactamines: étude GERPB 1998. Pathol Biol 2000;48:472-7.
Cavallo JD. Pseudomonas aeruginosa et ß-lactamines.
In: Freney J, Renaud F, Hansen W, Bollet C (eds).
Précis de bactériologie clinique. Paris: Éditions
ESKA, 2000:678-87.
National Committee for Clinical Laboratory Standards. Performance standards for antimicrobial
susceptibility testing, 10th informational supplement, aerobic dilution, M100-S10. Wayne, Pa: National Committee for Clinical Laboratory Standards, 2000.
Bonfiglio G, Laksai Y, Franchino L, Amicosante G,
Nicoletti G. Mechanisms of ß-lactam resistance
amongst Pseudomonas aeruginosa isolated in an Italian
survey. J Antimicrob Chemother 1998;42:697-702.
Gür D, Ünal S. Yo¤un bak›m ünitelerinden izole
edilen gram-negatif bakterilerin çeflitli antibiyotiklere in vitro duyarl›l›klar›. Flora 1996;3:153-9.
Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 2003; 7: 3
14.
15.
16.
17.
Görgün S, Ertek M, Yazg› H, Çelebi S, Kayhan CB.
Nozokomial infeksiyonlu olgulardan izole edilen
Pseudomonas aeruginosa sufllar›nda genifllemifl
spektrumlu beta-laktamaz varl›¤›. ‹nfeksiyon Dergisi 2000;14:379-82.
Çelikdemir I, Çak›r N, Yüce A, Bahar ‹H. Hastalardan soyutlanan Staphylococcus ve Pseudomonas aeruginosa kökenlerinin antibiyotiklere duyarl›l›klar›.
Türk Mikrobiyol Cem Derg 1988;18:87-94.
Bak›r M, Dökmetafl I, Bak›c› MZ, Sab›r N. Hastane
infeksiyonu etkeni Pseudomonas’lar›n çeflitli antibiyotiklere direnç durumlar›. KL‹M‹K Dergisi 1992;
5:43-4.
Yücesoy M, Yüce A, Yulu¤ N. Aztreonam, seftazidim ve bunlar›n amikasin ile kombinasyonlar›n›n
Pseudomonas aeruginosa sufllar›na etkinli¤i. KL‹M‹K
Dergisi 1995;8:28-31.
Tünger A, Özkan F, Ulusoy S, Özer Ö, Özinel MA,
Tokbafl A. Kan kültürlerinden etken olarak soyutlanan bakteriler ve antibiyotik duyarl›l›klar›. KL‹M‹K Dergisi 1995;8:71-4.
Leblebicio¤lu H, Nas N, Günayd›n M, Saniç A, Akçam T. Yo¤un bak›m servisindeki hastalardan izole edilen gram-negatif bakterilerin beta-laktam
antibiyotiklere direnç durumu. KL‹M‹K Dergisi
1996.
Özgenç O, Urbarl› A, Erdenizmenli M, Fidan N, Ar›
A. Pseudomonas aeruginosa kökenlerinin çeflitli antimikrobiklere direnç oranlar›n›n araflt›r›lmas›. ‹nfeksiyon Dergisi 2002;16:179-82.
Urbarl› A, Ar› A, Erdenizmenli M, Fidan M, Özgenç
M. ‹drar örneklerinden soyutlanan gram-olumsuz
bakteriler ve antibiyotik direnç oranlar›. ‹nfeksiyon Dergisi 2001;15:249-53.
Yapar N, Ulusoy S, Arda B, Tünger A. Hastane infeksiyonu etkeni Pseudomonas aeruginosa kökenlerinde beta-laktamaz aktivitesi ve antibiyotik direnci. ‹nfeksiyon Dergisi 1999;13:51-4.
Günseren F, Mam›ko¤lu L, Öztürk S, et al. A surveillance study of antimicrobial resistance of gramnegative bacteria isolated from intensive care
units in eight hospitals in Turkey. J Antimicrob
Chemother 1999;43:373-8.
YAZIfiMA ADRES‹
Uzm. Dr. Nevriye GÖNÜLLÜ
‹stanbul Üniversitesi Deneysel T›p
Araflt›rma Enstitüsü
Vak›f Guraba Caddesi
43280, fiehremini - ‹STANBUL
e-mail: [email protected]
Makalenin Gelifl Tarihi: 29.10.2002
Kabul Tarihi: 21.04.2003
147